TRNG I HC NNG LM THI NGUYN KHOA CNSH&CNTP

CH :

LIU PHP GEN CHA TR HIV/AIDSSV LP : L TH TRANG : K40 CNSH

T VN Bnh HIV/AIDS tuy mi ch c pht hin cch y 30 nm nhng n tr thnh mt i dch ton cu, mang li ci cht cho hng chc triu ngi, ly lan vi tc nhanh v cho n nay vn cha c phng php no cha tr tn gc cn bnh nguy him ny. Nhng hin nay vi s pht trin ca liu php gen m ra c hi cho ngi b nhng bnh nan y trong c HIV/AIDS. Em chn ch ny do mun tm hiu r hn v liu php gen v nhng ng dng ca n iu tr bnh trong y hc.

NI DUNG1. Hiu bit chung v liu php gen.-Khi nim. -Lch s nghin cu. -Phn loi. -Nhng ng dng ch yu.

2. Cha HIV/AIDS bng liu php gen.- Bnh HIV/AIDS - iu tr HIV/AIDS bng liu php gen.

3.Trin vng Vit Nam.

1. Hiu bit chung v liu php gen1.1. Khi nim liu php gen.Liu php gen (Gene therapy- GT) l tp hp cc k thut a gen liu php (gen lnh hay gen cn thit) vo t bo ngi bnh thay th, sa cha, kim ch hoc phc hi gen b hng v cha cc bnh do ri lon di truyn.

1.2. Lch s nghin cu.

1960: D n u tin xut s dng gen trong sn xut cc ch phm iu tr bnh ngi c thnh lp. 1970-1990: k thut chuyn gen pht trin mnh. 1990: thnh cng u tin trong vic cha bnh bng liu php gen. 1994: C hn 500 bnh nhn c iu tr bng liu php gen cho nhiu loi bnh khc nhau. 1999: Th nghim cha bnh thiu ht enzyme OTC du tin, m ra trin vng mi trong iu tr bnh nan y. Nhng nm gn y, hng nghn bnh nhn b bnh x nang, ung th v c bit l HIV c iu tr bng liu php gen.

1.3. Phn loiLiu php gen c chia ra lm hai nhm c bn l liu php gen soma v liu php gen giao t (liu php gen t bo mm).

Liu php gen soma (Somatic Gene Therapy): L phng php

iu tr thay th hoc sa cha cc gen hng, gen bnh ca t bo soma trong c th ngi bnh, gip ngi bnh c th c cuc sng bnh thng. Cc loi t bo thng c s dng trong liu php gen soma: t bo lympho, nguyn bo si, t bo gc, t bo gan, t bo biu b Liu php gen t bo mm (Germline Gene Therepy): L phng php iu tr, sa cha hoc thay th gen hng cho cc giao t (tinh trng hoc t bo trng) nhm to ra th h sau bnh thng. Hin nay liu php gen t bo mm vn l vn ang c tranh lun trn th gii ch yu l vn o c v nhn o nh vn nhn bn ngi.

1.4. Nhng ng dng ch yu.- Liu php gen iu tr v cha tr cc bnh do ri lon di truyn:Mt s gen b hng hoc mt cu trc bnh thng c th gy t vong giai on sm nu khng c cha tr hoc li di chng v di truyn cho th h sau. Mt s bnh in hnh: bnh thiu ht t hp min dch trm trng, bnh thiu mu hng cu lim, bnh mu kh ng, bnh vim phi cp, bnh x nang, bnh tim bm sinh, bnh tiu ng, bnh nghin ru, bnh tm thn phn lit, hnh vi ti phm do gen Liu php gen cha cc bnh do nhim trng: C rt nhiu bnh him ngho c nguyn nhn l do vi khun, vius gy nn nh ung th, lao, HIVgy thit hi to ln v kinh t v sc kho con ngi. Ngy nay, nhng bnh nguy him ny c iu tr bng nhiu phng php khc nhau v liu php gen l mt trong s .

-

2. Cha tr HIV/AIDS bng liu php gen.2.1. Bnh HIV/AIDS. Bnh AIDS(acquired immuno deficiencysyndrome) l hi chng suy gim min dch do nhim virus HIV(Human immunodeficiency virus), lm mt sc khng ca c th vi cc tc nhn gy bnh c th dn n ung th hoc t vong. Bnh AIDS c pht hin ln u tin ti M vo nm 1981 v cho n nay n tr thnh cn bnh th k mang li ni kinh hong cho ton nhn loi, nm 2009 c trn 40 triu ngi nhim HIV trn th gii trong c khong 2,5 triu tr em v Vit Nam l khong 311 000 ngi tnh n nm 2010.

2.1. Bnh HIV/AIDS(tip).- H gen ca HIV c kch thc khong 10kb bao gm 9 gen chnh: gag, pol, env, vif, tat, vpu, nef, vpr v rev.

