OOK IN DIT NUMMER:

NIEUWE HFO-COMPRESSOR

EIA-CRITERIA GEWIJZIGD

TERUGBLIK VSK

109e JAARGANG N

R 3 MAART 2016

OPTIMAAL RENDEMENT SCHROEFCOMPRESSOREN

Industrial heat pump technology using natural refrigerants. Save Megawatts of energy by recycling waste heat and upgrading it to high temperature utility or process water.

These applications perfectly match our industrial refrigeration solutions.

www.mayekawa.eu

© w

ww.

kolo

riet.i

nfo

Recycling waste heat on a mega-scale.

... isn’t industry cool!

Member of

Ask a MAYEKAWApartner or your local contractor

3

inhoud

maart 2016

ADVERTEERDERSINDEX

ADVANSOR 27

ALFA LAVAL BENELUX B.V. 30

BITZER KÜHLMASCHINENBAU 43

CHEMOURS INTERNATIONAL

OPERATIONS SARL 15, 17

CLIMA DIRECT BIJSLUITER

CLIMALIFE DEHON 23

COOLJOB.NL B.V. 39

EASY COOL B.V. 23

ECR-NEDERLAND 10

EUROVENT 33

FAIRFIELD TECHNOLOGIES 38

GASCO NEDERLAND N.V. 11

GEA BOCK 32

GÜNTNER GMBH & CO. KG 6

KUSTERS TECHNISCHE

HANDELSONDERNEMING 4

LG ELECTRONICS BENELUX 44

MAYEKAWA EUROPE 2

PANASONIC BENELUX 41

MULTI IMPORT B.V. 9

THERMOFIN GMBH 40

UNIECHEMIE 8

VRT-INTERNATIONAL 39

WIJBENGA 38

EIA-CRITERIA GEWIJZIGD

14

‘ONAANGENAAM VERRAST DOOR NIEUWE EIA 2016’

18

‘MET ELKAAR BEPALEN WELKE RICHTING HET BESTE IS’

20

OPTIMAAL PARALLEL-BEDRIJF

24

PROTOTYPE HFO-COMPRESSOR

28

VERDER IN DIT NUMMER:

05 VOORWOORD

07 NIEUWS

12 VERENIGINGSNIEUWS

31 SPAR MET WTW-INSTALLATIE

34 TERUGBLIK OP DE VSK

36 BUITENLANDS NIEUWS

39 PRODUCTNIEUWS

42 COLOFON & VERWACHT

34

Airconditioning

Made in China Loved by the world

Gree Airconditioning Tel: 077-3540341 • www.gree.nl

Type: U-CROWN

• Tweetraps compressor • 98% verwarmingscapaciteit bij -20°C• Werkgebied koelen: -18°C tot 54°C• Werkgebied verwarmen: -30°C tot 24°C• 180 graden horizontale air swing• Slaapstand 19 dB• 3D luchtstroom

5

redactioneel

maart 2016

Uko Reinders Hoofdredacteur

In de auto, onderweg van huis naar kantoor, luister ik vaak naar De Ochtend-

spits op BNR Nieuwsradio. Het is een lekker informatief programma, waar-

in actuele onderwerpen kort en bondig aan bod komen. Een van de rubrie-

ken is een dagelijkse column. Als die ‘s morgens wordt uitgezonden, bevind

ik me meestal op de A5 langs de start- en landingsbanen van Schiphol. Begin

maart was Kustaw Bessems aan de beurt. Terwijl een Boeing 747 naast mij land-

de, sprak hij over het al dan niet apart zetten van homoseksuele asielzoekers. De

aanleiding was een uitspraak van de Rotterdamse burgemeester Ahmed Abouta-

leb. Hij vindt dat er met aparte opvang voor homo’s een verkeerd signaal wordt

afgegeven. Asielzoekers die homo’s treiteren, bedreigen en mishandelen worden

hiermee beloond.

Stel, zei Bessems, je gaat het beleid van Aboutaleb uitvoeren, dan moeten de au-

toriteiten aan homo’s gaan uitleggen dat het wellicht gevaarlijk kan worden in een

AZC. Maar ze handelen wel volgens de Nederlandse waarden, waarin iedereen el-

kaar dient te respecteren, ongeacht de seksuele geaardheid. De homoseksuele

asielzoeker kan erop rekenen dat de boosdoeners worden opgesloten of uitgezet.

Belangrijk is dat er aangifte wordt gedaan. Dat betekent echter niet dat de pro-

blemen voorbij zijn. De homoseksuele asielzoeker zit namelijk tussen honderden

mensen die net zo van hem walgen als de man die net is aangepakt. De aangifte

kan bovendien tot wraak leiden.

Het probleem van de homoseksuele asielzoeker laat volgens Bessems zien dat

we mensen binnenhalen die ver afstaan van onze normen en waarden. De gren-

zen sluiten kan dat voorkomen, maar daar help je de homoseksuele asielzoe-

ker ook niet mee. Immers, ook hij komt ons land dan niet meer in. En laat je al-

leen homo’s binnen, dan zijn er plotseling heel weinig hetero’s die asiel aanvragen.

Voor de echte homoseksuele asielzoeker wordt het dan lastig om aan te tonen

dat hij geen fraudeur is. De conclusie van Bessems luidt dat er geen scenario be-

staat dat onze principes respecteert én hulp biedt aan homoseksuele asielzoe-

kers. De column ging verder, maar hier laat ik het bij.

Bij het nemen van besluiten kun je het vaak niet iedereen naar de zin maken. Dat

laat de column goed zien. Dit brengt me bij het onderwerp waar ik het met deze

aanloop over wil hebben: de gewijzigde criteria voor de Energie-investeringsaftrek

(EIA) van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Die wijziging was

nodig omdat creatieve ondernemers met trucjes aan de oude criteria konden vol-

doen (zie blz. 14). Het belastingvoordeel werd behaald, zonder dat uiteindelijk aan

de milieudoelstellingen van de RVO werd voldaan. Een nieuwe energielijst moet

dat voorkomen, maar die leverde de nodige onduidelijkheid op. Op basis van

vragen uit de sector heeft de RVO voor een update gezorgd. Toch klinkt nog

steeds niet overal applaus (zie blz. 18). Dat maakt duidelijk hoe lastig het is om

het voor iedereen goed te doen, ondanks de inbreng. Maar dat komt vaker voor.

