Pepper magazine nummer 1

Inkoop & Logistiek Wegwerpbestek kan duurzamer zijn dan porcelein

Innovaties & Nieuwe producten Luxe Lexus RX 450h: écht zo groen als een Golf

Management & Strategie

Cateraar Albron sneller duurzaam zonder MVO-afdeling

NUMMER 1 | NOVEMBER 2009

Verantwoord ondernemen op

zijn scherpst

DUURZAME ONDERNEMERS ZIEN KANSEN

Sterker uit de crisis

18

78

46

23

11

10

6

En verder in dit nummer: > Drukkerij Pascal: in vier jaar compleet duurzaam p.22> Hoe bescheiden MKB-er meer kan profi teren van zijn groene gedrag p.44

DANNY VAN DER EIJK, ACHMEA-DIRECTEUR:

‘Wij zetten issues op de kaart’

Valérie is chronisch ziek en kan daardoor niet naar school. Ze mist haar vriendinnen en haar klasgenoten. KlasseContact, een initiatief van Ziezon en het Mooiste Contact Fonds, brengt chronisch zieke kinderen weer in contact met hun klasgenoten. Vrijwilligers van KPN leren de kinderen hoe ze met een speciale laptop verbinding maken met de klas. Via beeld en geluid praten en lachen ze met elkaar en volgen samen de lessen. Voor de leerlingen voelt het of hun klasgenootje weer terug is in de klas. Het kind beleeft weer wat er in de klas omgaat en voelt zich even minder ziek.

KPN verbindt mensen. Dat doen wij al meer dan 125 jaar door producten en diensten te bieden waarmee mensen met elkaar in contact komen. We doen het ook met onze maatschappelijke activiteiten. Met het Mooiste Contact Fonds ondersteunt KPN initiatieven die zich richten op het stimuleren van sociaal contact. Kwetsbare groepen, voor wie het risico op sociaal isolement groot is, krijgen hierbij de meeste aandacht.

Het Mooiste Contact Fonds, een initiatief van KPN.

www.mooistecontactfonds.nl www.kpn.com

“Ik heb weer contact met mijn klasgenootjes, daar ben ik heel blij mee.”

De laatste tijd deed een hardnekkig misverstand de ronde. Het Chinese woord voor “crisis” betekent ook “kans”, hoorde je steeds vaker zeggen. Alleen bleek dit niet helemaal te kloppen. Dat was eerder dit jaar te lezen in Vrij Nederland: het Chinese teken

“wei-jie” bestaat uit twee karakters, waarvan “wei” onheil betekent. “Jie” kan verschillende betekenissen hebben, maar betekent gecombineerd met “wei” zoiets als “moment”. Dus ook voor Chinezen is een crisis gewoon een “moment waarop het misgaat”. Zo’n misverstand is een illustratie van het optimisme dat we er met z’n allen zo graag in willen houden in deze tijden.Dat neemt natuurlijk niet weg dat de huidige crisis wel degelijk kansen biedt. Nu steekt zo’n neergang volgens een economische wetmatigheid periodiek de kop op. Maar de huidige crisis is mede onder invloed van de kredietcrisis wel uitzonderlijk diep. Bovendien ligt aan die kredietcri-sis een MVO-tekort ten grondslag. Marktimperfecties zullen in meer of mindere mate altijd wel worden benut door ongeremd opportunistisch en kortzichtig gedrag, maar er is ondertussen wel degelijk een idee ontstaan dat “het toch anders moet”. Misschien geen volledige Umwertung aller Werte, maar wel een herbezinning op wat verantwoord gedrag is, wat de maatschappelijke rol van bedrijven is en wat duurzame economische groei is. Dat alleen al is een kans. Ook voor bedrijven biedt de crisis kansen – juist hen. Op het moment dat prijzen onder druk staan en concurreren op prijs steeds lastiger wordt, is het tijd om je op andere manieren te onderscheiden. Met MVO, dus. Daar-bij stellen opdrachtgevers, zoals alle Nederlandse overheden, steeds vaker en stringentere duurzaamheideisen aan leveranciers. En MVO helpt ook nog eens om een “great place to work” te zijn. Het zijn solide argumenten om in MVO te investeren. Bent u nog niet overtuigd, laat u dan inspireren door de ervaringen èn het realisme van MVO-koplopers en zie niet alleen waarom zij blijvend investeren in MVO, maar ook hoe zij dat doen. Of neem kennis van de oogst van de Nacht van de Duurzaamheid. U vindt het allemaal terug in deze eerste PEPPER.Daarmee willen we vooral zeggen, dat er alle reden is om optimistisch te zijn. Optimistisch over de toekomst van de economie, de kansen die er voor duurzame bedrijven zijn en de rol die MVO speelt en nog gaat spelen. PEPPER ís optimistisch en wij hopen een zeker MVOptimisme bij u aan te wakkeren. Simpelweg omdat MVO belangrijk is en kansen biedt – crisis of niet.

Lars Moratis en Toine Al Hoofdredactie

[email protected]@pepperonline.nlwww.pepperonline.nl

MVOptimisme

Voorwoord

November 2009PEPPERONLINE.NL

3

Toine Al en Lars Moratis (r)Fotografi e Jiri Büller

‘Wij zijn reuze ambitieus’Waaraan moet je als ondernemer in 2010 voldoen

om aan de overheid te mogen leveren en hoe kun

je van het duurzame overheidsbeleid profi teren?

VROM-minister Jacqueline Cramer geeft tekst

en uitleg.

3636

Sterker uit de crisis!Als het goed gaat, is het makkelijk goed doen. Maar hoe zit het met verantwoord ondernemen nu het economisch fl ink tegenzit? De toon is veranderd.

5454

Duurzaam inkopen loontDe overheid gaat volgend jaar op zes terreinen

duurzaam inkopen. Veel ondernemers willen dezelf-

de stap zetten. Maar hoe pak je dat het beste aan?

2020

PEPPER November 2009

November 2009PEPPERONLINE.NL4

Management & strategie16 Inspiratie opdoen bij Nacht van de Duurzaamheid

20 Rendeert MVO ook tijdens de crisis?

30 Hoe Rijkswaterstaat de duurzaamste wordt

Inkoop & logistiek36 Overheid in 2010 duurzame opdrachtgever

48 Zo pak je duurzaam inkopen aan

Innovaties & nieuwe producten50 GO-Greener laat auto’s zuiniger rijden

Marketing & communicatie 44 Duurzame MKB-er is te bescheiden

54 Achmea: hetzelfde product, maar dan anders

Personeel- en Organisatie 26 Zo hou je medewerkers wél betrokken

42 Albron geeft iedereen een MVO-taak

MVO Nederland Bulletin60 Recessie stimuleert MVO-beleid in het MKB

62 Partnerprogramma: profi teren van MVO Nederland

Rubrieken3 Voorwoord

6 De maand van...

7 Nieuws

13 Boeken

57 De ondernemersvraag

20 Scherp&Zinnig

35 U-turn: Drukkerij Pascal wordt groen

34 MVO-tool: online nulmetingen

47 Opleidingen & trainingen

24 MobileMe: Luxe Lexus als groene Golf

66 Colofon & service

Columns15 Margot van Sluis: Mag je medewerkers dwingen?

19 Monique Jansen: Fietsen in mantelpakje

53 Anne-Marie Rakhorst: Crisis? Bouw duurzaam!

64 Willem Lageweg: Positieve peilingen

4444

Profi teer meer van je MVO-imago Veel ondernemers zijn maatschappelijk actief maar

praten er nauwelijks over met klanten, collega’s,

medewerkers en investeerders. Een gemiste kans.

‘Een MVO-afdeling helpt niet’Duurzaam of maatschappelijk

ondernemen is niets nieuws

voor cateraar Albron. Volgens

Henk Voormolen biedt de crisis

zelfs kansen om slagen te

maken.

42

‘Wij zetten issues op de kaart’Achmea-directeur Danny van

der Eijk over verzekeren als

kerntaak. ‘Van daaruit willen

we een bijdrage leveren aan

een prettiger samenleving voor

iedereen.’

54

Surf nu naar www.pepperonline.nlElke week online nieuws en actualiteiten raadplegen, vragen stellen aan

MVO-experts of collega-ondernemers met een duurzaam hart? Weten hoe je

iets in de praktijk aanpakt? Tips en tools, boeken, evenementen, opleidingen

en trainingen op MVO-gebied? U vind het op: www.pepperonline.nl

Inhoud


5

Coverfoto: Hans van den Heuvel

‘Ik word heel enthousiast van dit systeem!’ (Foto: Frans Ypma APA)

Energiebesparing, compensatie van CO2-uit-

stoot en de inkoop van duurzame koffi e spelen

een belangrijke rol bij Peeze. De koffi ebrander

uit Arnhem is een van de meest moderne en

milieuvriendelijke ter wereld.

Week 1 Maandag: Licentiehouderbijeenkomst Max

Havelaar bij PeezeVoor het eerst hebben wij een bijeenkomst bij een licentiehouder. Het verloopt zeer succesvol. Max Havelaar staat voor ‘sociale duur-zaamheid’ en dit thema komt dan ook ruim aan bod. Peeze levert circa 35% van haar volume met dit ‘+ EKO’ keurmerk.

Dinsdag: Bijeenkomst werkgroep bedrijven-terreinDeze werkgroep doet voorbereidend werk voor een nieuw be-stemmingsplan. Ik pleit onder andere voor een duidelijke visie en ruimte op het gebied van duurzaamheid. Samen met ondernemers gaan we hier werk van maken: warmte-koude opslag, gezamenlijk groene energie inkopen, openbaar vervoer stimuleren et cetera.

Woensdag: In bedrijf nemen nieuwe besturing koffi ebranderVandaag nemen we een nieuwe, modernere besturing in bedrijf. Direct al worden energiebesparingen toegepast en zien we vele verbetermogelijkheden voor de toekomst. Ik word heel enthousiast van wat dit systeem allemaal nog meer kan!

Donderdag: Voorbereiden Dag van de Duur-zaamheidVolgende week is de Dag van de Duurzaamheid, waaraan we na-tuurlijk deelnemen. We moeten alleen nog wel het een en ander in gang zetten…

Week 2 Maandag: Projectbespreking Hogeschool

Arnhem-Nijmegen (HAN)We starten het project ‘Supply chain & servicemanagement’, een groot project van zes maanden, waarbinnen duurzaamheid een be-langrijke rol speelt.Persbericht MVO + netwerkDeze week wordt een nieuw netwerk in de regio Arnhem gestart van en voor ondernemers die maatschappelijk verantwoord onder-nemen vanuit hun overtuiging (vandaar de +). Zij zijn en worden de kartrekkers om MVO verder in de regio uit te dragen.

Dinsdag: De ‘Nacht van de Duurzaamheid’ in AmersfoortSamen met mijn collega Janneke ben ik ernaartoe gegaan, een ge-

weldig initiatief van Stichting Urgenda met een mooie opkomst. Alle koplopers en goeroes op het gebied van duurzaamheid zijn aanwezig.

Woensdag: De Dag van de DuurzaamheidVandaag hebben we vele initiatieven: een interne brainstorm om nog meer ideeën te krijgen, een uitgebreide biologische lunch, ex-tra koffi ebranden en verpakken voor de voedselbank, koffi e schen-ken voor de buren en een actie in onze winkel om zoveel mogelijk met het OV en de fi ets naar het werk komen. Een leuke dag….

Donderdag: Workshop ISO 26000Helaas heb ik deze af moeten zeggen in verband met andere priori-teiten. Hier gaan we ons zeker later nog goed in verdiepen.

Vrijdag: Een dagje zeilen Samen met bevriende ondernemers zijn we een dagje ‘duurzaam gaan recreëren’….

Week 3 Woensdag: Energie-effi ciencyplan (EEP)

afronden Vandaag hebben we met de projectgroep de laatste hand gelegd aan het EEP, de maatregelenlijst. Wij hebben ons dit jaar aangeslo-ten bij de MJA-3. (meerjarenafspraken energie-effi ciency, wat staat voor vrijwillige maar niet vrijblijvende afspraken tussen de over-heid en het bedrijfsleven om de energie-effi ciency te bevorderen). Week 4

Dinsdag: Duurzame Mobiliteitsmiddag in ArnhemDe gemeente Arnhem en provincie Gelderland organiseren dit evenement en wij staan hier met een stand, koffi e en onze aard-gasauto.

Donderdag: EEP besprekingMet onze consultant van Arcadis hebben we het plan doorgenomen en afgerond.

Vrijdag: MVO+ netwerk bijeenkomstDe eerste bijeenkomst met ondernemers uit de regio die grote am-bities hebben op het gebied van MVO.

TIMMO TERPSTRA PEEZE KOFFIEBRANDERIJ

November 2009PEPPERONLINE.NL6 Een maand uit de agenda van

Bedrijven & acties

Gildeprint ontvangt FSC-certifi caat> Dit keurmerk geeft aan dat de druk-

ker uit Enschede bijdraagt aan verant-

woord bosbeheer. Zonder meerprijs te

berekenen en dezelfde kwaliteit te ga-

randeren vindt Gildeprint een optimale

balans tussen people, planet en profi t.

The Greenery opnieuw groener> Dit groente-, fruit- en paddenstoe-

lenconcern is erin geslaagd de impact

van haar bedrijfsvoering op de omgeving

te verkleinen. Zo daalde de CO2-uitstoot

en nam het water- en energieverbruik

af.

Super de Boer lanceert milieu-vriendelijke tas> De nieuwe tas is gemaakt van zwaar

geweven papier en hierdoor 100 procent

recyclebaar. Super de Boer roept klan-

ten met deze vrolijke tas letterlijk op bij

te dragen aan een beter milieu.

Achmea focust op MVO> Liesbeth van der Kruit wordt direc-

teur Group Corporate Social Responsi-

bility (CSR) bij verzekeringsgroep Eu-

reko/Achmea. Met deze nieuwe afdeling

verankert de verzekeraar MVO steeds

verder in de bedrijfsvoering.

Ahrend in 2020 emissieneutraal> De inrichter en meubelproducent

heeft ambitieuze plannen om in 2020

emissieneutraal te produceren. Door

samen te werken met haar ketenpart-

ners moet het volgens Ahrend mogelijk

zijn deze doelstelling te realiseren.

> Grand Catering klimaat-neutraal De cateraar heeft duurzaamheid hoog

in het vaandel. Om dat te onderstrepen

wordt sinds 1 oktober de gehele cate-

ring klimaatneutraal uitgevoerd.

De partycateraar uit Nieuwegein hoopt

dat goed voorbeeld, goed doet volgen.

Grote bedrijven vechten voor klimaatHet behoud van bossen is één van de speerpunten van grote multi-nationals bij acties tegen de klimaatverandering.[240/1.800] Half oktober werd de ‘Bossen voor Klimaatdag’ georganiseerd. Nederlandse bedrijven riepen op tot een stevig klimaatbeleid en het behoud van bossen als effectief wapen in de strijd tegen klimaatverandering.Paul Polman – ceo van Unilever – memoreerde dit ook al in mei tijdens zijn speech op de wereldtop over klimaatverandering in Kopenhagen. ‘Het tegengaan van ontbossing is een cruciale maatregel in de aanpak van klimaatverandering.’ Het verlies van bossen door menselijk toedoen over de hele wereld is verantwoordelijk voor ongeveer twintig procent van de totale CO2-uitstoot.Een van de belangrijkste oorzaken van ontbossing in Zuidoost-Azië, met name in Indo-nesië, is de palmolie-industrie. Als een van de belangrijkste afnemers van palmolie stond Unilever mede aan de wieg van de oprichting van de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO). Polman wil dat ook de industrie voor consumentenproducten druk uitoefent op telers die niet duurzaam bezig zijn. Zij moeten ernaar streven om toch zoveel mogelijk gecertifi ceerde duurzame palmolie in te kopen. ‘Duurzaamheid is al jaren een speerpunt van ons bedrijf. Tweederde van onze grondstoffen is afkomstig uit de landbouw. Als we daar niet duurzaam mee omgaan schieten we onszelf in de voet’, zegt de persvoorlichter van Unilever.Unilever is geen roepende in de woestijn. Het communiqué voor behoud van het bos en het tegengaan van klimaatver-andering is wereldwijd al ondertekend door meer dan 500 ceo’s. Nederlandse bedrijven die het communiqué onder-tekenden zijn: Akzo Nobel, Fortis Bank Nederland, Philips Lighting, Shell, Alcatel-Lucent, KLM, DSM en Menzis.

“Die tent was een kenniscentrum voor duurzaamheid op de fi nanciële markt. Nu is bijna alles weg”Giuseppe van der Helm, directeur van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO), verbaast zich over de ontwikkelingen bij staatsbank ABN Amro. (bron: Vrij Nederland)

Jonge managers graaien net zo hard meeMinister Maria Van der Hoeven van Economische Zaken organiseert een debat over ethische vorming van de jonge manager.Uit een rapport van adviesbureau KPMG blijkt dat de ethische vorming van studenten aan hogere onderwijsinstellingen volgens één op de drie Nederlandse organisaties onder de maat is. Vooral jonge managers missen een moreel kompas. Vier op de tien organisa-ties gaf aan de afgelopen twee jaar een veelbelovende medewerker te hebben weggestuurd omdat het hem ontbrak aan normen en waarden.Volgens Van der Hoeven zijn de onderwerpen ethiek en ondernemerschap ‘onlosmakelijk met elkaar verbonden’. De bewindsvrouw stelt dat de huidige crisis mede veroorzaakt is door ethisch onverantwoord handelen. Afhankelijk van de uitkomsten van het debat zal de minister bezien of en welke verdere acties nodig zijn.

Nieuws


7Samenstelling & redactie: Jos Widdershoven/Ravestijn & Zwart

Duurzame overheid kans voor bedrijvenIedere euro die de rijksover-heid vanaf 2010 besteedt zou bij duurzame ondernemers terecht moeten komen. De overheid geeft jaarlijks meer dan 50 miljard euro uit. Dit betreft een aanzienlijk deel van de markt van onder andere wegen bouwwerkzaamheden, transport en energie. De overheid wil met het duurzaam inkopen een signaal afgeven en de markt voor duurzame producten een stevige im-puls geven.Voor ondernemers die al duurzaam bezig zijn, betekent dit goed nieuws. Zij kunnen direct profi teren van de gewijzigde koers van de overheid. Organisaties die nog niet duurzaam actief zijn maar wel opdrachten uitvoeren bij de overheid, doen er verstan-dig aan om snel te zorgen voor duurzame oplossingen. Anders raken ze die over-heidsopdrachten op den duur mogelijk kwijt. (Zie ook het interview met minister van VROM Jacqueline Cramer verderop in dit nummer).

Elektronicasector pakt ook verantwoordelijkheidMaatschappelijk verantwoord ondernemen wordt populairder bij bedrijven in de elektronica -sector.Uit een onlangs gepubliceerde analyse blijkt dat de elektronicasector mondi-aal nog wat hindernissen heeft te nemen voordat hij toe is aan verantwoord onder-nemen. Zo worden er nog veel grondstof-fen gewonnen in confl ictgebieden, is de sector vrouwonvriendelijk, komt kinderar-beid nog regelmatig voor en zijn er grote gezondheidsrisico’s voor werknemers. Ei-genlijk zijn er nog problemen in iedere fase van de toeleveringsketen. Dit komt onder andere door een gebrek aan effectieve regel-geving en gedragscodes.Om al deze problemen het hoofd te bieden zijn er in de publicatie ook aanbevelingen en initiatieven opgenomen. Er wordt nu geïnvesteerd in klachtenprocedures, goede arbeidsverhoudingen en opleiding van werknemers. Dit alles moet ervoor zorgen dat MVO mondiaal een belangrijke pijler wordt binnen de elektronicasector.

Jeugd: goed doel sponso-ren is onvoldoendeSlechts 34 procent van de jonge-ren tussen de 12 en 29 jaar ken-nen het begrip maatschappelijk verantwoord ondernemen.Dit blijkt uit recent onderzoek onder jonge-ren door Qrius. Overigens vinden jongeren het – als het begrip eenmaal is uitgelegd – wel degelijk belangrijk dat bedrijven maatschappelijk verantwoord bezig zijn. Voor de generatie van morgen is het vooral van belang dat bedrijven bij de productie geen gebruik maken van kinderhandjes. De ondervraagde jongeren reageren lauw op bedrijven die denken dat zij hun MVO-verplichting kunnen ‘afkopen’ door het sponsoren van een goed doel.

Windenergie jaagt econo-mie aanDe Europese windenergiesector maakt een sterke groei door. De afgelopen vijf jaar verviervou-digde het aantal banen. Dit blijkt uit een gemeenschappelijke stu-die van de Europese Windenergievereni-ging en de universiteit van Alcalá (Spanje). De productie van windturbines verschaft de meeste werkgelegenheid.Koplopers in Europa zijn Duitsland, Span-je en Denemarken. Nederland mengt zich echter steeds nadrukkelijker. Nationaal is de ambitie om windenergie de komende

Nieuws


jaren fors te laten groeien. Dat biedt prima werkgelegenheidskansen voor verschil-lende regio’s zowel voor wat betreft de agrarische bedrijven als de bedrijven die actief zijn in de bouw en het onderhoud van windturbines. Als bijvoorbeeld Fle-voland haar ambities rond windenergie waarmaakt, telt de provincie op termijn ruim 1.900 fulltime functies in de sector. Om deze kansen ten goede te laten komen aan de regionale economie, zou Flevoland erop moeten inzetten dat ook de bouwen onderhoudsbedrijven zich vestigen in de provincie. Dat geldt ook voor bedrijven die actief zijn op het gebied van testlocaties, onderzoek en toelevering.Toch is er ook slecht nieuws. Volgens de onderzoekers zijn er te weinig mensen met kennis van zaken over windenergie. Ze roe-pen de overheden op te investeren in speci-ale opleidingen.Een voordeel voor de windenergiesector is dat ze tot nu toe weinig last heeft van de fi nanciële en economische crisis. In Euro-pees verband werd er alleen al dit jaar meer dan 6,8 miljard euro geïnvesteerd in de sector.Dit jaar produceerden de Europese wind-molens gebroederlijk voor het eerst meer dan 100 gigawatt-uur stroom. Dat is een mijlpaal voor de windenergiesector. Door het bereiken van deze mijlpaal werd er 85 miljoen ton minder CO2 uitgestoten bo-ven Europa.

PwC: ‘Maak MVO-claim ook hard’Organisaties die claimen dat hun bedrijfsvoering duurzaam is, maken dat niet goed duidelijk.Duurzaamheid mag dan een vaste positie hebben veroverd in de strategie van steeds meer organisaties, ze dragen dit toch nog te weinig uit. Dat blijkt uit de nieuwe duur-zaamheidbarometer van Pricewaterhouse-Coopers.‘De geloofwaardigheid van duurzame or-ganisaties zou enorm toenemen wanneer zij hun niet-fi nanciële resultaten beter me-ten en transparant maken’, zegt Klaas van den Berg, sustainability-leader bij PwC.Volgens Van den Berg zouden ook de aan-deelhouders zich hier actiever in moeten mengen. ‘Aandeelhouders moeten zich nadrukkelijker bemoeien met het duur-zaamheidbeleid van bedrijven. De crisis heeft wel aangetoond dat niet-fi nanciële re-sultaten een grotere rol moeten spelen bij de beloningen van managers. Bijvoorbeeld door variabele bonussen te koppelen aan

duurzame prestaties. Maar de druk van be-leggers, investeerders en aandeelhouders is nog onvoldoende, terwijl de instrumenta-ria om druk uit te oefenen er wel zijn.’Een ander punt is dat bedrijven vaak wel claimen maatschappelijk verantwoord be-zig te zijn, maar dat niet hard kunnen ma-ken. Deze claim moet zowel in- als extern geloofwaardig zijn. De meeste organisaties beschikken nog niet over een rapportage-structuur om de claims te onderbouwen en ook worden de claims vaak niet onafhan-kelijk getoetst. Daar ligt nog een grote uit-daging voor veel organisaties. Wat verder opvalt uit de barometer is dat ondernemers door de crisis meer aandacht besteden aan maatschappelijk verantwoord onderne-men.

Duurzame voeding is veel te duurDe consument vindt duurzame producten nog te prijzig. Hij wil het wel kopen, maar alleen te-gen een lagere prijs. Een van de redenen hiervoor is dat de Ne-derlandse consument denkt dat duurzame voeding van mindere kwaliteit is. Dit blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Gro-ningen. De wetenschappers suggereren dat Nederland om de productie en consump-tie van duurzame voeding te vergroten, een – gesubsidieerde - prijsverlaging moet doorvoeren. Ook is het verstandig om in de voorlichting kwaliteitsoordelen te bena-drukken.

.

Bedrijven vinden zichzelf duurzaamAls werkgevers eigenschappen moeten opnoemen die zij zich-zelf toedichten, dan hoort maat-schappelijk verantwoord daar zeker bij.In 2006 zei nog geen 10 procent van de werkgevers dat ze aan maatschappelijk ver-antwoord ondernemen meededen. Toen beweerde minder dan 5 procent van de on-dernemers duurzame ontwikkeling hoog in het vaandel te dragen. Nu is dat toch al 13 procent. Behalve maatschappelijk verantwoord, is de ondernemer van vandaag ook erg in-novatief. En een kwart van de Nederlandse ondernemers stelt dat ze hechten aan klant-tevredenheid en kwaliteit. Dit blijkt uit de Corporate Values Index 2009

.

