een muzikale voorstellingvoor peuters en kleuters vanaf 1,5

door www.bovenkamerproducties.bespel en concept : Sarissa Rombouts en Axelle Kennes

Lesmap

LESMAP PAREL – Door De Bovenkamer

Elke bal zingt zijn eigen lied. Of is het de saxofoon die elke bal een melodie toeblaast ? En wat heeft de piano te verbergen in haar buik ? Kleine en minder kleine ballen floepen tevoorschijn. Ze rollen, botsen, schuiven, stuiteren, ontsnappen! Een pratende fietspomp en twee dansende accordeons blazen de ballen leven in, terwijl een behoede kip niet alleen haar pluimen verliest. Op het ritme van de Baiao worden alle ballen als parels aan een touw geregen tot een heus parelsnoer.

Parel is een woordeloze maar klankrijke voorstelling voor peuters en kleuters. Een piano, een saxofoon en twee stemmen interageren, en tal van objecten doen het publiek wiebelen van nieuwsgierigheid. Naast oorspronkelijk repertoire voor saxofoon en piano, staat het bewegen en spelen met allerlei soorten ballen centraal. Via muzikale en dansante spelletjes maakt het jonge publiek mee deel uit van de voorstelling.

DE VOORSTELLING INLEIDEN ...

De kinderen komen binnenkort naar de muzikale voorstelling ‘Parel’ kijken. In deze lesmap vind je ideeën om rond te werken om al in de sfeer van de voorstelling te komen. Zo weten de kinderen ook beter wat hen te wachten staat.

De instrumenten

De muzikanten van Parel spelen op een piano, een saxofoon, een diatonische accordeon en een chromatische accordeon. Niet alle kinderen kennen deze instrumenten al. Deze afbeeldingen en luisterfragmenten zijn een fijne eerste kennismaking!

Piano

Hoe ziet een piano eruit? Hoe groot is een piano? Wat zit er allemaal in de buik van de piano? Welke kleur hebben de toetsen van de piano? Wat doet een pianist? Welke beweging maken de vingers?

Info

De piano is een instrument met zwarte en witte toetsen. Door een toets in te duwen, hoor je de klank van de piano en kan je muziek spelen. Binnen in de piano zitten de snaren, die eigenlijk de klank maken. De toetsen zetten zachte hamertjes in beweging die tegen de snaren slaan. Er bestaan verschillende piano’s: een ‘gewone’ piano of buffetpiano staat tegen de muur, een vleugelpiano is groter en steunt op 3 stevige poten. Er bestaan ook elektrische piano’s, grote en hele kleine.

De piano die tijdens de voorstelling bespeeld wordt, is een elektrische piano. Maar hij ziet eruit als een buffetpiano…

Kijken

Luisteren

Für Elise – Ludwig van Beethoven Dit is één van de meest bekende stukken die ooit voor de piano geschreven zijn. Misschien kent iemand van de klas het dromerige melodietje? https://www.youtube.com/watch?v=_mVW8tgGY_w

Allegro Barbaro – Béla Bartók Maar de piano kan ook heel stevig klinken https://www.youtube.com/watch?v=JZLm10cuWrY

Twighlight Song – Kenny Baron Hier hoor je een heel sfeervolle en zwoele piano. De piano kan heel hoog spelen (bv in het begin) maar ook lager en een warme klank maken (bv aan 1’40”) https://www.youtube.com/watch?v=DJmJSE9RQOc

Spelen

Maak een lange trein van kinderen een speel piano op de rug van het kind voor jou. We doen dit met onze vingers. Denk aan het trippelen van een muis of een spin. Je kan met al je vingers spelen, of alleen met je wijsvinger. Je kan heel hard op de toetsen duwen, of heel zacht, nauwelijks voelbaar.

Saxofoon

Welke vorm heeft de saxofoon? Welke kleur heeft de saxofoon? Wat moet de saxofonist doen om klank uit de saxofoon te krijgen? Hoe bewegen de vingers op de saxofoon?