Besluiten nemen

Bij het nemen van beslui-ten kun je het vaak niet ie-dereen naar de zin maken.

www.guentner.eu

U bent beter uit met Güntner!De nieuwe verdampers SLIM en CUBICDe nieuwe verdampers Slim en Cubic (GASC en GACC) zij n standaard geschikt voor een bedrij fsdruk tot 80 bar en geoptimaliseerd voor alle gangbare koudemiddelen. De hygiëne gecertifi ceerde units zij n eenvoudig te installeren en te reinigen. Ze zij n leverbaar in een capaciteitsbereik van 0,5 – 13 kW (GASC) en 1,5 – 69 kW (GACC) en bij zonder geschikt voor kleine en middelgrote koelruimtes. Een volledig overzicht met alle voordelen vindt u op onze website.

80 barstandaardalsTot

7

nieuws

maart 2016

Zeventien procent van

het wereldwijde elektri-

citeitsgebruik komt van alle

koelinstallaties en aircondi-

tioningsystemen, zo toonde

de IIR/IIF in november 2015

aan. En dat terwijl veel

bedrijven zich toespitsen

op de milieu-impact van

bijvoorbeeld koudemidde-

len. Daarom is het eva-

lueren van de LCCP (Life

Cycle Climate Performance)

voor koelapparatuur een

noodzaak. Naar aanleiding

van een aantal bijeenkom-

sten heeft de IIR Working

Group (WG) een gids met

richtsnoeren voor de LCCP

voorbereid. Het is belangrijk

om uitgebreide indicatoren

te gebruiken waarmee de

uitstoot van broeikasgassen

van de systemen gedu-

rende hun gehele leven kan

worden geschat. Deze gids

geeft een geharmoniseerde

methode om de LCCP te

berekenen voor alle soorten

stationaire airconditioning,

warmtepompen en koelsys-

temen. En informatie over

het proces en de aannames

die moeten worden toege-

past en worden uitgediept.

De IIR-richtsnoeren bieden

ontwerpers, facility-opera-

tors, fabrikanten en beleids-

makers een manier om ef-

fectief de milieu-impact van

de verschillende systemen

in de loop van hun leven te

evalueren en te vergelijken.

Op de website van de IIR

kunt u de richtlijnengids

downloaden.

RICHTSNOEREN VOOR LIFE CYCLE CLIMATE PERFORMANCE

ENERGIEGEBRUIK ICT ZAL DALEN

Tot 2020 zal het energiegebruik van ICT met tien tot twintig procent dalen. Dat meldt

RVO op basis van onderzoek van CE Delft, waar het zelf de opdracht voor heeft ge-

geven. Cloudtoepassingen en effi ciëntieverbeteringen van ICT-apparatuur zullen een

sterk besparend effect hebben, blijkt uit het ‘Trendonderzoek ICT & Energie, ontwik-

keling in het energiegebruik?' Volgens het onderzoek liggen hier trends in de ICT aan

ten grondslag, zoals meer verbonden apparaten, Internet of Things en meer verza-

meling en gebruik van data.

Het energiegebruik van ICT in Nederland is tussen 2008 en 2013 stabiel gebleven.

Bij consumenten daalde het met een vijfde, dankzij zuiniger apparaten en een toe-

name in de toepassing van online applicaties. Het gebruik aan de aanbodzijde steeg

door groei van opslag en verwerking bij de datacenters. Het energiegebruik van tele-

com daalde door effi ciency-winst licht.

CE Delft adviseert de overheid om door te gaan met het stimuleren van energie-effi ci-

entie, zoals met de MJA-ICT. Het adviseert ICT-aanbieders om gebruikers uitsluitend

energie-effi ciënte oplossingen aan te bieden. Het roept ICT-gebruikers op te kiezen

voor zuinige oplossingen en om apparaten bewuster te gebruiken. Ten slotte doet CE

Delft aanbevelingen voor een vervolgonderzoek naar de beschreven trends en naar de

positieve impact van ICT-oplossingen op het energiegebruik in andere sectoren.

De kracht van koud en warm!

UNIECHEMIE

Uniechemie B.V. | Aruba 21 | 7332 BJ ApeldoornTelefoon 055 533 45 29 | Fax 055 533 37 29

www.uniechemie.nl

Koelen is een apart fenomeen. Weinig mensen hebben er kennis van. Koelen is voor velen een middel, het geeft hun onderneming een bestaan. Het lekkerste stukje vlees, de mooiste bloemen of een heerlijk klimaat worden gerealiseerd door middel van koelen. Maar koelen kan ook verwarmen zijn. Ook hier zijn er vele toepassingen mogelijk. Er zijn steeds meer situaties waarin verwarmen elektrisch moet, bijvoorbeeld als er zonne-energie gewonnen wordt, dan brengen koelen en verwarmen uitkomst. De koeltechnische branche ziet deze uitdaging en weet dat Uniechemie hierin haar toeleverancier is. Uniechemie

biedt het productenpakket dat compleet beantwoordt aan de behoefte van installatiebedrijven die F-gassen gecertificeerd zijn. Ook voor wat betreft de koudemiddelen HFK’s, HFO’s en de natuurlijke koudemiddelen. Naast componenten beschikt Uniechemie over een eigen koudemiddelafvulstation en unitbouw voor koelinstallaties en warmtepompen.

