80
Lip. 1:1 1 Lip. 1:2 LIPAI Oaralap en Pwuhk wet Pwuhken Lipai audaudki kosonned akan me pid en mehn Lipai kan doadoahk en samworo. Samworo pwukat kin pwukoahki epwelpen kaudok en mehn Israel en kawa ko, oh arail tiahk sarawi kan. Ire me keieu kesempwpal nan pwuhk wet, iei duwen Koht eh sarawihe, oh pil duwen wiepen tiahk sarawi kan me sapwellime aramams akan en idawehn ni ar kaudok oh ni ar wiewia, pwe re en kin momour nin duwen sapwellimen “Koht sarawien Israel.” Eri, lepin mahsen me keieu kesempwal oh dehde nan pwuhk wet, iei me mi nan ire laud 19, ire tikititk 18, me Sises ketin kahdaneki keriaun kosonned me lapalap: “Ke en poakohng mehn mpomw duwehte omw kin poakohng pein uhk.” Audepe ni Oaralap Duwen kosonned akan me pid kisakis oh meirong 1.1 —7.38 Kesepwildahn Aaron oh nah pwukat ko ong ni doadoahk en samworo 8.1—10.20 Duwen kosonned akan me pid mwakelekel oh samin ong kaudok 11.1—15.33 Rahnen Tomw 16.1-34 Duwen kosonned akan mehn sewese kadakadaur mour sarawi oh kaudok sarawi 17.1—27.34 Duwen Meirong Isihs kan 1 KAUN-O ketin malipe Moses sang nan Impwal me KAUN-O kin ketiket loale oh ketikihong kosonned pwukat 2 pwe en patohwanohng mehn Israel kan en kapwaiada ni ar pahn kin wia arail meirong.

LIPAI - World English Bible · Lip.1:3 2 Lip.1:15 Niemenehpahnmeirongkimahnemen,ekakkihsang nin nah kou de sihpw de kuht kan. 3 Ma eh meirong pahnmihminimeirongisihsenkou,mahnopahnkouwol

Embed Size (px)

Citation preview

Lip. 1:1 1 Lip. 1:2

LIPAIOaralap en Pwuhk wet

Pwuhken Lipai audaudki kosonned akan me pid enmehn Lipai kan doadoahk en samworo. Samworo pwukatkin pwukoahki epwelpen kaudok en mehn Israel en kawako, oh arail tiahk sarawi kan.

Ire me keieu kesempwpal nan pwuhk wet, iei duwenKoht eh sarawihe, oh pil duwen wiepen tiahk sarawi kanme sapwellime aramams akan en idawehn ni ar kaudokoh ni ar wiewia, pwe re en kin momour nin duwensapwellimen “Koht sarawien Israel.”

Eri, lepin mahsen me keieu kesempwal oh dehde nanpwuhk wet, iei me mi nan ire laud 19, ire tikititk 18, meSises ketin kahdaneki keriaun kosonned me lapalap: “Keen poakohng mehn mpomw duwehte omw kin poakohngpein uhk.”Audepe ni Oaralap

Duwen kosonned akan me pid kisakis oh meirong 1.1—7.38

Kesepwildahn Aaron oh nah pwukat ko ong nidoadoahk en samworo 8.1—10.20

Duwen kosonned akan me pid mwakelekel oh saminong kaudok 11.1—15.33

Rahnen Tomw 16.1-34Duwen kosonned akan mehn sewese kadakadaur mour

sarawi oh kaudok sarawi 17.1—27.34Duwen Meirong Isihs kan

1 KAUN-O ketin malipe Moses sang nan Impwal meKAUN-O kin ketiket loale oh ketikihong kosonned pwukat2pwe en patohwanohngmehn Israel kan en kapwaiada niar pahn kin wia arail meirong.

Lip. 1:3 2 Lip. 1:15Ni emen eh pahnmeirongki mahn emen, e kak kihsang

nin nah kou de sihpw de kuht kan. 3 Ma eh meirongpahnmihmi ni meirong isihs en kou, mahno pahn kouwolemen, me sohte kisin samin kis reh. E pahn kahrehdomahno ni wenihmwen Impwal me KAUN-O kin ketiketloale, pwe KAUN-O en ketin kupwurperenki. 4 Aramasoahpw pahn kidahng peh pohn moangen mahno, pwehnwiahla ehmeirong en tomwki dipe kan. 5E pahn kemehlakouo wasao, oh samworo kan me kadaudok en Aaron,pahn patohwandahng KAUN-O nta, a mwuhr re pahnusupihki ni keile pahieu koaros en pei sarawio me mihteni wenihmwen Impwalo. 6Mwuhr e ahpw pahn kihsangkilin mahno oh sepepene uduke. 7 Eri, samworo kanpahn koasoanehdi tuwi pohn pei sarawio oh isikada. 8 Repahn kihong udukme sapidier ko pohn kisinieio, iangahkimoange oh wihe ko. 9 Aramaso pahn kamwakelehdakepwehn mahno oh neh kan; eri samworo ahpw pahnisikalameirongo pwon pohn pei sarawio. Pwohnmeirongen konot wet kin kaparanda kupwur en KAUN-O.

10 Ma aramas emen pahn meirongki sihpw men dekuht men, mahno pahn mahn wol emen me sohte kisinsamin kis reh. 11 E pahn kemehla ni paliepeng en peisarawio, oh samworo kan ahpw pahn usupihki nta ni palipahieu koaros en pei sarawio. 12Mwurin aramaso eh pahnsepepenehr uduken mahno, samworo ahpw pahn kihdiuduk en mahno pohn kisiniei, iangahki moange oh wiheko. 13Aramaso pahn kamwakelehda kepwehn loale kan ohneh kan; eri samworo ahpw pahn patohwandahng KAUN-O oh isikala meirongo pohn pei sarawio. Pwohn meirongen konot wet kin kaparanda kupwur en KAUN-O.

14 Ma aramaso pahn meirongki menpihr men ninduwen meirong isihs, menpihro pahn mwuroi mende emen menpihr me adaneki pitsin. 15 Samworo

Lip. 1:16 3 Lip. 2:8pahn wadohng menpihro ni pei sarawio; e ahpw pahnpirer tepinwere oh isikala moange pohn pei sarawio.16 Samworo pahn kihsang kepwehn loale oh keselahngni palimesehn pei sarawio wasa pehs ko kin lekdeklaie. 17 E pahn ale pehn menpihro, kadangpeseng ohpwalangpeseng, ahpw e sohte pahn tehrasang peh kan,oh e pahn isikala pwon pohn pei sarawio. Pwohnmeirongen konot wet kin kaparanda kupwur en KAUN-O.

2Meirong en Wahnsahpw

1Ma mehmen pahn meirongki wahnsahpw ong KAUN-O, en ngidarpene mahs pwe en wiahla pilawa. E pahnkihong lehn olip oh warpwohmwahu powe; 2 E ahpwpahnwadohng rehn samworo kanmekadaudok enAaron.Emen irail ahpw pahn ale ehu oaroahr en pilawao ian-gahki leho oh warpwohmwahu koaros oh isikala pohnpei sarawio, mehn wia kilel ehu me koaros meirongalahrong KAUN-O. Pwohnmeirong en konotwet kin kaparandakupwur en KAUN-O. 3 Luhwen pilawa en meirongo pahnkohieng samworo ko. E wia mehkot me inenen sarawi,pwehki eh kisehn meirong me wiawihong KAUN-O.

4 Ma mehn meirongo iei pilawa me umw, e pahnwiawihda sohte doal ihs. E kak mwomwen lopwon enpilawa doal lehn olip de ni mwomwen keik menipinip melehn olip kohieng powe.

5 Ma mehn meirongo iei pilawa me kuk nan mehnpirain, e pahn wiawihda sang ni pilawa doal lehn olipahpw sohte doal ihs. 6Ke pahn pilitikihdi oh wudekihongleh powe, ni omw pahn wiahki mehn meirong.

7 Ma mehn meirongo iei pilawa me kuk nan pan, epahn wiawihda sang pilawa oh lehn olip. 8 Wahdo ninduwen meirong ehu ong KAUN-O oh kihong samworo, e

Lip. 2:9 4 Lip. 3:3ahpw pahn walahng pohn pei sarawio. 9 Samworo pahnkihsang ekis ni meirongo nin duwen kilel ehu me koarosmeirongalahr ong KAUN-O, e ahpw pahn isikala pohn peisarawio. Pwohn meirong en konot wet kin kaparandakupwur en KAUN-O. 10 Luhwen mehn meirongo pahnkohieng samworo kan. E wia mehkot me inenen sarawi,pwehki eh kisehn meirong isihs me wiawihong KAUN-O.

11Meirong enwahnpilawa koarosme ke pahnwiahiongKAUN-O sohte pahn doal ihs; sohte ihs de sukehn loan-galap pahn doadoahk ni meirong isihs me kin wiawihongKAUN-O. 12 Wahn pilawa me aramas pahn kin tepin dol-ung nan sounpar koaros pahn wisikdohng rehn KAUN-O,ahpw e sohte pahn isihsla pohn pei sarawio. 13 Kihongsoahl ni mehn meirong en wahn pilawa koaros, pwesoahl wehwehki inowo nanpwungen kumwail oh Koht.(Kihong soahl nan amwail mehn meirong koaros.) 14 NiomwpahnmeirongkihongKAUN-O tepinwahn sapwomwkoarosme ke pahn dolung, ke pahnmeirongki wahn kohnkereng pohn kisiniei de kohn ngidar. 15Kihong powe lehnolip oh warpwohmwahu. 16 Samworo ahpw pahn isikalawarpwomwahu koaros iangahki ekis wahn kohno oh lehome pahn wia kilel ehu; nin duwen meirong en konot ehuong KAUN-O.

3Meirong en Kaminimin

1Ma emen pahnwahdo nah kou pwehnwiameirong enkaminimin, e pahnkouwol de kou lihme sohte kisin saminkis reh. 2 Aramaso pahn kidahng peh pohn moangenkouo oh kemehla mwohn Impwal me KAUN-O kin ketiketloale. Samworo kan me kadaudok en Aaron ahpw pahnusupihki nta pali pahieu koaros en pei sarawio. 3 Reahpw pahn alehsang ni mahno wasa pwukat nin duwen

Lip. 3:4 5 Lip. 3:17

meirong en konot ong KAUN-O: wih en kepwehn loalekoaros, 4 iangahki mwidihlik ko oh wihe ko oh wasa keieumwahu en eho. 5 Samworo ko ahpw pahn isikala koarospohn pei sarawio iangahki meirong isihs teikan. Pwohnmeirong en konot wet kin kaparanda kupwur en KAUN-O.

6Ma emen pahnwahdo sihpwmen de kuhtmen pwe enwia meirong en kaminimin, e kak kuht wol de kuht lih mesohte kisin samin kis reh. 7Ma aramaso pahn meirongkisihpw men, 8 e pahn kidahng peh pohn moangen mahnooh kemehla mwohn Impwalo. Samworo kan ahpw pahnusupihki nta pali pahieu koaros en pei sarawio. 9 Reahpw pahn alehsang ni mahno wasa pwukat nin duwenmeirong en konot ong KAUN-O: Wihe, pwadaiki pwonpahn sapasang limwahn tihlapeo, oh wih koaros mepatehng kepwehn loale kan, 10 mwidihlik kan iangahkiwihe kan oh wasa keieu mwahu en eho. 11 Samworoahpwpahn isikalamepwukat koaros pohn pei sarawio ninduwen meirong en konot ong KAUN-O.

12 Ma emen pahn meirongki kuht, 13 e pahn kidahngpeh pohn moangen kuhto oh kemehla mwohn Impwalo.Samworo kan ahpw pahn usupihki nta pali pahieu koarosen pei sarawio. 14Re ahpw pahn alehsang ni mahno wasapwukat nin duwen meirong en konot ong KAUN-O: wihekoaros en kepwehn loale, 15mwidihlik ko oh wihe ko, ohwasa keieu mwahu en eho. 16 Samworo ahpw pahn isikalamepwukat koaros pohn pei sarawio nin duwen meirongen konot me pahn kaparanda kupwur en KAUN-O. KAUN-O me sapwellimaniki wih koaros. 17 Sohte mehn Israelmen pahn tungoale wih de nta; koasoandi poatopoat ehumet ong mehn Israel koaros oh kadaudokarail kan wasakoaros me re pahn kousoan ie.

Lip. 4:1 6 Lip. 4:144

Meirong en Dihp me Aramas Depweikihla1KAUN-O ketin mahsanihong Moses, 2 en padahkihong

mehn Israel kan: ma mehmen pahn wiahda dihp ohkauwehla ehu sapwellimen KAUN-O kosonned akan ni ehdepweikihla, e pahn kapwaiada koasoandi pwukat.

3Ma Samworo Lapalap me dipadahr oh kahrehda ara-mas akan en pwukoakihdi dipeo, e pahn meirongkihongKAUN-O koupwul wol men me sohte kisin samin kis rehpwehn tomwki dipeo. 4 E pahn wahdo koupwul woloni wenihmwen Impwalo, oh kidahng peh pohn moange,oh kemehla wasao mwohn silangin KAUN-O. 5 SamworoLapalapo pahn ale ekis ntahn kouo oh wahlong nanImpwalo. 6 E ahpw pahn kaduh sendinpeh nan ntao ohusupihkimwohnkahdeng sarawio pahnpak isuh. 7Mwurie pahn pil iriski ntao koden keimw en pei sarawienwarpwohmwahwo me mi nan Impwalo. E ahpw pahnwudekihdiong luhwen ntao ni poahsoan en pei sarawienmeirong isihs me mi ni wenihmwen Impwalo. 8 E pahnkihsang wih en kouo koaros, wih en kepwehn loale kan,9mwudihlik ko oh wihe ko, oh wasa keieu mwahu en eho.10Samworo ahpwpahn alewih pwukat oh isikala pohnpeisarawienmeirong isihso, duwenme ewiahiongehrwih enmahn me kamalahr ni meirong en kaminimino. 11 E pahnale kilio, uduke koaros, moange, neh ko oh kepwehn loale,iangahki mwasahltik ko; 12 eh pahn wahieila mepwukatkoaros likin kahnimpwalo, wasa mwakelekel en kaudokme pehs kan kin lekdekla ie, e ahpw pahn isikala wasaopohn koasoakoasoak en tuwi ko.

13 Ma mehn Israel koaros me dipadahr oh kauwelahrkosonned ehuenKAUN-Oni ar depweikihla, 14eri ni dihpoeh dehdehdahr, mehn Israel koaruhsie pahn iang wahdokoupwul wol men pwehn wia ar meirong en dihp. Re

Lip. 4:15 7 Lip. 4:26pahn wadohng ni Impwalen KAUN-O; 15 oh kaun akanen mehn Israel ahpw pahn kidahng pehrail kan pohnmoangenkouo, ohmahnoahpwpahnkamakamalawasao.16Samworo Lapalapo ahpwpahn ale ekis ntao ohwahlongnan Impwalo. 17 E pahn kaduh sendinpeho nan ntaooh usupihki mwohn kahdengo pahn pak isuh. 18 Mwurie pahn iriski ntao koden keimw en pei sarawien warp-wohmwahwomemi nan Impwalo. E ahpwpahnwudekih-diong luhwen ntao ni poahsoan en pei sarawien meirongisihs me mi ni wenihmwen Impwalo. 19 E ahpw pahnale wihe koaros oh isikala pohn pei sarawio. 20 E pahnwiahiong kou menet duwehte me e wiahiong kouwol enmeirong en dihpo. Ih duwen eh pahn wia meirong entomwen dihp en aramas akan oh diparail kan ahpw pahnlapwada. 21 Mwuhr e pahn ale kouwolo oh wahla likinkahnimpwalo oh isikala ie, duwehte eh isikala kouwol mewiameirong en dipe kan. Ihmet duwenmeirong en tomwoh lapwadahn dipen aramas akan.

22 Ma kaun emen me wiahda dihp oh kauwehla ehukosonned en KAUN-O ni eh depweikihla, 23 eri, ni pe-tehkpen dihp wet eh pahn wiawiher, eh pahn wahdo ehmehn meirong emen koupwul wol me sohte kisin saminkis reh. 24 E pahn kidahng peh pohn moangen mahno ohkemehla paliepeng en pei sarawio, wasa me mahn akanme kin wia mehn meirong isihs kin kamakamala ie. Metiei meirong en lapwahda dihp. 25 Samworo pahn kaduhsendinpeh nan ntahn mahno oh iriski koden keimw enpei sarawio, e ahpw pahn wudekihdiong luhwen ntao nipoahsoan en pei sarawio. 26 Mwuri e pahn isikala wihekoaros pohn pei sarawio, duwehte eh isikala wih enmahnme kamala ong meirong en kaminimino. Ih duwen metsamworo eh pahn wia meirong en tomwki dipen kaunakan, oh dipeo ahpw pahn lapwada.

Lip. 4:27 8 Lip. 4:3527 Ma emen aramas mwahl akan me wiahda dihp oh

kauwehla ehu kosonned en KAUN-O ni eh depweikihla,28 eri, ni petehkpen dihp wet eh wiawiher, e pahn wahdoeh mehn meirong emen kuht lih me sohte kisin saminkis reh. 29 E pahn kidahng peh pohn moangen mahno ohkemehla ni paliepeng en pei sarawio, wasa me mahn enwia meirong isihs kin kamala ie. 30 Samworo pahn kaduhsendinpeh nan ntahn mahno oh iriski koden keimw enpei sarawio, e ahpw pahn wudekihdiong luhwen ntao nipoahsoan en pei sarawio. 31 E pahn kihsang wihe koaros,duwehte eh kihsang wih en mahn me kamala ni meirongen kaminimino, oh isakala wiho pohn pei sarawio. Pwohnmeirongwet kin kaparanda kupwur enKAUN-O. Ih duwenmet samworo eh pahn wia meirong en dipen aramas,dihpo ahpw pahn lapwada.

32 Ma aramas emen pahn wahdo emen sihpw pwehnwia mehn meirong en dihp, e pahn sihpw lih men mesohte kisin samin kis reh. 33 E pahn kidahng peh pohnmoangenmahno oh kemehla ni paliepeng en pei sarawio,wasa me mahn en wia meirong isihs kin kamala ie.34 Samworo pahn kaduh sendinpeh nan ntahn mahnooh iriski koden keimw en pei sarawio, e ahpw pahnwudekihdiong luhwen ntao ni poahsoan en pei sarawio.35Mwuri e ahpw pahn kihsang wihe koaros, duwehte ehkihsang wih en sihpw me wia meirong en kaminimino, eahpw pahn isikala pohn pei sarawio iangahki meirong enkonotme kin kohiengKAUN-O. Ih duwenmet samworo ehpahn wia meirong en dipen aramas, oh dipeo ahpw pahnlapwada.

5Ahnsou kan me Aramas pahn Wia Meirong en Dihp

4:27: Nempe 15.27-28.

Lip. 5:1 9 Lip. 5:101Meirong en dihp pahn wiawi ni ahnsou pwukat.Ma mehmen pahn likwerdohng ni mwoalen kop-

wung pwehn wia sounkadehde, e ahpw kahng kasalehdamehkot me e kilangehr de rongehr, eri e pahn pwukoahk-ihdi dihp wet.

2 Ma mehmen pahn depweikihla oh sairada mehkotme samin ong kaudok, me rasehng mahn mehla, eri esaminlahr oh dipikidahr ni ahnsoume e diaradahr dahmee wiadahro.

3 Ma mehmen pahn depweikihla oh sairada samin enaramas sohte lipilipil, eri e saminlahr oh dipikidahr niahnsou me e diaradahr dahme e wiadahro.

4Mamehmen pahn kahukihla mehkot sohte lipilipil, nieh sohtensenohki, eri e dipikidahrni ahnsoumeediaradadahme e wiadahr.

5Ni mehmen eh pahn wiahda dihp, e pahn sakarkihdadipeo 6oh patohwanohng KAUN-O sihpw lih men de kuhtlih men pwehn wia eh meirong en tomwki dihp. Erisamworo pahn meirongki mahno pwehn lapwahda dipenaramaso.

7Ma aramas emen sohte kak meirongki sihpw de kuht,e pahn patohwandohngKAUN-Omwuroi riemen de pitsinriemen pwehn wia meirong en tomwen dipeo, emenmwuroio pahn wia meirong en dipe a emen pahn wiameirong isihs. 8 E pahn wadohng samworo menpihrpwukat, samworo ahpw pahn wia mahs meirong en dihp.E pahn pirer tepinweren menpihro ahpw e sohte pahndolsang moange, 9 oh usupihki ekis ntao pengepengenpei sarawio. E ahpw pahn wudekihdiong luhwen ntaoni poahsoan en pei sarawio. Iei met meirong en dihp.10 Mwuri e pahn meirongkihla keriemen en menpihropwehn wia meirong isihs nin duwen me koasoandier. Ihduwen met samworo eh pahn wia meirong en tomwkidipen aramaso; dipeo ahpw pahn lapwada.

Lip. 5:11 10 Lip. 5:1911 Ma aramas emen sohte kak meirongki mwuroi

riemen de pitsin riemen, e pahn wahdo paun riau enpilawa mehn wia meirong en dihp. E sohte pahn kihongpowe lehn olip de warpwohmwahu, pwehki meirong endihp met, kaidehkin meirong en wahnsahpw. 12 E pahnwadohng rehn samworo pwehn kihsang ehu oaroahr enpilawao, nin duwen kilel ehume koarosmeirongalahr ongKAUN-O, e ahpw pahn isikala pohn pei sarawio nin duwenmeirong en konot. Met iei meirong en dihp. 13 Ih duwenmet samworo eh pahn wia meirong en tomwki dipenaramaso; dipeo ahpw pahn lapwada. Luhwen pilawaopahn kohieng samworo duwehtemeirong enwahnsahpw.

