Mahmud Dervi

biz kaybettik ak da kazanmad

KTBEV 378

KapakOnur Snmez

Dizgi/ Dzen

Hlya Akn

Baskal Ofset

Davutpaa Caddesi No: 8 Topkap - stanbul

CiltBayrak Matbaas

stanbul, 2008

ISBN 978-975-7321-76-7

T.C.

Kltr ve Turizm Bakanl

Sertifika No: 0107-34-007408

Online Sat w w w.kitabus.com

KTABEV ataleme Sk. No: 5 4 /A Caalolu-STANBUL Tel: (0212) 512 43 28 -511 21 43 Faks: 513 77 26

Mahmud Dervi

biz kaybettik

Trkesi: Ltfullah Gkta

KTABEV

Mahmud DERV (1941-2008): ada Arap edebiyatnn en nl isimlerinden biri olan Filistinli air. iire ilgisi ok gen yata balad. 1964'te yaymlad 'Evrqu'z-Zeytn adl Uk yaptyla tm dikkatleri zerinde toplad. Ksa srede, n Arap dnyasnn da snrlarm da aan, dnyaca tannan bir air haline geldi.srail'in bask ve kstlamalarna maruz kalmasnn ardndan 1970'te ayrld Filistin'e, uzun bir srgn dnemi sonrasnda 1996'da dnebildi. Siyasette kimi kez sembolik roller stlendiyse de, neredeyse tm yaamm iire vakfetti.1988'de Filistin Kurtulu rgt'nn Yrtme Kurulu yeliine seildi. Ancak 1993'te Oslo Antlamas gndeme gelince bu grevinden istifa etti.2008'in Austos aynda vefat eden Dervi, geriye, ezici ounluu iir olmak zere, otuza yakn eser brakt. Dervi'in vefat ncesinde yaymlad son eser, L3 Ta'tezir ammS Fa'alte (2004), Ke-Zehri'l-Levzi ev 'Eb'ad (2005) ve 'Eseru'l-Fere (2008) adl almalardan olumaktadr. Dervi'in 1981'de Beyrut'ta kurduu El-Kerm dergisi de, airin geriye brakt en nemli miraslardan biri konumundadr.rleri muhtelif dillere tercme edilen Dervi, uluslararas pek ok dln de sahibi oldu. Asya-Afrika Yazarlar Birlii'nin Lotus dl (1969), SSCB'nin Lenin Bar dl (1983), Lannan Kltrel zgrlk dl (2002), Prens Claus dl (2004), bunlardan sadece bazlardr.

Ltfullah GKTA: Gazeteci-Yazar. Balkleme (Biga) 1963 doumlu. lk ve orta renimini Bergama ve Balkesir'de, yksek renimini ise stanbul'da tamamlad. 1985'ten itibaren eitli gazetelerin d haberler servisinde alt. Ayn yllarda 4 yl boyunca Libya Arap Kltr Merkezi'nde Arapa okutmanl yapt.1990'da Vatikan'a bal Papalk Gregorius niversitesi'nde dinler tarihi alannda ihtisas yapmak iin Roma'ya gitti. talyanca renmesinin ardmdan master'n bitirdi. Doktora almasn ise tez aamasmda askya ald. Roma'da yaayan Gkta, akademik almalara ilgisini srdrmekle birlikte, 1988'den bu yana NTV talya Muhabiri olarak alyor.Gkta, seksenli yllardan itibaren Arap edebiyatndan yapt evirileri muhtelif edebiyat dergilerinde yaymlad. Gkta, Mahmud Dervi iirlerinden oluan ilk sekiyi, lm Seviyorlar Benim adyla kitaplatr- mt. Msr'n Nobelli yazan Necib Mahfuz'un roman Bakann ldrld Gn (Aa Yaynclk, stanbul 1992); ayrca Salih El-Kallab'm Ebu Cihad'la yapt, hatrat niteliindeki uzun syleiden oluan Tehcirden ntifada'ya Ebu Cihad'n yks (Belge Yaynlan, stanbul 2007) adl alma, Gkta'n Arapa'dan Trke'ye kazandrd eserler arasnda yer almaktadr.

NDEKLER

Mahmud Dervi'e ve Seilen iirlere Dair Notlar / 7

Zeytin YapraklanSrgnden Mektup / 25

Sz / 36 Ribat / 38

Hzn ve fke / 40 Kimlik Kart / 46

Filistin'den Bir kSes ve Krba / 55

Mar / 60

Celle'de lyor KularCelle'de lyor Kular / 79 Yzellibirind Mezmur / 84

Uykusundan Uyanyor SevgilimBir Filistinli Yarann Gncesi / 89

Pasaport / 102

Severim ya da Sevmem SeniGezgin Gitarist / 107

Yine / 112 Gecenin Ayak Sesleri / 117

DnlerDnler / 121

Uyuyan Bahe / 124

Gller Daha AzSktrr Bizi Yeryz / 135

nsanlar Gibi Yolcuyuz Biz de / 137 Atina Havaliman / 139

Baka Barbarlar Gelecek / 140 lm Seviyorlar Benim / 142

Dour Beni... Dour Ki Bileyim / 143 Buradayz urackta / 144

Ben Yusuf um Babacm / 146 Biz Kaybettik Ak da Kazanmad / 147

Yryenler Ereti Szler ArasndaYryenler Ereti Szler Arasnda / 151

Gzmn nurlar Sena Ceren ve Yusuf Sadra'ya;

ve de merhum babam Haan Gkta'n aziz ansna

Ltfulldh G kta

MAHMUD DERV'E VE SELEN RLERE DAR NOTLAR

Filistinli airlerden Tevfik Zeyyd, "atma ortamnda, ocuklar adam doar"1 der. ada Arap yaznnn nl imzas Filistinli air Mahmud Dervi de, atma ortamnda dnyaya gelmi ve de iinde bulunduu ileli koullarda ocukluunu dahi yaayamadan adam olmak durumunda kalm biriydi.

1 Tevfik Zeyyd'n Hayfa'daki El-Cedd dergisinde, Mahmd Dervi ft Dvni 'Auj miti Filasttn" balyla (muhtemelen 60'l yllarn ikinci yansnda) yaymlad yazdan aktaran: Mahmd D e k r b , "Mahmd Dervi e-'iru ve'n-N- qid", Divnu Mahmd Dervi, Dru'l-'Avde, Beyrut 1971, s. C (M. Dekrb tarafndan, o tarihte tek ciltlik kk boy bir kitap olarak yaymlanan Mahmud Dervi Divan'nn ilk basksna yazlm bir nsz).

Mensubu bulunduu corafya, kendisine, uluslararas dzeyde Filistinlilerin sesi olma gibi bir misyon da yklemiti.

Dervi, 09 Austos 2008'de 67 yanda aramzdan ayrldnda, bir air olarak, dnyann en nde gelen isimleri arasndaki yerini oktan perinlemi durumdayd.

Filistin'de bir Filistinli mlteci

Mahmud Dervi, 13 Mart 1941'de Akka'nm dousundaki El-Birve kynde hayata gzlerini atnda, Filistin ngilizlerin manda ynetimi altndayd. srail'in kuruluuna zemin hazrlamaya ynelik tehcir politikas zaten uygulamaya konulmu durumdayd. Dervi, Siyonist eteler tarafndan El-Birve ky de 1948'de tehcire tabi tutulduunda, ailesiyle birlikte Lbnan'a snmak zorunda kalr. Bu, yakasn brakmayan bir yazgya dnecek olan mltecilikle ilk tanldr.

Ertesi yl ailesiyle birlikte snn gizlice geerek yurduna geri dndnde, yepyeni sorunlarla karlar: El-Birve haritadan tmyle silinmitir. Doduu kyn yerinde, Yahudilere tahsis edilen iki yeni yerleim birimi ykselmitir. O, dier yurttalar gibi, zyurdu Filistin'de Filistinli bir mltecidir artk! srail makamlar tarafndan, kendisine szcn tam anlamyla adeta yabana bir kaak muamelesi yaplmaktadr. Bir kimlik belgesi edinebilmek iin dahi, srail yargs ve brokrasiyle boumak durumunda kalaca bir sretir bu yeni dnem.

Dervi, genlik yllarnda yaad bu trajik durumu, buruk bir ironiyle yle betimlemektedir:

"Yunanistana gitmek istiyorsun. lkendeki yetkili makamlara pasaport bavurusu yaptnda, Filistin'deki sava srasnda baban ya da yaknlarn lkeden ayrlrken seni de yannda gtrdklerinden dolay, vatandalnn olmadn kefediyorsun. Oysa sen o srada kck bir ocuktun. Ama o dnemde savatan kap bilahare gizlice l

keye dnm olanlarn vatandalk hakkn yitirdiklerini reniyorsun. Pasaporttan vazgeip, bir 'Laissez-Passer'2 talep ediyorsun. Bu kez de lkende ikametinin olmadn, dolaysyla bir ikametgah belgesi alamayacan kefediyorsun. Bunun ancak bir aka olabileceini dnerek, durumu bir avukat dostuna aktaryorsun. 'te buradaym: Ama ne vatandam, ne de ikametim var! yleyse ben neredeyim ve de kimim?' diyorsun. akn bir edayla, kanunun onlardan yana olduunu ve de kendi varln kantlamakla mkellef olduunu reniyorsun. Var mym yok muyum' diye ileri Bakanlm bavuruyorsun. Bana bir filozof getirin, kendisine varlm kantlayacam. Felsefi adan var olduunu, ama hukuken yok olduunu idrak ediyorsun"3.

Lbnan dnnde ailesiyle birlikte Hayfa'ya yerleen Dervi, Bat eria'daki Filistinlilerin bir beldeden bir baka beldeye gidi iin bile srail makamlarndan izin belgesi almak durumunda olmalar da dahil, maruz kalnan basklar ve dramatik koullarn etkisiyle, zellikle genlik dneminde siyasetle de ilgilenmitir. 1961'de, Yahudilerin ve Araplarn ayn at altnda faaliyet gsterdikleri srail Komnist Partisi'ne (Rakah) ye olur. Partinin yayn organlarndan El-'lttihd gazetesinde ve El-Cedd dergisinde alr. 1961'den itibaren sekiz yl boyunca, pek ok kez gz altna alnr, tutuklanr ve zorunlu ev hapsine tabi tutulur. Bu duruma gereke tekil eden sularsa, sk ynetim kurallarm ihlalden ve de iir yazmaktan ibarettir. srail'de yksek renim yapma hakkndan da mahrum braklr.

2 srail'in kendilerini vatanda kabul etmedii Bat eria'daki Filistinliler iin yurtdna kma gereksinimi sz konusu olduunda tanzim ettii bir tr seyahat belgesi. Pasaport ilevi gren "Laissez-Passer" adl bu belge, branice ve Franszca olarak dzenlenmekteydi. srail makamlarnn Bah eria'da mukim Filistinliler iin tanzim ettikleri bu belgedeki uyruk blmn, "mehul/belirsiz" biiminde bir ibareyle doldurmalar da dikkati ekmekteydi.

