บทปฏบตการท 2ทบทวนสณฐานวทยาและกายวภาคศาสตรของปลานำ�าจด

เสนอ

ผชวยศาสตราจารยชนกนต จตมนส

สมาชกในกลม

นายปยพฒน สสานนท รหสนกศกษา 5210101018นายวณช เลกอาราม รหสนกศกษา 5210101038

นายอนนท วารกล รหสนกศกษา 5210101051นายอภชาต มปอ รหสนกศกษา 5210101052

นายอครพล เหลาล รหสนกศกษา 5210101054นายอดมศกด อนทรย รหสนกศกษา 5210101055

บทนำา

ในปจจบนนการเพาะเลยงสตวนำาในประเทศไทยนบวามการพฒนาทเรวอยในเกณฑทด สามารถเพาะเลยงสตวนำาเพยงพอตอผบรโภคภายในประเทศ และเพอการสงออกสรางผลกำาไรใหกบประเทศเปนจำานวนมากในแตละป เนองจากในปจจบนมการเพาะเลยงสตวนำาเปนจำานวนมากผลผลตทไดจงมหลายมาตรฐาน การผลตสตวนำาจงตองมการจดการทดมคณภาพสามารถผลตสตวนำาทปลอดภยตอผบรโภค การผลตสตวนำาใหมคณภาพปลอดภยจากโรคและสารเคมจงเปนทตองการของผบรโภค

การเลยงปลานลใหปลอดจากโรคและสารเคมนน จะตองมการจดการฟารมทด สภาพแวดลอมทด คณภาพของนำาทใชในกระบวนการผลต รวมถงพนธของสตวนำาทใชในการเพาะเลยงดวย โรคทเกดในปลานลในปจจบนกอใหเกดปญหาตอผผลตเปนอยางมาก ผผลตบางรายจงตองอาศยยาและสารเคมเขามามสวนชวยในการกำาจดโรค โรคปลาสามารถแบงไดเปน 2 ชนดหลก ๆ คอ โรคตดเชอ (infectious diseases) และโรคไมตดเชอ (non-infectious diseases) โรคตดเชอมสาเหตมาจากเชอโรคซงสวนใหญพบไดทวไปในสงแวดลอมหรอตดมากบปลาซงเปนพาหะของโรค โรคเหลานสามารถตดตอกนได (contagiousdiseases) และตองการการรกษาจดการเพอทจะควบคมการระบาดของโรค ในทางตรงกนขาม โรคไมตดเชอซงเกดจากสภาวะแวดลอมอนไมเหมาะสม การขาดสารอาหาร ความบกพรองทางพนธกรรม เปนโรคซงไมตดตอและไมสามารถใชยาในการรกษาได

การจดการสขภาพปลานลจงเปนวธการทใชในเพอวางแผนปองกนไมใหปลาเกดโรคและมความจำาเปนอยางยง เนองจากหากปลานลเปนโรคแลวโอกาสทจะรกษาทำาไดยากมากและเปนการเพมตนทนทสงขนมากจนทำาใหผเลยงไมสามารถแบกภาระได รวมทงไมเปนทยอมรบของผบรโภค ดงนนการทจะประสบผลสำาเรจในการเพาะเลยงสตวนำา จะตองมการจดการสขภาพสตวนำาทด อนไดแก การเตรยมบอทด มการรกษาความสะอาดบอ เครองมออปกรณทใช เพอลด

โอกาสความเสยงในการเกดโรคและแพรระบาดของโรคสตวนำา การใชลกพนธปลาทแขงแรง การจดการคณภาพนำาทด ไมใชยาและสารเคมตองหาม การใหอาหารทดมคณภาพสง ทำาใหสตวนำาโตไว ไดผลผลตสงคณภาพด ไมมยาปฏชวนะตกคาง สรางกำาไรสงแกผเลยงและไมทำาลายสงแวดลอม

จดประสงค1. ทบทวนลกษณะกายวภาคศาสตรของปลานำาจดทมความสำาคญทาง

เศรษฐกจ2. ดลกษณะอวยวะภายในและระบอวยวะทจำาเปนตอการวนจฉยโรคของ

ปลาชนดนน3. สงเกตลกษณะของปลาทนำามาทำาการทดลอง วาเปนปลาทปวยหรอม

สขภาพด และจดบกทก

อปกรณการทดลอง1. ถาดรองปลา 2. ปากคบ3. กรรไกรผาตด 4. เขมเขยเชอปลายสน5. เพลท 6. มดผาตด7. ไมบรรทด 8. เครองชง9. บกเกอร 10. กระดาษทชช