Meirong en Kapwungala14 KAUN-O ketikihong Moses koasoandi pwukat.

15Mehmenme pahn depweikihla oh wiahda dihp, pwehkieh sohte patohwando meirong kan me kasarawihongKAUN-O, e pahn patohwandohng KAUN-O sihpw wol dekuht wol men me sohte kisin samin kis reh pwehn wia ehmeirong en kapwungala. Pweinen mahno pahn mihmi niuwe ieu me koasoandier. 16 Aramaso pahn kapwungaladahme e sohte patohwandao, e pahn pil kapatahiongpersent rieisek oh kihong samworo.

17Ma mehmen dipada ni eh depweikihla oh kauwehlaehu kosonned en KAUN-O, e pahn dipaniki oh pwukoahkidipeo. 18E pahnwadohng samworo sihpwwol de kuhtwolmen me sohte kisin samin kis reh pwehn wia eh meirongen kapwungala. Pweinen mahno pahn mihmi ni uwe ieume koasoandier. Samworo ahpw pahn wiahda meirongen tomwen dihp me aramaso depweikilahr, dipeo ahpwpahn lapwada. 19 Ih met meirong en kapwungala dihp mearamaso wiahiong KAUN-O.

Lip. 6:1 11 Lip. 6:126

1 KAUN-O ketikihong Moses koasoandi pwukat.2 Aramas emen pahn patohwanda eh meirong ma ewiahda dihp ong KAUN-O ni eh kahng kapwurehiongmehkot me rie mehn Israel men likihong, de ni ehpirapahsang de pitihasang mehkot, 3 de lokaia likamwkimehkot me pwupwula ni eh kahukihla me e sohtediarada. 4-5 Ma aramas emen pahn dipikihda ehudihp pwukat, e pahn kapwungala dipwisowo pwehkieh wiahda likamw. Ni rahn me dipeo pahn dehdedahr, epahn kapwurehiong dipwisou ko koaros rehn rie mehnIsraelo oh pil kapatahiong persent rieisek. 6 E ahpwpahn wadohng samworo sihpw wol de kuht wol menme sohte kisin samin kis reh pwehn wia eh meirongen kapwungala ong KAUN-O. Pweinen mahno pahnmihmi ni uwen me koasoandier. 7 Samworo ahpw pahnmeirongkihla pwehn wia meirong en dipen aramaso,dipeo ahpw pahn lapwada.

Meirong Isihs kan8 KAUN-O ketin mahsanihong Moses, 9 en padahki-

hong Aaron oh nah pwutak ko koasoandi pwukat duwenmeirong isihs kan. Meirong isihs pahn mihmihte pohnpei sarawio erein pwohng ehu pwon, oh kisineio pahnlullulte. 10 Eri samworo me likawih likou linen reirei ohrausis linen pahn kihsang pehs ko pohn pei sarawio ohkihdiong ni pengepengen pei sarawio. 11 Mwuri e pahnwilian eh likou ko oh ale pehs ko walahng likin kahnim-pwalo wasa kis me mwakelekel ong kaudok. 12 Kisinieipohn pei sarawio pahn lullulte, sohte pahn koakunla.Nimenseng koaros samworo pahn kin kihong tuwi ohkoasoanehdi meirong isihso powe, oh isikala wih en6:1: Nempe 5.5-8.

Lip. 6:13 12 Lip. 6:22meirong en kaminimino. 13 Kisinieio pahn kin lullulteahnsou koaros pohn pei sarawio, oh sohte pahn koakunla.

Meirong en Wahnsahpw14 Iet duwen koasoandi kan me pid meirong en wahn-

sahpw. Emen samworo me kadaudok en Aaron pahnpatohwandahngKAUN-Omeirong enwahnsahpwmwohnpei sarawio. 15E ahpwpahn ale ekis oaroahr enpilawao ohleh, iangahki warpwohmwahu me mi powe, e ahpw pahnisikala pohn pei sarawio nin duwen kilel ehu me koarosmeirongalahr ong KAUN-O. 16-17 Samworo pahn tungoaleluhwen pilawao. Re pahn wiahkihda pilawa umw mesohte doal ihs oh tungoale nanwasa sarawi ehu, nan kelenImpwal me KAUN-O kin ketiket loale. KAUN-O ketiki-hongehr samworo ko meirong wet pwe en wia kisehnar meirong en konot. Meirong wet me inenen sarawi,duwehte meirong en dihp oh meirong en kapwungala.18 Erein dih koaros kohkohlahte kadaudok en Aaron ohlkoaros kak tungoale pilawa wet pwe pweisarail sang nimwenge me meirongalahr ong KAUN-O. Mehmen sohtelipilipil me pahn sair meirong en konot ehu pahn ohlapwehki meirongo me sarawi.

19 KAUN-O ketikihong Moses koasoandi pwukat 20 mepid kesepwildahn emen samworome kadaudok en Aaron.Ni rahn me e pahn sepwilda, e pahn meirongkihongKAUN-O paun en pilawa riau (duwehte mehn meirongen wahnsahpw en rahn koaros), elep nimenseng ohelep nin soutik. 21 Pilawa wet pahn doal leh oh kukpohn mehn prain. Mwuri e ahpw pahn pilitikihdi ohmeirongki duwehte meirong en wahnsahpw me pwowekin kaparanda kupwur en KAUN-O. 22Kadaudok en Aaronkoaros me pahn wia doadoahk en Samworo Lapalap pahnwia meirong wet erein dih koaros kohkohlahte. Re pahnisikala koaruhsie nin duwen meirong ehu ong KAUN-O.

Lip. 6:23 13 Lip. 7:323 Sohte emen pahn tungoale mehkot sang ni meirong enwahnsahpw me samworo emen pahn meirongki, koaruh-sie pahn isihsla.

Meirong en Dihp24 KAUN-O ketin mahsanihong Moses, 25 en padahki-

hong Aaron oh nah pwutak ko koasoandi pwukat me pidmeirong en dihp. Mahn me pahn wia mehn meirong endihp, pahn kamakamala ni paliepeng en pei sarawio, wasamemahn enmeirong isihs kin kamala ie. Meirongwetmeinenen sarawi. 26Samworomemeirongkihlamahno pahntungoale uduke nanwasa sarawi ehu, nan kelen ImpwalenKAUN-O. 27 Mehmen de mehkot me pahn sair uduk enmahno, pahn ohla pwehki mahno me sarawi. Ma ntahnmahno kohieng ni likou ehu, likowo pahn lopwolopw nanwasa sarawi ehu. 28Ma re pwoailih uduko nan einpwoatme wiawihkida pwehl, re pahn kauwehla einpwoato. Mare pwoailih uduko nan einpwoat mete, re pahn irisada ohudenki pihl. 29 Ohl koaros en peneinei en samworo kakiang tungoalemehnmeirongwet; meirongwetme inenensarawi. 30 Ahpw ma re pahn patohwanla ntahn mahnonan Impwalo pwe re en doadoahngki ni sarawienmeirongen tomwki dihp, sohteme pahn tungoale uduk enmahno;re pahn isikala.

7Meirong en Kapwungala

1 Iet koasoandi kan me pid meirong en kapwungalasapwung kan, me inenen sarawi. 2 Re pahn kemehlamahn en meirong wet ni paliepeng en pei sarawio, wasame mahn en meirong isihs kan kin kamala ie, re ahpwpahn wudekihdiong ntao ni pali pahieu en pei sarawio.3 Re pahn kihsang wihe koaros oh meirongkihla pohn

Lip. 7:4 14 Lip. 7:15

pei sarawio: wih en pwadaiki, wih en kepwehn loale ko,4 mwidihlik ko iangahki wih en wasa keieu mwahu eneho. 5 Samworo pahn isikala wih koaros pohn pei sarawionin duwen meirong en konot ehu ong KAUN-O. Iei metmeirong en kapwungala. 6 Ohl koaros me peneinei ensamworo kak iang tungoale meirong wet, ahpw re pahnkin tungoale nan wasa sarawi ehu, pwe met iei mehkotme inenen sarawi.

7 Mie koasoandi ehu me pid meirong en dihp oh pilmeirong en kapwungala: uduk en mahno pahn kohiengpweisen samworo me wia meirongo, 8 kilin mahn mewia meirong isihs pahn kohieng pweisen samworo mewia meirong isihso. 9 Meirong en wahnsahpw koarosme umw de kuk nan pan, de nan mehn prain, pahnkohieng pweisen samworo me wia meirongo ong Koht.10 Ahpw mehn meirong en wahnsahpw koaros me amas,mehnda ma doal ihs de madekeng, iei pweisen samworokoaros me kadaudok en Aaron; met pahn nehne pahreknanpwungarail.

Meirong en Kaminimin11 Iet koasoandi kan me pid meirong en kaminimin ong

KAUN-O. 12Ma aramas emen pahn wia meirong wet pweeh tungoal kapingkalahngan ong KAUN-O, e pahn wahdoiangahki mahn en meirongo, pilawa me sohte doal ihs:ekei lopwon en pilawa doal lehn olip de keik menipinipme lehn olip kohieng ie de keikme pilawawiahdame doallehn olip. 13E pahn pil kapatahiong ekei lopwon en pilawame doal ihs. 14 E pahn kihsang ni ehuehu soangen pilawapwukatmehnwia eh kisakis tohrohr ehu ong KAUN-O; erimet pahn kohieng pweisen samworo me wudekihdiongntahnmahno pohn pei sarawio. 15Re pahn tungoale udukenmahno ni rahnohteme re wiameirongo; sohtemehkot

Lip. 7:16 15 Lip. 7:27luhwehdi pahn nekinekla ong nimenseng en mandahnrahno.

16Ma emen pahn wahdo mehn meirong en kaminiminpwehn kapwaiada eh inou de sang ni pein nsene, e pahntungoale ni rahn me e wia meirongo; ahpw ma mieluhwe, e kak pil tungoale mandahn rahno. 17 Ma mieluhwen uduko ni kasiluhn rahno, e pahn isihsla. 18 Maaramaso tungoale uduko ni kesiluhn rahn, Koht sohtepahn kupwurperenki eh meirongo. Aramaso sohte pahnale kapaipen eh meirong pwe e saminlahr. Eri mehmenme pahn tungoale pahn pwukoahki ale lokolok en dipe.19 Ma mehkot samin ong kaudok pahn sair uduko, sohteme pahn tungoale; e pahn isihsla.

Mehmen me mwakelekel ong kaudok kak tungoaleuduko; 20 ahpw ma emen me samin pahn tungoale, esohlahr pahn wia kisehn sapwellimen Koht aramas akan.21 Pil ehu, ma mehmen pahn tungoale uduk en meirongwet mwurin eh sair mehkot me samin ong kaudok,mehnda ma sang rehn aramas de mahn, eri e solahr pahnwia kisehn sapwellimen Koht aramas akan.

22 KAUN-O ketikihong Moses koasoandi pwukat 23 pween padahkihong mehn Israel kan. Sohte me pahn tun-goale wih en kou de sihpw de kuht. 24 Sohte me pahntungoale wih en mahn me mehla mwahl de mahn lawalokemehla, ahpw e kak wiahki ehu soangen doadoahktohrohr. 25Mehmen me pahn tungoale wih en mahn mepahn wia mehn meirong en konot ong KAUN-O solahrpahn wia kisehn sapwellimen Koht aramas akan. 26MehnIsrael kan sohte pahn tungoale ntahn menpihr de ntahnmahn wasa koaros me re pahn kousoan ie. 27 Mehmenme pahn kauwehla kosonned wet solahr pahn wia kisehnsapwellimen Koht aramas akan.7:26: Sen. 9.4; Lip. 17.10-14; 19.26; Deud. 12.16,23; 15.23.

Lip. 7:28 16 Lip. 7:3828 KAUN-O ketikihong Moses koasoandi pwukat 29 pwe

en padahkihong mehn Israel kan. Mehmen me pahn wiaeh meirong en kaminimin pahn patohwando ekis pween wia eh kisakis tohrohr ong KAUN-O. 30 Pein ih pahnpatohwando nan peh nin duwen meirong en konot. Epahn patohwando wih en mahno iangahki mwaremwarepwehn wia eh kisakis tohrohr ong KAUN-O. 31 Samworopahn isikala wih ko pohn pei sarawio, oh mwaremwareopahn kohieng pweisen samworo ko. 32 Aramaso pahnpatohwanda palimaun en nehn mahno pwehn wia ehkisakis tohrohr 33 ong samworo me kin wia meirong ennta oh wih mehn meirong en kaminimin. 34Mwaremwaren mahno, iei kisakis tohrohr ehu, oh palimaun en nehnmahno iei kisakis tohrohr me KAUN-O ketikihsangehrmehn Israel oh ketikihongehr samworo kan. Ih met memehn Israel kan pahn kin patohwanohng samworo kanerein dih koaros kohkohlahte. 35 Iei met pweisen Aaronoh nah pwutak kan sang ni meirong isihs ong KAUN-Oni rahn me re sepwildahng doadoahk en samworo. 36 Nirahno me KAUN-O mahsanihong mehn Israel kan re enpatohwanohng irail pwais wet sang ni meirongo. Met ieikoasoandi ehu memehn Israel kan pahn kapwaiada ereindih koaros kohkohlahte.

37 Eri ih koasoandi pwukat me pid meirong isihs,meirong en wahnsahpw, meirong en dihp, meirong enkapwungala, meirong en kesepwilda, oh meirong enkaminimin. 38 KAUN-O ketikihong Moses koasoandipwukat pohn Nahna Sainai ni rahn me e patohwanohngmehn Israel kan re en patohwanda arail meirong kan.

8Kesepwildahn Aaron oh nah Pwutak kan

Lip. 8:1 17 Lip. 8:13

1KAUN-O ketin mahsanihong Moses, 2 “Ekerodo Aaronoh nah pwutak ko ni wenihmwen ei Impwalo, kowe eriwahdo likoun samworo kan, leh sarawio, kouwol mehnmeirong en dihp, sihpw wol riemen oh kopwoun pilawasohte doal ihs. 3 Kowe eri kapokonepene mehn Israelkoaros wasao.”

4Moses eri kapwaiada me KAUN-O ketin mahsanihong.Eri ni mehn Israel ko ar pokonpenehr, 5 Moses ahpwpatohwanohng irail, “Met I pahn wia dahme KAUN-Oketin mahsanih I en wia.”

6 Moses eri kahrehdahla Aaron oh nah pwutak komwohrail oh kamwakelekinirailda pihl. 7 E ahpw ka-likawihkihda Aaron sehto oh likou reireio oh pirekipenelukepeo katengo. E ahpw kidahng ihpoda powe ohpirekipene lukepeo kateng deiad. 8 E ahpw pil kihongperehpen mwaremware, oh kihong loale Urim oh Du-mimb 9 E ahpw patohwandahng lisoarop likou pohnmoange oh kihong mwohn lisoaropo kapwat kohl ehu, ieikilel sarawi ehu me e kasarawilahr, duwen KAUN-O ehketin mahsanihong.

10Moses ahpwale leh sarawio oh kieldiongni ImpwalenKAUN-O iangahki dipwisawi kan koaros. Ih duwen metsoahng koaros eh kasarawilahr ong KAUN-O. 11 E ahpwusupihki leh sarawio pak isuh pohn pei sarawio oh dipwi-sawi kan, oh pil iangahki peisino oh kapio. Ih duwen meteh pil kasarawihong KAUN-Omepwukat. 12E ahpw kasap-wilada Aaron ni eh kieldiong pohn moange leh sarawio.13 Mwuhr, e ahpw kahrehdahla nein Aaron pwutak ko,oh kalikawihkinirailda seht ko, oh pirekipene lukeparaila 8:7: IHPOD: Tehk nan kawehwehpen lepin mahsen kan. b 8:8: URIMOH DUMIM: Kisin ape riau me samworo kan kin doadoahngki pwe re enrapahki kupwur en Koht; e sohte dehde mwomwen ar kin doadoahngki.

Lip. 8:14 18 Lip. 8:25kan kateng deiad oh pil patohwandahng lisoarop ko pohnmoangarail nin duwen KAUN-O eh ketin mahsanihong.

14MwuriMoses ahpwpatohwando kouwol pwulomehnmeirong en dihp. Aaron oh nah pwutak ko ahpw kidahngpehrail ko pohn moangen kouo. 15 Moses eri kemehlakouo oh kaduh sendinpeh nan ntah oh iriski koden keimwpahieu en pei sarawio pwehn kasarawihala. E ahpwwudekihdiong luwen ntahn mahno ni poahsoan en peisarawio. Ih duwen met eh kamwakelehda oh kasarawi-hala pei sarawio. 16 Moses ahpw ale wih koaros en kep-wehn loale, wasa keieumwahu en eho, mwidihlik ohwiheko, oh isikala koaros pohnpei sarawio. 17A luhwenmahnoiangahki kilio, udukeo, oh kepwehn loale, e wahieila likinkahnimpwalo oh isikala, nin duwen KAUN-O eh ketinmahsanihong.

18Mwuhr, Moses pil ale sihpw wol mehnmeirong isihs,Aaron oh nah pwutak ko ahpw pil kidahng pehrail kopohn moangen sihpwo. 19 E ahpw kemehla oh usupihkintao ni pengepenge pahieu koaros en pei sarawio. 20-21 Eahpw saptikihdi sihpwo oh kamwakelehda kepwehn loalekan oh neh ko oh isikala moangeo, iangahki wihe ohluhwen sihpwo pohn pei sarawio, nin duwen KAUN-O ehketin mahsanihong. Meirong isihs wet iei meirong enkonot, oh pwowe kin kaparanda kupwur en KAUN-O.

22 Moses pil ale keriemen en sihpwo, mehn wiakasarawien kesepwildahn samworo kan, Aaron oh nahpwutak ko eri kidahng pehrail ko pohn moangen mahno.23Moses eri kemehla oh ale ekis ntao oh iriski palimaunen imwin salengen Aaron, palimaun en sendilap en peh,oh palimaun en sendilap en neho. 24 E pil wiahiongsoahngohte nein Aaron pwutak ko. E ahpwwudekihdiongluhwen ntao ni pengepenge pahieu en pei sarawio. 25 Eale wih en mahno, wih en pwadaiki, wih en kepwehn

Lip. 8:26 19 Lip. 8:35loale, wasa keieu mwahu en eho, wih en mwidihlik kooh palimaun en neho. 26 E ahpw ale sang nan kopwouehu lopwon en pilawa me sohte doal ihs me kasarawi-hongehr KAUN-O, ehu lopwon en pilawa doal leh, ohehu keik menipinip, e ahpw kihdiong mepwukat pohnwih ko oh pohn palimaun en nehn mahno. 27 E ahpwkihong mwenge mepwukat koaros nan pehn Aaron ohnah pwutak ko, pwe re en patohwandahng KAUN-O ninduwen ar kisakis tohrohr. 28 Moses pil pwurehng alesang rehrail mwenge pwukat oh isikala pohn meirongisihso me mi pohn pei sarawio, nin duwen meirong enkasapwilada samworo. Iei met meirong en konot ehu,oh pwowe kin kaparanda kupwur en KAUN-O. 29 Moseseri ale mwaremwaren mahno oh patohwandahng KAUN-O nin duwen kisakis tohrohr ehu. Ih met pweisen Mosessang ni sihpwwolomewiamehnmeirong en kasapwiladasamworo. Moses wiadahr mekoaros me KAUN-O ketinmahsanihong.

30Moses eri ale ekis leh sarawio oh ekis ntahn mahnomemi pohnpei sarawio, oh usipihki Aaron ohnahpwutakko oh pil ar likou kan. Ih duwen met eh kasarawihiraillaiangahki ar likou kan ong KAUN-O.

31 Moses patohwanohng Aaron oh nah pwutak ko,“Kumwail ale uduken mahn en oh wahla mwohnwenihmwen Impwal me KAUN-O kin ketiket loale ohpwoailihada oh tungoale wasao iangahki pilawa me minan kopwoun meirong en kasapwilada samworo ninduwen KAUN-O eh ketin mahsanih. 32Kumwail eri isikalauduk oh pilawa me luhwe. 33 Erein rahn isuh kumwailsohte pahn kohkohsang ni wenihmwen Impwalo, laoamwail kasarawien kesepwilda pahn imwisekla. 34KAUN-O ketin mahsanihong kiht, se en wiahda dahme sepatohwan wiahier rahnwet, pwe dipamwail kan enlapwada. 35Kumwail pahn mihmihte nipwong oh ni rahn

Lip. 8:36 20 Lip. 9:7erein rahn isuh ni wenihmwen Impwalo, wiewia dahmeKAUN-O ketin mahsanihong kumwail. Ma kumwail sohtepahn kapwaiada met, kumwail pahn mehla. Ih metme KAUN-O ketin mahsanihong ie.” 36 Aaron oh nahpwutak ko eri kapwaiada mehkoaros me KAUN-O ketinmahsanihong Moses.