3 Mahmd D er v , Yevmiyytul-Huzni'l-'d, Dru'l-'Avde, Beyrut 1984, s.40.

Filistin'e veda ve de srgnlk sreci

Dervi, 1970'de bir seyahat belgesiyle Filistin'den ayrlarak ekonomi-politik okuma umuduyla Moskova'ya gider. Katolik- ler iin dini merkez olarak Vatikan nasl nemliyse, o yllarda Komnizm yanllar iin Moskova da en nemli bir merkez konumundayd. Ancak Dervi, Moskova'ya smamaz. Isnmak yle dursun, tam bir d krkl yaar. Kendisi, Moskova'da yaad bu hayal krklm iki cmleyle zetler: "Gen bir Komnist iin Moskova, Vatikan konumundayd. Ama ben, Moskova'nn bir cennet olmadn kefettim"4.

Moskova'da umduunu bulamayan Dervi, ertesi yl Kahi- re'ye geer. 1971'de Msr'n nl El-'Ehram gazetesinde alr. Kahire'de bulunduu srada 1973 ylnda Filistin Kurtulu r- gt'ne (FK) ye olur. FK yelii, kendisinin igal altndaki topraklara geri dnnn, srail tarafndan yasaklanmasn da beraberinde getirir.

Dervi, 1973'te FK yeliinin ardmdan Kahire'den Beyrut'a tanr. Orada, Filistin Aratrmalar Merkezi'nde, ayrca Filistinli Yazarlar ve Gazeteciler Birlii'nde bakanlk grevi stlenmesinin yan sra, u'n Filastniyye dergisinin de genel yayn ynetmenliini yapar.

Dervi'in Beyrut'ta bulunduu dnemde yapt en nemli ilerden biri de, 1981'den itibaren El-Kermil adl bir kltr ve edebiyat dergisi karmaya balam olmasdr. Dervi, kurucusu olduu bu prestijli derginin genel yayn ynetmenlii grevini de vefatna dek devam ettirmitir.

4 Maya J a g g i, Poet of the Arab world: Mahmoud Darwish", The Guardian, 08 Haziran 2002.

Dervi'in Beyrut'taki dokuz yllk ikameti, Lbnan'n 1982'de srail saldrsna maruz kalmasyla sona erer. srail'in Beyrut kuatmasn bizzat yaam biridir Dervi. Eline silah alp kurun skmasa da, onun oradaki mevcudiyetinin, kuatmaya direnen Filistinli gerillalar iin balbama bir moral kayna tekil ettii anlatlr.

Beyrut'a zorunlu veda sonrasnda Dervi'in mltecilii, adeta mzmin bir hal alr. Suriye, rdn, Kbrs Rum Kesimi, Msr, Tunus ve Fransa vb. lkeler arasnda mekik dokumaya balar. 1985'ten itibaren yaklak 10 yl boyunca Paris'te ikamet eder.

Dervi, siyasette aktif roller almaktan uzak durmu bir kii olmakla birlikte, 1988'de FK Yrtme Kurulu yeliine seilir. FK lideri Yaser Arafat'a bir sre danmanlk da yapar. Ancak 13 Eyll 1993'te Norve'in bakenti Oslo'da srail ile FK arasnda imzalanan bar antlamas, Dervi ile rgt yetkilileri arasnda souk rzgarlar esmesine neden olur. Dervi, bar yanls olsa da, Oslo Antlamas'nn dil olmad kanaatindedir. Filistinlilerin aleyhine bir gelime olarak yorumlad Oslo Antlamas'm protesto amacyla, FK Yrtme Kurulu yelii grevinden istifa eder.

Dervi, Oslo Antlamas'nn imzalanmasndan yaklak iki ay sonra, bir Arap gazetesine verdii beyanatta, istifa sebebiyle ilgili olarak, "Zaten asla bir siyaseti olmadm. FK'de sembolik bir rolm vard. Taraflar arasndaki gerilimi yumuatmaya abalyordum. Gelecekte, bedbaht bir antlamann sorumlusu konumuna dmek istemiyordum" der5.

Paris ikameti sonrasnda Amman'a dnen Dervi, 1996'da Filistin zerk Ynetimi denetimindeki Ramallah'a yerleir. O

5 El-Quds El-'Arab, 17 Kasm 1993, s.3.

tarihten itibaren, bir aya Amman'da olsa da, mrnn geri kalan blmnn byk kesimini Ramallah'ta geirecektir.

Dervi, Ramallah'a dnne sevinse de, iten ie srgnde yaamaya devam eder. Srgnn pek ok dzlemi olduuna iaret eden Dervi, "Srgn asla son bulmuyor. Vatandan uzak olmak ya da orada oturuyor olmakla ilgisi yok bunun. (...) En zgn srgn, insann kendi yurdunda yaad dern srgndr"6 der.

Austos 2008'de Texas'taki Houston Memorial Hermann Hastanesi'nde geirdii nc ak kalp ameliyat sonrasnda hayatm kaybeden nl airin naa da, ABD'den rdn zerinden Filistin'e getirilerek Ramallah'a defnedilmitir.

Dervi'in, vefat ncesinde yaymlad son yazda, Hamas e Fetih arasndaki atmalarla Filistinlilerin birbirlerine dmesiyle ilgili olarak, her iki taraf da ar bir ekilde eletirdiini anmsatmamzda da yarar var.

Direni airliinden metafizik arayna

Eserleriyle lmszleen Dervi'in iire ilgisi okul yllarnda balamtr. Klasik Arap ri en sevdii dersler arasndadr. Endls Arap iiri ve XX. yzyl balarnda Amerika'ya g etmi Lbnanl ve Suriyeli airlerin oluturduklar El-Mehcer akmnn rnleri, Dervi'in iir serveninde bir "ilk model" ilevi grecektir.

Modem airlerden Suriyeli Nizr Qabbn, Msrl Salh Abdussabr, Irakl airlerden Bedr kir Es-Seyyb ve Abdul- vahhb El-Bayt de, balangta Dervi'i etkilemi isimler arasndadr. Romantisizm ve simgecilikten sosyalist gerekilie

6 Mahmud Darvvish, Oltre l'Ultimo cielo. La Palestina come metafora, Epoch, Mi- . lao 2007, s. 110.

kadar uzanan bu yelpaze ierisinde, nesir iirleriyle dikkati eken Suriyeli Muhammed El-Mgt'un da Dervi nezdinde ayr bir yeri vardr. Dervi, 1960'l yllarda Nazm Hikmet, Louis Aragon ve Pablo Neruda'mn zellikle "direni iirleri"nin kendi kuam etkilemi olduundan da sz eder7.

Dervi'in, balangta Filistinli bir "direni airi" olarak nlendii dorudur. lk iirlerinin kimi dizeleri, kitleler nezdinde birer slogana dnr. Ancak Dervi'in rnlerini direni iiri gibi dar bir ereveye sktrmak yanltr. Zira Dervi, yenilik arayn asla brakmam, kendine zg bir tarz oluturmay baarm bir airdir. air, ilk dnemlerine oranla bambaka noktalara ulamakla birlikte, redd-i miras gibi bir yola bavurmaya da gerek duymamtr8.

iir serveninde yaad skntlar ve geliim srecini, bizzat Dervi'ten dinlemekte yarar var:

"Belirli koullar alttnda, muayyen bir yerde bulunduum srada, kimlik hakkn savunan bir iir yazm; TCaydet! Arabm' demitim. Bir mddet sonra tenime yapan bu iir, siyasi bir kimlie dnme riskini de beraberinde getirdi. Nereye gitsem, benden bu iiri okumam istiyorlard. Bu tr taleplere boyun een biri olsaydm, kendimi asla gelitiremezdim. Celle'de lyor Kular adl kitabm, iirsel deiimimin ilk gstergelerinden biri olmutu. Bu, arkadalarmn ve yoldalarmn bazlarnn alt basnn bana adeta kazan kaldrmasna yol amt. Szcn en dar anlamyla simgeci bir air olmakla, szlerimden caymak ve daha nceki iir anlaym brakmakla, toprak ve yurdumuzla arama mesafe koymakla sulanyordum. Yanl anlal

7 Bkz. Mahmoud D a r w ic h , La Palestine comme mtaphore. Entretiens, Sindbad, Paris 1997, ss.20-23.

8 Ltfullah G k t a , "Mahmud Dervi'in Kimlik Kart", Ak Gr, say 47, s.4 (17 Austos 2008 tarihli Star gazetesinin eki).

malar batan beri yakam brakmasa da ben, bu 'ekici hapishane'ye ve bu 'hrn ak'a kar srekli direndim. Hatta, okurun artk reddetmeye balayaca daha 'zor' iirler yazdm. Okurlar da, daha zorlarn yazabileceimi unutmakszn, gitgide beni kabul etmeye baladlar"9.

Dervi, zaman zaman, kendi deyimiyle "angaje iirler" yazmaktan kendini alamam olduunu da itiraf eder. air, sava koullan, lm ve katliamlar gibi, trajedinin tm plaklyla kendini gsterdii ortamlarda bunun kanlmazlaabildii grndedir. Kendisini bir zeletiriye tabi tutmaktan da ekinmeyerek, rnein Beyrut dneminde yazdklarnn, mezkur nedenlerden dolay, airliinin "altn dnem"i olarak deerlendirilemeyeceini belirtir10.

Sloganik iirlerden holanmadna iaret ederek, yle der: "iir araclyla davaya srekli hizmet etmek isteme takntsnn anlam yok. Zira bunun ne iire faydas vardr, ne de Filistin davasna!"11.

Dervi, mitolojinin yara sra brahim dinlerin kaynaklarndan da beslendiini iirlerinde aka hissettirir. Mslman bir ailenin ocuu olan Dervi, okul yllarnda branice'yi de renmi, Tevrat' zgn diliyle okumu biridir. galcilerin karsna, onlarn kutsal kitaplanndan ald imgelerle de dikilir. Mar adl iirinde grld zere, uradklan zulmden, Yahudilerin eski peygamberlerinden Habakkuk'a da dert yanmaktan ekinmez. ekilen aclan dile getirirken, lmn gbeinde yeniden douu vurgularken, zaman zaman Hristiyanlk'taki armh imgesine de yer verir. Kulland dilde, Kur'an Arapasnn izleri de belirgin bir ekilde dikkati eker.

9 Bkz. Mahmoud D a r w ic h , a.g.e., s.75.10 Bkz. Mahmoud D a r w ic h , a.g.e., ss.103-104.11 Bkz. Mahmoud Darwich, a.g.e., s.77.