100% garantie op 0% lekkage koudemiddel is een uitdaging. Om bij calamiteiten toch alert te zijn, zodat erger kan worden voorkomen, biedt Uniechemie een uiterst betrouwbaar en multifunctioneel gasdetectiesysteem van Murco voor HFK’s, HFO’s en alle natuurlijke koudemiddelen. De sensoren kunnen worden gebruikt op een stand-alone basis of geïntegreerd in Controls of Building Management systems (BMS) met behulp van digitale en analoge uitgangen.

De kracht van Uniechemie met MURCO voorkomt onnodige emissie.

UN 0

02

9maart 2016

Lappendeken aan veiligheidssignalering leidingen en opslagtanksBent u verantwoordelijk voor de veiligheid van leidingsystemen

of opslagtanks? Er wordt een ISO-norm ontwikkeld voor lei-

ding- en tanksignalering. Op donderdag 24 maart houdt NEN

een informatiebijeenkomst. De Nederlandse initiatiefnemer Wil-

lem Heijboer, namens Blomsma lid van de NEN-normcom-

missie Grafische symbolen, vertelt tijdens de informatiebijeen-

komst over de inhoud van het voorstel. Annemiek Rijnsent van

het expertisecentrum van Inspectie SZW geeft een nadere

toelichting op het wettelijk kader. Momenteel bestaat er inter-

nationaal een lappendeken van systemen voor veiligheidssig-

nalering op leidingen en opslagtanks. Er zijn veel overeenkom-

sten, maar ook verschillen. Deze verschillen kunnen leiden tot

verwarring. Met het initiatief om te komen tot een ISO-norm

wordt geprobeerd hier een einde aan te maken en zo het vei-

ligheidsniveau te verhogen. Voor een gedragen ISO-norm is

de bijdrage van belanghebbenden uit de betrokken sectoren

onontbeerlijk. Die betrokkenheid is belangrijk voor het delen

van ‘best practices’, maar ook om te voorkomen dat de Ne-

derlandse industrie onnodige aanpassingen moet maken in de

huidige manier van signalering.

RITTAL IN ORGANISATIE

VAN DATACENTERS

IT-infrasysteemleverancier Rittal is toegetreden tot de

Dutch Datacenter Association (DDA). DDA-directeur

Stijn Grove: “Kennisdeling is de drijvende kracht ach-

ter de verdere modernisering van datacenters. Rittal

is een innovatieve marktpartij die andere organisaties

kan inspireren en motiveren om kennis te delen en toe-

komstgericht samen te werken. Gezamenlijk bouwen

de leden van onze brancheorganisatie aan een ster-

ke internationale concurrentiepositie van Nederlandse

datacenters.” Sinds 1 januari 2016 is Rittal officieel lid

van de DDA. Rittal Sales Manager IT Marcel Pol is een

voorstander van brede kennisdeling in de datacenter-

branche. Pol: “Datacenters zijn complexe systemen.

Alleen datacenters die echte prestaties leveren op ge-

bieden als energie-efficiëntie kunnen duurzaam suc-

cesvol zijn. De voortschrijdende technologische ont-

wikkelingen stellen ons in staat om datacenters steeds

efficiënter te laten functioneren."

Multi Import staat bekend om zijn kwaliteitsproducten, snelle levering door voldoende eigen voorraad, uitstekende service en scherpe prijzen. In Nederland is Multi Import sinds 2011 officieel distributeur van Panasonic Airconditioning.

Maak ook kennis met het alles-in-1 principe van Multi Import:

HET MULTI VOORDEELVAN DE ALLES-IN-1

PARTNER.

2. UITGEBREIDE WEBSHOP

4. SERVICE EN GARANTIE

24 uur - 7 dagen online

Direct bestellen

Order history bekijken

Volledige product informatie

Snelle afhandeling garantie

Garantietermijnen geldig vanaf

factuurdatum

Panasonic 5 jaar garantie

Space-Saver 5 jaar garantie

Condenswaterpompen 2 jaar

Ruime voorraad

Vóór 14.00 uur besteld, volgende dag

geleverd

Tijdslevering tegen meerprijs mogelijk

Afhaal mogelijk aan onze balie

Project- technische ondersteuning

op locatie

MI-Deal app

1. LEVERING EN VOORRAAD

3. EXTRA DIENSTEN

UITGEBREIDE WEBSHOP EXTRA

DIENSTEN

SERVICE EN GARANTIE

LEVERING EN VOORRAAD

HONGKONGSTRAAT 10-14 3047 BS ROTTERDAM T +31 (0)10 437 62 55 E INFO@MULTI-IMPORT.NL

WWW.MULTI-IMPORT.NL

OFFICIEEL DISTRIBUTEURVOOR NEDERLAND

11maart 2016

‘Europese verwarming- en koelingstrategie is welkome stimulans’

Het Europese Partnerschap voor Energie en Milieu (EPEE)

is over het algemeen ingenomen met de allereerste integra-

le strategie van de Europese Commissie gewijd aan verwar-

ming en koeling. Dat zegt Andrea Voigt, directeur-generaal van

EPEE. “Deze strategie is van cruciaal belang, omdat hij zich

richt op de grootste energiegebruikende sector in Europa, na-

melijk de verwarming en koeling van gebouwen. Daar verwar-

ming en koeling een groot deel van het Europese energiege-

bruik vormt, is een sterke focus op deze sector zinvol en het

is dus de hoogste tijd voor deze strategie.” De strategie bevat

volgens Voigt veel positieve elementen, zoals pleiten voor een

technologieneutrale benadering, benadrukken dat de consu-

ment het hart van deze strategie moet worden en het wijzen

op de noodzaak van aantrekkelijke financieringen om gebou-

wen goed te kunnen renoveren. Er is echter een aantal lacu-

nes in de strategie waarop EPEE de aandacht vestigt. In het

bijzonder moet er een grotere focus komen op dimensione-

ring, installatie en onderhoud van installaties in gebouwen,

evenals een volledige uitvoering en handhaving van bestaan-

de EU-wetgeving op het gebied van energie-efficiëntie (onder

andere de Energy Performance of Buildings Directive, richtlijn

energie-efficiëntie en hernieuwbare-energierichtlijn). Bovendien

moet er een nog grotere focus komen op koeling, dat te zeer

de ‘junior partner’ in deze strategie lijkt te zijn.

