Marija Budic 1

7/25/2019 Marija Budic 1

1/19

JU SREDNJOKOLSKI CENTAR KOLSKA GODINA"JOVAN DUI" 2014/15

KNEEVO

M A T U R S K I R A D

HRVATSKO I SLOVENSKO PRIMORJE

U ENIK: MENTOR:Marija Budi Mrdelja Rondovi , Prof.

Kne evo, Maj 2015


2/19

SADRAJ:

1. UVOD..................................................................................................................3

2. HRVATSKO PRIMORJE.......................................................................................... 42.1. Sjeverno hrvats o !r"#orje.......................................................................... $

2.1.1. R"je a sa o o%"&o#..................................................................................$2.1.2. O!at"js o !r"#orje.................................................................................. '2.1.3. Istra........................................................................................................ (

2.2. J)*no " sre+nje hrvats o !r"#orje ,Da%#a&"ja-.............................................2.2.1. S!%"t " o o%"&a........................................................................................1/2.2.2. D)0rovn" .............................................................................................11

2.3. na ajn"ja ostrva Hrvats o !r"#orja.........................................................122.3.1. ra ......................................................................................................122.3.2. 5res......................................................................................................122.3.3. Hvar..................................................................................................... 132.3.4. Kr ........................................................................................................132.3.6. Kor )%a................................................................................................. 13

2.4. T)r"st" a o0"%je*ja hrvats o !r"#orja.......................................................13

3. S7OVE8SKO PRIMORJE......................................................................................143.1. T)r"st" e +est"na&"je " o0"%je*ja s%ovena o !r"#orja...............................1$3.1. An aran...................................................................................................... 1'3.2. Ko!ar..........................................................................................................1'3.3. I9o%a............................................................................................................1'3.4. P"ran........................................................................................................... 1(3.6. Portoro*...................................................................................................... 1(

4. AK7JU:AK....................................................................................................... 1(

6. 7ITERATURA...................................................................................................... 1

1. UVOD

2


3/19

Hrvatsko primorje, tradicionalni naziv za priobalni pojas od u aRje ine do Tribnja (zaselak Mandalina) u Velebitskom podgorju(tako er Primorje, a stanovnici su Primorci). Nastao je u vremenu politi kepodijeljenosti hrvatskih zemalja, kada je to bio jedini dio priobalja u sastavu

Hrvatske i Slavonije. Nakon I. svjetskog rata uklju ivao je i ostrva Krk i Rab.Nakon II. svjetskog rata u geografskoj se literaturi naziv Hrvatsko primorjeodnosio na cjelokupni priobalni pojas u granicama Hrvatske (Sjeverno hrvatskoprimorje, obuhvata Istru i Hrvatsko primorje u tradicionalnom smislu, i Ju nohrvatsko primorje, obuhvata Dalmaciju i dubrova ko podru je).

Slovensko primorje (Primorska Slovenija) je najzapadnija pokrajinaSlovenije kojoj pripada sjeverna obala Jadrana. Pokrajina obuhvata priobalni dio,podru je oko Nove Gorice i kr ke predjele. Premda se pokrajina nazivaPrimorska, najve i dio njezina dana njeg podru ja nalazi se u unutra njosti, gdjese smjestila Vipavska dolina, a izme u nje i Tr anskog zaljeva zapo inje kr kikraj koji se prote e prema sjeverozapadu, sve do doline So e. Primorska grani ina jugoistoku s Notranjskom, na sjeveroistoku s Gorenjskom, na zapadu sItalijom, a na jugu s Hrvatskom.

2. HRVATSKO PRIMORJE

3


4/19

Hrvatsko primorje, istorijski naziv za dio Hrvatske od Rje ine donaselja Tribanj u Velebitskom podgorju s ostrvima Krkom i Rabom; savremenaregija Hrvatske, obuhvata 32% povr ine i 30% stanovni tva Hrvatske. Hrvatskoprimorje se dijeli na Sjeverno, koje obuhvata Istru, Kvarner i ostrva (Krk, Cres,

Lo inj i Rab) te na ju no, koje obuhvata Dalmaciju i (preostala) ostrva. SjevernoHrvatsko primorje zauzima 6088 km2 (10,75%), a Ju no 12 103 km2 (21,38%povr ine RH).