Dervi'in zellikle son dnem iirlerinde gzlenen bir baka olgu da, metafizie ynelitir. "iir, metafizie doru bir yolculuktur. Arap iirinde eksik olan ey de metafiziktir. Arap iiri realiteyle haddinden fazla megul oldu. Onu gndelik eylerden kurtarmak gerekiyor"12 diyen Dervi'e gre, kkleri topraa uzanm aa nasl ge doru ykseliyorsa, iir de metafizie ynelmek durumundadr.

iirin ufkunun ak olduuna, bu konuda "son durak" diye bir ey olamayacana iaret eden Dervi, szlerini u ifadelerle srdrmektedir:

"Aristophanes neyi aryordu? Dler lkesini! Celleddn-i Rm neyi aryordu? Tanr'y! Peki benim aradm nedir? Ben de ayn yolculuu yaptm, ben de ayn yoldan getim: Grek kltrnden, Fars kltrnden destek aldm. Ben iiri aradm. Bir vatan aramadm. Tanr, airler nezdinde, netice itibaryla iirdir. O, byk bir yaratcdr. air, Tann'ntn glgesidir. (...) Ufuk aktr. iire giden yol iirin ta kendisidir. Tannya giden yolda Tanr'y bulursunuz. iir de, iiri bulma giriimidir"13.

Dervi'in atmayla burun buruna olduu en zorlu anlarda dahi elindeki yegane silahn iirden ibaret olduunu da hatrlatmamz gerekiyor. iirlerinin kimi kez srail'de iddetli tepkilere yol at da dorudur. 1988'de Fransa'da bulunduu srada ilk kez El-Yevmu's-Sbi' dergisinde nerettii, Yryenler Ereti Szler Arasnda balkl iir, buna bir rnek olarak zikredilebilir. Paris'te yazlan iir, srail Parlamentosu'nda hararetli tartmalar yaanmasna neden olur14. air, srail'in 2002'de Bat

12 Bkz. Mahmoud D a r w ic h , a.g.e., s.116.13 Bkz. Mahmoud D a r w ic h , a.g.e., s.116-117.14 Bu iir etrafndaki tartmalar mstakil bir kitap olarak da yaymlanm bulun

maktadr. Bkz. Mahmoud D a r w ic h , Palestine mon pays. L'affaire de pome, Editions de Minuit, Paris 1988.

eria'da Filistinlilere kar dzenledii acmasz operasyonlara da bizzat tank olmutur. srail askerleri Nisan ortalarnda Dervi'in Ramallah'ta Halil Sakakini Kltr Merkezi'nde bulunan brosunu da tahrip ederler. Dervi, tanklar eliinde gerekletirilen ykma direnebilmek iin de re ve yazya snmakla yetinir.

Biz Kaybettik Ak Da Kazanmadt'mn yks

Elinizdeki bu yapt, Dervi'in eitli kitaplarndan derlenmi seme iirlerden oluuyor. Tm iirlerin Arapa aslndan evrildii bu alma, adn da sekide yer alan bir iire borlu: Biz Kaybettik Ak Da Kazanmad.

Sekiyi adlandrmakta kullandmz bu balk, Dervi'in kaybedenlerin, kurbanlarn, ezilenlerin ve maluplerin airi olma zelliini de imlemektedir. O, kendi deyimiyle, bir "Truval air"dir. Filistinlilerin yaad dramm Truvallann tarihiyle benzetiine deinen Dervi, "Ben de Truval bir air olmay yeledim. Zira kendi tarihini anlatmamtr Truva. Bizler de gnmze dek pek ok eser vermi olsak da, henz kendi tarihimizi anlatm deiliz"15 der.

Ancak Dervi asndan, kaybedenlerin safnda yer almak, umudu tketmilik ya da teslimiyetilik anlamna gelmemektedir:

"Kaybedenler safnda yer aldm kesin. Yaadklar bozguna ait bir iz brakma hakkndan yoksun braklm, bunu haykrma olanandan mahrum klnm kaybedenler... Ben bu bozgunu dile getirme yanlym. Ama bunun, teslim bayra ekmekle hi bir ilgisi yok. (...) Bozgunu haykrmak, kaybettiimizi kabul etmek ve sylemek, air ola

15 Mahmud Darvvish, Oltre l'Ultimo cielo. La Palestina come metafora, s.31.

rak en doal hakkm. Ben Truva'dan yanaym. Zira Truva bir kurbandr. Aldm eitim, varolu biimim ve deneyimlerim asndan ben de bir kurbanm"16.

Dervi iirlerinden hazrlanan bu sekinin oluum srecinin balangc ise, seksenli yllara kadar uzanyor. Arap yaznndan iir evirileri yaptm o dnemde, Gassn Kenefn'nin yazd eski bir kitap gemiti elime. gal altmdaki Filistin'in direni edebiyatm irdeleyen, Dervi'in iirlerinden rneklere de yer veren bir almayd bu17. Kitapta en beendiim iirler, Dervi'in imzasn tamaktayd. stanbul'da bir kitapla balayan bu tesadfi tanlk, mteakip yllarda Dervi'in sk bir takipisi olmam da beraberinde getirdi. Dervi imzasna rastladm her kpr kesip saklama, onun kitaplarn edinme adetim bu ekilde balamtr.

Zaman ierisinde, sipari zerine deil, tamamen zevk iin yaptm iir evirilerinde, Dervi'e arlk vermeye balamtm. evremdeki dostlara okuttuum evirilerin bazlarn, eitli edebiyat dergilerinde de yaymlamaktaydm. Dervi'ten yaptm ilk r evirilerini kitaplatrmam ise 1988 ylma rastlar: lm Seviyorlar Benim adl o alma, minik bir seki olmakla birlikte, Trk okurlar Dervi'in iirleriyle tantran bir ilk mstakil kitap niteliindeydi18.

Szn ettiim o minik seki okurlardan byk bir ilgi grm, basks ksa srede tkenmiti. Ancak ilgili yamnevi-

16 Mahmud D arvvish, a.g.e., s.30-31.17 Gassn K e n e f n , El-'Edebu'l-Filastniyyu'l-Muqvimu tahte'l-lhtill: 1948-1968

[gal Altnda Direnen Filistin Edebiyat: 1948-1968], Mu'essesetu'd-Dirsti'l- Filastniyya, Beyrut 1968.

18 Bahsedilen eviriyi, o yllarda kullanmakta olduum, Ltfullah Betder imzasyla yaymlamtm. Bkz. Mahmud D e r v i , lm Seviyorlar Benim, ev. Ltfullah Bender, Armoni Yaynlan, stanbul 1988.

nin mrnn ksa olmas nedeniyle, eserin yeniden basm da gndeme gelmemiti. Biz Kaybettik Ak Da Kazanmad balkl bu almayla birlikte, o ilk sekinin yeniden baslmasna artk gerek de kalmamtr. Zira bu alma, daha nce hi bir yerde yaymlanmam yeni evirilerin yam sra, ilk sekideki iirlerin de neredeyse tmn bnyesinde barndryor. Belirtilmesi gereken bir baka nokta da, o ilk sekideki evirilerin burada yeniden gzden geirilmi; Dervi'in kendi iirleri zerinde bilahare yapt kk rtularn da eviriye yanstlm olmasdr.

Biz Kaybettik Ak Da Kazanmad, Dervi'in sekiz kitabndan setiimiz iirlerden oluuyor. Sekide, 'Evrqu'z-Zey- iun'dan [Zeytin Yapraklan, 1964] be iir19, 'iqun min Filas- tin'den [Filistin'den Bir k, 1966] iki iir20, 'El-Asfru Tem- tu fi'l-Cell'den [Celle'de lyor Kular, 1969] iki iir21, Hab- bet Tenhedu min Nevmih'dan [Uykusundan Uyanyor Sevgilim, 1970] iki iir22, 'Uhbbuki ev L 'Uhbbuki'den [Severim ya

19 Sekideki iirler, Mahmud Dervi'in eitli kitaplarnn derlenmesinden oluan, 1994'te air tarafndan yeniden gzden geirilerek iki dit halinde yaymlanm olan Dvnu Mahmd Dervi [Mahmud Dervi Divan] adl eser esas alnarak hazrlanmtr. Evrqu'z-Zeytn'dan evirdiimiz "Srgnden Mektup", "Sz", "Ribat", "Hzn ve fke" ve "Kimlik Kart" adl iirlerin orijinali iin bkz.: Mahmd D e r v , Dvnu Mahmd Dervi, cilt 1,14. bask, Dru'l-'Avde, Beyrut 1994, ss. 33-39,48,51-52,56-59,71-74.

20 *'Aiqun min Filastn'den evrilen "Ses ve Krba" ile "Mar" adl iirlerin orijinali iin bkz. Mahmd Derv, a.g.e., ss. 86-88,141-152.

21 'El-Asfru Temtu fi'l-Celtl'den evrilen "Celle'de lyor Kular" ve "Yzellibi- rinci Mezmr" adl iirlerin Arapa asl iin bkz. Mahmd Derv, a.g.e., ss. 257- 259,287-289.

22 Habbet Tenhedu min Nevmih'dan evrilen Bir Filistinli Yarann Gncesi" ve "Pasaport" adl iirlerin orijinali iin bkz.: Mahmd D e r v , a.g.e., ss. 342-352, 358-360.

da Sevmem Seni, 1972] iir23, 'A'rs'tan [Dnler, 1977] iki iir24, Ver dun 'Eqal'de n [Gller Daha Az, 1986] dokuz25 ve de 'birne fi Kelmin bir'den [Yryenler Ereti Szler Arasnda, 1990] bir iir26 olmak zere, toplam yirmialt iire yer verilmektedir.

Sekideki rler, kronolojik sra esas alnarak tertip edilmitir. iirlerin yer ald kitap adlan da, seki ierisinde bir tr ara blm bal olarak kullanlmtr.

Seilen iirler, Dervi'in iir servenine ilikin, 1960'l yllardan itibaren yaklak eyrek yzyllk bir zaman dilimi hakknda genel bir fikir verebilecek niteliktedir.

Yaam boyunca otuza yakn kitaba imza atm, velt bir air olan Dervi'in Trkiye'de bugne dek hak ettii ilgiyi grm olduu sylenemez. Elinizdeki eserin, Trkiye'de u ana dek yaymlanm eserler asmdan, Dervi'e ilikin en zenli ve en kapsaml bir alma nitelii tadm sylememiz de bir abart addedilmemelidir.

23 Uhtbbuki ev Li Uhbbuki'den evrilen Gezgin Gitarist", Yine" ve "Gecedeki Ayak Sesleri" adl iirlerin orijinali iin b k z .: Mahmd D e r v , a.g.e., ss . 406-409, 427-429,-445-446.

24 A'rstan evrilen Dnler" ve "Uyuyan Bahe adl iirlerin orijinali iin bkz.: Mahmd D erv , a.g.e., ss. 591-593,661-665.

25 /Verdun Eqaiden evrilen "Sktrr Bizi Yeryz", "insanlar Gibi Yolcuyuz Biz Dif, Atina Havaliman, "Baka Barbarlar Gelecek", "lm Seviyorlar Benim", "Dour Beni... Dour Ki Bileyim", Buradayz urackta", "Ben Yusuf um Babacm ve Biz Kaybettik Ak Da Kazanmad" balkl iirlerin orijinali iin bkz.: Mahmd D e r v , DvSnu Mahmd Derv, cilt II, Dru'l-'Avde, Beyrut 1994, ss. 329, 331, 332, 340, 341, 352, 355, 359, 367.