Hybride auto is schoner dan dieselVolgens Milieu Centraal zijn hybride auto’s juist milieu-vriendelijker dan vaak wordt beweerd. Milieu Centraal berekende op verzoek wat het verschil is in CO2-uitstoot tussen de zuinigste hybride-auto en de zuinigste dieselauto wanneer deze auto als leaseauto dienst doet. Uit die test bleek dat bij een gemiddeld ge-bruik de hybride-auto veel zuiniger uitpakt dan de traditionele diesel. Dit geldt volgens Milieu Centraal voor een meerderheid van de Nederlandse autogebruikers.

.

Nieuws


9


[email protected]

Binckhorstlaan 362516 BE Den Haag

Tel 06 22799733Skype avdzwart

MVO-ambities aanscherpen?

sustaining your businessconcernz csr consulting

MVO Strategie ontwikkeling, Visie en ambitie ontwikkeling Reputatiemanagement- en reparatie Training en doceren over MVO Stakeholdermanagement Issuemanagement ISO 26000 begeleiding MVO- rapportage Gedragscode ontwikkeling Workshops / in-company Second opinion advies

U kunt altijd vrijblijvend contactopnemen met Alex van der Zwart om na tegaan wat Concernz voor uw organisatie kan betekenen.

Concernz is een adviesbureau op het gebied van Maatschappelijk(Verantwoord) Ondernemen (MVO/CSR) en Duurzaamheid.Concernz helpt andere onder bij MVO strategie- en visiebepaling,implementie van MVO ambities en het ontwikkelen van duurzamereputaties. Concernz werkt voor het bedrijfsleven, maatschappelijkeorganisaties, onderwijs en overheid.

ISO 26000 is de nieuwe mondiale richtlijn op het gebied

van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

biedt advies om invulling te geven aan MVO en MVO te


11

Heet in de mond

> ‘Honderd procent duurza-

me producten zijn een illusie,

voor idealisten, heavy users,

kortom een nichemarkt’

– Caspar Woolthuis, manager

Kwaliteit en Duurzaamheid bij

Super de Boer vindt verduur-

zaming een betere term dan

duurzaam –.

> ‘Op energiegebied moet

de overheid echt een tandje

bijzetten’

– Sven Drillenburg Lelijveld,

MVO-manager bij KPN, dat

graag volledig wil overstap-

pen op Nederlandse groene

stroom, maar die is onvol-

doende beschikbaar –.

> ‘Ik ben vergevorderd een

gideonsbende van belangrijke

internationaal opererende

bedrijven te vormen’

– Minister Jacqueline Cramer

(VROM) wil samen met

Nederlandse multinationals

optrekken tijdens de VN-

klimaatonderhandelingen in

Kopenhagen –.

Nieuws

hebben onder water minder gesproken, maar er werd meer werk verzet. Nasheed is de eerste gekozen president van de Male-diven en staat bekend om zijn publiciteits-stunts.

Bittere pil voor bier- en wijnliefhebbersDoor de opwarming van de aarde wordt de kwaliteit van de hop aangetast. Hop geeft bier zijn bittere smaak.Onderzoekers in Tsjechië – de bakermat van het pilsener – stelden vast dat de kwa-liteit van de hop de afgelopen vijftig jaar is gedaald. De reden? De opwarming van de aarde. Die opwarming is vooral slecht voor de alfazuren in de hop. Goede Saazhop moet ongeveer vijf procent alfazuren bevatten. De Tsjechische onderzoekers stelden vast dat de alfazuren gedurende de laatste halve eeuw ieder jaar met 0,06 procent afnam.Alsof dat nog niet genoeg is, publiceerde Greenpeace ook nog eens een rapport waarin de organisatie waarschuwt voor het verdwijnen van Franse wijnen. De reden? Juist, de opwarming van de aarde.

Ministers Malediven vergaderen onder waterOm aandacht te vragen voor de opwarming van de aarde verga-derde het kabinet van de Male-diven onder water.President Mohamed Nasheed van het ei-landenrijk vergaderde met twaalf van zijn ministers aan een grote tafel, vier meter onder water. Zij wilden daarmee aandacht vragen voor de rappe klimaatverande-ringen. Als het niveau van het zeewater stijgt, dreigen de Malediven onder water te lopen. De regeringsleden waren gehuld in een duikerspak en communiceerden met elkaar via handgebaren en bordjes.Twee ministers moesten voor deze exer-citie helaas verstek laten gaan vanwege gezondheidsredenen. Voor zover bekend heeft het uitstapje niet geleid tot caisson-ziekte bij de wel aanwezige kabinetsleden.Het was een eenmalige stunt om aandacht te vragen voor de klimaatverandering. De eilandengroep ten zuidwesten van India dreigt onder water te lopen als de zee-spiegel blijft stijgen. De meeste eilanden komen maar net boven de zeespiegel uit – gemiddeld twee meter – en als de zeespiegel een halve meter stijgt, worden veel eilanden al verzwolgen door het water.Aan het eind van de zitting riepen de ministers in een resolutie de wereld op maatregelen te nemen om de uitstoot van het broeikasgas CO2 te verminderen. In december komen de wereldleiders bij elkaar in Kopenhagen voor een klimaat-top. Nasheed drong er bij de deelnemers van de klimaatconferentie op aan een overeenkomst te sluiten die de uitstoot van broeikasgassen vermindert. ‘Wij moe-ten uit Kopenhagen vertrekken met een overeenkomst die waarborgt dat iedereen overleeft.’ Volgens de president was de vergadering een succes. De bewindslieden



13Boeken

Iedereen die op zoek is naar inspiratie zou in elk geval ‘De Noodzakelijke Revolutie’ moeten lezen. Het bevat talloze concrete hulpmiddelen om

duurzaamheid binnen je bedrijf naar een hoger plan te tillen. En vele praktische handvatten om het in de eigen organisatie en zelfs in de privésituatie door te voeren. Het dient als handleiding om vrucht-bare dialogen en (grensoverschrijdende) samenwerkingsverbanden op te zetten met als doel een duurzamere wereld en organisatie te creëren.

Effectieve gesprekkenVolgens de auteurs is het hoog tijd voor verandering. We moeten de handen ineen-slaan en innovatieve strategieën beden-ken. De ongebreidelde uitputting van de grondstoffen en het milieu is niet langer houdbaar. ‘Niets doen is geen optie’, aldus Senge. En ook jij kunt daarbij een kataly-satorrol vervullen! In snel tempo passeert een veelvoud aan mensen die bij bedrijven via effectieve gesprekken, partnerschappen en acties de duurzame samenleving een stapje dichterbij brengen. En toegegeven, het werkt inspirerend. Na het lezen van het boek wil je ook meedoen aan die nood-zakelijke ommezwaai in denken en doen, overigens zonder het gevoel gehersenspoeld te zijn.

Hoe kan ik de aanjager van duurzaamheid worden in mijn

organisatie? Hoe vergroot ik de betrokkenheid van collega’s

bij duurzaamheidinitiatieven? Het zijn slechts enkele vragen

die Peter Senge beantwoordt in ‘De Noodzakelijke Revolutie’.

Tekst Alex van der Zwart Fotografi e Barry Hetherington

‘De Noodzakelijk Revolutie’ van Peter Senge e.a.

‘OOK JIJ KUNT EEN KATALYSATOR-

ROL VERVULLEN!’

In het eerste deel van het boek wordt stil-gestaan bij de achtergronden van ons on-der druk staande (milieu-)systeem. Voor de doorgewinterde MVO-er wellicht bekende kost, maar het schetst het kader voor de overige zes delen. Daarin worden verschil-lende manieren beschreven waarop onder-nemingen het onderwerp duurzaamheid

aanpakken. Amerikaanse voorbeelden zijn behoorlijk aanwezig, wat op zich niet sto-rend is. Enkele delen moeten wat bezinken, zoals het waardevolle negende hoofdstuk waarin een bekend schema van Hart en Milstein opduikt. Met dat instrument kun je nieuwe wegen naar innovatie ontdek-ken, terwijl je tegelijkertijd de prangende duurzaamheidskwesties van het moment

Over Peter Senge

Peter Senge is hoofddocent aan het Massachussetts Institute of

Technology en oprichter van de Society for Organizational Learning.

Hij is vooral bekend van de boeken ‘Presence’ en ‘The Fifth Disci-

pline’. De laatste is volgens de Financial Times op zakelijk gebied

een van de belangrijkste publicaties aller tijden.

‘De Noodzakelijke Revolutie’, Peter Senge, Bryan Smith, Nina Krus-

chwitz, Joe Laur en Sara Schley (Academic Service, 2009, ISBN:

9789052616711).

»


PEPPER boekenselectie Voor onder-nemers en MVO-managers en ieder ander, die op zoek is naar kennis en inspiratie.

Duurzamer ondernemen Marleen Janssen Groesbeek

Boek, paperback / 344 blz. € 27,90Nederlandstalig

Business Contact / 1e druk / 2009

ISBN-13: 9789047000044

Ondernemers die zich in de toekomst willen handhaven, zullen

moeten omschakelen naar een nieuwe en maatschappelijk

verantwoorde vorm van ondernemen. Marleen Janssen Groesbeek

laat zien wat kleine en grote Nederlandse bedrijven op dit gebied

al hebben bereikt.

Governance in de groen-blauwe ruimteHandelingsperspectieven voor landbouw, landschap en water

Gerard Breeman, Henri Goverde, Katrien Termeer

Boek, ingenaaid / 318 blz. € 44,95Nederlandstalig

Van Gorcum / 1e druk / 2009

ISBN-13: 9789023245216

Duurzame landbouw, vitaal landelijk gebied, biodiversiteit en

integraal watermanagement staan hoog op de politieke agenda.

Governance in de groen-blauwe ruimte analyseert de wijze waarop

overheden, burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties

werken aan deze actuele vraagstukken.

De preekstoel voorbijDuurzaam innoveren in het MKB

Gerard Keijzers



ISBN-13: 9789023244271

Duurzaam innoveren vraagt om steeds meer samenwerking, tussen

bedrijven onderling en tussen bedrijven en overheden. Dat geldt

zeker ook voor het MKB. Dit boek leert de ondernemer over de

grenzen van de eigen organisatie en sector heen te kijken en naar

ketensamenwerking te zoeken.

De winst van duurzaam bouwenAnne-Marie Rakhorst

Boek, gebonden / 232 blz. € 29,95

Nederlandstalig

Scriptum / 1e druk / 2008

ISBN-13: 9789055946266

Het ontwikkelen van duurzaam vastgoed wint steeds meer terrein.

Duurzaam bouwen is een van de gebieden waarop snel en doeltref-

fend winst valt te behalen. In ecologisch en maatschappelijk, maar

zeker ook in economisch opzicht. Met 'De winst van duurzaam

bouwen' wil Anne-Marie Rakhorst aantonen dat de bouw de basis

legt voor een schone, leefbare en duurzame toekomst.

Een aandeel in maatschappelijke ontwikkelingHarry Hummels

Verkooppositie: #6701



ISBN-13: 9789023245100

Waar geld de énige taal is, is het wachten op de volgende maat-

schappelijke en economische catastrofe slechts een kwestie tijd.

Dit boek gaat over geld. Maar het gaat ook over missiegerelateerd

investeren. De focus is daarbij gericht op charitatieve instellingen,

voor wie het beheer van hun vermogen een instrument is in het

realiseren van hun doeleinden.

Peter Senge: ‘Niets doen is geen optie’

Boeken

Meer lezen over deze boeken of meer boeken over duurzaamheid en MVO? Ga naar www.pepperonline.nl of http://www.managementboek.nl/uitgever/66/van_gorcum

behandelt. De delen die ingaan op het systeemdenken en samenwerking zijn rijkelijk voorzien van hulpmiddelen. De tips om effectievere gesprekken te voeren met externe en interne partijen bijvoorbeeld zijn uitermate toepasbaar en het proberen zeker waard. De jus zit in de laatste paar delen van het boek. Daarin staan innovatie, creatie, de toekomst en leiderschap centraal.

Inspirerend en stimulerendDe auteurs beschrijven op een doordachte manier alle uit-dagingen op het gebied van duurzaamheid en plaatsen deze in een brede context. De gedachte is dat we samen een bloeiende toekomst moeten creëren voor na de ‘zeepbel’. Zo noemt Senge de uitholling van ons huidige systeem. ‘De Noodzakelijke Revolutie’ laat helder zien hoe individuen en organisaties aan de slag kunnen gaan om de wereld duur-zamer te maken. Het boek is met name bruikbaar voor ondernemers en managers die verantwoordelijk zijn voor het ontwikkelen, implementeren en uitvoeren van MVO-beleid. Een aanrader voor deze herfst!

Alex van der Zwart werkt als

duurzaam heids adviseur, au-

teur en docent. Heb je een inte-

ressante boekentip? Mail hem

naar: [email protected]


15

Mag je als werkgever je medewerkers verplichten

deel te nemen aan een maatschappelijk event?

Het jaarlijkse afdelingsuitje is ook verplichte

kost, al was het maar vanwege de sociale druk.

Waarom zou zo’n uitje, als dit in een maatschap-

pelijk verantwoord jasje wordt gegoten, opeens

niet dit verplichtende karakter mogen hebben? Vanuit de gedachte

dat je kinderen ook moet leren groente te eten, zou enige - sociale

- dwang best stimulerend kunnen werken.

De impact van Maatschappelijk Betrokken Ondernemen is

namelijk vaak direct zichtbaar, of op zijn minst voelbaar. Dat

maakt MBO zo interessant voor organisaties. Waar MVO meestal

draait om globale thema’s zoals milieusparende maatregelen,

arbeidsomstandigheden of duurzame productontwikkeling, blijft

MBO veel dichter bij huis. Dat toont zich vooral in thema’s in de

directe leefomgeving zoals veiligheid op straat, schooluitval,

eenzaamheid, schuldenlast.

Een groot voordeel bij de uitvoering van MBO-beleid is dat

medewerkers persoonlijk voor de samenleving aan de slag gaan.

De werkgever faciliteert hen, ze werken vaak uit naam van de

organisatie, en toch is hun inzet heel persoonlijk. Denk aan de

samenwerking met maatschappelijke organisaties waarin mede-

werkers kunnen meedenken, adviseren, aanpakken en organise-

ren. Zo kunnen zij zichzelf en anderen ontwikkelen, inspireren en

motiveren. Zij leren een nieuwe wereld kennen en krijgen begrip

en respect zowel voor mensen die het leven anders moeten leven,

als voor de mensen die hen daarbij helpen. Ze zien met eigen ogen

wat die kleine geste van hun kant doet met die ander. Heel tastbaar

en direct voelbaar.

Maar moet je medewerkers alleen tegemoet komen in hun

behoefte aan zingeving? Of mag je hun inspanningen ook com-

bineren met bedrijfsbelangen, zoals competentieontwikkeling

of teambuilding? We hebben het tenslotte over maatschappelijk

betrokken ondernemen. Vreemd genoeg gaat de discussie vaak

niet over óf de onderneming een belang mag hebben bij het

MBO-beleid, maar over ‘goede’ en ‘verkeerde’ belangen. Dat

maatschappelijk actief zijn een middel is tot teambuilding is alom

geaccepteerd. Maar o wee als de onderneming denkt een positieve

bijdrage aan haar reputatie te scoren. Terwijl uit onderzoek blijkt

dat maatschappelijke organisaties omgekeerd graag met het

bedrijfsleven samenwerken omdat dit hún reputatie wel ten goede

komt.

Het wordt tijd dat we met zijn allen accepteren dat bedrijven graag

investeren in hun omgeving. En dat die bereidheid alleen maar

toeneemt als daar iets voor terugkomt (teameffecten, tevreden

personeel, competentieontwikkeling en jawel, reputatie). Daar

hebben alle partijen immers baat bij.

De inzet die bij MBO wordt gevraagd is echter heel persoonlijk.

Daarom moet zorgvuldig worden omgesprongen met – sociale -

dwang. Want niet alleen de positieve effecten zijn direct tastbaar,

ook de negatieve.

Margot van Sluis-Barten

Enige dwang

kweekt ook betrokken-heid

Mini-cv

Margot M. van Sluis-Barten is directeur

van de Fortis Foundation Nederland,

die projecten steunt waar medewer-

kers van Fortis Bank en Fortis Verze-

keren actief bij betrokken zijn.

[email protected]

Column

Fotografi e Mirjam van der Linden


De Nacht van de Duurzaamheid was de aftrap voor de landelijke Dag

van de Duurzaamheid op 9 september. Honderden ondernemers met

duurzame ambities deden inspiratie op en werkten aan hun netwerk.

Tekst Toine Al Fotografi e Urgenda

'De parkeerplaats staat vol met Porsches, dus duur-zaam ondernemen is niet langer voorbehouden aan

geitenwollensokkenbreiers,’ sneert gast-heer en presentator Beau van Erven Dorens bij de opening van de Nacht van de Duur-zaamheid. Bij het evenement op 8 septem-ber in de Rijtuigenloods in Amersfoort zijn veel hoofdrolspelers op MVO-gebied bijeen. Ministers Jacqueline Cramer van VROM en Camiel Eurlings van Verkeer en Waterstaat staan op het programma. In het forum op het hoofdpodium zien we later onder meer Wubbo Ockels (Ladies First), Boudewijn Poelman (Postcode Loterij) en Sylvia Borren (World Connectors). Aan het debat ‘Economie van de toekomst’ ne-men onder anderen deel Femke Halsema (fractievoorzitter GroenLinks), Willem Ver-meend (hoogleraar economie) en Matthijs Bierman (directeur Triodos Bank). Verder

Nacht van de Duurzaamheid zindert van ideeën

ONDERNEMERS HELPEN ELKAAR OP WEG

zijn er workshops, biologische catering en een heuse modeshow. Op de catwalk her-kent het publiek behalve bekende Neder-landers als Ed Nijpels ook MVO-coryfeeën als Michael Braungart (hoogleraar Cradle-to-Cradle), Liesbeth van Tongeren (direc-teur GreenPeace) en Anne-Marie Rakhorst (directeur Search).

Nieuwe economieMotor en initiator van het evenement is de Stichting Urgenda. In zijn openingsver-haal schetst Urgenda-voorzitter en hoog-leraar transitiemanagement Jan Rotmans hoe we in 2049 zullen omgaan met onze leefomgeving, energie en grondstoffen. Zo’n wenkend toekomstperspectief hebben we volgens hem hard nodig: ‘We moeten nadenken over de vraag in wat voor soort Nederland we over veertig jaar willen le-ven.’ Rotmans beschrijft een aantal pijlers van dat toekomstige Nederland. De eerste

is een nieuwe economie, gebaseerd op een langetermijnvisie en kringloopprincipes. De tweede pijler is een duurzame leefom-geving waarin huizen en gebouwen ener-gie leveren. Kleinschaligheid is de derde pijler. Globalisering stimuleert de behoefte aan lokale verbanden en initiatieven, zo-als vrijwillig gemeenschappelijk energie opwekken. De vierde pijler is diversiteit. Een fysieke en een virtuele wereld bestaan straks naast elkaar. Universiteiten zullen veel onderwijs virtueel gaan geven. Ook sociale duurzaamheid zal van groot belang worden. Wie op zijn tachtigste nog wil wer-ken, kan die mogelijkheid straks benutten. We besteden dan veel meer geld aan voe-ding, zorg en wonen. Rotmans: ‘In veertig jaar zal er meer veranderen dan mensen denken. Dat is het resultaat van een transi-tieproces. De oplossingen zijn er al. Het is een kwestie van deze op kleine schaal uit-proberen en als het werkt opschalen.’


17

Een duurzame energievoorziening voor ie-dereen is het onderwerp van spreker Ad van Wijk, oprichter van het inmiddels failliete en overgenomen Econcern. ‘Feitelijk heb-ben we geen energiecrisis,’ stelt hij. ‘Ten eerste verspillen we enorm veel energie, we gebruiken maar 2% nuttig. Ten tweede moeten we niet naar de bodem kijken maar omhoog. De zon geeft ons in minder dan een uur meer energie dan we in de wereld in een jaar nodig hebben.’ Van Wijk houdt het publiek een indrukwekkende lijst van energiebesparende en -leverende techni-sche toepassingen voor.

Geld besparenWat later op de avond buigt het forum op het hoofdpodium zich over de vraag hoe we een maatschappelijke duurzaamheidbewe-ging kunnen creëren. Boudewijn Poelman vindt dat we na moeten denken over het feit dat we zoveel geld naar de olieboeren ‘bren-gen’ terwijl we dat geld ook zouden kunnen steken in het ontwikkelen van alternatieve energiebronnen en geld besparen. Sylvia Borren vindt de politiek te bang om echt aandacht te besteden aan een duurzaam-heidbeweging; burgers moeten gestimu-leerd worden om elkaar aan te spreken op hun energiegebruik. Volgens Wubbo Oc-kels loopt Nederland achter. In Duitsland weten burgers zeker dat zij betaald krijgen voor de terug geleverde stroom, terwijl dat in Nederland vaag blijft, aldus Ockels. Daarna presenteert Frans van Steenis, al-gemeen directeur van de Kamer van Koop-handel, de resultaten van het project ‘MVO dat doe je zó!’ Nog wat later op de avond geeft minister Jacqueline Cramer met een presentatie het langverwachte startsein voor de Dag van de Duurzaamheid. De volgende dag zullen onder die noemer door het hele land honderden activiteiten plaatsvinden.

Voor meer informatie, zie www.urgenda.nl

»

Innovatie & Nieuwe producten

Maurice Boogaard, Greenmotion:

‘Ik wil hier kennis vergaren’‘Je hebt hier allerlei koplopers bij

elkaar. Om bij te blijven wil ik me door

hen laten inspireren. Ik hoop te weten

te komen hoe ik bepaalde ideeën in de

praktijk kan toepassen. Wij ontwerpen

promotionele artikelen. Die laten we

maken in China. Daar zegt Cradle-to-

Cradle niets. Er wordt al gauw ergens

een batterijtje in gestopt. Ik wil hier

kennis vergaren, die doorgeven aan

mijn afnemers en vervolgens hopen

dat je dat terugziet in de hele keten.’

'Samen met MVO Nederland brengen wij onder de noemer van ‘twinning’ MVO-koplopers in contact met bedrijven die daar net mee beginnen. Ons grote voordeel daarbij is dat we met 2 miljoen ingeschrevenen de grootste ondernemersclub van Nederland zijn.’

Aldus Frans van Steenis, algemeen directeur van de Kamer van Koophandel tij-dens de Nacht van de Duurzaamheid. ‘Zo stimuleer je complete bedrijfsketens te gaan nadenken over en nog nadrukkelijker aan de slag te gaan met een duurzame manier van produceren. MVO is niet meer het werk van idealisten maar van ie-dere ondernemer, de nieuwe standaard voor succesvol zaken doen.’Het twinningprogramma kreeg de naam ‘MVO dat doe je zó’ waarbij zich al snel 62 MVO-koplopers aansloten om een ander bedrijf te helpen. Van Steenis: ‘Zij hebben inmiddels al meer dan 100 andere bedrijven geïntroduceerd en meer dan 10.000 mensen bereikt. Die zijn aan het uitdragen dat MVO meer is dan een beetje window dressing en ook aantoonbaar geld oplevert. Nu en nog meer in de toekomst. Als je het niet goed aanpakt dan overleef je gewoon niet. Er ont-staat een samenleving die niet meer accepteert dat we slecht omgaan met afval, grondstoffen, normen en waarden. Klanten verwachten van ondernemers dat ze de goede dingen doen en verkopen anders gaan ze naar de concurrent.’

In de voorhoede‘Om te laten zien wat bedrijven kunnen doen, hebben we twee geweldige voor-beelden uitgenodigd: Michiel Middendorf van World Forum en Bas Luijting van Connex Cablemanagement.’ Van Steenis nodigt hen en ook genodigde Willem Vermeend en presentator en debater Lennart Booij uit elk een nieuwe koploper aan te wijzen om het estafettestokje aan over te dragen. Middendorf en Luijting kiezen voor respectievelijk Green Label Events en het bestuur van duurzaamheid-centrum ICSE in Eindhoven (zie ook het kader). Vermeend kiest voor de baas van het Innovatieplatform, Jan-Peter Balkenende. ‘Ik zie hem deze week en dan ga ik hem vertellen dat we echt innovatieve onder-nemers in dit land hebben. Ondernemers moeten nu vooral hun MVO-beleid niet in de kast zetten. Dat is fout. Kijk alleen al naar de voorschriften van de overheid die er aan komen.’ Daarbij is zeker in deze tijd aanwezigheid op internet cruciaal, aldus Vermeend. ‘Houd je website daarom actueel. Ontwikkel nieuwe dingen en wacht niet af tot de crisis over is. De vraag is niet alleen hoe je de omzet vergroot tijdens de crisis maar juist ook in de periode daarna. En dan niet meer door bodemuitputting, milieubederf enzovoort. Je kunt ook groeien met bijvoorbeeld zonne- en wind-energie. Wie nu begint, zit straks in de voorhoede.’