9Aaron wiahda Meirong kei

1 Ni rahn mwurin kasarawihpen kesepwildao eh im-wiseklahr, Moses ahpw ekerodo Aaron oh nah pwutak ko,iangahki kaunenmehn Israel ko. 2E ahpw patohwanohngAaron, “Ale emen kouwol pwul oh emen sihpw wol mesohte kisin samin kis rehra oh meirongkihong KAUN-O,kouwolo pahn wia mehn meirong en dihp oh sihpw wolopahn wia mehn meirong isihs. 3 Ke pahn pil ndaiongmehn Israel kan re en wahdo emen kuht wol mehn wiameirong endihp, emenkouwolmemahki sounpar ehu, ohemen sihmpwulme pil mahki sounpar ehume sohte kisinsamin kis reh, mahn pwukat pahn wia mehn meirongisihs, 4 oh pil emen kouwol oh emen sihpw wol mehn wiameirong en kaminimin. Irail en meirongkihong KAUN-O mahn pwukat koaros iangahki meirong en wahnsahpwme doal leh. Re pahn wia met pwe KAUN-O pahn ketinpwarohng irail rahnwet.’ ”

5 Irail eri wapene mwohn wenihmwen Impwalomehkoaros me Moses patohwanohng irail oh pokonen mehn Israel ko ahpw patopene wasao pwe re enkaudokiong KAUN-O. 6 Moses ahpw patohwanohng irail,“KAUN-O ketin mahsanihong kumwail en wia met, pwesapwellime lingaling en pwarohng kumwail.” 7 Ih eripatohwanohng Aaron, “Kohwei ni pei sarawio oh wiahdameirong en dihp oh meirong isihs pwehn wia lapwepen

Lip. 9:8 21 Lip. 9:20dipomw kan oh dipen aramas akan, ke pahn wia meirongwet pwe dipen aramas akan en lapwada, nin duwenKAUN-O eh ketin mahsanih.”

8Aaron eri patohla ni pei sarawio oh kemehla koupwulwol men mehn wia meirong en dipe. 9 Nah pwutak koahpw patohwandohng ntahn kouo, ih eri kaduh send-inpeh nan ntao oh iriski koden keimw pahieu en peisarawio oh wudekihdiong luhwen ntao ni poahsoan enpei sarawio. 10Mwuri e ahpw isikala wih en mahno pohnpei sarawio, iangahki mwidihlik ko oh wasa keieu mwahuen eho, nin duwen KAUN-O eh ketin mahsanihongMoses.11Ahpw udukeo oh kilio e isikala likin kahnimpwalo.

12 Aaron pil kemehla mahn me wia eh meirong isihs.Nah pwutak ko pil patohwandohng ntao, e ahpw wudek-ihdiong ni pengepenge pahieu koaros en pei sarawio.13 Irail pil kihong moangeo oh wasa teikan en mahno, eahpw isikala pohn pei sarawio. 14Mwuri e kamwakelehdakepwehn loale kan oh neh ko, oh isikala pohn meirongisihso me mi pohn pei sarawio.

15 Mwurin mepwukat e ahpw patohwanda en aramasako ar meirong. E ale kuht mehn wia meirong en dipenaramas ako oh kemehla. E ahpwmeirongki duwehte me ewiahiong eh mehn meirong en dipeo. 16 E pil ale; mahnomehn wia meirong isihs oh meirongkihla nin duwenkosonnedo. 17E patohwandameirong enwahnsahpwwet,e ale oaroahr en pilawa ehu oh isikala pohn pei sarawio.(Met kin patehng meirong isihs en rahn koaros.) 18 Ekemehla kouwolo oh sihpw wolo pwehn wia meirong enkaminimin en aramas akan. Nah pwutak ko patohwan-dohng ntao, e ahpwwudekihdiong ni pengepenge pahieukoaros en pei sarawio. 19 Aaron ahpw kihong wih enkouwolo oh sihpw wolo 20 pohn mwaremwaren mahn9:7: Ipru 7.27. 9:18: Lip. 3.1-11.

Lip. 9:21 22 Lip. 10:4ako oh wahla koaros pohn pei sarawio. E ahpw isikalawih ko pohn pei sarawio, 21 oh patohwandohng pweisensamworo kan mwaremwar ko oh neh palimaun kan ninduwen kisakis tohrohr ehu ong KAUN-O, nin duwen meMoses koasoanehdi.

22 Ni Aaron eh kaimwisekala meirong koaros, e ahpwpatohwanda peh ko pohn aramas koaros oh kupwu-ramwahwihirailla. E ahpw patohdi sang wasao. 23Mosesoh Aaron ahpw patohlongala nan Impwalen KAUN-O.Ni ara pwureisang loale, ira ahpw kupwuramwahwiharamas ako. Lingaling en KAUN-O ahpw pwarada mwohnaramas ako koaros. 24 KAUN-O eri mwadangete kadaralakisiniei oh isikala meirong isihso oh luhwenwih komemipohn pei sarawio. Ni aramas ako ar kilangada irair wet,koaruhsie ahpw weriwer oh poaridiong nanpwel.

10Nadap oh Apihu

1Nein Aaron pwutak ko, Nadap oh Apihu, ira ale neirapan en kisiniei ko, audehkihda mwoalus oh kihong warp-wohmwahu loale, oh patohwandahng KAUN-O. Ahpwkisinieio sohte sarawi, pwe KAUN-O sohte ketinmahsanihira en wia. 2KAUN-O ahpw mwadangete kadarala kisinieioh isikirahla, ira eri mehla wasao mwohn silangin KAUN-O. 3 Moses eri patohwanohng Aaron, “Ih duwen kupwuren KAUN-Omet, ni eh ketinmahsanih, ‘Koaros me kin pa-pah ie pahn wauneki ei sarawi; I ahpw pahn kasalehiongnei aramas akan ei lingan.’ ” Aaron ahpw nenenlahtesohte mwekid.

4 Moses eri ekerodo Misael oh Elsapahn, nein Ussiel,ullap en Aaron, oh patohwanohng ira, “Kumwa menlao9:22: Nempe 6.22-26.

Lip. 10:5 23 Lip. 10:12patohdo oh patohwansang paliweren riamwa ko ni Im-pwal sarawio oh wahieilahng likin kahnimpwalo.” 5 Iraeri patohla oh ale ira nan ara mihmihte nan ara likounsamworo, oh wahieilahng likin kahnimpwalo, nin duwenMoses eh patohwanohng ira.

6 Moses ahpw patohwanohng Aaron oh nah pwutakko Eleasar oh Idamar, “Kumwail dehpa kapingada piten-moangamwail kan de tehrpeseng amwail likou kanpwehnkasalehda amwail nsensuwed. Ma kumwail pahn wiamet, kumwail pahn mehla oh KAUN-O pahn pil ketinengiengda pahn aramas koaros; ahpw riamwail mehnIsrael koaros kak mwahieiki riamwail ko me sapwellimenKAUN-O kisiniei kemelahr. 7Kumwail dehr kohieiweisangni wenihmwen Impwalo pwe kumwail dehr mehla; pwekumwail kasarawihkilahr leh sarawien KAUN-O.” Irail erikapwaiada dahme Moses patohwanohng irail.

Koasoandi kan ong Samworo kan8 KAUN-O ketin mahsanihong Aaron, 9 “Kowe oh

noumw pwutak kan sohte pahn pedolong nan ei Impwalomwurin amwail pahn kin nimwain de pihru; ma kumwailpahn wia met, kumwail pahn mehla. Kosonned ehu metme kadaudokamwail koaros pahn kin iang kapwaiada.10 Kumwail en kin katohrepeseng dahme sapwellimenKoht oh dahme soh, dahme mwakelekel ong kaudok ohdahme samin. 11Kumwail pahn padahkihongmehn Israelkoaros kosonned koaros me KAUN-O ketikihong Mosespwehn padahkihong kumwail.

12 Moses eri patohwanohng Aaron oh nah pwutakriemen me luhwehdi ko, Eleasar oh Idamar, “Kumwaale meirong en wahnsahpw me luhwehdi kan sang nimeirong en konot me wiawihongehr KAUN-O, kumwaahpw wiahkihda pilawa me sohte doal ihs oh tungoalelimwahn pei sarawio, pwehki meirong wet me inenen

Lip. 10:13 24 Lip. 10:20

sarawi. 13 Kumwail tungoale nan ehu wasa sarawi. Ihpwaisamwail met oh pweisen noumwail pwutak kan sangni meirong en konot me wiawihongehr KAUN-O. Ih metme KAUN-O ketin mahsanihohg ie. 14 Ahpw kumwailoh noumwail pwutak kan oh serepein kan pahn iangtungoale mwaremware oh nehn mahn me meirongalahrong KAUN-O nin duwen kisakis tohrohr ehu ong KAUN-O oh pwais tohrohr ong samworo kan. Kumwail pahntungoale nanwasamwakelekel ong kaudok. Pwemeirongpwukat kohieng kumwail oh noumwail seri kan pwe enwia pwaisamwail sang ni meirong en kaminimin enmehnIsrael kan. 15Nehn mahn en meirongo oh mwaremwareopahn wisikdo ni ahnsou me wiho pahn meirongala ninduwen meirong isihs ong KAUN-O. Re ahpw pahn wiahlapwaisamwail oh pweisen noumwail seri kan kohkohlahte,nin duwen KAUN-O eh ketin mahsanih.”

16Moses eri idekda kuhto, mehn wia meirong en dihp.E ahpw diarada me e isihslahr. E ahpw lingeringerdapahn nein Aaron pwutak ko, Eleasar oh Idamar, e ahpwpatohwanohng ira, 17 “Dahme kumwa sohte tungoalehkimeirong en dihpo nan wasa sarawi ehu? Pwe metmehkot me inenen sarawi, oh KAUN-O ketikihong kumwapwehn lapwahda dipen aramas akan koaros. 18 Pwehkintao eh sohte wisiklong nan Impwal sarawio, kumwauhdahn pahn tungoalehla meirongo wasao, duwen me Ikoasoanedier.”

19 Aaron ahpw sapeng Moses patohwan, “Ia duwe, maI tungoalehla mehn meirong en dihpo rahnwet, KAUN-O pahn kupwur perenki? Aramas akan wahdo ar mehnmeirong en dihp rahnwet oh ar mehn meirong isihs,ahpw me suwed pwukat pil wiawihong ie. 20Ni Moses ehrongada met, e ahpw perenkihda.10:12: Lip. 6.14-18. 10:14: Lip. 7.30-34. 10:17: Lip. 6.24-26.

Lip. 11:1 25 Lip. 11:2311

Mahn akan me Aramas Kak Tungoale(Deuderonomi 14.3-21)

1 KAUN-O ketikihong Moses oh Aaron koasoandipwukat, 2 pwe ira en padahkihong mehn Israel kan.Kumwail kak tungoale mahn en nansapw koaros 3 mekikin nehrail kan pwalpeseng oh me kin rukoa kanarailkisin mwenge, 4-6 ahpw kumwail sohte pahn tungoaleuduk en kamel, rak padser, de uduken rapit. Mahnpwukat pahn iang wadawadohng mehkot me samin—re kin rukoa kanarail kisin mwenge ahpw kikin nehrailkan sohte pwalpeseng. 7 Kumwail sohte pahn tungoaleuduken pwihk—en wadawadohng mehkot me samin—kikirail kan pwalpeseng ahpw re sohte kin rukoa kanarailkisin mwenge. 8 Kumwail dehr tungoale uduken mahnpwukat de sair ni ar melahr; re me samin.

9 Kumwail kak tungoale soangen mwahmw koaros memie sikarail oh wunarail, 10 ahpw mwahmw men me kinmihmi nan pihl, nansed de nan pillap, me sohte sikeoh wune, kumwail sohte pahn tungoale. 11 Soangenmwahmw pwukat pahn iang wadawadohng mehkot mesamin. Kumwail dehr tungoale de sair ni ar melahr.12 Kumwail dehr tungoale mwahmw men me kin mihminansed de nan pihl me sohte sike oh wune.

13-19 Kumwail sohte pahn tungoale uduken soangenmenpihr pwukat: ikel, likoht, oahk, palkon, pwusards,puldur, krow, ostris; paret, sidoahk, kewelik, pelikan,kormorant; uhpoahs de pwehk.

20 Kisin mensiek koaros me mie arail pehnpihr, reme samin, 21 ihte me mwakelekel, me kin lusulus kan.22Kumwail kak tungoale loukust, kutohrenpil demensiek.23Ahpwmeteikan koarosmemie arail pehnpihr ahpw kinkerep nanpwel, re en wadawadohng mehkot me samin.

Lip. 11:24-28 26 Lip. 11:4024-28 Mehmen me sairada soangen mahn pwukat me

mehla pahn saminla lao lel nin soutik: eri mahn koarosmemie kikin pehrailme sohte kasangpeseng oh kin rukoakanarail kisinmwenge ohmahn koarosme kin aluhki nehoh peh me kumwut kasang. Mehmen me pahn wahdamahn pwukat ni ar melahr, e pahn kamwakelehda ehlikou kan, oh e pahn kin saminkihla lao lel nin soutik.

29-30 Moul, kitik, lamwer, oh kieihl kan pahnwadawadohng mehkot me samin. 31Mehmen me sairadamahn pwukat me mehla, pahn saminla lao lel nin soutik.32Ohmamahn pwukat pahn pwupwudiong pohnmehkotni ar melahr, eri mehkot me e pwupwudiong poweo pahnsaminla. Eri mehkotme aramas kin doadoahngki rasehngtuhke, likou, kilin kou de tehnied. Dipwisowo pahnkoaduhdi nan pihl ahpw e pahn samin lao lel nin soutik.33 Ma mahn pwukat pahn pwupwudiong nan einpwoatni ar melahr, mehkoaros loale pahn saminla oh kumwailpahn kauwehla einpwoato. 34 Kisin tungoal koaros mepilen einpwoato wudekiong powe pahn saminla ohmehkoaros me aramas pahn nimasang nan einpwoatomesamin. 35Mehkot me mahn mehla pwukat pwupwudiongpowe pahn saminla; ma sidohp me wiawihkihda pwehlkumwail pahn kauwehla sidohpo, 36 ahpwma pwarer ehude sistern ehu e pahn wie mwakmwakelekelte, mehndama mehkot me sairada mahn mehla ko wiahla mehkotsamin. 37 Ma emen mahn mehla ko pahn pwupwudiongpohn werentuhkehn poad, werentuhkeo sohte pahnsaminkihla. 38 Ahpw ma werentuhkeo wie kelekelemwurnan pihl oh mahn mehlao ahpw pwupwudiong powe, epahn saminla.

39 Ma mahn emen me kumwail kak tungoale pahnmehla, mehmen me pahn sairada, e pahn saminla laolel nin soutik. 40 Oh mehmen me pahn tungoale ekis

Lip. 11:41 27 Lip. 12:4udukenmahno, e pahn kamwakelehda eh likou kan, ahpwe pahn saminla lao lel nin soutik; mehmen me wahdamahn mehlao pahn kamwakelehda eh likou kan, ahpw epahn saminla lao lel nin soutik.

41 Kumwail sohte pahn tungoale mahn tikitik men mekin limwahdek nanpwel. 42 Mehnda ma e kin kerepde aluhki neh pahieu de neh tohto. 43 Kumwail dehrkasaminehkinkumwailla ni amwail pahn tungoale soan-gen mahn pwukat. 44 Ngehi KAUN-O, amwail Koht;kumwail eri pahn sarawihla, pwehki ngehi me sarawi.45Ngehi KAUN-O, me kahreikumwaildo sang Isip pwe I enwiahla amwail Koht. Eri kumwail pahn sarawihla pwehkingehi me sarawi.

46 Ih met kosonned me pid duwen mahn akan oh men-pihr kan, duwenmehkoarosme kinmi nansed de nan pihloh mehkoaros me kin limwahdek nanpwel. 47 Kumwailpahn kanahieng katohrepeseng me mwakelekel oh mesamin kan, mahn akanme kumwail kak tungoale oh sohtekak tungoale.

12Kamwakeldahn Lih akan Mwurin Neitik

1 KAUN-O ketikihong Moses koasoandi pwukat, 2 pween padahkihong mehn Israel kan. Lih emen me pahnkaipwidi kisin pwutak pahn saminla ong kaudok ereinrahn isuh, duwehte eh kin saminkihla eh soumwahuen lih. 3 Ni kawaluhn rahn serio pahn sirkumsaisla.4 Eri erein rahn silihsek siluh mwurin liho eh pahn kinsaminkihla pwilipwil en nta; e sohte pahn sair mehkotme sarawi de pedolong nan Impwal sarawio, ahnsoun ehkamwakel lao imwisekla.11:44: Lip. 19.2; 1 Pit. 1.16. 12:3: Sen. 17.12; Luk 2.21.

Lip. 12:5 28 Lip. 13:45 Ni lih emen pahn kaipwidi kisin serepein kis, e pahn

saminla ong kaudok erein rahn eisek pahieu, duwehte ehkin saminkihla eh soumwahu en lih. Eri mwurin rahnweneisekweneu lih pahn kin saminkihla pwilipwil en nta.

6Ni ahnsou me rahn en eh kamwakel pahn imwisekla,mwurin eh naitikihada serepein de pwutak, e pahnwadohng samworo ni wenihmwen Impwal me KAUN-Okin ketiket loale sihmpwul men me sounpar ehu mehnwia meirong isihs oh mwuroi men de pitsin men mehnwia meirong en dihp. 7 Samworo ahpw pahn pato-hwandahng KAUN-O meirong pwukat oh wia sarawienkamwakelehsang eh samin, liho ahpw pahnmwakelekellaong kaudok. Ih met me lih emen pahn kin wia mwurin ehpahn neitik.

8 Ma liho sohte kak meirongki sihmpwul, e pahnwahdo mwuroi riemen de pitsin riemen, emen mehnwia meirong isihs, a emen mehn wia meirong en dihp.Samworo ahpw pahn wia sarawien kamwakelehsang ehsamin, liho ahpw pahn mwakelekella ong kaudok.

13Koasoandi kan me Pid duwen Tokutok

1 KAUN-O ketikihong Moses oh Aaron koasoandipwukat. 2 Ma mehmen mie kens ni kili de mpwos dempwet me kak wia kilel en soumwahu tokutok, e pahnpakahrdohng rehn samworo kan me kadaudok en Aaron.3 Samworo ahpw pahn kasawih kenso ni kilio. Ma wunenkilio me mi ni kenso poh pwetepwetalahr oh kensoloaldi, met kasalehda me iei soumwahu tokutok ehu, ohsamworo pahn nda me aramaso saminlahr. 4 Ahpw makenso poh pwetepwet oh sohte loaldi oh wune kan sohtepoh pwetepwetala, samworo pahn katohrehsang aramaso12:8: Luk 2.24.

Lip. 13:5 29 Lip. 13:16rehn aramas teikan erein rahn isuh. 5 Ni keisuhn rahnsamworo pahn pwurehng kasawih, oh ma nin duweneh lemeleme, kenso duweduwehte sohte laudla, e pahnkatohrehla aramaso pil erein rahn isuh. 6 E pahn pilpwurehng kasawih ni keisuhn rahn, oh ma kenso tikitik-lahr oh sohte laudla, e pahn ndame aramasomwakelekel-lahr ong kaudok. Pwe kens mwahl ehu mwo. Aramasopahn kamwakelehda eh likou kan oh wialahr aramasmwakelekel ong kaudok. 7Ahpwma kenso laudla mwurinsamworo eh kasawiher oh nda me e mwakelekellahr, epahn pwurehng patohla rehn samworo. 8 Samworo ahpwpahn pwurehng kasawih, oh ma e diarada me kenso laud-lahr, e pahn nda me aramaso saminlahr; pwe soumwahutokutok ehu mwo.

9 Ma emen pahn alehdi soumwahu suwed ni kili, epahn wisikdohng rehn samworo, 10 pwe en ale keseureh. Ma kenso poh pwetepwet oh pil kapwetepweti-hala wunen wasa me kenso mieo, oh diren nahn, 11 ieisoumwahu tokutok ehumewereilahr. Samworo pahnndame aramaso saminlahr, ahpw sohte pahn katohrehsangaramas akan; pwehki aramas kak kilang me e samin.12 Ma soumwahu tokutoko doupeseng ni kilin aramaso,lellahng ni moange oh nin neh kan, 13 samworo pahnpwurehng kasawih. Ma e diarada me soumwahwo doupe-sengehr wasa koaros ni paliwere, e pahn nda me ara-maso mwakelekellahr ong kaudok. Ma kilin aramaso pohpwetepwetala, e mwakelekellahr ong kaudok. 14 Ahpwsang ni ahnsowohte me kens pahn pwarada ni kili, esaminlahr. 15 Samworo pahn pwurehng kasawih, oh ma ediaradameuduke kenspesengehr, e pahnndame aramasosaminlahr. Pwe uduk me momour oh kenspeseng, ieitokutok. 16 Ahpw ma kenso mwahula oh pwurehng pohpwetepwetala, aramaso pahn pwurala rehn samworo.

Lip. 13:17 30 Lip. 13:2817 Samworo pahn pwurehng kasawih oh ma kenso pohpwetepwetala, e mwakelekellahr ong kaudok, eri sam-woro pahn nda me aramaso mwakelekellahr.

18 Mehmen me ahneki mpwos ehu me mwahulahr,19 oh ma mwuhr mie mpwos pwetepwet ehu de mwahiweitahta pwarada wasa mpwos mahso, e pahn pwaralarehn samworo. 20 Samworo ahpw pahn kasawih, ohma mwahio loaldi ni kilio, oh ma wunen wasao pohpwetepwetala, e pahn nda me aramaso saminlahr. Pwesoumwahu tokutok me tepidahr ni mpwoso. 21 Ahpwma mwurin samworo eh kasawih, oh diarada me wunenwasao sohte poh pwetepwetala oh mwahio sohte loaldi,ahpw e poh mara, samworo pahn katohrehla sang ara-mas akan erein rahn isuh. 22 Ma mwahio laudla pohnkilio, samworo pahn nda me aramaso saminlahr pwesoumwahu tokutok ehu mwo. 23 Ahpw ma e duweduwe-hte sohte laudla de doupeseng, iei mohn mpwoso mwo,eri samworo pahn nda me e mwakelekellahr ong kaudok.

