Kurtuluş Cephesi Sayı:106, Kasım-Aralık 2008

8/14/2019 Kurtulu Cephesi Say:106, Kasm-Aralk 2008

1/36

KURTULU CEPHESAnti-Emperyalist ve Anti-Oligarik Mcadelede

Zafer Bizim Olacaktr!

http://www.kurtuluscephesi.com YIL: 19 SAYI: 106 Kasm-Aralk 2008

Ezberden Sylyoruz:

Yalnz iki snf vardr: Proletarya ve burjuvazi. Birine kar olan bryle beraberdir.

Ar-retim,Kriz ve Kriz hrac

Dnya EkonomisiTeknik Anlamda Resesyona Girince

Kapitalist Ekonominin Devresel Hareketi(Cycle/ evrim)

ve Devrim

IV. Bunalm Dnemine Talim Ederken V. Bunalm Dnemine Giri

Finas Krizininlk Reel Sonular

Genel Kural: Yerel Seimler Yaklarken

Bayram Tatilleri Uzar

... Ve Yksek Seim KuruluSemen Saysn Aklad!


2/36

KURTULU CEPHES Kasm-Aralk 2008

KURTULU CEPHESSORUMLU (V.i.S.d.P) : Sezai Grr Yazma Adresi:Postfach 1414

55504 Bad Kreuznach / Deutschland

http://www.kurtuluscephesi.comhttp://www.kurtuluscephesi.orghttp://www.kurtuluscephesi.nethttp://www.kurtuluscephesi.de

E-Posta Adresi:[email protected]

Bu say LKER Matbaasnda baslmtr. Bask Tarihi: 5 Aralk 2008

EZBERDENSYLYORUZ:

YALNIZCA K SINIF VARDIR:PROLETARYA VE BURJUVAZ

AIRI-RETM,KRZ VEKRZ HRACI

DNYA EKONOMSTEKNK ANLAMDARESESYONA GRNCE

KAPTALST EKONOMNNDEVRESEL HAREKET(CYCLE /EVRM) VE DEVRM

IV. BUNALIM DNEMNETALM EDERKEN

V. BUNALIM DNEMNEGR

FNANS KRZNNLKREEL SONULARI

GENEL KURAL: YEREL SEMLER YAKLAIRKENBAYRAM TATLLER UZAR

...VE YKSEK SEM KURULUSEMEN SAYISINI AIKLADI

Finans Krizi karsnda,gerek krizin tahlili, gerekse krize kar

politikalar konusunda uzlamaz iki

snfn farkl bak alar olduu zerinebir deerlendirme.

Finans Krizinin dnya ekonomikbunalmna dnmesiyle birlikte,

emperyalist lkelerdeki krizin geri-braktrlm lkelere ihra edilmesine

ilikin bir deerlendirme.

AB ve Japonyann ardndan ABDninNBER ltlerine gre, yani teknik

anlamda durgunlua/resesyona girme-sine ilikin bir deerlendirme.

Kapitalizmin devresel hareketinin krizaamalarnda devrimci durumun ortaya

kt savna dayanan revizyonist devrimanlaynn genel eletirisi.

Serbest rekabeti kapitalizmin tekelcikapitalizme, yani emperyalizme dn-

mesiyle birlikte ortaya kan,kapitalizmin srekli ve genel bunalm

dnemlerine ilikin yanl grlerin birdeerlendirmesi.

Tayyip Erdoannkriz bizi teet geer szlerinden sonra

krizin lkeye yansmasna ilikinmedya heberleri.

Yerel seimlerin yaklamasyla birlikte AKP iktidarnn seim rvetlerine

ynelik bayram tatilini uzatmasna ilikinksa bir deerlendirme.

Bir yl iinde semen saysn iki milyonazaltp, ardndan be buuk milyonartran YSKnn semen ktklerine

ilikin bir deerlendirme.

3

7

13

18

23

27

30

32


3/36

Kasm-Aralk 2008 KURTULU CEPHES

renci niformas tayan gen, kstah bir ses tonuyla konuuyordu:- Kardelerinize kar silahlanarak katil ve hainlerin birer aleti olduunuzu anl-

yorsunuzdur sanrm, diyordu.- Karde, i byle deil, diye ciddi ciddi yantlad asker. Siz anlamyorsunuz. ki

snf var. Biri proletarya, br burjuvazi. Bizler...- Bu palavray biliyorum, diye kesti renci. Siz cahil kyller iin byle hazrlop

szlerin her yerde anrlmas yeterlidir. Hibir ey anlamadan papaan gibi hementekrarlamaya koyulursunuz.