Slika 1. Hrvatsko primorje

Hrvatsko primorje prote e se kroz nekoliko upanija: Istarske,Primorsko-goranske, Li ko-senjske, Zadarske, ibensko-kninske, Splitsko-dalmatinske i Dubrova ko-neretvanske. Na podru ju Hrvatskog primorja nalazese dva makroregionalna centra: Split i Rijeka. To je prostor mediteranske isubmediteranske klime i duge urbane tradicije. Geografske karakteristikeodre ene su blizinom mora, reljefom, klimom, specifi nom vegetacijom te tipomnaseljenosti. Klimu karakteriziraju topla ljeta i blage zime. Padaline su

neravnomjerno raspore

ene s maksimumom u hladnom dijelu godine. U gra

i tladominira vapnenac s malo plodnog tla, ve inom u fli nim zonama. Predjele kr akarakteri u specifi ne hidrogeografske odlike.

4

4


5/19

Najzna ajnije rije ice u sjevernom Hrvatskom primorju su Rje ina,Mirna i Ra a, a va an je i ponor Pazin ice koji se tokom ja ih ki a pretvara u

jezero. Sve rje ice sjevernog Hrvatskog primorja imaju ki no-snje ni re im.

Ju no Hrvatsko primorje karakteri e siroma tvo vodom na povr inikopna i bogatstvo vode u podzemlju. Ovdje se nalaze duge rijeke s malim brojempritoka. Najzna ajnije su: Krka, Zrmanja, Cetina i Neretva. Ostrva nemajustalnih tokova, ali na mnogim ostrvima postoje zalihe slatke vode (Hvar, Kor ula,Bra , Lastovo).

Na podru ju ju nog Hrvatskog primorja nalazi se povr inom najve eprirodno jezero Vransko jezero pokraj Biograda. Hrvatsko primorje karakteri evisok udio gradskog stanovni tva, to je posljedica visokog stepena urbanizacijete malog broja seoskih naselja zbog te kih uslova ivota. Danas se stanovni tvoprete no bavi turizmom te u manjoj mjeri industrijom i brodogradnjom.

Najzna ajnije luke za prijevoz tereta su Rijeka i Plo e, koje su smediteranskim lukama povezane tzv. feeder vezama. Najzna ajnija putni kaluka je Split.

6

6


6/19

2.1. Sjeverno hrvatsko pr !orje

Sjeverno hrvatsko primorje, ili Rije ka makroregija (Istarska,

Primorsko-goranska i Li ko-senjska upanija), odnosno obuhvata istarski ikvarnerski prostor, zatim Gorski kotar, a uz nju se ve e i cijela Lika, iako rije kamakroregionalna gravitacija onde postupno slabi. Na 11 754 km ivjelo je2011. god. 555 177 st., neravnomjerno raspore enih zbog golemih razlika izme uvelike demografske koncentracije u Rijeci (127 498 st., 2011) i Puli (57 191 st.,2011) i rijetko naseljenih gorskih krajeva. Uprkos velikim geografskim razlikamaistarskoga i kvarnerskoga (primorskog) prostora (osim malenih rubnih zona),sjeverno hrvatsko primorje po svojim je klimatskim i vegetacijskim osobinamasubmediteranski kraj.

2.1.1. R jeka sa oko" #o!

Rijeka je najve a je hrvatska luka , tre i po veli ini grad u Hrvatskoj teadministrativno sredi te Primorsko-goranske upanije . Grad Rijeka s okolicomima 191.641 stanovnika. Ma arska vlada je jo u 19. vijeku zbog idealnog

geografskog polo

aja i dubine mora u Kvarnerskom zalivu, razvila Rijeku u jednuod najve ih evropskih luka i mo no industrijsko sredi te.

$

$
http://hr.wikipedia.org/wiki/Hrvatskahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Primorsko-goranska_%C5%BEupanijahttp://hr.wikipedia.org/wiki/19._stolje%C4%87ehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Lukahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hrvatskahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Primorsko-goranska_%C5%BEupanijahttp://hr.wikipedia.org/wiki/19._stolje%C4%87ehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Luka


7/19

Rijeka je bila zna ajna i kao jedno od najva nijih finansijskih sredi tabiv e Jugoslavije. Po etkom devedesetih dolazi do propasti industrije i naglog smanjenja lu kog prometa pa se u novom milenijumu Rijeka po inje okretatirazvoju turizma i uslu nog sektora.

