7/26/2019 Lamig

1/34

0

Lamig: Isang Diskurso

Jiara Laine T. Montao

4 December 2015

I. Introduksyon

7/26/2019 Lamig

2/34

1

Ang wika mo ay ang sumasalamin sa iyong agkatao ika nga ng iba. !to ang

sumasalamin sa natatanging katangian at sumisilbolo sa kultura at la"i na umiiral sa isang

bansa o #i naman kaya ay lugar kung kaya$t naaka"alaga saagkat ito ay nagbibigay ng

ating agkakakilanlan. Mula sa itong libong isang #aan at itong isla na mula sa Lu%on&

'isayas at Min#anao& mga karatig bansa sa Asya (asiiko o maging mula sa mga malalayong

bansa kagaya ng esta#os uni#os ka"it magkaisa man lamang ang inilalarawan& iba naman ang

mga lion ng tuno# na nagiging tan#a nito #ulot nga ng ating agkakaiba. )aiiba #in ang

mga salita #i lamang sa tunog ngunit naiiba #in an gating interretasyon nito ayon sa

aggamit nito at sa konteksto.

*na ngang nabanggit na ang (iliinas ay binubuo ng naakaraming mga isla& #a"il

#ito at sa labis na agkalayo ng mga ulong ito sa isa$t isa ay nagkaroon #in ng iba$t ibang

ang wika ang (iliinas. +alo sa mga ito ay tinatawag na anguna"ing wika at ang mga "in#i

naman nabilang ay ba"agi ng mga menor na wika. Ang (iliinas #a"il #in ineteraksyon sa

mga karatig bayan nito at sa kanyang agiging kolonya noon ay naturuan mag salita ng mga

wika kagaya ng !ngles& ,sanyol at )i"ongo. )agkaroon #in ng ag-intergrateng mga

#ayu"ang salita sa ating wika.

Ang layunin ng ananaliksik na ito ay ang maiakita ang ka"alaga"an ng mga salita&

arikular ang salitang lamig./ Ang salitang ito ay isinalin sa mga anguna"in at menor na

wikang iliino& Asya (asiiko& )i"onggo& ,sanyol at !ngles uang masuring mabuti ang

konseto ng salitang ito gamit ng ag"ambing ng mga iba$t ibang salin nito. Ang mga salin

na ito ay "in#i lamang nagmula sa isang ana"on ngunit sa iba$t iba #in ara makita natin ang

ebolusyon ng aggamit ng salitang ito batay sa lugar at ag-iba ng ana"on.

uko# #ito& layunin #in ng ananaliksik ang magakita ng isang mo#elong konsetual

gamit sa ag"a"ambing ng salitang lamig/ at gamitin ito sa agbasa ng ilang sangay ng

anitikan tula# ng tula& maikling kwento at #ula.

7/26/2019 Lamig

3/34

2

II. Pananaliksik

Ang agkaka"iwalay ng mga tao sa iba$t ibang mga isla ay nag san"i ng ag yabong

ng iba$t ibang mga kultura. asama na #oon ang wika. Da"il sa iba$t ibang ananalita ng mga

tao ang isang salita ay nagkakaroon iba$t ibang mga ka"ulugan sa bawat arte ng Mun#o at

isa na #ito ay ang salitang lamig.

3a 'ocabulario #e la lengua tagala& ang lamig ayFrialdad de comida o bebida1na ang

ibig sabi"in ay malamig na agkain o tubig. !to rin ay el que quedo frio, o se le fue el calor2

na ang ibig sabi"in ay nanatiling malamig& o ang natanggalan ng init kaang na#ag#agan na

unlaing na ang "ulaing an. aag na#ag#agan naman ng unlaing mag nagiging

alamigin ang isang bagayang ibig sabi"in nito. At kung #ag#agan naming nga unlaing

aka o aca #einisyon nito ayserener o enfriar alguna cosa poniendola al fresco4na

kung sa tagalog ay "umua o lamamig ang anumang bagay sa agaa"angin #ito.

3a *( Diksunaryong iliino naman ang lamig ay isang angngalang na ang ibig

sabi"in sa ay temeraturang "igit na mababa sa katamtaman o sa amantayang init na

na#arama ng tao5. !to rin ayon sa angalawang entry ay kawalang sigla ng #am#amin at

kalooban6.

1'ocabulario #e la Lengua Tagala& s. 7.& lamig./

2!bi#.

3!bi#.

4!bi#.

5*( #iksyonaryong iliino& s.7.& lamig./

6!bi#.

7/26/2019 Lamig

4/34

3

3a Diksyunaryo tesauro (iliino-!ngles ang ibig sabi"in nito ay col#ness& iciness8. !to

rin ay may kasingka"ulugan na ginaw9. Ang #einisyon nito #ito ay "in#i malayo sa

#einisyon sa 'ocabulario #e la lengua tagala. )gunit& ansinin na ang ibig sabi"in ng lamig

sa unang #alawang #iksunaryo ay me#yo "in#i malinaw saagkat ang ibig sabi"in nito ay ang

kanyang salita rin ngunit sa ibang wika ngunit sa *( Diksunaryong iliino may

siyentiikong #einisyon na ito.

A. Wikang Pilipino (Segment 1 at 2)

3a Lu%on& ang mga wikang naituring anguna"ing wika ay ang icolano&

aamangan& !locano& Tagalog at (angasinense. 3a wikang icolano ang lamig ay liot/

na may entry nafrio, frialdad.93a wikang aamangan naman ang lamig ay #imla/10na

ang ibig sabi"in ayfri, frialdad.113a !locano ang lamig ay lamiis/12at ang entry nito ay

Fri, frialdad #in. 3a (angasinense naman ang lamig ay buetel/1na kagaya nga mga nauna

ang entry nito ayfrio o frialdad. Ayon sa makabagong 'ocabulario #e la lengua Tagala ang

frio, frialdad ay col#& col#ness. )gunit angBeutelay may isa ang entry: Un pescado, que

tiene muchas espinas14na kung sa !ngles ay isang is#a na may maraming mga tinik.

7Diksyunaryo Tesauro (iliino-!ngles& s.7.& lamig./

8!bi#.

9'ocabulario #e la lengua icol& s.7.& liot./

10'ocabulario #e la lengua (amanga& s.7.& #imla./

11!bi#.