24 Ma mehmen mwasikala ni kili, uduken kilioahpw poh pwetepwetala de poh pwetepwet weitahta,25 samworo pahn kasawih. Mawunen aramaso nimpwosopoh pwetepwetala oh mpwoso loaldi ni kilio, eri mettokutok me tepidahr wasa mwasikalao, oh samworopahn nda me e saminlahr. 26 Ahpw ma wune sohte pohpwetepwetala oh mwahio sohte loaldi ni kilio, oh e pohmara, samworo pahn katohrehla sang rehn aramas akanerein rahn isuh. 27 Samworo pahn pil pwurehng kasawihni keisuhn rahn. Oh ma e lalaudla, eri soumwahu tokutokehu mwo, samworo pahn nda me aramaso saminlahr.28 Ahpw ma mwahio duweduwehte sohte laudla oh epoh mara, kaidehkin tokutok. Samworo pahn nda mee mwakelekellahr ong kaudok, pwe iei mohn mpwosmwasikala ieu mwo.

Lip. 13:29 31 Lip. 13:4429 Ma kens ehu pahn pwarada ni moangen de ni

kaikaihn ohl emen de lih emen, 30 samworo pahn kasawih,oh ma e diarada me kenso loaldi ni kilio oh wunen wasaome poh oangoahng, e soumwahu tokutok, oh samworopahn nda me aramaso saminlahr. 31Ahpw ni eh kasawih,e diarada me kenso sohte loaldi ni kilio, oh wunen wasaosohte toantoal, samworo pahn katohrehla sang rehnaramas akan erein rahn isuh. 32 Eri ni keisuhn rahne pahn pil pwurehng kasawih. Ma kenso sohte laudlaoh wune sohte poh oangoahng oh sohte loaldi ni kilio,33 aramaso pahn sehkasang wune ko likin wasa me kensomi ie. Samworo ahpw pahn katohrehla sang rehn aramasakan erein rahn isuh. 34 Ni keisuhn rahn samworo pahnpwurehng kasawih, oh ma kenso sohte laudla oh sohteloaldi ni kilio, e pahn nda me aramaso mwakelekellahrong kaudok. Aramaso pahn kamwakelehda eh likou kan,e ahpw pahn wiahla aramas mwakelekel. 35 Ahpw makenso laudla, mwurin kadehdepen eh mwakelekellahr,36 samworo pahn pwurehng kasawih. Ma kenso laudla,e sohte anahne tehk ma wunen wasao poh oangoahng;pwe aramaso uhdahn saminlahr. 37 Ahpw ma sam-woro lemeleme me kenso sohte laudla oh wunen wasaowosohsada poh toantoal, kenso mwahulahr, oh samworopahn nda me aramaso mwakelekellahr ong kaudok.

38 Ma mwahi pwetepwet pahn pwarada ni kilin ohlemen de lih emen, 39 samworo pahn kasawih. Mamwahiopoh reirei, eri mpwet ehu me pwarada ni kilio; aramasomwakelekellahr ong kaudok.

40-41Ma pitenmoangen aramas emen pahn mwerasangni likinpaiki de pohn tepwe, met sohte pahn kahre-hda eh saminkihla. 42 Ahpw ma kens poh pwetepwetweitahta pahn pwarada wasao, iei soumwahu tokutokehu. 43 Samworo ahpw pahn kasawih oh ma e diaradakens poh pwetepwet weitahta, 44 e pahn nda me aramaso

Lip. 13:45 32 Lip. 13:58

saminlahr pwehki soumwahu tokutok me mi nan moan-geo.

45 Aramas emen me ahneki soumwahu tokutok pahnlikawih likou tok, e sohte pahn karada moange, e pahnkoaduhpwalihdimese, oh likilikwerkiseli “Samin, samin!”46E pahn samin erein ehwiewia soumwahuwet, oh e pahnmihmihte likin kahnimpwalo, katohrohrla sang aramasteikan.

Kosonned kan me pid Eniep47Ma mie eniep c ni likou me wiawihda sang ni wunen

sihpw de linen 48 de ni mwein soangen likou pwukatde ni kilin kou de mehkot me wiawihda sang kilin kou,49 eri ma eniepo pohn dihpw de poh weitahta, eri ieiih soangen eniep me kin doupeseng, eri samworo pahnkilang. 50 Samworo ahpw pahn kasawih dipwisowo ohkatohrehla erein rahn isuh. 51 Ni kesiluhn rahn e pahnpil pwurehng kasawih, oh ma eniepo lalaudla, dipwisowosaminlahr. 52 Samworo pahn isikala pwehki eniep me kinlalaudla uhdahn pahn isihsla.

53 Ahpw ni eh kasawih e diarada me eniepo sohtelalaudla ni dipwisowo, 54 e pahn koasoanehdi pwehnwudeuda oh katohrohrla erein rahn isuh. 55 Eri e pahnpwurehng kasawih, oh ma pohn eniepo sohte wekila,mehnda ma e sohte lalaudla, dipwisowo samsaminte. Kepahn isikala dipwisowo, mehnda ma eniepo mi masloalde maslikin dipwisowo. 56 Ahpw ni ahnsou me samworopahn pwurehng kasawih, ma eniepo tikitiklahr, e pahntehrasang ni likowo de ni kilin kouo. 57 Ahpw ma eniepopahn pwurehng pwarada, oh wie lalaudlahte, eri aramasme ahneki dipwisowo pahn isikala. 58 Ma e pahn widenc 13:47: ENIEP: Lepin mahsen “tokutok” oh “eniep” duwepenehte nimahsen en Ipru.

Lip. 13:59 33 Lip. 14:9dipwisowo oh mwahio pahn sohrala, e pahn pwurehngwiden; eri dipwisowo pahn mwakelekella ong kaudok.

59 Eri ih met kosonned me pid duwen eniep me mi nilikou me wiawihkihda wunen sihpw de linen oh de likouteikan oh ni mehkot me wiawihda sang ni kilin kou.

14Kamwakelpen me Soumwahu Tokutok

1 KAUN-O ketikihong Moses 2 koasoandi pwukat mepid duwen kamwakelehda aramas mwurin ar ahnekisoumwahu tokutok pwe re en mwakelekella ong kaudok.Ni rahn me e pahn ale kadehdepen eh mwakelekel, epahn pakahrdohng rehn samworo. 3 Samworo ahpwpahn kahrelahng likin kahnimpwalo oh kasawih. Masoumwahwo mwahulahr, 4 samworo pahn koasoane-hdi pwe menpihr riemen me mwakelekel ong kaudoken wisikdo iangahki ehu rahntuhkehn sidar, ehu sahlweitahta, oh ehu rahntuhkehn isop. 5 Eri samworo pahnkoasoanehdi pwe emenmenpihr ko en kamakamala pohnpwohl ehu me wiawihkihda pwehl oh pilen pwarer miloale. 6 E ahpw pahn ale menpihr teio iangahki rahn-tuhkehn sidaro, sahl weitahtao, oh rahntuhkehn isopo ohkaduh nan ntahn menpihr me kamakamalahro. 7 E pahnusupihki ntao pak isuh aramasme pahn kamwakelda sangeh soumwahu tokutok, e ahpw pahn nda me aramasomwakelekellahr. E ahpw pahn kadarala menpihr mouronanwehwe. 8 Aramaso pahn kamwakelehda eh likoukan oh sehkasang pitenmoange oh duhdu; e ahpw pahnmwakelekella ong kaudok. E kak pwuralahng nan kahn-impwalo, ahpw e pahn koukousoan likin imwe impwaloerein rahn isuh. 9 Ni keisuhn rahno e pahn pwurehng14:2: Mad. 8.4; Mark 1.44; Luk 5.14; 17.14.

Lip. 14:10 34 Lip. 14:19sehkasang pitenmoange, eh alis, padi oh wunen paliwerekoaros; eh pahnkamwakelehda eh likou ohduhdu, e ahpwpahn mwakelekella ong kaudok.

10 Ni kawaluhn rahn e pahn wahdo riemen sihmpwulwol oh emen sihmpwul lih me sounpar ehu me sohtekisin samin kis rehrail, paun limau pilawa doal lehnolip, oh ehu kep en lehn olip. 11 Samworo ahpw pahnale aramaso oh mehn meirong pwukat oh walahng irailni wenihmwen Impwalen KAUN-O. 12 E pahn ale emensihmpwul wol ko iangahki kep en lehn olipo, e ahpwpahn meirongkihong KAUN-O nin duwen meirong enkapwungala. E ahpw pahn patohwandahng mepwukatKAUN-O nin duwen kisakis tohrohr ehu. 13 Samworoahpw pahn kemehla sihmpwulo nan wasa sarawio ehu,wasa me mahn akan mehn wia meirong en dihp ohmeirong isihs kin kamala ie. E pahn wia met, pwehkimehn meirong en kapwungala, duwehte mehn meirongen dihp, me pahn kin kohieng samworo oh pil wiamehkotme sarawi. 14Samworo pahn ale ekis ntahn sihmpwulo ohiriski imwin salenge palimaun, sendilepen peh palimaun,oh pil sendilepen neh palimaun en aramaso me pahnkamwakel ong kaudok. 15 Samworo pahn pil ale ekislehn olip oh wudekihdiong nan peh palimeing, 16 e ahpwpahn kaduh sendinpeh palimaun loale oh usupihki pakisuh wasao mwohn silangin KAUN-O. 17 E pahn ale ekisleh me mihmi nan peh oh ekis ntahn sihmpwulo ohiriski imwin salenge palimaun, sendilepen peh palimaun,sendilepen neh palimaun en aramaso me pahn kamwakelong kaudok. 18E pahn kihdiong luhwen lehmemihmi nanpeh pohn moangen aramaso. Ih duwen met samworo ehpahn wia sarawien kamwakel.

19 Samworo ahpw pahn wia meirong en dihp ohsarawien kamwakel. Mwurin met, e pahn kemehla mahn

Lip. 14:20 35 Lip. 14:32

en wia meirong isihs, 20 oh meirongki iangahki meirongen wahnsahpw pohn pei sarawio. Ih duwenmet samworoeh pahn wia sarawien kamwakel, aramaso ahpw pahnmwakelekella ong kaudok.

21Ma aramaso me semwehmwe oh sohte kak wia met,e pahn wahdo emente sihmpwul wol mehn wia sarawienkamwakel, mehn wia eh meirong en kapwungala; ieikisakis tohrohr ehu ong KAUN-O. E pahn wahdo paunteriau pilawa me doal lehn olip oh ehu kep en lehn olip.22 E pil pahn wa kohdo mwuroi riemen de pitsin riemen,emen mehn wia meirong en dihp oh emen mehn wiameirong isihs. 23 Ni kawaluhn rahn en eh kamwakel,e pahn wadohng samworo mepwukat ni wenihmwenImpwalo. 24 Samworo pahn ale sihmpwulo oh lehn olipooh patohwandahng KAUN-O nin duwen kisakis tohrohrehu. 25 E pahn kemehla sihmpwulo oh ale ekis ntao ohiriski imwin salenge palimaun en aramaso, sendilepenpeh palimaun, oh sendilepen neh palimaun. 26 Samworoahpw pahn wudekihdiong ekis leh nan peh palimeing,oh 27 sendinpeh palimaun pahn usupih wasao pak isuhmwohn silangin KAUN-O. 28 E pahn pil iriski leh wasako-hte me e iriski ntahn mahno, eri ni imwin salenge pal-imaun, ni sendilepen neh palimaun, oh ni sendilepenneh palimaun. 29 Luhwen leh me mi nan peh, e pahnkihdiong pohn moangen aramaso. Ih duwen met e pahnwia sarawien kamwakel. 30 Mwuhr e pahn meirongkiemen mwuroi ko de pitsin ko, 31 pwehn wia meirong endihp oh emen pahn wia meirong isihs iangahki mehnmeirong en wahnsahpw. Ih duwen met samworo e pahnwia sarawien kamwakel. 32 Ih met duwen kosonned ongaramas me soumwahu tokutok ahpw sohte kak kihda ehmehn meirong me anahnepe mie pwe en mwakelekelk-ihla.

Lip. 14:33 36 Lip. 14:47Eniep nan Ihmw kan

33 KAUN-O ketikihong Moses oh Aaron 34 koasoandipwukat me pid ihmw kan me eniep kin doudoupesengloale. (Aramas akan en kapwaiada koasoandi pwukatmwurin ar pahn pedolong nan wehin Kenan, sahpw meKAUN-O pahn ketikihong irail pwe re en sapwenikihla.)35 Mehmen me diarada eniep nan imwe en pwarodo ohpakairkihong samworo. 36 Samworo ahpw pahn koa-soanehdi pwe mehkoaros nan ihmwo en kemwekidsangmwohn ehpahn kolahng kasawih eniepo; ma re sohte kih-sang, eri e pahnndamemehkoaros nan ihmwo saminlahr.Eri e pahn pedolong nan ihmwo 37 oh kasawih eniepo.Ma e diarada wasa kei me pohn dihpw de weitahta memwomwen kangkang diden ihmwo, 38 e pahn pedoisangloale oh loakehdi erein rahn isuh. 39 Ni keisuhn rahn epahn pwurala oh pwurehng kasawih. Ma eniepo laudla,40 e pahn koasoanehdi pwe takai ko me eniepo mi ie enpoksang oh lekdeklahng wasa samin kei likin kahnimwo.41Mwuri e pahn pil koasoanehdi pwe re en korehdasangdiden loale koaros oh kihd koaros en lekdeklahng wasasamin kei likin kahnimwo. 42 Eri takai kapw en wisikdoohwiliandi takaime lekdeklahr ko, oh re pahn litapwihekidihd ko litopw kapw.

43 Ma eniepo pahn pwurehng pwarada nan ihmwomwurin takai ko eh poksangehr oh koroiroier ohpwurehngehr litopw, 44 samworo pahn pwurala ohpwurehng kasawih. Ma eniepo laudlahr, eri ihmwosaminlahr. 45 Ihmwo uhdahn pahn kerengpeseng, ohtakai ko, tuhke ko, oh mehkoaros loale, pahn wisiklahngwasa samin kei likin kahnimwo. 46 Mehmen me pahnpedolong nan ihmwo ni eh loakdier pahn saminkihla laolel nin soutik. 47Mehmenme pahnwendi demwenge nanihmwo pahn kamwakelehda eh likou kan.

Lip. 14:48 37 Lip. 15:348 Ma samworo, ni eh pahn pwurala kilang, oh di-

arada me eniepo sohte pwurehng pwarada mwurin ehpwurehng litopw, e pahn nda me ihmwo mwakelekellahrong kaudok pwehki eniepo eh kohsangehr douluhl. 49Pweihmwo en kamwakelda, e pahn wahdo menpihr riemen,iangahki ehu rahntuhkehn sidar, ehu sahl weitahta, ohehu rahntuhkehn isop. 50 E pahn kemehla emen men-pihr ko pohn einpwoat me wiawihkihda pwehl me pilenpwarer mi loale. 51 Mwuri e pahn ale rahntuhkehnsidaro, rahntuhkehn isopo, oh sahl weitahtao oh men-pihr mouro; e ahpw pahn kaduh mepwukat nan ntahnmenpihr me kamakamalahro oh nan pihlo. Eri e pahnusupihki ihmwo pak isuh. 52 Ih duwen met eh pahnkamwakelekihda ihmwo ntahn menpihro, pilen pwarero,menpihr me mouro, rahntuhkehn sidaro, rahntuhkehnisopo oh sahl weitahtao. 53 Eri e pahn kadarala menpihrmouro nanwehwe likin kahnimwo. Ih duwenmet eh pahnwia sarawien kamwakelehda ihmwo; ihmwo eri pahnmwakelekellahr ong kaudok.

54 Ih met kosonned akan me pid duwen soumwahutokutok; 55-56duwehte kens, mpwos, de mpwet ape; oh pilpid duwen eniep ni likou de nan ihmw kan. 57 Kosonnedpwukat kin kasalehda iahd me mehkot kin saminla ohiahd e kin mwakelekella.

15Pihl Suwed me kin Kohsang ni Paliweren Aramas

1 KAUN-O ketikihong Moses oh Aaron koasoandipwukat 2 pwe ira en padahkihong mehn Israel kan. Manahn pahn kohsang ni ohn mour en ohl,d nahno mesamin, 3 mehnda ma e pein pwilisang ni ohn mouro ded 15:2: OHN MOUR EN OHL: Tehk ni kawehwehpen lepin mahsen kan.

Lip. 15:4 38 Lip. 15:15e pinahla. 4 Ma ohlo pahn wendi de mwohndi pohnpeht ehu, pehto pahn saminkihla. 5 Mehmen me pahnsair eh pehto, 6 de mwohndi wasa me ohlo mwohd ie,pahn kamwakelehda eh likou kan oh duhdu, ahpw e pahnsaminkihla lao lel nin soutik. 7Mehmenmepahn sair pali-weren ohl me nahn kin pwilipwilsang, pahn kamwakele-hda eh likou kan oh duhdu, ahpw e pahn saminkihlalao lel nin soutik. 8 Ma ohl me nahno kin pwilipwilsangpahn kendipiong pohn aramas emen me mwakelekel ongkaudok, aramaso pahn kamwakelehda eh likou kan ohduhdu, ahpw e pahn saminkihla lao lel nin soutik. 9Mehnmwomwohd koaros de pil mehn mwohd pohn oahs dekamel pahn saminla ma ohl me nahn kin pwilipwilisangpahn mwohndi powe. 10 Mehmen me pahn sair mehkotme ohl menet mwohndier powe pahn saminkihla lao lelnin soutik. Mehmen me pahn wahda mehkot me ohlmenet mwohndier powe pahn kamwakelehda eh likoukan oh duhdu, ahpw e pahn saminkihla lao lel nin soutik.11Ma ohl me nahn kin pwilipwilsang pahn doahke ementohrohr ni eh sohte omwiomw mahs, aramas teio pahnkamwakelehda eh likou kan oh duhdu, ahpw e pahnsaminkihla lao lel nin soutik. 12 Ma ohl menet pahndoahke pwohl ehu me wiawihkihda pwehl, aramas pahnpwalangpeseng, dema e doahke pwohl tuhke ehu, pwohlopahn wideuda.

13Ni eh pahnmwahula en ohl menet eh soumwahwo, epahn awih erein rahn isuh, e ahpw pahn kamwakelehdaeh likou kan oh duhduhki pilen pwarer, eri e ahpwpahn mwakelekella ong kaudok. 14 Ni kawaluhn rahno,e pahn ale mwuroi riemen de pitsin riemen oh walahngni wenihmwen Impwal me KAUN-O kin ketiket loaleoh kihong samworo. 15 Samworo ahpw pahn wiahkiemen menpihr ko mehn meirong en dihp oh emen mehn

Lip. 15:16 39 Lip. 15:28meirong isihs. Ih duwen met samworo eh pahn wiasarawien kamwakelehda ohlo.

16 Ma ohl emen pahn kakusiei pilen newe, paliwerepwonpahnduhdu, oh epahn saminkihla lao lel nin soutik.17Ma pilen ohlo pahn kusieng ni mehkoaros me wiawihk-ihda likou de kilin kou, dipwisowo pahn kamwakelkihdapihl, oh e pahn saminkihla lao lel nin soutik. 18 Ma ohlemen oh lih emenpahn kapwaiada nsenen pwopwoud, irakoaros pahn duhdu mwuri, oh ira pahn saminkihla lao lelnin soutik.

19 Ahnsou me lih emen pahn kin wia eh soumwahu enlih, e pahn saminkihla erein rahn isuh. Mehmenme pahndoahke pahn saminkihla lao lel nin soutik. 20Mehkot meliho pahn mwohndi powe de wendi powe erein eh wiewiaeh soumwahu pahn saminla. 21-23 Mehmen me pahnsair kihen lih menet; eh peht de mehkot me e mwohndipowe pahn kamwakelehda eh likou kan oh duhdu, ahpw epahn saminkihla lao lel nin soutik. 24Ma ohl emen pahnwiahiong lih emen nsenen pwopwoud ni ahnsou me ewiewia eh soumwahu en lih, eri e iangehr saminla, oh epahn saminkihla erein rahn isuh; oh peht koaros me epahn wendi powe, pil iangehr saminla.

25 Ma lih emen pahn mehnwarmwowi erein rahn ekeilikin ahnsoun eh soumwahu en lih, de nta pwilipwilerein rahn ekei likin ahnsoun eh soumwahu en lih, epahn saminkihla erein ntao eh pahn pwilipwil. 26 Pehtkoaros me e wendi powe de mehkot me e pahn mwohndipowe ni ahnsou me e wiewia soumwahu en nta pwilip-wil pahn saminla. 27 Mehmen me pahn sair dipwisoupwukat pahn saminkihla, eri e pahn kamwakelehda ehlikou kan oh duhdu, ahpw e pahn saminkihla lao lelnin soutik. 28 Mwurin eh soumwahu pwilipwilo pahnimwisekla e pahn awiawihete erein rahn isuh, e ahpw

Lip. 15:29 40 Lip. 16:4pahn mwakelekella ong kaudok. 29 Ni kawaluhn rahne pahn wahla mwuroi riemen de pitsin riemen rehnsamworo ni wenihmwen Impwal me KAUN-O kin ketiketloale. 30 Samworo ahpw pahn wiahki emen menpihr komehn meirong en dihp oh emen mehn meirong isihs. Ieiduwen met e pahn wia sarawien kamwakele liho.

31 KAUN-O ketin mahsanihong Moses en kehkehlingk-ihong mehn Israel ko duwen ar samin pwe re dehrkasaminehla Impwal me mi nanwerengen kahnimpwalo.Ma re pahn kasaminehla, re pahn mehla.