Sau khi xm nhim vo t bo ngi, h gen ca HIV gn v ho nhp vo h gen ca ngi to nn dng tin HIV (provirus) v s t bo lympho T v cc t bo c thm quyn min dch khc, gy suy gim min dch ngi mc phi. Trong nhng iu kin nht nh, dng tin virus HIV c th to ra virus HIV mi, xm nhim vo nhiu t bo khc nh t bo lympho B, i thc bo, bch cu, t bo thn kinh v.v...gy suy gim nhanh chng h min dch ca ngi.

2.2. iu tr HIV/AIDS bng liu php gen.Cc hng ch yu ca liu php gen trong iu tr nhim HIV/AIDS. + S dng vector chuyn cc gen liu php vo t bo nhm hn ch kh nng xm nhim v ti bn ca HIV. + Kch thch h thng gen ca t bo, tng cng min dch chng s pht trin ca HIV. + S dng cc gen t st (Suicide gene) bin i lm cho cc t bo b cht khi nhim HIV. + To vacine DNA phng chng nhim HIV bng cng ngh di truyn.

+ Phng chng HIV/AIDS bng cch c ch hot ng ca gen ca HIV, hoc lm bin i gen ca HIV:

Thit k vector mang gen liu php a vo t bo, c th ngi

b nhim HIV nhm phc hi h thng min dch nhng li khng gy phn ng ph bt li cho ngi bnh. Cc vector liu php s dng phng chng HIV/AIDS l andenovirus, AAV, oligonucletit, liposom v.v. Khi a cc vector ny vo t bo ly nhim HIV th kh nng ly nhim HIV gim i. Mt s vector khc nh pCMVA9 (gen virus HIV1 ct bt mt mt s gen, ci thm promotor hCMV v tn hiu ng gi SD), hoc vector HIV chuyn dch (mang gen GA, RRE v promotor hCMV) gp phn ngn cn s sao chp, nhn bn ca HIV. Bn cnh cn mt s vector liu php khc nh: cc oligoantisens, ribozym,... ang c th nghim nhm hn ch s xm nhim, hn ch kh nng sao chp, nhn bn ca HIV.

+ Phng chng HIV/AIDS bng tng cng min dch t bo:Ngi ta s dng cc gen t bin Rev10, gen tng cng hot ng ca cc gen cytokin tng hp cc protein p ng min dch. Cytokin c nhiu loi khc nhau, trong cc interferon (IFN, IFN v IFN) l quan trng nht. Interferon ngn cn s xm nhim ca cc loi virus trong c HIV. Cytokin c tng hp ch yu t t bo lympho T, trong c nhm interleukin (IL1, IL2, ..., IL13) m ch yu l interleukin IL2 c tc dng kch thch tng sinh ca t bo lympho TCD4 , ng thi khng ch s sao chp, nhn bn ca HIV.

+S dng gen t st v gen c t:

Khi HIV mi xm nhim vo t bo, bng liu php a cc

gen t st Thymidin kinase phi hp vi thuc chng virus GCV (ganciclovir), to thnh phc hp ganciclovirphotphat(GCV-P). GCV-P c ch hot ng ca enzyme DNA polymerase, lm cho qu trnh ti bn gen b ngng, s phn chia t bo b gin on, t bo co li v cht dn. T bo nhim HIV b cht s hn ch kh nng ly lan HIV trong c th Cc gen c t c chuyn vo t bo, cc c t to thnh gy bin i cu trc th th hn ch kh nng xm nhim ca HIV. Cc liu php s dng gen c t mi ch dng li mc th nghim v ang tip tc c nghin cu

+ iu tr HIV/AIDS bng vaccin DNA: Vaccin DNA khc vi cc loi vaccin khc chvaccin vaccin DNA l phc hp cc gen, khi da vo t bo cc gen c ti bn, phin m v dch m trong t bo to nn cc loi protein liu php tng ng. Protein liu php c tc dng ngn cn s xm nhp ca HIV, hoc c ch s nhn ln ca HIV trong t bo. Hin nay, vaccin DNA v ang c th nghim trn chut t kt qu tt, m ra mt trin vng mi trong iu tr HIV/AIDS cho ngi bng vaccin DNA.

3. Trin vng ca liu php gen Vit Nam.Hin nay nhng nghin cu v liu php gen trong cha tr cc bnh nc ta vn cha pht trin. Nhng do c s quan tm ca nh nc cng nh s nghin cu mit mi ca i ng cc nh khoa hc Vit Nam trong v ngoi nc th chng ta c th tin tng rng trong mt tng lai khng xa liu php gen trong cha tr cc bnh cho con ngi s tng bc pht trin v gt hi c nhiu thnh cng.

KT LUNMc d l mt lnh vc nghin cu mi m nhng liu php gen ang ngy cng khng nh vai tr ca mnh trong nghin cu, cha tr bnh v iu c chng minh qua nhng thnh cng m liu php gen t c. V vy ta c th hy vng vo nhng thnh cng tip theo ca liu php gen trong lnh vc y t m c th l cha tr thnh cng cc bnh nan y nh ung th, HIV/AIDS

XIN CHN THNH CM N!