SUCCES VOOR ‘MVO

DAT DOE JE ZÓ’

De Kamer van Koophandel en MVO Nederland stimule-

ren bedrijven met MVO-ervaring ook anderen op weg

te helpen. Twee koplopers voor het voetlicht.

Fotografi e Jantine Geurts

»


Succesvolle deelnemers ‘MVO dat doe je zó!’

Michiel Middendorf, World Forum: ‘Onze actie is als een steen in de vijver’‘Wij zijn met MVO begonnen omdat een van onze opdrachtgevers ons vroeg: wat is jullie

green-policy? De markt vroeg erom, dat was voor ons het startsein. Toen beseften we

dat ook wij leveranciers hebben die wij kunnen vragen na te denken over hun MVO-beleid.

Onze actie werkt binnen de keten als een steen in de vijver,’ aldus Michiel Middendorf,

directeur van World Forum. In het kader van ‘MVO dat doe je zó!’ organiseert zijn bedrijf

lezingen op het gebied van MVO en hoe World Forum daar zelf mee omgaat.

‘Wij begonnen zelf met het ondertekenen van The United Nations Global Compact. Daar-

mee conformeer je je onder meer aan een focus op milieubeleid. Meetbare maatregelen

betroffen onder meer het aanpassen van ons veertig jaar oude gebouw. Zo hebben we de

gloeilampen waar mogelijk vervangen door ledlampen. Dat zijn er veel. Je verdient dat

soort ingrepen in een paar jaar terug. En door de extra publiciteit die het geeft, hebben we

nu opdrachten die we anders waarschijnlijk niet hadden gehad. Want zonder rendement

zou denk ik niemand er aan beginnen.’

Bas Luiting, Connex Cablemanagement:'Je kunt ook innoveren zonder research’‘In het kader van ‘MVO dat doe je zó!’ heb ik een van mijn co-makers zo ver gekregen fl ink

te investeren in een nieuwe machine. Die fabriceert mijn product nu 100% groen zodat

het Cradle-to-Cradle de markt in kan,’ aldus Bas Luiting, directeur van Connex Cablema-

nagement. ‘Wij werken in kantoorgebouwen stroom- en computerkabels weg in kabelgo-

ten. Die maken wij sinds kort uit aardappelschillen. Wil je concurrerend zijn in een markt

met zoveel aanbieders, dan moet je met innovaties komen. Een lezing van Anne-Marie

Rakhorst bracht mij op het idee om grondstoffen te gebruiken die afbreekbaar zijn. We

gingen experimenteren met zetmeelkorreltjes. Het werkte en het was nog goedkoper om

te maken ook. Zo heb ik omzet en winst, en maak ik in deze conservatieve industrie ook

nog iets los. Ik heb me voor deze vernieuwing vooral goed moeten informeren. Leg dus

vooral contact met andere ondernemers. De dialoog levert innovaties op. Daarom vind ik

het nieuwe duurzaamheidcentrum ICSE in Eindhoven zo enorm belangrijk.’

Innovatie & Nieuwe producten

Meer informatie over: MVO dat doe je zó!http://www.kvk.nl/regio/

middennederland/

maatschappelijkverant-

woordondernemen/095_

MVO_dat_doe_je_zo/

deelnemers/default.asp

KvK-directeur Frans van Steenis en

hoogleraar Willem Vermeend tonen

de lijst met sponsors en deelnemers

van het eerste uur aan 'MVO dat

doe je zó!'


19

Wat een dilemma is het woon-werkverkeer

toch als milieumanager in een zakelijke

organisatie. Wanneer geef ik nu het goede

voorbeeld? Op de fi ets, om collega’s ook te

stimuleren op de fi ets te gaan? Of juist met

mijn Prius? Want dan zien collega’s die met

de auto komen dat er een milieuvriendelijk alternatief is.

De keuze hangt voor mij in elk geval ook af van het weer en even-

tuele afspraken binnen of buiten de deur. Als het regent, of strak in

een pak of met een rokje, vind ik het toch prettiger om met de auto

naar kantoor te gaan. Anders ga ik graag op de fi ets. Lekker even

uitwaaien en met een fris gezicht op kantoor verschijnen. Mijn

fi etsroute is geweldig: door een natuurgebied dat is ingeklemd

tussen bedrijventerreinen en woonwijken. Over de oude dijk, die

slingert door het landschap, en waar ik in de verte het kantoor-

pand al boven de bomen kan zien uittorenen. Ik ben namelijk net

verhuisd van hartje centrum naar een echte woonwijk, huisje,

boompje, beestje - u kent het wel. Vanaf mijn oude adres in het

centrum naar kantoor was de reistijd ongeveer twintig minuten.

Vanaf mijn nieuwe stek is het nog maar tien minuten. Mijn fi ets kan

ik bovendien parkeren in de fi etsenstalling tegenover de hoofdin-

gang. De Prius moet op een verderop gelegen parkeerterrein, vijf

minuten lopen van de hoofdingang. Maar hoe ik ook kom, in beide

gevallen zet ik mensen hopelijk een beetje aan het denken Zo heb

ik over de Prius al heel wat vragen gekregen: Heb je een speciaal

stopcontact thuis nodig om hem op te laden? Hoe schakel je tussen

de elektrische en de benzinemotor? Rijdt dat nou lekker? Wees

gerust: je tankt gewoon benzine aan de pomp en de Prius doet het

werk. De wielen werken als dynamo voor het opladen van de accu.

De auto zoekt zelf naar de juiste balans tussen het gebruik van de

elektrische en de benzinemotor. En voor diegenen die het weten

willen: je hebt achterin ook nog eens meer beenruimte dan in de

meeste andere auto’s. Kortom ik ben erg blij met mijn geleasede

milieukoets. Helemaal gezien de lage maandelijkse bijtelling voor

privégebruik. Prinsheerlijk en toch zuinig zakelijk onderweg.

Maar als je me nu op de vrouw af vraagt hoe ik het liefst naar mijn

werk ga. Eerlijk is eerlijk, dan stap ik toch het liefst op de fi ets!

Monique Jansen

Rijdt dat nou lekker?

Mini-cv

Monique Jansen werkt sinds acht jaar

als milieumanager bij Ricoh. Voor

Pepper schrijft Monique over de duur-

zame én minder duurzame dingen die

zij in haar dagelijks leven tegenkomt.

[email protected]

Column

Fotografi e Marcel Krijger


Vier experts over het nut van investeren vóór de volgende crisis

Sterker uit de

‘Vroeger was een klant na twee

gesprekken klaar voor de aanschaf

van zonnepanelen.’


21

Als het goed gaat, is het makkelijk goed doen.

MVO ontstond in jaren dat de bomen de hemel in

groeiden. Maar hoe zit het met verantwoord

ondernemen nu het economisch fl ink tegenzit?

De aandacht blijft, de toon is veranderd.

Tekst Philip Dröge

Fotografi e Lex van Lieshout ANP / HollandseHoogte

crisis

Omvallende banken die het spaargeld van duizenden mensen laten verdampen. De eerste massaontslagen in jaren. Het biljoen is het nieuwe miljard. Nee, de huidige economische crisis is bepaald niet ongemerkt voorbij aan het gaan. Nog nooit sinds de Tweede Wereldoorlog is de economie zo snel in het slop

geraakt als het afgelopen jaar. Alle zekerheden die we meenden te hebben, blijken op drijfzand gebouwd. De tijd dat de bomen tot in de hemel leken te groeien lijkt ver achter ons te liggen. Wat betekent dat voor de idealen die in die periode ontstonden, zoals maatschappelijk verantwoord ondernemen? Wat staat het bijvoorbeeld met MVO? Wie gaat er door met deze vorm van ondernemen nu de economische tegenwind is aange-wakkerd tot orkaankracht? Of betekent een teruggang in welvaart ook een vermindering van onze betrokkenheid?Het meest kwetsbaar voor de recessie is waarschijnlijk groene technologie. Die is duur en investeringen zijn op korte termijn niet essentieel voor de bedrijfsvoering. De aankoop van aardwarmte, zonnepanelen of een warmtekrachtcentrale is in krappe tijden makkelijk te schrappen. ‘We spreken inderdaad klanten die nu even geen investeringen doen in zonnepanelen’, zegt Frits Verhoef, oprichter en algemeen directeur van Energieker, een Amsterdamse leverancier van zonnecellen. ‘Maar anderen doen juist nu investeringen in groenere technologie. Een van onze klanten vertelde letterlijk dat hij liever twintigduizend euro steekt in panelen dan dat hij het geld bij de volgende IceSave parkeert. Hij is door de crisis en de onzekerheid van het bancaire stelsel juist overtuigd dat hij moet vergroenen.’

»



drijfsvoering niet energiezuiniger maakt, wordt ondernemen na de crisis nog veel moeilijker. Maar hoe zit het met minder tastbare activiteiten om het bedrijfsleven mensen maatschappijvriendelijker te ma-ken? MVO-congressen worden in ieder ge-val nog steeds goed bezocht, de pers blijft uitgebreid over ethiek in het bedrijfsleven schrijven. Toch is de toon veranderd. MVO is door de gebeurtenissen van de afgelopen twee jaar urgenter geworden, zo lijkt het wel. Als de crisis – en dan vooral de aan-leiding voor de crisis, onverantwoordelijke banken – iets duidelijk heeft gemaakt, dan is het wel dat er in het bedrijfsleven iets ra-dicaal moet veranderen.

Dat is ook de ervaring van hoogleraar kwa-liteitsmanagement Teun Hardjono, die als adviseur betrokken is bij een groot aantal MVO-projecten. ‘Mensen begrijpen in-stinctief dat de huidige crisis wordt veroor-zaakt door doorgeschoten individualisme

‘HET MKB ZOU ZICH STERK KUNNEN MAKEN VOOR MEER IMMIGRANTEN’Floris Lambrechtsen‘MVO gaat voor de ondernemer over het staan voor een zijn eigen visie op de toekomst. Ik denk dat het MKB bijvoor-beeld zich sterk zou kunnen maken voor meer immigranten in Nederland om de vergrijzing op te vangen. Dat vereist veel van de mensen op de werkvloer, die deze nieuwe collega’s de weg moeten wijzen. Het is zeer belangrijk dat je zorgt voor betrokkenheid, dat de werknemers weten welke verantwoordelijkheden ze hebben binnen zo’n visie.’

‘VOORAL DE BANKEN WORDEN AANGEPAKT EN DAT IS NIET HANDIG’Bruno BraakhuisZe hebben door een gebrek aan normen en waarden de economie in het ongeluk gestort, zo hoor je overal. Ik ben het daar niet mee eens, de dingen die mis zijn bij de banken, zoals een soms overmatig bonusbeleid, zie je in de hele economie terug. Zelfs bij een keurig bedrijf als Walt Disney wordt gegraaid. Dat is niet de reden. De banken worden verantwoorde-lijk gehouden voor de huidige economi-sche crisis. Daardoor worden nu vooral de banken aangepakt en dat is niet handig.’

Niet iedereen heeft geld voor zonnepane-len. Vooral in de bouw is het op dit mo-ment malaise, merkt Verhoef. ‘Daar zit de verkoop van panelen echt op slot; project-ontwikkelaars en coöperaties hebben al hun geld in stenen zitten en juist onroe-rend goed is gedaald in waarde, ze hebben momenteel gewoon weinig te besteden.’ Toch groeit Energieker; juist doordat ande-re klanten ondanks de crisis wel doorzetten bij het vergroenen van hun onderneming. Verhoef weet waarom. ‘Mensen beseffen dat deze crisis een rimpeling zal zijn in vergelijking met de energiecrisis die er aan zit te komen. Als je nu investeert, ben je de volgende crisis voor.’

Urgenter gewordenVeel bedrijven lijken dus voorbij de cri-sis te kijken als het gaat om investeren in duurzame technologie (zie ook het kader ‘MVO gaat door’). Het zit nu misschien economisch niet mee, maar als je je be-

en hebzucht. MVO is een poging om ge-meenschapszin en verantwoordelijkheid te verankeren in het bedrijfsleven. In zijn ultieme vorm is verantwoordelijk onderne-men het begrip dat jouw winst geen slacht-offers mag opleveren, zoals nu op grote schaal is gebeurd.’

De crisis zou dus een aanjager kunnen zijn om MVO naar een hoger plan te tillen. Hardjono wil zelfs nog verder gaan. ‘We hebben een fundamentelere discussie no-dig. Organisaties zijn te groot geworden en daardoor onbestuurbaar. In zo’n klimaat is hebzucht onder werknemers niet meer in toom te houden en krijg je excessen. Je kunt nu wel aan symptoombestrijding doen, door bijvoorbeeld bonussen aan banden te leggen, maar je gaat dan voorbij aan het feit dat de dinosaurussen van het bedrijfsleven moeten uitsterven.’ Volgens de hoogleraar zal het MKB in de nabije toekomst steeds belangrijker wor-den. ‘Wat we maatschappelijk verantwoord ondernemen noemen, is iets dat het MKB instinctief heel goed aanvoelt. Hoe ga je met medewerkers om, waar komen je grond-stoffen vandaan, gaat jouw succes niet ten koste van een ander? Dat zijn vragen die in het MKB vaak worden gesteld omdat direc-ties veel dichter bij de werkvloer staan. Met dat gevoel voor verantwoordelijkheid is het mogelijk om uit de crisis te komen.’

Op de hellingDat is een mooi vergezicht. Maar veel be-drijven geven aan momenteel gewoon te weinig tijd te hebben voor MVO. Wie we in het Nederlandse MKB ook bellen om te spreken over de toekomst van maatschap-

‘Met MVO is ook op relatief korte termijn geld te verdienen’


23

pelijk verantwoord ondernemen, het ant-woord is bijna altijd hetzelfde: we zijn nu even heel erg druk met andere dingen. Er wordt gereorganiseerd, geherstructureerd, er vallen zelfs ontslagen. In zo’n omgeving is het ethische lange-termijnvoordeel van MVO wellicht iets minder urgent dan het overleven op korte termijn.

‘BESLISSINGEN WORDEN NU VEEL HOGER IN DE ORGANISATIE GENOMEN’Frits Verhoef‘We merken dat investeringen in duur-zame technologie nog steeds worden gedaan, maar dat er langer over wordt na-gedacht. Was een klant vroeger na twee gesprekken klaar voor de aanschaf van zonnepanelen, nu gaan we er wel zes keer heen, of acht. De beslissing wordt dankzij de crisis ook veel hoger in de organisatie genomen. We zien afgelopen jaar dat de raad van bestuur van een onderneming er voor moet tekenen, terwijl vroeger een lagere manager de aankoop deed.’

‘Alles ligt op de helling’, beaamt ook Flo-ris Lambrechtsen, directeur van Double Dividend, een adviesbureau op het gebied van verantwoord beleggen. ‘Ik ben een kleinere klant kwijt geraakt omdat hij erg hard bezig is met het reorganiseren van zijn onderneming. Hij heeft even geen tijd voor vernieuwing. Tegelijkertijd zie ik dat MVO meer dan ooit op de agenda staat bij de meeste grotere fi nanciële instellingen en dit levert nieuwe klanten op. Ze zien dat ze kunnen scoren met verantwoord beloningsbeleid, schone technologie en duurzame energie.’

‘De dinosaurussen van het bedrijfsleven moeten uitsterven’

Onderzoek: ondernemers zetten door met MVO

Een peiling deze zomer door PricewaterhouseCoopers (PwC) onder ruim

tweehonderd grote ondernemingen toont aan dat het bedrijfsleven vooralsnog

‘gewoon’ doorgaat met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Drie van de

vier grote ondernemingen hebben geen plannen om duurzame investeringen

te schrappen. Achttien procent van de ondervraagde bedrijven gaat juist nog

harder aan de slag in de huidige crisis. Slechts zes procent staakt MVO projecten

helemaal. Ook het midden- en kleinbedrijf ziet onverminderd brood in duurzame

ontwikkeling. Zij huren wel minder adviseurs in en doen ook veel minder aan

sponsoring en gulle giften.

PwC heeft ook gevraagd waarom bedrijven MVO niet aan het begin van de crisis

bij de weg hebben gezet. Meer dan de helft gaat door omdat het simpelweg al

onderdeel is van de bedrijfsvoering. Ondernemingen die doorgaan met deze

vorm van zaken doen, verwachten bovendien op termijn hun investeringen terug

te verdienen. Zowel in geld als concurrentievoordeel. Ze weten dat hun klanten

verantwoord ondernemen belangrijk vinden. Een derde van de bedrijven hoopt

door MVO zelfs geld te besparen. En dan is er nog de overheid: achttien procent

van de bedrijven moet wel aan MVO doen om te voldoen aan de inkoopeisen van

vadertje staat.

Een crisis zorgt ervoor dat een

nieuwe technologie kansen krijgt.

»



Een jaarabonnement kost 65,- Word nu lid en ontvang het boek ‘Ondernemen met een maatschappelijke paragraaf’

CADEAU!Doe

mee aan het

marktonderzoek op

pepperonline.nl en win

een jaar lang gratis

PEPPER! WWW.PEPPERONLINE.NL

PEPPER is een nieuw multi -mediaal platform over en vooral voor Verantwoord Ondernemen.• Inspireert en helpt MVO

te implementeren• Praktische kennis, direct

toepasbaar• Bijdrage aan het imago

en de winstgevendheid van uw onderneming!

PEPPER BESTAAT UIT:• Een magazine, met ontwikkelingen,

voorbeelden, opinies, tools en nog veel meer op het gebied van MVO. Het magazine verschijnt 6 keer per jaar.

• PEPPERONLINE.nl, een interactieve website over en vooral vóór MVO.

Stel via de website een vraag aan de MVO experts met allen hun eigen specialisme, lees nieuws, artikelen uit het magazine, columns en nog veel meer!

• E-nieuwsbrieven die u informeren over de actualiteiten en belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van MVO.


25

mijn geld te verdienen. Dat betekent niet dat het een risicoloze sector is. Recentelijk heeft de ondergang van Econcern en Hap-py Shrimp aangetoond dat ook duurzaam-heid last kan hebben van slecht bestuur, economische tegenwind of gewoon een slecht bedrijfsplan. Lambrechtsen wil ook zeker niet beweren dat MVO makkelijk is. ‘Vroeger had je het ISO-certifi caat Milieu-zorg, dan moest je een aantal regels in acht nemen en ineens was je milieuvriendelijk bezig; je had immers een certifi caat aan de muur hangen waarop dat stond. In deze fase is het veel belangrijker om zelf na te denken over de koppeling van duurzaam-heid in jouw businessmodel. Als MVO voor iets staat, dan is het invullen van eigen ver-antwoordelijkheid. Wat voor onderneming wil je zijn? Daarbij hoort dat je ook nadenkt over winstgevendheid en je prognose voor de lange termijn. Alleen maar een focus op “goed” doen is zeker niet genoeg, dan ben je alleen met de hype bezig.’

Op de rotondeErgens in de komende twaalf maanden zal de economie de weg omhoog waarschijn-lijk weer weten te vinden. Stijgende beurs-koersen namen daar pas al een voorschot op. Is het vervolgens weer business as usu-al, misschien met een verguld MVO-rand-je? Of komt er dan toch echt een “nieuwe tijd” in de economie aan en gaat het be-drijfsleven naar een “hoger plan”? Bruno Braakhuis, verantwoordelijk voor MVO bij F. Van Lanschot Bankiers denkt dat de tijd er rijp voor is. ‘Misschien moeten we dan ook af van de term maatschappelijk ver-antwoord ondernemen. Die is uitgewerkt. Ik spreek zelf liever over AH: aanspreek-baarheid van handelen. Centraal daarin staat dat je weet dat je onderdeel uitmaakt van een keten en dat je handelen altijd ge-

‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen is iets dat het MKB instinctief heel goed aanvoelt’

‘WAT MET KWALITEITSZORG LUKTE, LUKT OOK MET MVO’Teun Hardjono‘Ik geloof niet dat MVO sneuvelt door tijdgebrek. Natuurlijk, bedrijven moe-ten vanwege de crisis reorganiseren en dat kost tijd. Maar toen het goed ging hadden mensen ook geen tijd omdat het te druk was. Je moet tijd maken. Met kwaliteitszorg was dat niet anders, toen was het ook een kwestie van werknemers er van overtuigen dat het nodig is en vervolgens zorgen dat ze ruimte maken in hun agenda. Dat is ons ook gelukt; kwaliteitszorg zit tegenwoordig goed tus-sen de oren. Ik zie niet in waarom ons dat met MVO niet zou lukken.’

Ook Lambrechtsen denkt dat de crisis juist het moment is om duurzaamheid in pro-ducten en diensten te verwerken. Hij wijst op de theorie van Kondratieff, de Russische econoom die al een eeuw geleden consta-teerde dat iedere crisis een nieuwe periode van groei oplevert. Een oude technologie is ‘uitgewerkt’ en dat zorgt voor een crisis; een heel nieuwe technologie krijgt daar-door de gelegenheid om op te komen en zorgt vervolgens voor economische groei. Lambrechtsen weet het zeker: ‘die nieuwe opleving komt voor een groot deel uit scho-ne effi ciënte technologie, duurzame ener-gie en opkomst van micro-entrepeneurs in ontwikkelingslanden. Mijn klanten, fi nan-ciële instellingen, herkennen dat en willen daar in een vroeg stadium in investeren. De tijd van window dressing is voorbij, het gaat nu concreet om de centen en die zijn te verdienen in duurzaamheid. Daar lig-gen momenteel zeer concrete kansen voor beleggers.’Met MVO is dus ook op relatief korte ter-

volgen heeft voor anderen in die keten.’Dat betekent concreet dat MVO (of AH) uit de niche moet komen. Braakhuis: ‘Dat le-vert kansen op. Neem banken als Triodos en ASN. Dat waren altijd kleine nichespe-lers die door andere bankiers niet altijd se-rieus werden genomen. Ze zitten nog altijd in een niche, maar die is veel groter gewor-den. Andere banken zien dat een groeiend deel van het publiek zich aangesproken voelt door de producten van deze twee ban-ken. Mensen willen een fatsoenlijk rende-ment op hun kapitaal, maar dan wel op een eerlijke manier verdiend. Daar liggen dus gewoon kansen voor banken.’Juist de bancaire sector heeft de afgelopen twee jaar uiteraard een fl inke knauw gekre-gen. Maar Braakhuis denkt dat het graaien en najagen van korte-termijndoelen niet beperkt is tot de bancaire sector. ‘Door het gehele bedrijfsleven en eigenlijk door de hele samenleving heen sprake is van teveel gretigheid. Door de focus op de banken ontsnapt de rest van het bedrijfsleven aan de aandacht, en ook de gemiddelde burger. Dat is voor de lange termijn niet handig.’ Hij ziet dat bedrijven langzaam gaan besef-fen dat ze zich verantwoordelijker moeten opstellen, al was het alleen maar om niet onder wetten en regels te worden bedolven, zoals nu in de fi nanciële wereld dreigt. ‘Het is als in het verkeer. Als iemand bij het verlaten van een rotonde geen richting aan-geeft, moet een andere automobilist langer wachten. Je kunt daar stoplichten neerzet-ten, maar dat doet de doorstroming van het verkeer geen goed. Je zult met campagnes en controle moeten afdwingen dat mensen het goede doen: richting aangeven. En als dat niet lukt, spreek elkaar dan gewoon aan op slecht gedrag. In het bedrijfsleven werkt dat hetzelfde: je moet niet al te inhalig zijn en elkaar dood concurreren.’



Zo houd je personeel gemotiveerd in tijden van crisis

MEDEWERKERS ZIJN MANS GENOEG VOOR MEEBESLISSEN

Goede werkgevers investeren in de relatie met hun werk-

nemers. Vertrouwen opbouwen is hierin cruciaal. De investering

verdien je terug, óók in crisistijd. Maar het vraagt wel om lef en

discipline van de werkgever.

Tekst Jos Plompen Illustratie Pepijn Barnard / Art Associates


27

‘IT-bedrijf e-offi ce legt alle managementbeslissingen

voor aan de medewerkers’

De Beste Werkgevers van Nederland

Het Great Place to Work Institute Nederland publiceert ieder voorjaar zijn lijst

van Beste Werkgevers. Naast de lijst van grote bedrijven en de lijst van middel-

grote bedrijven (tussen 50 en 250 medewerkers) is er dit jaar voor het eerst ook

een lijst van de beste kleine bedrijven (20-50 medewerkers). Meer informatie:

http://www.greatplacetowork.nl/best/list-nd/htm

strategie om de problemen van de organi-satie het hoofd te bieden. Het Houtense IT-bedrijf e-offi ce legt bijvoorbeeld alle managementbeslissingen voor aan de me-dewerkers. Tevens bespreekt het manage-ment alle voorstellen van de medewerkers. Die komen vaak met verrassende ideeën over het herverdelen van werk, het aanbo-ren van nieuwe klanten of het terugdringen van kosten. Door ze te betrekken krijgen ze ook een deel van de verantwoordelijk-heid en de controle over wat er met hen en het bedrijf gebeurt.