ภาพอปกรณการทดลอง

วธการศกษา1. นำาปลานลเพอใชเปนตวอยางในการทดลอง และทำาใหปลาตาย โดยการ

ตดเสนประสาทของปลาดงภาพ

2. ชงนำาหนก วดความยาวของปลา และจดบนทกใหเรยบรอย ดงภาพ

2. ศกษาลกษณะปกตภายนอกของปลาททำาการทดลอง โดยสงเกตตลกษณะตางๆ ดงน

-สของลำาตว -สของตา-ลกษณะของครบ -การตกเลอดตามลำาตวของปลา

3. ใชกรรไกรผาทองเพอดอวยวะภายใน โดยสอดกรรไกรตดไปดานทองระวงอยาใหโนอวยวะภายในของปลา ดงรป

4.เมอผาเสรจแลว สงเกตลกษณะอวยวะภายในของปลา ซงสงเกตดงตอไปน

- ลกษณะสของตบ มาม ไต และสงเกตลำาไส วามอาหารมากหรอนอย ดงภาพ

- บนทกผลการสงเกต และใชอางในการทดลอง

วธการสงเกตปลาปวย

1. ปลามอาการเซองซมผดปกต

2. ปลาไมคอยกนอาหาร

3. มบาดแผลตามตว

4. ปลาวายนำาถตวกบพนตหรอวสดตางๆ

5. ปลาวายนำาสนกระตกและวายเรวผดปกต

6. ปลาขบเมอกออกมามากผดปกต

7. ปลาวายนำาหมนควง ทรงตวไมอย ครบหรอหางขาดแหวง

8. ตามลำาตวมสงแปลกปลอมเกาะ

9. เหงอกของปลากางออกมาก เหงอกเปดหรอบวมแดง

10. เกลดตงชนผดปกต

11. ตามลกษณะเปนผาขาวหรอเปนจดขาว

12. มเนอเยอหรอตมเนอนนขนมาตามลำาตว

การสงเกตอาการปวยของปลา

การเคลอนไหว

การเปลยนแปลงสของลำาตว

การเกดเมอก

การหายใจ

การผดปกตของอวยวะตางๆ การกนอาหาร การเจรญเตบโต

โรคทเกดจากการตดเช�อแบคทเรยลกษณะการตดเชอทางแบคทเรยจะคลาย ๆ กน จะมการตกเลอด มแผล

ตามลำาตวครบกรอน กกหบวม มนำาในชองทอง ไมกนอาหาร ทพบบอยม 2 ชนด คอ

1. โรคเกดจากเชอแอโรโมแนส (Aeromonas hydrophila) เปนโรคทมกอใหเกดความเสยหายทางเศรษฐกจมากในการเลยงปลาดก ปลานล กบและปลานำาจดอน ๆ และมกพบบอยในบอทเลยงโดยใหอาหารสดหรอการเลยงแบบผสมผสาน ซงเชอตวนจะอาศยอยในแหลงนำาอยแลวโดยเฉพาะแหลงทมสารอนทรยปรมาณสง ความเครยดไมวาจะเปนการขนสง การเคลอนยาย ปรมาณออกซเจนทตำา การใหอาหารทไมด การมปรสตเกาะเยอะ ปลาตดเชอจะวายนำาเฉอยชา ไมกนอาหาร ครบกรอน มการตกเลอด เกดบาดแผลเปนหลมลก ทองบวม ตบเหลอง มการตกเลอดบรเวณลำาไส

2. โรคคอลมนารส เกดจากเชอแฟลกซแบคเตอร (Flexibacter columnaris) ปลาทตดเชอไดงายเมอเกดความเครยดจากการขนสง โดยเฉพาะในชวงหนารอน และชวงทมการเปลยนแปลงอากาศกะทนหน ปลาจะมตวสดางซดเปน แถบ ๆ มเมอกมากผดปกต ครบกรอน เหงอกกรอน อาจมการสรางสารสเหลองเกดขนบรเวณบาดแผลโรคตดเชอแบคทเรยมกจะเปนการตดเชอภายใน ซงตองรกษาดวยอาหารผสมยาปฏชวนะโดยทวไปปลาทตดเชอแบคทเรยจะมการตกเลอดหรอเปนแผลฝบรเวณผวลำาตว รอบตาและปากบางครงจะพบวา ทองบวม ตาโปน กลมยาทใชในการรกษาโรคตดเชอแบคทเรย ไดแก ออกซเตตราซยคลน เททราซยคลน ออกโซลนคแอซค (oxolinic acid) นาลดกแอซค (nalidixic acid) และซลฟาเมททอกซน/ออเมโทรพรม (sulfamethoxaxde/trimethoprim) ควรใชยาตดตอกน 5 – 14 วนแลวแตชนดของยา อยางไรกตาม ไมควรใชยาตานจลชพในการปองกนโรค เพราะจะทำาใหเกดการดอยา ควรหยดใชยาอยางนอย 21 วนกอนจบขาย เพอมใหยาเกดการตกคางในสตวนำา หากเกดการตดเชอแบคทเรย