Rijeka se nalazi na zapadu Hrvatske, 131 km jugozapadno od glavnog grada Zagreba, na sjevernoj obali Rije kog zaliva (14 26' isto ne geografskedu ine 45 21' sjeverne geografske irine), kao dijela ve eg Kvarnerskog zalivaJadranskog mora, koje se kao veliki zaliv Sredozemnog mora najdublje uvuklo uevropsko kopno. Rije ki zaliv, koji je preko Velih (izme u Istre i ostrva Cresa),Srednjih (izme u Cresa i ostrva Krka) i Malih vrata (izme u Krka i kopna)spojen s Kvarnerskim zalivom, je dovoljno dubok (oko 60 m) za uplovljavanjenajve ih brodova, to je Rijeci omogu ilo da postane va na morska luka. GradRijeka le i na u u rijeke Rje ine u mikroregiji Vinodola Hrvatskog primorja.

2.1.2. Opat jsko pr !orje

Opatija se nalazi na isto noj obali istarskoga poluostrva, i le i upodno ju planine U ka. Najve i je grad i sredi te liburnijskog prostora koji seprote e od Plomina, uzdu obale i planinskim masivom U ke i iarije do Rupe iKastva. Klima Opatije je submediteranska to zna i da nije kao u Dalmaciji, ve

su temperature ne to ni e, a i padavina te obla nih dana u godini ima vi e nego u ju nijim predjelima Jadrana. Opatija je turisti ki gradi , svojom tradicijom iizgledom izdvaja se od ostalih turisti kih gradova jer je njegova, iakokratkotrajna istorija vrlo ivotopisna.

'

'


8/19

2.1.$. Istra

Istra je najve i hrvatsko (a ujedno i jadransko) poluostrvo. Nalazi se nasjevernome dijelu Jadrana na teritoriju Slovenije, Hrvatske i Italije. Geografskagranica Istre ide linijom od uvale Milje (italijanski Muggia) do uvale Preluka.Zapadna obala Istre je pli a i bolje razvedena, dok je isto na strma i slabijenaseljena. Istru se obi no dijeli na tri dijela:

Crvena Istra (zapadna obala), gdje prevladava crveno-sme azemlja (crljenica),

Siva Istra (sredi

nja Istra), zbog sivog glinenastog tla,

Bijela Istra (padine U ke i isto ni dio poluostrva) zbog kamenitog tla.

Na prostoru Istre mo e se izdvojiti dio u sastavu Hrvatske koji

obuhvata oko 90% istarskog poluostrva i u kojem ive ve inom Hrvati sa oko 75%stanovni tva dok manjine ine oko 25% stanovni tva od ega italijani 7% aostatak razni drugi narodi. Istra u sastavu Slovenije obuhvata oko 9% istarskog

poluostrva, a Slovenci su apsolutno ve insko stanovni tvo. Istra u sastavu Italijeobuhvata manje od 1% povr ine Istre i obuhvata svega dvije male op tine kodTrsta od kojih su u jednoj ve inski Slovenci, a u drugoj italijani.

(

Isto na obala Istre (tzv. Liburnijaodnosno gradovi Brse , Lovran,

Opatija, Volosko, Matulji, Kastav)odnosno zapadni dio Kvarnerskog zaljeva od 1993 godineadministrativno je odvojen od ostatkaIstre u sastavu Republike Hrvatske,tako da je danas Istra podijeljenaizme u dvije upanije: Istarske iPrimorsko-goranske. Ve i dio Istrepokriva Istarska upanija. Va nigradovi i op ine u Istri su Pula,
http://hr.wikipedia.org/wiki/Hrvatihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Talijanihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Hrvatihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Talijanihttp://hr.wikipedia.org/wiki/Slovenci


9/19

(

2.2. J%&no sre'nje hrvatsko pr !orje (Da"!a# ja)

Dalmacija, jedan je od najstarijih regionalnih pojmova u Hrvatskoj.Prvi se put spominje osme godine prije Hrista kad ju je osnovao rimski car

August kao naziv za podru je izme u Promine i Cetine koje je nastanjivalo ilirskopleme Delmata, odnosno kao sinonim za dio Ilirika, kako su iri prostorpostojbine raznih ilirskih plemena nazivali Rimljani.