Deel informatie breed en consistentDe economische teruggang is bij iedereen wel onderwerp van gesprek. Geruchten en roddels doen overal de ronde. Op het moment dat leidinggevenden te weinig informatie geven of inconsistente verha-len vertellen, gaan medewerkers onder elkaar hun eigen antwoorden op vragen verzinnen. Bij automatiseerder Hot Item in Amsterdam draaien de directieleden net als alle andere medewerkers mee in klantpro-jecten en dan niet per se als leider van het team, maar ook als projectmedewerker. Op deze manier laten zij zien hoe belangrijk zij dit werk vinden en communiceren ze continu met hun medewerkers over de laatste ontwikkelingen.

Blijf investerenMoeilijke kwesties vragen om creatieve en innovatieve oplossingen. Blijven investeren

Eenlijk wil je niet bezuinigen op personeelskosten, maar je weet dat het onvermijdelijk is. Misschien moet je zelfs afscheid

nemen van medewerkers, mensen waarin je de afgelopen jaren hebt geïnvesteerd en die zich met hart en ziel voor je zaak hebben ingezet. En dat terwijl je als maatschappelijk verantwoord ondernemer weet hoe waardevol je medewerkers zijn. En hoe belangrijk het is om je mensen betrokken en gemotiveerd te houden. Er zijn werkgevers die deze uitdaging samen met hun medewerkers aangaan en daar opmerkelijke resultaten mee boeken.Zo doet het Great Place to Work Institute Nederland (GPTW) sinds 2002 onderzoek naar de personeelsaspecten van maatschappelijk verantwoord onder-nemen, ofwel naar goed werkgeverschap. De observaties die daaruit naar voren ko-men kunnen ondernemers in deze tijd helpen. Bij goed werkgeverschap staan centraal: vertrouwen in het management, trots op het werk en plezier met collega’s. Dit blijken zelfs universele waarden te zijn, die vrijwel iedereen in zijn of haar werk zoekt. Zijn deze waarden voldoende aanwezig, dan leidt dit tot hogere moti-vatie, hogere productiviteit, lager ziekte-verzuim, lager verloop en grotere bereid-heid tot en betrokkenheid bij veranderingen in de organisatie. In het afgelopen jaar deed GPTW speci-fi ek onderzoek naar het effect van de eco-nomische crisis op die universele waarden. Tegen de verwachtingen in blijkt dat in bedrijven die verantwoord ondernemen het vertrouwen onder de medewerkers is toe-genomen. Onder de beste werkgevers van Nederland binnen het GPTW-onderzoek is de zogenaamde Trust Index Score (de indi-cator voor vertrouwen van medewerkers in hun werkgever) gestegen van 74 procent in 2003 tot 83 procent in 2009.

Betrek medewerkersHet succes van deze bedrijven schuilt in drie aspecten. Het is cruciaal om medewer-kers te betrekken bij het zoeken naar een

in ontwikkeling is dus cruciaal. Vooral in de ontwikkeling van de medewerkers. Dit wil niet direct zeggen dat opleidingsbud-getten omhoog moeten. Ook hier betaalt creativiteit zich terug. Denk aan het or-ganiseren van snuffelstages op andere af-delingen, intervisie of het simpelweg met elkaar delen waar men mee bezig is. Dat kan allemaal een relevante bijdrage leveren aan de verspreiding van kennis en kunde binnen de organisatie, zonder al te grote investeringen. Management-detacheerder ORMIT springt er op dit punt uit. Het be-drijf heeft veel aandacht voor de ontwikke-ling van medewerkers binnen de organisa-tie. En ondanks dat medewerkers steeds bij klanten gedetacheerd zijn, is de onderlinge betrokkenheid hoog door het continue de-len van kennis en vaardigheden.

Al is het voorgaande geen “rocket science”, toch blijkt de praktijk weerbarstig te zijn. Het toepassen van deze drie principes vraagt bovenal om discipline en lef. Disci-pline om met medewerkers te blijven pra-ten, betrokkenheid te blijven tonen en naar creatieve mogelijkheden te blijven zoeken. En lef om je als werkgever kwetsbaar op te stellen, door te tonen dat je het soms ook niet weet of door met nieuwe, ongewone oplossingen te komen.

Jos Plompen is directeur van het Great

Place To Work Instituut Nederland

Personeel & Organisatie


SUV Lexus RX 450h tegen het licht

ZO GROEN ALS EEN GOLF Een SUV? Dat kan toch echt niet meer!

Het benzineslurpende en CO2-dampende

monster op wielen wordt tegenwoordig

niet meer bewonderend, maar meewarig

of zelfs ronduit walgend nagekeken.

Tekst Pierre de Winter en Ben Kuiken


29

Zelfs wie zich daar niets van aantrekt, voelt zeker in deze economisch onzekere tijden toch elke keer weer die stekende pijn in de portemonnee bij de kassa van de pomp. Gelukkig is daar de Lexus RX 450h, een heuse SUV met het ver-bruik en de CO2-uitstoot van een kleine Golf of

een Fiat 500. Kijk, daar kun je mee aankomen. Net als met de auto zelf trouwens, die qua uitstraling en comfort niet of nauwelijks onderdoet voor de grote jongens in dit segment, zoals de BMW X5 of de Porsche Cayenne. En met een 299 pk 3,5 liter V6-motor, ondersteund door twee elektromoto-ren, zijn ook de prestaties van deze Lexus zoals je van een luxe wagen mag verwachten. Bij het optrekken laat hij zijn concurrenten zelfs bijna staan.En dan toch zo’n laag verbruik. Hoe kan dat? De groot-ste milieuwinst haalt een hybridemotor bij het optrekken en afremmen. De motor moet hard werken om de massa van de auto (bij een SUV algauw twee ton) in beweging te

De vergelijking

BMW Lexus

X5 xDrive30i RX 450h Hybrid Pure

Consumentenprijs € 75.700,- € 69.000,-

Prijs ex BTW € 67.175,- € 59.836,-

Nettoprijs € 44.868,- € 48.232,-

BPM € 22.309,- € 11.604,-

Energielabel D A

Verbruik (gemiddeld, l/100 km) 10,3 6,3

CO2 (g/km) 247 148

Maximaal vermogen (pk) 272 299

Acceleratie (0-100 km/h) 8,1 7,8

Hybride wat?Hoewel er vaak gesproken wordt van een hybride-motor, gaat het strikt genomen

om een technologie die twee type motoren combineert: een elektrische en een

benzine-, diesel- of zelfs Stirlingmotor. De software in de auto zorgt ervoor dat

er naadloos wordt geschakeld tussen de elektrische en de verbrandingsmotor en

dat steeds de meest effi ciënte energiebron wordt aangeboord. In de stad is dat

meestal elektrisch, terwijl op de snelweg de verbrandingsmotor aan het werk

wordt gezet. Tijdens het rijden en vooral bij het afremmen worden de accu’s door

een generator weer opgeladen. De nieuwste generatie hybrides zelfs uitgerust

met een stekker, zodat je ze ook thuis of aan een toekomstig te plaatsen stroom-

paal kunt ‘bijtanken’.

zetten. Dit zware werk wordt bij de Lexus overgenomen door de twee elektromotoren, waardoor de auto niet alleen sneller optrekt, maar het verbruik ook nog eens fl ink wordt afgetopt. En bij het afremmen wordt de energie die nor-maal verspild wordt in de remmen (warmte), nu door de elektromotoren omgezet in elektriciteit voor later gebruik. Kijk, dat is nog eens win-win.Natuurlijk, de hybride auto is nog lang niet CO2-neutraal en een uitstoot van 148 gram per kilometer is niet genoeg om de aarde te behoeden voor een rampzalige opwarming. Maar het is een stap in de goede richting en bovendien een mooie tussenstap naar volledig elektrische auto’s. Die heb-ben nog een aantal nadelen, zoals een beperkte actieradius en een lange oplaadtijd, die de komende jaren ongetwijfeld zullen worden opgelost. In de tussentijd voelt u zich een heer in het verkeer in uw eigen verantwoorde Lexus SUV. Mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Financiën.

BMW X5 xDrive30i

Lexus RX 450h Hybrid Pure


Hoe Rijkswaterstaat leert van successen duurzame koplopers

Waterbeheer vanaf 2012 alleen nog duurzaam.

De duurzaamste dienst

Rijkswaterstaat is begonnen aan een ambi-

tieus duurzaamheidprogramma. Hiervoor

maakt het gebruik van ervaringen van kop-

lopers op MVO-gebied in binnen- en buiten-

land. Wat maakt hun MVO-beleid zo succes-

vol? Een vergelijking.

Tekst Timo Cochius en Ireen Rölling

Fotografi e Rijkswaterstaat


31

‘Wij besteedden al langere tijd aandacht aan MVO,

maar de directie heeft het echt op

de agenda gezet’

De duurzame ambities van Rijkswaterstaat (RWS), on-derdeel van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, liegen er niet om. In 2012 wil de organisatie – die zich

al sinds 1798 bezighoudt met het aanleg-gen en beheren van water en wegen – zelfs de meest duurzame uitvoeringsorganisatie van de overheid zijn. Dat heeft nogal wat consequenties voor de bedrijfsvoering en de relaties met de markt. Om die in kaart te brengen besloot RWS nationale en inter-nationale koplopers op MVO-gebied on-der de loep nemen. CSR Academy, een in MVO gespecialiseerd adviesbureau, kreeg de opdracht om een studie uit te voeren on-der dertien van zulke koplopers. Daaronder waren DSM, Nederlandse Spoorwegen, Schiphol Group, het Zweedse Vägverket en het Duitse Veolia. Het onderzoek gebeurde onder meer door uitgebreide interviews te houden met externe betrokkenen en mede-werkers van hoog tot laag. En het bestude-ren en analyseren van MVO-gerelateerde documentatie, zoals duurzaamheidversla-gen. Deze verkenning leverde inzichten op die RWS momenteel vertaalt naar de eigen organisatie. Tevens leidde het tot betere contacten met duurzame marktpartijen en andere overheden. Een opvallende conclu-sie was dan ook dat actief bezig zijn met het onderwerp MVO op allerlei niveaus tot nieuwe contacten leidt. Zowel tussen afdelingen en collega’s als met externe partijen. De meest opvallende kenmerken van de aanpak bij de bestudeerde kop-lopers worden in dit artikel besproken.

Organisaties die hebben zijn vergeleken in het onderzoek:

DSM, De Nederlandse Spoorwegen, Koninklijke BAM Groep,

ProRail, Provincie Utrecht, Schiphol Group, TNT, Waternet,

Turku Water Works, Vägverket, Veolia Wasser en Watercare

Services Limited.

Een ongestructureerde startUit de studie is gebleken dat MVO een strategisch thema is dat de koplopers ge-focust en gestructureerd invulling geven. Gefocust door voor een aantal organisa-tiespecifi eke MVO-prioriteiten te kiezen. Gestructureerd omdat er een doordacht plan zit achter de MVO-strategie en de rea-lisatie hiervan. Het proces om tot de invul-ling te komen heeft bij de meeste ook een duidelijke fasering, die bij de start echter nog niet altijd duidelijk was voor de onder-zochte organisaties. De ontkieming van de eerste MVO-idealen verloopt vaker spon-taan en ongestructureerd. Bijvoorbeeld in de vorm van een opkomend enthousiasme voor MVO binnen een kleine groep mede-werkers. De startfase staat in de meeste gevallen louter in het teken van betekenis geving. Het management gaat dan op zoek naar antwoorden op vragen als: Waar levert MVO een bijdrage? Waar raakt MVO onze kernactiviteiten en -processen? Welke ini-tiatieven hebben de grootste impact voor wat betreft duurzaamheid? Voor de ant-



Tips voor een succesvolle MVO-strategie

1 Breng focus aan in de MVO-prioriteiten (top-down) en

geef tegelijkertijd medewerkers de ruimte zelf invul-

ling aan deze prioriteiten te geven (bottom-up).

2 Maak de relatie tussen MVO en de kerntaken van de

organisatie expliciet; dat gaat vaak verder dan thema’s

als uitstoot van broeikasgassen of energiegebruik

en raakt bijvoorbeeld voor RWS ook aan thema’s als

ruimtelijke kwaliteit, diversiteit van het personeel,

maatschappelijke betrokkenheid en duurzaam natuur-

beheer.

3 Draagvlak en betrokkenheid bij medewerkers is es-

sentieel; breng MVO dicht bij de medewerkers door

bijvoorbeeld duidelijk te maken waar MVO hun werk-

zaamheden raakt.

4 Zorg voor interne en externe communicatie over MVO

om te tonen dat de organisatie op weg is een duur-

zame organisatie te worden; dat trekt partners aan die

dezelfde waarden hebben. MVO vormt zo het startpunt

van een gesprek dat kan leiden tot nieuwe inzichten,

samenwerkingsverbanden en innovaties.

5 Maatschappelijk betrokken ondernemen (MBO) wordt

meer en meer gezien als een van de onderdelen van

MVO en is een concrete invulling van het menselijke as-

pect (ook wel: ‘sociale duurzaamheid’). Dit biedt kansen

voor onder meer de positionering op de arbeidsmarkt

en profi lering van de organisatie, het vergroten van de

trots, betrokkenheid en ontwikkeling van medewer-

kers.

6 Wees eerlijk en transparant. Omdat MVO in een directe

relatie staat tot de kerntaken van de organisatie is het

van belang het effect van MVO-inspanningen te meten,

extern te communiceren en te verbeteren. Hierbij gaat

het om de positieve én negatieve voetafdruk. Kwets-

baar opstellen levert interne en externe feedback op

die helpen een verbeterslag te maken.

Het ontwikkelen

van MVO blijkt met

name gebaseerd

te zijn op vrijwil-

ligheid, individueel

enthousiasme en

geïsoleerde

en kleinschalige

initiatieven.

woorden daarop inventariseren organisaties de ideeën van mede-werkers én doen zij inspiratie op bij partners die al ervaring met MVO hebben. In deze fase krijgen enthousiaste medewerkers de ruimte om te experimenteren: wat kunnen zij met MVO in hun dagelijkse werkzaamheden? Opmerkelijk is dat dit proces met name gebaseerd is op vrijwilligheid, individueel enthousiasme en geïsoleerde en kleinschalige initiatieven. Daarnaast ontstaan de eerste formele en informele netwerken binnen en buiten de organisatie. Het eind van de eerste fase is in zicht. Op een gegeven moment bereikt het proces van betekenisgeving een punt waarop MVO een strategische waarde begint te krijgen. Belangrijk is dat deze strategische waarde erkend wordt door de top van de organi-satie. Dit luidt de overgang naar de tweede fase in. Overigens is het betekenis geven aan het begrip MVO door medewerkers een continu proces. Het is bij alle onderzochte koplopers nog gaande en waarschijnlijk nooit helemaal afgerond. Alleen al door het ver-loop onder medewerkers, waardoor regelmatig nieuwkomers in het proces gaan meedraaien.

Keuze voor specifi eke thema’s In de tweede fase maakt de organisatie duidelijke keuzes voor enkele leidende principes en MVO-aandachtsgebieden die strate-gisch en specifi ek zijn voor de organisatie. Deze moeten én waarde toevoegen én de duurzaamheidimpact of voetafdruk van de organisatie verkleinen. In het ideale geval maakt de organisatie die keuzes samen met de zogenaamde sta-keholders: medewerkers, investeerders, leveranciers, opdrachtge-vers. Er wordt dus focus aangebracht rondom specifi eke thema’s. Bijvoorbeeld het reduceren van de CO2-uitstoot, maatschappe-lijke betrokkenheid, transparantie, energie- en waterbesparing.

Als de prioriteiten duidelijk zijn, is de uitvoering ervan aan de afdelingen. Zij kunnen binnen de gestelde grenzen MVO een


33

Concretisering van MVO in mogelijke aandachtsgebieden

Ketenverantwoordelijkheid Gedragscodes CO2-uitstoot

Stakeholderdialoog Werknemersvrijwilligerswerk Cradle-to-cradle

Business principles Veiligheid Afval

Duurzame producten Diversiteit Duurzame energieopwekking

Reputatie MVO-bewustwording Duurzaam bouwen

Ook duurzaam rampen bestrijden

vanaf 2012?


eigen ‘tintje’ geven. Dit eigenaarschap zorgt voor een zo optimale aansluiting bij de dagelijkse werkzaamheden van de medewerkers en creëert daarnaast ook draagvlak. Vanaf dat moment is MVO formeel onderdeel van de organisatie; er worden programma’s en projecten in gang gezet. Op dit moment is nog niet voor alle mede-werkers duidelijk wat MVO precies voor hun functie betekent. Dit proces van betekenisgeving loopt nog door tot na de derde fase.

Bestaande systemen In de derde fase staat verankering centraal. Dit is de fase van im-plementatie. Deze verankering heeft twee kanten. Het isoleren van het onderwerp om de betekenisgeving en invulling te versnellen. Daarnaast het leggen van een verbinding met de organisatie om te waarborgen dat MVO terugkomt in de bestaande systemen en structuren. Voor die verbinding zoekt de organisatie naar manie-ren om MVO onderdeel te maken van de bedrijfsprocessen en managementsystemen. Zo kan bijvoorbeeld periodiek een MVO-aandachtsgebied behandeld worden tijdens een werkoverleg of een senior management meeting van alle directeuren. Uit dit laatste

blijkt de betrokkenheid van de top, wat ook een vereiste is voor een succesvol MVO-initiatief.Het doorlopen van deze drie fases beslaat in de regel drie tot vijf jaar. Invulling geven aan MVO is vervolgens een continu proces, vanwege veranderingen die binnen en bui-ten de organisatie plaatsvinden. Zo zullen verwachtingen van stakeholders veranderen, komen er nieuwe thema’s op de maatschappelijke agenda en zijn er sociale en techno-logische ontwikkelingen. Voortschrijdend inzicht binnen de organisatie speelt ook een rol. Implementatie van MVO vraagt een fl exibele, open en pragmatische houding van organisaties. Na die eerste drie tot vijf jaar zijn zij dus niet ‘klaar’ met MVO, maar beginnen ze aan een periode waar-in zij hun MVO-beleid verder aanscherpen en waar nodig aanpassen.

Ireen Röling is senior innovatieadviseur

bij Rijkswaterstaat, Timo Cochius is

consultant bij CSR Academy.


Online scans en tests: MVO-nulmetingen voor een goede start

Met een MVO-nulmeting kun-

nen organisaties betrekkelijk

snel een indicatie krijgen van

hun MVO-prestaties. Soms

zelfs met een eerste lijst van

actiepunten om direct toe te

passen.

Tekst Timo Cochius

Ook kan de uitkomst aanlei-ding zijn om juist MVO-doe-len vast te stellen. Een nadeel van dergelijke tools is dat niet alle MVO-prestatiegebieden daarin voor iedere organisa-

tie relevant zijn. Voor een textielfabrikant liggen de ecologische en sociale voetafdruk anders dan voor een restaurant. Om die redenen dient iedere MVO-nulmeting ook een beetje met een korreltje zout genomen te worden. Maar goed, het kan een begin zijn.Voor de meeste MVO-nulmetingen moet betaald worden: veel scans zijn ontwik-keld door adviesbureaus of zijn alleen maar in samenwerking met hen uit te voeren. Er zijn echter online MVO-nulmetingen gratis beschikbaar, variërend in MVO-focus, branchegerichtheid en omvang. Dit zijn vaak beknopte of, in vergelijking met uitgebreide betaalde versies, uitgeklede nulmetingen. Sommige van deze gratis MVO-nulmetingen zijn afkomstig van ad-viesbureaus, maar ook brancheorganisaties

bieden ze aan. Zo is er onder meer een Ba-rometer Duurzame Bloemist, een BouwM-VO-Quickscsan en een Klimaatcalculator. Hieronder bespreken we drie uiteenlo-pende MVO-nulmetingen: de Test Duur-zame Groei, de MVO-DNA scan en de ISO 26000 quick scan.

Test Duurzame Groei De Test Duurzame Groeitest wordt aan-geboden door ING Bank en MKB Neder-land. De test is door bedrijven uit diverse branches in te vullen: bouw en industrie, detailhandel, horeca, toerisme & recreatie en zakelijke dienstverlening. Als u de test heeft ingevuld, heeft u volgens de test een goed inzicht hoe duurzaam uw bedrijf is. Ook kunt u de uitkomst vergelijken met

branchegenoten en krijgt u een praktisch stappenplan om tot duurzame groei in uw bedrijf te komen. Het invullen duurt onge-veer een kwartier.

Meer weten? Surf naar www.duurzamegroei.nl

MVO-DNA scan De MVO-DNA scan wordt aangeboden door FNV Zelfstandigen en is specifi ek ge-richt op eenmansbedrijven en freelancers uit alle branches. De aanduiding ‘DNA’ heeft betrekking op de (letterlijke) vereen-zelviging van de zelfstandige met zijn of haar bedrijf. In de scan wordt onderscheid gemaakt tussen bedrijven al naar gelang zij producten leveren of diensten. Er worden onder meer vragen gesteld over het over-brengen van vakmanschap, samenwerking en maatschappelijke betrokkenheid. Het invullen van de MVO-DNA scan duurt ongeveer 15 minuten. Tevens bestaat er een MVO-community voor zelfstandigen die meer doen of willen doen met MVO.

Meer weten? Surf naar www.fnvzzp.nl/mvoscan

ISO 26000 quick scan Met de ISO 26000 quick scan kunnen or-ganisaties in kaart brengen in hoeverre zij al werken volgens deze nieuwe, wereldwijde MVO-richtlijn. De scan bestaat uit 14 stel-lingen waarvan organisaties aan moeten geven in hoeverre deze betrekking hebben op hun eigen organisatie. Het resultaat is een ISO 26000-score die vergeleken wordt met organisaties uit dezelfde sector en van een vergelijkbare omvang. Ook is op deze website meer informatie over de richtlijn zelf te vinden. Deze scan is op dit moment de enige over ISO 26000. Het invullen duurt ongeveer 10 minuten.

Meer weten? Surf naar www.iso26000scan.nl

jgstappenpduurzambedrijf teinvullen veer een k

Meer wSurf naarwww.duu

MVO-tool


35Complete U-Turn

Tekst Herman Kleintjes

Fotografi e Martin Dijkstra

Wat voor een bedrijf is Drukkerij Pascal?‘Drukkerij Pascal is sinds 1973 gevestigd in de oude binnenstad van Utrecht, dichtbij de opdrachtgevers. Met vijf collega’s maken we kwalitatief en duurzaam drukwerk voor klanten waaronder de Tri-odos Bank, Solidaridad, MVO Nederland en de Stadsschouwburg Utrecht.’

In 2006 zette het bedrijf de eerste stap naar volledig MVO-schap. Waarom was dat zo belangrijk?‘Ik ben opgegroeid in de jaren zestig, dus met idealen. Vanuit deze levenshouding kwam ik als eerste klant bij de oprichters van de Tri-odos Bank terecht voor een lening. Later kwam ik door mijn zoon in aanraking met MVO Nederland. Ik heb toen besloten er helemaal voor te gaan. Het kostte aardig wat tijd om het allemaal uit te zoe-ken, maar het is het meer dan waard. Ik kwam er toen achter dat ik al veel goed deed. Als duurzaam bedrijf heb je een fantastische uitstraling.’

Wat is al bewerkstelligd en wat nog niet?‘Op dit moment is het drukproces, laten we zeggen de drie p’s van de drukwereld: papier, platen en pers, al helemaal groen. Bio-inkt, honderd procent windenergie, FSC-gecertifi ceerd papier en chemie-vrije platen zijn bij ons standaard. Nu willen we ook CO2-neutraal gaan werken en onze inkoop geheel doorlichten. We willen dat ook onze leveranciers echt groen zijn. Het is een zoektocht om de juiste leveranciers te vinden. Er gaat heel veel tijd in zitten. MVO is nog lang niet overal gemeengoed.’

Wanneer werkt het bedrijf geheel volgens MVO-richtlijnen?‘Je bent nooit klaar met MVO: je kunt altijd verder. Maar 2010 is een belangrijk jaar, want dan gaat de overheid producten en dien-sten honderd procent duurzaam inkopen. Er zijn criteria waaraan je daarvoor als bedrijf moet voldoen. Daar zijn we ons nu op aan het voorbereiden. Ik wil uiteindelijk bij de beste en groenste drukkers horen en bovenaan het lijstje van de overheidsleveranciers komen en blijven. Maar wil je daar blijven, dan moet je altijd vinger aan de pols houden. De wereld en de markt blijven veranderen en in-novaties blijven komen.’

Heb je een tip voor andere MKB-bedrijven?‘Wees pro-actief, ga zelf op zoek naar informatie. Duurzaam werken heeft enorme uitstraling op zowel oude en nieuwe klanten. En au-thenticiteit werkt altijd beter dan een gelikt verkooppraatje.’