Kalabalk kahkahadan duramyordu.- Bak, ben Marksist bir renciyim. Size sosyalizm iin deil, anari iin, Alman-

ya hesabna dvtnz sylyorum.- Biliyorum, dedi asker alnndan ter damlarken. Siz okumu bir insansnz. Gr-

lyor bu. Ben ise cahilim. Ama yine de bana yle geliyor ki...- Leninin gerek bir proletarya dostu olduuna m inanyorsun, diye kestirip att

renci.- Evet, inanyorum, dedi asker skntlar iinde.- Ama dostum, Leninin kurun kapl bir vagon iinde tm Almanyay getiini ve

Almanlardan para aldn da biliyor musun?- Bunlardan pek haberim yok, diye yantlad asker inat bir tonla. Ama syledi-

i eyler, ben ve benim gibi olanlarn iitmek istedikleri eyler. Gryorsunuz ya, yi-ne de iki snf var, burjuvazi ve proletarya..

- Sen delisin be arkadam. Ben devrimci eylemim iin Schlsselbourgta tam ikiylm verdim. Oysa ki, o zaman sizler devrimcileri kurunlayp allah ar korusundiye arklar sylyordunuz. Benim adm Vassili Georgievi Panin. Hi benden sz

edildiini iitmedin mi?- Kusura bakma, ama iitmedim, dedi asker skla skla. Kukusuz ki byk bir kahramansnz...

- Elbette, dedi renci inanla. imdi de Rusyamz ve zgr devrimimizi batr -mak zere olan Boleviklere kar dvyorum. Nasl aklarsn bunu?

Asker ban kad ve akl iyice kartndan yzn ekitti:- Nasl aklanr bilemem orasn. Ama her ey bana olduu gibi gzkyor. Ca-

hil olmasna cahilim. Yine de yalnz iki snf var galiba ortada. Proletarya ve burjuva-zi.

- Yine braktm yerde otluyorsun be arkada, diye haykrd renci.- ki snf diyordu boyuna asker inatla. Birine kar olan bryle beraberdir.

[John Reed, Dnyay Sarsan On Gn ]

Cahil olmasna cahil olduunu iten-likle kabul eden bu asker tek bir gerektensz ediyor: Yalnz iki snf vardr: Proletar -

ya ve burjuvazi. Birine kar olan bryle beraberdir.

karlar birbiriyle uzlamaz olan bu iki

Ezberden Sylyoruz:Yalnz iki snf vardr: Proletarya ve burjuvazi. Birine kar olan bryle beraberdir.


4/36


snf arasndaki mcadele, proletarya ileburjuvazi arasndaki mcadele, kapitalizmindnya apnda egemen retim ilikisi oldu-u gnden bugne kadarki tm tarihin ko-nusu olmutur.

Kimilerinin ezber dedikleri, John Re-edin tank olduu yukarda aktardmzolayda rencinin syledii gibi papaangibi tekrarlanan bu gerek, dnyaya ikifarkl bak asnn snfsal zdr.

Evet iki snf vardr, proletarya ve burjuvazi. Her iki snfn ekonomik, toplumsal, siyasal, kltrel ilikileri ve karlar birbirinetaban tabana zttr ve bu ztlk, onlarn geli-en olaylar karsndaki birbirine kart tu-tumlarnn da maddi temelidir. karlar bir-birine kart olan bu iki snfn, gelien olay-lar ele al tarzlar, tahlilleri ve yorumlaytarzlar da farkldr. Tahlil ve yorumlar fark-l olduu iin de, olaylar karsndaki tutum-lar da farkldr. Daha tam ifadeyle, bu iki s-nfn bak asndan, dnya farkl biimde yorumlanr ve dnyay farkl yorumladklariin de onu deitirme tarzlar farkl olur.

Bugn, hangi snftan olursa olsun, ei-tim grm ya da cahil, herkesin bildii,grd, en azndan yle olduunu kabul

ettii finans krizi, derinleerek ve yayla-rak gerek anlamda bir dnya ekonomikbunalmna dnt bir aamada, bu kri-zin ya da bunalmn tahlili, deerlendirilme-si ve bundan k yollar iki snf asn-dan farkldr.