32 Ih met kosonned akan me pid duwen ohl me ahnekisoumwahu en nahn pwilipwil oh ohl me pahn kakusalanewe, 33 de lih emen me wia eh soumwahu en lih, de ohlemen me pahn wiahiong nsenen pwopwoud lih emen mesamin ong kaudok.

16Rahnen Tomw e

1 KAUN-O mahseniong Moses mwurin mehlahn neinAaron pwutak riemeno me kamakamkihla ara meirongk-ihong KAUN-O kisiniei keinepwi. 2 E mahsanih, “Ndaiongriomwo, Aaron me ahnsou kesempwalte me e pahnkotehla kahdengo pwehn pedolong nan Wasa Sarawiheo,pwe iei wasa me I kin pwarada ie nan pelien depwek palipohnangin pweinen Kohpwahn Inowo. Ma e sohte pahnpeikiong ie, e pahn kamakamala. 3 E pahn kak pedolongnan Wasa Sarawiheo; mwurin eh pahn wahdo emen kouwol pwulopwul mehn meirong en dihp oh emen sihpwwol mehn meirong isihs.”

4 KAUN-O eri ketin koasoanehdi iren kaweid pwukat.Mwohn Aaron eh pahn pedolong nan Wasa Sarawiheo,e 16:: RAHNEN TOMW: Mehn Suhs akan kin kahdaneki rahno “InomKippur.” 16:2: Ipru 6.19. 16:3: Ipru 9.7.

Lip. 16:5 41 Lip. 16:15e pahn duhdu mahs oh likawihada likoun samworo, ieilikou reirei linen, rausis en loale, kateng, oh lisoarop.

5 Mehn Israel ko pahn kihong Aaron kuht wol riemenmehn meirong en dihp, oh emen sihpw wol mehnmeirong isihs. 6 E ahpw pahn meirongkihla kouwol menpwehki dipe kan oh dipen eh peneinei. 7 Eri, e ahpw pahnale kuht wol riemeno oh patohwanlahng ni wenihmwenImpwal me KAUN-O kin ketiket loale. 8 E pahn wia usuhswasao, doadoahngki kisin takai riau, ehu nting powe,“ong KAUN-O” a ehu “ong Asasel.” f 9 Aaron ahpwpahn meirongkihong KAUN-O kuht me usuhsdahro ohwiahkihlamehnmeirong endihp. 10Akuhtmepilipildahrong Asasel pahn mourte mweimweidahng KAUN-O ohpahn pekederlahng nan sapwtehn rehn Asasel pwehnlapwahsang dipen aramas akan.

11 Ni ahnsou me Aaron pahn meirongkihla kouwolopwehn wiahla meirong en dipe kan oh dipen eh peneinei,12 e pahn ale dahlen kisiniei ehu me diren mwoalusngkengken sang pohn pei sarawio oh oaroahr riau enwarpwohmwahu oh wahlongala nan Wasa Sarawiheo.13 Eri, wasao, mwohn silangin KAUN-O, e pahn au-dehkihda kisinieio warpwohmwahwo; pwe edin warp-wohmwahwo en kipehdi pweinen Kohpwahn Inowo pween dehr kilang oh mehla. 14 E pahn alehki sendin pehoekis ntahn kouwolo oh usupihki pweinen kohpwao oh pilusupihki mwohn Kohpwahn Inowo pak isuh.

15 Mwurin met, e pahn kemehla kuhto pwe en wiahlameirong en dipen aramas akan, e ahpw pahnwahla ntahonan Wasa Sarawiheo oh usupihki pweinen kohpwao ohmwohn Kohpwahn Inowo, duwehte me e wiahiong ntahnf 16:8: ASASEL:Wehwehn lepinmahsenwet nimahsen en Ipru sohte dehde;mweinele eden eni en nan sapwtehn men.

Lip. 16:16 42 Lip. 16:23kouwolo. 16 Ih duwen met eh pahn wia tiahk sarawienkamwakelehda Wasa Sarawiheo sang samin en mehnIsrael kan oh sang diparail kan koaros. E pahn wiahiongmet ong Impwalo, pwehki Impwalo eh kin mihmi nanwerengen kahnimpwal me saminlahn kaudok. 17 Sohtearamas emen pahn mi nan Impwalo sang ni ahnsou meAaron pahn pedolong nan Wasa Sarawiheo pwe en wiatiahk sarawien kamwakel, lao e pahn pedoisang loale.Mwurin eh wiahier tiahk sarawien kamwakel ong peinih, eh peneinei oh pil aramas koaros, 18 e pahn pedoilani pei sarawien meirong isihso oh wia tiahk sarawienkamwakelehda. E pahn wa kohla ekis ntahn kouwolooh ntahn kuhto, oh kihdiong ni kohd pahieu me mi nikeimwen pei sarawio. 19 E pahn alehki sendin peho ekisntaho oh usupihki pohn pei sarawio pak isuh. Ih duwenmet eh pahn kamwakelehsang dipen mehn Israel kan ohkasarawihala pei sarawio.

Kuht mehn wia Tomwpen Dihp20 Ni Aaron eh kaimwisekalahr tiahk sarawien

kamwakelehda Wasa Sarawiheo, oh wasa teikan enImpwal me KAUN-O kin ketiket loale, oh pei sarawio, eahpw pahn patohwanohng KAUN-O kuht me momouro,me pilipildahr ong Asasel.g 21 E pahn kapahla peh kopohn moangen kuhto oh sakarkihda tiahk suwed koaros,dihp koaros, oh kahngohdi en mehn Israel kan, ih eripahn kasauwong dihp pwukat koaros pohn moangenkuhto. Eri, kuhto ahpw pahn pakahrlahng nan sapwtehn,oh mie ohl emen me kileldier me pahn wahla. 22 Eri,dipen aramas koaros pahn iang kuhto kolahng nan sahpwehu me sohte towe.

23 Eri Aaron ahpw pahn pedolong nan Impwalo, ohkihsang eh likoun samworo ko me e likawihada mwohn16:15: Ipru 9.12. g 16:20: ASASEL: Tehk 16.8.

Lip. 16:24 43 Lip. 16:33eh pedolong nan Wasa Sarawiheo, oh pwilikihda likoupwukat wasao. 24 E ahpw pahn duhdu nan wasa sarawikis, oh pwuhriong nan uhdahn eh likou kan. Mwurinmet,e pahn pedoila oh wia meirong isihs en lapwahda peindipe kan oh dipen aramas akan. 25 E pahn isikala pohnpei sarawio wih en mahn mehn wia meirong en dihp.26Aramas me kahreieila kuhto rehn Asasel nan sapwtehnpahn kamwakelehda eh likou kan oh duhdu mwohn ehpahn pwurala nan kahnimpwalo. 27A kouwol oh kuht mekamakamalahr pwehn wia meirong en dihpo, me ntahrako wisikdohng nan Wasa Sarawiheo mehn lapwahsangdihpo, pahn wisikla likin kahnimpwalo oh isihsla. Kili,uduke, oh kanengen nan kapehd koaros pahn isihsla.28Aramas me pahn isikala mahn ako pahn kamwakelehdaeh likou oh duhdu mwohn eh pahn pwuralahng nankahnimpwalo.

Duwen Epwelipen Rahnen Tomw29 Eri, kosonned kan me pahn sansal pah pahn

poatopoat ong kumwail ahnsou kan koaros me pahnkohdo. Ni kaeisek en rahn keisuhn sounpwong, mehnIsrael koaros, oh mehn liki kan me kin kousoan rehrail,pahn kaisihsol oh sohte doadoahk. 30 Nin rahno tiahksarawien kamwakel pahn wiawi pwehn kamwakele sangirail diparail kan koaros, pwe re en mwakelekel ni ahnsouen kaudok. 31 Rahno uhdahn pahn wiahla rahn sarawiehu, rahnen kaisihsol oh mweisang doadoahk. Kosonnedpwukat pahn kin poatopoat kohkohlahte. 32 SamworoLapalap, me kesepwildahr oh kasarawilahr pwehn wil-iandi eh pahpa, iei ih me pahn kin wia tiahk sarawienkamwakel wet. E pahn likawihada likoun samworo, 33 ohwia tiahk sarawien kamwakele nan Wasa Sarawiheo, oh16:23: Esek. 44.19. 16:27: Ipru 13.11. 16:29: Lip. 23.26-32; Nempe

29.7-11.

Lip. 16:34 44 Lip. 17:9

wasa teikan en Impwal me KAUN-O kin ketiket loale,pei sarawio, samworo kan, oh pokon en mehn Israel kokoaros. 34 Kosonned pwukat pahn kin poatopoat ongkumwail ahnsou kan koaros me pahn kohdo. Tiahksarawi wet pahn kin wiawi pak ehu nan pahr ehu pwehnkamwakele sangmehn Israel kan nan diparail kan koaros.

Eri, Moses kapwaiada mehkoaros, duwen me KAUN-Oketin koasoanehdi.

17Duwen Kosonned me Pid Nta

1 KAUN-O ketin mahsanihong Moses 2 en padahkihongAaron oh nah pwutak ko oh mehn Israel kan koaroskosonned pwukat. 3-4Mehn Israel men me pahn kemehlakou men de sihpw men de kuht men pwehn wiahkieh meirong ong KAUN-O wasa kis me tohrohrasang niwenihmwen Impwal me KAUN-O kin ketiket loale, e pahnkauwehla kosonned. E kakeredier nta oh solahr pahn wiakisehn sapwellimen Koht aramas akan. 5Wehwehn koa-soandi wet pwe mehn Israel kan en kin wadohng KAUN-O mahn akan me re kin epwehnki kemehla nansapw. Repahn kin wadohng rehn samworo ni wenihmwen Imp-walo oh kemehla pwehn wia ar mehn meirong en kamin-imin. 6 Samworo ahpw pahn usupihki ntao pei sarawioni wenihmwen Impwalo oh isikala wih ko pwe pwohnmeirongo enkaparanda kupwur enKAUN-O. 7Mehn Israelkan eri solahr pahn soaloalopwoat ongKAUN-Oni ar pahnkemehla nair mahn akan nansapw pwehn wia meirongong eni tepil kan. Mehn Israel kan pahn kapwaiadakosonned wet erein dih koaros kohkohlahte.

8 Mehn Israel men de mehn liki men me kin kousoanrehn mehn Israel kan me pahn kin wia meirong isihs deehu soangen meirong tohrohr, 9 ong KAUN-O ekis wasa

Lip. 17:10 45 Lip. 17:16likin mwohn wenihmwen Impwalo, e sohlahr pahn wiakisehn sapwellimen KAUN-O aramas.

10 Ma mehn Israel men de mehn liki men me kinkousoan rehnmehn Israel kanpahn tungoale udukmentamihmihte ie, KAUN-O pahn ketin sohpeisang oh e solahrpahn wiahki ih kisehn sapwellime aramas akan. 11Mourenmehkoarosmemomour kinmihmi ni nta, ihme KAUN-O ketin koasoanehkihdi pwe nta koaros en kin widekiongpohn pei sarawio pwehn kin kihsang dipen aramas akan.Nta, me iei mour, iei me kin kihsang dihp. 12 Ihmekahrehda KAUN-O ketin mahsanihong mehn Israel kanpwe irail de mehn liki kan me kin kousoan rehrail, redehpa tungoale uduk me nta mihmihte ie.

13Mehn Israel men de mehn liki men me kin kousoanrehn mehn Israel kan me pahn koledi mahn emen demenpihr men me mwakelekel ong kaudok, e pahn kak-erehdiong ntahn mahno nanpwel oh kihong pwehl powe.14Mour en mehkoaros me momour mihmi ni nta, iei meKAUN-O ketin mahsanihkihong mehn Israel kan re dehrtungoale uduk me nta mihmihte ie oh mehmen me pahntungoalehda e solahr pahnwia kisehn sapwellime aramasakan.

15 Aramas emen, mehn Israel de mehn liki, me pahntungoale uduk en mahn me mehla mwahl de me mahnlawalo kemehla, pahn lopworada eh likou kan, duhdu ohawih lao lel nin soutik mwohn eh pahn mwakelekella.16Ma e sohte pahn kapwaiada met, e pahn ale kalokepeneh sapwung.

18Tiahk Keinepwi kan Nanpwungen Ohl oh Lih

17:10: Sen. 9.4; Lip. 7.26-27; 19.26; Deud. 12.16,23; 15.23. 17:11: Ipru9.22.

Lip. 18:1 46 Lip. 18:171 KAUN-O ketin mahsanihong Moses 2 en padahki-

hong mehn Israel kan, “Ngehi, KAUN-O amwail Koht.3 Kumwail dehr idawehn tiahk en mehn Isip kan, wasakumwail kousoan ie mahso, de mehn Kenan kan, wasaI kahkahrekumwaillahng ie. 4 Kumwail kapwaiada eikosonned akan oh kapwaiada dahme I koasoanedier.Ngehi KAUN-O, amwail Koht. 5 Kumwail idawehn tiahkoh kosonned akan me I kihong kumwail; kumwail ahpwpahn mourla. Ngehi KAUN-O.”

6 KAUN-O ketikihda kosonned pwukat. Dehr wia nse-nen pwopwoud ong emen me kisehn omw peneinei.7Dehr kanamenekihala omwpahpa ni omwpahnwia nse-nen pwopwoud ong omw nohno. Ke dehr pil kanamenek-ihala pein omw nohno. 8 Dehr kanamenekihala omwpahpa ni omw pahn wia nsenen pwopwoud ong ehpwoud teikan. 9 Dehr wia nsenen pwopwoud ong riomwserepein, de serepein men me eh nohno pwoudiki omwpahpa, de serepein men me eh pahpa pwoudiki omwnohno, mehndama kumwa tikida wasa kis de soh. 10Dehrwia nsenen pwopwoud ong nein noumw seri kan nairseri; pwe met pahn kanamenekihukala. 11 Dehr wiansenen pwopwoud ong serepein men me amwa nohnotehmen de pahpa tehmen; pwe serepeino pil uhdahnriomw. 12-13 Dehr wia nsenen pwopwoud ong rien omwpahpa lih de rien omw nohno lih. 14 Dehr wia nsenenpwopwoud ong rien en omw pahpa ohl eh pwoud; pweliho pil pahn wiahla omw nohno. 15 Dehr wia nsenenpwopwoud ong en noumw pwutak eh pwoud 16 de ongen riomw eh pwoud. 17 Ma ke wiahiongehr nsenenpwopwoud ong lih emen, a ke dehr pil wiahiong nsenen18:5: Neh. 9.29; Esek. 18.9; 20.11-13; Luk 10.28; Rom 10.5; Kal. 3.12. 18:8:

Lip. 20.11; Deud. 22.30; 27.20. 18:9: Lip. 20.17; Deud. 27.22. 18:12-13:Lip. 20.19-20. 18:15: Lip. 20.12. 18:16: Lip. 20.21.

Lip. 18:18 47 Lip. 18:30pwopwoud ong nein liho serepein de nah serepein; pweira kakete wia kisehmw, oh met tiahk en kilikileng suwedehu. 18 Dehr pwoudikihda rien omw pwoud serepein,erein omw pwoudo eh momour.

19Dehr wia nsenen pwopwoud ong lih emen nindokoneh wiewia eh soumwahu en lih, pwe liho me samin ongkaudok. 20 Dehr wia nsenen pwopwoud ong en emenohl eh pwoud, pwe met pahn kasamineiukala. 21 Dehrmweidohng emen noumw seri kan en wia mehn meirongong koht likamw Molek, pwehki met pahn kasaminehlamwar en Koht, me iei KAUN-O. 22 Sohte ohl emen pahneng rehn emen ohl, pwe Koht kin ketin kalahdeki tiahkwet. 23 Sohte ohl emen de lih emen pahn eng rehn mahnemen; pwe e pahn saminkihla.

24 Dehr kasaminehkinkumwailla tiahk pwukat, pweiei met me kahrehda me rotorot akan ar kin saminla,irail me rotorot akan me kin kousoan wasa me Ikahkahreikumwailwohng ie. 25Ar tiahk kan kasaminelahrsapwarailo, iei me KAUN-O ketin kalokalokehki sahpwo,oh towe kan kin lekdeksang loale. 26-27 Re kin wia tiahksaut pwukat koaros oh kin kasaminehkihla sahpwo, erikumwail dehpa iang wia tiahk pwukat. Kumwail koarosme pwilidak kan oh mehn liki kan me kin kousoanrehmwail, kumwail pahn kapwaiada sapwellimen KAUN-O koasoandi oh kosonned akan, 28 eri kumwail sohte pahnlekdeksang nan sahpwo, duwehte eh keselahr me rotorotakan me kin kousoan wasao mwohmwail. 29 Pwe aramaskoaros me pahn kin wiahda soangen tiahk saut pwukatsolahr pahn wia kisehn sapwellimen Koht aramas akan.

30 KAUN-O pil mahsanih, “Kumwail kapwaiada koa-soandi kan me I kihong kumwail oh dehr idawehn tiahk18:17: Lip. 20.14; Deud. 27.23. 18:19: Lip. 20.18. 18:20: Lip. 20.10.18:21: Lip. 20.1-5. 18:22: Lip. 20.13. 18:23: Eks. 22.19; Lip. 20.15-16;

Deud. 27.21.

Lip. 19:1 48 Lip. 19:10en aramas ako me kousoanehr nan sahpwo mwohmwail,oh dehr kasamineikumwailla ni amwail pahn wiahda ekeisoahng pwukat. Ngehi KAUN-O, amwail Koht.”

19Kosonned kei duwen Mour Sarawi oh Pwungen Aramas

1 KAUN-O mahsanihong Moses 2 en patohwanohngmehn Israel ko, “Kumwail en sarawihla, pwe ngehi,KAUN-O, amwail Koht, me sarawi. 3 Emenemen kumwailpahn kin wauneki eh nohno oh eh pahpa, oh pil kapwa-iada rahnen Sapad, duwen me I koasoanedier. Ngehi meKAUN-O, amwail Koht.

4 “Kumwail dehr keseiehla oh pwongih dikedik en enikan, pil dehr wiahda oh pwongih koht kan me wiawihki-hda mete. Ngehi me KAUN-O, amwail Koht.

5 “Ni amwail pahn kemehla mahn emen pwehn wiameirong en kaminimin, kumwail kapwaiada kosonnedakan me I kihong kumwail; eri, I ahpw pahn perenkimeirongo. 6 Kumwail pahn kang uduko ni rahn mekumwail kemehla mahno, de mandahn rahno. Ma mieuduk me luhwehdi lel ni kesiluhn rahn e pahn isihsla,7pwehki eh saminlahr ong kaudok. Eri, mamehmen pahntungoale, I sohte pahn perenki meirongo. 8Mehmen mepahn tungoale pahn kamwahlihala mehkot me kasarawi-hongieier, oh e solahr pahn wia kisehn nei aramas akan.

9 “Ni amwail pahn dolung wahn amwail mwetuwel kan,kumwail dehr pelehsang wahnsahpw kanmemi ni keilenamwail mwahto, pil dehr rikpene luhwen wahnsahpwkan. 10 Kumwail dehr dolung sapahlih amwail mwetinwain kan, wain me kumwail sohte kilang oh dauliher,19:2: Lip. 11.44-45; 1 Pit. 1.16. 19:3: Eks. 20.12; Deud. 5.16; Eks. 20.8;

Deud. 5.12. 19:4: Lip. 26.1; Eks. 20.23; 34.17. 19:9: Lip. 27.15; Deud.24.19-22.

Lip. 19:11 49 Lip. 19:19de rikada wahn wain me pwupwudi kan; kumwail mwei-dohng kenen me semwehmwe kan oh mehn liki kan.Ngehi me KAUN-O, amwail Koht.

11 “Kumwail dehr pirap, demwersuwed, de wia likamw.12 Kumwail dehr wiahda inou ni mwarei ma kumwail so-hte lemeleme en kapwaiada; pwemet kin kahdsuwedihalamwarei. Ngehi me KAUN-O, amwail Koht.

13 “Kumwail dehr wiahda mehkot suwed ong aramasemen, sohte lipilipil, de adihasangmehkot. Kumwail dehrkolokol pweinen noumwail tohndoadoahk kan, en dehrpil pwahndkihla rahn ehu. 14Kumwail dehr lahlahwe ara-mas salengepon, de kihdiongmehkot mwohnmemaskunmen pwe en dipekelekelki, ahpw kumwail lemmwikin ie.Ngehi me KAUN-O, amwail Koht.

15 “Kumwail wia dahme mehlel oh pwung ni amwailkin koasoanehdi pwunglahn kopwung kan nan mwoalenkopwung; dehr uhpalihki me semwehmwe kan, de masakme kepwehpwe kan. 16 Dehr karaunmwahlih aramas, ohni emen eh pahn wia kopwung en eh mour, kasalehdaomw kadehde ma e kak sewese ih. Ngehi me KAUN-O.

17 “Ke dehr kadakadaur nan kapehdomw lamalamsuwed ong emen, kapwungala soansuwed kan nanpwun-gen kowe oh mehn mpomw kan, pwe ke dehr wiahkihdadihp. 18 Dehr dupungki me suwed ong emen eh wiasuwed ong uhk, de kadakadaur omw kailongki, ahpw keen poakohng mehn mpomw duwehte omw kin poakohngpein uhk. Ngehi me KAUN-O.

19 “Kumwail peikiong ei kosonned akan. Kumwailsohte pahn kowarakiheki noumwail mahn mahnd akan19:11: Eks. 20.15; Deud. 5.19; Eks. 20.16; Deud. 5.20. 19:12: Eks. 20.7;

Deud. 5.11; Mad. 5.33. 19:13: Deud. 24.14-15. 19:14: Deud. 27.18.19:15: Eks. 23.6-8; Deud. 16.19. 19:17: Mad. 18.15. 19:18: Mad.