26 iirin Arapa asl iin bkz.: Mahmd D e r v , 'birne fi Kelmin bir, Dru Tubqal, Casablanca 1990.

Dervi'in Trkiye'de halen yeterli ilgiyi grememi olmasnda, lkemizde ada Arap yazn konusundaki yaygn duyarszln da pay var. Bu konuda, Dervi'in Trkiye'de katmerli bir talihsizlie maruz kaldna da iaret etmek durumundayz. Katmerli talihsizlikle, Trkiye'de 1995-2003 yllan arasnda Mahmud Dervi'e mal edilerek drt alma yaymlanm olmasn kast ediyoruz27. Arapa bir metni okuma ve anlamak iin asgari bilgi donanmndan dahi yoksun olduu aka ortada olan tek bir ahsn imzasn tayan ilgili almalarda yer alan Trke metinlerin, Mahmud Dervi'in orijinal metinleriyle hi bir alakas bulunmadn da belirtmemiz gerekiyor.

smini anmaya gerek duymadmz ahsn, Arapa'da "kuatma" anlamndaki hsr" kelimesini "sur", Kur'an'daki blmleri imleyen "sre" kelimesini "suret" diye evirme komiklerini bir yana brakp, nndeki Arapa metindeki Kur'an, Yesrib, Hayber, Yahudiler gibi zel isimleri okuyamam olduuna dikkati ekerek, vehametin boyutlarna ilikin en azndan bir ipucu vermi olalm. Tabii ki iin en hazin yn, kt eviri deil szcn tam anlamyla bir kym niteliindeki bu almalarn Arapa'dan eviri etiketi alfanda Trkiye'ye yaymlanabilmi olmas ve de eviri kisvesiyle ilenen bu crmn eletirmenlerin de gznden kam olmasdr.

Bizler burada, iaret ettiimiz crm tehir grevini eletirmenlere havale ederek, Trkiye'deki Dervi evirilerinde bu trden inanlmaz bir garabet yaandna ilikin, yaynclara ve okurlara uyan niteliinde bir imada bulunmu olmakla yetinelim.

27 Kastettiimiz almalarn balklarn aktarmakla yetinelim: Glgeyi Yksekten vmek Beyrut Kasidesi (1995); Unutulan Anmak (2002); Beyrut Kasidesi Glgeyi Yksekten vmek (2003); Mavi Bir Gn (2003). Bu almalarda tercme diye sunulan metinler, Dervi'in orijinal metinleriyle karlatrldnda, eviri ile orijinal arasnda neredeyse hibir ilinti bulunmad grlmektedir.

Dostlara teekkr

Burada, elinizdeki sekinin ortaya kmasna, farkl biimlerde katkda bulunmu tm dostlara mteekkir olduumu da ifade etmeliyim. Arif A. Nyid ve Barbara Barletta, kendilerini ismen anmam gerekenler arasndadr. Zira, ktphanemdeki Dervi klliyatnn hatr saylr bir blmn onlara borluyum. almann bilgisayar ortamna aktarlmas ve dzeltiler srasndaki bitimsiz sabrndan dolay Hilal Tzner'e de mteekkirim.

almann kitaplamasmda, yayncm ve sevgili dostum Mehmet Van'n da elbette byk pay var. Onun srar ve tevikleri olmasayd, bu almaya esas tekil eden eviriler ve notlarn, uzun sre ktphanemin tozlu raijan arasmda kalma olasl bir hayli yksekti. Dervi'ten bir iir sekisi yaymlama dncesi, 2003'te Kitabevi'nde kendisini ziyaretim srasnda gndeme gelmiti. O dncenin kitaba dnmesi ise ancak Dervi'in vefat akabinde mmkn oldu.

Temennimiz, elinizdeki sekinin, Trke'de Dervi'in iirlerine olan ilginin artna en azndan ciddi bir katk salamasdr.

Tercme iinin, zellikle de iir evirisinin, kendine zg zorluklar olduu aikardr. evirilerimizde, asl metne sadakat ilkesine riayet ettik. Ama bunu yaparken, imkan dahilinde, iirlerin Trke versiyonlarnn eviri kokmamasna da zen gsterdik. iirlerin Arapa asllann okurken aldmz zevki, eviriye de ksmen yanstabilmisek, bizim amzdan maksat hasl olmu demektir. Takdir okurundur.

ZEYTN YAPRAKLARI (1 9 6 4 )

ISelmlann pcklerim sonsuzdur

Kayda deer baka havadis yoktur

Nereden balasam? Nasl noktalasam?

Zamann ak sonsuz

Gurbette yalnz ve yalnz

bir azk torbam var

inde bir kuru somun, bir coku

ve tadklarmn bir blmn tayan bir defter

irg

nde

n M

ektu

p

26

Sayfalarnda beni kin dolduran

canm skan her eye tkrdm bir defter

Nereden balasam?

Tm sylenenler

ve yarndan sonra sylenecekler

ne kucaklamayla noktalanyor

ne de bir elin dokunuuyla!

Gurbeti dnmyor memlekete

Yamurlar yamyor

Tyler bymyor

kaybolmu yaral kuun kanatlarnda

Nereden balasam?

Selmlarm pcklerim sonsuzdur

mdi...

Ona syle diyorum radyoya

Syle ona iyiyim

Ona rastlarsanz diyorum kulara

Beni unutmayn sakn

Syleyin ona iyiyim

yiyim

Ben iyiyim

Hl gryor gzlerim!

Ay hl gkyznde!

Hl paralanmad eski giysim

Kenarlan yprand ama

yrtklarn diktim, sapasalam hlS

rgn

den

Mek

tup

27

Yirmisinde bir delikanlym

Dn tam yirmi yandaym

Artk bir delikanlym anam!

Yaamla bouuyorum

Srtmda adamlarnki gibi bir aba

alyorum

bulak ykyorum lokantada

Kahve yapyorum mterilere

Onlar mutlu klmak iin

glckler taktryorum

hznl ehreme

myiyim

Tam yirmi yandaym

Artk bir delikanlym anam!

Sigara tttryorum yaslanp duvarlara

"Ah" ekiyorum yosmalara

Tpk bakalar gibi "Dostlar" diyorum

"Ne eker eyler u kzlar!

ekilir mi bu yaam, olmasa onlar?

Onlar olmakszn ekilir mi bu yaam?"

Arkadam dedi ki:

"Ekmeiniz var m a dostlar?

Her gece a yatlyorsa sorarm

nedir kymeti insann?"

yiyim

Ben iyiyim

Kara bir ekmeim

ve bir sepetik dolusu sebzem var benim

Radyoda

mltecilerden selm var mltecere

Hepimiz iyiyiz diyor herkes

zgnm diyen yok!

Sahi ne yapyor babam?

Tann'y zikretmeyi seviyor mu yine eskisi gibi?

ocuklar, topraklar, zeytinlikler nasl?

Ya kardelerim?

Memur oldu mu hepsi?

"Her biri retmen olacak"

derdi babam

"A kalrm ama onlar kitapsz koymam"

demiti bir gn

Mektuplar skebilen hi kimse yok kymde

Kzkardeim ne lemde?

Byd m? Geldi mi grcler?

Srg

nde

n M

ektu

p

31

Ya ninem nasl?

Kap dibinde oturuyor mu yine eskisi gibi?

yilikler iin, genler iin, nimetler iin

bizlere duac m hl?

Ya evimiz nasl?

Anm eiimiz, ocamz, kaplarmz nasl?

Radyoda

mltecilerden mesaj var mltecilere

yiymi hepsi!

Bense zgnm

Neredeyse yiyip bitirecek beni sanlar

zc de olsa

ah zc de olsa

size ilikin tek bir haber bile yok

radyoda...

Gece bir kurttur anam!

Gurbetiyi nereye kasa sktran

ufku karaltlara aan

kana susayan a m a bir kurttur!

Ve stlk rzgrla sarmadola hl

Gnahmz nedir anam?

Bir kez hayattayken lyoruz

bir kez de lrken!

ki kez lmemizin nedir sebebi?

Bilir misin nedir beni hngr hngr alatan?

abuk gel anam!

Bir gece vakti hastalandm ve illar ykt beni!

Akama sorulsa hatrlar m bilmem

buralara gelen ve yurduna dnemeyen gmeni

Akama sorulsa hatrlar m bilmem

kefensiz len gmeni

Ey stlk, hatrlar msn bilmem

o znl glgene

l bir ey misali atlan

bir insandr bir insan!

Hatrlar msn bilmem, ben de bir insanm bir insan

Bilmem cesedimi korur musun le kargalarndan!

Anam ey anam!

Bu satrlar kime yazdm?

Hangi ulak iletir bunlar?

Karada, denizde, ufukta

kapatmlar tm yollan

Ve sen ey anam!

Babam, kardalanm, yalanlarm, yoldalarm

belki hayattasnz

belki ldnz

belki de benim gibisiniz: Adressiz!

Yurdu yoksa

bayra yoksa

nedir kymeti insann?

Evet, nedir kymeti insann

adresi yoksa!

Yasakldr Arap airi

iirlerinde kaynamaktadr ln kan

Suya yanan deve kervan

onun snrlarnda yrr sonsuza dek

Ve esmer gzeli

kabuklan arasndadr istiridyenin!

Yasakldr Arap airi

lmeye alkndr sessizliinin klcyla

Sermitir tm srlan gzlerine

"Yarn" demitir, "gzlerimi anlayacaksn!"

Gzlerimde ben de bir sz braktm sana

Ama sanrm sen anlamadn!

RBAT

Ayrlmayacaz!

nmzde deniz, ardmzda orman

Nasl ayrlrz?

Ey dostum, kara gzlm

Al beni! Nasl ayrlrz?

Senden baka hi kimsem yoksa!

Belki bkarm gzlerinden

Ey sonsuza dek susuz dost!

Belki korkarm ellerinden

Ey sonsuza dek acmasz dost!

Ama hi kimsem yok benim

Hi kimsem yok!

Nasl aynlnz?

Ey yabanllarn en gzeli!

Bu amansz yolun korkusundan

ve nifaktan gayr ey dost

hibir ey yok aramzda

Deniz nmzde

Orman ardmzda

Nasl aynlnz?

HZN VE FKE

Dudaklarndaki ses comaz neelenmez

Cierlerindeki ate yenilgi nedir bilmez

Ayakkablar zerinde bir mltecinin

armha gerilmektedir babann babas

Senden bakasna uzatlmaktadr dudaklar

Salmaktadr gsleri

Niyedir kzp fkelenmemen?

Dn gece yolda karlatk

Meeliin tm iniltisini

meyhane meyhane tamaktayd dudaklarn

Bana elli kez anlattn

yok filan kadnn akym yok falan adamn

yok konyak iesiymi

yok kamplarm, yok bir klm Yemen ii!

Boa uyuturuyorsun Arap yaran

ielerin klhanbeyi!

Boa kaplyorsun sonu gelmez beklentilere

ey gece kanaryas!

Dudaklarndaki rzgr

arklardan rdklerini ykmaktadr birer birer

Niyedir kzp fkelenmemen?