Bir taraf, yani burjuvazi, kendi egemenolduu dnyada, kendi sisteminde patlak veren ve patlak vermesi kanlmaz olankriz karsnda, kendi varln korumakiin elindeki tm gleri harekete geirmi-tir. Kendi varl sz konusu olduunda, ya-ni kendisinin lm-kalm sorunu ortaya k-tnda hemen her zaman sahip olduu entemel arac, yani devleti devreye sokar. Vebugn devlet, burjuvazinin devleti, yani ka-pitalist devlet, krize kar devreye girmi,krizin finans, ticaret ve sanayi alannda or-taya kard devasa sorunlar altetmek iinpiyasalara mdahale etmitir.

Neo-liberalizmden baka bir ey duyma-m ve grmemi olan genler iin devletinekonomiye mdahalesi (burjuvazinin klavuzu iktisatlarn ok sevdii szle reg-lasyonlar), artc, bilinmedik, ilk kez olanbir olay gibi grnse de, dier snf, yaniproletaryann bak asn bilenler iin es-

kimi, kullanlm ve tketilmi bir eyadanbaka bir ey deildir.

artc olan, finans krizinin derinleip yaygnlamas ve bu ekilde reel sektre, yani sanayi ve ticaret alanna yansmas de-il, byle bir olgunun gereklii karsndagsterilen aknln bizatihi kendisidir.

Piyasalar sakinletirmek adna politi-kaclarn (ki bunlarn arasnda en ilginportreyi izen Tayyip Erdoan ve mehterantakmdr) olay kmseyen, geitiren,nemsizletiren aklamalar aknl da-ha da artrmtr.

Hemen herkes, klavuzu iktisatlarolanlar da dahil hemen herkes, ABDde bir-den bire patlak veren (ki hi de yle olma-d bilinmektedir), ardndan Avrupa ekono-milerini ve 1997 Asya krizinden bu yana birtrl toparlanamam Japonyay iine alankrizin geliimi karsnda akndrlar.

Ortada ne fol, ne yumurta varm gibigrnyor. Birden bire ABDnin en b- yk bilmem kanc yatrm bankas iflasediveriyor. Ardndan yine ABDnin en b- yk sigorta irketi devlet tarafndan kurta-rlyor, yaklak iki trilyon dolar harcanyor,700 milyar dolarlk fon oluturuluyor, ama

krizin n alnamyor.2001 ubat kriziyle erbetli Trkiye in-sanlar da aknlk iinde olaylar izliyor.

Her ey normal grnrken, her ey her zamanki gibi akp giderken, ylesine yaanrken, TOKden kira dermi gibievler satn alnrken, kredi kartlaryla yaamher zamanki sorunlar ve skntlarla srpgiderken, niversitelere ek kontenjanla yz binlerce yeni renci alnmken, Mart2009 yerel seimlerine unun urasnda bir-ka ay kalmken, Anayasa Mahkemesi AKPyi kapatamayp ortal sakinletirmi-ken, Ergenekon etesinin durumalarbalamken, PKK yeniden silahl eylemle-rini artrmken, sabrlar pompal tfeklellrken, birden bire, aniden krizdensz edildiini duyan herkes akndr.

Tayyip Erdoana gre, kriz bizi teetgeecekken, birden bire teet gemekten vazgeip, delip gemeye kalktn gren-ler akndr.

aknlk ylesine youn ve derindir ki,birden bire ortaya kan finans krizininbir Amerikan komplosu olduu bile bykciddiyetle sylenmeye balamtr.

Bu aknlk iinde, yine birden bire


5/36


Marksn kefedilmesi, yani dier snfndnya grnn akla gelmesi, acaba ka-pitalizmin sonuna m geliniyor sylemleri-nin de ortaya kmasna yol amtr.

Nasl ki Marks, siyasal Marks, hma-nist Marks, Hegelci Marks kefedilmise,imdi de ekonomist Marks kefedilmitir!Daha dne kadar laz Marks Trk-lazcakrmas bir dille konuturanlar yaamla-rndan memnun, Marksizmi bylesine es-pri iinde anlatmaktan honutluk iin-deyken, birden bire Marksn Kapitalinintm hametiyle ortaya kmas da artcolmutur.

te yandan ortalk, gnlk yaam herzamanki gibi akp gitmektedir. Kredi kart-nn limiti dolanlar kontr satn alarak i-bitiriciliklerini sergilemeyi srdryor, TO-K binlerce konutu ina edip satyor, dev-let erkan AKP adna kmr datyor, Er-genekon davas sryor, doal gaza zam yaplyor, benzin fiyatlar indiriliyor...

