Małgorzata Sitarczyk Zakład Psychologii Wychowawczej

i Psychologii Rodziny Instytut Psychologii UMCS

„Ten, kto nic nie wie, nic nie kocha.

Ten, kto nic nie robi, nic nie rozumie.

Ten, kto nic nie rozumie, jest nic niewart.

Ale ten, kto rozumie, również kocha,

zauważa, widzi .......” Paracelsus

Miłość od zamierzchłych czasów stanowi przedmiot

zainteresowania, a nawet ingerencji wierzeń i systemów

religijnych.

Przedstawiana jest w dwu płaszczyznach: jako obraz

życia erotycznego bogów oraz w formie konkretnych

zaleceń i zakazów.

Zdaniem Erica Emmanuela Schmitt’a miłość to ogromna

inwestycja: serca, pożądania i wyobraźni.

Miłość jest czymś pierwotnym w stosunku do kultury

i cywilizacji.

Stanowi warunek istnienia świata i cywilizacji.

Niemożliwa do przyjęcia jest wizja świata

pozbawionego miłości, gdyż byłby to świat bez

moralności, sztuki, piękna i religii, świat wyzbyty

wszelkich wartości.

Scheler preferuje wartości duchowe jako najwyższe

i konieczne dla istnienia oraz rozwoju „fenomenu

miłości”.

• wzór miłości zmysłowej - jest dążeniem do

fizycznego posiadania przedmiotu miłości,

• wzór miłości namiętnej - jest dążeniem do

osiągnięcia pełnej jedności duchowej i fizycznej

z ukochaną osobą,

• wzór miłości idealnej - jest odrzucaniem

ziemskiego przedmiotu pragnień, a dążeniem

do kontemplacji dobra i piękna samego w

sobie.

Platon, 1984,

Sęp okrutniejszy ponad inne sępy, sęp co wnętrzności targa aż do głębi,

to zazdrość , która ludzkie dusze gnębi, to smutek, który serca rewie na strzępy.

Leibniz

Miłość wśród ludzi jest zjawiskiem powszechnym. Występuje we wszystkich społecznościach (Buss, 2002).

Według psychologii ewolucyjnej zazdrość można zdefiniować jako pewnego rodzaju przystosowanie do powtarzającego się problemu związanego z przetrwaniem lub reprodukcją. Zazdrość była sygnałem do atakowania rywali.

Zazdrość jest taktyką udaremniającą ewentualną niewierność partnera.

Zazdrość istnieje w każdej kulturze. Zazdrość, z wyjątkiem kłótni o pieniądze, bywa

najczęstszą przyczyną awantur małżeńskich.

Zazdrość jest nieuniknioną konsekwencją prawdziwej miłości.

Już św. Augustyn zauważył tę zależność, kiedy napisał :kto nie jest zazdrosny nie kocha.

Szekspirowski Otello wątpi, ale wielbi ; podejrzewa, ale podziwia; kona, ale kocha.

Zarówno kobiety, jak i mężczyźni na ogół interpretują zazdrość jako znak głębokiej miłości; jeśli ukochany nie jest zazdrosny, jest to równoznaczne z tym, że nie kocha(Buss, 2002).

NIE JEST BIOLOGICZNĄ WŁAŚCIWOŚCIĄ CZŁOWIEKA. NIE JEST WRODZONĄ NATURALNĄ CECHĄ LECZ SPOŁECZNIE UZNANYM SPOSOBEM REAGOWANIA. ZAZDROŚĆ wśród uczuć zajmuje miejsce szczególne,

jest cechą negatywną, którą człowiek powinien wyeliminować ze swoich uczuć w toku socjalizacji.

Stopień wyzbycia się zazdrości bywa powszechnie uznawaną miara dojrzałości człowieka, dowodem jego szlachetności.

ZAZDROŚĆ: obawa o naruszenie wierności przez osobę bliską w związku emocjonalnym.

ZAWIŚĆ -uczucia wypływające z ostrej rywalizacji między osobami tej samej płci.

ZAZDROŚĆ jest silniej doświadczana niż zawiść,

jest także uczuciem bardziej złożonym niż zawiść (Lazarus & Lazarus za: P. de Silva, 1997).

ZAZDROŚC UROJONA(patologiczna).