voor koeltechniek en airconditioningBENELUX

BENELU

X

GASCOBENELUX

12

KNVvK verenigingsnieuws

LEDENVERGADERING

INTERNATIONALISERING & NIEUWE TECHNOLOGIE

NIEUW: BEDRIJFSBEZOEKEN

AGENDA

De afgelopen discussieavond over het vervangen van

NH3 door CO2 werd niet alleen door 40 deelnemers live

bijgewoond, maar kon ook worden gevolgd via een live-

stream op Youtube. Daarmee werd het bereik van de

avond enorm vergroot. Niet minder dan vijftien nationa-

liteiten hebben de lezing van Kim Christensen van Ad-

vansor en de daaropvolgende discussie gevolgd. De

verslagen hiervan (een korte en een lange versie) zijn te

zien op de website van de KNVvK.

In de nabije toekomst gaat de KNVvK zeker verder ver-

kennen hoe innovatie en kennis nog beter ontsloten

kunnen worden met behulp van nieuwe technologieën.

Dit is ook een prima manier om de Nederlandse koude-

techniek op de internationale kaart te zetten.

De KNVvK gaat starten met bedrijfsbezoeken. We zien

dat leden er behoefte aan hebben om op een laagdrem-

pelige en toegankelijke manier met elkaar van gedach-

ten te wisselen en van elkaar te leren. Een bedrijfsbe-

zoek leent zich hier uitstekend voor. De KNVvK is dan

ook verheugd dat het eerste bedrijfsbezoek op 23 maart

in samenwerking met Nekovri wordt georganiseerd bij

Jos Veldboer. Veldboer Koel- en Vrieshuis is onlangs op

pragmatische wijze overgestapt van koudemiddel R22

naar R32. Dit lijkt een prima tussenstap (betaalbaar en

praktisch) om in de nabije toekomst te werken met an-

dere koudemiddelen. Jos deelt zijn ervaringen graag

met collega-koudetechnici en andere koel- en vrieshui-

zen. Ook Chris van der Lande van Uniechemie heeft zijn

medewerking aan deze avond toegezegd; hij zal de ins

& outs geven met betrekking tot koudemiddel R32. Het

belooft een inspirerend bezoek te worden.

Aanmelden kan via de website van de KNVvK.

23 maart 19.00 uur Bedrijfsbezoek in samenwerking met Nekovri, bij Jos Veldboer in Noord-Scharwoude

20 april 13.00 uur Ledenvergadering in Otib-gebouw in Woerden

1 mei 19.00 uur Discussieavond transportkoeling bij de Ecofactorij in Apeldoorn

16 juni 13:00 uur Congres over koeling van versproducten in Wageningen

De jaarlijkse ledenvergadering wordt gehouden op woensdag 20 april aanstaande, in het onlangs verbouwde Otib-

gebouw. In het openbare gedeelte wordt een lezing verzorgd door Edwin van de Zalm van Hydromx.

INNOVATIEVE LEZING: TOEPASSING VAN NANOTECHNOLOGIE

Nanotechnologie lijkt een goede techniek om tot een nieuwe vloeistof te komen die beter geleidt, sneller warmte af-

geeft danwel opneemt en ook nog eens een laag vriespunt heeft. Lange tijd, vanaf de jaren 90, leek het lastig om

met nanotechnologie tot een stabiele nanovloeistof te komen. Dit is nu gelukt. De tijd is rijp voor een verkenning van

deze innovatieve technologie voor de koudetechniek.

13maart 2016

STEK verenigingsnieuws

Henk van Vliet, bestuurslid STEK

UPDATE-BIJEENKOMSTEN KOELSECTOR: WAT BETEKENT DE NIEUWE WETGEVING (BRL 100/200) VOOR UW BEDRIJF?

RECTIFICATIE BESTUURS-WISSELINGEN STEK

STEK houdt begin april 2016 per re-

gio korte update-bijeenkomsten over

de gevolgen van de BRL 100 en 200

voor uw (koeltechnisch) bedrijf. De

bijeenkomsten zijn gericht op alle

bedrijven met een F-gassencertifi-

caat.

Inhoud

Tijdens de bijeenkomsten gaan we

onder andere in op de uitbreiding en

verzwaring van de eisen ten opzichte

van de huidige F-gassenregels. Van-

af deze zomer zullen keuringsinstan-

ties gaan toetsen conform de nieuwe

eisen. Hoe bereidt u zich goed voor?

STEK werkt al jaren met een meer

uitgebreide en kwalitatieve set eisen.

U kunt uw voordeel doen met de be-

proefde STEK-systematiek.

Ook belichten we kort welke veran-

deringen bij persoonscertificering

voor uw monteurs van belang zijn en

welke nieuwe examens STEK ont-

wikkelt. Daarnaast geven we een

doorkijk naar de nabije toekomst,

waarin we onder andere de EPBD en

natuurlijke koudemiddelen in de be-

drijfscertificering opnemen.

Wanneer en waar

De update-bijeenkomsten vinden

plaats op:

woensdag 6 april: Aristo

Eindhoven

dinsdag 12 april: Aristo

Amsterdam

woensdag 13 april: Aristo Utrecht

dinsdag 19 april: Van der Valk

Dordrecht

woensdag 20 april: Van der Valk

Zwolle

Het zijn korte ontbijtsessies met kof-

fie, thee en broodjes. Ze duren van

8:00 – 9:00 uur. De exacte locaties

met adresgegevens vindt u op

www.stek.nl.

Inschrijven voor gratis deelname

Schrijf u vóór donderdag 31 maart

in op www.stek.nl om verzekerd te

zijn van een plek. De bijeenkomsten

zijn gratis. Graag tot op één van de

update-bijeenkomsten!