Info

De saxofoon is een blaasinstrument dat in 1841 werd uitgevonden door de Belgische instrumentenbouwer Adolphe Sax. Zijn gouden kleur, talrijke kleppen en rijke klank maken het tot een instrument dat zowel in de klassieke als de lichte muziek (jazz, pop, funk, ...) gebruikt wordt. Het is een koperen blaasinstrument dat wordt aangeblazen via een mondstuk, met daarop een houten rietje. Er bestaat een heuse familie saxofoons. Van hoog naar laag hebben we de sopranino, sopraan, alt, tenor, bariton en bassaxofoon. De saxofoon die tijdens de voorstelling bespeeld wordt, is een altsaxofoon.

Kijken

Luisteren

The Pink Panther - Henri Mancini Tot aan 0:45 hoor je heel duidelijk de klank van een stoere saxofoon. https://www.youtube.com/watch?v=xiJolaH7mfc

The Second Waltz - Dimitri Sjostakovich Aan het begin speelt de zangerige saxofoon de bekende melodie van deze wals. https://www.youtube.com/watch?v=mmCnQDUSO4I

Improvisation 1 - Ryo Noda Een saxofoon kan meer dan gewone melodieën spelen. Hier hoor je heel verschillende klanken van de saxofoon. https://www.youtube.com/watch?v=80xf1CYQs8s

Spelen

Hoe goed kunnen de kinderen blazen? Blaas denkbeeldig alle kaarsjes op jouw verjaardagstaart uit. Als je 5 jaar wordt, moet je al goed doorblazen, maar wat als je 100 jaar zou worden? Dan moet je heel hard blazen.

Geef elk kind een papieren zakdoekje of een velletje toiletpapier. Hou het papier voor je mond, en blaas het de lucht in. Of hou het papiertje bovenaan vast, hou het voor je mond, en blaas heel zachtjes zodat het gaat flapperen.

Accordeon - diatonische en chromatische

Hoe houd je een accordeon vast? Welke beweging maken de armen? Heeft een accordeon toetsen of knopjes, of allebei?

Info

Door het uittrekken of induwen van de balg van de accordeon, hoor je muziek. Onder de verschillende knoppen of toetsen, zitten tongen. Door een knop of een toets in te drukken, passeert de lucht langs deze tong, die aan het trillen gaat, en zo een klank maakt. Er zijn verschillende soorten chromatische accordeons: de accordeons met een knoppenklavier (knoppen aan de rechterhand) en accordeons met een pianoklavier (aan de rechter hand dezelfde witte en zwarte toetsen als op een piano). Tijdens de voorstelling wordt er op een accordeon gespeeld met een pianoklavier. Een diatonische accordeon, in de volksmond een trekzak, is kleiner en heeft minder knoppen. Het induwen of uittrekken van de accordeon bepaalt welke tongen onder de knoppen aan het trillen gaan. Eén dezelfde knop klinkt bij het induwen anders dan bij het uittrekken.

Kijken

Luisteren

La valse d'Amelie - Yann Tiersen Hier hoor je de chromatische accordeon. https://www.youtube.com/watch?v=MaFDhiIUz98

Mazurka - Pascale Rubens Dit is de diatonische accordeon. https://www.youtube.com/watch?v=ZpAqVJL23I0

Spelen

Uit een accordeon komt pas muziek wanneer we hem open en dicht bewegen én wanneer we met de vingers knopjes of toetsen induwen. We zingen een liedje dat we allemaal kennen (of het themalied Baiao, zie verder) De kinderen spelen daarbij luchtaccordeon: ze doen alsof met de armen en de vingers. Je kan snel of traag open en toe bewegen. We proberen het allebei. Wat past het beste bij het liedje dat jullie aan het zingen zijn?

De juf speelt luchtaccordeon en de kinderen zingen het liedje. Maar ze moeten goed opletten, want wanneer de open-toe-beweging stopt, komt er geen klank meer uit het instrument. Dan stopt iedereen meteen met zingen. Je kan het moeilijker maken door ze ook naar de vingers te laten kijken. Wanneer de vingers stoppen met bewegen óf wanneer de open-toe-berweging stopt, houdt het liedje plots op. Het start weer vanaf het begin zodra de juf weer de twee bewegingen doet.