12'ocabulario #e la lengua !locana& s.7.& lamiis./

13'ocabulario #e la lengua (angasinan& s.7.& buetel./

7/26/2019 Lamig

5/34

4

3a may #akong 'isayas naman& ang mga anguna"ing mga wika ay isaya;mar y Leyte& s.7.& "agcot./

22Diccionario esaol-bisaya ara las ro7incias #e 3>mar y Leyte& s.7.& init./

7/26/2019 Lamig

6/34

5

Maliban sa mga wikang ito ay meron #ing mga wika na "in#i gaano kalaki ang sako

na mga tao nagsasalita nito kumara sa mga anguna"ing wika. Tinatawag ang mga ito na

mga menor na mga wika. Lima sa mga ito ay ang Aklanon&

7/26/2019 Lamig

7/34

6

3a may Min#anao naman nanggaling ang mga menor na wika na

7/26/2019 Lamig

8/34

7

B. Wikang Asya Pasipiko

Ang (iliinas ay kabilang sa mga bansa na nasa timog silangan ng Asia na malait sa

karagatang asiiko. Ang !n#onesia at Malaysia ay mga bansang na nasa timog silangan at ito

ay tinuturing na mga karatig bansa ng (iliinas. Ang =awaii naman ay isang esta#o ng

,sta#o *ni#os na nasa aragatang (asiiko. =abang ang 3anskrit naman ay ang ginamit

noon at ginagamit a rin sa mga lugar kagaya ng !n#ia na malakas ang imluwensya ng

=in#uism.

Magsisimula ako sa !n#onesia. e"asa !n#onesia o !n#onesian ang kanilang

anguna"ing wika. 3a #iksyonaryo nito ang lamig/ sa unang salin ay #ingin/ at ito ay

binibigkas gaya nito ;#iG n; o ;#iGen; 5. !sang "alimbawa nang isang angungusa na

gumagamit ng salitang ito ayber#iri #lm "awa #ingin/6o kung sa !ngles ay to stand in the

cold&+. 3a angalawang entry& ang lamig ay ilek&/ selesma/ at masuk angina/9at

magagamit ito sa angungusa na masuk angin&/ #emam batuk&/ ilek/Eo kung sa !ngles

ay ou-ll catch %our death of cold4". 3a wikang ito ay may maraming ariralang gumagamit

ng lamig at iba$t iba ang mga salita na sumasakatawan nito. =alimbawa& ang to ha(e a cold

feetay berasu takut/ at ang cold!bloodednaman ay keHam./41 At sa 'ocabulario #e la

35An ,nglis"-!n#onesian Dictionary& s. 7.& col#./

36!bi#.

37!bi#.

38!bi#.

39!bi#.

40!bi#.

41!bi#.

7/26/2019 Lamig

9/34

8

lengua tagala ang #ingin aycatmon42na isang ka"oy na endemicsa (iliinas. !to ay

nabubu"ay sa mga mababa at katamtamang taas na lugar. =in#i ito nabubu"ay sa mga

malalamig na klima.4

Makikita natin na ang Dingin ng !n#onesian at ang Dingin ng (iliinas ay may

ironiya. =abang #ingin sa !n#onesia ay lamig ang #ingin natin #ito ay #i maaring mabubu"ay

sa lamig. (ag gagamitin natin ang #einisyon na binigay ng *( Diksyunaryong iliino na

ang lamig ay kawalan ng gana44ay we#e natin ialagay na ang katmon ay arang

akiram#am na namamatay sa lamig.

3a Malaysia naman& e"asa Melayu o Malaysian& ang kanilang anguna"ing wika.

Ang lamig sa kanilang wika ay seHok/45na ang ibig sabi"in ay #i lamang literal na lamig o

cold& ito rin ayshi(er%, staleof ne*s, rice )ept o(ernight/0 goodof rule/0 o%lessof games

and feasts/0 coolingof anger, to the stomach/0 o cool, pacif%naman sa seHok"an./ Dito

makikita natin na #i lamang lamig sa amamagitan ng temerature ang ibig sabi"in ng

salitang ito sa Malay ngunit inilalarawan #in niya ang maanglaw na kalagayan ng isang

?iesta o kasiya"anI inaakita niya na ang lamig ay tula# #in nang aglamig nang uloFang

agkawala ng galit.

3a ulo naman ng =awaii& ang salitang lamig sa kanila sa anyo ng isang angngalan

ay "e anu&/ "aukeke&/ "ui"ui/46at kung sa anyo naman ng isang an#iwa ito naman ay

42'ocabulario #e la Lengua Tagala& s. 7.& #ingin./

43+orl#

7/26/2019 Lamig

10/34

9

naau uanuanu./48!to rin ay anuanu/o "ui"ui/ at ito ay literal na ka"ulugan ng lamig na

agbaba ng temeratura. !sang "alibawa ng isang angungusa na gumagamit nito ay =e la

anuanu/ na ibig sabi"in ay3 cold da%.!to rin ay may angalawang #einisyon naanauna

ang ibig sabi"in ay #istant.49ung i-uugnay natin ito sa #einisyon ng *( Diksyunaryong

iliino na ang agkawala ng gana4Emasasabi natin na ang isang tao na col#/ o lamig ay

arang col#-"earte#./ =in#i siya nagaakita ng mga nararam#aman niya at walang siyang

ganang makisama sa mga tao kaya siya ay #istant./

Ang 3anskrit ay sinasabing ina ng karami"an sa mga wika na ginagamit ngayon. At

#a"il #ito tiyak naman na ito ay may salita ara sa lamig. Ayon sa #iksyonaryo& ito ay sitala/

o sitali/50at ang ibig sabi"in nito sa !ngles ay to cool, ma)e cold, to become cold51. )gunit&

marami ang mga salita ang masasabi natin ang may kasingka"ulugan sa lamig kagaya ng

sitiman/na ang ibig sabi"in ay coldness52ositika/ na gayun #in ang ka"uluganI sitya&/ to

be cooled or chilled5&I at sita/ o siti&/act of cooling o means of cooling.54Ang mga

kasingka"ulugan nito ay nag-iiba #in kaag na#a#ag#agan nga mga "ulai: karana&/ act of

47!bi#.

48!bi#.