In de vorige RCC K&L stond in het ar-

tikel over de bestuurswisselingen van

begin dit jaar bij STEK per abuis de

naam van Nico Koudstaal bij de foto

van Henk van Vliet. Henk van Vliet

maakt, naast Joop Hoogkamer, Bob van

den Hoogen en Dick van Giezen,

deel uit van het STEK-bestuur. Nico

Koudstaal heeft per januari afscheid

genomen.

14

investeringsregel ingen

EIA-CRITERIA VOOR KOEL- EN/OF VRIESINSTALLATIES GEWIJZIGD

Tekst: Bas Roestenberg

15maart 2016

Wij ontwikkelden OpteonTM…

Refrigerants

• Compatibel binnen F-gassen regeling

• Eenvoudig en snel toepasbaar bij retrofi ts, verbouwingen en nieuwe installaties

• Ontwikkeld voor brede inzetbaarheid binnen RAC toepassingen

• Verbeterde energie effi ciëntie en gereduceerde milieu belasting

“Uw lage GWP oplossing voor vandaag en morgen”

Joachim GerstelBusiness Manager ChemoursDuitsland | BeNeLuxOostenrijk | Zwitserland

16

subsidies

De Compact Vertical-serie van Güntner.

Gaskoeler van GEA Searle, voor transkritische en subkritische

CO2-systemen.

17maart 2016

Wij gebruiken OpteonTM XP40 omdat ...

Refrigerant (R-449A)XP40

• Excellente Effi ciëntie en performance

• Snelle en makkelijke retrofi ts en verbouwingen voor R-404A

• Niet ontvlambaar, klasse A1

• 64% lagere GWP dan R-404A

• Hoge beschikbaarheid en ondersteunt door producenten van componenten.

“Opteon™ XP40 – De beste oplossing voor mijn klanten”

Hans de VriesCoördinator ServiceRetail Technics BV*

www.opteon.com

18

investeringsregel ingen

Tekst: ing. Dick Havenaar

Fri-Jado heeft voor de nieuwe vestiging van horecagroothandel Hanos Den Haag-Delft een vijftal CO2-boosterkoelinstallaties ge-

leverd. De installaties worden ingezet voor de koeling van meubels, cellen en de expeditieruimte. Voor het afvoeren van de warm-

te van de CO2-boosterinstallaties zijn vijf gaskoelers van Searle toegepast.

19maart 2016

Over de auteurDe auteur is redactioneel coördinator van de

KNVvK beleidsgroep MarCom en technisch

adviseur van de redactie van RCC K&L

Meer informatieArthur Ridder van Gafco-Altron

T: 0182-642323

E: arthur.ridder@gafco-altron.nl

I: www. gafco-altron.nl

Compressorunit met HG 34 GEA Bock-compressoren voor

CO2 (R744), met bovenop het frame de afscheider.

20

interview

NIEUWE KNVVK-VERENIGINGSVOORZITTER ETTY DE BOER:

Kun je wat vertellen over je achtergrond?

Wat trok je aan in de functie van verenigings-

manager bij de KNVvK?

Kende je de KNVvK al?

Tekst: Uko Reinders

Waarom denk je dat jij voor verandering in de

vereniging kunt zorgen?

Past een vereniging nog wel bij jongeren?

21maart 2016

Zijn er voorbeelden van verenigingen die al goed

op weg zijn?

Etty de Boer heeft veel ervaring als verenigingsmanager.

'Verenigingen passen bij jongeren, maar je moet ze wel aantrekkelijk voor hen maken.'

22

interview

Valt er voor ouderen straks nog wat te beleven

bij de KNVvK?

Je zegt ‘met elkaar’. Dat is belangrijk?

Wat ga je nu concreet doen om je ideeën te

verwezenlijken?

En dan: mission accomplished?

Volgens De Boer passen verenigingen in deze tijd nog heel goed bij jongeren, maar je moet ze wel aantrekkelijk en passend maken

voor deze doelgroep.

Luchtgekoelde chillers Verrijdbare airconditioners Luchtbehandeling Luchtgekoelde dakunits

Computerunits Koelcontainers Koeltorens Dieselgeneratoren SuperSilent Brandstoftanks

Aansluitkabel Verdeelkasten Transformatoren Appendages Specials Bel voor al uw koel vragen: 035 - 62 80 377

Fax 035 - 62 80 379 info@easycool.nl www.easycool.nl

VERHUURVANKOELINGENSTROOM

NEWWIRELESS VACUUM

GAUGE!

INTRODUCING THE MANTOOTH WIRELESS DIGITAL VACUUM GAUGE

THE MANTOOTH WIRELESS DIGITAL VACUUM GAUGE

67020 – The YELLOW JACKET

ManTooth V (Vacuum Only)

67023 - The YELLOW JACKET

ManTooth PTV

Monitor the vacuum process wirelessly with the new ManTooth

wireless vacuum gauge. This new state-of-the-art tool utilizes

the ManTooth RSA app that accurately calculates and displays

a system’s actual readings conveniently on your iPhone, iPad or

Android device. Combine it with the ManTooth pressure/temperature

gauge and you have a full system analysis tool with data logging and

improved connectivity. In other words, HVAC techs everywhere have

a new favorite high-tech tool. VISIT THE APP STORE OR GOOGLE

PLAY TO DOWNLOAD THE YELLOW JACKET® MANTOOTH™ RSA APP.

LEARN MORE AT YELLOWJACKET.COM

ASSEMBLED IN THE U.S.A.

24

compressoren

Tekst: Bas Pijnenburg en John Ritmann

l

Het is niet altijd eenvoudig om de juiste methode te kiezen om de capaciteit van de compressor te regelen. (foto: Bitzer)

25maart 2016

l

l

l

l

l

l

De kwaliteit van de capaciteits-regelsystemen kan worden gemeten met verschillende parameters.

26

compressoren

l

l

l

Figuur 1. Voorbeeld van het verloop van de prestatiegegevens van een compressor.