Ve birden bire bankalarn kredileri ge-ri armalarndan, reel sektrn Tayyip-lerden destek istediklerinden, ad nltekstil irketlerinin iflasndan, otomotiv sek-trnn retimi durdurmasndan, IMFnin

mmz skmaya hazrlandndansz edilmeye balanlyor. Akas, bir tarafta yaam normal, her

zamanki dertleriyle ylesine akp giderken,insanlar gnlk yaamlarnda krizi pek dehissetmezken, kriz denilen ey ABD ve Av-rupada dolayorken, ksacas her ey nor-mal, piyasalar sakin iken, birden ortalk ka-rmaya balad.

Kriz denilebilecek bir ey gnlk ya-amda hissedilmezken kriz patlak veriyor-mu gibi bir hava esmeye balad. Binlercekiinin iten kartld, elegant irketle-rin iflas ettii haberleri medyada yer al-maya balad. ubat 2001 kriziyle glen-dirilmi bankaclmzn dnyadaki finanskrizinden etkilenmeyecei sylenmiken,bankalarn kredileri ksmalarndan, eski kre-dileri geri armalarndan yaknmalar ba-lad.

aknl aknlklar izlemeye balad.Her yeni olayla artan aknlk, kriz oldu-u kansna ve nihayetinde galiba kriz varnoktasna doru geliyor.

Bu aknlk, bu belirsizlik, bylesine birgarabet neden ileri geliyor?

nsanlar, gnlk yaamlarnda fazla bir

ey hissetmezken, her ey olaanlk iin-de akp giderken kriz denilen ey naslgeldi, nereden kp geldi?

Hayret!Daha dn, globalleen dnyadan, glo-

balleen dnyann paras olmaktan, glo-bal dnyayla btnlemekten, global pi- yasalarla i yapmaktan sz edilirken, im-di dnya finans krizinin lkenin kapsnadayanmasna alyor.

Denildi ki, dn dn ile gitti cancazm, imdi yeni eyler sylemek lazm!

Sylenildi. Yeni denilerek, tm gerek-ler arptld. Bilinenler bilinmez oldu, yaa-nlanlar unutturuldu ve bu bilinmezlik veunutulmuluk iinde yeni bir kuak yara-tlmaya balanld. Yaratanlar yarattklarn-dan memnundular, yaratrken de kendile-rini de yeniden yaratmlard. Gllk g-listanlk, toz pembe, kredi kartl ve toplu ko-nutlu yaamda dolu dizgin yaanlyordu.

Yeni denilenlerin, yeni sanlanlarn,yeni gibi gsterilenlerin hi de yeni olma-dn syleyenler ise, ya dinozor denile-rek dland ya da ezberden konumaklasuland. Ezber bozanlar, tabu ykanlar,her trden neo-liberal, liberal sac ve sol-

cular, demokrasinin z aznln haklarnkorumaktr diyenler, aznlklar lkemizinzenginliidir diye konuanlar, televoleciekonomistler ba tac edildi. Elbette soldenilen kesim de bundan muaf deildi.Laz smailin yerine Laz Marks geiren-ler de, polemik yapmayacaz diyenler de,Taksim tramvay dura eylemcileri de,deniz manzaral lks kafeteryada kltreletkinlik yrtenler de, Piraye Kafede kah- velerini komniste yudumlayanlar da,baskn basanndrclar da, umudu by-tenler de kysndan kesinden bu tablo-da yer aldlar.

Ve imdi umutlu arklar syleme za-man diye konumaya baladlar. Kimileribununla da yetinmeyip, kapitalizmin so-nunu ilan etme yarna giritiler.