Savremeni pojam Dalmacije, ne kao upravni ve kao tradicionalni,odnosi se na podru je od Velebita Velebita (odnosno Tribanj-Kru ice) na sjeverudo Konavala, odnosno rta O tro na jugu, na moru uklju uju i ostrvo Pag i svaisto nojadranska ostrva jugoisto no od Kvarneri kih vrata. Tako izdvojenacjelina identi na je s donedavnim pojmom Ju no hrvatsko primorje, koji jeodgovarao prostoru funkcionalnog okupljanja oko splitskog makroregionalnog sredi ta i triju regionalnih centara: Zadra, ibenika i Dubrovnika. Posebno jezna enje integrativne uloge Splita za sredi nji ju ni dalmatinski prostor te Zadrau nodalno-funkcionalnom vezivanju prostora Sjeverne Dalmacije i Like. Naime,obuhvatom Zadarske upanije i dijela prostora Ju ne Like izmijenjene suupravno-teritorijalne okolnosti donedavnog poimanja dalmatinskog prostora u

granicama Jadranske Hrvatske.


10/19

Dakle, sredi nje i ju no hrvatsko primorje, odnosno Sredi nja i Ju naJadranska Hrvatska koje se najve im dijelom poistovje uju s pojmom Dalmacije,izdu eni su primorski pojas, oko 400 km du ine i do 70 km irine u sredi njemdijelu. U prostranijem sjeverozapadnom dijelu ome en je planinskim nizovima

Velebita, Dinare i Kame nice, dok je prema jugoistoku prirodna me a manjeizrazita i nalazi se u neposrednom zaobalju uskog priobalnog pojasa.

Prostire se na povr ini od oko 12 260 km2 ili na oko 22% povr ineHrvatske, gdje je 2011. ivjelo 860 000 stanovnika ili 20% populacije Hrvatske.Prosje na gusto a naseljenosti ni a je od prosjeka za Hrvatsku - 71,5 stan./km2(Hrvatska: 75,7 stan./km2).

2.2.1. Sp" t oko" #a

Split je najve i grad u Dalmaciji, drugi po veli ini grad u Hrvatskoj,prema posljednjem popisu stanovni tva, provedenom 2011. godine Split ima178.192 stanovnika, druga je po veli ini hrvatska luka i tre a luka naMediteranu po broju putnika. Upravno je sredi te Splitsko-dalmatinske upanijei gravitira mu podru je triju najju nijih hrvatskih upanija (nekada njaZajednica op tina Split), te dio Hercegovine, pa i Bosne.

1/

2.2.2. D%*rovn k

1/

Slika 7. Split (Dioklecijanova

Split je smje ten na Jadranskojobali u srednjoj Dalmaciji naSplitskom poluostrvu. Oduzvisina, okru uju ga u zale u -sa sjevera i sjeveroistokaplanina Mosor,sa sjeverozapada

brdo Kozjak, s istoka brdoPerun, a najstarija gradska

jezgra se nalazi podno brdaMarjana, koje se nalaziza adno od stare radske


11/19

Dubrovnik se nalazi na ju nom Jadranu. Grad se razvio na isto nojobali Jadranskog mora, gdje prestaje niz jadranskih ostrva i po inje otvorenomore. Le i na ju nim padinama i u podno ju brda Sr . ire dubrova ko podru jeobuhvata uski primorski pojas dug oko 250 km, koji se prote e od Kleka na

zapadu do Sutorine i rta Prevlaka na istoku.

2.$. +na,ajn ja ostrva Hrvatsko- pr !orja

2.$.1. ra,

11

2.$.2. /res

Cres je, uz susjedno ostrvo Krk, najve e (405,78 km2), a poslije ostrvaHvara i najdu e hrvatsko ostrvo. Dug je 66 km, a u naj irem dijelu irok 12 km.Ostrvo se pru a u pravcu sjever-jug. Svojim sjevernim krajem zatvara

Kvarnerski zaliv. Zapadno i sjeverozapadno od njega se nalazi poluostrvo Istra, ana istoku i sjeveroistoku ostrvo Krk.

11

Dubrovnik je grad na juguHrvatske,administrativno sredi teDubrova ko-neretvanske upanijei jedno od najva nijih istorijsko-turisti kih sredi ta Hrvatske.Prema popisu iz 2011. godineDubrovnik je imao 42.615stanovnika, za razliku od 49.728stanovnika prema popisu iz 1991.Godine 1979. grad Dubrovnik

Bra je ostrvo u Hrvatskoj uJadranskom moru ispred Splita.Sa povr inom od 395 km2, to jenajve e ostrvo Dalmacije i tre enajve e ostrvo Jadranskog mora.Dug je oko 40 km, a irokprosje no 12 km. S ukupnompovr inom od 395 km . Od kopna

je Bra kim kanalom (najve edubine 78m) udaljen 6 do 13 km.