49*( Diksyunaryon ilino& s. 7.& lamig./

50T"e 3tu#ent$s ,nglis"-3anskrit Dictionary& s.7.& sitali/

51!bi#

52T"e 3tu#ent$s ,nglis"-3anskrit Dictionary& s.7.& sitiman/

53T"e 3tu#ent$s ,nglis"-3anskrit Dictionary& s.7.& sitya/

54T"e 3tu#ent$s ,nglis"-3anskrit Dictionary& s.7.& siti/

7/26/2019 Lamig

11/34

10

cooling, means of coolingI karoti&7to ma)e cold, coolI b"a7a&/ the becoming of coolI

b"uta&/ become cold, tranquilli8ed at emancipated.55

(ansinin na "alos la"at ng #einisyon mula sa mga wikang Asya (asiiko na naibigay

ay nagsasabi na ang lamig ay "in#i laman temeratura ngunit isa ring esta#o ng akiram#am

#in kagaya ng mga #einisyon mula sa naunang mga salin. )agkakaroon na ng konseto ang

lamig kung saan nagiging tan#a ito ng agiging malayo sa tao. 3a angalawang konsetong

aking nabanggit nakita na arang mabuti ang agiging kalma saagkat nakakaag aci?y/

ito ng mga abala ngunit #ito naman nakikita ang labis na kalma o lamig ay "in#i naman

mabuti. 3aagkat ang konseto na makikita #ito ay agkakalma ng #am#amin "anggang sa

wala ka nang mga emosyon nararam#aman o naiaakita.

. Wikang !olonyal

Ang (iliinas ay nasako ng tatlong iba$t ibang mga bansa: ,sanya& ,sta#o *ni#os

at Jaan mula sa ana"on ng 1521 "anggang sa taong 1E46. 3a agka"abang ana"on nito ay

may imluwensya #in ang mga bansang ito sa ating mga wika. )gunit& bago nagkaroon ng

malaking imluwensya ang mga bansang ito ay kailangan muna nilang maintin#i"an ang

wika ng kanilang sinako kung kaya$t ang mga bansang ito ang nakagawa ng mg

#iksyunaryo uang maintin#i"an nila tayo at matuto tayong magsalita ng kanilang wika. At

"anggang ngayon ay inag-aaralan a rin ang mga wika ng mga bansang ito.

(inaka-unang bansa na sumako sa (iliinas ay ang ,sanya noong 1521. 3ubalit

#a"il maraming ana"on na ang lumias ay me#yo nag iba na ang mga salita. 3a

ontemoraryong Diksyunaryo ng ,sanyol& ang lamig ay ?rio.756)gunit& ang ?rio7 ay

may sari-saring klase batay sa kanyang aggamit. =alimbawa& kaag ang gamit mo ng lamig

ay ang aglarawan ng isang tao ito ay nagiging tener ?rio&/ ag sa isang bagay ester ?rio/ at

55!bi#.

56

7/26/2019 Lamig

12/34

11

kung sa ana"on naman ito ay "acer ?rio./3a angalawang entry naman ang lamig ay ?rio/

a rin ngunit ang #einisyon nito ay to catcho tomar ?rio&/ to lea(e someone outo #eHar a

uno al margen./58

Ang angalawang bansa naman na sumako sa (iliinas ay ang America. Ang lamig

naman sa kanilang lenggua"e ay old or coldness as of *eather/I ool, coolnessI:ac) of

enthusiasm, indifferenceI:efto(er coo)ed rice5;.Dito makikita na kagaya ng ,sanyol ay

maraming gamit ang lamig. )gunit #i kagaya ng sa ,sanyol kung saan may iba$ ibang anyo

ang ?rio sa !gles ang cold ay colda rin ka"it na iba-iba ang kanyang ag-gamit.

Ang "uling bansang nakasako sa (iliinas ang Jaan at ang lamig naman sa kanilang

wikang it ay tsumetaina ang ibig sabi"in ay col#/ o cool./5E)gunit& ang salitang tsumetai

ay nagagamit lamang sa konteksto ng mga bagay& kaya ag nararam#aman mo na malamig

ang isang bagay ito ay tsumetai.3a konteksto naman ng ana"on ang lamig naman aysamui6"

kagaya ng malamig na "angin. At kung ikaw naman ay nalalamigan ang lamig aysu8ushii.

(ansinin na ang mga #einisyon ng lamig ng tatlong #iksyunaryong na ito ay marami.

Ang ,sanyol at )i"ongo ay may iba$t ibang anyo at iba$t ibang #einisyon "abang ang

!ngles naman ay may iba$t ibang #einisyon ngunit isang anguna"ing anyo: cold. Makikita

natin #ito ang tatlong konsetong nabanggit ero ang umiiral na konseto ay ang angatlo.

)akakakita #in tayo ng bagong konseto ng salita sa mga bagong salin. ung sa mga

naunang konseto ginagamit ito uang maglarawan ng isang tao o sa nararam#aman #ito

naman nailalarawan ang agiging lamig sa isang tao. )aglalagay ng #istansya ay isang gruo

57!bi#.

58(iliino-,nglis" Dictionary& s.7.& col#./

59asic Jaanese ,nglis" Dictionary& s.7.& tsumetai./

60asic Jaanese ,nglis" Dictionary& s.7.& samui./

7/26/2019 Lamig

13/34

JLamigJ

1: (agbaba ngTemeratura

2: (agkakalma

5: (agiging

Jun?eelingJ

amatayan

4: (agiging lamigsa ibang tao (ag-aai

awalan ng !nit o(akiram#am

12

nang tao sa isa ring gruo ng tao o tao lamang. )atatanaw ito sa mga #einisyon na lefto(er

riceat to lea(e someone out.

III. "odelong !onseptual

7/26/2019 Lamig

14/34

13

atay sa mga #einisyon na naisaliksik& may aat na anguna"ing konseto ang lamig na

isinasakonseto ang agkawala& artikular sa init. Ang init ayon sa tatlong anguna"ing mga

#iksiyonaryo ay temerature& naka#a#arang o tumatalab na tama ng aoy61& entusyasmo&

sigla& galit at *armth.623a gayon ay masasabi natin na ang mga anguna"ing konsetong

ating natamo ay nagkaroon nga agkawala ng "in#i lamang ang literal na init kun#i ati na

rin ang mga akiram#am tula# ng sigla& at galit.