5.43; 19.19; 22.39; Mark 12.31; Luk 10.27; Rom 13.9; Kal. 5.14; Seims 2.8.

Lip. 19:20 50 Lip. 19:28ong ehu soangen mahn tohrohr. Dehr padokedi soangenwerentuhke riau nan mwetuwelteieu. Kumwail sohtepahn likawih likou me wiawihkihda soangen likou riau.

20 “Ma e sansal me ohl emen wiahki eh pekehiserepein lidu men, ahpw serepeino saikinte pweipweidaoh kasaledekla, oh ma emen ohl tohrohr pahn kapwa-iada nsenen pwopwoud rehn serepeino, eri, ira pahnkalokolok, ahpw ira sohte pahn kamakamala, pwehkiserepeino wia lidu men. 21 Ohlo pahn wahla sihpw wolmen ni wenihmwen Impwalo, mehn wia meirong enkapwungala, 22 eri, samworo ahpw pahn wia sarawienkamwakel pwe en kamwakele sang dipen ohlo, Koht ahpwpahn ketin mahkikihong dipeo.

23 “Ni amwail pahn pedolong nan sapwen inowo ohpadokedi soangen wahntuhke sohte lipilipil, kumwailpahnwiahkimewahntuhke komehkot samin ong kaudokerein sounpar siluh. Kumwail dehr tungoale erein ahn-sowo. 24 Ni kapahieun sounpar wahntuhke koaros pahnkasarawihla nin duwen kisakis ehu mehn kasapahlkalah-ngan ong ie, KAUN-O. 25Ahpw ni kelimaun pahr, kumwailkakehr tungoale wahntuhke ko. Eri, ma kumwail pahnkin wia met, amwail tuhke kan pahn kin pweida oh wamwahu. Ngehi me KAUN-O, amwail Koht.

26 “Kumwail sohte pahn tungoale uduk doalnta. Dehr wia soangen tiahk en akmanaman ohkosetipw. 27 Kumwail sohte pahn sehk ni pengepengenmoangamwail kan de koakoa amwail alis kan; 28 kumwailsohte pil pahn palih kilimwail kan, de leke paliwaramwailpwe kumwail en kasalehda amwail nsensuwedkilahr memelahhr emen. Ngehi me KAUN-O.19:19: Deud. 22.9-11. 19:26: Sen. 9.4; Lip. 7.26-27; 17.10-14; Deud.

12.16,23; 15.23; Deud. 18.10. 19:27: Lip. 21.5; Deud. 14.1.

Lip. 19:29 51 Lip. 19:3729 “Kumwail dehr kasaminehla noumwail serepein kan

ni amwail kin wiahkin irail lihen netiki paliwereg keinan tehnpas sarawien mehn liki kan; pwe ma kumwailpahn wia met, kumwail pahn sohpeiong koht teikan;eri, sahpwet pahn direkihla tiahk suwed. 30 Kumwailkapwaiada rahnen Sapad oh wauneki tehnpesei. Ngehime KAUN-O.

31 “Kumwail dehr kohla rehn me kin ketieni kan. Makumwail pahn wia met, kumwail pahn saminla ong kau-dok. Ngehi me KAUN-O, amwail Koht.

32 “Kahkahki oh wauneki me mah kan. Kumwaillemmwikin ie oh peikiong ie. Ngehi me KAUN-O.

33 “Dehr wiakauwe mehn liki kan me kin kousoan nansapwamwail. 34Kumwail nsenohkin irail duwehte amwailkin nsenohki riamwail mehn Israel kan, oh poakohng irailduwehte amwail kin poakohngpein kumwail. Kumwail entamataman me kumwail wia mehn liki kei nan wehin Isipmahso. Ngehi me KAUN-O, amwail Koht.

35 “Kumwail dehr pitihedi aramas ni amwail pahndoadoahngki mehn sohng sapwung oh mehn tenek sap-wung. 36 Kumwail doadoahngki mehn sohng pwung ohmehn tenek pwung. Ngehi KAUN-O, amwail Koht, ngehime waikumwaildo sang Isip. 37 Kumwail kapwaiada eikosonned oh koasoandi koaros. Ngehi me KAUN-O.”

20Kalokepen Sapeik

g 19:29: LIHEN NETIKI PALIWERE: Soangen lih pwukat kin dierek nanimwen kaudok en mehn Kenan kan wasa me aramas kin kaudokiong kohten kaparapar kan. Irail kin medemedewe ma irail pahn kapwaiada nsenenpwoud ong lih pwukat kin sewese armwaht akan enwamwahu oh nairmahnakan en tohtohla. 19:29: Deud. 23.17. 19:30: Lip. 26.2. 19:31:Deud. 18.11; 1 Sam. 28.3; 2 Nan. 23.4; Ais. 8.19. 19:33: Eks. 22.21; Deud.24.17-18; 27.19. 19:35: Deud. 25.13-16; Lep. 20.10; Esek. 45.10.

Lip. 20:1 52 Lip. 20:131 KAUN-O ketin mahsanihong Moses 2 en padahkihong

mehn Israel kan, “Mehmen rehmwail de emen sangrehn irail mehn liki me kin koukousoan rehmwail pahnwiahkihla mehn meirong ong koht likamw Molek emennah seri kan, e pahn kostakaidi e lao mehla. 3 Maemen kumwail pahn meirongkihong Molek emen nahseri oh kasaminehkihla ei Impwal sarawio oh mwareime sarawi, I pahn uhwong oh e solahr pahn wia kisehnnei aramas akan. 4 Ma aramas akan pohnsehse dahmearamaso wiadahr, oh sohte kemehla, 5 eri, pein ngehipahn uhwong ih oh eh peneinei unsek oh ong koaros meiang ih soaloalopwoat ong ie oh kaudokiong Molek. Isolahr pahn wiahki ih kisehn nei aramas akan.

6 “Mehmen me pahn ale kaweid rehn soun ketieni desoun kosetipw, I pahn uhwong ih oh e solahr pahn wiakisehn nei aramas akan. 7 Eri, kumwail en kolokol amwailmour sarawi, pwe ngehi KAUN-O amwail Koht. 8Kumwailkapwaiada ei kosonned akan, pwehki ngehi KAUN-O, mekin kasarawihkumwailla.”

9 KAUN-O ketikihda kosonned pwukat. Mehmen mepahn keriahla eh pahpa de ehnohno, e pahn kamakamala;pein ih pahn pwukoahki eh mehla.

10 Ma aramas emen pahn kamwahlihdi ienge mehnIsrael men, ira koaros, ohlo oh liho, pahn kamakamala.11 Pwutak emen me pahn wia nsenen pwopwoud ongemen en eh pahpa eh pwoud kan, e kanamenekihalahr ehpahpa oh ira koaros pwutako oh liho, pahn kamakamala.Ira me pein pwukoahki ara mehla. 12Ma ohl emen pahnwia nsenen pwopwoud ong en nah pwutak eh pwoud, irakoaros pahn kamakamala. Ira wiadahr tiahk en kilikilengsuwed oh ira pahn pein pwukoahki ara mehla. 13Ma ohl20:9: Eks. 21.17; Mad. 15.4; Mark 7.10. 20:10: Eks. 20.14; Lip. 18.20;

Deud. 5.18. 20:11: Lip. 18.8; Deud. 22.30; 27.20. 20:12: Lip. 18.15.

Lip. 20:14 53 Lip. 20:22emen pahn tuhkihong paliwere emen ohl, ira wiadahrtiahk kasaut ehu; ira koaros pahn kamakamala. Irame pahn pein pwukoahki ara mehla. 14 Ma ohl emenpwoudikihda serepein men iangahki en serepeino ehnohno, irail koaros, ohlo oh lih riemeno pahn isihsla,pwehki kanamanek en tiahk me re wiadahr; pwe soangentiahk wet sohte pahn wiawi nanpwungamwail. 15Ma ohlemen pahn eng rehn mahn emen, ohlo oh mahno irakoaros pahn kamakamala. 16 Ma lih emen pahn song eneng rehn mahn emen, ira koaros pahn kamakamala. Irapahn pein pwukoahki ara mehla.

17 Ma ohl emen pahn pwoudikihda rie serepein, denein eh pahpa de nohno serepein, ira pahn lekdeksangrehn riarail aramas akan pwehki tiahk kanamenek wet;ohlo pahn pwukoakihdi tiahk suwed en kilikileng suwed.18Ma ohl emen pahnwia nsenen pwopwoud ong lih emennindokon liho eh wiewia eh soumwahu en lih, ira koarospahn lekdeksang rehn riara aramas akan, pwehki arakauwehla kosonned kan me pid mwakelekel en kaudok.

19Maohl emenpahnwiansenenpwopwoudong rien ehnohno de rien eh pahpa lih, ira koaros pahn pwukoahkidipen kilikileng suwed. 20 Ma pwutak emen pahn wiansenen pwopwoud ong en rien eh pahpa eh pwoud, ekanamenekihalahr rien eh pahpa, eri ira koaros, pwutakooh liho pahn pwukoahki irair wet oh ira pahnmehla sohteneira seri. 21 Ma ohl emen pahn pwoudikihda en rie ehpwoud, ira koaros pahn mehla sohte neira seri, pwehkieh wiadahr tiahk samin oh kanamenekihala rieo.

22 KAUN-O ketin mahsanih, “Kumwail kapwaiada eikosonned akan oh koasoandi kan, pwe kumwail dehr20:13: Lip. 18.22. 20:14: Lip. 18.17; Deud. 27.23. 20:15: Eks. 22.19;

Lip. 18.23; Deud. 27.21. 20:17: Lip. 18.9; Deud. 27.22. 20:18: Lip.18.19. 20:19: Lip. 18.12-14. 20:21: Lip. 18.16.

Lip. 20:23 54 Lip. 21:5lekdeksangnan sahpwenKenan,me I kahkahreikumwail-lahng ie. 23 Kumwail dehr ale tiahk en tohn sahpwo;I kasakasare irail sang nan sahpwo pwe kumwail enkak pedolong loale. Pwe I kalahdkidahr tiahk saut kanme re wiadahr. 24 Ahpw I inoukihongkumwailehr meI pahn kihong kumwail en sapwenikihla sahpw wet merekiki kisin tungoal. Ngehi KAUN-O amwail Koht, mekatohreikumwailsang wehi teikan. 25 Eri, kumwail en kinkadehde oh katohrehsang mahn oh menpihr mwakelekelkan sang rehn me samin kan. Kumwail dehr tungoalemahn de menpihr samin. I koasoanedier soangen mahnda me samin, eri ni amwail pahn tungoale kumwail pahnsaminkihla. 26 Kumwail pahn kin sarawi oh uhdahn wianei aramas, pwehki ngehi me KAUN-O oh I me sarawi.I pilkumwaildahr sang nanpwungen wehi teikan pwekumwail en wiahla nei aramas.

27“Ohl emen de lih emen sohte lipilipilme pahn kinwiakatieni de kosetipw, pahn kostakaidi oh kamakamala; ara-mas emen me pahn wia tiahk wet pahn pein pwukoahkieh mehla.”

21Duwen Samworo kan ar Sarawi

1KAUN-O ketin mahsanihongMoses en patohwanohngsamworo kan me nein Aaron, “Sohte samworo men pahnkasaminehkihla pein ih ni eh pahn iang kasarawien sare-pidi kiseh men me melahr, 2 likin mehlahn eh pahpa,nohno, nahpwutak, nah serepein, rie ohl, 3de rie serepeinme saikinte pwopwoud oh kin iang mihmi ni imweo. 4 Esohte pahn kasaminehkihla pein ih mehlahn irail kan mepwopwoudohng nan eh peneinei.

5 “Sohte samworo men pahn sehkasang pitenmoangede eh alis, de leke kili, pwe en kasalehda eh nsensuwedki

Lip. 21:6 55 Lip. 21:18mehlahn emen. 6 E pahn sarawi oh e sohte pahnkasaminehla mwarei. E kin patohwandahng ie meirongen konot kan, eri e uhdahn pahn sarawi. 7 Samworo mensohte pahn pwoudikihda lih ememme kin netiki paliwerede lih me sohte meipwon de me mweisang eh pwoud.8 Aramas akan pahn kin wiahki samworo aramas sarawi,pwehki eh kin patohwandahng ie meirong en konot kan.Ngehi KAUN-O; I me sarawi oh I kin kasarawihala neiaramas akan. 9 Ma nein samworo serepein pahn wiahlalihen netiki paliwere, serepeino pahn kanamenekihala ehpahpa; e uhdahn pahn isihsla lao mehla.

10 “Samworo Lapalapo me keikidier leh sarawi pohnmoange oh kasarawilahr pwehn kin likawih likoun sam-woro, sohte pahn kin kapingada pitenmoange de tehrpe-seng eh likou pwehn kasalehda eh nsensuwedki memelahr emen. 11-12 E kasarawihongieier oh e sohte pahnpein kasaminehla ih de kasaminehla ei Impwal sarawio nieh pahnpedoisang oh kohla pedolongnan ihmwehuwasaaramas mehla men mihmi ie, mehnda ma pil eh pahpa deeh nohno. 13E pahn pwoudikihda lihmeipwon, 14kaidehkliohdi de lih me mweisang eh pwoud de lih me kin netikipaliwere. E pahn pwoudiki lih meipwon emen sang naneh peneinei. 15 Ma soh, nah seri kan, me uhdahn pahnwia seri sarawi kei, pahn wiahla seri samin kei. NgehiKAUN-O oh ngehi me piladahr oh katohrelahr ih pwehnwia Samworo Lapalap.”

16 KAUN-O ketin mahsanihong Moses 17 en padahki-hong Aaron, “Sohte emen rehn kadaudokomw kan memie mehkot suwed ni paliwere pahn kak mweimweiongen patohwandahng ie meirong en konot. Koasoandi wetpahn poatopoat erein dih koaros kohkohlahte. 18 Sohtearamas emen me mie mehkot suwed ni paliwere kak21:5: Lip. 19.27-28; Deud. 14.1.

Lip. 21:19 56 Lip. 22:4mweimweiong en wia meirong: eri soangen aramas merasehng me maskun, dangepel, de kiaweliwel; 19 mepehtuk, de nehtuk; 20 me mpwokos de me sokelei; sohteemen me masapang de kilinwai, de me lekwusol. 21 Sohteemen me kisehn kadadudok en samworo Aaron me miemehkot mwomwsuwed ni paliwere pahn mweimweiongen patohwandahng ie meirong en konot. 22 Soangenaramas menet kak iang tungoale meirong en konot mekin kohieng ie, soangen meirong en konot kan koaros,me sarawi oh pil me inenen sarawihe kan, 23 ahpwpwehkimwomwsuwed ni paliwere e sohte pahn keidohnglimwahn kahdeng sarawio de limwahn pei sarwio. E sohtepahn kasaminehla dipwisou sarawi pwukat, pwehki ngehiKAUN-O oh ngehi me kasarawihiraillahr.”

24 Ih met me Moses patohwanohng Aaron, nein Aaronpwutak ko oh mehn Israel ko koaros.

22Sarawien mehn Meirong ko

1 KAUN-O ketin mahsanihong Moses 2 en padahkihongAaron oh nah pwutak ko, “Kumwail dehr kin kasaminehlamwarei sarawi, kumwail wauneki mehn meirong sarawikan me mehn Israel kan kin kasarawihong ie. Ngehime KAUN-O. 3Ma emen sang rehn kadaudokamwail kan,nan eh samin ong kaudok, ahpw keidohng mpen mehnmeirong sarawi kanmemehn Israel kan kin kasarawihongie, e solahr pahn pwurehng papah ni pei sarawi wet.Koasoandi wet pahn poatopoat kohkohlahte. Ngehi meKAUN-O.

4 “Sohte emen sang rehn kadaudok en Aaron me ah-neki soumwahu tukutuk de soumwahu en nahn pwilipwilmwahl, pahn kak tungoale meirong sarawi kan lao epahn mwakelekella ong kaudok. Samworo koaros pahn

Lip. 22:5 57 Lip. 22:16saminla ma re doahkehda mehkot samin rasehng kahlepen aramas mehla de ma e nahn pwilipwil, 5 de ma edoakehda mahn de aramas samin. 6 Samworo men mesaminlahr, e pahn saminte lao lel nin soutik, oh e sohtepahn tungoale mehkot sang ni meirong sarawi kan, e laoduhdu. 7Mwurin kihrlahn ketipin, e mwakelekellahr, eriih ahnsowo me e kak tungoale meirong sarawi kan, meuhdahn pwaise. 8 E sohte pahn tungoale uduk en mahnemen sohte lipilipil me mehla mwahl de mahn lawalokemehla; pwe met pahn kahrehiong eh saminla. Ngehime KAUN-O.

9 “Samworo koaros pahn kapwaiada kosonned kanme Iwiadahr. Ma soh, re pahn dipikihda oh mehkihla ar sohtepeikiong kosonned sarawi pwukat. Ngehi me KAUN-O ohNgehi me kin kasarawihirailla.

10 “Peneineien samworo kante me kak tungoalemeirong sarawi kan; irail kan me kin kousoan rehnsamworo de kin doadoahkohng samworo kan sohte kakiang tungoale. 11 Ahpw en samworo eh lidu kan me epwainkihda pein nah mwohni de me ipwidi ni imwe,kak iang tungoale pweisen samworo. 12 Nein samworoserepein me pahn pwoudikihda emen me kaidehksamworo, sohte kak iang tungoale meirong sarawi kan.13 Ahpw nein samworo serepein me liohdi de mweisangeh pwoudme sohte nah seri ohme pwurodohng ni imweneh pahpa kak iang tungoale kisin tungoal me eh pahpakin ale, nin duwen samworo men. Kisehn peneineiensamworo kante me kak iang tungoale pwaise.

14 “Ma aramas emen me kaidehk kisehn peneineiensamworo pahn tungoalehda meirong sarawi kan ni ehsohte nsenki, e pahn kapwungohng samworo pweinenmeirong sarawio oh kapataiong persent 20. 15 Samworokan sohte pahn kasaminehla meirong sarawi kan 16 ni ar

Lip. 22:17 58 Lip. 22:25pahn mweidohng aramas emen me sohte mweimweiongen iang tungoale; pwe met pahn kahrehda aramaso ehpahn dipikihda oh ale kalokepe. Ngehi me KAUN-O mekin kasarawihala meirong pwukat.”

17 KAUN-O ketin mahsanihong Moses 18 en padahki-hong Aaron oh nah pwutak ko oh ong mehn Israel koaroskosonned pwukat. Ansou me mehn Israel men de mehnliki men me kin kousoan nan Israel pahn wia meirongisihs, pwehn kapwaiada inou ehu de wia meirong sang nipein nsene, sohte kisin samin kis pahn mie rehn mahno.19 Pwe KAUN-O en kak kupwurehla meirongo, e pahnmihmi ni mahn wol oh sohte kisin samin kis reh. 20 Makumwail meirongki mahn emen me mie kisin samin kisreh, KAUN-O sohte pahn ketin kupwurehla. 21 Ma emenpahnwiahdameirong en kaminimin ong KAUN-O, pwehnkapwaiada inou ehu de pwe en wia sang ni pein nsene,sohte pahn kisin samin kis rehn mahno, pwe KAUN-Oen ketin kupwurehla. 22 Kumwail dehr meirongkihongKAUN-O mahn emen me maskun de nehtuk de ohlani paliwere, de kens, de tepwasang kili de ripwiripw.Kumwail dehr meirongki soangen mahn pwukat pohnpei sarawio nin duwen meirong en konot. 23 Kumwailkak meirongki mahn emen me sohte unsek de pakalongnin duwen meirong en nsen, ahpw KAUN-O sohte pahnkupwurehla pwehn wia meirong mehn kapwaiada inou.24Kumwail sohte pahnmeirongkihong KAUN-Omahnmewisole mwutpene, lekasang, ohla, de pwal. Met sohtemweimweiong en wiawi nan sapwamwail.

25Kumwail dehpawiahkimeirong en konotmahnemenme kumwail ale sang rehn mehn liki kan. Soangenmahn pwukat me samin oh KAUN-O sohte pahn ketinkupwurehla.22:20: Deud. 17.1.

Lip. 22:26-27 59 Lip. 23:4

26-27Ahnsoumekoumende sihpwmenpahnkin ipwidi,e sohte pahn katohrohrasang rehn eh nohno erein rahnisuh, ahpwmwurin rahn isuh e kakehrwiamehnmeirongen konot me KAUN-O pahn ketin kupwurehla. 28Kumwailsohte pahn meirongki kou men oh naho, de sihpw menoh naho de kuht men oh naho rahnteieu. 29 Ahnsoume kumwail pahn wia meirong en kapingkalahnganong KAUN-O, kumwail kapwaiada kosonned pwukat pweKAUN-O en kin ketin kupwurehla. 30 Eri, kumwail pahnkin tungoale rahnohte, sohte mehkot pahn luhwehdi ongmandahn rahno.

31 KAUN-O ketin mahsanih, “Kumwail kapwaiada eikosonned akan. Ngehi me KAUN-O. 32 Kumwail dehrkasaminehla mwarei sarawi; mehn Israel koaros pahnpohnese duwen ei sarawi. Ngehi me KAUN-O mekasarawihkumwailla. 33Ngehi me kahreikumwaildo sangIsip, pwe I en wiahla amwail Koht. Ngehi me KAUN-O.”