12/19

2.$.$. Hvar

Hvar pripada grupi srednje-dalmatinskih ostrva. Nalazi se u Splitsko-dalmatinskoj upaniji, usred skupine ostrva koji su dio ove upanije. Gledano poneposrednom susjedstvu, sjeverno od njega se nalazi otok Bra , a ju no od njegase nalaze edro (od kojeg ga dijeli edorski kanal), Vis (vi e prema

jugozapadu),

2.$.0. Krk

Krk je, uz susjedno ostrvo Cres, najve e (405,78 km2) ostrvo uJadranskom moru i ujedno najve e ostrvo u Republici Hrvatskoj. Otok se nalazi uPrimorsko-goranskoj upaniji. Ostrvo Krk najsjevernije je ostrvo u Sredozemlju,isklju uju i mala i nenaseljena ostrva uz zapadnu obalu Istre i uzsjevernojadransku obalu Italije. Trouglastog je oblika ili ta nije oblikanepravilnog etverougla.

2.$. . Kor,%"a

Dalmat. ostrvo Kor ula pru a se usporedno s nedalekim kopnomsmjerom zapad-istok. Dug je 46,8 km, prosje ne irine 5,3 do 7,8 km, povr ine od270 km kvadratnih i po veli ini je esto ostrvo na Jadranskom moru. Ostrvskaobala duga je 182 km, a obala obli njih ostrva daljnjih 54 km.

2.0. T%r st ,ka o* "je&ja hrvatsko- pr !orja

Hrvatski turizam je jedna od najva nijih privrednih grana RepublikeHrvatske . Istorija turizma u Hrvatskoj se e do sredine 19. vijeka u razdoblje

12
http://hr.wikipedia.org/wiki/Republika_Hrvatskahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Republika_Hrvatskahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Republika_Hrvatskahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Republika_Hrvatska


13/19

oko 1850. godine. Uspje no se razvijao sve do dana njih dana, a danas jeHrvatska jedno od najposje enijih i najva nijih turistikih odredi ta Sredozemlja .

Hrvatska obiluje prirodnima ljepotama, ostrvima kojih je 1

244, nacionalnim parkovima , parkovima prirode , spomenicima pod za titomUNESCO -a, poput Dioklecijanove palae u Splitu , gradova Trogira i Dubrovnikaitd. Blaga Mediteranska klima u Hrvatskoj, s toplim ljetom i umjerenohladnom zimom , pogoduje hrvatskom turizmu i njegovom dodatnom razvoju.Turisti ka ponuda Hrvatske vrlo je raznolika.

U turisti koj ponudi su i vi ednevna krstarenja na motornim

jedrenjacima te vrlo dobro razvijeni naturizam i sve razvijeniji Robinzonskiturizam koji osim na kopnu nudi i boravak na usamljenim svjetionicima poputdubrova kih Grebena ili Palagrue . Hrvatski turizam je narazvijeniji uprimorskim regijama, naro ito u Istarskoj upaniji .

Kvarner je jedna od najrazvijenijih turisti kih regija Hrvatske sa 173000 smje tajnih jedinica koje ine oko 20% ukupnih turisti kih kapacitetaHrvatske, a u ovoj se turisti koj regiji ostvaruje oko petina ukupnog hrvatskog turisti kog prometa u Hrvatskoj. Tako je 2007. godine zabilje eno vi e od 2,3

milijona gostiju, koji su ostvarili oko 11,2 milijuna no enja, od ega su 87%inostrani gosti. Ve ina smje tajnih jedinica, oko 82 500, se nalazi u porodi nimdoma instvima, 38 000 ih je u kampovima, 20 000 u hotelima, a oko 32 500 uostalim objektima turisti ke namjene.

Dalmacija je najve a turisti ka regija Hrvatske u kojoj su smje tena trivelika turisti ka centra. Na sjevernom dijelu se nalazi tri hiljade godina stari

grad Zadar , u srednjoj Dalmaciji je smje ten grad Split , te na krajnjem

jugu Dubrovnik iji je stario dio grada na UNESCO-vom popisu svjetske ba tine.Osim spomenutih glasvnih turisti kih centara u Dalmaciji su smje teni manji

turisti ki centri poput ibenika ,Trogira i Makarske te brojna primorska naseljasmje tena du ibenske, zadarske i makarske rivijere. U Dalmaciji su tako ersmje tena i etiri hrvatska nacionalna parka Paklenica, Krka, Kornati i Mljet,brojne speleolo ke lokacije ili ronila ke atrakcije.