Figuur 2. Voorbeeld van het verloop van de prestatiegegevens van motor en frequentieregelaar.

27maart 2016

Over de auteursJohn Rittman is Director Ammonia Systems en

Bas Pijnenburg is Senior Engineering Manager

Ammonia Solutions. Beiden zijn werkzaam bij

bij Bitzer Kühlmaschinenbau GmbH.

Meer informatieBitzer Kühlmaschinenbau GmbH, Denemarken

E: bas.pijnenburg@bitzer.de

E: john.rittman@bitzer.de

I: www.bitzer.de

Referenties[1] BITZER publication A-600-5, 2014,

Competence in capacity control

[2] Blumhardt R, 2006, Capacity control of

screw compressors: speed or slide control –

a comparitive study, BITZER publication

SV-0402-GB

[3] Performance data for screw compressors:

BITZER Software v. 6.4.2

l

l

l

l

l

28

compressoren

Tekst: Uko Reinders

De camouflagekleuren symboliseren dat de compressor eigenlijk nog een geheim is.

29maart 2016

l

l

l

l

l

l

Meer informatieCarrier Airconditioning Benelux

T: 071-3417111

E: info@carrier.nl

I: www.carrier.nl

De gebogen vorm van de nieuwe condensor zorgt voor een

verbeterde efficiency.

31maart 2016

supermarkt

VAN ACHT STAMPENDE MOTOREN NAAR ÉÉN WARMTETERUGWININSTALLATIE

EEN NIEUWE WINKEL, EEN NIEUWE MANIER VAN DENKEN

Al op zijn twintigste had Peter Bolleman zijn eerste supermarkt. Het vak leerde

hij van z’n vader. Tien jaar later - in 2005 - neemt hij de buurtsuper in het

Zeeuws-Vlaamse Philippine over en sluit hij zich aan bij de SPAR Holding. Weer

tien jaar later – het is inmiddels 2015 – wordt de SPAR van Peter genomineerd

voor buurtsuper van het jaar.

tekst: Erik Poel

De gewonnen warmte van het koelmeubel wordt via

cassettes aan het plafond terug de winkel ingeblazen.

32

supermarkt

Meer informatie www.daikin.nl

www.koningkoudetechniek.nl

Het “Eurovent Certifi ed Performance” programma voor KOELTORENS is nieuw in de Europese HVAC&R sector. Door toepassing van de Eurovent Rating Standard 9C/001 speelt dit programma in op de Eco-design regelgevingen die zich richt op energie-effi ciënt ontwerpen van gebouwen.

De KOELTOREN certificering wordt actief gesteund door de deelnemende fabrikanten:

NEEM EEN VERSTANDIG BESLUIT EN BEREIK OPTIMALE SYSTEEMPRESTATIES MET DE LAAGSTE CO2-VOETAFDRUK.

Eurovent Certita Certification, een toonaangevende Europese onafhankelijke certificeringsorganisatie in Binnenklimaat – Ventilatie & Luchtkwaliteit – Koeling & Koudeketen.

Bekijk de thermische performantie online

Getty Images ©JuSun

34

vakbeurs

Tekst: Uko Reinders

Tijdens de Nederlandse kampioen-schappen koude- en klimaattechniek werkt Christian Gerritse in volle con-centratie aan een koelinstallatie. Zijn inspanningen bleven niet onbeloond; hij kwam als winnaar uit de bus.

Tegen vijf uur+++ gaat het netwerken pas goed be-ginnen. Bedrijven organiseren borrels. Met muziek erbij wordt een extra ontspannen sfeer gecreëerd.

35maart 2016

Een DJ zorgt voor muziek op een feest bij Conpro. Het bedrijf vierde dat het tien jaar geleden werd opgericht. Daar kwamen bij-na 250 feestgangers op af.

Een opengemaakte scrollcompressor op de stand van Samsung Ambrava. De compressor is door de Zuid-Koreanen zelf ontwikkeld en wordt tegenwoordig opgenomen in de Samsung-VRF-systemen.

Elk nadeel heeft zijn voordeel. Met die wijsheid koos Samsung Am-brava bewust voor een stand in een hoek. Met standruimte aan bei-de zijden van het middenpad oogt de stand veel groter dan hij in werkelijkheid is.

Dat het bij de NVKL om koudetechniek gaat, wordt zo heel duidelijk gemaakt.

Bedrijven als Systemair kozen op de VSK voor grote stands waarop een groot scala aan producten getoond kon worden.

36

internationaal nieuws

Voor deze rubriek worden buitenlandse berichten

over koude en luchtbehandeling geselecteerd. De

uitfasering van F-gassen zorgt wereldwijd voor

veel nieuws, maar ook lekkage in koelinstallaties

komt aan bod. Het International Institute of

Refrigeration (IIR) is een belangrijke bron.

NASA komt met nieuwe cijfers over effect HFK’s op ozonlaag

Bron: IIF/IIR

Opwaardering datacenterkoel-

systemen voor extra efficiëntie

Bron: Emerson

Met overname versterkt Daikin positie op filtermarkt

Bron: Cooling Post

Chemours zwakt plannen

voor Amerikaanse

1234yf-fabriek af

Bron: Cooling Post

37maart 2016

Theoretisch onderzoek naar tweefasen-ejecteurs

Bron:IIF/IIR

Lekkagepercentage koelinstallaties moet verder omlaag

Bron: Cooling Post

Onderzoek naar koude-

middellekkage in Frankrijk

Bron: IIF/IIR

Organisatie van

koelkastproducenten wil

van HFK’s af

Bron: ACHR News

Solstice® N40 (R-448A) nu beschikbaar! Beschikbare oplossingen ter vervanging

van R-404A / R-507 conform F-Gas

Solstice® N40 (R-448A)

Performax® LT (R-407F)

€€€ €€

® ®

*Terugwintijd voor investering

( )