ภายนอก เชนปลาทเปนโรคคอลมนาลส ปลาจะมลกษณะตวดาง โรคนอาจเกดขนหลงจากการเคลอนยายปลา หรอชวงทมอากาศเปลยนแปลงกะทนหน ชวงอากาศเยน หรอชวงฝนตกหนก การรกษาอาจทำาไดโดยใชยาเหลอง (acriflavin) แชในอตราความเขมขน 1 – 3 ppm โรคตดเชอไวรสยากทจะแยกลกษณะปลาทตดเชอแบคทเรย โรคนยากในการตรวจวนจฉยและไมมยาปฏชวนะในการรกษาโรคทเกดจากไวรส สำาหรบปลานลในประเทศไทยไมมรายงานการเกดโรคจากเชอไวรสโรคปลาทเกดจากการตดเชอรา สปอรของเชอราพบอยทวไปในแหลงนำา เชอราทพบบอยไดแก Saprolegnia สวนใหญจะตดเชอในไขทมการฟกทไมด เมอปลาเกดบาดแผล ไมวาจะเกดจากบอบชำาจากการขนสง การตดเชอปรสตหรอไวรส เชอราสามารถทจะไปเจรญบนบาดแผลดงกลาวทำาใหเหนเปนปยสขาวหรอสนำาตาลปรากฏอย สารเคมใชในการกำาจดเชอราคอฟอรมาลนและดางทบทม เนองจากสวนใหญแลวการตดเชอจะเกดขนมาจากสาเหตอนเหนยวนำามากอน ดงนนตองตรวจหาสาเหตเบองตนวา ทำาไมปลาจงตดเชอราเพอจะไดแกไขทตนเหต

โรคไมตดเช�อสามารถแบงไดเปนโรคทเกดจากสงแวดลอมไมเหมาะสม โรคทเกดจาก

อาหารและโรคทเกดจากความบกพรองทางพนธกรรม

โรคทเกดจากสงแวดลอมสรางความเสยหายทางเศรษฐกจแกวงการเพาะเลยงสตวนำาจำานวนมาก

ซงอาจเกดจากปญหาออกซเจนทละลายอยในนำามปรมาณตำา (ไมควรตำากวา 3 พพเอม) การเลยงปลาในอตราทหนาแนนเกนไป เมอเลยงไประยะหนงปลาจะวายนำาลอยหวในชวงเชา ถาไมรบแกไข ปลาจะทยอยตาย สาเหตเกดจากออกซเจนในบอไมเพยงพอ หรอมปรมาณแอมโมเนยทสง (ไมควรเกน 0.02 พพเอม) ควรมการเปลยนถายนำาหรอใชเครองตนำาหรอดดนำาพนไปในอากาศเพอเพมปรมาณออกซเจนในบอ

โรคทเกดจากอาหาร ในชวงฤดหนาวปลาจะกนอาหารลดลง เราจะตองปรบปรมาณอาหารทใหลง

ดวย เพอไมใหอาหารเหลอและนำาในบอเนาเสยเสย สวนทปลาทปลอยลงบอใหม ๆ เชนกน ไมจำาเปนตองใหอาหารทนท เนองจากปลามกจะเครยดจากการขนสงและไมกนอาหาร ควรจดหาอาหารทมคณคาทางอาหารครบถวนจากบรษททมชอเสยง จดเกบไวในทแหง และไมควรจดเกบเกน 3 เดอน อยางไรกตาม การใหอาหารเมดสำาเรจรปมากเกนความจำาเปนทำาใหปลานลอวนและมกอนไขมนสะสมในชองทองจำานวนมาก ถงนำาดจะขยายขนาดใหญขน ทำาใหปลาเหลานออนแอและตายไดงายหากสภาพแวดลอมไมด

สรปผลการทดลองจากการทดลอง สรปไดวา ปลาทนำามาศกษา ไมพบลกษณะผดปกต

ภายนอก และไมมปรสตภายนอก และเมอผาดลกษณะอวยวะภายใน พบวา สของอวยวะมลกษณะปกตด สของตบ มาม และไต มลกษณะปกต ลำาไสมอาหารอยภายในปกต

สาเหตทไมพบปรสตภายนอกและภายใน เนองจาก ปลาทนำามาใชในการทดลอง เปนปลาเลยง หาซอไดจากตลาด ไมใชปลาทมาจากแหลงนำาธรรมชาต จงไมพบปรสต หรอโรคของสตวนำา

เอกสารอางอง

www.fishtech.mju.ac.th/FishNew1/OSS/.../ByBUzsfTue53948.pd

สบคนเมอวนท 25 มถนายน 2553 เวลา 09:35 น.

www.dld.go.th/region9/CSS_DLD9/DFISH01A.htmlสบคนเมอวนท 25 มถนายน 2553 เวลา 11:05 น.