Een parelsnoer

Doorheen de voorstelling wordt er een touw vol geregen met Parels, tot een heuse parelketting. Hoe ziet een parelketting eruit ? Kunnen wij met alle kinderen van de klas een parelsnoer zijn?

De juf neemt een parelsnoer mee naar de klas. Is het een mooie ketting? Is het een lange of een korte ketting? Welke kleuren hebben de parels? En zijn het grote of kleine parels? Wie draagt een parelsnoer? Hebben de kinderen thuis ook een parelketting?

• De kinderen kunnen een eigen parelketting rijgen. • We vormen met alle kinderen een lang parelsnoer in de ruimte. Elke kind is een

parel.

Hoe kunnen we een snoer vormen? Handen op elkaars rug, handen geven, armen in elkaar haken, alle parels staan recht, alle parels zitten op de grond.

• Aan een ketting kunnen veel verschillende parels hangen. Verschillende kleuren, verschillende vormen, groot, klein. Ieder kind verandert in de parel die hij/zij het mooiste vindt

• Wat gebeurt er als het snoer kapot gaat?

Rustige en onrustige muziek

‘Parel’ is ook een aaneenrijging van verschillende soorten muziek; klassiek, hedendaags, Latijns-Amerikaans, salonmuziek. Elke muziekstijl heeft zijn eigen sfeer en energie. Om de kinderen gevoelig te maken voor verschillende sferen kunnen enkele luisterspelletjes en -oefeningen gespeeld worden.

Slaapmuziek of Dansmuziek?

Als de kinderen de rustige slaapmuziek horen, gaan ze neerliggen en slapen. Worden ze gewekt door vrolijke muziek, dan gaan ze aan het dansen.

Slaapmuziek kan zijn : muziekdoosje, muziekmobiel, luisterfragment Satie - https://www.youtube.com/watch?v=vWY5bVPTyLA (wordt ook gespeeld in de voorstelling)

Dansmuziek kan zijn : Trommel, belletjes, luisterfragment Merengue - https://www.youtube.com/watch?v=slBXzChWScg (wordt ook gespeeld in de voorstelling)

Instrumentendans

We luisteren naar enkele instrumenten die de juf kan laten horen. Mogelijke instrumenten zijn: trom, gitaar, klappen in de handen, neuriën, ritmestokken, schudeitjes, oceandrum, vogelfluitje, etc. De klank wordt besproken. Klinkt het luid of zacht ? Wordt je er blij of droevig van ? Hoe zou jij bewegen als je dit instrument hoort ?

Per instrument zoeken de kinderen een bepaalde beweging. Ze verspreiden zich in de ruimte. De juf speelt op één van de instrumenten; de klas beweegt telkens op de afgesproken manier.

Uitbreiding : Eén van de kinderen kan op de instrumenten spelen. Zoek een instrument waarbij iedereen in een standbeeld moet veranderen. Maak het moeilijker door 2 instrumenten te laten horen. De kinderen kiezen dan welke beweging ze willen maken. Speel het spel omgekeerd : Een kind beweegt, en een ander kind speelt op het bijhorende instrument.

Themalied van Parel: "Baiao"

Naast alle parels en het parelsnoer, staat één gezongen melodie centraal in de voorstelling. Deze melodie kan je laten horen aan de kinderen, of samen met hen zingen. De melodie is niet zo eenvoudig, en heeft een breed bereik, maar is wel erg herkenbaar. Bij de melodie hoort een ritmische zin die als chant kan geoefend worden. Een chant is als een ritmische spreektekst, maar op nonsenstaal en in één specifiek ritme.

Melodie

Beluister ons promofilmpje. Aan het begin wordt de melodie volledig gezongen. https://www.youtube.com/watch?v=UEGFJ1wev0Y

Zing deze melodie op een comfortabele klank, zoals doedoe, dudu, nana, dada, lala ...

Deze melodie is uitgerokken, breed, zangerig .