Gl dediler, gl ki yaayasn!

Gld yola bakan gzlerin

brakt yangnn kle evirdii yrekle ilgilenmeyi

Yeminler ettin bana, "Ben mutluyum yolda" dedin

tebessmlerindeki felsefesini okudun klenin:

arap, yeil, bir beden ki boyu posu yerinde!

arabmda kanm grdnde

Nasl ieceksin yolda?

in

Harabeye dnen ky

ba bekisi, toprak, l

ve tarlanzdaki zeytin ktkleri

yuvalan baykularn ya da kargalarn!

Bu yl kim hazrlad sabam?

Kim iledi topra?

Sana sylyorum: Hani kardein? Hani baban?

Onlar birer serapt!

Nereden ktn? Duvardan m? Evet, sen!

Yoksa bulutlardan m dtn yere?

llerin onurunu korur musun acaba?

Gecenin bitiminde alar msn kapy?

Niyedir kzp fkelenmemen?

Seviyor musun o kadn?

Senden nce ben sevmitim onu

rpermitim rl gr salarnn stnde

Gzeldi hotu

Ama kabrimin ve sayl gnlerimin

stnde dans etti ekinmeksizin

Hora tepti bakalaryla tutuarak

Ben ve sen, tarihi knyoruz

ve de erkekliini yitirmi bayra

Kimiz biz?

Caddelerin hoyratlna karma sakn

Doyasya emsin zilletini katledilen sancamzn

Niyedir kzp fkelenmemen?

Yllarca iimizde tadk hzn, sabah olmad bir trl

ehvetini gnlerin krelttii

Rzgrlarn krkledii bir atetir hzn

Nasl gemlersin iindeki rzgr?

Ki hibir silhn yoktur aslnda

bir mbah vatanda

rzgr ve atele bulumaktan baka!

KMLK KARTI

Kaydet!

Arabm

Kartmn numaras ellibin

ocuklarmn says sekiz

Dokuzuncusu da yolda

yaz sonunda burda!

Kzyor musun?

Kaydet!

Arabm

Ta ocanda alyorum emeki yoldalarmla

ocuklarmn says sekiz

Ekmeklerini

tatan karyorum

giysilerini ve defterlerini!

Sadaka dilenecek deilim kapnda

Konann girii nnde

kk drecek deilim kendimi!

Kzyor musun?

Kaydet!

Arabm

Adm var yalnz, yoktur soyadm

fkeden kprerek yaayan

en sabrl insanym bu diyarn

Zamann douundan

yllarn balamasndan

selvilerden, zeytinlerden

otlarn yeermesinden

daha eskiye uzanr kklerim!

Karasaban sren bir ailedendir babam

soylu efendilerden deil!

Ve dedem bir iftiydi

ne nesebi vard ne eceresi!

Kitap okumaktan evvel

gnein ykseliiydi bana rettii

Evim bir korucu kulbesi

dallardan ve kamlardan

Rahatlatyor mu seni bu durumum?

Adm var yalnz, yoktur soyadm

Kaydet!

Arabm

Sa rengi: Kmrkaras

Gzler: Kahverengi

A yna niteliklerim:

Bamda kefiye stnde bir siyah ember

Ayalarm adet sert bir kaya

trmalar kim dokunsa

Adresim:

Sokaklan adsz

unutulmu bir kydenim, silhsz

ta ocandadr, tarladadr tm erkekleri

Kzyor musun?

Kaydet!

Arabm

Sen yamaladn balanru atalarmn

Benim ve tm ocuklarmn

srd topra sen yamaladn

Bana ve torunlarma

hibir ey brakmadn

u kayalklardan baka!

Sylendiine gre hkmetiniz

Bunlar da alacakm, yle mi?

Madem yle!

Kaydet!

Kaydet, ilk sayfann t en bama!

Nefret etmem insanlardan

Hi kimseye saldrmam!

Ama a kalnca

topram gaspedeni i i yerim!

Kolla kendini, kork benim almdan!

Kork benim fkemden!

Kolla kendini!

FLSTN'DEN BR IK (1 9 6 6 )

SES VE KIRBA

Bir kulem olsayd benim

cebimde hapsederdim yldrmlar

sndrrdm bulutlan

Denizde yelkenlerim olsayd benim

avularma alrdm dalgalan ve frtnalan

uyuturdum kpkleri

Merdivenlerim olsayd benim

gnein tepesine dikerdim

harap topraklarda mahvolan bayra

Bir atm olsayd benim brakrdm dizginlerini gemlerdim rzgrlar tepelere sreni

Tarlam olsayd benim ve de bir sabanm

yrek ve iir saardm

topraa

Bir udum olsayd benim

ezgili sorularla doldururdum sessizlii

yactmrdm dostlan

Ayaklarm olsayd benim

yrrdm.. lesiye yrrdm

ormandan ormana

- Baka ne kald ki mahkm?

... olsayd benim

armhm bile benim deil

ona ait olan benim

ikenceye dek!

Gece, yine kt gece

ve haykryor: Korkmuyorum!

- Bayanlar baylar!Ey ykselenler mzrak ucunda! Bacaklar kesilir, boyunlar vurulur

yrekler sndrlr dilerseniz

Ve bulut

ayaklarnzn zerinde yrr

Mil ekilir gzlere ve tepeler

seslendiinizde ker

zm balarnz kuruduysa eer

araba dnr

toprakla tuzlanan kanm!Nil dklr Frat'asiz isterseniz, karga

dilerseniz bir delikanldr gece vakti!

Ama bir gn ykseldi sesim:Korkmuyorum!

Gcnz yetiyorsa onu krbalayn

Sesim ki hl ykseliyor madem: Korkmuyorum!

Dn peine yanklarn!

IYryorum en gzel kyya

Ayaklarmn altnda diken

zlme senGne gibidir admlarmgcn koruyamaz kanm olmakszn!

Yryorum en gzel kyya

Kalbimin etrafnda korsanlar zlme sen

Toprak gibi yorulmu yreim

akn elinde bir meltem

nefrete kar baruttur!

Yryorum en gzel kyya Gelgelelim kayyor pabularm Ben de kirpiklerimi koyarm

Evet, kirpiklerimi!

Durmam

yenik dmem uykuya, silkinirim

nk yol ortasmda uyuyanlarn

yataklar farkszdr

teneir tahtasmdan!

Gelin kelepe ve zn yoldalarm

Gelin yryelim En gzel kyya yryelim Yelmeyeceiz asla Hibir ey kaybetmeyeceiz

tabuttan baka!

Hanerelerimiz

yksee, daha yksee!

Gz yuvalarmz

yksee, daha yksee!

zlemlerimiz

yksee, daha yksee!

arklarmz

Yksee, daha yksee!

Daraalanmzdan

bugnmzn, dnmzn armhlarndan merdivenlerini receiz vaat olunan yarnlarn! Sonra haykracaz: Tanrm!

Alsn kapal kapn!

Hanerelerimizden atlarmzn szlanndan

tatl arap gibimeyhanelerimizde yudumlanan

kasideler dktreceiz

Caddelerde

fabrikalarda

ta ocaklarnda

tarlalarda

kulplerimizde sylenen

kasideler dktreceiz

Ta ocaklarmzdanen uza, en derini, en gzeli grengzlemevleri dikeceiz

Ancak gndoumunda

gndoumunda dalacaz

Ancak zaferi

zaferi duyacaz

Yeryzndeki her bakaldr

sarsar bizi

Yeryzndeki her gzel

per biziAlrz birer yudum

yeryzndeki her baheden

Yeter ki raks etsin, taklrz koluna

yeryzndeki her iirin

Yeter ki seslensin, koarz yardmna yeryzndeki her yetimin

Klamzdan kacaz Srgnmzden

smaklarmzdan kacaz

Ve svp sayacak dmanlarmz:

"te bedeviler! Aha! Allah'n Araplar!"

Evet, Arabz

ve de utanmayz bundan

Biliriz nas tutulur oran sap

Nasl direnir silhsz bir insan

Modem fabrika

evhastaneokul

bomba

fzemzik nasl yaplr biliriz En gzel iirleri yazarz biz!

Peki sonra?

Duyduk fosforlu sesini

Duyduk sesini, evet duyduk

Kelimeler nasl billrlatrabilir

karanln kulbelerini!

Yollarn zifir mi zifir

Nur ama alayan

bir gzyadr halkn

Yollara atlan bir seccadede sadece bir naktr topran

Ve senin, kalmamtr azm

Peki sonra, evet sonra?

Poyraz ykl sesin pek ho ama

biz onu da zehirledik tasalanma!M

ar

67

Asfalt gibi alan birisin sen

Alan tekisin

Ey sen, ezilmilik perdesiyle korunan

Ay gibi aptaln tekisin sen

Bir ta zerinde gerilmisin armha

Brak da tamamlayaym marm

Brak da ykleneyim poyraz

Brak da rzgrlar hapsedeyim avularma

Brak da dinamitler depolayaym kanmdaAsfalt gibi alan birisin sen

Ay gibi

aptalm tekisin!

Namus gecelerine elveda

Truva surlan, size elveda

Snaklarmzdan ktk

galcilerimizin dnlerinde

dansa ktk Truva erkeklerinin lm stnde

Karldk, bakireliimizi vereceiz bunlara

Sunacaz diledikleri her eyi

nk yoktur bunlarn acmas

Uzanacaz Truva kahramanlarn

katledenlerin yataklarnda

Namus ve rya gecelerine elveda

Sevdiklerimizin anlan, size elveda Truva kalntlarndan

karlm birer esiriz artk bizler!

Mar

69

Mara bir yorum:

Evet, kulak verdim namelere

Okyanusun derinliklerinden dalarn zirvesine

gerilmi gitarm

umutsuzluun cenazesine boyun edirme sakn

Ki iekler ve kibrit yok olmasm

Bir azda

gn gelir iek aar bir tomurcuk, bir kandil olur

elii eriten bir iir olurYrr nameler caddesindeaclardan bir afyon zerkedilmesin diye cesetlere

Evet, kulak verdim namelereAma ben arttm gzya iindeki dilleri

Ebediyeti yoktur zulmn ve karanln

Yakalm mazinin divitini

ve alalm nc ezgimizi!

Benim azmimden

Senin azminden

Benim etimden

Senin etinden

Aalm gelecein yoku yolunu!

Mar

72

Peki sonra, evet sonra?

anl tarihe vgler yadran

bir gzyadr halkn

Kelepenin ezgisi

cenazelerimizi kaldrr

ve kazar mezarn direnenlerin!

- Alo! sa'yla m gryorum?

- Evet! Siz kimsiniz?

- "sraiT'den aryorum

Ayaklarmda pranga

Tadm dikenlerden bir ta var bamda

Hangi yolu sesem acaba?

Ey Tann olu hangi yolu seeyim syle bana!

Tatl kurtuluu inkar m etsem acaba?

Yrmeli miyim yoksa?Yrrsem lr mym acaba?

- Size tavsiyem: Yryn millet, ileri!

- Alo! Araplarn Muhammed'iyle mi gryorum?