13
http://hr.wikipedia.org/wiki/1850.http://hr.wikipedia.org/wiki/Turizamhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Sredozemljehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nacionalni_parkhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nacionalni_parkhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Park_prirodehttp://hr.wikipedia.org/wiki/UNESCOhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Dioklecijanova_pala%C4%8Dahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Splithttp://hr.wikipedia.org/wiki/Trogirhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Trogirhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mediteranska_klimahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Zimahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Svjetionikhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Grebeni_(Dubrovnik)http://hr.wikipedia.org/wiki/Palagru%C5%BEahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Istarska_%C5%BEupanijahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Zadarhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Splithttp://hr.wikipedia.org/wiki/Dubrovnikhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ibenikhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Trogirhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Makarskahttp://hr.wikipedia.org/wiki/1850.http://hr.wikipedia.org/wiki/Turizamhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Sredozemljehttp://hr.wikipedia.org/wiki/Nacionalni_parkhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Park_prirodehttp://hr.wikipedia.org/wiki/UNESCOhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Dioklecijanova_pala%C4%8Dahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Splithttp://hr.wikipedia.org/wiki/Trogirhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Mediteranska_klimahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ljetohttp://hr.wikipedia.org/wiki/Zimahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Naturizamhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Svjetionikhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Grebeni_(Dubrovnik)http://hr.wikipedia.org/wiki/Palagru%C5%BEahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Istarska_%C5%BEupanijahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Zadarhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Splithttp://hr.wikipedia.org/wiki/Dubrovnikhttp://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ibenikhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Trogirhttp://hr.wikipedia.org/wiki/Makarska


14/19

$. S OVE3SKO PRIMORJE

Primorska (Slovena ko primorje; Primorska Slovenija) zapadni je dio

Slovenije. Ovaj pojam se kao naziv krajnje sjeverne obale Jadrana koristi od XIX veka, a danas je to neslu bena pokrajina u Sloveniji koja obuhvata podru je NoveGorice, zatim, priobalni i unutra nji kra ki kraj. U istorijskom smislu naziv seodnosi na austrijsku krunsku zemlju, jednu od administrativnih jedinica(pokrajina) nekada nje Carevine Austrije, Austrougarska monarhija. Glavni grad

je bio Triest (Trst). Raspadom Monarhije, 1918. godine, pokrajina je gotovo ucjelini pripala tada njoj Kraljevini Italiji, osim ostrva Krk, koje je u lo u sastavtada nje Kraljevine SHS.

Kra ko podru je obuhvata oko 500 km, od ega je manji dio u Italiji.Podru je oko Nove Gorice obi no se naziva sjeverna Primorska, a prote e se uzdolinu So e, sve do Tolmina. U tom dijelu uzdi u se visoke planine Krn i Kanin.Prijevoj Vr i (1618 m) ozna ava ujedno i granicu izme u Primorske i Gorenjske.

Primorska grani i na jugoistoku sa Notranjskom, na sjeveroistoku sa

Gorenjskom, na zapadu sa Italijom, a na jugu sa Hrvatskom. Od ekonomskihgrana, veoma je razvijen turizam, a Koper, uz Trst i Rijeku, spada me u najve eluke ovog dijela Jadrana. Uz to, razvijena je proizvodnja prehrambenih proizvodai bezalkoholnih pi a (Fruktal), kao i vinogradarstvo.

14

14

Premda se pokrajina nazivaPrimorska, najve i dio njenog dana njeg podru ja nalazi se uunutra njosti, odvojen od moraitalijanskom granicom. Priobalnidio smje ten je na 46 km obaleIstre. U unutra njosti se smjestila

Vipavska dolina, a izme u nje iTr anskog zaliva zapo inje kra ki


15/19

Stanovni tvo je mje ovito, a u brojnim mjestima, uz slovena ki jezik, uslu benoj je upotrebi i italijanski. U istarskom dijelu Primorske ivi i malobrojnahrvatska manjina. Va niji gradovi Primorske su Nova Gorica, Koper, Izola,

Ajdov ina, Tolmin, Se ana, Bovec, Piran.

Izola je primorsko mjesta ce bogate ribarske tradicije. Piran je starilu ki grad i u cijelosti je za ti eni kulturno-istorijski spomenik koji je sa uvaoizvorni primorski izgled uskih ulica i stije njenih ku a. Najdu om turisti komtradicijom mo e se pohvaliti Portoro koji nudi pregr t turisti kih sadr aja iponude smje taja u udobnim hotelima visoke kategorije s bazenima, wellnessaktivnosti i zdrave hrane, raznoliku ponudu privatnog smje taja, a ujedno je iomiljeno kongresno sredi te.

