8/13/2019 lastiklerin geri kazanim metotlar

1/4

Lasti in Bile im i

kauuk35%

teksti lelyaf

24%

ya ,reine10%

kurum24%

kkrt2%

kimyasal5%

Lastiklerin geri kazanm

Lastik retiminde kauuk kullanm18. yzyl ortalarnda balamtr.Gnmzde ise kauuun byk bir ksmlastik retiminde kullanlyor. Eski

lastiklerin deerlendirilmesi ile enerji tasarrufu ve ya, kauuk, elik, tekstil gibi

hammaddelerin korunmasnn yansra bertaraf esnasnda oluan eitli problemlerde nlenir.

Kauuk oto lastii, teknik kullanlan lastik malzemeler hortum, conta, eldiven, izme veayakkab taban gibi rnlerin yapmnda kullanlmaktadr. Bu rnler iinde oto lastiinin%65lik bir pay vardr. Ancak, tabii kauuktan gnmzde pek az rn imal edilmektedir.Petrolden elde edilen suni kauuk kullanlmaktadr. rnden istenen zelliklere gre(materyalin zellikleri, dayanma, fiyat, vb.) tabi ve suni kauuk eitli oranlarda ek ve dolgumaddesi ile karm olarak kullanlmaktadr.

Lastik retiminde kauuk kullanm

Avrupada kauuk ilk defa 18. yzylda ortaya kmve silgi, yapkan ve hortum yapmndakullanlmtr. Materyalin ekonomik olmas getiimiz yzyl ortalarnda Charles Goodyeartarafndan vulkanizasyonun kefi ile olmutur. Kkrtle stlnca yapkan ve gevekmalzeme sert ve elastik hale geldi. Bylece otomobil tekerleklerini kaplayan ve birokavantajberaberinde getiren lastik retimi mmkn oldu. Oto lastikleri nceleri dolgu, sonrada basnlhava ieren ekilde yapldve genelde kauuk yannda elik tel, tekstil elyafveaz miktarda kurum, ya, reine ve inko oksit ierdi.

Eski lastiklerin deerlendirilmesi

Eski kauuk ve zellikle lastikler eitli ekillerdedeerlendirilebilir. Deerlendirme eitleri harcananaba ve kullanm alannda farkllklar gsterirler.

Yeniden kullanm durumunda rnn kullanmdorudan devam ederken, malzeme veyahammaddenin tekrar kullanm sz konusu olduundakullanlabilir rn elde etmek iin byk aba gstermekgerekir. Termik olarak deerlendirme rnn olumasiin harcanan enerjinin sadece kk bir ksmn geriverebilir.

Tekrar kullanm snrllde mmkn olduu iin eski kauuktan maml rnler mmknolduunca malzeme olarak kullanlmaldr.

Kaplanm lastiklerin pazar pay halen %12 gibi dk bir seviyededir. Tketicilerkaplanmlastik tercih ettike piyasa arzda artacaktr.

Kaplanmaya msait olmayan lastikler kauuk granl etal ve tekstil elyaf olarakayrtrlabilir. Granl dolgu lastikler, inaat paspas ile spor ve oyun yeri kaplamasndakullanlabilir. Tekstil elyafda izolasyon malzemesi olarak kullanlabilir.

Lastik geri kazanm

Lastik retiminde kullanlan materyaller olaanst kuvvetlidir ve binlerce mil asfalt yoldakiabrasif temasa dayankl olacak ekilde dizayn edilirler. Eski lastikler tekrar kaplansa bile,zerlerindeki bireysel bileikler bal olarak kalr. Teknik olarak, lastiin kullanm sresidolduunda tm kauuk, elik ve kumageri kazanlabilir.

Eski lastiklerin geri kazanm iin eitli teknikler mevcuttur. Bunlar anm kaplamanntekrar yaplmasndan lastik iindeki kauuk, elik ve tekstilin paralanmasna kadar olanlar

ierir. deal olarak lastik geri kazanmndaki ncelik, lastiklerin orijinal uygulamalar iin

8/13/2019 lastiklerin geri kazanim metotlar

2/4

kullanlmasve son olarak ise enerji eldesi iin yaklmasdr. Lastiklerin depolama sahasndayer kaplamamasiin yakma tercih edilmekte ve lastik dier rnlere dntrlmektedir.

Eski lastiklerin geri kazanm ile salanan enerji tasarrufu ve ya, kauuk, elik, tekstil gibihammaddelerin korunmasnn yansra bertaraf esnasnda oluan eitli problemler denlenir.