TTTTTTeeeekkkkkssssstttt HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeerrrrrrrrrrrrrrrrmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaannnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn KKKKKKKKlllllllleeeeeeeeeeiiiiiiiiiiiinnnnnnnnntttttttttttttjjjjjjjjjjjjeeeeeeeeeesssssssssssss

FFFFFFooottttooooggggrrrrrraaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaafififififififififififififififi eeeeeeeeeeee MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMaaaaaaaaaaaaaarrrrtttiiiiiinnnnnnnnnnnnnn DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDiiiiiiiiiiiiiiiijjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkssssssssssssssssssssssssssttttttttttttttttttttrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrraaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

‘Een groene ondernemer is nooit klaar’Wie: Frans Boon

Functie: Directeur

Organisatie: Drukkerij Pascal

Duurzaam ondernemer sinds: 2006


Vrijwel alle producten en diensten die aan de overheid

worden geleverd, moeten aan duurzaamheidseisen

voldoen. Omdat de overheden samen jaarlijks ruim

50 miljard besteden is dit een belangrijke sturende

maatregel. Maar waaraan moet je als ondernemer

straks voldoen en hoe kun je van het duurzame over-

heidsbeleid profi teren? Pepper sprak hierover met

minister van VROM Jacqueline Cramer.

Tekst Alex Groothedde, met dank aan Marisa Monsanto

Fotografi e Jan Boeve HollandseHoogte / ANP

Minister van VROM Jacqueline

Cramer: ‘Duurzame eisen zijn een

steun in de rug voor bedrijven die

willen innoveren’


37

Voor welke producten en diensten gaan er straks criteriagelden? ‘Voor vrijwel alle productgroepen die door de overheden worden ingekocht. Overheden zijn ze langzaam al gaan gebruiken, dus veel bedrijven zijn hier al op ingesteld. Het Rijk gaat deze criteria vanaf 1 januari 2010 voor alle producten en diensten toepassen. Provin-cies, gemeenten en waterschappen, maar ook hogeronderwijsin-stellingen doen mee met eigen doelstellingen. Die criteria moeten natuurlijk onderhouden worden bij nieuwe ontwikkelingen in de markt. Zo blijven we de markt prikkelen tot verduurzaming.’ ‘Mijn boodschap aan het bedrijfsleven is: ga met die criteria aan de slag, dan blijft de overheid een goede klant. We doen dit alles natuurlijk met een reden. We willen de duurzame Nederlandse samenleving een fl ink eind op weg te helpen. En ik doe dat op ver-schillende manieren. Met innovaties besparen we energie en ont-wikkelen we nieuwe vormen van groene energie. En ik wil onze economie verduurzamen, de automatische cyclus van produceren en consumeren doorbreken. Want straks moet iedereen gewoon bij de Hema, V&D, de Bijenkorf en de supermarkt duurzame producten kunnen kopen. Wij overheden zijn met onze jaarlijkse besteding van 50 miljard een reusachtige consument. Hoe meer bedrijven duurzame producten maken, des te meer die producten hun weg naar de consument gaan vinden.’

Even terug naar de criteria: hoe zijn die ontstaan? ‘Er is jarenlang over gepraat, maar nu gaan we het ook echt doen. We verstrekken allang informatie over duurzaamheid en inkoop. De Tweede Kamer nam in 2005 een motie aan die opriep tot 100% duurzaam inkopen in 2010. We hebben een lijst gemaakt van alle productgroepen die de overheden inkopen en hebben cri-teria ontwikkeld. Departementen, bedrijven, inkopers, milieuor-ganisaties en wetenschappers hebben meegepraat en hun kennis ingebracht. Zo hebben we het draagvlak voor de criteria vergroot. Dit voorjaar is het totaalpakket bekendgemaakt. We hebben een

Overheid wil budget van 50 miljard duurzaam besteden

‘Als eerste stap vind ik onze criteria reuze ambitieus’’

focus aangebracht op productgroepen en criteria die de meeste, gegarandeerde milieuwinst opleveren.’

Vindt u de criteria ambitieus genoeg?‘Ja, als eerste niet-vrijblijvende stap vind ik ze reuze ambitieus. Uit onderzoek blijkt dat ze daadwerkelijk effect hebben, zowel op het milieu als op productontwikkeling in de markt. Natuurlijk gaat het volgens sommige bedrijven in de duurzame voorhoede niet hard genoeg. En ik zou soms ook liever een hoger ambitieniveau hante-ren. Maar we moeten ook met andere dingen rekening houden. Zo moet het wel juridisch correct zijn. Er moet ook voldoende gekwa-lifi ceerd aanbod zijn in een productgroep, zodat er voor overheden nog wel iets te kiezen valt.’

In hoeverre draagt het voorstel voor duurzaam inkopen bij aan meer innovatie bij leveranciers?‘De criteria zijn ook een steun in de rug voor bedrijven die willen innoveren. In heel Europa zal deze aanpak navolging krijgen. Dan heeft ons bedrijfsleven al een mooie voorsprong opgebouwd. Bo-vendien weet iedereen dat de criteria regelmatig zullen worden »

Inkoop & Logistiek


Inkoopcriteria overheid vanaf 2010

De criteria voor de inkoop van productgroepen zijn gericht op minder energie-verbruik, meer duurzame grondstoffen, minder afval, meer recycling en zo wei-nig mogelijk emissies van vervuilende stoffen. Concreet houdt dit het volgende in:• Gebouwen: een minimale score wordt verlangd op een integraal milieuprestatie-

instrument• Grond-, wegen waterbouw: inzet van zuinige voertuigen en werktuigen, afval-

stoffen worden gescheiden en correct afgevoerd, bij conserveren worden bepaalde schadelijke stoffen niet meer toegepast en energiezuinigheid staat centraal bij ver-lichting en verkeersregelinstallaties

• Vervoer: waar het energielabel bestaat, wordt een bepaald niveau label, een roet-fi lter of vergelijkbare techniek en stille banden gevraagd

• Apparatuur: voor zover beschikbaar wordt aangesloten bij het Europese Energy Star Label

• Op kantoor: criteria gebaseerd op eco-labels, voor zover die voor de betreffende productgroep beschikbaar zijn (stoffering, papier, kantoorartikelen, schoonmaak-middelen, drukinkt). In andere gevallen gelden limietwaarden voor schadelijke stoffen (meubilair, drukproces, bedrijfskleding)

• Energie: bijvoorbeeld groene in plaats van grijze stroom• Externe vergaderen verblijfslocaties: moeten goed bereikbaar zijn met het

openbaar vervoer • Dienstreizen: de CO2-uitstoot wordt gecompenseerd • Catering: hierbij wordt verlangd dat een bepaald gedeelte van het assortiment be-

staat uit biologische producten of producten met een vergelijkbare milieuwinst

’Wie extra duurzame producten en diensten kan leveren, heeft bij ons een streepje voor’

klant of ‘launching customer’. Zo stimule-ren we in een aantal sectoren innovatie nog eens extra. Met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven ga ik bepalen welke produc-ten, zoals bijvoorbeeld de elektrische auto, zich hiervoor lenen.’

Moeten ondernemers straks aan keurmerken voldoen? ‘Ondernemers worden door duurzaam in-kopen niet verplicht om aan keurmerken, sector- of keteninitiatieven te voldoen. Over-heden mogen dit namelijk van de Brussel-

aangescherpt, dus ook de koplopers kun-nen niet achterover leunen. We dagen alle bedrijven bovendien uit met wenscriteria: wie extra duurzame producten en diensten kan leveren, heeft bij ons een streepje voor. Steeds meer overheden gaan namelijk voor de kwalitatief meest voordelige aanbieding, waarbij veel meer factoren tellen dan alleen de laagste prijs. En veel overheden hante-ren nog aanvullende criteria, zodat innova-ties nog verder worden gestimuleerd.’ ‘Parallel aan duurzaam inkopen gaan we voor vijf producten een rol spelen als eerste

se inkoopregels niet eisen. Wel maken de milieucriteria zoveel mogelijk gebruik van de inhoud van keurmerken. Voor sociale criteria is het zelfs de bedoeling leden van bepaalde keteninitiatieven het voordeel te geven dat zij niet meer apart hoeven te rapporteren; dat doet het keteninitiatief immers al. Zo wordt het voor onderne-mers voordelig om bij zo’n keurmerk of initiatief aangesloten te zijn. Wij doen dit omdat deze bronnen eenduidige informa-tie bieden, opgesteld met inbreng van vele partijen. Bovendien is het communicatief duidelijk en voor de inkoper makkelijk te verifi ëren.’

Wat als je duurzaam onderneemt en toch niet aan de criteria voldoet?‘Dat snap ik dan niet. De criteria zijn uni-verseel, dus waarom zou je er niet aan vol-doen? Wel zijn sommige criteria strikt. In die gevallen vind ik het prima als inkopers ook vergelijkbare duurzaamheidsprestaties een kans geven. Maar niet alle inkopers hebben de deskundigheid om te beoor-delen of iets vergelijkbaar is en dan is het wel makkelijk dat ze zich aan de criteria houden. Bedrijven die het oneens zijn met onze criteria kunnen meepraten over de herziening.’

Wat zegt u tegen ondernemers die zeg-gen zich gepakt te voelen door deze kos-tenverhogende eisen en de economische crisis?‘Duurzaam inkopen is niet duurder inko-pen. Goedkoper juist, dat bleek eerder dit jaar uit EU- onderzoek. Daar waar het wel kosten verhoogt, zaten de milieukosten vaak onvoldoende in de prijs. Die rekening moet je als samenleving later nog eens betalen. Met duurzaam inkopen zijn we goedkoper uit!’

Inkoop & Logistiek


39

‘Maar liefst circa tachtig procent van de

bedrijven beweert aan maatschappelijk

verantwoord ondernemen te doen. Slechts

zo’n tien procent doet dat intensief, pro-

actief en innovatief. En van die tien procent heeft maar tien

procent het volledig geïnternaliseerd en integraal in zijn

bedrijfsvoering doorgevoerd. Is hier sprake van window

dressing? Of van een zich sluipenderwijs voltrekkend tran-

sitieproces? Of van stagnatie na een fl itsende start? Ik ben

geneigd om te spreken van een haperend transitieproces.

Veel bedrijven gebruiken duurzaamheid daarbij als schut-

blad of als marketinginstrument. Slechts weinigen durven

de stap naar duurzaamheid werkelijk te maken. De reden

is betrekkelijk eenvoudig: maatschappelijk verantwoord

ondernemen vergt een radicale omslag binnen een onder-

neming. Een interne transitie, vanuit een andere structuur

(interne organisatie), cultuur (dominant paradigma) en

werkwijze (dagelijkse praktijk). Zowel structuur, cultuur als

werkwijze dienen getransformeerd te worden als een bedrijf

daadwerkelijk de omslag wil maken naar maatschappelijk

verantwoord ondernemen. En dat betekent een groot risico

voor een bedrijf: een nieuw businessmodel, een nieuw orga-

nisatiemodel, nieuwe rol en werkwijze in de bedrijfsketen,

nieuwe competentieontwikkeling en nieuwe mensen.

Kortom, de maatschappelijke transitie naar duurzaamheid

vereist een transitie binnen elk bedrijf. En zo’n

fundamentele omslag kost minstens één generatie. Je kunt

zo’n interne bedrijfstransitie ook niet dwingend opleggen of

top-down organiseren, dat heeft hooguit een kortstondig ef-

fect. Je kunt wel de gunstige voorwaarden creëren, waaron-

der zo’n transitie zou kunnen plaatsvinden. Dat kan echter

slechts vanuit positieve drijfveren, inspiratie en passie.

MVO VERGT EEN

RADICALE OMSLAGFotografi e Ronald van den Heerik

Verleiden is op termijn effectiever dan dwingen en belonen

effectiever dan straffen.

De koplopers zijn al begonnen met hun bedrijfstransitie,

de rest zal hoe dan ook volgen. Het tempo waarin zij zul-

len volgen bepaalt het succes van de MVO-transitie. De

maatschappij duwt bedrijven echter steeds harder in een

duurzame richting en oefent steeds meer druk uit. Zo eisen

steeds meer burgers dat hun huis energie-zuinig is, hun auto

schoon, hun voedsel gezond et cetera. Dat heeft enorme

consequenties voor de bouwsector, de voedingssector, de

mobiliteits-sector, de energiesector. Bovendien zien we als

antwoord op de globalisering het fenomeen glocalisering,

waardoor een hang ontstaat naar lokale en regionale worte-

ling. In combinatie met het toenemende zelforganiserende

vermogen van burgers, levert dit een wezenlijk ander maat-

schappelijk beeld op.

Steeds meer bedrijven zullen rekening moeten houden met

deze trends van verduurzaming, glocalisering en zelforgani-

serend vermogen van burgers. Dat heeft ook consequenties

voor bedrijven in bovengenoemde sectoren. En de omloop-

snelheid wordt steeds groter: waar binnenkort voor de

gebouwde omgeving energieneutraal de norm wordt, wordt

over pakweg tien jaar energieleverend de norm.

Deze maatschappelijke evolutie naar duurzaamheid vraagt

van bedrijven om een goed uitgekiende en doordachte tran-

sitiestrategie. Hiermee is nog betrekkelijk weinig ervaring,

maar transitiemanagement verdient een topprioriteit. An-

ders zullen veel bedrijven sneuvelen op het slagveld van de

transitie naar een duurzame samenleving.’

Mini-cv

Jan Rotmans is hoogleraar transitie-

management aan de Erasmus Universiteit

Rotterdam en initiatiefnemer/voorzitter

van actieorganisatie Urgenda, die op

9 september de landelijke Dag van de

Duurzaamheid organiseerde.

Pittige uitspraken


90 procent van de Amerikanen: klimaatconferentie is urgent

“De uitslag van de enquête van World Wide Views, die dit weekeinde onder 4.400 deelnemers in 38 landen is gehouden, roept herinneringen op aan verkiezingen in het vroegere Oostblok. Als 90 pro-cent van de deelnemers vindt dat een akkoord op de klimaatconferentie in Kopenhagen dringend gewenst is, is enige argwaan op zijn plaats. Hoe representatief is een steekproef waarin 99 procent van de Zuid-Amerikanen het probleem ‘urgent’ noemt? En - misschien nog wel opvallender - ook 90 procent van de Noord-Amerikanen die mening heeft.”Paul Luttikhuis, klimaatblogger voor het NRC Handelsblad heeft vraagtekens bij de manier waarop een onderzoek naar het klimaatprobleem is uitgevoerd. (Bron: weblogs.nrc.nl/klimaatblog)

Een heerlijke duurzame vakantie

“Ik heb een heerlijke duurzame vakantie gehad. Lekker gekampeerd aan de Noord-Hollandse kust. Geen verre vliegreis, geen onbeheerste spilzucht. Net zoals vele andere Nederlanders, want het was druk op het strand. Zo zie je, even wat minder geld te besteden en burgers schakelen massaal over op een duurzame levensstijl.”Goodblogger Jolein Baidenmann is cynisch over de noodzaak voor een duurzamere levensstijl. (Bron: www.goodblog.nl)

De dag dat Nederland een sprongetje in het duurzaamheidbewustzijn maakte

‘Nee, waar ik wel waarde aan hecht is dat 9.9.9 de boeken in gaat als de dag dat Nederland een spron-getje in het duurzaamheidbewustzijn maakte en dat we vierden wat er allemaal wèl goed ging op het gebied van duurzaamheid. Want ondanks dan er nog veel werk aan de winkel is en dat niet alle voor-uitgang even snel gaat als we misschien zouden willen, zijn ook voldoende zaken om trots op te zijn.PEPPER-hoofdredacteur Lars Moratis vindt dat de Dag van de Duurzaamheid ook een moment is om zegeningen te tellen (Bron: www.mvoblog.nl)

Begrijpelijk dat organisaties hun eigen voordelen voorop stellen

Communicatie bij MVO heeft dus per defi nitie een strategische motivatie. Nu komt de crux: hoe ‘echt’ is deze motivatie? Willen organisaties echt bijdragen aan een betere wereld? Of doen ze aan MVO om er zelf beter van te worden? Over dit dilemma zijn al vele woorden geschreven. Je kunt er kort of lang over zijn. Persoonlijk zit ik er niet zo mee als een organisatie haar eigen voordelen voorop stelt.Moniek Schoofs van Bex Communicatie staat pragmatisch tegenover de motieven die bedrijven hebben om te communiceren over MVO (Bron: www.bexblog.nl)

Snapshots en soundbites van diverse

Nederlandse weblogs over MVO: Er zijn

ook voldoende zaken om trots op te zijn.

Samenstelling Lars Moratis


41Pepper’s Blogbites

Opt-in colportage

“In India kunnen consumenten via SMS aangeven dat ze een verkoper (lees fondsenwerver) langs wil-len hebben voor een persoonlijk gesprek. Opt-in colportage dus.”Erik van Dorp wijst op mogelijkheden die in het buitenland worden benut om goede doelen te steunen (Bron: www.molblog.nl)

The ultimate form of integrating sustainability in a company is…

…linking it to HR practices: recruitment, performance management, remuneration and training and development. This way, sustainability becomes a subject which is part of employees day to day tasks. Something they are accountable for and should exercise if they want to perform well.’Adviesbureau Triple Value ziet een cruciale rol voor personeelsbeleid weggelegd voor de verankering van MVO (Bron: www.triple-value.com)

Een mensenleven is ook niet duurzaam

‘Verstandelijk snap ik dat we duurzaam moeten zijn. Nu is duurzaam ook weer een moeizaam woord omdat het staat voor ‘vast, niet afbreekbaar, lange termijn’ en dat past dan weer niet in een mensenle-ven dat tijdelijk, afbreekbaar en kort is.’Rene Scheffer fi losofeert over de betekenis van duurzaam (Bron: www.vkblog.nl).

China niet verkwistend en verspillend?

‘Moeten we blij zijn met deze Chinese aanval op ons laatste restje superioriteitsgevoel, op onze enige sector waar Vadertje Europa nog een beetje in uitblinkt? Tja, ik ben blij dat China ons niet inhaalt op 19de eeuwse wijze — verkwistend, verspillend — maar met technologie voor de toekomst.’Blogger St.Maarten over de inhaalslag van China op het gebied van investeringen in duurzaamheid (Bron: www.hetkanwel.net)

‘Daar halen we net de Eko-boer mee’

Reactie van blogger jeanC op de actieradius van de Fisker Karma – nieuwe elektrische sportwagen – die 80 kilometer zou bedragen (Bron: blog.duurzaamleven.net)

Reageren? Voor ideeën, aanvullingen

of reacties zien we graag je email op

[email protected]


Henk Voormolen, directeur Duurzamer Ondernemen Albron:

‘ONORTHODOXE WEGEN ZIJN SOMS NODIG’

Duurzaam of maatschappelijk ondernemen is niets nieuws voor

cateraar Albron. De eisen die de overheid vanaf volgend jaar stelt,

ziet het bedrijf met vertrouwen tegemoet. De huidige crisis biedt

kansen om slagen te maken, ook op MVO-gebied.

Tekst Toine Al Fotografi e Albron

Wat betekenen de nieuwe duurzaamheid-eisen die de overheid volgend jaar stelt voor Albron?‘Het uitgangspunt wordt gevormd door de criteria duur-zaam inkopen die SenterNovem in opdracht van het minis-terie van VROM heeft opgesteld. Voor de meeste producten geldt dat ze een bepaald keurmerken moeten hebben. We hebben inmiddels al behoorlijk wat ervaring opgedaan. Het is niet wereldschokkend.’ Leveranciers kunnen vaak al veel meer dan de meeste opdrachtgevers of consu-menten vragen. Soms moet je ook onorthodoxe wegen bewandelen om toch een stap in duurzaamheid te kunnen maken Zo zijn we jaren terug al volledig overgegaan op bio-logische zuivel in onze grootverpakkingen. Je hebt dan altijd mensen die zeggen: biologisch smaakt minder goed. Maar als je niet verteld dat de herkomst biologisch is, dan hoor je ze niet. Onze vaste leverancier, Kruidenier Foodservices, doet en-thousiast mee aan de verdere verduurzaming van ons assor-timent. Dat is cruciaal, want duurzaamheid gaat altijd over ketens. In je eentje kan je bijna niks. Zo is er met alle be-trokkenen een complete lijn Milieukeur-varkensvleeswaren opgezet. Met als resultaat meer aandacht voor duurzaam-heid in stappen van de productieketen: van voer tot vork zogezegd. Je functie is directeur ‘duurzamer’ ondernemen?‘We pretenderen niet dat we al iets bereikt hebben. Duur-zaam ondernemen is een proces en dat proces is nooit af. We hebben gezegd, je moet ergens beginnen, stappen ondernemen om dat proces op gang te brengen. Dat is mijn rol. We hebben bewust niet gekozen voor het instellen van

een afdeling duurzaamheid. Het ontwikkelen en toepassen van duurzaamheidbeleid moet juist in alle geledingen en niveaus van de organisatie gebeuren.’

Wat maakt duurzaam ondernemen voor Albron belangrijk? ‘Het sluit goed aan bij ons gevoel en onze bedrijfscultuur. Daarin zitten van oudsher al elementen die vallen onder het begrip duurzaam ondernemen. Omdat wij beheerd worden door een stichting hoeven wij niet steeds alleen naar de kwartaalcijfers te kijken om te zien of we de aan-deelhouders wel tevreden houden. We hebben de verant-woordelijkheid om met die ruimte iets te doen. Dat ligt ook in het verlengde van onze ontstaansgeschiedenis. We zijn opgericht rond 1900. In die tijd spendeerden arbeiders hun weekloon vaak in het café. Dat leidde tot drankmisbruik en sociale ellende. Albron is ooit opgericht als stichting met het doel om arbeiders een plaats te bie-den waar geen drank geschonken werd, de zogenaamde


43Management & Strategie

koffi ehuizen. Daaruit zijn de latere cate-ringactiviteiten ontstaan. Zorg dragen voor het welzijn van werknemers is dus feitelijk altijd onze doelstelling geweest.’ Noopt de economische crisis jullie tot het schrappen van duurzame ambities? ‘Ook wij hebben last van de crisis. Organi-saties proberen te bezuinigen op van alles en dat merken we aan de omzet. Maar ons duurzaamheid- en MVO-beleid stellen we niet uit. Het staat op de strategische agen-da van de organisatie en is daarmee ver-heven boven de waan van de dag. Tegelijk biedt deze crisis kansen om slagen te ma-ken. Met onze ambities en onze ontstaans-geschiedenis kunnen we ons momenteel positief onderscheiden in de markt.’ Hoe dragen jullie je ambities uit onder de medewerkers en het management?‘Onze medewerkers bereiken we via onze uitingen zoals een nieuwsbrief met veel praktische informatie, ons personeels-blad en het intranetsysteem. Met name de nieuwsbrief wordt goed gelezen. We schrij-ven dan bijvoorbeeld over een contract dat we gesloten hebben met een sociaal werk-leerbedrijf. Onderdeel van dat contract is dat we 25 mensen met minder mogelijk-heden inzetten op onze locaties in de regio.

Op ons intranet staat inmiddels een fi lmpje waarin ik in 3 minuten uitleg wat duurza-mer ondernemen voor ons inhoudt. En in november brengen we een eerste MVO-ma-gazine uit voor alle medewerkers. Daarin beschrijven we projecten die vallen onder een van die drie overkoepelende thema’s, natuur, samenleving en gezondheid’ Zo voelen we als grote cateraar nadrukkelijk dat we een rol hebben in de bestrijding van obesitas. We kunnen en willen de frikadel niet uitbannen, maar we hoeven hem ook niet vooraan in de vitrine te leggen. Door producten het vignet ‘Ik kies bewust’ te ge-ven onderscheid je die van minder gezonde keuzes. Tegelijkertijd krijgen medewerkers van ons de ruimte om op te treden als trai-ner in het Kids in Balance lesprogramma op basisscholen gericht op een zelfbewus-te, actieve en gezonde levenstijl. Komt MVO ook terug in jullie personeelsbeleid? ‘Ja, we willen graag een hele goede werk-gever zijn voor onze medewerkers. Onze MVO-ambities vertalen we daarom ook in aandachtsgebieden als persoonlijke ont-wikkeling en natuurlijk de gezondheid van onze medewerkers. Dat zijn voor ons welis-waar geen nieuwe thema’s, maar het duur-zaamheidstreven vestigt er wel opnieuw de aandacht op. Zo komen de doelstellingen ook terug in ons personeelsbeleid.’

Zo pakt Albron duurzamer

ondernemen aan

Hoe begin je als je geen goede defi ni-tie van duurzamer ondernemen hebt? Eenvoudig: door over die betekenis met een brede groep medewerkers in het bedrijf te praten, aldus Henk Voormolen. ‘Zo heb ik met de directieleden en kwa-

liteits-, arbo-, milieu- en HR-

managers gesproken. Maar ook met

medewerkers die nauwelijks iets van

MVO weten. De vraag was wat zij

daaronder verstaan en wat hen

daarin aanspreekt. Zo hebben we 11

speerpunten gedefi nieerd. Voor elk

daarvan hebben we een kartrekker

benoemd, meestal de functionele

afdelingsverantwoordelijke. Zo heeft

‘verduurzaming van het assortiment’

als kartrekker de directeur ‘inkoop

en vermindering derving’ de directeur

operations. Zij sturen weer task forces

aan die doelen hebben geformuleerd

en daarover regelmatig rapporteren.