- Evet! Siz kimsiniz?

- Memleketinde tutuklanm biriyim

Ne topram var

ne bayram, ne de evim!

Srgne attlar ailemi

Sesimdeki atei de satn almaya geldiler imdi

kabilmem iin zindann karanlndan

ne yapmalym syle bana!

- Zindana da meydan oku, gardiyana da!mann tatll

eritir acurun acsn!

- Alo! Habakkuk orada m efendim?

- Evet! Siz kimsiniz?

- Efendim ben bir Arab'm

Bir elim vard, tohum saard

Topram vard, eliyle gzyle gbrelemiti babam

Admlarm vard benim ve de bir abam

Fesim vard, teflerim vard

Ve benim...- Yeter evldm yeter yreimi paralyor hikyeniz

baklar saplamyor yreime!

Marn devam:

Brak da tamamlayaym marm

Ecdadn hediyesidir torunlara:

"Biz ektik, siz biin!"

Ses bizim gbremiz olur

l yamurla doldurur

meyveler verdirir ksr aalara!

Brak da tamamlayaym marm

CELLE'DE LYOR KULAR(1 9 6 9 )

CELLE'DE LYOR KULAR

- Az sonra buluacaz gzelim bir yl sonra

bilemedin iki yl

bir nesil sonra...

Yirmi baheyive kularn Celle'nin

atverdi fotoraf makinesine

Sonra denizin ardnda

yeni bir mana aramaya koyuldu hakikate

/ Bir amar ipidir vatanmher dakika dklen

kanlarn mendillerine

Ve ben sahile uzanmm sereserpe

kum ve palmiye yerineBunlar nereden bilsin gzelim, nereden /

Gmrk kapsndaki prsk sevinlerin srrmsana baladk Rita, lm ve ben

Senin ilk cephende

evinin penceresinde

yenilendik, lm ve ben

Biz ki iki ehreyiz, lm ve benimdi neden kayorsun ehremden

neden kayorsun?

Baaklan yeryznn kirpii klacak olandan

imdi neden kayorsun?

Volkan yaseminin bir baka ehresi klacak olandan neden kayorsun?

Geceleri sadece gzelimin sessizlii yorard beni cadde gibi, eski mahalle gibi

kapnn nne serilen sessizlii

Nasl istersen yle olsun Rita!

Bir balta olsun sessizlik

Yldzlara ereve olsun istersen

Bir iklim olsun istersen, aaca filizler srdren

Baklarn en keskin yerinden

pckler deviririm ben

Hadi gel kymlara dalalm istersen

Sr sr kularkurumu yapraklar gibi dtler

yldlar zamann kuyularna

Ve ben durmadan aslrm mavi kanatlara

Rita!

Byyen mezar gzlerim ben

Rita!

Cildime yurdun eklini nakeder

kelepeler...

YZELLBRNC MEZMUR

Yerualem! Dudaklarmdan uzaklam Yerualem!

Mesafeler yakm m yakn

ki sokak var aramzda ve de srt bir tanrnn

Ben sende bir yldzm

sende duran. Ne mutlu ikencedeki bedenime!

Babil gecesine dyor uzaklkDorudur, lm yeiline ballm

Dorudur, pencerelerin alad

zgrlmn sesi geliyor prangalarn akrtsndan

Savaa duruyor armhm, savaa!

Yerualem!

Tm adlarm kanma skm Yerualem!

Beni aldatt beni aldatm lisanlar

Adm anmayacam bir daha

Eriyip tkeniyorum, mesafeler yakn m yakn

Ve konserve hasretler devrinde musikacba

beni vurmak iin ekiyor silahm

Mezmurlar birer ta oldu da

beni mezmurlarla taladlar

portakal bahesinin yanmda

Yerualem!Kanayan bir zeytin ekline brnm Yerualem!

Efsanelere ve peygamberlere

ark oldu derilerim

Ey sen, Babil'im benim! Ne mutlunmzdeki gecenin komusuna!

Ben ki daha yaknm sana

pencerelerin alayndan.

Ne mutlu

dn geceki musikacbana!Oradayd musikacba. Bedenim hl ayakta!

Ben sende bir yldzm

Babil gecesine dyor uzaklk

Savaa duruyor armhm, savaa!

Allelya!Allelya...

Allelya...

UYKUSUNDAN UYANIYOR SEVGLM

(1 9 7 0 )

Fadv Tkn'a

1

Anlardan mufz biz

El-Kermil iimizde

Celle'nin otlar kirpiklerimizde

Bir nehir gibi ona uzanaydk deme bana

yle deme!

Memleketin etindeyiz biz... Memleket de iimizde!

Yavru gvercinler gibi deildik haziran ncesi

Akmzn prangalar arasmda paralanmaynmbudur sebebi

Biz yirmi yldr ey bacm

iir yazmyoruz ama

savamaktayz savamakta

3

Gzlerine den o glge

haziran ayndan

alnlan gnele kuatmaya gelen

bir lh eytan!

Bir ehit rengidir o

bir dua tad

O ki ldrr ya da yaatr

Her iki durumda da ah ki ah!

Gzlerinde gecenin balangc

O uzun gecenin sonundan bir damlayd yreimde

Bizi u saatte bu mekanda birletiren

dn yoludur

knt andan

5

Bu gece o sesin

bir bak, bir yara, bir sarg

kurbanlarn sessizliinden gelen bir uyku

Nerede benim ailem?

Srgn adrndan ktlar

ve yeniden tutsak oldular!

Ak szckleri paslanmad ama sevgilim

esarete dt benim - Ey ak, ey akm benim

Rzgarn silip sprd balkonlar

evlerin eiklerini

gnahlar bana ykleyen ak!

Gnlerden bir gn

kalbim sadece gzlerini alabilmiti senin

Ve imdi vatanla zenginleti kalbim!

7

Tarlakuunun sesini

igalcilerin ehresinde

parldayan bir hanere dntren nedir, biliriz

Kabristan sessizliini

bir festivale, hayat bahelerine

dntren nedir biliriz

Sen ark sylerken

balkonlarn koptuunu grdm duvarlardan

dan yamalarna kadar uzanmaktayd alan

Dinlediimiz mzik deildi

Gremiyorduk szcklerin rengini

Odadayd bir milyon kahraman!

9

Kanmda, onun ehresinden bir yaz

ve de mstear bir nabz

Eve dndm utana utana

ylp kald yaramn stnde ehit

Doum gecesinin smayd

ntizard

Ve ben bir bayram deviriyorum onun ansndan!

iy ve ate, gzleridir onun

Kendisine fazla yaklatmda arklar syler

sessizlik ve dua an', buharlar kucamda

Ah, dilersen ehit diye adlandr onu

Gen mi genti barakadan ayrldnda

Geri geldi sonra

geri geldi

bir lh ehre!

11

Bu toprak emer ehitlerin derisini

buday ve yldz vaat eder yaza

Tapm bu topraa!

Tuz ve suyuz biz onun barsaklarmda

savaan bir yarayz barnda

Kanm boazmda ey bac

Gzlerimde ate

Kurtuldum halife kapsnda ikayetten

Tm lenler

ve gndz eiinde lecek olanlar

kucakladlar beni, bir bomba yaptlar benden!

13

Ahbaplarn evi metruk

liklerine kadar evrilmi Yafa

Beni aramaya koyulan

sadece kendi alnn bulabildi benden

Bu lm bana brak ey bac

bu yitip gitmilii bana brak

ki bozgunun stne bir yldz reyim ondan

14

Ey marur yaram

Ne benim vatanm bir bavul

ne de ben bir yolcu!

Ben ak, toprak mauk!

15

Anlara daldmda

nedamet otlar yeerir alnmda

hasretini ekerim uzak bir eyin

zleme teslim olduunda

benimserim efsanelerini klelerin

Sesimden akltalan

kayadan nameler yapmay yelerim ben!

16

Alnm glge tamaz

Gremem glgemi

Tkrrm ben

geceleri alnlan aydnlatmayan yaraya!

Gzyan bayrama sakla

sevinten alayacaz sadece

Alanda

dn ve hayat koyalm adm lmn!

17

Yarayla bydm ben

Geceleri nas adra dntn

asla sylemedim anneme

Ne kaynam yitirdim, ne adresimi, ne de ismimi

Onun eski psk giysilerinde

bir milyon yldz grmemin budur sebebi!

18

Sancam siyah

Liman bir tabut

Srtm bir kpr

Ey iimize yklan dnyann sonbahar

Ey iimize doan dnyann ilkbahar

ieim krmz

Liman ak

Kalbim bir aa!

19

Lisanm bir su rlts

kasrgalar rmanda

Gnein aynalar ve buday

sava alannda

Belki yanl ifade ettim kimi zaman

ama -tevazu bir yana- harikaydm

kalbimi szlkle deitirdiim an!

kiz olduumuzu anlamamz iin

dman lazmd mutlaka

Mee kknde oturmamz iin

rzgar lazmd mutlaka

armha gerilen efendi

yarasn yitirmi, dlek bir ocuk olurdu

armh tahtnda bymeseydi!

21

Bir szm daha var sana

henz sylemedim

Ay' igal ediyor balkondaki glge

Memleketim bir destan

Ben algcydm orada

oldum bir alg teli!

Bir

Filis

tinli

Yara

nn

Gn

cesi

Arkeolog talar inceleme derdinde

kendi gzlerini aryor efsane harabelerinde

Kendi kendine kantlama derdinde:

Gzleri olmayan basit bir yolcuymuum ben!

Bana ilikin tek bir harf dahi yokmu medeniyet kitabnda!

Ama ben usul usul dikiyorum aalarm

ve de sylyorum ak arkm!OO

23

Hezimetin srtnda tad yaz bulutu

serabn ipine seriverdi

sultanlar neslini

Cinayet gecesinde ldrlen ve dirilen ben

ite iyice yaptm topraa!

Sz eyleme dntrme vaktim geldi benim

Toprak ve tarlakuu akm kantlama vaktim geldi

Bu zamanda gitar paralar sopa

Ben, bir aa peyda oldu olal ardmda

sararp durmaktaym aynada!

PASAPORT

Beni tanyamadlar

pasaportta rengimi emen glgede

Yaralarm onlar nezdinde

tm fotoraflara k olan bir turist iin bir sergiydi sadeceTanyamadlar beni, ah! Ne olur brakma

avularm gnesiz

nk aalar

tanr beni...Tanr beni tm yamur trkleri

Ne olur ay gibi solgun brakma beni!

Uzaklardaki havalimannn kapsna kadar

avularm izlemiti tm kular

Tm buday tarlalar

Tm zindanlarTm beyaz kabirler

Tm hudutlar

Sallanan tm mendiller

Tm gzler

Benimleydi ama onlar

Hepsini sildiler pasaportumdan!

Ne ismim kald ne mensubiyetim

Ellerimle ilediim toprakta

Eyp bard bugn g doldururcasna:

Zorlamayn beni iki kez ibret olmaya!

Baylar! Peygamber erendiler!