Kullanlmlastikler depolama sahasnda depolandzaman eitli problemler yaratr. Gerikazanmla, bu evresel etkiler giderilir. Depolama sahasnda bulunan lastikler eitli evreselve toplum sal ile ilgili problemler oluturur. Depolama sahasnda bertaraf edildiinde,zehirli gazlar oluturur. Bu gazlar belirli bir basn altnda patlarlar. Bu tehlikenin yansraolan dier etkiler depolama sahasnn dengesinin btnldr.

Lastik atklar dier atklardan ayr olarak depoland zaman, tehlikeler daha belirgin halegelir. Btn lastikler ara

snda yangn balamasna neden olabilecek yeterli oksijen bulunur.

Ortalama bir lastiin petrokimyasal ierik edeeri 9,5 litre yadr. Yangn olduunda, lastikynlaraylarca srebilecek yanmaya, toksik yalarn topraa ve oradan da yeraltsuyuna

gemesine neden olur. Ayr

ca, lastik y

nlar

sivrisinek ve kemirgenler iin ideal bir yetimeortamsalar.

Tekrar kullanma (dorudan deerlendirme)

Birok lastik zerindeki trtklaranmadan atlmaktadr. Bunlar bir lastik deposunda toplanpkullanlm lastik piyasasnda tekrar sata sunulabilir. Kullanlm ve tekrar satlabileceklastiklerin ayrlmas, depolama sahasna giden lastik orann%510 arasnda azaltmaktadr.

Lastiklerin tekrar kullan

lmas

n

n dier basit metotlar

oyun yeri sal

nca

ve iskelelerde gemitamponu yapmiin kullanlmasdr. Amerikada bu konuda yaplan bir alma da lastiklerinresif olarak kullanlmasdr. Lastik resifler, balk habitatlar iin bir ortam yaratr ve gelgit vefrtna olaylarnn su alt alanna evrimini salayarak doal ortamna dnmesini salarlar.Dier bir kullanm rnei de eski lastiklerin ev yapmnda kullanlmasdr. Bu projede 3000atk lastik kullanlmtr.

Tekrar kaplama (malzeme olarak deerlendirme)

Tekrar kaplanmlastikler yeni lastiklerle ayngvenlik ve performans standartlarna sahiptir.Lastiklerin tekrar kaplanmasnn, depolama sahalarndaki kullanm alan artmas yanndadaha birok avantajvardr. Yeni lastik retimi iin kullanlan yakorunur ve hem satchemde retici iin ekonomik faydalar salar. Bu lastikler yeni lastiklerle karlatrldnda ayn

mesafe yolu teklif ederken, maliyet olarak da %50 daha ucuzdur. Sonu olarak, eer

Dorudan deerlendirme(Tekrar kullanma)

- Tarm- Oyun yeri

salnca- skelelere buffer

Malzeme olarak deerlendirme(Materyalin korunmas)

- Lastik kaplama- Kauuk granl haline

getirme

Hammaddesel deerlendirme(Hammadde geri kazanm )

- Petrole benzer yalar vegazlar

- Kimyasal madde

Termik deerlendirme(Enerji geri kazanm)

- imento fabrikas- Issantralleri

ESKLASTKLERN DEERLENDRLMES

8/13/2019 lastiklerin geri kazanim metotlar

3/4

Eski lastiklerindeerlendirilmesi iin

tavsiyeler

Eski lastikleri sadece evreyeuygun bir ekilde bertarafedeceinden emin olunaniletmelere veriniz.

Kaplanm lastikler denenmikaliteli rnlerdir ve ougereklilikleri tamamen yerinegetirirler. Uak ve kamyonlarda

kaplanm lastik kullanm uzunsredir standarttr. Bu nedenle siz debir dahaki lastik almnzdakaplanmolanlartercih edin.

Kauuktan yaplm oto yaygsve yer kaplamas gibi dier rnlerialrken de geri kazanlm olanlartercih edin.

Kauuk yanarken zehirli gazlaroluturur. Bu nedenle asla zeltesisler dnda yaklmamaldr.Tabiatta da kauuk atklarn yeriyoktur. Geri dnmeveremi orsanz kau uk atklar da

kullanlm lastikler tekrar kaplanrsa, lastik ynlarnn yanma riskinin elimine edilmesindeyardmcolur.

Kauuk granl haline getirme

Kullanlmlastiklerin en evresel kullanm yolu tekrar kaplama olsa da, lastikler hurda halinegeldiinde atlmalar gerekir. Sonuta, lastiklerin uygun bir ynetim sistemi ile bertarafedilmesi zorunludur. Bir alternatif, dier prosesler iin lastiklerin paralanarak kauukkrpntshaline getirilmesidir. Bu ilem eitli paralama makinalarnn kullanmile salanr.Paralama sistemleri, zel amaca gre granl boyutu seimini salar. Lastik krpntlar veparalar paspas, endstriyel proses filtresi ve boiler kazanlar iin yakt materyali olarakkullanlr. Paralama ayn zamanda tm lastiin tme ve granle etme ilemleri iin ilkadm olabilir. Yakt ilaveleri veya benzer uygulamalar ou paralartketir.