Primorsku, koja se u Austro-ugarskoj Monarhiji slu beno nazivala Austrijsko primorje, inila je Kne evska grofovija Gorica i Gradi e, potomMarkgrofovija Istra, te grad Trst. U Prvom svjetskom ratu ovdje je uspostavljenfront na So i, poznat po iscrpljuju em rovovskom ratu i te kom italijanskomporazu kod Kobarida. U XX vijeku taj naziv se esto irio i na dijelove Kranjske,to jest Notranjske koji su bili pod italijanskom vla u. Poslije Drugog svjetskog rata SR Sloveniji unutar SFRJ pripadaju dijelovi Gori ke i Istre, koji zajedno ineneformalnu pokrajinu Primorsku. Takvo je stanje i u nezavisnoj Sloveniji.

Ponekad se dijelom Primorske dr e i oni dijelovi Furlanije-Julijska krajina kojeprete ito naseljavaju Slovenci.

16

16

Slika 11. Satelitska slika Tr

anskog


16/19

$.1. T%r st ,ke 'est na# je o* "je&ja s"ovena,ko-pr !orja

Slovena ko primorje obuhvata veoma mali deo obale od Ankarana doPortoro a (ta nije do mesta Lucija i Se ovlje) me utim, na ovom prostorno malompodru ju itekako ima ta da se vidi i obi e. Slovenci su na ovo malo prostorauspeli da smeste i najve u luku regije (Kopar) i stari grad dragulj (Piran) imondensko letovali te (Portoro ), marinu i jo to ta drugo uljlju uju i ak iaerodrom tako da ovaj deo Istre i Slovenije pru a apsolutno sve uslove kojepodrazumevaju kvalitetne turisti ke destinacije.

$.1. Ankaran

Dolaze i preko granice iz pravca Trsta prema kofiji ili Lazaretu,najpre sti emo u prvo Slovena ko turisti ko odmarali te ije ime po inje prvimslovom abecede (ili azbuke, kako ho ete) Ankaran. Letovali te Ankaran senalazi na dugoj pe anoj pla i na severnoj strani Kopaskog zaliva i jako je dobroza ti en od vetra. Zahvaljuju i svojoj klimi Ankaran predstavlje u isto vreme

prijatno letovali te i banjski centar. Ankaran je okru en sa nekoliko zaselaka isela Hrvatini, koji se prote u du poluostrva Milje. Sa grebena se pru a predivanpogled na itav Tr anski zaliv, koji kad je lepo vreme dose e ak do Julijanskih

Alpa i do najvi e slovena ke planine Triglav .

$.2. Kopar

Kopar je najve a slovena ka luka koja je izgra ena na nekada njem

ostrvcu. Prvobitno je bio gr ka kolonija (Egida), a zatim rimsko naselje po imenuKapris (otuda i ime slovena i Kopar / Koper). Kanal koji je nekada razdvajaoostrvo od kopna je ispunjen u pro lom veku, pretvaraju i taj deo u poluostrvo.Od nekoliko gradskih kapija samo je jedna opstala i ona je povezana sa kopnomdrvenim mostom. Pored ove kapije nalazi se fontana u obliku venecijanskog mosta koja podse a da je Kopar bio pola milenijuma pod mleta kom vla u.Nakon pada Venecije do ao je pod austijsku vlast, a od 1918.god. pa sve do krajadrugog svetskog rata pripadao je Italiji. U samom centru starog dela grada isti u

se dve zgrade: op

tinska zgrada (sagra

ena u 15-om a obnovljena u 17-om veku) iPretorski dvor (15. vek). Me u mnogim zanimljivim crkvama u Kopru, treba

1$
http://www.viabalkans.com/prirodne-atrakcije/nacionalni-parkovi/julijski-alpi-i-nacionalni-park-triglav-2/http://www.viabalkans.com/letovalista/obala/kopar-slovenacko-primorje/http://www.viabalkans.com/prirodne-atrakcije/nacionalni-parkovi/julijski-alpi-i-nacionalni-park-triglav-2/http://www.viabalkans.com/letovalista/obala/kopar-slovenacko-primorje/


17/19

pomenuti katerdalu sagra enu u 15-om veku u prelaznom stilu iz venecijanskegotike do renesanse.