Oysa ezber ok yalnd: Kapitalizmini dinamikle deil, d dinamikle, yani em-peryalizm tarafndan, kendi karlarna uy-gun olarak yukardan aaya gelitirildii,dolaysyla arpk bir kapitalizmin egemenolduu bir lkede yaanyordu. Byle bir l-keye, emperyalist sistemin tm bunalmla-r iddetle yansyordu. Emperyalist lkeleriniinde bulunduklar bunalmlar ve krizler, bu


6/36


bamllk ilikisi iinde olan lkelere akta-rlyor, bunalm ve krizlerin bedeli bu lke-lere dettiriliyordu. 1980 dnya ekonomikbunalmnda olduu gibi, 1994, 1999 ve 2001krizlerinde de emperyalist lkelerin buna-lmlar lkemize iddetle yansmt.

imdi ayn tarih ve ayn olaylar bir kezdaha yaanyor. Yine ayn bamllk iliki-sinde olan lkemizde, yine ayn bamllnsonular yaanyor. Ezberin yllardr sy-ledii gibi, lkenin kaderi, baml olduuemperyalist lkelerin karlarna baldr; l-ke ve insanlar kendi kaderlerini kendileritayin edememektedirler; lkenin ekonomik,toplumsal ve siyasal yaam bu bamllktarafndan belirlenmektedir. Eer ortalknormal grnrken birden bire bir krizhavas esmeye balamsa, bunun tek ne-deni bu bamllk ilikisi ve bu iliki saye-sinde emperyalist lkelerin kendi sorunla-rn, krizlerini baml lkeye ihra etmele-rindendir.

Ezber bunu syledi ve sylemeyi sr-dryor.

Ve yine ezber diyor ki, bylesi bam-llk ilikisi varln srdrd srece, ba-ml lkenin insanlar, srekli deiken, is-

tikrarsz bir ortamda gelecee gvenle ba-kamazlar. Yarnlarnn ne olacan kendile-

ri deil, baml olunan lkenin karlar be-lirler. ktidarda kim olursa olsun, her durum-da bu bamllk ilikisinin kulu ve klesidir-ler. ktidar olular kadar iktidarda kallarda, bu bamllk ilikisini srdrme ve ko-ruma abalarna baldr.

Ve ezber diyor ki, bu bamllk ilikisiortadan kaldrlmad srece, insanlar velke kendi kaderini kendisi izemez, yarn-larna gvenle bakamaz, bakamad iin degn kurtarma, an yaama iinde ge-lecee, yarna kaytsz kalr.

Ve ezber diyor ki, lkenin ve insanla-rn kendi kaderlerini kendi ellerine almala-r zorunlu ve kanlmazdr. Bu, ne denli kor-kutucu gsterilmi olursa olsun, szcngerek ve tam anlamyla ulusal kurtulu,ulusal bamszlk, gerek bir demokrasiiin mcadele etmek, tek szckle, devrim yapmak demektir.

Ve proletaryann bak as, snfsal ger-eklii bu kurtuluun, bamszln, demok-rasinin, ksacas devrimin yolunu gsterentek gerek k yoludur.

Ksacas, ezberin syledii gibi:Yalnz iki snf vardr: Proletarya ve bur -

juvazi. Birine kar olan bryle beraber -

dir .


7/36


8/36


gelitii, yani emperyalizm tarafndan geli-tirildii bizim gibi lkelerde bu durum her-kes tarafndan fazlaca anlalabilir olmasada,* para kazanmak iin yola koyulur. Bu yolculuk, basit tccar ifadesiyle, ncelikleucuza alp pahalya sataca bir sretir. Oy-sa gerekte ucuza alnp pahalya satlabi-len tek ey emek-gcdr. Bu nedenle ser-maye ie, ucuz emek-gcyle balar ve so-nu olarak da bu emek-gcnn rnnpahalya satarak kendisini bytr, yani krsalar. Elde ettii kr ne kadar byk olur-sa, sermayesini o kadar bytr ve o kadardaha ok emek-gcn harekete geirir, okadar emek-gc rn elde eder ve ooranda da krn artrr. Bu nedenle, btnsermayelerin amac kr etmek ve bu yollakendisini srekli bytmek tir.