Nitrojenle paralama metodu

Soukta lastiklerin paralanmas, pek fazla yaygn olmayan bir metottur. Souk lastikparalar, 1000 Cde azotun ilavesiyle kolay krlgan hale getirilerek retilir ve daha sonraekili deirmenle ezilerek lastik iindeki kauuk, tekstil ve elik paralanr. Azot ilavesi

pahal

d

r ve retilen her 1 kg. paralanm

kauuk iin 0.51 kg. azot gerekmektedir. Buproses deerli materyallerin yapmnda kullanlabilecekyzeyi dzgn para kauuk retir.

Paralanmlastiklerin kullanm alanlar:Kauuk paralaryeni lastik retiminde, ayakkabtabanyapmnda, poliretan kpk retiminde, tren ve trafikaralarndan gelen grltnn nlenmesi iin panelretiminde, ekipman ve makinalarn yamur ve karakar oluabilecek mekanik hatalardan korunmasnda,yol yapm, set ve hendek yapmnda, spor alanlar,oyun alanlar, liman yapmnda kullanlabilir.

Termik deerlendirmeLastiin 25.00030.000 kJ/kg enerji deeri vardr ve bukaliteli bir kmre edeerdir. Sonu olarak, atklastiklerin termik deerlendirilmesi depolamaya oranladaha fazla tercih edilir. Baz iletmelerdeki yakmanitelerinde lastikler btn olarak veya paralanmolarak yaklrlar. Lastiklerin yakta dnmnnekonomiklii, lastiin tekrar rafine edilmesinden nceyakma tesisine kartrlmasna baldr.

Lastikleri btn olarak yakan iletmeler paralanmekilde yakan iletmelere gre daha ekonomiktir. nkdaha fazla lastik doldurabilir veya para demekzorundaysa daha az deyecektir. Dier bir ekonomik

ayrm ise yakma tesisinin lastii elik telle birlikte veya bu teller giderilmiekilde kabulnebaldr.

Paralama ilemindeki akm, daha kk paralar ve yakta dnm iin tel ve kablolardanayrmak iin zgaradan geirilmive ayrlmniform paralar elde etmektir.

imento oca: Avrupa, Kanada, Japonya ve Amerikadaki birok iletmede btn veyaparalanmlastiklerin yakt olarak kullanm ile ilgili kaytlar mevcuttur. imento retimi iin26000F scaklk gereklidir. Aynzamanda imento ocaklarcorafik koullarndan dolaydakullanm iin uygundur. nk hem ocaklar hem de lastik istifleri, merkezi yerleimdenuzaktr.

Isve g jeneratrleri: Elektrik retiminde kullanma, eski lastiklerin deerlendirilmesi iindier bir olaslktr. Almanyadaki bir tesiste ylda yaklak olarak 50.000 ton lastik yaklyor ve

8/13/2019 lastiklerin geri kazanim metotlar

4/4

merkezi snma, proses buharve civardaki konut ve endstri iin elektrik retiliyor. Lastikler13000Cde yaklr ve yanma prosesi sonucu olarak curf, inko ierii fazla olan toz vekireta

oluur. Bunlara da geri kazanm ve tekrar kullanma iin ilave ilemler uygulanr.

Hammaddesel deerlendirme

Piroliz de eski lastiklerin yakta evrimi iin kullanlan metotlardan biridir. Teknik olarak,piroliz s ile organik kimyasal balarn krlmas prosesidir. Lastikler ele alndnda, yanilastikler piroliz sonucu karbon siyah, gaz, elik ve yaa dnr ve daha sonra bunlar eritilir.

Farkl miktarlardaki her rn iin piroliz ve eritme iin farklbir proses tanmlanr. Scaklkarttnda, daha fazla gaz retilir. Scaklk azaldnda, ya geri kazanlan ilk yakt olur.Piroliz ileminin gereklemesi iin, lastikler 50011000 F arasnda stlmaldr.(Kearney,1990)

Hurda Lastik Ynetim Konseyine gre (Scrap Tire Management Council) ortalama bir lastik4 litre ya, 3 kg. karbon siyah, 1.5 kg gaz ve 1 kg. elik ve kl retir. Elde edilen yave gazdk kaliteli yakt olarak satlr ve kazanlar ve dier iletmeler iin uygundur. kincil eriticilerve dkmhanelerde elik geri kazanlr.

Lastiin pirolizi sonucu eldeedilen rnler (%)

Solventler 3

Ar yalar 1

Orta yalar 2

Hafif yalar 20

elik 12

Piroliz prosesi iinyakt

12

Fazla gaz 13Kurum 37