Zazdrość jako oznaka niskiego poczucia

własnej wartości, niedojrzałości lub zaburzeń

osobowości (Buss, za:Bhugra, 1993).

Na podstawie tej teorii można wywnioskować,

że jeżeli osoby dorosłe mają wysokie poczucie

wartości, są dojrzałe emocjonalnie, mają

ukształtowaną osobowość nie powinny

odczuwać takiej emocji jak zazdrość.

Zazdrość jako patologia uczuć. Zgodnie z tą teorią ekstremalna forma zazdrości

wynika z zaburzeń emocjonalnych.

Wyleczenie dolegliwości wyeliminuje również

zazdrość.

Ludzie normalni(bez zaburzeń emocjonalnych)

nie powinni odczuwać intensywnej

(patologicznej) zazdrości.

Przejawia się podejrzewaniem partnera o

notoryczne zdrady, sprawdzaniem

partnera i kontrolowaniem jego działań.

Może powodować stany depresyjne.

W skrajnych przypadkach może

doprowadzić do destrukcyjnych

zachowań a nie leczona nawet do

samobójstwa lub morderstwa w afekcie.

Otello uśmiercający swoją żonę Desdemonę z zazdrości

W DSM-IV mówi się o zazdrości związanej

ze złudzeniami lub obsesjami

niewierności i określa się ją zespołem

zaburzenia urojeniowego - obsesyjnego,

szczególnej postaci zazdrości.

Zespół stanowi tylko podkategorię

chorobliwej zazdrości.

Osoba dotknięta takimi zaburzeniami nie jest w

stanie racjonalnie oceniać i tłumić własnych

zachowań.

Nie potrafi pracować nad sobą, często ma niską

samoocenę (wygląd, wiek, wykształcenie) a winą za

wszystko obarcza partnera.

Przedstawia własne, dla siebie, racjonalne

wytłumaczenia swego postępowania.

W wielu przypadkach chory wie o swojej

przypadłości lecz nie jest w stanie z tym walczyć.

W życiu towarzyskim czy zawodowym, często

objawy te są niezauważalne dla otoczenia. Całość

skupia się tylko na partnerze.

Najpierw kobiety uznawano za zazdrosną płeć.

Zdaniem Imanuela Kanta mężczyźni zazdroszczą tylko wtedy, gdy są zakochani, kobiety zaś zawsze.

Freud twierdził, że kobiety są bardziej zazdrosne, bo są bardziej narcystyczne.

Margaret Mead skłonna uważać kobiety za „ zazdrosna płeć”, przywarę tą tłumacząc tym, że kobieta w związku z mężczyzną czerpie nie tylko przyjemność, lecz także i pozycje społeczną, ma więcej do stracenia.

Wielu amerykańskich psychologów podaje, że mężczyźni przejawiają zazdrość częściej i z daleko większą intensywnością niż kobiety.

U mężczyzn stwierdzenie niewierności

partnerki powoduje „ obniżenie samooceny” –

plamę na honorze, dążą do podreperowania

samooceny, zdobycia nowych dowodów swej

atrakcyjności.

Kobiety zdradzone wykazują większą skłonność

do depresji, samoobwiniania się, dążą do

polepszania stosunków z partnerem.

Mężczyźni są bardziej wyczuleni na punkcie wierności swych partnerek niż kobiety.

U mężczyzn intensywność zazdrości wiąże się z wykształceniem. lepiej wykształceni potrafią poddać autokontroli reakcje zazdrości. Także mężczyźni łatwiej zdradzają ponieważ:

są bardziej skłonni do zachowań rywalizacyjnych, agresywnych, konkurencji, poszukiwania przygód;

mają zdolność logicznego myślenia, co ułatwia manipulowanie ludźmi i tworzenie sprzyjających sytuacji;

mają silną potrzebę przyjemności.

Zazdrość seksualna jest główną przyczyną przemocy

fizycznej w małżeństwie- przewyższa częstością

wszystkie inne razem wzięte.

W badaniach Hilbermana przeprowadzonych wśród

60 maltretowanych kobiet w jednym z ośrodków dla

ofiar przemocy w USA aż 57 z nich twierdziło, że ich

mężowie byli zazdrośni do tego stopnia, że każde ich

wyjście z domu kończyło się oskarżeniami o

niewierność i często przemocą.