Kendini srekli byten sermaye, bunusadece retimi srekli byterek baarabi-lir. Dolaysyla sermayenin kendi bymesi,retimin artmas demektir. te bu retiminsermayenin srekli bymesiyle artmas,kapitalizmin kendi snrlarna kadar gelip da- yand yerdir. Marksn ifade ettii gibi, bu-rada sermayenin bymesi toplumun mut-lak tketim gcyle snrlanyormu gibi

grnr. Yani snrsz bir bymedir bu. y-lesine snrsz bir bymedir ki, kredi siste-minin gelimesiyle birlikte artk kendi ser-mayesinin boyutuyla snrl olmayan bir ser-maye olana elde eden kapitalist, akl al-maz yntemlerle retilen kredilerle (trevaralaryla retilen krediler) retimi snr-sz lde geniletmeye koyulur. Ve bu s-nrsz retilen rnler,snrl gelire sahip olan insanlar tarafndan tketilmek duru-mundadr. Marksn szyle kitlelerin yok-sulluu ve snrl tketimi belli bir yerden

sonra bu snrsz retimi, bu snrsz reti-min rnlerini tketemez , yani bu rnlersatlamaz hale gelir.

Aktr ki, ister dorudan kendi serma- yesiyle, ister kredi kullanarak retimi snr-sz lde gelitiren kapitalist, mallarn sa-tamaz hale geldii andan itibaren, sermayegeri dnmedii iin ya da kredi borcunudeyemedii iin retimi srdremez halegelir. Bu da, bireysel kapitalist iin kriz du-rumudur ve ardndan iflas gelir. flas, o g-ne kadar sermayesini srekli byten, pa-rasn srekli katlayan, gnlk ifadeyle s-rekli zenginleen bireysel kapitalistin sonu-dur.

Byle bir duruma dmek istemeyen ka-pitalist ne yapabilir ya da ne yapar?

Gnlk dille sylersek, zararna ya dakrdan zarar ederek mallarn satmaya a-lr. Bu da rettii maln fiyatn drmesidemektir. Daha dk fiyatlarla maln sata-rak, daha az kr elde ederek ya da krn birblmnden vazgeerek ayakta durmayaalr. Bu da, bireysel kapitalistinklme -si dir. Klmek ise, srekli zenginleenkapitalistin, bu sreklilii srdrememesi,eskisi gibi zengin olmamas, zenginliinin

azalmas demektir. Dne kadar piyasalarkendi rettii rnlerle bollua boan kapi-talist, imdi daha snrl sermaye ile daha s-nrl retim yapar, piyasalardaki egemenli-ini yitirir. te bu aamada bir baka kapi-talist ya da kapitalistler ayn piyasaya gire-rek (kapitalist rekabet) gcn ve egemen-liini kaybetmeye ynelen kapitaliste sondarbeyi vurur. Onun zararna ya da kr-dan zarar ederek dk fiyatla satt mal-lar daha da dk fiyata satarlar, yani birbaka kapitalist onun ipini eker.

Ancak gerek iflasa srklenen kapitalist,gerek onun ipini eken kapitalistler, ayn za-manda piyasay daha fazla malla doldurur-lar. Fiyatlar ne denli aa ekilirse ekilsin,her maln piyasasnn (tketicilerin) belli birsnr vardr (tketicinin alm gc ve almistemi), bu snra gelindiinde satlar durur.Bylece dier kapitalistin ipini eken kapi-talistler, ayn zamanda kendi iplerini de ek-mi olurlar.

Mallar retilmi, ama tketicinin alm g-cnn tesinde retilmitir, dolaysyla sat-lamamaktadr. Satlamad iin de sermaye geri dnmemi, dnmedii iin de re-tim yapamaz hale gelmi ve bunun sonucu

* Bu sadece tccar zihniyetinin egemen oldu-u toplumlara ilikin bir anlalmazlktr. Solu dakapsayan bu zihniyete gre, kapitalist zenginlik,yahudinin limon satclyla olur. Yani limon satc-snn limondan deil, sandndan kr ederek zenginolduuna inanlr. Bu inan, deiik rneklerle de s-rekli desteklenir. Bunun bir rneini Tayyip Erdoan vermitir: Babam haftada 2,5 lira verirdi. Hafta son-larnda top sahasna gider, su satardm... nane, limon ve okalipts ekerlemeleri alp satardm. Bunun ya-nnda, akamdan bayat simit alrdm, anneciim onubuhara yatrrd. O zaman simit 10 kurutu. Ben 2,5kurua tanesini alp, 5 kurua satardm. Ve bir ba-

ka yerde bu para kazanma yolunu yle yorumlar:Biz aile ekonomisi mantyla bakyoruz. Ben ma-halle aralarnda su, simit sattm. Yz simidi alp bu-nu ben 200e nasl karrm gayretiyle geldim.