(ansinin natin na may mga numerong nakalagay sa gili# ng bawat konseto sa #ayagram

sa taas. atay sa agsusuri ng mga ka"ulugan at gamit ng salitang lamig kakikitaan ng

koneksyon sa ana"on ang relasyon ng mga ka"ulugan ng salita. Makakakita tayo ng isang

ebolusyon ng sini-signi?y ng salitang lamig batay sa ana"on. 3a mga inakamatan#an

#iksyunaryong aking nagamit ang #einisyon ng lamig ay "alos& kung "in#i la"at& agbaba

ng temerature o ang nararam#amangsensationsa katawan kaag may agbaba sa

temeratura. )gunit& "abang bumabata ang #iksyunaryong ginagamit ay may maraming mga

konsetong na iakilala. )aakilala ang lamig bilang konseto ng agkakalma& malayo sa

tao& kawalan ng sigla& etc. ung babalikan natin ang saliksik makikita na sa bawat seksyon

nito ay naaatibay niya ang #einisyon ng mga naunang #iksyunaryo at na#a#ag#agan nito

ng mga bagong #einisyon na nagaakilala ng mga bagong konseto. (inaakita nito ang

ebolusyon "in#i lamang ng konseto kun#i ang aggamit #in ng mga tao sa salitang ito

saagkat kasabay nang aglabas ng mga bagong #einisyon ay ang mga bagong i#yoma

kagaya ng cold!hearted& malamig na ulo at tabang lamig.

uko# sa ana"on& ang kultura ng bansa at lugar ay meron #ing imluwensya sa

agkakaroon ng kakaibang o karaniwang #eenisyon ng salita. (inatunayan ng ananaliksik

na ang lokasyon ng lugar ng mga taong gumagamit ng salita ay may kaugnayan sa

61*( Diksyunaryon ilino& s. 7.& lamig./

62Diksyunaryo Tesauro (iliino-!ngles& s. 7.& lamig./

7/26/2019 Lamig

15/34

14

agkakaiba at agkakaare"o ng mga ka"ulugan. ayun #in naman ang mga #ayu"ang

sumako sa (iliinas& sila #in ay may ael na ginamanan sa ag"ubog ng mga ka"ulugan

at gamit ng salita.

Ang mga salin sa mga #iksyunaryo mula sa mga menor at anguna"ing ay may

kaare"as na mga ka"ulugan: lamig o cold maliban na lamang sa salin sa (angasinense na

may isa ang ka"ulugan: isang is#a na may maraming tinik6/ at sa Tausug na may marami

a: not ecite#& calm an# comose#& e??ecti7e& lucky @#octor at a tye o? woo# use# as a

me#icine./ Ang agkakaare"o ng mga #einisyon ng mga salitang ito ay bunga ng ana"on

at ng agkakalait ng ilang mga lokasyon. =alimbawa& ang =iligaynon& inaray-a& Aklanon&

+aray at isaya ay mga wika na ginagamit sa 'isayas at ang mga salin ng lamig sa mga

wikang ito ay malait: matugnao&/ ma"agnao&/ malamig&/ lamig&/ at ramig./ Ang

agkakaiba naman ng ibang #einisyon ay #ulot ng katangi-tanging kultura ng mga lugar na

ito. (ansinin #in natin na ang salin ng salitang lamig sa

7/26/2019 Lamig

16/34

15

May agkakaare"o #in tayong makikita sa salin sa Tagalog at e"asa Melayu. Ang mga

wikang ito ay may ka"ulugan na malamig na agkain artikular sa kanin. Mula #ito makikita

natin kung anong tiong kultura ang meron ang isang lugar saagkat sinasalamin ng wika ang

i#enti#a# nito. Makikita natin na ang mga tao sa bansang ito ay ina"a"alaga"an ang kanin o

kaya naman ay tinuturing nastaple food.

alikan uli natin ang aat ng mga konseto at isa-isa"in ito. Ang inakaunang konseto

ay ang agbaba ng temeratura or ang agkawala ng temerature. !to ang nararam#an ng

isang tao sa isikal na aseto. !to #in ang nararam#aman sensasyon ng ating katawan kaag

mayna"awakan tayong gamit na malamig. !to rin ang ginagamit uang ilarawan ang isang

klima o ana"on.

Ang mga #einisyon na ito ag #al"in natin sa mas mataas na lebel ng ag unawa ay

makakaagakilala ng mga bagong konseto ng salita. Ayon nga sa mga anguna"ing

#iksyunaryo ang init nga ay ang sigla kung kaya$t masasabi natin na ang lamig ay ang

agkawala ng galit at oot. ung kaya$t masasabi natin na ang lamig ay ang agkakalma ng

tao or agka-tranquilli8ed66ng tao mula sa mga malakas na emosyon katula# nito. (ansinin

#in natin na ang init ay naglalarawan ng mga masi#"ing mga emosyon at kung ang

agkawala nito ay ang agkakalma anu naman kaya kung labis ang agkawala nito. !to ang

angatlong konseto ng salita. Ang labis na agkawala ng mga emosyon ng mga akiram#am

ay nakaka#ulot ng isang taong unfeelingo #i naman kaya$y cold!hearted. ung iuugnay natin

ito sa mangyayari sa katmon sa lamig ang taong naging labis na malamig at sa isa ang

#einisyon ng lamig na distant6+ay arang masasabi na magiging isang bu"ay na atay ang

tao saagkat wala na itong nararam#aman at wala na rin may inaaram#am. 3a isikal na

aseto bu"ay siya ngunit kung sa emosyonal at sosyal na aseto naman atay na siya.

66T"e 3tu#ent$s ,nglis"-3anskrit Dictionary& s.7.& siti/

67An ,nglis"-=awaiian Dictionary& s.7.& col#./

7/26/2019 Lamig

17/34

16

Makakakita tayo ng isang balintunaan #ito saagkat #ito ang labis na malamig na tao ay

arang bu"ay na atay at ang totoong atay naman ay malamig. ung i-uugnay natin ito sa

konseto ng lamig bilang agkawala ng init masasabi na ang malamig ang atay na tao

saagkat nawalan na siya ng la"at ng akiram#am. 3a kabuuan& masasabi natin na ang iba$t

ibang lebel ng kalamigan ay nagiging tan#a ng iba$t ibang lebel ng kamatayan sa konsteksto

ng kalagayan nang isang tao.

Ang lamig naman ay we#e rin nating gamitin sa aglarawan ng isang aksyon.

alikan natin ang #einisyon ng init na *armth. Ang *armthayon sa

7/26/2019 Lamig

18/34

17

kanya. 3a kabuuan& masasabi natin na isinasakonseto #in ng lamig ang agkalaya mula sa

mga asakit.

I#. "atalik na Pag$asa

Ang mga ka"ulugan& gamit at konsetong natalakay sa mga naunang seksyon ay

maaaring makita sa iba$t ibang sangay ng anitikan. 3a ba"aging ito ng ael ay susubukang

iugnay ang salitang lamig sa #alawang tula& isang maikling kuwento at isang #ula.

A. %ula:Kundangan ni &olando %inio

!sinasalaysay ng tulang ito ang isang angyayari sa agitan ng erson at ng

kanyang kalaguyo. Tinatalakay #in ng tula ang kanyang mga ang"i"inayang.