Belangrijk is dat de aandachtsge-

bieden in de kernprocessen liggen.

De drie overkoepelende thema’s zijn

samenleving, natuur en gezondheid.

Hierover hebben we gezamenlijk

een MVO-statement geformuleerd.

Een eyeopener was dat de uitvoering

hiervan niet centraal gebeurt maar

op elk van die 1100 locaties ergens in

Nederland. Het zit hem niet alleen in

het veranderen van ons gedrag maar

ook in het communiceren over onze

MVO-doelstellingen naar de medewer-

kers, de leveranciers, de opdrachtge-

vers enzovoort. Daarmee bereik je een

multipliereffect.’

‘We communiceren

onze MVO-doel-

stellingen ook naar

leveranciers en

opdrachtgevers’


10 manieren om je MVO-beleid te communiceren

GOED DOEN MAG MEER OPLEVEREN Veel MKB-ondernemers zijn maatschappelijk

actief en doen daarin amper onder voor grotere

bedrijven. Toch praten ze er nauwelijks over

met klanten, collega’s, medewerkers en

investeerders. Een gemiste kans.

Tekst Enno Masurel

Illustratie Rhonald Blommestijn

Zowel op sociaal als op ecologisch vlak blijkt het MKB op MVO-gebied weinig onder te doen voor het grootbedrijf. Behalve als het erom gaat dat ook aan klanten, medewerkers, investeerders

en andere stakeholders te laten zien. Dit zou je de MVO/MKB-paradox kunnen noemen: MKB-ondernemers doen wel aan MVO maar praten er weinig over. Het blijft gissen waarom zij daar zo weinig over communiceren. Eén verkla-

ring is dat MKB-ondernemers niet goed weten hoe ze die activiteiten passend onder de aandacht kunnen brengen. Een andere verklaring is dat ze niet weten wat de waarde van deze communicatie is. Ze missen zo namelijk een be-langrijke kans om bij hun stakeholders in een beter blaadje te komen, met activiteiten die ze toch al verrichten.

Opportunisme en fl exibiliteit Onder druk van hun interne en externe relaties zijn grote ondernemingen en vooral multinationals er toe overgegaan om naast hun winstcijfers ook hun sociale en ecologische activiteiten naar buiten te brengen. Meestal verwoorden zij die in dikke duurzaamheidrapporten, geschreven door de PR-afdeling van het bedrijf. De richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI) hebben deze rapportages sterk beïnvloed. Volgens dit GRI heeft duurzaam ondernemen een bewust en structureel karakter, met een achterliggende visie, die idealiter op papier is gezet. Dit alles staat haaks op het karakter van de MKB-onderne-mer. Die heeft meestal een broertje dood aan het schrijven van dikke rapporten. Laat staan dat hij er functionarissen


45

Je MVO-beleid uitdragen doe je zó:

Website: beschrijf uw MVO-beleid en maatschappelijke activiteiten op uw website in een paar regels, puntsgewijs, eventueel aangevuld met de logo’s van behaalde certifi caten.Folder/brochure: beschrijf de maatschappelijke paragraaf van uw bedrijf in een apart boekje, of neem deze op als onderwerp in de vaste folder of brochure.Jaarverslag: maak de maatschappelijke paragraaf tot een apart onderdeel van het fi nanciële jaarverslag of breng los daarvan een maatschappelijk jaarverslag uit.Presentatie: beschrijf de maatschappelijke paragraaf in een PowerPoint-presentatie en presenteer deze voor clubs waar u lid van bent. Zet hem eventueel ook op uw website.Productmap: zet de maatschappelijke paragraaf op een A4tje, neem dit op in uw productmap en deel het bijvoorbeeld uit tijdens beurzen.Forum: start een forum op internet en wissel informatie over maatschappelijke activiteiten uit met andere organisaties.Free publicity: werk mee aan een artikel over uw maatschappelijke activiteiten in een krant of tijdschrift.Algemene voorwaarden: neem uw maatschappelijke randvoorwaarden op in uw algemene voorwaarden, gericht op klanten of leveranciers.Huishoudelijk reglement: besteed expliciet aandacht aan het maatschappelijk gehalte van uw bedrijf in de omgangsregels voor uw medewerkers.Briefpapier: ook dit biedt plaats voor een korte vermelding van uw maatschappelijke activiteiten.

voor in dienst heeft. MKB-ondernemers kunnen daarom weinig met het GRI. Vaak hebben ze er niet eens van ge-hoord. Verder is het MKB sterk gericht op de korte en mid-dellange termijn, met veel opportunisme en fl exibiliteit in de bedrijfsvoering. Daarbij past het bewust en structureel integreren van duurzaamheid niet.

‘Down-to-earth’Dat neemt niet weg dat veel MKB-ondernemers maat-schappelijk verantwoord ondernemen serieus oppakken. Al is er dan geen consensus over wat dat precies inhoudt. Je zou het kunnen zien als het creëren van maatschappe-lijke waarde. Ofwel: de ondernemer doet meer aan mens en milieu dan hij wettelijk verplicht is. Hij streeft naar een balans tussen de fi nancieel-economische, sociale en ecolo-gische dimensies in zijn bedrijf. Hij streeft niet alleen naar winstmaximalisatie, maar wil ook extra investeren in bij-voorbeeld afvalscheiding en het in dienst nemen van men-sen met een verstandelijke beperking. We hebben het dus over heel “down-to-earth”-initiatieven, die zo goed passen bij het MKB. Het gaat om “normale” MKB-ondernemin-gen die duurzaamheid op de een of andere manier in hun bedrijfsvoering hebben verwerkt. Hoe kun je in deze gevallen de buitenwereld het beste over die maatschappelijke activiteiten informeren? Dat kan bijvoorbeeld door een maatschappelijke paragraaf op te stellen en die langs verschillende wegen naar buiten te brengen. Bijgaand overzicht geeft daarvan tien praktische voorbeelden. Zo kunnen MKB-ondernemers hun MVO-activiteiten relatief eenvoudig onder de aandacht brengen van hun stakeholders en er hun voordeel mee doen.

Enno Masurel is hoogleraar duurzaam ondernemen aan de VU, directeur van het VU Center for Entrepreneurship en auteur van ‘Ondernemen met een maatschappelijke paragraaf’. Dit artikel is een bewerking van een eerdere publicatie in Avenir Magazine, 15, 2009.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Inkoop & Logistiek



47

HOE PAS JE MVO TOE IN DE ORGANISATIE?

Iedereen weet inmiddels wel wat MVO is. De vraag verschuift

van wat het is naar: hoe geef ik het vorm in mijn bedrijf?

Dat zie je aan het opleidingsaanbod. Een rondgang.

Tekst Rob Voorwinden

‘In feite hebben we het in de leergang MVO veel over ver-andermanagement’, zegt co-ordinator Pierre Hupperts van de Radboud Universiteit Nijmegen. Bij de vraag ‘Hoe

pas je MVO toe in de organisatie?’ wordt uitgebreid stilgestaan in deze leergang van de Academie voor Bestuurs- en Bedrijfswe-tenschappelijke Kennis van de Nijmeegse universiteit. ‘Want als je binnen je bedrijf aan de slag gaat met MVO, dan ga je zaken veranderen.’De leergang is niet de enige cursus op het gebied van MVO: er zijn genoeg post-mas-teropleidingen, workshops, eendaagse trai-ningen en masterclasses op dit terrein. Vaak gekoppeld aan een bepaald onderwerp of discipline, van arbo, milieu en veiligheid tot inkoop. Er zijn echter ook langer lopende en bredere MVO-opleidingen voor managers. Bijvoorbeeld de leergang van de Radboud Universiteit en de opleiding CSR Manage-ment van de Erasmus School of Accounting and Assurance.

Enorme behoefteDe focus in beide opleidingen ligt op de ‘O’ van MVO: er komen vooral managers uit grote en kleine bedrijven op af. ‘MVO voor de overheid is ook interessant’, vindt Hupperts. ‘Maar overheidsorganisaties hebben een heel andere dynamiek: die hebben te maken met bijvoorbeeld poli-tiek en wetgeving. Dat is een heel ander verhaal dan ondernemen.’Een belangrijk onderdeel van de opleiding

CSR Management van Erasmus zijn kos-tencalculaties en verslaglegging, zegt pro-grammadirecteur Nancy Kamp. ‘Hoe zorg je ervoor dat MVO wordt ingebed in je or-ganisatie, en hoe leg je daar bedrijfsecono-misch verantwoording over af tegenover de directie? Bijvoorbeeld in een maandelijkse rapportage.’ Daarbij draait alles om het bo-ven water halen van de goede informatie over de kosten en baten van MVO. ‘Dat is cruci-aal. Alleen op basis van betrouwbare infor-matie kun je goede beslissingen nemen.’ Een belangrijk onderdeel van de leergang MVO van de Radboud Universiteit is dat cursisten van elkaar leren, zegt Hupperts.‘Mensen die met MVO aan de slag gaan, lopen tegen blokkades aan: ik krijg geen draagvlak bij de top, ik krijg de salesaf-deling niet mee... In de opleiding brengt iedereen zijn cases in, en die worden dan besproken waarbij iedereen ideeën kan aandragen. Daar is een enorme behoefte aan.’ Verder wordt er aandacht besteed aan hoe MVO kan worden ingebed in de orga-nisatie. ‘Je moet voorkomen dat MVO een individuele staffunctie blijft’, zegt Hup-perts. Zo van: ja, ons bedrijf doet aan MVO - daar moet je Klaas voor bellen. MVO moet je zo snel mogelijk in de lijn brengen. Be-staande taken en processen - als marketing, productie, inkoop, hrm - moeten worden gekoppeld aan duurzaamheid. Als MVO niet geïntegreerd wordt in het bedrijf, kun je het schudden.’

Financiële opbrengstEn om dat voor elkaar te krijgen is het

Aantal opleidingen voor MVO-managers groeit als kool

Opleiden & Trainen

belangrijk om de opbrengsten van MVO goed in kaart te brengen, vindt Kamp van de Erasmus Universiteit. En dan niet alleen het zachte, maatschappelijke ren-dement, maar ook gewoon de harde cash. ‘Je kunt de fi nanciële opbrengst van MVO steeds beter berekenen. Op het gebied van CO2, met verhandelbare emissierechten, is dat bijvoorbeeld al heel goed mogelijk. En als de opbrengst duidelijk is, gaat MVO vanzelf leven voor een brede groep in het bedrijf.’‘MVO is een kritische succesfactor voor je onderneming’, vult Hupperts aan. Veel bedrijven weten nog niet wat ze met MVO aan moeten, maar ik adviseer ze om het te zien als een kans. Er is vráág naar klimaat-neutraal bier. De autoverkopen zakken in, behalve die van hybride auto’s als de Toyota Prius. Met MVO kan je producten en diensten ontwikkelen waarmee je je on-derscheidt in deze markt.’

Meer weten over het aanbod aan opleidingen en trainingen op MVO-gebied?Surf voor een overzicht van het huidige

aanbod en de agenda voor de komende

twee maanden naar www.pepperonline.nl


Nu de overheid volgend jaar op zes terreinen duurzaam gaat inkopen, moeten ook veel

ondernemers hun inkoop verduurzamen. Los daarvan willen veel bedrijven dezelfde stap

zetten. Maar hoe maak je de juiste keuze?

Tekst Elfrieke van Galen Illustratie Nanna Koekoek

Is er een businesscase te maken van duurzaam inkopen?

DUURZAAM IS NIET ALTIJD DUURDER

In het brede spectrum van maatschappelijk verantwoord ondernemen staat het in-koopbeleid van bedrijven garant voor vele grijze haren. Het is een van de lastigste, maar tegelijkertijd ook meest uitdagende aspecten van MVO. Bijna dagelijks lezen we in de kant over ‘inkoopschandaaltjes’. Zo hoorden we recent nog over te lage lonen in een fabriek in Bangladesh, waar een aantal bekende modemerken kleding laat pro-duceren. Of over woonwarenhuis Ikea, dat dons zou gebruiken geplukt van levende

ganzen. De reactie van bedrijven is standaard: zij wijzen de praktijken af en beloven met de gewraakte leverancier te stoppen. Dit lijkt afdoende, want consumenten komen niet in opstand. Een van de desbetreffende modemerken haalde nota bene dezelfde week op posi-tieve wijze de publiciteit door een kledinglijn van biologisch katoen te lanceren.

AfwegingenDe term ‘duurzame inkoop’ suggereert dat er een keuze is. Geen ondernemer zou kinder-arbeid toestaan bij zijn toeleverancier en geen voedselmerk wil geassocieerd worden met het platbranden van tropisch regenwoud. Maar ook als je denkt dat je het goed doet, zijn er kanttekeningen te maken. De biologische wijn uit Nieuw-Zeeland heeft een grote afstand afgelegd voor die hier is, net als de peultjes uit Kenia. Maar die leveren in Kenia weer veel werkgelegenheid op. Kortom: hoe ver gaat je verantwoordelijkheid en welke afwegingen maak je? Duurzaam is ook niet altijd wat je verwacht. KLM vroeg onderzoeksinstituut TNO een integrale analyse te maken van de levenscyclus van haar bestek en servies aan boord. Wat is meer belastend: plastic of porselein? Kijkend naar de totale cyclus van grondstof tot pro-

duct en afval maar ook rekening houdend met het gewicht tijdens de vlucht. De uitkomst leidde tot grote verbazing. In dit specifi eke geval

had porselein een zes maal hogere milieu-impact dan wegwerp-plastic. De inkoop werd hierop aangepast.

LeerprocesDe argumenten voor duur-zame inkoop variëren van het beschermen van de reputatie - door ‘not doing bad’- tot en met het actief neerzetten van nieuwe duurzaamheidnormen in samenwerking met leve-ranciers en belangenor-ganisaties.


49

Nog maar enkele decennia geleden ging de kledingindustrie door een, soms pijn-lijk, leerproces. Het verplaatsen van de productie betekende niet dat je geen ver-antwoordelijkheid meer zou dragen voor de arbeidsomstandigheden in de fabrieken van de leveranciers. En inmiddels verwach-ten we ook verantwoordelijkheid van de le-verancier voor zijn leveranciers. Bedrijven werken ook steeds vaker met gedragscodes voor hun leveranciers. Maar alleen afspraken maken is niet voldoende. Tot op zekere hoogte zal er daadwerkelijk controle moeten plaatsvinden, zij het be-perkt. Inspecteurs moeten niet van hot naar her vliegen om controles uit te voeren op exotische en vaak verre locaties. De toe-leverancier krijgt dan wekelijks een nieuw inspectieteam op bezoek met net iets an-dere duurzaamheidnormen. Dat is onuit-voerbaar, brengt hoge kosten met zich mee en is niet effectief.

Duurzaam duurder?Dat duurzame inkoop absoluut niet be-perkt hoeft te zijn tot niches bewijst Verka-de. Alle cacao en suiker in de Verkade cho-coladerepen is duurzaam en op basis van fairtrade ingekocht. Het is een proces van drie jaar geweest om het gewenste volume fairtrade cacao en -suiker regulier aange-voerd te krijgen tegen constante kwaliteit en de juiste prijs. De chocoladefabriek uit Zaandam toont hiermee aan dat duurzame inkoop ook mogelijk is voor grote volumes. Zonder dat de prijs voor duurzame inkoop wordt doorberekend aan de consument. Volgens Oxfam Novib is de wereldmarkt voor fairtrade cacao hiermee met twintig procent gegroeid. Dergelijke initiatieven zijn nodig om de fairtrade productie om-hoog te stuwen.

1 Koop uitsluitend keurmerken

Gelukkig zijn er steeds meer keur-

merken op de markt, zoals FSC, MSC,

EKO, Utz, Max Havelaar, Green Key

en nog vele andere. Inkopen met een

keurmerk is een eerste makkelijke

stap in duurzame inkoop. Sommige

keurmerken groeien zo snel dat het

inkopen van goederen met keurmerk

binnen afzienbare tijd de norm zal

zijn. Doe je daar als ondernemer niet

aan mee, dan heb je iets uit te leggen.

2 Verduurzaam in brancheverband

Verduurzaam je inkoop niet alleen,

maar doe het in brancheverband.

MVO Nederland neemt initiatieven

met brancheorganisaties om per

branche duurzame inkoop te stan-

daardiseren en te stimuleren. Zo

heeft brancheorganisatie ANVR

inmiddels duurzaamheidnormen voor

en met haar leden vastgelegd.

Onderdeel daarvan zijn standaarden

voor inkoop en screening van leveran-

ciers. De standaarden heeft de ANVR

in internationaal verband vastgelegd.

3 Maak een vuist met andere bedrijven

Je kunt ook samen met collega-

bedrijven gemeenschappelijke

leveranciers benaderen. Fareno is

een netwerk van vijf onderhouds-

bedrijven, die zich hardmaken voor

een gezonde samenleving. Zij zijn in

gesprek met verffabrikanten om de

ontwikkeling van duurzame mate-

rialen te stimuleren. Afzonderlijk

zouden de leden van Fareno niet zo

ver gekomen zijn.

Waar te beginnen met duurzame inkoop?

‘Klanten zullen om duurzame prestaties

gaan vragen. Daar hoort inkoop ook bij’

Is er dan toch een business case te maken voor duurzame inkoop? Vaak niet op de traditionele manier waarop we business ca-ses bouwen, al is het pertinent niet zo dat duurzame inkoop per defi nitie een verho-ging van de kosten met zich meebrengt. De waarde van duurzame inkoop ligt niet langer alleen in een leefbaardere planeet. Het zal steeds meer een voorwaarde wor-den om zaken te kunnen doen met een steeds groter wordende klantengroep. Klanten die om uw prestaties op het gebied van duurzaamheid vragen en daar hoort

inkoop bij. Zeker als uw concurrenten ook die kant op gaan. Er is nog een lange weg te gaan, maar elke stap telt: Je kunt beter nu en dan iets ten goede veranderen, dan consequent het verkeerde blijven doen.

Elfrieke van Galen is directeur van

SalixX en voormalig hoofd CSR KLM.

Inkoop & Logistiek


Go Greener, InterfaceFlor en Moonen Natural

MVO-koplopers doen goede zaken

MVO Nederland wil dat in 2012 de meerderheid van het Nederlandse bedrijfs-leven actief en bewust met MVO aan de slag is. Het MVO Koploperpro-

gramma vormt daarbij een belangrijke in-spiratiebron’, vertelt programmamanager Karin Jansens. ‘Hieraan nemen bedrijven deel die erkend zijn om hun integrale en vergaande MVO inspanningen en die al ver zijn met de integratie van MVO in de diverse bedrijfsprocessen. Veel van deze bedrijven hebben bijvoorbeeld MVO-prij-zen gewonnen. We hebben op dit moment een kopgroep van zo’n honderd bedrijven, waarvan er vijftig actief deelnemen aan ons programma waarbij ontmoetingen worden georganiseerd voor de koploperbedrijven.

In het Koploperprogramma van MVO Nederland

zit het neusje van de zalm onder de duurzame

organisaties. GO-Greener, InterfaceFLOR en

Moonen Natural vertellen waarmee zij in de

voorhoede terecht kwamen.

Tekst Irene Schoemakers Fotografi e Mirjam van der Linden

Het animo voor het onderwerp is de laat-ste jaren sterk toegenomen, zo signaleert Jansens. ‘We merken dat niet alleen aan het groeiend aantal aanmeldingen voor dit programma, maar ook door de toege-nomen behoefte aan samenwerking met elkaar, bij grote en kleine bedrijven.’

GO-Greener‘Wij hebben eenvoudige en goedkope producten gevonden waarmee bestaande auto’s aanzienlijk groener en zuiniger kunnen rijden,’ aldus Ton van Rooijen, oprichter en mededirecteur van MVO-koploper GO-Greener. Het bedrijf heeft manieren en middelen gevonden om auto’s schoner en zuiniger te maken. Van Rooijen: ‘Bijvoorbeeld met een banden-spanningskleurventiel. Deze kan op het

ventiel van een band worden aangebracht. Aan de kleur van het ventiel kun je op af-stand zien of de band de goede spanning heeft. Auto’s met een te lage bandenspan-ning verbruiken meer brandstof dan auto’s met een optimale bandenspanning, hebben minder grip op de weg en slijten onnodig. Zo’n kleurventiel is universeel toepasbaar voor personenauto’s en kost een paar euro. Een kleine en goedkope in-greep dus, met behoorlijk wat rendement. Maar ook bieden we onze klanten de mogelijkheid om LED-verlichting aan te schaffen voor hun huidige auto. Deze lam-pen gaan niet alleen vijf keer zo lang mee, ze verbruiken maar liefst negentig procent minder energie dan reguliere autover-lichting. Het is een raadsel waarom niet alle autofabrikanten van LED-verlichting


51

GO-Greener:

‘Autorijden kan

altijd groener en

voordeliger’

InterfaceFLOR:

‘Nu is onze pro-

ductieketen zo-

veel mogelijk

gesloten’

accountmanager en sustainability ambas-sador bij InterfaceFLOR, wereldwijd marktleider op het gebied van tegeltapijt. In 1994 al besloot dit bedrijf over te stappen op een circulair productiepro-ces waarin sprake is van weinig afval en CO2-uitstoot. ‘Voor die tijd namen we, produceerden we en gooiden we weg. Nu is onze productieketen zoveel mogelijk ge-sloten en bestaan onze producten steeds vaker uit hernieuwbare grondstoffen. Al onze productielocaties draaien daarnaast op groene stroom, produceren geen afval voor de vuilstort, kennen een gesloten wa-tersysteem, enzovoorts. Daarnaast hebben we in de fabriek het programma Quest ge-introduceerd waarmee we alle productie-medewerkers betrekken bij maatschappe-

»

Innovaties & Nieuwe producten

gebruik maken. Daarnaast hebben we nog tal van producten die de garagehou-der kan inbouwen in auto’s. Bijvoorbeeld de ‘airtwister’. Deze zorgt ervoor dat de motor beter gaat “ademen” waardoor een volledigere verbranding ontstaat. Zo komt er meer energie uit dezelfde hoeveelheid brandstof. Door de airtwister te combine-ren met een uitwasbare luchtfi lter wordt de verbrandingsgraad zelfs nog hoger. Kortom: autorijden kan altijd groener en voordeliger.’ InterfaceFLOR‘Een van onze missies is om in 2020 volledig duurzaam te kunnen opereren en zelfs een herstellende bijdrage te leveren aan het milieu’, aldus Roderick Conijn,

lijk verantwoord ondernemen. We vragen hen bijvoorbeeld om mee te denken over nog effi ciëntere werkprocessen en het verbeteringen van hun werkplek.’Ray Anderson, CEO van InterfaceFLOR heeft de reis van het bedrijf naar MVO wel vergeleken met het beklimmen van een berg die hoger is dan de Mount Everest. Conijn: ‘Met dit in gedachten hebben we een pad ontwikkeld om duur-zaamheid te bereiken op zeven fronten: voorkomen van verspilling, schadelijke emissies vermijden, hernieuwbare ener-gie inzetten, de crikel sluiten, effi ciënt transporteren, betrokkenheid creëren en innovatief ondernemen. We zijn al een eind op weg, maar we hebben de top van de berg nog niet gehaald.’ »


Moonen Natural:

‘Tien jaar geleden

al zijn we begonnen’

Moonen Natural‘Tien jaar geleden al zijn we begonnen met het ontwikkelen van verpakkingsproduc-ten en wegwerpartikelen - denk aan koffi e-bekertjes, draagtassen, etiketten en folies – op basis van hernieuwbare grondstoffen. We kwamen destijds een productieme-thode op het spoor waarbij geen gebruik werd gemaakt van kunststof materialen, maar van hernieuwbare materialen als suikerrietvezels. Daar zijn we mee aan de slag gegaan, met als resultaat de divisie Moonen Natural met een eigen assor-timent van duurzame composteerbare verpakkingen. Zo hebben we composteer-bare koffi ebekers in het assortiment zitten, maar ook milieuvriendelijke roerstaafjes en composteerbare draagtassen waarvoor gebruik is gemaakt van zetmeel.’ Aan het woord is Koen van den Eede, salesmana-ger van Moonen Natural dat onderdeel uitmaakt van Moonen Packaging.De markt voor composteerbare verpakkin-gen en disposables is vandaag de dag gro-ter dan tien jaar geleden. Van den Eede: ‘Maar het blijft een nichemarkt. Dit soort MVO-producten zijn vooralsnog duurder dan producten die via de traditionele ma-nier worden gefabriceerd. Maar de markt is er meer en meer klaar voor. En we zijn er heilig van overtuigd dat die nichemarkt zich snel zal uitbreiden.’Sinds twee jaar maakt Moonen Natural deel uit van het koploperprogramma. Van den Eede: ‘Het is inspirerend om met “gelijkgestemden” bezig te zijn een trend vorm te geven. Daarnaast leren we bijvoor-beeld van elkaar hoe we de medewerkers gemotiveerd kunnen krijgen en houden voor een onderwerp als maatschappelijk verantwoord ondernemen. MVO is en blijft immers nog altijd mensenwerk.’