Koudemiddelen Climalife:

iQ-plate® Q-plate®

39maart 2016

THERMO KING KOELT CONCEPT-

VRACHTWAGEN VAN DHL VOOR

LUCHTVAARTCATERING

Thermo King, fabrikant van temperatuurbeheerssyste-

men in de transportsector, heeft in samenwerking met

DHL een koeloplossing geleverd voor de nieuwe dub-

beldekkerhooglader-conceptvrachtwagen van DHL voor

luchtvaartcatering. Als deelnemer aan het ontwerppro-

ject werkte Thermo King nauw samen met Mallaghan,

een fabrikant van ondersteuningsmateriaal voor lucht-

havens die het frame voor het conceptvoertuig van DHL

heeft gebouwd. De Thermo King UT-1200-unit werd ge-

selecteerd om te zorgen voor een optimale, door tempe-

ratuur beheerste omgeving in het unieke ontwerp van de

cateringvrachtwagen. De UT-1200 is speciaal ontwikkeld

voor toepassingen die worden bevestigd aan de onder-

zijde van vrachtwagens en opleggers met dissel en geldt

binnen de sector als de standaard op het gebied van be-

trouwbaarheid, prestaties, duurzaamheid en rendement,

dankzij een laag brandstofverbruik en de verminder-

de motoruitstoot van de Thermo King GreenTech-motor.

"Het unieke aan het ontwerp van ons voertuig is dat het

onder de hoogterestrictie van vier meter van de luchtha-

ven blijft. Als het voertuig eenmaal is aangesloten op het

vliegtuig, kan het dak van het voertuig echter worden ver-

hoogd en het interne liftdek worden bediend," zegt Mar-

tin Bryce, technisch manager voor het Verenigd Konink-

rijk en Ierland bij DHL. "Hierdoor kan met de vrachtwagen

tot 80 procent meer vracht worden vervoerd, waardoor

het totaal aantal benodigde voertuigen daalt en het ren-

dement en de ecologische voetafdruk van DHL en de

luchthaven verbeteren." Het voertuig is ontworpen om te

werken binnen de laagemissiezone van Londen (LEZ).

www.thermoking.com

VRT International koopt, verkoopt en bemiddelt in occasion commerciële - en industriële koelapparatuur en overjarige voorraden. Het grootste deel van de apparatuur wordt geëxporteerd naar de diverse landen over de gehele wereld.

Wij zijn op zoek naar Compressoren Grasso, Sabroe, Mycom, Bitzer, Copeland, etc. Water chillers Trane, Carrier, York, Ciat, Climaveneta, etc. Verdampers Helpman, Goedhart, Güntner, Küba, etc. Condensors Baltimore, Helpman, Goedhart, Güntner, etc. Complete koelinstallaties en vriesinstallatie. IQF vriezers - spiraalvriezers – invriestunnels

Indien u op zoek bent naar betaalbare occasion of overjarige koel- apparatuur, Wij hebben ongeveer 6.000 m2 koeltechnische apparatuur op voorraad. kijk voor ons aanbod op www.used-refrigeration.com. VRT International is F-gassen gecertificeerd en beschikt over een professioneel demontage-team. Wij kunnen indien gewenst uw gehele installatie(s) in eigen beheer ontmantelen.

VRT international CV Nucleonenweg 25 3542 CD Utrecht T +31 (0)30 700 9712 M +31 (0)6 16063677 W www.vrt-int.com E info@vrt-int.com

40

productnieuws

Western lanceert generatie microprocessorregelaars

Western Airconditioning introduceert binnen

haar productenprogramma waterkoelmachines,

warmtepompen en close control units een nieuwe

generatie microprocessorregelaars, onder de naam

Blue Think. Deze nieuwe regelaars hebben een grafi sch

display waarop overzichtelijk de functionaliteit van

de machine wordt weergegeven. Daarnaast is het

mogelijk om de telemetrie van de betreffende machine

in de tijd (historisch) op te slaan, waardoor een betere

inregeling mogelijk is op het project. Ook worden

alle communicatieprotocollen ondersteund; BACnet/

IP, Lonworks, Ethernet (TCP/IP) en MODbus (RS485-

TCP/IP). Western Airconditioning heeft de beschikking

over een team softwarespecialisten die op basis van

de betreffende machine en het project specifi eke

aanpassingen kunnen programmeren, zodat volledig

wordt voldaan aan eisen en wensen van de klant

(maatwerkoplossingen).

www.western.nl

NIEUW MONITORINGSYSTEEM

OP AFSTAND

Western Airconditioning introduceert voor haar

productenprogramma waterkoelmachines,

warmtepompen en close control units een

monitoringsysteem op afstand onder de naam BluEye.

De basis van dit systeem is een BluEye-module met

GSM interface, die wordt geplaatst op het project,

hetzij in de betreffende koelmachine, hetzij in de

technische ruimte van het project. Op deze BluEye-

module kan één koelmachine of warmtepomp worden

aangesloten, maar het is ook mogelijk om meerdere

units te koppelen, alsmede circulatiepompen, kWh-

meters en ook close control units. Door in te bellen

op de BluEye-module kan het actuele gedrag van de

installatie worden bekeken, samen met historische

informatie. Ook is het mogelijk om de BluEye-module

e-mailberichten of tekstberichten (SMS) te laten

versturen in geval van calamiteiten of voor periodieke

informatievoorziening.

www.western.nl

41maart 2016

Panasonic GHP systeem; meest effi ciënte en duurzame oplossing voor VRF systemen

- Hoge effi ciëntie door onder andere het gebruik van de restwarmte - Ideale oplossing beperkte electravoorziening - Aansluitbaar op aardgas en propaan - Grote range aan capaciteiten (van 45 t/m 142 kW) - Bedrijfssituatie tot -20°C met behoud van capaciteit - Geen ontdooicyclus, dus maximaal comfort- Aansluitbaar op alle VRF DX binnendelen - Aansluitbaar op de watermodulen voor gekoeld en verwarmd water- Diverse oplossingen voor de integratie in gebouwbeheer systemen