3inasabi ng ersona na (arang nangangara nga mga )ung sana.7!to ay #a"il bago

a man nilang tunay na makilala ang isa$t isa ay nagkaroon ng isang angyayari na

nag#ulot ng kanilang "iwalayan: )aiit tayo sa siki na biglang sumukol sa atin./

May balintunaan ang linyang ito saagkat kung naiit ka sa siki ay #aat ay

magkakalait kayo ngunit ang agkakalait na ito a ang nag#ulot ng kanilang

agkakalayo sa isa$t isa.

3a tulang ito& arang inaakita ng ersona na yung taong ito ay yung

tinatawag nating he one that got a*a% saagkat maraming ang"i"inayang ang

ersona. )asasabi a nga niya na ba"agi ng kalooban niyang nag"a"ana sa e niyang

ito: May ba"agi ng kalooban kung #umurukwang& *maabot sa wala roong kamay./

ung i-uugnay natin ito sa ka"ulugan ng lamig ay masasabi natin na

nagkaroon nang aglamig sa agitan ng ersona at ng kanyang katian. )agkaroon ng

agkawala ng katian ang isa$t isa: At kinabukasan& #a"il sa "aong #i-malilimutan&

)agkalayo tayo nang tuluyan./ Ang linyang ito ay nagaa"iwatig nitong kawalan

nila at ang kawalan ng *armth. Tan#aan natin na ang *armthay affection ayon sa

7/26/2019 Lamig

19/34

18

7/26/2019 Lamig

20/34

19

B. %ula:Dalit ng Paslit

Ang tula ay sumasalamin sa bu"ay ng isang babaeng binebenta ang kanyang

katawan. )ag-simula ang tula sa agbanggit na atay na ang ama ng ersona.

ayunaman ay iniwan siya ng kanyang ina sa kanyang tiyo"in ara sa isang #rayber

ng traysikel. Dito nawala na ang agmama"al ng kanyang ina sa kanya saagkat

binayaan siya sa kanyang tiyo"in. (arang inalitan ng kanyang ina ang kanyang

amilya ara sa #rayber na ito. ung kaya$t naging malamig ang tingin ng anak sa

ina. (arang wala ng imluwensya ang ina sa anak at arang wala ng imortansya ang

ina sa kanya.

Tinatrato #in siya na malamig na kanyang tiyo"in. +ala itong akialam kung

anu man ang gusto ng babae. +ala itong inaakitang agmama"al na #aat niyang

ibibigay sa kanyang amangking o #i naman ay kamag anak. Da"il sa ganitong

agtingin at agturing sa kanyang amangkin ay "in#i nag#alawang isi ang tiyo"in

na aasukin ang ersona sa rostitusyon.

Ang mga lalaking namang nakiagsama sa "igaan niya ay malamig #in sa

kanya. Di siya tinuturing na babaeng #aat ma"alin. (arang manika siyang ginagamit

ara sa kanilang kasiya"an. 3a ganitong konteksto masasabi natin na nawawala ang

sacrednessng akikiag talik. Dito inaakita na ang akikiagtalik ay we#e #ing

maging malamig. alintunaan ito saagkat kaag nakikiagtalik ka ang

mararam#aman mo ay init #a"il sa intensit%na nararam#aman mo. )gunit& #ito

inaakita na numbna ang babae.umb na saagkat "in#i siya nakakaram#am ng init

o #i naman kaya$y *armtho aeksyon. 3a ganitong konteksto& arang naging atay

siya nabu"ay saagkat #i na siya nakakaram#am ng kung ano mang kaligaya"an.

3amakatuwi# ang kaysa sa kaligaya"an o aeksyon ang nararam#aman ng ersona ay

cold feeto #i naman kaya$y takot sa kanyang ginagawa.

7/26/2019 Lamig

21/34

20

3a kabuuan masasabi na sinasalamin ng tula na ito ang mga konseto ng lamig

na agkalayo& agiging bu"ay na atay @numb/& at malamig na agtrato sa kawa.

. "aikling !'ento:May Umaga sa Sta. Barbara

3a unang ba"agi a lamang na kuwento makikita natin na ang ananalaka# sa

bayan ng 3ta. arbara ang malamig. 3aagkat ang bayan na ito ay malayo sa ibang

mga bayan. +ala silang ganang makiagsalamu"a sa ibang bayan saagkat kontento

na sila kung anu ang meron sa kanila. Makikita #in natin ang bayan ng 3ta. arbara

ang malamig kumara sa ibang mga bayan saagkat: 3a mga simleng mamamayan

ng 3ta. arbara& "in#i kailangan ang lumabas sa kanilang nayon& lumaka# nang labing

itong kilometro at sumakay ng bus uang makigulo lamang sa kabi"asnang iyon./

Mas kumlika#o ang bu"ay sa kabi"asnan kumara sa kanilang bayan. Mas kalma at

maayaa ang nayon nila kaya$t nagiging masaya.

)akasentro ang maikling kwento na ito kay Doroy& anak ni Aling 3ima na siyang

tanging taga-3ta.arbara na nakaag-aral sa kabilang bayan O at naasok bilang

tsuer ng isang mayamang nakatira sa kabilang bayan #in./ 3i Doroy ay nag-asawa sa

isang taga-kabi"asnan na si 3inang. )gunit& #a"il sa ag-iba ng kaaligiran ni 3inang

ay naging maag-ismi# siya at ito ay ay naging ag"amak& at ang ag"amak ay

naging kawalan ng kasiya"an./ !tong agkawala ng kasiya"an ni 3inang ay ini-

uugnay niya sa kanyag asawa at nagkaroon siya ng agsisi: (inagsisisi"an ko ang

ag-aasawa ko sa iyoP/ ung kaya$t maya-maya sa kuwento ay binayaan ni 3inang si

Doroy ara sa isang lalaki. 3inasalamin ng aksyon na ito ang agingin lamig ng

relasyon ni Doroy at ni 3inang. Di na kaya ni 3inang ang maalayo sa kanyang

kinagisnan: ang kabi"asnan. 3obrang kalma ng bayan ng 3ta. arbara at ng mga tao

nananinira"an #ito kung kaya$t nagkakaroon siya ng akiram#am ng agkasakal sa

bayan. ailangan niya nang umalis sa bayan at lumaya #ito. Ang aksyon ni 3inang na

7/26/2019 Lamig

22/34

21

ito ay masasabi nating #ulot ng cold feetgusto na niyang umatras sa kanyang

inasukang kasal kung kaya$t kailangan niyang umalis sa 3ta. arbara.

)gunit sa askyon na ito nagkaroon naman ng malaking eekto kay Doroy.

Mula sa mabait na lalaki na tinitingala ng nayon siya ay inaalayuan na nila siya.

