Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• Ìîíãîë÷óóä òóñãààð òîãòíîëîî àëäàæ, õàðèéí ýðõøýýëä îðñîí õýäèé ÷ õºãæëèéí æàì ¸ñîîð íèéãýìä ººð÷ëºëò øèíý÷ëýëòèéã ýðìýëçýã÷ õ¿÷í¿¿ä áóé áîëæ, ¿íäýñíèé àðä÷èëñàí ¿çýë äýëãýð÷ áàéâ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• ÕÕ çóóíû äóíä ¿åýñ ýõýëñýí òàâààð-ìºíãºíèé õàðèëöààíû õºãæèë íü ôåîäàëèçìûí çàäðàëûã ò¿ðãýòãýæ, íèéãýì-ýäèéí çàñãèéí øèíý õàðèëöààíû òºëººëºã÷äèéã òºð¿¿ëýâ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• Òýä Ìîíãîë îðíû õîöðîãäëûí øàëòãààíûã îðøèí áóé íèéãìèéí áàéãóóëàëòàé õîëáîí îéëãîæ:– õóó÷èí õàðãèñ áóðàíãóé ¸ñûã õàëæ– óëñ íèéãìýý äýëõèé äàõèíû æèøãýýð

øèíý÷ëýí õºãæ¿¿ëýõ– ¿íäýñíèé òóñãààð òîãòíîëîî ñýðãýýæ

áýõæ¿¿ëýõ– íèéãìèéã àðä÷èëàõ ¿íäñýí àðãà çàìûã òóõàéí

¿åèéí íèéãìèéã ¿íäñýýð íü ººð÷ëºõºä îðøèíî õýìýýí ¿çýæ áàéâ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• 1917 онд орос оронд хаант засгийг түлхэн унагаж шинэ тариачний засгийн газар бүрэлдэн тогтов.

• Үүнээс үлгэрлэн монголын бүхий л давхрага харийн дарлал мөлжлөгөөс гарах зорилго өвөртлөх болов.

• 1919 онд хүрээнд хоёр улс төрийн нууц бүлгэмүүд үүсэн бий болжээ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• Хүрээний консулын дэнжид Д. Бодоо тэргүүтэй Консулын дэнжиин бүлгэм:

• Ä.×àãäàðæàâ, • Õ.×îéáàëñàí, • Ä.Ëîñîë, • Ñ.Æàìüÿí, • Æèãìèääîðæ, • Íàìñðàé, • Àëòàíãýðýë,

• Áàâóó, Áàÿð, Âà÷èðîâ íàðûí õ¿ì¿¿ñ íýãäýæ áàéâ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• Нөгөө нэг бүлгэм нь ой модны түрээсийн газрын түшмэл байсан С. Данзангын удирдсан зүүн хүрээний бүлгэм• Ä. Äîãñîì, • ª. Äýíäýâ, • Ì.Äóãàðæàâ, • Ä.Ñ¿õáààòàð нар багтаж байв.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• 1920 оны 1-р сар баруун хүрээний орчим цуглан хоёр бүлгэм нийлж үйл ажиллагаагаа нэгтэгжээ.

• 1920 оны 6 сарын 25 нд бүлгэмүүд хуралдан Монгол Ардын Намыг байгуулсан.

• Намын гишүүдийн дагаж мөрдөх тангаргын бичгийг үйлджээ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• Ñ.Äàíçàí, Õ. ×îéáàëñàí íàð 1920 îíû YII ñàðä Õ¿ðýýíýýñ ìîðäñîíû äàðààãààð ÇÎÓ-ä ÌÀÍ-ûí òºëººëºã÷äèéã íýìýí ÿâóóëàõààð øèéäâýðëýæ, Ä. Áîäîî, Ä. ×àãäàðæàâ íàð ýõëýí ÿâæ, äàðàà íü Ä.Ñ¿õáààòàð, Ä.Äîãñîì, Ä.Ëîñîë íàð Áîãäûí òàìãàòàé áè÷ãèéã àâ÷ ÿàðàâ÷ëàí ìîðäæýý.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• 1920 оны сүүл хүртэл МАН-н гишүүд хувьсгалын хэрэгийг эхлүүлэх бэлтгэл ажилыг яаравчлан хийж байжээ.