Adm sormayn aalara

Anasn sormayn vadilere

Benim alnmda ikiye ayrlr k klc

Benim ellerimdedir nehrin sularnn kayna

Tm insanlarn yreidir benim uyruum

Varsn alnsn pasaportum!

SEVERM YADA

SEVMEM SEN (1972)

GEZGN GTARST

Ressamd

Ama resimler

genelde ne aar kaplan

ne krar

ne de alkoyar balklan aya bakmaktan

(Dostum gitar Al beni...Gtr uzak pencerelere)

Gezg

in

Gita

rist

10

8

airdi

Ama iir

kuruyuverdi belleinde

gemide gverteden

Yafa'y grdnde

(Dostum gitar

Al beni...

Gtr balrengi gzlere)

Askerdi

Ama arapnel

tverdi sol dizini

hemen verdiler hediyesini:

Yeni bir rtbe

ve bir tahta bacak!

(Dostum gitar

Al beni...Gtr uyuyan lkeye)

nmzdeki gecelerde

asker imzas koleksiyonuna balaynca insanlar gitarist gelecek

Gremediimiz bir yerden gitarist gelecek

Tanklarn doum gnn kutlarken insanlar

Gitarist gelecek

i amarlaryla ya da rlplak

Gitarist gelecek

Neredeyse greceim

Neredeyse kokusunu alacam tnlarndaki kann

Neredeyse greceim tm caddeleri dolatm

Neredeyse duyacam

kasrga gibi haykrdn

yi bakn!te tahta bacak, t kendisi!

Dinleyin!

te insan etinin ezgisi!

Yine

uyuyorlar ktiller

cildimin altnda

Daraacbir bayraa dnyor

bir smble

yaklan ormann gnde

Glge ellerini almmdan ekti ve saklandk bir le vakti

Yine

yryor asker

cildimin altnda Yine

gizleniyor dudaklarm

ulusal marn kvrmlarnda

Glge ellerini alnmdan ekti

ve saklandk bir le vakti

Yin

e

Yine

firar ediyorlar ehitler

airlerin arklarndan

Yine

indik armhmzdan

ne bir toprak bulabildik

ne de bir gk grebildik!

Glge ellerini alnmdan ekti ve saklandk bir le vakti

birletik

ben, ktil ve lm

Yreimin stne

bir aba oldu zgrlm

Gzleri srgn yerim oldu ve memleketim

Yine

bulutlarda kayboluyor su

Cihada arlyoruz yine!

Glge ellerim almmdan ekti

ve saklandk bir le vakti

Benim yerime onu ldrdler

bir le vakti

Yinetutuklamadlar beni Zira ktiller

cildimin altnda!

GECENN AYAK SESLER

Srekli

yaklaan ayak sesleri duyuyoruz geceleri

Srekli

kaplar frlayp kayor odamzdan

uzaklaan bulutlar misali

Yatamdaki mavi glgem

kim ekiyor her gece?

Ayak sesleri geliyor

Gzlerin yurdumdur

Kollarn bir ember, dolanmtr bedenime

Ayak sesleri geliyor

Ey ehrzd!

Niye kayor beni resmeden glge?

Bir aa ol glgeni greyim

Bir ay ol

glgeni greyim

Bir haner ol

glgeni greyim glgemde Kller arasnda bir gl biiminde!

Srekli

yaklaan ayak sesleri duyuyoruz geceleri

Srgn yerim oluyorsun ve hapishanem Ha gayret

ldr beni tek hamlede

N'olur ldrme beni

yaklaan ayak sesleriyle!

DNLER(1977)

DNLER

Bir k zifaf gnne geliyor savatan

Giyinerek ilk takm elbisesini

halay ekiyor o da

cokulu, karanfilli bir at misali

Sevin lklaryla kadnlarn

huzuruna kyor Fatma'snn Gelin ve damat iin bir ark tutturuyor srgndeki tm aalar ve yumuak matem mendilleri

Gzlerini nne edi k

Uzatt o esmer ellerini kna yaklsnve sarlsn diye kutsal beziyle kadnlarn

Uaklar geiyor

sevin lklarnn stnden kadnlarn

Uaklar

Alp gtryor uaklar

kelebeinin kucandaki ve matem mendillerini

Bir ark tutturuyor kzlar:

EvlendinTm kzlarla sen evlendin

y MuhammediHayfa'nm kiremitleri stnde geirdin

ilk geceni

y Muhammedi

Ey klar a!

y Muhammedi

zm balaryla

yaseminden itlerle sen evlendin

y Muhammedi

Merdivenlerle sen evlendin

y Muhammedi

Savap direnmektesin

y Muhammed!

Memleketle sen evlendin

y Muhammed!

Y Muhammed!

Uyu

yan

Bah

e

124

UYUYAN BAHE

Uykuya daldnda ellerimi ektim alarcasna

rttm dlerini

Gzkapaklannn ardnda gizlenen bala baktmDualar ettim mucize ayaklara

Eildim durmadan atan nabzma

Bir buday grdm mermer ve bakr stnde

Kanmdan bir damla szld gzlerindenTitredimBahe uyumaktayd yatamda

Kapya gittim

Dnp bakmadm uyumaya devam eden canma

Eski ayak seslerini duydum, yreimin zillerini

Kapya gittim

- O ise anahtar antasnda

ak yaam bir melek gibi uyumakta -

Yamurlu bir gecede

Nabzmdan ve yamurdan baka

hibir ses duyulmuyor yollarda

Kapya gittim Kap alyor

kyorum Kap kapanyor

Glgem kyor ardmdan

Madem ki yabancsym artk anlarmn ve evimin

neden elveda diyeyim?

Merdivenleri indim

Nabzmdan ve yamurdan baka hibir ses duyulmuyor yollarda

Ve onun ellerinden sefer arzusuna doru

inie geiyor admlarm

Aacn yanna vardm

Burada pmt beni

Burada arpmt beni gmten ve karanfilden yldrmlar

Burada balyordu onun dnyas

Burada bitiyordu onun dnyas

Durdu ktan ve civadan saniyeler

Yrdm

DuraksadmSonra yrdm

admlarm ve tuzlu belleimi toplayarak

Yrdm "ben"le birlikte

Uyu

yan

Bah

e

127

Uyu

yan

Bah

e

128

Ne veda ne de aa!

Uyumutu pencerelerin tesindeki ehvetler

Uyumutu tm ilikiler

Uyumutu pencerelerin ardndaki ihanetler

Uyumulard aratrmaclar

Rita uyuyor

Uyuyor ve uyandryor dlerini

Sabah pcn alacak

Yine gn doacak ona

Sonra Arap kahvesi yapacak bana

ve kendine stl kahve

Bininci kez akmz soracak bana

Yine yantlayacamSabah kahvemi hazrlayan o ellerin

kurbanym ben o ellerin

Rita uyuyor

Uyuyor ve uyandryor dlerini

- Evlenecek miyiz?Evet!

- Ne zaman?

Askerlerin miferlerinde

menekeler gverdiinde!

Sokaklar, postane, kaldrm kahveleri

gazinolar, bilet gieleri

Hepsini hrladm birer birer Seni seviyorum Rita, seni seviyorum

Sen uyu, ben gidiyorum

Acmasz kular gibi nedensizce gidiyorum

Clz rzgrlar gibi nedensizce gidiyorum

Seni seviyorum Rita, seni seviyorum

Sen uyuSoracam tam on k sonra:

Uyuyor musun hl?

Yoksa uyandn mRita'm?

Rita!

Seni seviyorum Rita'm!

Seni seviyorum!

GLLER DAHA AZ (1986)

SIKITIRIR BZ YERYZ

Sktrr bizi yeryz, toplar son geitte,

uzuvlarmz soyunuruz geebilmek iin

Skar bizi yeryz, keke buday olsaydk onun,

lr dirilirdik. Bizim anamz olsayd keke

Anamz olsayd da acsayd bize. Dmzn yklenecei

kayalklara ait bir resim olsaydk keke

Aynalar. Ruhun son savunmasnda,grdk yzlerini, en sonuncumuzun ldrecei kiilerin

Alatk onlarn ocuk bayramlarnda,

grdk yzlerim, ocuklarmz frlatp atacak kiilerin

Sk

tr

r Bi

zi Ye

ryz

135

Bu son uzayn pencerelerinden.

Yldzmzn parlataca aynalar

Nereye gideceiz bu son snrdan sonra?Nereye uacak kular,

bu son gkyznden sonra?

Nerede uyuyacak bitkiler, bu son havadan sonra?

Kankrmz buharla yazacaz isimlerimizi

Etimiz tamamlasn diye, keseceiz iirin ellerini

Burada leceiz. Bu son geitte

Kanmz, buraya ya da yine buraya dikecek zeytinini!

NSANLAR GB YOLCUYUZ BZ DE

insanlar gibi yolcuyuz biz de,

ama dnmyoruz hibir eye... Seferimiz

bulutlarn yolu sanki. Bulutlarm glgesine

ve aalarn gvdesine defnettik sevdiklerimizi

"Yzlerce yl dourun bizden" dedik elerimize,

"Dourun ki tamamlayalm, lkeye bir saatlik,

muhle bir metrelik seferimizi!"

Mezmr arabalaryla deriz yollara, uzanrz peygamberler adrnda, karz

ingenelerin szcklerinden

nsa

nlar

G

ibi

Yolc

uyuz

Biz

De

137

Hdhd gagasya leriz uzay ya da arklar syleriz

oyalamak iin nmzdeki mesafeyi,ykar artrz ay n

Yolun uzun. Yklenebilmek iin bu uzun yolu omuzlarna

yedi kadn dle sen!

Hurma aacn onlar iin salla,

salla ki renesin adlarn ve hangi anadan doacan

elileli ocuun!

Szcklerden bir lkemiz var. Konu,

konu ki yol sreyim tatan taa!

Szcklerden bir lkemiz var. Konu,

konu ki renelim nerede biteceini bu yolun!

ATNA HAVALMANI

Atina Havaliman, datr bizi havalimanlarna. "Nerede savaacam" dedi gerilla. Bir hamile kadn bard: "ocuunu nerede armaan edeyim sana?". "Param nereye yatrsam?" dedi memur. "Benim param m yoksa eninkini mi?" dedi aydm. "Nereden geliyorsunuz" diye sordular gmrk grevlileri. "Denizden" dedik. Sordular: "Nereye gidiyorsunuz?". "Denize" dedik. Dediler ki: "Adresiniz neresi?". "Boham kym- dr" dedi, grubumuzdan bir kadn. Atina Havalimannda bek- letik yllarca. Bir delikanl bir kzla evlendi. Bir oda bulamad ydnm nikhna. Sylendi kendi kendine: "Nerede gireceim gerdee?". Gltk. "Delikanl! Bu sorunun lemi yok!" dedik. "lmemek iin lyorlar, sehven lyorlar" dedi aramzdaki yorumcu. "aresi yok, yklacak mlteci kampmz. stedikleri nedir bizden?" diye sordu yazar. Her gn sakinlerini deitirmekteydi Atina Havaliman. Bizler ise durmadan denizi bekleyerek, ylece kaldk banklarda. Ey Atina Havaliman, hem de yllarca!