GASWARMTEPOMP EFFICIËNT EN DUURZAAM

Down to-20°C in

heating modeOUTDOOR

TEMPERATURE

Highsavings

Environmentallyfriendlyrefrigerant

R410A

Easycontrolby BMS

CONNECTIVITY

www.aircon.panasonic.eu

Offi ciële Panasonic distributeurs

Prins Technics levert nieuwste MDV V5X VRF-systeem

GALLETTI VERVANGT LCE-SERIE

DOOR TWEE NIEUWE SERIES

De V5X-serie is volgens Prins het meest

innovatieve tweepijpssysteem van MDV,

zowel qua uiterlijk als in technisch op-

zicht. Met acht verschillende buitendelen

kan de capaciteit van dit systeem oplo-

pen van 25,2 tot en met 61,5 kW. Wan-

neer je de vier buitendelen koppelt, kan er

een totale capaciteit van 264 kW worden

gehaald. Door een nieuwe inverteraanstu-

ring en verbeterde koudemiddelstroming

kent de serie hoge COP-waarden. De 25

kW-uitvoering heeft een COP van 5,6.

De MDV V5X-serie is volledig DC uitge-

voerd en voorzien van een intelligent ont-

dooisysteem waardoor de buitendelen in

maximaal vier minuten worden ontdooid.

www.mdv-cs.nl / www.prinstechnics.nl

De LCE-serie warmtepompen en koelmachines van Gal-

letti zijn vervangen door twee nieuwe series. Aan de ene

kant wordt de SCX-serie (80-360 kW) geïntroduceerd.

Deze serie is aantrekkelijk geprijsd door een compac-

te bouw en een iets geringer aantal optiemogelijkheden,

maar scoort nog steeds hoog op energie-efficiëntie in

deellast en een laag geluidsniveau, door haar Hyblade-

technologie. Aan de andere kant introduceert Galletti de

efficiënte LCX-serie met een warmtepompuitvoering met

energieklasse A. Bij deze serie is het mogelijk om ver-

schillende koudemiddelcircuits te kiezen in dezelfde ca-

paciteit. Is vollast-COP en/of redundantie belangrijk, dan

is de optie dual circuit – dual compressor mogelijk. Is

deellast-COP belangrijk, dan is de keuze van meerdere

compressoren per circuit aangewezen. Dit is kenmerkend

voor de flexibiliteit van Galletti. Zowel de SCX- als de

LCX-serie kan worden geleverd met ingebouwde, volledig

uitgeruste hydromodules. Beide voldoen aan de hoogste

kwaliteitseisen.

www.airconair.com

42

RCC K&L IS EEN UITGAVE VAN VAKMEDIANET

Offi cieel Orgaan van:

KNVVK, KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE

Internet: www.knvvk.nl E-mail: info@knvvk.nl

Naast de KNVvK leveren deze verenigingen op het gebied van koude, koeling,

luchtbehandeling en ventilatie vanuit hun expertiseveld bijdragen aan RCC K&L:

NVKL, NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMINGEN OP HET

GEBIED VAN DE KOUDETECHNIEK EN LUCHTBEHANDELING

Internet: www.nvkl.nl E-mail: info@nvkl.nl

STEK, STICHTING EMISSIEPREVENTIE KOUDETECHNIEK

Internet: www.stek.nl E-mail: info@stek.nl

NEKOVRI, VERENIGING VAN NEDERLANDSE KOEL- EN VRIESHUIZEN

Internet: www.nekovri.nl E-mail: info@nekovri.nl

VERAC, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN

AIRCONDITIONING-APPARATUUR

Internet: www.verac.nl E-mail: info@verac.nl

LUKA, NEDERLANDSE VERENIGING VAN LUCHTKANALENFABRIKANTEN

Internet: www.luka.nl E-mail: info@luka.nl

VLA, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN LUCHTTECHNISCHE

APPARATEN

Internet: www.gezondeluchtingebouwen.nl E-mail: vla@fme.nl

NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI)

Internet: www.koelindustrie.nl E-mail: nki@fme.nl

RCC K&L komt tot stand in samenwerking met de KNVvK-beleidsgroep Marcom.

Het bestuur hiervan bestaat uit: ing. M. Bouwman en H. Blok (secretaris).

Hoofdredacteur

Uko Reinders, ukoreinders@vakmedianet.nl, tel. 06-46652579

Eindredacteur

Christine Linneweever

Technisch adviseur

Ing. Dick Havenaar

Uitgever

Frederique Zeemans

Accountmanager

Gejo Flierman, gejofl ierman@vakmedianet.nl, tel. 06-53227316

Vormgeving & opmaak

colorscan, www.colorscan.nl

Druk

Ten Brink, Meppel

Adres

Vakmedianet, Postbus 448, 2400 AK Alphen aan den Rijn

Website RCC K&L

www.koudeenluchtbehandeling.nl

Abonnementenadministratie

klantenservice@vakmedianet.nl, tel. 088-5840888

Abonnementen

RCC K&L verschijnt maandelijks. Jaarabonnement € 135,00. Verzendkosten

buitenland per jaar € 29,50 (EU) en € 41,50 (niet-EU-landen). Prijzen zijn exclusief btw.

Op alle uitgaven van Vakmedianet zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Die

zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

Oplage

Door onafhankelijk accountant gecontroleerde oplage. Zie voor accountantsverklaring

van Grant Thornton www.vakmedianet.nl

Copyright

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,

opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige

vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of

op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

© Vakmedianet 2016

Publicatievoorwaarden

Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatie-

voorwaarden van Vakmedianet van toepassing. Deze staan op www.vakmedianet.nl.

Disclaimer

Alle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid

samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd.

Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden

dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van

het gebruik van de opgenomen informatie.

ISSN 0925-630X

in de voorjaarseditie van RCC K&L onder andere:

Nieuwe tools om onderhoud te borgen

en de nieuwe energielabels

met ruim 80 luchtbehandelingskasten

presentatie van onderzoeksresultaten