• 1920 оны 10 сарын 2-нд Барон Унгерн болон атаман Семёновын удирдсан цагаан цэргийн үлдэгдэл монголд нэвтэрч “монголын автономийг сэргээнэ” гэж монголчуудыг цэрэгтээ элсүүлж байжээ.

• 1921 îíû II ñàðûí 3-íä Íèéñëýë Хүрээг гамин цэргээс чөлөөлж Монголын автономит эрхийг сэргээн Богдыг хаан ширээнд залсан бөгөөд Барон өөрөө бүх цэргийн жанжин болжээ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• Урьд очсон Монгол Ардын Намын нөхдийг ЗОУ ямар нэгэн байдлаар хүлээж авахгүй удаасаар байв. Энэ нь монголыг “ДИУ-н харъя улс мөн” гэсэн аман хэлэлцээрийг ЗОУ хийсэн байсантай шууд холбоотой юм.

• Хэдийгээр ДИУ-тай хийсэн хэлэлцээр байсан ч оросын больщевикуудад хөөдсөн хаант оросын үлдэгдэл хүч монголд цөмрөн хүчээ хуримтлуулж байсан нь ЗОУ-н засгийн газарт таалагдаагүй юм.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• 1921 оны 1 сарын үед ЗОУ-н засгийн газар МАН-н төлөөлөгчдийг хүлээн авч цэрэг болон зэвсэгээр туслана гэдгээ амалсан байна.

• 1921 оны хавар буюу 3 сар гэхэд хувьсгал хийх бүх тохироо бүрэлдэж МАНам үйл ажиллагаагаа эрчимжүүлжээ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• 1921 оны 3н сарын 18-нд Монгол Ардын Намын дэргэд байгуулсан Ардын журамт цэрэг Хиагт хотыг ЗОУ-н тусламжтай гамин цэргээс чөлөөлжээ.

• 1921 онд Хиагт хотноо Ардын түр засгийн газар байгуулагдаж Ерөнхий сайдаар Чагдаржавыг томилжээ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• 1921 оны 6н сараас МАЖЦ ЗОУ-н улаан армитай хамтран том бага олон тулааныг Барон Унгерний эсрэг хийсээр 8 сарын 8нд Хүрээг бүрэн чөлөөлсөн байна.

• 1921 оны 10 сард С. Данзан тэргүүтэй Ардын Засгийн газар байгуулагдав.

• АЗГ-н шийдвэрээр хэмжээт эрхт Богд хаант Монгол улс байгуулах шийдвэр гаргажээ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• 1911 онд олж авсан тусгаар тогтнолоо ноёд язгууртнууд өөрсдийн гараар устгаж байгаа нь энгийн ард ирэгдэд таалаагдаагүй бөгөөд үе нь улирч буй эзэн боолын харилцаат нийгэм цаашид оршин тогтноход садаа болно гэдгийг ухаарч 1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсгал эхлэх үндэс тавигджээ.

• Хятад болон Оросын дунд хуваагдахдаа тулаад байсан монголын хувь заяаг Барон Унгерн тэргүүтэй Хаант оросын үлдэгдэл аварчээ.

Үндэсний ардчилсан хувьсгал ба шинэ Монгол улсын төлөөх тэмцэл

• 1921 оны хувьсгал нь монголчуудыг анхнаасаа комуннизм руу хөтөлсөн зүйл огтоос биш бөгөөд Монгол угсаатны цаашдын оршин тогтнолын төлөө нэгдэн тэмцсэн ард түмний тэмцэл байв.

• Түүх ямар ч байлаа гэсэн 1921 оны хувьсгал нь хожмоо дэлхий дахинд Монгол хэмээх улс бий болж Монгол хэмээх үндэстэн оршин тогтнох үндэс суурь болсон үйл явдал юм.