Innovaties & Nieuwe producten


53

Onlangs kreeg ik weer eens de vraag: ‘Wat moet

een ondernemer nu met duurzaamheid? Dit kost

toch alleen maar geld?.’ Ik zou het tegendeel willen

beweren, duurzaamheid biedt juist kansen!

Een duurzame toekomst is onontkoombaar.

Al was het maar omdat fossiele brandstoffen

opraken en we op zoek moeten naar alternatieve oplossingen.

Dat biedt kansen. Nederland kan hierin een koploperspositie

vervullen. Bijvoorbeeld door met z’n allen van duurzaamheid hét

exportproduct van Nederland maken. We hebben de expertise, het

opleidingsniveau en het innovatievermogen om dit waar te maken.

Als ondernemend Nederland - in samenwerking met overheid

en consument - hier goed op inspringt levert dit winst op.

Meervoudige winst zelfs: winst voor de wereld, voor de mens en

voor de BV Nederland.

De oplossingen om dit op te pakken zijn ruimschoots voor handen.

Laat ik een voorbeeld geven op het gebied van bouw en renovatie.

De bouwsector gebruikt niet alleen bijna veertig procent van alle

beschikbare grondstoffen en materialen, zij veroorzaakt ook nog

eens verreweg de grootste hoeveelheid afval. Een sector waar

duurzame oplossingen dus van harte welkom zijn. Er zijn diverse

ambitieniveaus om duurzaam te bouwen, maar een mooie en mis-

schien wel de meest ambitieuze manier van bouwen is gestoeld op

de Cradle-to-Cradle-fi losofi e.

William McDonough, een van de grondleggers, gebruikt hiervoor

als leidraad ‘A building like a tree, a city like a forest’. In de praktijk

leidt dit onder andere tot kantoren die zelf energie opwekken,

lucht en water zuiveren, en waarvoor zowel bij de bouw als bij de

inrichting gebruik wordt gemaakt van duurzame materialen die

eindeloos herbruikbaar zijn.

Een utopie? Geenszins. Niet alleen adviseren we bij Search nu al

diverse opdrachtgevers op dit gebied. Onder het motto ‘practice

what you preach’ hebben we ook onze eigen kantoren op deze wijze

gebouwd. Goed voor het milieu, goed voor de mensen. De bouw

daarvan heeft geen meerkosten veroorzaakt, en bovendien krijgen

we in de toekomst geen energierekening meer. Het levert dus

direct winst op. De toegepaste kennis vormt inmiddels input voor

andere plannen voor duurzame (her)bestemming en renovatie.

Ondermeer projecten zoals de binnenstad van Rotterdam,

Greenpark Venlo en kantorenpark Park 20|20 in Hoofddorp.

Kortom, een mooi voorbeeld van hoe duurzame oplossingen

kunnen leiden tot die meervoudige winst. Laten we van duurzaam-

heid daarom hét exportproduct van Nederland maken en zo niet

alleen een antwoord hebben op de klimaatcrisis maar tevens op de

huidige economische crisis.

Anne-Marie Rakhorst

Hét antwoord

op de

klimaatcrisis

Mini-cv

Gastcolumnist Anne-Marie Rakhorst

is directeur-eigenaar van Search BV,

een internationaal opererend

ingenieursbureau, laboratorium en

opleidingsinstituut met ruim 190

medewerkers.

Column

Fotografi e Marcel Krijger


Hoe zet je als verzekeraar MVO-beleid neer?

Hetzelfde product maar dan anders

Danny van der Eijk: ‘Wij streven niet naar een zo hoog mogelijk rendement’

Bestaat er ook zoiets als maatschappelijk

onverantwoord ondernemen? Verzekeraar

Achmea stelt deze en andere gewetens-

vragen op levensgrote billboards langs de

snelweg. ‘Verzekeren is onze kerntaak. Van

daaruit willen we een bijdrage leveren aan

een prettiger samenleving voor iedereen.’

Tekst Linda Huijsmans Fotografi e Kees AB


55Marketing & Communicatie

Bijna tweehonderd jaar geleden stak een groepje boeren de koppen bij elkaar. Als ze nu allemaal een bescheiden bedrag zouden inleggen, dan zou er geld zijn als onverhoopt een van hun boerderijen zou afbranden. Deze solidariteit gecombineerd met welbegrepen eigen belang, vormen nog steeds de basis van de verzekeringsactiviteiten van het huidige Achmea. En van de maatschappe-lijke betrokkenheid van het bedrijf.

Een vader die “slaap-kindje-slaap” sms’t aan zijn kind of een tekst als: “Nog even en de fi les lossen het parkeerprobleem vanzelf op” zetten je aan het denken en dat is precies de bedoeling van de campagne Waarzijnwemeebezig.nl, aldus Danny van der Eijk. Als lid van de Raad van Bestuur is hij verantwoordelijk voor het MVO-beleid. ‘Wij zijn een verzeke-ringsgroep met merken als Centraal Beheer Achmea, Interpolis, Zilveren Kruis Achmea en we willen laten zien waar we voor staan. Ons doel is de meest vertrouwde verzekeraar van Nederland te zijn. Daarvoor kijken we goed naar wat er leeft in de maatschappij en dus onder onze klanten. We willen weten waar mensen mee bezig zijn. Daar komt de campagne Waarzijnwemeebezig.nl uit voort.’De kerntaak van Achmea is ontzorgen, stelt Van der Eijk. Maar waaruit blijkt die maat-schappelijke betrokkenheid? Er zijn tenslotte meer bedrijven waar je een auto- of levens-verzekering kunt afsluiten. ‘Dat begint al met onze intenties. Zo streven wij niet naar een zo hoog mogelijk rendement maar naar een redelijk resultaat. Het is belangrijker hoe we meerwaarde kunnen creëren voor alle stakeholders. Het eindproduct kan dan wel hetzelfde zijn, maar de manier waarop het tot stand komt verschilt’

MVO in je genenAls voorbeeld noemt hij een autoverzekering. ‘Je kunt je beperken tot het vergoeden van de schade en dat is prima, want dat is je kerntaak. Wij realiseren ons dat er meer bij komt kij-ken. Daarom zorgen we voor een afspraak voor reparatie en eventueel voor een vervangende auto.’ Een ander voorbeeld is het gebied van de letselschade waar de relatie tussen

‘We willen weten

waar mensen mee

bezig zijn. Daar komt

Waarzijnwemeebezig.nl

uit voort’

»


Ook duurzaam succes voor intermediairs?Voor zijn eigen bedrijfsvoering legt Achmea de lat hoog als het om MVO gaat. Maar

dochters als Interpolis, Centraal Beheer en Avéro werken met tussenpersonen.

Welke eisen stelt Achmea op dit gebied eigenlijk aan hen? Woordvoerder Bert

Rensen: ‘Al onze tussenpersonen moeten natuurlijk voldoen aan bestaande weten

regelgeving, maar wij zien het ook als onze taak om hen daarin te ondersteunen.

Daarvoor hebben we een ondersteuningsprogramma ontwikkeld (www.voorzie.nl).

Neem bijvoorbeeld Avéro Achmea; dat focust zich expliciet op het duurzame succes

van haar intermediairs. Die uitgesproken visie trekt ondernemers aan die deze

fi losofi e onderschrijven.’

Malafi de Achmea heeft, net als alle verzekeraars in Nederland, de Gedragscode Verzeke-

raars ondertekend, waarin expliciet staat dat ze geen zaken doen met malafi de

personen en bedrijven. Zo onderwerpt Centraal Beheer, dat zonder tussenpersonen

werkt, regelmatig zijn grote relaties aan risico-inspecties en geeft ze risicoadvies.

Relaties worden ook periodiek gescreend aan de hand van de Europese sanctielijst.

In de verzekeringbranche bestaat een incidentensignaleringssysteem Facts, waar

Centraal Beheer gebruik van maakt.

Opspraak Interpolis werkt met slechts één tussenpersoon, de Rabobank, en samen hebben

ze een Ken-uw-Klantregeling ontwikkeld. Rensen: ‘De Rabobank stelt hoge eisen

aan haar zakelijke klanten en beoordeelt ze ondermeer op hun visie en activiteiten

op het gebied van MVO. Zo zijn wij ervan verzekerd dat we geen zaken doen met

mogelijk malafi de klanten. Als een bestaande relatie in opspraak raakt, bekijkt de

relatiecommissie of de relatie kan worden voortgezet.’

Marketing & Communicatie

slachtoffer en verzekeraar er bijna altijd een is van wantrouwen. Met als gevolg dat de afhandeling van de dossiers lang duurt en dat sommige cliënten van ellende nog zie-ker worden. ‘Wij hebben dat omgedraaid. Vertrouwen krijg je door vertrouwen te ge-ven. Voor ons is het normaal dat je zo met mensen omgaat. Het gevolg van die hou-ding is dat de behandeltijd van onze dos-siers veel korter is. Mensen kunnen eerder weer aan het werk en het geld dat je daar-mee bespaart betaalt zich uit in een beter rendement. En dat vinden de aandeelhou-ders weer prettig.’Maatschappelijk verantwoord ondernemen is ook van belang als het om de eigen werk-nemers gaat. Achmea voert een diversiteit-beleid op het gebied van HRM en biedt ruime mogelijkheden om werk en privé te combineren. ‘Wij zijn het eerste bedrijf in Nederland dat een regeling voor mantel-zorgers in zijn CAO heeft opgenomen’, zegt Van der Eijk. ‘Er kan zich een periode in je leven voordoen dat je partner ziek wordt, of een ouder extra verzorging nodig heeft. Wij bieden die mogelijkheid.’ Behalve gemotiveerde medewerkers, levert dat uiteindelijk ook betere producten op meent hij. ‘We hebben de ervaring van di-verse doelgroepen in huis en weten zo wat er in welke levensfase speelt.’ Als MVO in je genen zit, zoals Danny van der Eijk keer op keer benadrukt, dan moet de aandacht voor het milieu en zorg voor het klimaat er ook zijn ingebakken. Als hij eenmaal begint, blijft Van der Eijk de voor-beelden oplepelen. Zo is er een autoverzeke-ring die niet standaard nieuwe onderdelen in een auto zet, maar soms ook gebruikte onderdelen met garantie. ‘Een deel van de winst van ons leasebedrijf investeren we in de aanleg van een bos. Daarmee zijn we CO2-neutraal. Het initiatief daarvoor komt van onze eigen mensen. Een half procent van onze winst gaat elk jaar naar de Eureko Achmea Foundation die er goede doelen mee ondersteunt. We verzorgen microver-zekeringen in ontwikkelingslanden. Dat is voor ons maatschappelijk verantwoord ondernemen en dat geeft ons een goed ge-voel.’

Onverantwoord ondernemen Dit najaar zal de campagne Waarzijn-wemeebezig.nl ons opnieuw aan het den-ken proberen te zetten. Behalve vragen komen daarin ook mogelijke antwoorden aan bod. In korte webdocumentaires op internet vertelt een piloot bijvoorbeeld hoe hij door een echtscheiding in de fi nanci-ele problemen is gekomen, en hoe hij daar weer uit is gekomen. Van der Eijk: ‘Op deze manier zetten wij issues op de kaart en we

‘Een deel van de winst

van ons leasebedrijf

investeren we in de

aanleg van een bos’

laten zien welke oplossingen mogelijk zijn. Dat kan met een dienst van Achmea, maar dat hoeft niet.’ En om nog even terug te komen op de vraag of er zoiets bestaat als maatschappe-lijk onverantwoord ondernemen. ‘Die boe-ren uit 1811 lieten al zien wat de basis van verzekeren is: onderlinge solidariteit, maar ook welbegrepen eigenbelang. Het vinden van de balans daartussen is volgens mij de basis van maatschappelijk verantwoord ondernemen.’ Om daar glimlachend aan toe te voegen: ‘Ik zeg niet dat een ander het niet had kunnen bedenken, maar wij voe-len ons daar prima bij.’


57

Bas van Eijk Wat kan ik doen om mijn, vooral technisch en uitvoe-rend ingestelde mensen meer ‘MVO-minded’ te krijgen, zonder met iedereen individueel het gesprek aan te gaan?

Willem de Lange: Milieubewust handelen begint inderdaad bij be-wustwording; doordrongen raken van het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen én werken. Als ondernemer of manager verlang je van je medewerkers dat zij op een bepaalde manier te werk gaan. Mili-eubewust handelen is vanuit dat oogpunt niets anders dan kostenbewust handelen, klantgerichtheid, veilig werken et cetera Het gaat steeds om de houding en het gedrag van de medewerker. Personeelsmanagement is ge-richt op het beïnvloeden van dat gedrag en communicatie neemt hierbij een centrale plaats in. Dat begint al bij de werving en selectie. Als MVO voor het bedrijf prioriteit heeft, laat dat dan ook een van de selectiecriteria zijn, naast zaken als vakkennis en (bijvoorbeeld) klantgerichtheid. Veel bedrijven werken met competentiemanagement; een bepaalde me-thode van personeelsmanagement waarin sturing op gedrag en houding en de ontwikkeling van de medewerkers centraal staan. In deze methodiek worden competenties benoemd waarover de medewerkers moeten beschik-ken voor een goede uitoefening van de functie en daarop worden zij ook beoordeeld. De kerncompetenties worden onder meer afgeleid van de stra-tegie, de missie en de waarden van de onderneming. Laat milieubewustzijn een van die kerncompetenties zijn. Dat kan ook voor uw onderneming van groot belang zijn, mede vanuit economisch oogpunt. U onderscheidt zich daarmee van de concurrent, en dat kan concurrentievoordeel opleveren. Immers, steeds meer van uw klanten hechten belang aan MVO. Dan is het inderdaad wel heel belangrijk dat al uw medewerkers daarnaar handelen; anders bent u niet geloofwaardig. U hoeft hierover met uw medewerkers niet apart het gesprek aan te gaan. Op de manier die ik hier schets, is het opgenomen in het ‘gewone’ perso-neelsmanagement. Het maakt onderdeel uit van de beoordelingsgesprek-ken die de leidinggevenden – naar ik hoop – jaarlijks voeren met hun me-dewerkers. Dat laat onverlet dat het goed is om als DGA van tijd ‘op de zeepkist’ te gaan staan.Ten slotte nog een paar tips. Stel het thema geregeld aan de orde in het werkoverleg. Laat de medewerkers zelf ook met ideeën komen en daarover met elkaar in gesprek gaan. Zoals we in de jaren tachtig de kwaliteitskrin-gen hadden, zo zou je ook milieukringen in het leven kunnen roepen. En wat dacht u van de oude ideeënbus? Loof een prijs uit voor de medewerker met het beste MVO-idee. Maak het vooral niet te zwaar, hou het leuk en luchtig – en vooral: uitdagend. Want is MVO niet de grootste uitdaging voor ons allemaal?

LAAT DE MEDEWERKER ZELF

MET IDEEËN KOMEN

Mini-cv

Dr. Willem A.M. de Lange is als wetenschappelijk onder-

zoeker verbonden aan OSA Institute for Labour Studies en

auteur van het boek De duurzame arbeidsorganisatie.

Willem de Lange is tevens lid van het expert-panel van

PEPPER. Vragen aan het PEPPER-expert-panel?

Ga naar www.pepper.me

Bas van Eijk is dga van HIG-Groep, technische dienst-ver-

lenende bedrijven op het gebied van IT & communicatie,

elektrotechniek en verkeerstechniek met ongeveer 220

medewerkers. De maatschappelijke rol als onderneming

geeft HIG-groep sinds het ontstaan in 1982 op verschillen-

de manieren vorm.

In Pepper Advies beantwoordt een expert uit het Pepper Expertpanel een on-

dernemersvraag over de dagelijkse praktijk van het duurzaam ondernemen.

PepperAdvies


Maak kennis met het Pepper Expertpanel

Heeft u vragen over uw MVO-

plannen? Leg ze voor aan het

Pepper Expertpanel en u krijgt des-

kundig antwoord. De beste vraag

wordt beloond met een boek.

MVO-thema: marketing &

communicatie

Alex van der Zwart

‘Marketing en communicatie zijn twee

verschillende disciplines, maar beiden

zijn cruciaal voor het creëren van

draagvlak voor de MVO-ambities van

de organisaties.’

‘Zonder communicatie krijg je mede-

werkers, klanten en leveranciers niet

mee. En marketing is van belang om-

dat er ontegenzeggelijk een toenemen-

de vraag is naar producten en diensten

die voldoen aan MVO-criteria. Echter,

lang niet iedereen zit te wachten op

uitingen die de duurzaamheid van een

organisatie, product of dienst onder

PEPPER denkt met u mee als het gaat om het in de praktijk brengen van

MVO. Daar bent u natuurlijk zelf mans genoeg voor. Maar waarom zou u

alleen het wiel uitvinden? De kracht van MVO is juist inspireren en geïnspi-

reerd worden. En waarom niet eerst uw vraag voorleggen aan een expert? Het

Pepper Expertpanel helpt u op weg. In elk nummer lichten we er één lezers-

vraag uit. In dit nummer is dat een vraag aan Willem de Lange. Zie de pagina

hiervoor. Op deze pagina’s kunt alvast kennis met maken de andere drie

panelexperts.

Het panel bestaat uit:Timo Cochius, management & strategie ([email protected])Elfrieke van Galen, inkoop & logistiek ([email protected])Alex van der Zwart, marketing & communicatie ([email protected])Willem de Lange, personeel & organisatie ([email protected])

de aandacht brengen. Dat vergt dus

extra sensitiviteit van ondernemers

en organisaties. Het risico bestaat

namelijk dat consumenten dit soort

uitingen niet altijd even serieus nemen

of zelfs als hinderlijk ervaren. Het is

belangrijk om te weten wat consumen-

ten precies wel en niet willen weten.

Je moet dus onderscheid gaan maken

tussen klantengroepen die bepaalde

informatie wel willen en die dat niet

willen. Tegelijk zal juist het marketen

van werkelijk nieuwe en innovatieve

producten en diensten de komende

jaren kansen bieden. Het gaat om de

toegankelijkheid en het kiezen van de

juiste dosering van de informatie.

[einde quote]

Mini-CVDrs. Alex van der Zwart is directeur van MVO-advies-

bureau Concernz. Hij adviseert sinds 2002 organisa-

ties over MVO, duurzaamheid, reputatiemanagement,

strategie en communicatie. Daarnaast geeft hij

regelmatig gastlezingen op diverse onderwijsin-

stellingen waaronder de Erasmus Universiteit. Hij

heeft verschillende MVO-gerelateerde publicaties

uitgebracht waaronder het in 2004 als Management-

boek van het Jaar genomineerde boek ‘Reputaties op

het spel, maatschappelijke verantwoord ondernemen

in een onderhandelingssamenleving’ (Het Spectrum,

2003), ‘International Business-Society Management’

(Routledge, 2006) en bijdragen aan het ‘Basisboek

MVO’ (Van Gorcum, 2006) en ‘Een Wereld te Winnen’

(Kluwer, 2006). Alex van der Zwart publiceert verder

artikelen, blogs en column.

MVO-thema management &

strategie

Timo Cochius

‘Wil je het maximale halen uit je MVO-

ambities, dan is het van belang dat je

zelf het initiatief neemt. Wacht niet af

tot opdrachtgevers vragen of eisen

gaan stellen, maar begin direct met

het vaststellen van je eigen MVO-

doelstellingen én met zichtbare MVO-

activiteiten.’

‘Wil je je MVO-ambities goed in de

organisatie verankeren, dan is het

belangrijk dat je diè MVO-aandachts-

gebieden kiest die passen bij de be-

drijfsactiviteiten. In de regel betekent

dat, dat je eerst met alle betrokken


59Pepper Expertpanel

MVO-experts adviseren u

partijen invult wat je maatschappelijke

verantwoordelijkheden zijn. Vervol-

gens kun je bekijken welke activiteiten

of processen hieraan het beste kunnen

bijdragen. Een bruikbaar criterium

voor de meeste organisaties is het

verminderen van hun duurzaamheids-

impact.’

‘De grootste uitdaging zal de komende

jaren zijn het daadwerkelijk effectu-

eren van MVO-plannen, de sturing

en met name de professionalisering

hiervan. Denk aan het meetbaar

maken van de effecten en het vast-

stellen van kwantitatieve doelstel-

lingen. Een andere uitdaging zal zijn

consequent voorbeeldgedrag tonen,

een van de randvoorwaarden om het

MVO-bewustzijn van medewerkers en

opdrachtgevers te vergroten. Orga-

nisaties die proactief zijn, zullen het

meest geloofwaardig zijn.’

Mini-CVTimo Cochius is adviseur bij CSR Academy. De afgelo-

pen jaren heeft hij expertise en ervaring opgebouwd

op het terrein van MVO-strategieontwikkeling en

-implementatie. Vanuit een bedrijfskundig perspectief

adviseert en begeleidt hij met name bedrijven, maar

ook overheden bij de ontwikkeling en implementatie

van een organisatiespecifi ek MVO-profi el. Ook geeft

hij MVO-trainingen voor managers en medewerkers

van bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen en

treedt regelmatig op als gastdocent op het gebied van

MVO bij diverse hogescholen en universiteiten. Tevens

is hij een van de auteurs van ‘ISO 26000: een handboek

voor maatschappelijk verantwoord ondernemen’.

MVO-thema: Inkoop &

logistiek

Elfrieke van Galen

‘In het brede spectrum van maat-

schappelijk verantwoord ondernemen

staat het inkoopbeleid garant voor vele

grijze haren. Het is een van de lastig-

ste, maar tegelijkertijd meest uitda-

gende MVO-aspecten. En bovendien

onontkoombaar. Denk aan ontwik-

kelingen zoals nationale en internati-

onale regelgeving en ketenaanspra-

kelijkheid. Inkopers van materialen,

grondstoffen en producten zullen in

dat kader moeten beoordelen of een

organisatie zich wel aan de internati-

onale normen houdt. Daarvoor zou je

overigens verschillende disciplines uit

de organisatie kunnen inzetten. Zo zou

je als het om mensen gaat de HR-ex-

pertise die je in huis hebt, goed kunnen

gebruiken.’

‘Bedrijven hebben ongeloofl ijk veel in-

vloed. Het gaat erom om hun positieve

invloed op maatschappelijke zaken te

vergroten en hun negatieve invloed te

verkleinen. Daarvoor moet CSR in alle

disciplines in het bedrijf geïntegreerd

zijn. Zo kun je dus ook in de inkoop-

fucntie op allerlei manieren invloed

uitoefenen. Ik ben ervan overtuigd dat

het mogelijk is om vanuit de commer-

cie de natuur te beschermen en de

people-kant te verbeteren en ook nog

een positief resultaat onder de streep

te behalen.’

Mini-CVElfrieke van Galen (1961) is directeur van SalixX,

voor CSR implementatie en inspiratie. Na haar studie

rechten aan de Universiteit van Amsterdam werkte

zij enige tijd in de ICT-branche. Vervolgens stapte

zij over naar KLM, aanvankelijk als arbeidsjurist,

daarna in verschillende lijnmanagementfuncties bij

KLM Cargo. In 2002 werd zij managing director van

KLM Cityhopper en ceo van KLM uk. In 2007 werd zij

senior vice president corporate communications &

csr. In juni 2009 trad zij bij KLM uit dienst. Naast haar

werk is Elfrieke van Galen onder meer bestuurslid van

stichting Hart voor Amsterdam en van de Foundation

for Natural Leadership. Tevens is zij lid van de raad

van advies van RPMS.

MVO-thema: personeel &

organisatie

Willem de Lange

‘Als ondernemer kun je MVO-doel-

stellingen dichterbij brengen via - wat

ik noem - de duurzame arbeidsor-

ganisatie. Daarvoor is het belangrijk

om de noodzakelijke vertaalslag te

maken van je MVO-statement. Niet

alleen naar de buitenwereld toe maar

ook intern naar de medewerkers toe.

Dat betekent dus dat je je duurzaam-

heiddoelstellingen vertaalt in het

personeelsbeleid, de manier waarop

je omgaat met de medewerkers, de

arbeidsrelaties et cetera. De grootste

uitdaging daarbij zal de komende jaren

zijn het vinden van de juiste balans tus-

sen doelstellingen op korte termijn en

doelstellingen op lange termijn. Con-

sequent vasthouden aan MVO-ambities

is moeilijk als het bedrijf economisch

scherp aan de wind moet varen. Maar

het is ook moeilijk in tijden dat het juist

goed gaat. Dan hebben we het vaak

weer te druk. Daar komt nog bij dat je

als bedrijf steeds beter moet kunnen

omgaan met de toegenomen globa-

lisering en concurrentie. Echter, het

duurzaamheidsdenken is geen bijko-

mend probleem, maar juist een manier

van denken waarmee je de uitdagingen

het hoofd kunt bieden.’

Mini-CVDr. Willem de Lange (1950) is lector HRM bij Avans

hogeschool in Breda en ’s-Hertogenbosch. Daarnaast

is hij werkzaam bij de OSA, een onderzoeksinstituut

van de Universiteit van Tilburg. Hij richt zich in zijn on-

derzoeks- en advieswerk onder meer op de gebieden

leeftijdbewust personeelsbeleid, kwaliteit van arbeid

en arbeidsverhoudingen. Het concept van de duurzame

arbeidsorganisatie vormt in zijn werk een belangrijk –

conceptueel - uitgangspunt.