Masasabi natin na ang malamig na aksyon ni 3inang ay nag#ulot ng mainit na ulo ni

Doroy. )gunit& naging malamig #in ang ugali ni Doroy sa ilang aseto. (umalayo na

siya sa kanyang ina at sa kanyang mga kababayan. )awala na ang *armth sa kanyang

ugali. Malinaw ito sa kanyang agturing kay (ilar. Ang isang buntis ay karaniwang

tinatrato ng #a"an-#a"an ara "in#i magkaroon ng roblema sa anganganak. )gunit

#ito masama ang turing ni Doroy sa kanya at sinabi a ngang arga"in lang Qyan./

)gunit nung nanganak si (ilar ay nagkaroon ng malaking agbago kay Doroy.

3a anganganak ni (ilar ay malait na siyang mamatay. )akilabutan itong si Doroy at

#ali-#aling kumu"a ng Doktor ara tulungan si (ilar. 3a eksenang ito arang na

naram#aman ni Doroy ang lamig na kumakait kay (ilar at ang lamig na naram#aman

niya kay 3inang ay nag#ulot nang ang"ina"on sa mainit na ulo ni Doroy. At ang

aglamig sa ulo ni Doroy ay nagkaroon ng mainit na eekto sa kanilang bayan at

bumalik uli sa normal ang kanilang amumu"ay.

Dito sinasalamin ng lamig ang agka#istansya ni 3inang kay Doroy&

(agkalamig ni Doroy sa kanyang sarili at sa ibang tao& at agka"ina"on ng ulo ni

Doroy.

D. Dula:Sandaang Panaginip

)akasentro ang kuwento ng #ula kay (rinsesa Basmin na anak ni =aring

Alean#er at tanging tagaagmana ng trono ng a"arian ng Tralala. 3a kwento

nabaon sa utang ang ka"arian sa ka"arian ng (arac"ibum bunga ng aglustay sa

kaban ng bayan ng angalawang asawa ng "ari ni si Keyna Leona at ng #alawang

anak nito na sina (rinsesa Leontin at (rinsesa Leontingting.

7/26/2019 Lamig

23/34

22

3a ganitong sitwasyon ay makakakita tayo ng konseto ng lamig bilang

agkawala ng *armthsa tao. Ang aglustay ng kaban ng bayan ay isang ng sinyales

ng agkawalang ba"ala ng mga inuno sa kanilang bayan. Ang aksyon na ito nga$y

maituturing isang malamig na aksyon saagkat i#inulot #in ng aksyon na ito ang

agkawala ng tiwala at agmama"al ng mga mamamayanan sa trono at nagkaroon ng

ag rebel#e laban sa "ari.

!tong mga "inanakit ng mga mamamayan ay tinatangka niyang iaalam sa

kanyang amang "ari ngunit ay #a"il sa agtrato ng Keyna at ng kanyang #alawang

anak ay nag#u#a ang amang "ari sa kanyang tagaagmana. Makikita natin na ang

lamig na agtrato kay Basmin ng kanyang amilya ay nag#ulot ng lamig sa uso sa

"ari. )agkaroon ng agkawala ng aeksyon ang "ari kay Basmin at sa isang eksena

a$y nasigawan a niya ito. Da"il sa mga angyayaring mga ito ay lub"ang nalungkot

ang (rinsesa. =in#i siya inakikinggan ng kanyang =ari at lumalala na lumalala ang

sitwasyon sa kanilang ka"arian. Lumalayo na lumalayo ang uso ng kanilang mga

mamamayan sa trono. =in#i na sila sumusuno# sa mga utos ng ka"arian.

3a tulong ng !nang #iwata ay naibalik ang tiwala ng "ari sa (rinsesa at

inakinggan niya ang mga sinabi nito. )agkaroon ng reorma sa trono at bumalik na

ulit ang tiwala ng "ari sa kanyang anak. Da"il sa agiba ng kaangyari"an sa ka"arian

mula kina Keyna Leona at sa kanyang #alawang anak aunta kay (rinsesa Basmin ay

lumamig #in ang mga ulo ng mga mamamayanan. (inunta"an ng rinsesa ang

kanyang mga sako at naakinggan nila ang isa$t isa. )ag-kalma ang mga tao at

nagkaroon ng ag-asa na bubuti ulit ang bu"ay nila.

Dito makikita natin ang lamig bilang konseto ng agkakalma& agkalayo at

bilang aglarawan sa agtrato.

#. !onklusyon

7/26/2019 Lamig

24/34

23

atay sa la"at ng anananalaksik at agkonseto tungkol sa salitang lamig ay

masasabi natin na sinasalamin nito ang agkawala ng akiram#am o #i naman kaya$y ang init

ng tao at sa troolo"ikal na lebel na ag-iisi masasabi #in natin na ang lamig ay

sumasalamin sa i#eya ng kamatayan at ang-aai.

BIBL*&APA

7/26/2019 Lamig

25/34

24

Arte& 'aman 3"i7a-am at. T"e 3tu#ent$s ,nglis"-3anskrit Dictionary Del"i: Motilal

anarsi#ass& 1E98

ergao& Diego& at. 'ocabulario #e la lengua (amanga. Manila: !mrenta #e Kamire% y

irau#ier& 1960

?ico

Del s& 1965

#e Mentri#a& Alonso& at. Diccionario #e la lengua isaya =iligueina y =araya. Manila: #e D.

Manuel y #e D. elis 3. Dayot& 1941

#e )oce#a& Juan at (e#ro #e 3anlucar& at. 'ocabulario #e la lengua tagala. Manila: !mrenta

#e Kamire% y irau#ier& 1960

,c"ols& Jo"n at 3"a#ily& =assan& at. An ,nglis"-!n#onesian Dictionary Lon#on:

7/26/2019 Lamig

26/34

25

=itc"cock& =.K.& at. An ,nglis"-=awaiian Dictionary Jaan:

7/26/2019 Lamig

27/34

26

Language %ranslation Di-tionary

"aor Languages

ikolano Liot 'ocabulario #e la lengua

icol @1965

isaya;

7/26/2019 Lamig

28/34

27

Dictionary @1E85

a"asa Melayu 3eHok A (ractical Mo#ern Malay-

,nglis" Dictionary @1E64

(olynesia @=awaii =e anu& "ui"ui& "aukeke&

naau uanuanu

An ,nglis"-=awaiian

Dictionary @1E69

3anskrit 3itala T"e 3tu#ent$s ,nglis"

3anskrit Dictionary @1E98

Wikang !olonyal

,nglis"

7/26/2019 Lamig

29/34

28

)aiit tayo sa siki na biglang sumukol sa atin.

un#angan kasi& sumugo# ako sa #aat inurungan&

)aasubo ka naman sa "in#i nakayang tutulan&

At kinabukasan& #a"il sa "aong #i-malilimutan&

)agkalayo tayo nang tuluyan& lagi nang mag-aalangan&

)i "in#i na maaaring maging magkaibigan.