$.$. I4o"a

Izola je poznati ribarski centar sme ten na malom grebenu.Najzna ijnija zdanja su: Gradska op tina koja datira iz 14-og veka, upna crkvasa vrednim starim slikama (15. -17.-og veka), Manziolijeva ku a u venecijansko-goti kom stilu (15.vek) i palata Besengi (18.vek) koji je danas lokalana muzi kakola i italijanski klub Cirkolo. BDuhovna toplina grada i romanti na atmosfera

privla i turiste i ka u da kada jednom posetite Izolu nikada je ne etezaboraviti.Izola je okru ena slikovitim selima sa brojim dolinama i dugim brdima predelu koje pru a raznorazne gurmanske specijalitete koji ekaju da buduotkriveni u kulinarskom bogatstvu tradicionalnih kafana i turisti kim objektimaod koji ve ina nude veli anstven pogled na Tr anski zaliv.

$.0. P ran

Piran je mali grad koji se nalazi na Madoninom Rtu (svetionik ikapela) sa bogatom pomorskom tradicijom. Glavni trg je nazvan po italijanskomviolinisti uzepe Tartiniju, koji je ro en u Kopru 1692. godine. Na trgu se nalazezgrada gradske vlade, crkva Svetog Petra (19. vek), a Venecijanska palata kojadatira iz 15.og veka je sagra ena u venecijansko-goti kom stilu, upna crkva kojase nalazi na brdu iznad grada je izgra ena u 15-om veku, a dana nji izgled jedobila nakon rekonstrukcije u 17.-om veku. Zvonik pri crkvi podse a na toranj-zvonik crve Sv. Marko u Veneciji. U crkvi se nalaze Raspe a iz 14.-og veka,Franjeva ki samostan iz 14.-og veka, koji je nekoliko puta bio rekonstruisan i unjemu se nalazi isklesana pripovedaonica koja datira iz 15.-og veka i nekolikovrednih slika me u kojima je i jedna koju je naslikao Karpa io.Mali deo gradskihzidina i dve kapije su opstali. Gradski muzej u kome je i Tartinijeva soba, imaarheolo ko i istorijsko odeljenje od posebnog zna aja.

$. . Portoro&

Portoro se nalazi blizu Pirana i ne mo e se pohvaliti istorijskimspomenicima ali mo e finim pe anim pla ama , prijatnom klimom, koja privla i

1'


18/19

turiste i leti i zimi, parkovima, mnogim hotelima i vilama. Negde ete na i da jeovaj grad poznat i kao Luka ru a, a u Italiji ete uti da se ovaj grad nazivaPortorose. Pored toga to se smatra primorskim gradom, Portoro je svakakoglavno turisti ko podru je Slovenije.

0. +AK JU5AK

Hrvatsko primorje, istorijski naziv za dio Hrvatske od Rje ine donaselja Tribanj u Velebitskom podgorju s ostrvima Krkom i Rabom; savremenaregija Hrvatske, obuhvata 32% povr ine i 30% stanovni tva Hrvatske. Hrvatskoprimorje se dijeli na Sjeverno, koje obuhvata Istru, Kvarner i ostrva (Krk, Cres,Lo inj i Rab) te na ju no, koje obuhvata Dalmaciju i (preostala) ostrva. SjevernoHrvatsko primorje zauzima 6088 km2 (10,75%), a Ju no 12 103 km2 (21,38%povr ine RH). Hrvatsko primorje prote e se kroz nekoliko upanija: Istarske,Primorsko-goranske, Li ko-senjske, Zadarske, ibensko-kninske, Splitsko-dalmatinske i Dubrova ko-neretvanske.

Primorska (Slovena ko primorje; Primorska Slovenija) zapadni je dioSlovenije. Ovaj pojam se kao naziv krajnje sjeverne obale Jadrana koristi od XIX veka, a danas je to neslu bena pokrajina u Sloveniji koja obuhvata podru je NoveGorice, zatim, priobalni i unutra nji kra ki kraj. Primorska grani i na jugoistokusa Notranjskom, na sjeveroistoku sa Gorenjskom, na zapadu sa Italijom, a na

jugu sa Hrvatskom. Od ekonomskih grana, veoma je razvijen turizam, a Koper,uz Trst i Rijeku, spada me u najve e luke ovog dijela Jadrana.

1(


19/19

. ITERATURA

I. Geografija Hrvatske, E-skripta

II. Proleksis Enciklopedija

III. www.enciklopedija.org

IV. www.wikipedia.org

1
http://www.enciklopedija.org/http://www.wikipedia.org/http://www.enciklopedija.org/http://www.wikipedia.org/

Documents

Marija Budic 1