Ter ondersteuning kunnen de kinderen er met sjaaltjes bij bewegen die ze in het rond

zwieren. Net als de melodie, kunnen ze van hoog naar laag zwieren (maat 1 tot maat

7 is een dalende lijn, maat 7 en 8 stijgen dan heel even, maar van maat 9 tot het einde

gaat opnieuw in een dalende lijn). Samen met de laatste noot kunnen de kinderen met

hun sjaaltje veranderen in een standbeeld. Linten van crêpepapier of papieren

zakdoekjes kan je ook gebruiken.

Ritmische zin of chant

Beluister nog eens ons promofilmpje. Samen met de melodie hoor je het ritmische patroon. https://www.youtube.com/watch?v=UEGFJ1wev0Y

In de voorstelling komt deze ritmiek op verschillende manieren voor. Al tapdansend met de voeten, in de begeleiding van de piano, met allerlei mondgeluiden.

Voer deze ritmiek uit op een korte lettergreep met een duidelijke medeklinker, zoals tata, titi, papa, soso ... Op de laatste noot kan je iets verrassends doen (klap in de handen, een heel andere klank zoals woesh, boem ...).

• Laat de kinderen andere klanken verzinnen. • Maak het moeilijker door enkel mondgeluiden te maken, zonder de stem te

gebruiken, zoals t t, sh sh, ss ss, kusgeluid, k k ... • Klap het ritme in de handen, of probeer het ritme uit te voeren op de ritmestokken.

DE VOORSTELLING VERWERKEN ...

Touw

Er ligt een lang touw in de klas, als een lange slang. Wie weet nog wat er in de voorstelling allemaal met het touw gebeurde? Weten de kinderen nog wat ze gezien hebben?

• Je kan over het touw springen zonder het te raken, je kan er op stappen zonder eraf te vallen! Kunnen de kinderen ook terugdraaien zonder van het touw te vallen? Ze moeten al wiebelend hun evenwicht zoeken.

• Je kan per 2 het touw zachtjes op de grond bewegen zodat het zacht geluid maakt. Het touw klinkt anders als je snel of traag beweegt, of als je grote of hele kleine bewegingen maakt.

• Het touw kan je ook met 2 in de lucht houden. Zo hoog mogelijk. Of de ene hoog en de ander net heel laag. Helemaal gestrekt of slap. Je kan ermee wiegen, draaien,… of het laten vallen!

• Wie kan zelf er nog iets verzinnen dat je met het touw kan doen?

Elk kind krijgt een kort touwtje (of een wimpel, blinddoek,…) Wat kunnen ze hier allemaal mee doen? Het kan een slang worden, of een kroon, een mooie ketting, een staart…

Dansende balletjes Tijdens de voorstelling verschenen er allerlei kleine balletjes, in alle kleuren. Wat kan je allemaal doen met balletjes?

Doen: Elk kind krijgt een balletje (jongleerbal, ballenbad,..) Om beurten test elk kind

één van de dingen uit die ze in de voorstelling gezien hebben.

Met balletjes kunnen we: rollen, botsen, gooien, snel en langzaam, vangen, er achteraan lopen, schoppen, opruimen, op je hoofd leggen, rijgen, onder je arm houden, voorover buigen en op je rug leggen, ergens insteken, verstoppen, van achter je rug (of ergens anders) tevoorschijn laten komen,…

De andere kinderen doen na. Kunnen ze al doende nog andere dingen verzinnen?

Wat als we dit allemaal uitproberen met een grote bal? (Strandbal, gymbal, zitbal, pilatesbal) Lukt dit allemaal? Wat niet? Soms moeten we misschien samenwerken om iets te laten lukken.

Op zo’n grote bal kan je bijvoorbeeld ook gaan zitten. Wat kan je nog met een grote bal dat niet lukt met een kleintje?

Knutselen: Maak je eigen bal of parel!

Elk kind krijgt een piepschuim bal om met papier mâché of papiersnippers te bekleden. Achteraf kunnen ze beschilderd worden. In de piepschuim bal kan de juf vooraf een gat maken met een klokhuisboor (voor appels). Zo kunnen later alle parels aan het klasparelsnoer!

Walsmuziek

Wanneer de accordeon en de saxofoon samen speelden, dansten de muzikanten een walsje. Ook in de klas kunnen we dansen op walsmuziek! Deze muziek nodigt uit tot vloeiende bewegingen zoals draaien, zwieren, ronddraaien, wiegen,… Je kan ook per 2 dansen zoals een echte wals.