$. %ula:Dalit ng Paslit

Tay& sa isi ko lang to sinulat. 3inulat&

ko na to ka"aon ero isusulat ko uli ngayon&

ase& talagang-talaga na na na"i"iraan ako&

Mula nung mamatay ka nung lumubog yungbarkong sinakyan mo si nanay sumama sa

Traysikel #rayber #yan sa kanto. Ako naiwan

e Tiyo.

Di nya ko inaaasok sa iskul. 3a

ba"ay lang #aw. aya ala& #a#al"in nya

yung mga kaibigan nya #ito. 3a gabi& alam

mo. Maingay sila. Lasing. 3abi nila nung

unang gabi& a& we#e na tong alaga

mo& La%aro./

Tiningnan nila ko& Tay. 3abi& Laro lang&

"aN +ag kang matatakot./

Taos& tawa sila nang tawa. La"at kami

"umiga. Taos ma#ilim.Taos& umaga na.

=oy&/ sabi ni Tiyo& (uunta tayo ng

Manila& "aN Magbalot ka na ng #amit mo./

(ero #i ako nakabangon. Tumingala lang

ako sa kisame. )agbilang ng ako. Me

kalawang la"at.

3a Maynila& marami ang inaasok si Tiyo&

Alam mo& mga lalaking malakas tumawa&

Maraming era sa bulsa. Me maba"o& meMabango. Me mataba& me ayat. Me

Malinis& me sumisinga sa sa"ig tula# ni Tiyo.

Dumalas ang agtingala ko sa kisame& Tay.

(ero #i na ko makaagbilang ng ako.

ase yung kisame naging malaking-malaking-

Malaking salamin. )akikita ko #un la"at

)g ginagawa naming sa sa"ig. Lalo akong

Di makatulog.

Tay& magsusumbong na ko. Talagang-

Talaga na. ase #alawang taon na. Tsaka

Lumalaki ang salamin. Mas marami kongnakikita. Tsaka baka #i na ko makabangon.

7/26/2019 Lamig

30/34

29

Mabigat na mabigat na yung uson ko.

(abigat nang abigat& Tay. (arang buong

Maynila nasa loob na ng uson ko.

Alam moN

a. "aikling !'ento:May Umaga sa Sta. Barbara=A)A) )ABV)& inag-uusaan a rin ang nang-yaring iyon sa 3ta.

arbara. aunting su#so# lamang at sino man ang matataunan mong nasa

tin#a"an ni )yora (ela @sabiQy sa

7/26/2019 Lamig

31/34

30

uang makigulo lamang sa kabi"asnang iyon. 3agana ang isa sa #agat& may

alay na naaani sa buki#. Ang iba ang kailangan ay nabibili sa tin#a"an ni

)yora (ela na ang asawa& si Mang ,sto& minsan isang lingo ay namimili sa

kanilang bayan. Aalis ito sa umaga sakay ng karitong "atak ng isang uuga-

ugang matan#ang kalabaw at babalik na ang kariton ay uno na ng anin#a

bago kumiling ang araw. Ang wala sa tin#a"an ni )yora (ela ay inakikisuyo

na lamang nilang iabili sa anak ni Aling 3ima na siyang tanging taga-

3ta.arbara na nakaag-aral sa kabilang bayan @Taos siya ng elementarya at

naasok bilang tsuer ng isang mayamang nakatira sa kabilang bayan #in. !to

si Doroy.

3i Aling 3ima ay may aat na ektaryang buki# na minana a sa mga magulang

niya at siyang inagkukunan ng kabu"ayan nilang mag-ina. )oong bu"ay a

ang ama ni Doroy& ito ang sumasaka sa buki# na iyon. )ang mamatay ang

tatay ni Doroy& inabuwisan na lamang ni Aling 3ima ang buki#. )agtanim

siya ng gulay sa malawak #in nilang bakuran& nag-alaga ng manok at baboy.

Maayos niyang naalaki si Doroy. )aiagmamalaki niyang si Doroy lamang

ang tanging taga-3ta. arbara na marunong magmane"o no kotse @natutu"an

ito sa ag-istambay sa gasolina"ang nasa kabilang bayan noong itoQy nag-aaral

a& may suwel#ong otsenta esos isang buwan @sa agtsutsuer nga& at

siyang may-ari ng nag-iisano kabayo sa 3ta. arbara @ginagamit niya ito saagaarooQt arito sa kaniyang inaasukan.

3a kabilang bayan nataguan ni Doroy si 3inang& makabago sa araang "in#i

kilala ng mga taga-3ta. arbara& at magan#a. )ang iuwi niya ito sa kanyang

ina& muntik nang bumagsak ang ba"ay nilang awi# sa ag-uusyoso ng

kanyang mga kanayon sa babaing taga-bayan na naging asawa ng anak ni

3ima./ !ba si 3inang sa mga taga-3ta. arbara. Makinis siya& magasang ang

mga taga-roon. At inosente. Mangmang. Tanga. Ang mga lalaki& nakayaak&

7/26/2019 Lamig

32/34

31

may tali a sa leeg na lulusong sa buki# kung Qurnaga. (ag-a"on& nanlalagkit

sa awis o utik. ung "in#i ganoon& nagsisiag"unta tin#a"an ni )yora (ela&

kan#alabas na ang rnga liti# agtatalo na asa mo naiintin#i"an ang mga

sinasabi @sabi ni 3inang.

Ang mga babae naman& maluluwang ang mga #arnit na "a"aitin ng tais&

laglag a kung minsan ang leeg ng #amit na ito na nagbibila# sa balikat @kung

magan#a man lang sana& sabi& may sualal ang sigarilyong itim sa isang

sulok ng bibig ang iba& "atak ang bu"ok sa mataas na uso#& at kung mag-usa

e #inig "anggang imiyerno ang mga bungangang nag-aagawan a ng salita.

(angitP @#aw. At kinilabutan a.