23Duwen Sarawi kan

1 KAUN-O ketikihong Moses 2 kosonned en sarawipwukat ni ahnsou me mehn Israel kan pahn kin pokon-penehn wia kaudok. 3 Rahn weneu kumwail pahndoadoahk, kumwail ahpw tamataman pwe keisuhn rahn,iei rahnen Sapad, iei rahnen kommoal. Rahno kumwailpahn kin pokonpene ong kaudok. Pwe KAUN-O meketin sapwellimaniki rahnen Sapad, sohte lipilipil wasakumwail pahn mi ie. 4 Eri, iet kan soangen sarawi kan mekumwail pahn kin wia ni ahnsou me kileldi kan.23:3: Eks. 20.8-10; 23.12; 31.15; 34.21; 35.2; Deud. 5.12-14.

Lip. 23:5 60 Lip. 23:14Sarawien Pahsohpai(Nempe Kan 28.16-25)

5 Pahsohpa, sarawi me kin wiawi pwe en waunekiKAUN-O, kin tepida ni ketipin eh pahn kihrla ni eisekpahieun rahnen tepin sounpwong. 6 Eri, Sarawien Pilawasohte Doal Ihs pahn kin tepida ni eisek limaun rahnensounpwongo; erein rahn isuh kumwail sohte pahn tun-goale pilawa me doal ihs. 7 Ni keieun rahn, kumwailpahn pokonpene ong kaudok; sohte doadoahk ehu pahnwiawi. 8Kumwail pahn wia amwail meirong en konot ongKAUN-O erein rahn isuh. Eri, ni keisuhn rahn, kumwailpahn pwurehng pokonpene pwe kumwail en wia amwailkaudok, oh sohte doadoahk ehu pahn wiawi.

9-10 Ni amwail pahn pedolong nan sahpw me KAUN-Opahn ketikihong kumwail oh dolung wahnsapwamwail,kumwail pahn mwowehiong samworo kan tepin wahn-sapwamwail kan. 11 Samworo eri pahn patohwandahngwahnsahpw ako ong KAUN-O nin duwenmeirong tohrohrehu, pwe kumwail en ale kupwuramwahu. Samworo pahnwia met ni rahn mwurin rahnen Sapad. 12 Ni rahnohte,emen sihpw wol me mahkier sounpar ehu oh sohte kisinsamin kis reh pahn pil wia meirong isihs ong ni mwarenKAUN-O. 13 Kumwail pahn pil iangahki paunen pilawapahiu doal lehn olip, mehn wia meirong en konot. KAUN-O kin ketin kupwurperenki pwohn soangen meirong wet.Eri, pahkis ehun kalon en wain pahn pil iang meirongen pilawao. 14 Kumwail sohte pahn tungoale pilawaamas, pilawa roang, de pilawa umwda, kumwail lao pahnmwowehiong Koht tepin wahnsapwamwail. Kosonnedi 23:4: PAHSOHPA: Mehn Suhs kin kahdaneki sarawi wet “Pesak’, mewehwehki “daulih.” Tehk Eksodus 12.13. oh Pilawa Sohte Doal Ihs 23:5:Eks. 12.1-13; Deud. 16.1-2. 23:6: Eks. 12.14-20; 23.15; 34.18; Deud. 16.3-8.

Lip. 23:15 61 Lip. 23:21wet pahn poatopoat erein dih koaros me pahn kohdo. Eri,kadaudokamwail kan koaros pil pahn kapwaiada.

Sarawien Dolung Wahnsahpwj(Nempe Kan 28.26-31)

15 Eri, kumwail pahn wadek wihk isuh unsek sang nikeieun rahnmwurin rahnen Sapadome kumwailmwowe-hiong KAUN-O wahnsapwamwail kan. 16 Ni kelimeiseken rahn, mwurin rahnen Sapad keisuh, kumwail pahnkihda pil ehu meirong kapw en wahnsapwamwail kanong KAUN-O. 17 Ehuehu peneinei pahn wahdo lopwon enpilawa riau ohmeirongkihong KAUN-O nin duwen kisakistohrohr ehu. Ehuehu lopwon pwukat pahn wiawikihdapaunen pilawa pahieu, doal ihs oh umwda; oh pahnmeironglahng KAUN-O nin duwen meirong en tepinwahnsahpw. 18 Eri, mehn Israel kan pahn iangahki pilawapwukat sihmpwul isimen, kouwol emen, oh kuht riemen,me sohte kisin samin kis rehrail. Kumwail pahn wiahkimahn pwukat ehu meirong isihs ong KAUN-O, iangahkimeirong en konot oh pil meirong en wain. KAUN-Okin ketin kupwurperenki pwohn soangen meirong wet.19 Kumwail pahn pil meirongkihla emen kuht wol ong nimeirong en dihp oh sihmpwul wol riemen me sounparehu ong ni meirong en kaminimin. 20 Samworo pahnpatohwandahng KAUN-O pilawa ko iangahki sihmpwulriemeno pwe en wia kisakis tohrohr ehu ong KAUN-O pwe en kohieng samworo ko. Meirong pwukat meuhdahn sarawi. 21Rahno kumwail sohte pahn wia amwaildoadoahk en rahn koaros, ahpw kumwail pahn pokon-pene pwe kumwail en wia kaudok. Eri, kadaudokamwailkan pahn kin kapwaiada kosonned pwukat erein dihj 23:14: SARAWIEN DOLUNG WAHNSAHPW: Mehn Suhs kin kahdanekisarawi wet “Sapuwod.” 23:15: Eks. 23.16; 34.22; Deud. 16.9-12.

Lip. 23:22 62 Lip. 23:32koaros me pahn kohdo, sohte lipilipil wasa re pahn kinkousoan ie.

22 Ni amwail pahn dolung wahn amwail mwetuwelkan, kumwail dehr pelehsang wahnsahpwo lel ni irepenmwahto, pil dehr rikpene luhwen wahnsahpwo; kumwailmweidalahng kenen me semwehmwe kan oh mehn likikan. KAUN-O, iei amwail Koht.

Sarawien Parakapwk(Nempe Kan 29.1-6)

23-24 Ni keieun rahnen keisuhn sounpwong kumwailpahn wiahki rahnen kommoal kesempwal ehu, oh pokon-pene pwe kumwail en wia kaudok ni ahnsou me kumwailpahn rong ngilen sowi kan. 25 Kumwail pahn patohwan-dahng KAUN-O amwail meirong en konot oh sohte mepahn doadoahk rahno.

Rahnen Tomw(Nempe Kan 29.7-11)

26-27 Ni kaeisek en rahnen keisuhn sounpwong, ieirahn me nan sounpar koaros me tiahk sarawi ehu pahnkin wiawi, eri, tiahk en lapwahsang dipen aramas akan.Kumwail pahn kaisihsol ni rahno; oh pokonpene ongkaudok ohwiameirong en konot ong KAUN-O. 28Kumwailsohte pahn doadoahk rahno, pwehki eh wia rahnen tiahksarawien lapwapen dihp. 29 Mehmen me pahn tungoalemehkot rahno, e sohla pahnwia kisehn sapwellimen Kohtaramas akan. 30 Oh ma emen pahn doadoahk ni rahno,pein KAUN-O pahn ketin kemehla. 31Kosonned wet pahndoke kadaukokamwail kan koaruhsie, sohte lipilipil wasare kin koukousoan ie. 32Sang ketipin eh kin kihrla ni rahnkeduwaun sounpwongo lel ni kihrlahn ketipin ni rahn23:22: Lip. 19.9-10; Deud. 24.19-22. k 23:22: SARAWIEN PARAKAPW:

Mehn Suhs kin kahdaneki sarawi wet “Asanah” ’ 23:26-27: Lip. 16.29-34.

Lip. 23:33-34 63 Lip. 23:40kaeisek, kumwail pahn wiahki rahno rahnen kommoalkesempwal ehu, iei rahnen kaisihsol.

Sarawien Impwal kanl(Nempe Kan 29.12-40)

33-34 Sarawien Impwal kan pahn kin tepida ni rahnkaeisek limaunkeisuhn sounpwong, oh epahnkinwereikirahn isuh. 35 Ni keieun rahn pwukat kumwail pahnpokonpene ong kaudok oh sohte doadoahk pahn wiawi.36 Rahn koaros erein rahn isuho, kumwail pahn kin wiameirong en konot. Ni kawaluhwen rahn kumwail pahnpwurehng pokonpene ong kaudok oh wia meirong enkonot. Rahnen kaudok ehu met; eri, kumwail sohte pahndoadoahk.

( 37 Ih rahn pwukat me kin wia rahn sarawi lapalap,me kumwail pahn kin wauneki Koht ni amwail pahnkin pokonpene ong kaudok oh wia meirong en konot,meirong isihs, wahnsahpw, oh wain, nin duwen anah-nepen rahn akan. 38 Sarawi pwukat eri pahn kapata-patehng rahnen Sapad teikan, oh meirong pwukat pilpahn kapatapatehng amwail meirong me kumwail kinepwehnki wia, oh meirong kan mehn kapwaiada amwailinou kan, oh pilmeirong kanme kumwail pil kinwiahiongKAUN-O sang ni pein nsenamwail.)

39 Ni rahn kaeisek limaun keisuhn sounpwong, niamwail pahn dolungehr wahnsapwamwail kan, kumwailpahn kin wia sarawi wet erein rahn isuh. Eri, keieunrahn pahn wia rahn kesempwal en kommoal. 40Ni rahnokumwail pahn ale ekei wahn amwail tuhke kan me keieumwahu, oh tehnpaini, pil tehntuhke sang nin tuhke kan;l 23:32: SARAWIEN IMPWAL: Mehn Suhs kin kahdaneki sarawi wet “Sukot”.23:33-34: Deud. 16.13-15.

Lip. 23:41 64 Lip. 24:7kumwail ahpw pahn tapihada sarawien wauneki KAUN-O, amwail Koht. 41 Eri, kumwail pahn kin wia sarawi weterein rahn isuh. Kosonned wet pahn kin poatopoat rehnkadaudokamwail kan erein dih koaros me pahn kohdo.42 Mehn Israel koaros pahn kin kousoan pahn mwetehnimpwal pwukat erein rahn isuh, 43 pwe kadaudokamwailkan en eseme KAUN-Ome ketin kupwurehda pwe aramasen Israel kan en kin kousoan pahn mwetehn impwal kanni eh ketin kahluwahdo sang irail nan Isip. Iei ih meKAUN-O, amwail Koht.

44 Eri, iei duwen met Moses eh kihong mehn Israel kokosonned kan duwen sarawi kan me re pahn kin wia pwere en wauneki KAUN-O.

24Epwelpen Lamp akan(Eksodus 27.20-21)

1KAUN-O ketin mahsanihong Moses, 2 en padahkihongmehn Israel ko, re en wahdo leh kaselel en olip ong lampakan en Impwalo, pwe re en kin ngkengken poatopoat.3 Nin soutik koaros Aaron pahn kin isikada pwe re enkin ngkengken lao lel nimenseng, mwohn silangin KAUN-O likin kahdengo mwohn Kohpwahn Inowo, me mihtenan Wasa Sarawiheo. Kosonned wet pahn kin poatopoatkohkohlahte. 4Aaron me pahn kin apwalih lamp akan memi ni dewen lamp kohlo, oh pahn kin tetehk pwe re en kinngkingkente mwohn silangin KAUN-O.

Pilawahn Meirong ong Koht5Ale paun 24 en pilawa oh umwunda lopwon en pilawa

eisek riau. 6 Kairakihala lopwon en pilawa ko ni kahngriau, lopwon weneu ni ehu kahng, oh pwilikihdi pohntehpel kohlo mwohn silangin KAUN-O. 7 Kihdiong pohn24:5: Eks. 25.30.

Lip. 24:8 65 Lip. 24:18ehuehu kahng en lopwon en pilawa ko warpwohmwahukaselel pwehnwia kilel enmeirong en konot ongKAUN-O,iei me pahn wiliandi pilawa. 8 Rahnen Sapad koaros sangmet kohla, pilawa wet pahn kin pwilidi mwohn silanginKAUN-O. Met iei pwukoahn mehn Israel kohkohlahte.9 Pilawa wet iei pweisen Aaron oh kadaudoke kan, ohre pahn tungoale wasa sarawi ehu, pwehki iei kisehnmeirong en konot me keieu sarawihe, meirong en konotong KAUN-O pwe samworo kan en kin tungoale.

Kalokolok Pwung10-11 Mie ohl emen me eh pahpa mehn Isip, a eh

nohno mehn Israel, liho adaneki Selomid, nein Dipri,kisehn kadaudok en Dan. Ohl menet akamaiong mehnIsrael men nan kahnimpwalo, e ahpw lahlahwe mwarenKAUN-O. Aramas ako eri walahng ohlo rehn Moses, 12 ohkihong silepe, re ahpw awiawih lao KAUN-O pahn ketinkoasoanehdi dahme pahn wiawihong.

13KAUN-O eri ketinmahsanihongMoses, 14“Ale aramasen wahieila likin kahnimpwalen. Koaros me rongehr ehlahlahwe pahn kidahng pohn moange pehrail kan mehnwia kadehdehpen eh lahlahwe, re ahpw pahn katehkitakai e lao mehla. 15 Pil padahkihong mehn Israel kanme, ‘Mehmen pahn kin lahlahwe Koht, pahn ale kalokepe,16 oh pahn kamakamala.’ Aramas koaros pahn katehkitakai oh kemehla mehn Israel de mehn liki men me kinkousoan nan Israel me pahn lahlahwe KAUN-O.

17 “Mehmen me pahn kemehla aramas emen, pahnkamakamala, 18ohmehmenme pahn kemehla nein emenmahn, e pahn wilianla mahno. Poahsoan en ire wet pwemour ong mour.24:9: Mad. 12.4; Mark 2.26; Luk 6.4. 24:17: Eks. 21.12.

Lip. 24:19 66 Lip. 25:319 “Mehmen me pahn kauwehla emen aramas, soahn-

gohte me e wiahiong aramas ohlao, ihme aramas ohlaopahn pil wiahiong. 20Ma e katipw apwoat tih, apwoat tihpahn pil katipwitimwpeseng; ma e kihsang apali pwoarenmesen emen, apali pwoaren mese ko pahn kohsang. Mae kauwehla ngihn emen, apwoat ngih pahn usuhssang.Soangen ohlaohte me emen wiahiong emen, ihme pahnpil wiawihong. 21Mehmenme pahn kemehlamahn emen,e pahn kapwungala, ahpw mehmen me pahn kemehlaaramas emen, pahn kamakamala. 22 Kosonned wet dokekumwail koaros, mehn liki oh mehn Israel kan. Ngehi meKAUN-O, amwail Koht.”

23Mwurin Moses eh patohwanohng koasoandi pwukatong mehn Israel ko, re ahpw wahieilahng ohl me lahlah-weo likin kahnimpwalo oh katehki takai e lao mehla. Ieiduwenmehn Israel ko ar kapwaiada dahme KAUN-O ketinmahsanihong Moses.

25Keisuhn Sounpar(Deuderonomi 15.1-11)

1 KAUN-O ketin mahsanihong Moses nin Nahna Sainai2 en padahkihong mehn Israel ko kosonned pwukat. Niamwail pahn pedolong nan sahpw me KAUN-O pahnketikihong kumwail, kumwail pahn wauneki KAUN-O niamwail sohte pahn koadoahki sahpwo ni keisuhn soun-par koaros. 3 Erein sounpar weneu kumwail kak padoktuhke nan amwail mwetuwel kan, kamwakelehsang rahnamwail tuhkehn wain kan, oh dolung wahnsahpw akan.24:20: Eks. 21.23-25; Deud. 19.21; Mad. 5.38. 24:22: Nempe 15.16.25:1: Eks. 23.10-11.

Lip. 25:4 67 Lip. 25:134 Ahpw keisuhn sounpar pahn wia sounpar en kom-moal unsek ong sahpwo, sounpar me pahn kasarawi-hong KAUN-O. Kumwail sohte pahn padok mehkot nanmwetuwel de kamwakele rahn amwail tuhkehn wain kan.5Kumwail sohte pahn pil rikpene werentuhke kan me kinpein wosada, de pil wahntuhke en wain akan me rah kansohte kamwakel; pwe sounpar en kommoal douluhl ehuong sahpwo. 6Mehnda ma kumwail sohte padok mehkotnan sahpwo erein sounparo, e pahn kihong kumwailamwail tungoal kisin mwenge, oh ong amwail lidu kan,toundoadoahk kan, oh ong mehn liki kan me koukousoanrehmwail, 7noumwail pelinmen kan, ohmahn lawalo kannan sapwamwail kan. Soahng koaros me sahpwo pahnkapwarehda, kak wiahla mehn tungoal.

Sounparen Onohnsapahl8 Wadek sounpar isuh pak isuh, wiahda sounpar

pahisek duwau. 9 Mwuri, ni kaeisek en rahnen keisuhnsounpwong, Rahnen Tomw, kadarowei ohl emen pween peuk sowi nan sahpwo pwon. 10 Ih duwen metamwail pahn katorehla sounpar kalimeisek wet oh lohk-ihda saledek ong tohn sahpwo koaros. Nan sounpar wetsahpw akan koaros me netlahr pahn kapwurupwurlahngaramaso me uhdahn sapweniki sahpwo, de kadaudokekan; oh aramas akan me netlahr nin duwen lidu pahnpwuralahng rehn arail peneinei. 11 Kumwail sohte pahnpadokedi mehkot nan sapwamwail kan, de dolung wer-entuhke me kin pein wosada de rikpene wahn wain nanamwail mwatin wain me rah kan sohte kamwakelda.12Sounparo pwon pahnwia ahnsou sarawi rehmwail. Ihteme kumwail pahn kak tungoale, wahnsahpw me kin peinosada.

13 Nan sounpar wet sahpw koaros me netlahr pahnkapwurupwurlahng aramas me uhdahn sapweniki sah-

Lip. 25:14 68 Lip. 25:23pwo. 14 Eri, ni amwail pahn netikihla sahpw rehn mehnIsrael men de pwainsang, kumwail loaloapwoatpene dehrmwersuwed. 15 Pweinen sahpw pahn koasoansoandi ninduwen sounpar akan me sahpwo kak wa mwohn Soun-paren Onohndasapahlo. 16 Ma sounpar akan me tohto,pweine pahn laud, ahpw ma sounpar akan me malaulau,pweine pahn tikitik, pwe dahme pahn netla iei tohtohnwahnsahpw me sahpwo kak kihda. 17 Eri, kumwail dehrkin kapweipwei riamwail mehn Israel kan, ahpw kumwailen wauneki oh peikiong KAUN-O amwail Koht.

Kahpwal ni Keisuhn Sounpar18 Kumwail kapwaiada sapwellimen KAUN-O kosonned

oh koasoandi kan koaros, pwe kumwail en onepek nanamwail mour nan sahpwo. 19 Sahpwo pahn kihda wahkan, oh kisin tungoal pahn itarohng kumwail, eri kumwailpahn onepek nan amwail mour.

20Ahpw ele emen rehmwail kak patohwan idek dahmearamas pahn tungoale ni keisuhn sounpar, ma sohtemehkot poadidi oh wahnsahpw sohte rikirikpene.21 KAUN-O pahn ketin kupwuramwahwih sahpwo nikeweneu en pahr pwehn kak kihda me pahn itarohngsounpar riau. 22 Ni ahnsou me kumwail pahn padokedimehkot nan sapwamwail ni kawaluhn sounpar, kumwailpahn tungutungoalehte dahme kumwail dolung nikaweneu en sounparo, eri e pahn mie kisin tungoal mepahn itar lao kumwail dolung wahnsahpw me kumwailpadokedi nan pahro.

Onohnsapahl en Sahpw akan23 Sapwamwail kan sohte pahn netla kohkohlahte; pwe

kaidehk sapwamwail, pwe uhdahn nin limen Koht. Akumwail rasehng mehn liki kei me mweimweiong enkohwahki.

Lip. 25:24 69 Lip. 25:3324 Ni ahnsou me peliensapw ehu pahn netla, kumwail

pahn pohnesehki pwungen aramasme uhdahn sapwenikipwe en pwurehng pwainda. 25Ma mehn Israel men pahnsemwehmwehla oh idihdohng en netikihla sapwe, kisehme keieu karanih pahn pwainda pwehn kapwurehdo.26 Ahpw ma aramaso sohte kiseh me pahn pwainda ohkapwurehdo sahpwo, eri ni eh pahn paiamwahulamwuhre pahn kak pwurehng pein pwainda oh kapwurehdo sah-pwo. 27 Ahpw e pahn pwainehng aramas me pwainsangouwe ieu me pahn kadokehla luhwe mwohn SounparenOnohnsapahlo, ahnsoume e uhdahn pahn pwurehng sap-weo. 28Ahpw ma sohte nah mwohni me itar en kapwure-hdo sahpwo, sahpwo pahn mihmihte pahn manaman enaramas me pwaindao lao lel Sounparen Onohnsapahlo.Nan sounparo sahpwo pahn kapwurupwurlahng rehnmeuhdahn sapwenikio.