Muziek om op te walsen:

Vienna Waltz – J.Strauss https://www.youtube.com/watch?v=U4J0MKsG_is

Second waltz – D. Sjostakovitsch https://www.youtube.com/watch?v=mmCnQDUSO4I

Bloemenwals uit de Notenkrakersuite – P. Tsjaikovski @https://www.youtube.com/watch?v=AqNjEMjzFto

Le Moulin uit Amélie Poulin – Y. Tierssen https://www.youtube.com/watch?v=jdSq9UMDTKs

Om de vloeiende beweging extra te benadrukken, kunnen de kinderen bewegen op de muziek met sjaaltjes of linten.

• We maken de beweging met de linten extra groot terwijl de voeten stil blijven staan.

• Nu eens maken we de bewegingen heel klein, en blijven we ongeveer op dezelfde plek.

• Dan weer gebruiken we heel de ruimte. Blijf nu niet op dezelfde plek staan, maar dans door heel de klas.

Tapdansen

Beestenbende

Voor deze opdracht gebruiken we het liedje "Beestenbende" van Ingrid Rietveld (uit Kleuterwijs, ISBN 90-804971-2-6)

Per dier worden de tekst en het ritme van de melodie aangepast, zodat de muziek beter afgestemd is op de bijhorende beweging.

• Stampen als een olifant • springen als een kikker • fladderen als een vlinder • trippelen als muisjes

Verzin zelf nog meer dieren. Hoe beweegt een slang, of een ooievaar op één poot?

Aan elk dier koppel je een instrument. Wanneer ze een bepaald instrument horen, bewegen de kinderen als het afgesproken dier. Je kan dit zo moeilijk maken als je zelf wil!

Stap stap stap

Hiervoor gebruiken we het liedje "Stap stap stap" van Bouwen Breeman (uit Kleuterwijs, ISBN 90-804971-2-6)

Verzamel verschillende soorten schoenen (laarzen, klompen, stapschoenen, ballerina's, naaldhakken, pantoffels). Een kind probeert telkens een paar schoenen. Hoe klinken deze schoenen op de grond ? Met de spreektekst "Stap stap stap" speel je een luisterspel, waarbij de kinderen proberen te herkennen welke schoenen ze horen.

Lichaam als trommel

Tenslotte kunnen we ook ons eigen lijf gaan gebruiken als instrument. Handig, want we hebben het altijd bij ons! Als we op ons lichaam trommelen, heet dat bodypercussion. Je kan makkelijk variëren door op een ander lichaamsdeel te trommelen.

We luisteren naar de klank die we maken door met de hand op onze borst te slaan. Klinkt het anders als we trommelen met de topjes van onze vingers? Welke geluiden kan je met je lijf allemaal maken?

Een eenvoudige ritme om mee te starten: We kunnen ook zeggen: ‘ta ta titi ta’ of ‘lang lang koko lang’

Als we het vertalen naar bodypercussion, wordt het bv: ‘borst bil klapklap klap’ (bij ‘borst’ en ‘bil’ slaan we met de hand op de borstkas of op de bovenbil)

Doen: We gaan in een cirkel staan. We beginnen met ‘borst bil klapklap klap’. Alle kinderen doen hetzelfde. We proberen goed samen te blijven. De juf verandert 1 beweging, bv: ‘voet bil klapklap klap’. Lukt het voor alle kinderen goed, dan kunnen ze ook zelf een beweging veranderen. De rest van de klas doet telkens mee.

De kinderen kunnen ook eigen ritmes verzinnen.

• De klas wordt verdeeld in groepjes. Elk groepje verzint een eigen ritme en vertaalt het naar slagwerk op het lichaam. Elk groepje kan nu aan de rest van de klas zijn creatie tonen.

• De rest van de klas kan nu nadoen. • De verschillende groepjes kunnen een muzikale dialoog doen: groep A doet zijn

ritme (vraag), groep B ‘antwoord’ met zijn ritme, enz.

VEEL PLEZIER…!