3a kaliunang ito& ang may-aulang labi ni 3inang& ang may-olbong muk"a&

ang utol na bu"ok at maayos na mga #amit na sa kabilang bayan iinatata"i

ay namumuko#. !sang reynaP F alatak ng mga taga-nayon at inatawa# ang

kanyang ag-ismi#. ay Doroy& ang la"at ng itoQy "igit ang #a"ilan uang

ma"alin niya si 3inang. At ang agmama"al niya kay 3inang ay may

agmamalaking ibinaban#ila niya sa 3ta. arbara. )ang lumaon& ang ag-

ismi# ni 3inang ay naging ag"amak& at ang ag"amak ay naging kawalan ng

kasiya"an. Ang kamuntian ng 3ta. arbara ay nasalamin ni 3inang sa katau"an

ng kanyang asawa. Ang agkasuklam niya sa atrasa#ong nayon ng iyon ay

sumaklaw sa lalaking kasama niya sa bu"ay. (inagsisisi"an ko ang ag-

aasawa ko sa iyoP/ minsan ay sigaw ni 3inang kay Doroy na ang mga mataQy

nag#u#umilat. =in#i ko akalaing ganito ala kayoP )alimot niyang

serbi#ora lang siya sa isang kainan sa kabilang bayan nang ligawan ni Doroy&

ba"agya nang ukulang-ansin ng mga tagaroon& at naging isang reyna lamang

sa kawalang-malay ng mga taga-3ta. arbara. (ag-amo lamang ang itutugon

ni Doroy.

3ubaliQt isang araw& nawalaQt sukat si 3inang. =inana ni Doroy. )abigo siya.

Anino man ni 3inang ay #i niya nakita. May nakaagsabi: nakita sa kabilang

7/26/2019 Lamig

33/34

32

bayan si 3inang. 3a estasyon ng tren. )akitang sumakay ng treng a"ilaga.

May kasamang lalaki. !sang linggong nawala si Doroy. )ang magbalik sa 3ta.

arbaraQy nanlilima"i#& ma"aba ang bu"ok at balbas& nananalim ang matang

nakalubog sa "umak na muk"a. At lasing. *miyak si Aling 3ima. Lalo nang

malamang "in#i na umaasok ang anak sa mayamang inagtsutsueran.

lyon ang naging simula. Maaaring sa#yang lumuwag ang isang turnilyo sa ulo

ni Doroy& gaya ng sabi ng isang matan#a& ero sa aking sariling alagay& #a"il

sa ginawa ni 3inang& ibig iakilala ni Doroy na gana ang kanyang

agkalalaki kung kaya mula noon ay nag-iba siya at naging isang maton.

inatakutan sa 3ta. arbara si Doroy.Minsan& #umalaw sa isang malayong 3ima. 3ang itoQy bumalik ay may

kasarnang isang babaing nag#a#alang-tao na biyu#a yata ng isang amangkin.

3a kanila na tumira ang babae mula noon. iro ng isang lalaking nasa tin#a"an

ni )yora (ela na ngingisi-ngisi a& Ano ba& Doroy& yon ba ang ating

bagongO/

Tuminbuwang ang lalaki bago nataos ang sinasabi.

(ilar ang angalan ng biyu#ang kuko ni Aling 3ima. Masiag si (ilar at

siyang la"at ang nagtatraba"o sa ba"ay. Tagaluto siya agkaumaga. 3ubaliQt

kaag ina"inan niya ng agkain si Doroy& bubulyawan siyaQt aaalisin nito sa

kusina.

Ano ka ba naman& DoroyN/ "in#i nakatiis na wika ni Aling 3ima minsan&

akit mo ginaganyan si (ilarN Mabait na bata Qyan a./

Vw& tama na nga "o Qyang bait. arga"in lang Qyan./

!sang gabi& nagising si Doroy sa alingasngas na nagmumula sa kanilang

kusina. umangon siya at lumabas ng sili#. )asa kaba"ayan si (ilar& tuto ang

tiyan& kagat ang labi& namimiliit sa sakit. =ina"ago# ni Aling Juanang =ilot

ang balakang ni (ilar.

Laka#& ineng. Laka# nang laka#&/ wika ng "ilot nang tumigil si (ilar at

nag"i"ira na "umawak sa isang anig ng #in#ing. (ara bumaba aga# ang

bata./)asa kusina si Aling 3ima& tarantang nagaakulo ng tubig.

7/26/2019 Lamig

34/34

33

)agbalik si Doroy sa kanyang sili#. !nis na inis. !slorboP/ ang usal.

+alang anu-anoQy umasok sa kanyang sili# si Aling 3ima.

niyugyog ni Doroy sa agkaka"iga.

Ano "o ba QyonN/ asik ni Doroy.

Manganganak si (ilarO/

Alam ko na "o./ At umatag a ng "iga.(ero "in#i raw kaya ni Aling Juana. Tumawag ka ng #oktor sa kabilang

bayan./

)aabalikwas si Doroy. =oN Aba e... (alalakarin ninyo ako nang ganitong

orasN =atinggabi na& a. (abarumba#ong "inalbot niya ang olos"irt sa

agkakasabit sa isang ako.

Maya-mayaQy narinig niyang sumigaw si (ilar& V& Diyos

koP =in#i ko na o matatagalan itoO/

inilabutan si Doroy. (arang na#ama niya sa tinig ni (ilar ang walang

katagang sakit na tinitiis nito. *ang makaagsilang ng isang bu"ay.

umilos si Doroy& nagmama#aling tinungo ang kuwa#ra ng kanyang kabayo.

!lang san#ali aQy narinig sa 3ta. arbara ang nagtutumuling yabag ng kabayo

atungo sa labasan.

aangkas na ni Doroy ang #oktor nang siyaQy magbalik.

)ang uman"ik ang #oktor ay naiwan siya sa lua. *makyat lamang siya

nang marinig ang matinis na u"a ng sanggol na bagong silang.

V& sabi ni Aling 3ima. aka bumulyaw ka na naman e mabinat iyan./

)aakamot lang ng ulo si Doroy at na"i"iyang naayuko. !nabot ni (ilar ang

kamay niya kaya nailitan siyang mauo sa tabi nito.

3alamat& Doroy&/ wika ni (ilar na "awak a rin ang kamay niya& kung "in#i

sa iyo .../

Ma"igit na inisil ni (ilar ang kanyang kamay. )a#ama niya ang asasalamat

na sinasabi nito. At naisi niya& ma% halaga pa rin a)o=)gayon ay "in#i na inauua"an ni Aling 3ima ang kanyang aat na

ektaryang buki#. 3inasaka na ito ni Doroy. 3abi niya& @ni Aling 3ima mabuti

na raw Qyon saagkaQt "in#i raw siya nawawalan ng ag-asa na sa ibang araw

ay magkamanugang na muli. At "alos ma"u"ulaan na kung sino ang

inaasa"an niyang iyon.