9/36


olarak da iflas ederek, retim tmyle ke-sintiye uram olur.

Piyasalardaki retilmi rnler (mallar)zaman iinde tketildii ya da dpedz -pe atld noktaya ulaldnda, yeniden ta-lep ortaya kar ve buna bal olarak da re-tim yeniden canlanr. Bu aamada bir ba-ka sermaye retime balar, canlanan ta-lepe uygun olarak mallarn kolayca satar. Ve yeniden ayn sre balar.

Buraya kadarki gelimeler ve sonular,sradan kapitalist retim ve dolam sreci-nin sradan durumudur. Bireysel sermaye-nin (kapitalistin) belli bir retim dalnda ola-an olarak izledii sretir.

Ama kredi sistemi, bankaclk sistemi ge-liir. Oyunun kurallar olaanln dna -kar. Bireysel kapitalist ne denli maln sata-masa da, yani sermayesini yeniden parayaeviremese de, banka kredisi araclyla eksermaye salar ve bununla retimi hi ke-sintiye uratmakszn srdrr. Yine de re-tilen mallarn tketilmesinde, yani satlma-snda ayn noktaya ular. Dolaysyla kredikullanan kapitalistin iflas, ayn zamandaona kredi veren kurumun alacan tahsiledememesinden doan zarar anlamna ge-

lir. Eer tahsil edilemeyen krediler banka-nn (ya da genel anlamda finans kurulula-rnn) kendi varlnn (mevduat vb.) snrla-rna ularsa, bu kez bankann kendisi iflaseder.

Bu durumda, cin fikirler ortaya atlr.Nasl ki, kendi rettii mal satarak sermayesini paraya eviremeyen kapitalist kredikullanarak retimi srdrebiliyorsa, ayn bi-imde retilen mal satn alacak geliri olmayan tketici de benzer bir yolla mal satnalacak hale getirilebilir. Bilinen ifadesiyletketici kredileri, kredi kartlar buradadevreye girer.

Artk sadece kapitaliste kredi almaz,kendi sabit geliri dnda baka bir geliri ol-mayan, bu nedenle snrl bir tketime sa-hip olan insanlara da kredi verilir. Bylecekredi sistemi araclyla sermayenin rn-lerine yeni ve ek bir talep yaratlr. Tketi-ci kredileri arttka, mallar daha fazla sat-lr; mallar daha fazla satldka retim dahafazla artar; retim daha fazla arttka dahafazla tketici kredisine ihtiya ortaya -kar. Bu sre uzar gider.

Kredi ise, bir kiinin ya da irketin, gele-cekteki gelirleri karlnda verilen bor pa-

radr. Dier bir ifadeyle, gelecek zamanlar-da eline geecek paralar somut imdiki za-manda tketmesidir. Doal olarak da bugelecek zaman, bireyin kendi doal ya-am sresiyle deil, doal olarak gelir sa-layabilir yaam sresiyle snrl bir gelecek-tir. Bu snra ulaldnda, gerek anlamy-la bireyin ald borlarn karl yoktur.Tpk karlksz ek gibi, onun imzaladkredi bor senetleri karlkszdr. Yine kar-lksz ek olaynda olduu gibi, kredi borsenetlerinin karl olmad anlald an-dan itibaren, artk kiinin yeni kredi alaraktketimini srdrebilmesi olanaksz hale ge-lir. lk bakta sonsuz ve hi bitmeyecekmigibi grnen bu sre, bylesine bir sonaok ksa srede ular. Kii, tketici kredile-riyle tm geleceini ipotek altna aldrm-tr ve daha fazla ipotek edecek bir eyi bu-lunmad iin de snra ulaldnda her e- yini, kendi geleceini yitirir.

Ama buras kapitalist sistem asndanhi bir neme sahip deildir. Bireyin, insan-larn ne olduklar ve ne olacaklar deil, ser-mayenin ne olduu ve ne olaca nemlidironun iin. Bu yzden, tketici kredileriylesalanan yeni ve ek talep, bir sre serma-

yenin bymesini, mallarn satlmasn sa-lasa da, bir yerden sonra (bireyin yazgsnntmyle deitii yerdir buras) ayn snra, yani mallarn satlamaz hale geldii noktaya ulalr.