29 Ma aramas emen netikihla imwe me mi nan ke-len kahnimw ehu, mie eh pwungen pwainda sapahlerein pahr ehu pwon sang ni ahnsou me e netikihlao.30 Ahpw ma e sohte pwainda sapahl nan sounparo, esolahr ahneki pwungen pwainda sapahl oh imwo pahnwiahla uhdahn imwen me pwaindao oh kadaudoke kan.E sohte pahn kapwurupwurla nan Sounparen Onohn-sapahlo. 31 Ahpw ihmw kan me sohte mi nan kehl, pahnduwehte sahpw akan; me aramas me uhdahn sapwenikisahpwo ahneki pwungen pwurehng pwainda; oh sahpwopahn kapwurupwurlahng aramas me uhdahn sapwenikionan Sounparen Onohnsapahlo. 32 Ahpw mehn Lipaikan ahneki pwung ahnsou koaros en pwainda sapahlihmw kan me uhdahn imwarail nan arail kahnimw kan.33 Ma mehn Lipai men pahn netikihla ihmw ehu nankahnimw pwukat oh ihmwo sohte pweipweida sapahl,e pahn kapwurupwurla nan Sounparen Onohnsapahlo,

Lip. 25:34 70 Lip. 25:43pwehki ihmw kan me mehn Lipai kan kin imwaneki nankahnimw kan uhdahn imwarail kohkohlahte rehn mehnIsrael kan. 34 Ahpw mohs kan me mihmi limwahn arkahnimw kan, sohte pahn kak netla; pwe uhdahn arailsohso kohkohlahte.

Lohn ong me Semwehmwe kan35 Ma riomw mehn Israel men me kin kousoan

limwahmw semwehmwehla oh sohte kak peinkamakamour ih, ke pahn sewese duwen omw pahnsewese noumw tohndoadoahk, pwe en kak koukousoantelimwahmw. 36Ke dehr kihong en pwain wihn en mwohnime ke kihongehr, ahpw peikiong Koht oh mweidohngriomw mehn Israelo en koukousoante limwahmw.37 Dehr itonehng en pwainla wihn en mwohni me kekamangaiong, pil dehr kihong wihn ni kisin tungoalme ke netikihong. 38 Iei met ehu koasoandi en KAUN-Oamwail Koht me ketin kahreikumwaildo sang Isip, pwehnketikihong kumwail wehin Kenan oh en wiahla amwailKoht.

Kasaledeklahn Lidu kan39 Ma riomw mehn Israel men me kin kousoan

limwahmw pahn semwehmwehla kahrehda eh men pan-gala pein ih rehmw oh wiahla omw lidu, ke sohte pahnkihong en wia doadoahk en lidu. 40 E pahn mihmi rehmwduwen tohndoadoahk men oh wie doadoahk rehmwlao lel Sounparen Onohnsapahlo. 41 Ni ahnsowo ih ohnah seri kan pahn pedoisang rehmw oh pwuralahngnan eh peneinei oh nan sapwen eh pahpa kalahp ako.42Mehn Israel kan iei sapwellimen KAUN-O lidu, oh ih mekahreiraildo sang Isip; iei me irail sohte pahn netla wiahlalidu. 43 Ke dehr wiakauwe irail, ahpw peikiong omw25:35: Deud. 15.7-8. 25:37: Eks. 22.25; Deud. 23.19-20. 25:39: Eks.

21.2-6; Deud. 15.12-18.

Lip. 25:44 71 Lip. 25:55

Koht. 44Makumwail anahne lidu, kumwail kak pwainsangnan wehi kan me kapilkumwailpene. 45 Kumwail pil kakpwainda nein mehn liki kan me kin kousoan rehmwailneirail seri kan. Soangen seri me ipwidi nan sapwamwail,kumwail kak nainekihla, 46 oh noumwail seri kan pahnuhd sohsohkin irail oh irail pahn papah noumwail kanerein ar mour. Ahpw kumwail dehr wiakauwe riamwailmehn Israel kan.

47 Ma mehn liki men me kin kousoan rehmwail pahnkepwehpwehla, nindokon riamwail mehn Israel mensemwehmwehla oh pangala pein ih rehn mehn liki kep-wehpweo pwehn wiahla eh lidu, de pil rehn kisehn mehnlikio pwehn wiahla eh lidu, 48 mwurin eh netlahr, eahnekihte pwungen pweipweida sapahl. Emen rie, 49 derien eh pahpa, de nein rien eh nohno de emen kiseh mekaranih mehlel, kak pwainda sapahl; de ma pein ih kakkoadoahkihadamwohni me pahn itar en pein pwainda ehsaledek. 50 E pahn tuhkihong ire wet aramas me pwaindaih, ira ahpw pahn wadek sounpar akan sang ahnsoume e pein netikihla pein ih pwehn wiahla lidu, lao lelSounparenOnohnsapahlo, ira pil pahn koasoanehdi uwenpweinen kasaledekla nin duwen pweinen tohndoadoahkmen. 51-52 E pahn kapwurehla uwen pweinen kasaledeklanin duwen pahrme luhwe kan, 53duwehtema e doadoah-ngki erein sounpar ehu. E soumaso sohte pahnwiakauwe.54 Ma e sohte ale saledek ni ehu soangen ire pwukat, ihoh nah seri kan uhdahn pahn saledekla nan SounparenOnohnsapahlo. 55Mehn Israel men sohte kak wiahla lidukohkohlahte, pwehki mehn Israel kan iei sapwellimenKoht lidu kei. Ih me ketin kahreiraildo sang Isip; ih meKAUN-O arail Koht.

Lip. 26:1 72 Lip. 26:1026

Kupwuramwahu ong me Peik(Deuderonomi 7.12-24; 28.1-14)

1 KAUN-O ketin mahsanih, “Kumwail dehr wiahiongkumwail mwomwen koht likamw akan, de dikedik eneni, de sansal takai de uhr takai, de takai sukusukdapwe kumwail en pwongih. Ngehi KAUN-O amwail Koht.2 Kumwail kapwaiada sarawi kan, oh wauneki wasa ara-mas kin kaudokohng ie. Ngehi me KAUN-O.

3 “Ma kumwail pahn kin momourki ei kosonned akanoh kapwaiada ei koasoandi kan, 4 I pahn kin kadaridiongkumwail keteu ni ahnsou mwahu, pwe sapwamwail kanen kin kihda wahnsahpw mwahu oh en kin mie wahn-tuhke kan. 5 Wahn sapwamwail kan pahn rekla mehleloh kumwail pahn dondolung werentuhke kan lao lel niahnsoun rikada wahn wain, oh kumwail pahn rikirikwahn wain lao lel ahnsoun kamwarak werentuhke. Kisintungoal pahn itarohngkumwail, oh kumwail pahnonepekmwahu nan sapwamwail.

6 “I pahn kihong kumwail popohl nan sapwamwail,kumwail pahn kin memeir oh sohte masak mehmen. Ipahn karawansang nan sapwamwail kan mahn keper kanoh sohla mahwen pahn wiawi wasao. 7 Kumwail pahnkin powehdi amwail imwintihti kan; 8 mehte limmenrehmwail pahn kak kalowehdi epwiki rehrail, oh meepwiki rehmwail kak kalowehdi nen. 9 I pahn kapa-iakumwailda oh katohtohwehla noumwail seri kan. Ipahn kapwaiada ei inou me I wiahiong kumwail. 10Wahnsapwamwail me kumwail pahn dolung pahn inenen rek,oh kumwail pahn tungutungoale erein sounpar ehu, eri,26:1: Lip. 19.4; Eks. 20.4; Deud. 5.8; 16.21-22; 27.1. 26:3: Deud. 11.13-15;

28.1-14.

Lip. 26:11 73 Lip. 26:20kumwail pahn kesehla luhwe ko pwehnwiliankihdiwahn-sahpw kapw. 11 I pahn kin mihmi nan ei Impwal sarawiorehmwail, oh I sohte mwahn pahn sohpeisang kumwail.12 I pahn kin ieiang kumwail, I pahn wiahla amwailKoht, oh kumwail pahn wiahla nei aramas. 13 Ngehi meKAUN-O amwail Koht, me kahreikumwaildo sang Isip,pwe kumwail en dehr wia lidu. I kauwehla manamanme katoutouwih kumwailla oh mweidohng kumwail eninenda oh saledek weweidwei.”

Kalokolok en Sapeik(Deuderonomi 28.15-68)

14 KAUN-O ketin mahsanih, “Ahpw ma kumwail so-hte pahn kapwaiada ei kosonned akan, kumwail pahnale lokolok. 15 Ma kumwail pahn kahng kapwaiadaei kosonned akan oh koasoandi kan oh kauwehla inoume I wiahiong kumwail, 16 I pahn kalokei kumwail. Ipahn kihong kumwail nan soangen lokolok kei duwehte—soumwahu me sohte kak mwahula, oh karakar mepahn kahrehiong kumwail amwail pahn maskunla ohlupukala amwail mour. Kumwail pahn koadoahki sap-wamwail kan, ahpw sohte pahn katepe, pwe amwailimwintihti kan pahn kaloweikumwaildi oh kangasangwahn sapwamwail kan. 17 I pahn sohpeisang kumwailpwe kumwail en lohdi oh irail me kin kailongkin kumwailre pahn kaunkumwailda; kumwail pahn masepwehkadakouwahlap oh pahn tang ni eh sohtemehmenme pwakip-wakih kumwail.

18 “Ma pil mwurin mepwukat, kumwail sohte pahnpeikiong ie, I pahn kalaudehla amwail kalokolok pakisipak. 19 I pahn kauwehla amwail keptakaiki amwail akla-palap; keteu sohla pahn mweredi, sapwamwail kan pahnmadekengda oh kekeluwakala duwehla mete. 20 Amwail26:12: 2 Kor. 6.16. 26:14: Deud. 28.15-68.

Lip. 26:21 74 Lip. 26:30doadoahk kehlail koaros sohla pahn katepe, pwehki ehpahn sohla wahn sapwamwail kan oh sohla wahn amwailmwetuwel kan.

21 “Ma kumwail pahn pil usehlahte nan amwail akla-palap oh sohte men peikiong ie, I pahn pil pwurehngkalaudehla amwail kalokolok pak isipak. 22 I pahnkadarowohng kumwail mahn keper me pahn kemehlanoumwail seri kan, kamwomwala noumwail pelinmenkan, oh kumwail pahn malaulaula oh sohla pahn miemoahl en aramas pohn ahl akan.

23 “Ma mwurin kalokolok pwukat, kumwail pil duwe-duwehte sohte rong ie, ahpw usehlahte amwail uh-wong ie, 24 eri I pahn sohpeiong kumwail oh kalokeikumwail pak isipak, uksang mahs. 25 I pahn kidohngkumwail mahwen pwe I en kalokehkin kumwail amwailkauwehla atail inou, oh ma kumwail pahn pokonpenenan kahnimw kan pwehn rukusang ie, I pahn kadaridiongkumwail soangen soumwahu me sohte kin mwahula,kumwail ahpw pahn peki mahk rehn amwail imwintihtikan. 26 I pahn lupukala reken kisin mwenge kan, erilih ehk pahn doadoahngkipene wasahn umwun pilawaehu, pwe re en umwunda uwen pilawa me mie rehrail.Re pahn nehkohng kumwail, oh mwurin amwail pahntungoalehla, kumwail pahn pil men mengehda.

27 “Ma mwurin mepwukat koaros, kumwail pilusehlahte amwail kahngohdiong ie oh sohte menpeikiong ie, 28 eri nan ei engieng, I pahn sohpeiongkumwail oh kalokei kumwail pak isipak, uksang mahs.29 Amwail duhpek pahn ukla mehlel oh kumwail pahnkangala noumwail seri. 30 I pahn kamwomwala wasahnamwail kaudok kan pohn dohl akan, karangkehdi amwailpei sarawien warpwohmwahu kan oh kesepwekelahngkahlepamwail kan pohnmwomwen dikedik en eni kanme

Lip. 26:31 75 Lip. 26:41wonohn nanpwel. Nan ei sautkinkumwaillahr, 31 I pahnkamwomwala amwail kahnimw kan oh kauwehla wasahnamwail kaudok kan, oh I sohte pahn kupwurehla amwailmeirong kan. 32 I pahnkamwomwala douluhl sapwamwailkan, amwail imwintihti kan me kin kousoanla ie pahnpwuriamweikihla soangen mwomwla wet. 33 I pahnwadohng kumwailmahwenohkamwarak kumwailpesengnan wehin liki kan. Sapwamwail kan pahn tehnla ohamwail kahnimw kan pahn mwomwla. 34-35 Sahpwo eripahn nsenamwahukihla eh pahn kommoaldi douluhl,kommoal me kumwail sohte kihong; oh pahn wonohnkomkommoal nindokon amwail pahn kalipilipala ohmihmi nan sapwen amwail imwintihti kan.

36 “I pahn kamasak kumwail me kalipilipala kan, pwekumwail en kin tangdoaui, ni amwail pahn kin rongkisin ngilen tehntuhke kis ni kisinieng eh pahn kin ipir.Kumwail pahn kin tang duwehte ma kumwail tangatan-gasang amwail imwintihti kan nan mahwen oh kumwailpahn pwupwudi ni eh sohte imwintihti men limwamwail.37 Kumwail pahn pwumpwupw kohwei pohn emene-men kumwail ni eh sohte me pwakipwakih kumwail, ohkumwail sohte pahn kak mahweniong amwail imwintihtikan. 38Kumwail pahn mehla nindokon amwail mihmihtewasa kumwail kalipilipalahng ie; sapwen amwail imwinti-hti kan pahn kadalleikumwailla. 39Memalaulau rehmwailpahn mourla nan sapwen amwail imwintihtih oh re pahnsosohrala pwehki pein dipamwail kan oh dipen amwailpahpa kahlap ako.

40 “Ahpw kadaudokamwail kan pahn sakarkihda di-parail kan oh dipen arail pahpa kahlap ako, me uhwong ieoh kahngohdiong ie, 41me kahrehda I sohpeisang irail ohkalipeiraillahng nan sapwen arail imwintihti kan. Mwuri,kadaudokamwail ko ahpw aktikitikla oh koluhkihla oh

Lip. 26:42 76 Lip. 27:3-7kapwungala diparail kan oh ar kahngohdi, 42 I pahntamanda ei inou ong Seikop, Aisek oh Eipraam, oh I pahnonehda sapahl ei inowo me I pahn kihong aramas akansahpwo. 43 Ahpw keieu, sahpwo pahn koakoahsangtowe kan, pwehn kak kommoaldi douluhl, oh re pahn alekalokolok pwehki ar soikala ei koasoandi oh kosonnedakan. 44Ahpwni ar pahnmihmihte nan sapwen ar imwin-tihti kan, I sohte pahn keseirailla doulluhl de kamwom-wirailla. Pwe met pahn kaimwisekala ei inou ong irail.Ngehi me KAUN-O arail Koht. 45 I pahn onehda sapahlinoume I wiahiong ar pahpa kahlap ako, ni ei kasalehiongwehi koaros ei manaman ni ei kahrehdohsang nei aramassang Isip, pwe ngehi me KAUN-O, I en wiahla arail Koht.”

46 Ih koasoandi oh kosonned pwukat koaros me KAUN-O ketikihong Moses nin Nahna Sainai pwe en pato-hwanohng mehn Israel ko.

27Kosonned kan me Pid Kisakis ong KAUN-O

1KAUN-O ketikihong Moses kosonned pwukat 2 pwehnpadahkihong mehn Israel kan. Ni aramas emen eh pahnwiahla mehn meirong ong KAUN-O pwehn kapwaiadainou kesempwal ehu, aramaso pahn kak kasaledekla ni ehpahn pweipweikihda uwen mwohni me pahn sansal pah,3-7nin duwen me koasoandier:

-ohl, sounpar rieisek lel weneisek: mwohni silper 50-lih: mwohni silper 30kisin pwutak, sounpar limau lel rieisek: mwohni silper

20-kisin serepein: mwohni silper 10-seri pwelel pwutak, pahnangin sounpar limwau:

mwohni silper 526:42: Sen. 28.13-14; Sen. 26.3-4; Sen. 17.7-8.

Lip. 27:8 77 Lip. 27:17-seri pwelel serepein, mwohni silper 3-ohl pohnangin sounpar weneisek: mwohni silper 15-lih pohnangin sounpar weneisek: mowhni silper 108Ma aramas me wiahda inowome semwehmwemehlel

oh sohte kak pwainla pweipwei me koasoandier, e pahnkahrehdo aramaso rehn samworo, oh samworo pahnkoasoanehdiong uwen pweipwei ehu me tikitik, uwen mee pahn kak pwainkihla eh meirongo.

9 Ma inowo pid mahn emen me pahn wia meirongehu me pahn kaparanda kupwuren KAUN-O, eri meirongkoaros ongKAUN-Opahnwiamehkot sarawi, 10oh aramasme wiahda inowo sohte kak wiliankihda meirongo emenmahn tohrohr. Ma e pahn wiahda met, mahn riemenokoaros pahn wiahla sapwellimen KAUN-O. 11 Ahpw mainowo pid mahn emen me samin ong kaudok, me so-hte pahn kaparanda kupwuren KAUN-O, aramaso pahnwalahng mahno rehn samworo. 12 Samworo ahpw pahnkoasoanehdi uwen pweinen mahno me pahn konehngmwomwen mahno ma e mwahu de mwomw suwed, ohpweipwei me samworo kilelehdi ihme pahn doadoahk.13Ma aramaso men pwurehng pwainda sapahl mahno, epahn kihda uwen pweine iangahki persent 20.

14Ahnsou me aramas emen pahn kasarawihong KAUN-O imwe, samworo pahn kilelehiong pweine nin duwenmwahu de suwed en ihmwo oh pweipweio iei me pahndoadoahk. 15 Ma aramas me kasarawiher imweo menpwurehng pwainda sapahl, e pahn kihda uwen pweineiangahki persent 20.

16 Ma aramas emen pahn kasarawihong KAUN-O ekiswasa nan sapwe, pweine pahn koasoandi nin duwentohto en werentuhke me e kamwarakdi ong loale, nimwohni silper eisek ong ehu kapakap en parli. 17 Mae kasarawihong KAUN-O sahpwo mwurinte Sounparen

Lip. 27:18 78 Lip. 27:28Onohnsapahlo, e pahn kihda pweine unsek. 18 Ma ekasarawihong KAUN-O sahpwo ahnsou ehu mwuri, sam-woro pahn koasoanehdi uwen pweine me pahn konehnglel ni Sounparen Onohnsapahlo. 19 Ma aramas mekasarawiher sahpwo men pwurehng pwainda sapahl, epahn kihda pweine iangahki persent 20. 20Ma e netikihlasahpwo rehn emen, ni eh sohte pwurehngpwainda sapahlsang KAUN-O, e sohla pahn ahneki pwungen pwaindasapahl. 21 Ni eh pahn lel ni Sounparen Onohnsapahlo,KAUN-O pahn ketin nin limanikihla douluhl sahpwo; epahn kohieng samworo kan.

22Maaramas emenpahnkasarawihongKAUN-Opelien-sapw ehu me e pwainda, 23 somworo pahn koasoanehdiuwenpweinemekonehng tohtohn sounpar lel SounparenOnohnsapahlo, oh aramaso pahn pwainla sahpwo rah-nohte; oh KAUN-O me pahn sapwellimaniki mwohnio.24 Ni Sounparen Onohnsapahl, sahpwo pahn kapwurup-wurdohng me tepin sapweniki, de kadaudoke kan.

25 Pweinen sahpw koaros pahn koasoandi nin duwenme koasoandier.

26 KAUN-O me sapwellimaniki mahn mesenih koaros,eri sohte aramas emen pahn wiahki nsene oh meirongki-hong kAUN-O. Koumen, sihpwmen de kuhtmen KAUN-Ome ketin sapwellimaniki, 27ahpwmesenihenmahn saminmen kak pweipweida sapahl nin duwen koasoandienpweipwei iangahki persent 20. Ma e sohte pweipweidasapahl, e kak netla rehn emen tohrohr ni pweipwei mekoasoandier.

28 Sohte aramas emen kak netikihla de pwainda sapahl

Lip. 27:29 79 Lip. 27:34dahme e kasarawihongehr douluhl KAUN-O,m mehndama aramas, mahn de sahpw. Pwe KAUN-O pahn ketin sap-wellimanikihla douluhl kohkohlahte. 29 Aramas koarosme milahr pahn keria, sohte kak en pweipweida sapahl,re uhdahn pahn kamakamala.

30 KAUN-O me ketin sapwellimaniki eisek kis ehunwahnsahpw koaros, mehnda ma werentuhke de wahn-tuhke. 31 Ma aramas emen men pwainda sapahl ekiswahnsahpw pwukat, e pahn kihda pweine me koa-soandier iangahki persent 20. 32Emen sang nanmahn ehkkoaros uhdahn sapwellimenKAUN-O.Nimahnakan ar kinwadawad, kaeisek en mahn koaros uhdahn sapwellimenKAUN-O. 33Me naineki mahn akan sohte pahn koasoane-hdi pwe mahn mwomw suwed kan en pilipilda. E sohtepahn pil wilianda. Ma e pahn wiliankihdi mahno emenmahn tohrohr, mahn ako koaros pahn wiahla sapwelli-men KAUN-O oh mahn ako sohte kak pweipweida sapahl.

34 Ih koasoandi pwukat me KAUN-O ketikihong Mosesni Nahna Sainai pwehn padahkihong mehn Israel ko.

m 27:28: KASARAWIHONGEHR DOULUHL KAUN-O: Mehkot sohte lipilipilme kasarawihongehr KAUN-O ni soangen mwohmw wet, Koht pahn ketinsapwellimanikihla douluhl oh sohte me kak doadoahngki dipwisou wet,dipwisou wet uhdahn pahn kamwomwmwomwla douluhl. 27:28: Nempe18.14. 27:30: Nempe 18.21; Deud. 14.22-29.

80Pohnpeian Bible

The Holy Bible in the Pohnpeian language of the Federated States ofMicronesia

copyright © 2006 Bible Society of the South PacificLanguage: PohnpeianThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2017-09-08UpdateseBible.orgPDF generated using Haiola and XeLaTeX on 17 Nov 2018 from source files dated 17Nov 20189fdb3393-5132-5d45-b635-9e2989395fdc