Hij is verder hoofdredacteur van het Tijdschrift voor

HRM, kerndocent bij De Baak en docent bij TIAS.

Zijn vele publicaties hebben met name betrekking

personeelsmanagement, onder andere mobiliteitsbe-

leid, fl exibilisering van arbeid en de Arbeidstijdenwet.

In 2004 verscheen van zijn hand (samen met Jeroen

Koppens) 'De duurzame arbeidsorganisatie' (Zwolle:

Netwerkpers; 2e druk, 2007, Amsterdam: Weka).


PEILING: CRISIS HOUDT MKB NIET TEGEN

MKB heeft stijgende aandacht voor MVO

Volgens peilingen investeren MKB-bedrijven steeds meer in

maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ondanks de crisis.

Tweederde van de onderzochte bedrijven besteedt hier

in 2009 meer aandacht aan dan een jaar geleden. Slechts vier

procent bezuinigt erop.

Tekst Karel van Delft Fotografi e ANP / Hollandse Hoogte

ONDERZOEK: OOK GROEI

MVO BIJ GROTE BEDRIJVEN

Adviesbureau McKinsey & Company heeft recent onderzoek gedaan naar maatschap-pelijk verantwoord ondernemen onder 84 fi nanciële topmannen (CFO’s) van grote be-drijven. In 2009 is er vergeleken met 2008 bij 9 procent sprake van meer en bij 43 procent van gelijkblijvende aandacht voor het milieu. Op sociaal gebied spreekt 14 procent over meer en 44 procent over gelijk-blijvende aandacht. Goed bestuur (‘gover-nance’) scoort bij 37 procent hoger, terwijl het bij 46 procent gelijk blijft. CFO’s zien vooral mogelijkheden om waarde te creëren op het gebied van reputatie, motiveren van werknemers, voldoen aan maatschappelijke verwachtingen en kostenreductie.

Als het gaat om maatschappe-lijk verantwoord ondernemen heeft het MKB nu vooral oog voor energie, afval, communi-catie en duurzaam inkopen.

Investeringen in personeelsbeleid, kwali-teit van arbeid en sponsoring blijven gelijk. Die conclusies trekt Madeleine Vos, stu-dent aan de Universiteit van Amsterdam, in haar bachelorscriptie aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde. Haar onder-zoek is gebaseerd op een enquête onder 50 MKB-ondernemingen die betrokken zijn bij MVO-Nederland.

Slechts 10 procent van de geënquêteerde managers zegt dat kostenbesparing de hoofdreden is om meer aandacht te beste-den aan MVO. Vraag bij klanten is voor 20 procent aanleiding, 4 procent verwijst naar eisen van “stakeholders” en 4 procent naar wetgeving. Vaak speelt een combinatie van motieven een rol, maar een derde van de ondervraagden geeft als hoofdreden op dat MVO past bij de bedrijfsfi losofi e.

Waarde creërenVos onderscheidt zeven speerpunten van MVO-beleid: energie, afval, arbeidsparti-cipatie & diversiteit, kwaliteit van arbeid, transparantie & communicatie, ketenver-antwoordelijkheid & duurzaam inkopen, alsook maatschappelijk betrokken onder-nemen. Op elk van deze thema’s kunnen bedrijven waarde creëren voor zichzelf, hun medewerkers en hun omgeving.

De onderzoekster stelt vast dat de kosten-voordelen van MVO volgens de onderzoch-te bedrijven soms pas op lange termijn ontstaan. Vos stelt dat immateriële zaken als bedrijfsreputatie en motivatie van me-dewerkers op de lange duur essentieel kun-nen zijn voor succes. Deze conclusies ko-men overeen met hetgeen de SER in 2000 al constateerde in het rapport “De winst van waarden”. Namelijk dat maatschap-pelijk verantwoord ondernemen soms tot ingrijpende veranderingen leidt, terwijl het pas op langere termijn loont.


61

Sinds kort rijdt in Amsterdam-

Centrum en -Noord de eerste

elektrische 'clean cab'.

MVO Nederland Bulletin

‘WE GAAN UITBREIDEN

MET 20 BIOLOGISCHE

ARTIKELEN’

‘Het milieubewustzijn groeit. Dat zie ik om me heen. Mijn overtuiging is dat kunstmest en bestrijdingsmiddelen leiden tot gewas-sen zonder weerstand. Als we in staat zijn de juiste groeiomstandigheden te creëren zullen planten minder vatbaar zijn voor ziektes en plagen.’ Dat zegt directeur Folke van Dorp van tuinbouwgroothandel Ame-vo. Die presenteert vanaf 2010 een pakket aan biologische en ecologische tuinbouw-benodigdheden. Het bedrijf in Dronten levert sinds negen jaar honderden artikelen aan hoveniers en kwekers in Nederland en Duitsland. ‘We breiden het aanbod in onze catalogus uit met zo’n 20 biologische en ecologische artikelen’, zegt Van Dorp. ‘We willen wel meer brengen, maar het aanbod is nog beperkt.’ Voorbeelden zijn afbreekba-re bindmaterialen, biologische potten, com-posteerbare folies en biologische potgrond. De prijs is tien tot twintig procent hoger dan van gangbare producten. Van Dorp is er van overtuigd dat veel afnemers die meerprijs willen betalen.Amevo heeft tot nu toe niet voorop gelopen met duurzaam ondernemen. Van Dorp: ‘Maar door gesprekken met klanten en

leveranciers realiseerde ik me dat milieu-bewustzijn en duurzaam ondernemen de enige weg naar een betere toekomst zijn.’

‘DE CRISIS MAG ONZE

MVO-PRINCIPES NIET

BEÏNVLOEDEN’

‘De mens is meer waard dan de euro’. Dat staat op de visitekaartjes van alle medewer-kers van Van Dorp installaties. Het Zoe-termeerse bedrijf telt 750 medewerkers en heeft vestigingen door heel Nederland. MVO-beleid is een hoeksteen van het be-drijf, stelt directiesecretaris Simone ten Haaf. ‘Directeur Henk Willem van Dorp werkt vanuit christelijke overtuiging: geld verdienen hoeft niet ten koste van mensen te gaan. Hij heeft dat vertaald in een missie die op de bedrijfssite staat (www.vdi.nl). Het be-drijf vindt het belangrijk met duurzame materialen te werken en doorlopend wordt gezocht naar nieuwe milieuvriendelijke technieken en procedures. Als iemand ar-beidsongeschikt raakt, wordt een andere werkplek binnen het bedrijf gezocht. Vijf procent van de bedrijfswinst gaat naar de Van Dorp Foundation. Daaruit worden kinderprojecten in Oeganda gesteund met

voedsel, scholing en werkgelegenheid. Van Dorp wil net zoveel kinderen helpen als dat hij medewerkers heeft. Het bedrijf houdt vast aan haar MVO-principes, zegt Ten Haaf. ‘De fi nanciële crisis mag daar geen invloed op hebben.’

‘WE DOEN WAT WE KUNNEN,

MAAR HET IS BEPERKT’

‘We gebruiken veel duurzaam FSC-papier. Net als de meeste grafi sche bedrijven doen we dat omdat de overheid vanaf 2010 door SenterNovem geformuleerde duurzaam-heideisen stelt aan leveranciers.’ Directeur Aemil Schellens van het Apeldoornse grafi -mediabedrijf VDA-Groep wil niet roomser dan de paus lijken. ‘We doen wat we kunnen op MVO-gebied, maar het is beperkt. Diverse klanten zijn failliet gegaan en de grafi sche sector heeft last van overcapaciteit. Via de brancheorganisatie kopen we collectief groe-ne stroom in. Maar dat is makkelijk scoren zolang het geen geld kost.’Qua ‘people management’ ziet Schellens weinig kansen. ‘Het gaat niet echt geweldig in de branche en veel is geregeld via de cao. Voor personeels- en ouderenbeleid is dan weinig ruimte.’MVO-beleid komt wel tot uiting in steun aan maatschappelijke initiatieven. Schellens: ‘We maken bijvoorbeeld tegen papierkos-ten drukwerk voor het Apeldoorns platform Noodzaak.nl, dat belangeloos goede doelen steunt. Dan doe je toch iets. Indirect levert het wellicht nog goodwill op.’

MEDEWERKERS EN CONSU-

MENTEN ZIJN BELANGRIJKE

FACTOR BIJ MVO

Consumenten blijven ondanks de econo-mische crisis vragen om milieuvriendelijke producten, diensten en productiemethoden. Driekwart laat duurzaamheid zelfs meespe-len bij koopbeslissingen. Ondernemers moe-ten daar op inspelen. Een open communicatie met de werkne-mers levert tevredenheid en betrokkenheid op. Het leidt tot grotere motivatie, minder ziekteverzuim, meer inzet en enthousiastere klantcontacten. Bovendien ontwikkelen ge-motiveerde medewerkers eerder producten procesinnovaties.


Zowel Multicopy als Mondialmovers

betrekken de medewerkers nauw bij

het vormgeven en uitvoeren van hun

duurzaamheidbeleid

Ondernemers met ambities op gebied van MVO voelen zich thuis bij MVO Nederland. Veel van hen hebben zich aangeslo-

ten als partner, waardoor zij onder andere hun zakelijk netwerk kunnen vergroten, hun MVO-kennis uitbreiden en praktische instrumenten aangereikt krijgen om hun ambities waar te maken. Het partnernet-werk en de activiteiten daarvan worden het komend jaar fl ink uitgebreid. Zowel voor het groot-, midden- als kleinbedrijf. Zo worden er per doelgroep evenementen georganiseerd, ‘toolkits’ gemaakt, trainin-gen samengesteld en sociale netwerken geactiveerd. Want duurzaamheid doe je niet alleen!

Deel duurzame ambities!Als ondernemer is het vaak niet een-

voudig de weg te vinden in duurzaam

Nederland. Zijn er subsidies? Hoe kom

ik in contact met gelijkgestemde on-

dernemers? Hoe communiceer ik met

mijn klant? MVO Nederland helpt de

ondernemer de weg te vinden.

Tekst Karin van Nistelrode

Waarom partner worden?• U krijgt toegang tot het netwerk van

ondernemers die net als u MVO be-

langrijk vinden: profi lering en zaken

doen met andere MVO ondernemers;

• U kunt kennis delen met collega-

ondernemers: u hoeft het wiel niet zelf

uit te vinden;

• U blijft op de hoogte van de allerlaat-

ste MVO ontwikkelingen;

• U steunt het kenniscentrum MVO

Nederland en helpt zo mee de MVO

boodschap verder te verspreiden.

Wat krijgt u?• Uitnodigingen voor inspirerende net-

werkbijeenkomsten, waaronder een

jaarlijkse nieuwjaarsbijeenkomst en

bijeenkomsten voor nieuwe partners;

• Kortingen voor evenementen, con-

gressen en publicaties;

• Iedere twee weken een nieuwsbrief vol

inspiratie en tips;

• Een gratis abonnement op P+, het

nationale MVO vakblad;

• Een kosteloze MVO zelfscan en tips

hoe aan de slag te gaan met MVO;

• Gebruik van ons nieuwe logo ‘Partner

van MVO Nederland’, speciaal voor uw

website;

• Een offi cieel ‘manifest’, waarbij u als

partner verklaart actief met MVO aan

de slag te gaan zowel binnen als bui-

ten uw bedrijf/organisatie;

• Toegang tot het netwerk van MVO-

bedrijven en -organisaties;

• Profi lering van uw bedrijf op onze

website en als ‘best practice’;

• Kortingen van en voor partners;

• Servicedesk om vragen over uw part-

nerschap te beantwoorden;

• Digitaal informatiepakket.

Wat kost het?• € 100 voor bedrijven en organisaties

van 1-10 medewerkers;

• € 250 voor bedrijven en organisaties

van 11-100 medewerkers;


van 101- 500 medewerkers;


boven 500 medewerkers en/of beurs-

genoteerd en/ of omzet boven € 100

miljoen.

Voor het jaar 2009 krijgt u een korting

van 50% op deze tarieven.

MVO Nederland bedrijvennetwerk


63MVO Nederland Bulletin

Partner Mondial Movers

‘Heerlijk met medestanders te praten’Verhuisbedrijf Mondial Movers is een partner van het eerste

uur. Directeur Ton Stuij vertelt waarom.

‘MVO Nederland is voor mij vooral de gangmaker op MVO-gebied. Ik haal er veel inspiratie maar ook praktische informatie vandaan. Voor mij is het als het ware de brancheorganisatie voor MVO-be-drijven. Maar bovenal voel ik mij daar geborgen. Het is heerlijk om met medestanders te praten. Dat stimuleert om MVO nog meer te integreren in ons bedrijf.’

Voor Ton Stuij is MVO iets natuurlijks. Het heeft altijd zijn per-soonlijke interesse gehad. Pas later ontdekte hij ook de zakelijke voordelen ervan. Daarom is MVO nu integraal doorgevoerd in zijn bedrijf. Zowel op het gebied van kwaliteitseisen (ISO 9001) en mi-lieuverbeteringen als op het terrein van personeelsmanagement en maatschappelijke betrokkenheid.

Zo kijkt Mondial Movers niet alleen naar het eigen bedrijf, maar ook naar het netwerk. Het verhuisbedrijf toetst of de door hen inge-kochte materialen en producten daadwerkelijk met aandacht voor de mensenrechten van arbeiders geproduceerd en vervoerd zijn. En recentelijk reserveerde het bedrijf tijdens de Nacht van de Duur-zaamheid alvast drie elektrische auto’s.

Partner MultiCopy

´MVO is nooit af´MultyCopy is sinds drie jaar partner van MVO Nederland.

Jolanda Rovers coördineert vanuit het hoofdkantoor de MVO-

strategie.

‘Wij zijn nu een paar jaar bezig om MVO binnen MultiCopy gestal-te te geven. Dan is het fi jn dat je als partner van MVO Nederland op hun kennis kunt terugvallen. Wat bijvoorbeeld erg helpt is dat we iedere twee weken een nieuwsbrief ontvangen die vol ideeën en voorbeelden staat. Dan wordt je er iedere keer weer aan herinnerd dat MVO nooit af is. Het geeft ons energie om verder te gaan. Veel informatie halen we ook van de website.’

MultiCopy is klein begonnen met MVO. ‘Eerst hebben we gekeken naar onze producten en diensten. Die proberen we zo duurzaam mogelijk te maken. Dit heeft onder andere tot het gebruik van de toner ‘better choice’ geleid,’ aldus Rovers. Van recenter datum is de FSC-certifi cering van alle MultiCopy gra-fi sche bedrijven. Deze massale certifi cering is uniek in de wereld. MultiCopy kan daarbij haar klanten helpen grafi sche diensten duurzaam in te kopen. Daarmee wordt een zeer actieve bijdrage ge-leverd aan verantwoord bosbeheer omdat MultiCopy in Nederland voor al meer dan 50.000 MKB-ondernemingen en organisaties de communicatieondersteuner is.

Een volgende stap is volgens Rovers dat alle vestigingen gaan vol-doen aan de criteria die VROM heeft vastgesteld voor duurzaam Inkopen. Via de MultiCopy Academy worden alle 80 vestigingen ook hier op voorbereid. Zij voegt er aan toe dat ook de p van ‘people’ bij MultiCopy belangrijk is. Zo werkt het bedrijf veel samen met er-kende leerbedrijven om de leerlingen een kans te geven ervaring op te doen en om op deze manier een continue instroom van mensen in de sector te garanderen. Ook een mooi voorbeeld is hun zorg voor voormalige eigenaren van een vestiging. Deze Ambassadeursclub wordt ieder jaar uit-genodigd voor een gezellige bijeenkomst. Soms worden enkele oud-ondernemers ingezet bij een franchisevestiging als zich daar bijvoorbeeld familiecalamiteiten voordoen. People, planet en profi t gaan op deze manier hand in hand.

Wie kan partner worden?In principe mogen alle bedrijven met een MVO-ambitie partner worden. Wel wordt hen gevraagd het manifest te ondertekenen. Dit manifest heeft onder andere als uitgangs-punt dat partners van MVO Nederland bij alle bedrijfsbeslis-singen streven naar een zorgvuldige balans tussen ‘people, planet en profi t’[email protected]


Opmerkelijk is dat veel MVO koplopers minder hard

klagen over de crisis dan hun sectorgenoten.

Natuurlijk zijn er ook duurzame koplopers die het

moeilijk hebben, vooral als zij zwaar gefi nancierd

zijn of veel kapitaal nodig hebben. Maar de meeste

duurzame koplopers vertellen mij dat het hen tot

nu toe redelijk en soms zelfs zeer goed gaat. Bekend zijn de goede

resultaten van Triodos Bank en ASN Bank. Maar ik hoor ook posi-

tieve verhalen van het ingenieursbureau voor duurzaam bouwen

Search BV, van het klimaatneutrale congrescentrum Antropia,

van installateurs die zich hebben toegelegd op energiebesparing,

van Van Houtum Papier dat duurzaam toiletpapier fabriceert, van

ECOstyle met haar milieuvriendelijke meststoffen et cetera.

Tegelijkertijd zijn er ook opmerkelijke ontwikkelingen bij het MKB.

Zo is er recent onderzoek gedaan door advies- en onderzoeks-

bureau EIM. En daaruit blijkt dat dit jaar een sterk groeiende

groep MKB-ondernemers merkt dat steeds meer klanten naar

MVO-aspecten vragen. Vorig jaar kreeg zo’n 25 tot 30 procent van

de ondervraagde MKB-ondernemers die vragen, dit voorjaar was

dat zo’n 45 procent. In de sector bouw was dat zelfs zo’n 50 procent

en in de sector logies en maaltijden maar liefst tweederde! Dit zijn

opvallende en zeer verheugende ontwikkelingen. Dat duurzame

koplopers het in de crisis relatief goed doen is dus niet zo vreemd.

Het EIM onderzoek toont echter ook aan dat slechts 15 tot 20

procent van de MKB-ondernemers actief op zoek is naar milieu-

vriendelijker productiemethoden en -producten. En dat is weer

opvallend laag als je kijkt naar de groeiende behoefte van klanten.

Hoog tijd dus dat ook de achterblijvers in beweging komen.

Brancheorganisaties en kamers van koophandel kunnen hen

daarbij goed helpen. MVO Nederland werkt met deze partijen

nauw samen om MVO bij hun achterban hoog op de agenda te

krijgen. In steeds meer sectoren komt dat proces goed op gang.

Actieve brancheorganisaties zijn bijvoorbeeld UNETO VNI (instal-

lateurs), Tuinbranche Nederland, PPV (projectverhuizers), VBZ

(bakkerij- en zoetwaren) en Modint (mode, tapijt en textiel).

MVO wordt dus steeds meer mainstream. Dat is een goede zaak,

maar zeker nog geen reden om tevreden achterover te leunen.

Het tempo van verduurzaming moet omhoog, zowel op ecologisch

als op sociaal terrein. Wie daarop niet wil wachten kan nu al

partner worden van MVO Nederland en zich aansluiten bij het

snel groeiende netwerk van ondernemers met MVO-ambitie

(zie www.mvonederland.nl). Daar kun je op een laagdrempelige

manier leren hoe je met MVO kunt versnellen. Recessie of geen

recessie.

Willem Lageweg

Duurzame ondernemers zijn crisis-bestendig

Mini-cv

Willem Lageweg is directeur van MVO

Nederland, het nationale kennisnet-

werk op MVO-gebied. MVO Nederland

ondersteunt en stimuleert het

Nederlandse bedrijfsleven bij het star-

ten met en verankeren van maatschap-

pelijk verantwoord ondernemen.

[email protected]

Column

Fotografi e Jiri Büller


65


Pepper is een inspirerend en informatief special interestblad voor ondernemers

uit het midden- en kleinbedrijf en ieder ander die in zijn functie te maken heeft met

maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Abonnementen en losse nummersSurf naar www.pepperonline.nl voor het aanvragen

van een gratis proefnummer of om meteen abonnee

te worden.

Losse nummers: 4,95 (inclusief BTW, exclusief

verzendkosten).

Jaarabonnement: 65 euro (exclusief BTW).

Pepper verschijnt 6 keer per jaar in een omvang van

circa 64 pagina’s. Het volgende nummer verschijnt in

februari 2010.

Adverteren in PEPPER?Koninklijke Van Gorcum, Assen, is verantwoordelijk

voor de advertentie-exploitatie van PEPPER. Via de

onderstaande link vindt u meer informatie over de

mogelijkheden en tarieven. Voor meer informatie of

voor een afspraak met één van de accountmanagers

kunt u contact opnemen met:

Koninklijke Van Gorcum

Postbus 43 - 9400 AA ASSEN

Industrieweg 38 - 9403 AB ASSEN

[t] 0592 376 935 [f] 0592 379 552

COLOFONHoofdredactieToine Al en Lars Moratis

EindredactieToine Al, Eveline Beijst

BasisvormgevingSnijder & Scherphuis

Algemene coördinatieMirte van Dijk

BijdragenToine Al, Timo Cochius, Karel

van Delft, Philip Dröge, Elfrieke

van Galen, Alex Groothedde,

Linda Huijsmans, Herman

Kleintjes, Ben Kuiken, Willem

de Lange, Enno Masurel, Lars

Moratis, Karin van Nistelrode,

Alex van der Zwart, Timmo

Terpstra, Irene Schoemaker, Jos

Plompen, Ravestein & Zwart,

Ireen Rölling, Jos Widders-

hoven, Pierre de Winter, Rob

Voorwinden

ColumnsMonique Jansen, Margot van

Sluis, Willem Lageweg, Anne-

Marie Rakhorst, Jan Rotmans

BeeldredactieAnja Koelstra

Illustraties & fotografi eANP, Kees AB, Pepijn Barnard/

Art Associates, Jan Boeve/

Hollandse Hoogte, Rhonald

Blommestijn, Jiri Büller, Martin

Dijkstra, Paul Fleming, Jantine

Geurts, Ronald van den Heerik,

Barry Hetherington, Hans van

den Heuvel/Studio Zero, Hol-

landse Hoogte, Nanna Koe-

koek, Marcel Krijger, Lex van

Lieshout/ANP, Mirjam van der

Linden, Rijkswaterstaat, Huib

van Wersch, Frans Ypma/AP

UitgeverSonja Geurts-Japenga

AdvertentieacquisitieAcquire Media

Faradaystraat 4A

8013 PH Zwolle

T 038 – 460 63 84

F 038 – 460 63 18

DrukKoninklijke Van Gorcum, Assen

DistributieKoninklijke Van Gorcum, Assen

UitgavePEPPER Magazine is een uitgave

van Koninklijke Van Gorcum,

Assen

Postbus 43

9400 AA ASSEN

Industrieweg 38

9403 AB ASSEN

[t] 0592 376 935 [f] 0592 379 552

De inhoud van dit magazine is een journalistiek

product en mag niet worden opgevat als

juridisch advies. Hoewel bij de samenstelling

van dit magazine de uiterste zorgvuldigheid

is betracht, kan voor eventuele onjuistheden

niet worden ingestaan. Uitgever, redactie en

auteurs aanvaarden deswege geen enkele

aansprakelijkheid. Informatie in dit magazine

is niet noodzakelijk compleet en is mogelijk

niet van toepassing in een specifi eke concrete

situatie.

© copyright 2009 Koninklijke Van Gorcum,

Assen. Niets uit deze uitgave mag op enigerlei

wijze worden gereproduceerd of vermenig-

vuldigd zonder voorafgaande schriftelijke

toestemming van de uitgever.

Inkoop & Logistiek Wegwerpbestek kan duurzamer zijn dan porcelein

Innovaties & Nieuwe producten Luxe Lexus RX 450h: écht zo groen als een Golf


Cateraar Albron sneller duurzaam zonder MVO-afdeling

NUMMER 1 | NOVEMBER 2009

Verantwoord ondernemen op

zijn scherpst

DUURZAME ONDERNEMERS ZIEN KANSEN

Sterker uit de crisis

18

78

46

23

11

10

6

En verder in dit nummer: > Drukkerij Pascal: in vier jaar compleet duurzaam p.22> Hoe bescheiden MKB-er meer kan profiteren van zijn groene gedrag p.44

DANNY VAN DER EIJK, ACHMEA-DIRECTEUR:

‘Wij zetten issues op de kaart’

Service & Colofon

5209512

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

C E R T I F I E D P R O F E S S I O N A L P R O G R A M

People, Planet, Profi tWerk bij de Open Universiteit aan uw eigen professionele

ontwikkeling en ontwerp tegelijkertijd een MVO-profi el

en MVO-implementatieplan voor uw eigen organisatie.

- Individuele professionalisering op

academisch niveau

- Unieke combinatie van praktijk, theorie

en didactiek

- Uw eigen bedrijfspraktijk staat centraal

In samenwerking met MVO Nederland, het nationale MVO-kenniscentrum, en CSR Academy.

CPPwww.ou.nl/cpp

Meer weten?

www.ou.nl/MVO

Documents

Pepper magazine nummer 1