Baka barbarlar gelecek. Kars karlacak imparatorun.

Davullar alnacak.

Davullar alnacak, aha kalkmas iin atlarn

cesetler zerinde, Ege Denizi'nden anakkale'ye!

yi de bize ne? Atlarn yarndan, kanlarmza ne?

Kars karlacak imparatorun. Davullar alnacak.

Baka barbarlar gelecek.

Barbarlar dolduracaklar ehirlerin boluunu,

denizden biraz daha yksek, kltan daha gl

lgnlk vaktinde!

yi de bize ne? Bu soytar slalesinden, ocuklarmza ne?

Davullar almacak. Baka barbarlar gelecek.

Kars karlacak imparatorun evinden

Ve o evden skn edecek asker seferberlik

dekteki gelini geri getirmek iin yataa

yi de bize ne? Bu alelacele evlilikten, elli bin maktle ne?

Bizden sonra doar m Homeros? Mitolojiler aar mkaplarm herkese?

l

m

Sevi

yorla

r Be

nim

14

2

lm seviyorlar benim, "bizimdi, bizdendi" diyebilmekiin!

Duydum ayak seslerim, duydum. Tak, tak... Yirmi yldr yryorlar gecenin duvarnda. Geliyorlar. Amyorlar kapy. Ama ite giriyorlar u-an. Ortaya kyor : air, Katil ve Okur. Ve sordum: "arap imez misiniz?". Dediler ki: "eriz". Sordum, "Ne zaman kurun skacaksnz bana?". Dediler ki: "Hele dur!". Kadehleri dizdiler ve trkler sylediler halk iin. "Ne zaman" dedim, "Ne zaman balayacaksnz beni ldrmeye?". Dediler ki: "Baladk bile... Neden ayakkab gnderdin ruha? Syle!". Dedim ki, "Yeryznde yryebilmesi iin!". Dediler ki: 'Toprak kapkarayken, ri neden beyaz yazdn sen?". "nk" dedim, "yreime dklyor tam otuz deniz!". "Nedendir" dediler, "Fransz arabma dknln?". Dedim ki: "En gzel kadma lym ben"... "lmn nasl olsun?"... "atdan geen yldzlar gibi masmavi... Biraz daha arap ister miydiniz?" dedim. Dediler ki: "eriz". "Sizden ricam yava olmanz" dedim, "Beni ar ar ldrn ki, son bir iir daha yazaym kalbimin kadnna"... Ama onlar... Glyorlar, glyorlar ve hibir eyi almyorlar evden, kalbimin kadnna syleyeceim szlerden baka, almyorlar evden hibir eyi...

Dour beni... Dour ki bileyim! Hangi toprakta leceim? Hangi toprakta dirileceim? Dour ki bileyim! Selm sana sabahn ateini hazrlayan kadm, selm sana, selm! Sana birka armaan sunacam an gelmedi mi daha? Gelmedi mi sana dneceim an? Salarn hl daha m uzun mrmzden? Yaamak iin g sana uzatan bulut aacmdan daha m uzun hl? Dour beni, memleketin stn emeyim senden. Kollarnn arasnda ocuk kalaym, sonsuza dek ocuk kalaym. ok grdm anneciim, ok grdm. Dour beni, kalaym avularnda. Beni severken trkler syler misin, bir hi uruna alar msn hl? Ellerimi, seraptan bir kadnn belinde yitirdim anne! Kumlan kucaklyorum, glgeyi kucaklyorum. Sana/kendime dnebilecek miyim anne? Senin annenin de bir annesi, bahedeki incirin bir bulutu var elbet. Yalnz ve umarsz brakma beni. Kalbimi tayabilmek iin ellerim istiyorum. Sesinin ekmeini zlyorum anne! Her eyi zlyorum. zlyorum kendimi. zlyorum seni.

Do

ur

Beni

... D

our

ki

Biley

im

14

3

Bura

day

z u

rack

ta

14

4

BURADAYIZ URACIKTA

Buradayz, urackta otuz kapyz bir adrn

Buradayz, bir meknz akllarla glgeler arasnda,

bir sesin mekn, bir zgrlk mekn ya da Ksraktan yuvarlanan, andan veya ezandan salan

herhangi bir mekna ait bir mekn

Buradayz, bu kuatmay deleceiz birazdan,

kurtaracaz bulutlan birazdan Yryeceiz zbenliimize. Buradayz, urackta

otuz kapyz bir rzgrn, otuz "idi"

Bizi grmeyi, tanmay, duymay reteceiz size,

rahata kanmza dokunmay!Barmz reteceiz size. am, Mekke ve de

Kayravn yolunu severiz ya da sevmeyiz

Buradayz, t iimizde bir austos g

bir mays denizi, bir atan zgrl

Denizi, ttnn etrafna

mavi helezonlar ekmek iin ararz ancak

Buradayz, urackta

otuz ekliyiz bir yldzn, otuz glgesi!

Ben

Yusu

f'um

Ba

bac

m

14

6

BEN YUSUF'UM BABACIIM

Ben Yusuf'um babacm. Kardelerim sevmiyorlar beni baba, aralarnda istemiyorlar beni babacm. Dmanca davranyorlar bana. Talar ve szlerle yaralyorlar beni. Bana vgler dzmek iin lmm istiyorlar benim. Suratma kapattlar evinin kapsn. Tarladan onlar kovdular beni. zmlerimi onlar zehirlediler baba. Oyuncaklarm onlar krdlar baba. Meltem rzgr esip salarm okaynca kskandlar, bana isyan ettiler, sana isyan ettiler. Onlara ne yaptm ki ben baba? Kelebekler kondu omuzlanma, smbller eildi bana, avularmda kanat rpt kular. Ben ne yaptm ki baba? Niin ben? Sen ki Yusuf koydun ismimi. Onlarsa kuyuya attlar beni. Suu da kurda yktlar. Kurt bile kardelerimden daha merhametli baba! "Ryamda onbir yldz, gne ve aym bana secde ettiini grdm" dediim an, kime ne zaranm dokundu ki baba?

BZ KAYBETTK AK DA KAZANMADI

Biz kaybettik, ak da kazanmad hibir ey

nk sen aksn ey ak, nazl bir ocuksun!

Kryorsun gn biricik kapsn,

sylemediimiz tm szleri! ekip gidiyorsun

Nice glleri gremedik bugn. Zincirlenmi yrein skntlarn

ykp geemedi nice caddeler!

Yalan bizi gfil avlayan nice kzlaryryorlar gremediimiz bir yne... Kinemeye!

Uyurken nice marlar nazil oldu iimize.Szlp indi nice hilller

dinlensin diye yastkta. Nice pckler ald kapmz

evimizden uzaktayken bizler

Kayalklarda ekmeimizi ararken, alrken

kayboldu uykumuzdan nice dler!

Nice kular kanat rpt camlarmzda

ertelenmi bir gnde, oynarken prangalarmzla

Kaybettik durmadan, ak da kazanmad hibir ey

nk sen nazl bir ocuksun ey ak!

YRYENLER ERET SZLER

ARASINDA (1990)

YRYENLER ERET SZLER ARASINDA

I

Ey yryenler

ereti szckler arasmda!Srtlann isimlerinizi, ekip gidin

Saatlerinizi ekin zamanmzdan, ekip gidin

Denizin maviliini, bellein kumlarn

aln dilediinizce aln Dilediinizce fotoraf ekin ki anlayn anlayamayacanz

topramzdaki bir tan

nasl receini gn atsn...

Yr

yenl

er

Ere

ti S

zler

Ara

snda

151

nEy yryenler

ereti szckler arasnda!

Sizden kl - Bizden kan

Sizden elik ve ate - Bizden et ve can

Sizden yeni bir tank - Bizden ta

Sizden gaz bombas - Bizden yamur Bizim stmzde de sizinki gibi gk ve hava

Hissenizi aln kanmzdan, ekip gidin

Dansl yemekli bir akam partisine gidin Bize den korumaktr ehitler gln Bize den yaamaktr dilediimizce

mEy yryenler

ereti szckler arasnda!

ren tozlar gibi dilediiniz yerden gein ama

uan haarat gibi dolamayn aramzda!

Yaplacak ilerimiz var topramzda

Budaymz var yetitireceimiz

bedenimizin teriyle sulayacamz

Sizi honut klmayacak eylerimiz var burada:

Bir ta ya da bir keklik

Aln maziyi, dilerseniz karn elma pazarnaDilerseniz sedef bir sini iindeMabed-i Sleyman' geri verin hdhde

Bizimdir sizi honut klmayacak eyler: Bizimdir yarnlar

Yaplacak ilerimiz var topramzda

Yr

yenl

er

Ere

ti S

zler

A

rasn

da

15

3

Yr

yenl

er

Ere

ti S

zler

A

rasm

da

15

4

Ey yryenler!

Ereti szckler arasmda!

Yn kuruntularnz bo bir ukura, ekip gidin

Ayarlayn akrebini zamamn

kutsal buzann meruiyetine ya da tabanca mziinin vaktine!

Bizimdir sizi honut klmayacak eyler, ekip gidin Bizimdir sizde olmayanlar: Halk kan alatan bir vatan Nisyna ya da bellee yaraan bir vatan

Ey yryenler!

Ereti szckler arasmda!

Nerede isterseniz orada oturun ama oturmayn aramzda

Yr

yenl

er

Ere

ti S

zler

Ara

snda

156

Geldi artk ekip gitme zamannz

Nerede isterseniz orada ln ama lmeyin aramzdaYaplacak ilerimiz var topramzda

Burada bizimdir mazi

Bizimdir hayatn ilk sesi

Bizimdir bugn, bizimdir gelecek

Burada bizimdir dnya ve ahiret

kp gidin topramzdan

denizimizden, karamzdan

budaymzdan, tuzumuzdan, tamzdan

defolun her eyimizden!

Defolun

belleimizdeki anlardan

ey yryenler ereti szckler arasnda!

Biz Kaybettik Ak da Kazanmad

Biz kaybettik, ak da kazanmad h ibir ey nk sen aksn ey ak, nazl b ir ocuksun!Kryorsun gn biricik kapsn,

sylemediimiz tm szleri! ekip gidiyorsun Nice glleri gremedik bugn. Zincirlenmi yrein skntlarn

ykp geemedi nice caddeler!Yalar bizi gfil avlayan nice kzlar

yryorlar gremediimiz b ir yne... Kinemeye!

Uyurken nice marlar nzil oldu iimize.Szlp indi nice hilller

dinlensin diye yastkta. Nice pckler ald kapmz evimizden uzaktayken bizler

Kayalklarda ekmeimizi ararken, alrken kayboldu uykumuzdan nice dler!

Nice kular kanat rpt camlarmzdaertelenmi b ir gnde, oynarken prangalarmzla

Kaybettik durmadan, ak da kazanmad hibir ey nk sen nazl b ir ocuksun ey ak!

www.kitabus.comonline satlar iin

9 7 0 9 / 5 7 3 2 T 7 /