Analiza wielu badań wskazuje, że 19-64% mężczyzn i

22-69% kobiet w związkach narzeczeńskich doznaje

przemocy ze strony partnera (w tym pogróżek

słownych).

Poglądy wskazujące na negatywne emocje( lęk , zazdrość ) jako

podłoże aktów agresji i zachowań aspołecznych głosił

Kępiński(1987). Jego zdaniem rola agresji wobec lęku sprowadza

się z jednej strony do rozładowania napięcia lękowego, z drugiej –

umożliwia podjęcie aktywności i mobilizuje do walki. Agresja

umożliwia przezwyciężenie lęku.

Także według Eysencka (1970) wysoki poziom neurotyzmu

sprzyja zachowaniom aspołecznym.

Założenia koncepcji Eysencka uzupełnia teoria napięcia R.

Agnewa( za Urban, 2000), zgodnie z którą negatywne stany

emocjonalne (złość, gniew, frustracja, a także lęk) popychają

jednostkę do podjęcia działań likwidujących stany napięcia. Jedną

z metod rozładowania tego napięcia może być zachowanie

przestępcze.

Podobną tezę głosi B. Urban(2000). Jego zdaniem:

” wewnętrzne napięcie psychiczne jest motywem

podejmowania nielegalnych sposobów osiągania

określonych celów, wyzwala atak lub ucieczkę od

awersyjnych źródeł”(Urban 2000, s. 207).

Także J. Ranschburg (1980) wskazuje na lęk jako źródło

zachowań niezgodnych z powszechnie przyjętymi

normami.

Ranschburg (1980, s. 14) porównuje lęk i agresję do

dwustronnego płaszcza: "aspołeczna agresja i lękliwość

są dwiema stronami tego samego zjawiska(...)”. Jego zdaniem zachowania agresywne i/lub przestępcze mogą być

jedną z form radzenia sobie z lękiem.

miłość naiwna

Jak współczesny Janosik…

art. 278 K.k.

Miłość młodzieńcza

Jak romantyczny kochanek…

art. 197 § 1. K.k.

art. 280 & 2. K.k.

miłość chora

Jak Otello…

art. 148 & 1. K.k

art. 148 & 2. K.k

zbrodnie patologiczne - popełniane przez osoby chore psychicznie, w każdej chwili mogące dopuścić się podobnego czynu...

zbrodnie użytkowe - motywem jest uzyskanie jakiejś korzyści, zabójcy liczą na szybki efekt /np. spadek.../, popełniane są z zimna krwią...

zbrodnie z namiętności /w afekcie/ - popełniane przez osoby zdrowe, normalne w opinii psychiatrów, które w szczególnych warunkach, sytuacji pod wpływem emocji tracą nad sobą kontrolę...

relacje neurotyczne – konflikty

rodzinne,

relacje psychologiczne:

wzajemna atrakcyjność: miłość,

zazdrość,

wzajemna niechęć, nienawiść, wrogość.

relacje sadomasochistyczne.

MIŁOŚĆ JAK KAŻDE WIELKIE

UCZUCIE MOŻE TWORZYĆ LUB

NISZCZYĆ!

Buss, D. M. (2002). Zazdrość- niebezpieczna namiętność. Przeł. A. Błaż. GWP.

Sitarczyk M., Szymczak B., Zazdrość a zadowolenie z małżeństwa. w: PROBLEMY RODZINY 1993, nr 1(187),

ss. 17-23. Sitarczyk M., Zazdrość-różnice

międzypłciowe. w: PROBLEMY RODZINY 1993, nr 3 (189), ss. 28-32.

Gierowski J.,K., Szaszkiewicz M.: Osobowość i motywacja

sprawców zabójstw. (w:) J.K. Gierowski i T. Jaśkiewicz-

Obydzinska (red.), Zabójcy i ich ofiary, Wydawnictwo

Instytutu Ekspertyz Sadowych, Kraków 2003.

Gierowski J.,K., Majchrzyk Z.(red.): Psychopatologia

zabójstw. Kraków, 2004.

Gierowski J.,K. Motywacja zabójstw. Wydawnictwo Akademii

Medyczne. Kraków 1989.

Moir A., Jessel D. Zbrodnia rodzi się w mózgu, Warszawa 1998.

Sitarczyk M. Nieletni sprawcy zabójstw. Sylwetki

psychologiczne. Lublin, UMCS, 2004.