Ulamasna ulalr, ancak bu kez sade-ce kapitalistin bankalardan ald kredilerdeil, ayn zamanda kendi mallarnn satl-mas iin bankalarn bireylere verdii kredi-ler de geri denemez hale gelir. Yani artkbireysel kapitalist ile bankalarn yazgs de-il, tm insanlarn yazgs ipotek altndadr ve iflasa doru srklenmektedir. flas ise,kanlmazdr.

Son finans krizinde gnlk olarak iz-lendii gibi, bu iflas noktasna gelen birey-sel kapitalist (irket) ve kredi kuruluu (ban-ka vb.) ne kadar byk ise, iflasn sonula-r da o kadar byk olur. Bunun yaratacaekonomik, toplumsal ve siyasal sorunlarkarsnda kolektif kapitalist olarak devletdevreye girer.

Kolektif kapitalist olarak devlet, zorduruma dm irketleri ve bankalar kur-tarmaya balar.

imdi kurumlar deimitir. Belli bir aa-mada retimi srekli genileten kapitalistin


10/36


11/36


11

eder. Artk emperyalist lke devletinin bor-larnn karl ihra ettii lkeler olur. Do-laysyla da emperyalist lke devletindenalaca olanlar, bu alacaklarn bu ihra edi-len lkelerden tahsil ederler. Dier bir ifa-deyle, emperyalist lke devleti, kendi bor-lar karlnda baka lkeleri ipotek olarakgsterir.

Eer sz konusu olan devlet, emperya-list devlet deil de, emperyalist lkenin kri-zi ihra ettii, yani kendi borlar karln-da rehin olarak gsterdii baml lke dev-letiyse, yaplacak olan tek ey, IMF ile pa-zarlk yaparak ithal edecei krizin boyutunuazaltmaktan ibarettir. mn ne kadarsklacann pazarln yapabilir.

yle ya da byle, emperyalist lkelerde-ki kriz ihra edilecektir ve edilir. imdi ge-nel kriz, emperyalizme baml lkelerinkrizi haline dnr. O ana kadar her eyinnormal grnd, ilerin normal olarak y-rd baml lke, birden bire krize s-rklenir. Son finans krizinin sylemleriyleifade edersek, ABD Merkez Bankasnn ban-kalarn toksik varlklarn satn almak iinkulland para, baml lkelerden tahsiledilir. Ancak bu lkelerin m zaten s-

klm ve inceciktir. Dolaysyla daha fazlasklacak yeri bile kalmamtr. te bu sonnoktaya gelindiinde, baml lkenin sade-ce parasal gelirleri deil, bizatihi kendi var-l ipotek altna alnr. Bu varlk ise, bu l-kelerin GSMHsyla belirlenen bir byklk-ten te, paraya evrilebilir her trl (yeralt ya da yerst her trl) varldr. Artk em-peryalist lke devleti, kendi borlarnn fa-izlerini bu lkelerin varlklarn nakit olarak vererek demeye balar. Bu konuda ne ka-dar ok lkeye egemen ise, o kadar okborlanma olanana sahip olur. Ve sonuta, emperyalist lkelerdeki krizgeri-braktrlm lkelere ihra edilir. Tpkdaha nceki krizlerde olduu gibi, zel ola-rak da 1980 dnya ekonomik bunalmndaolduu gibi. Bu andan itibaren, dnya eko-nomisi geri-braktrlm lkelerin bor kri-ziyle yzyze gelir. Ama emperyalist lke-lerdeki kriz atlatlm olur. Eer finans kri-zinin mortgage krizi olarak baladngz nne alarak ifade edersek, emperya-list lkelerdeki konut sektr canlanr. Fi- yatlar ar imi konut sektr normalfiyat seviyesine iner. Bu da, konut maliyet-lerinin dmesiyle salanr. ster kredi ma-

liyetlerinin (faizlerinin) dmesiyle olsun, is-ter dorudan konut retim maliyetlerinin(imento, demir vb.) dmesinden olsun,her durumda maliyetler der. Ancak zatenar-retim krizi iinde olan bu sektrlerin(imento, demir vb. reel sektr olarak vekredi vb. olarak finans kesimi) daha dkfiyatla retim yapabilmesi ise, ya emein yo-unlatrlmasyla, ii cretlerinin drl-mesiyle ya da ayn sonucu douracak olan yeni teknolojik makinelerin retim sreci-ne dahil edilmesiyle olanakldr. i cret-lerinin drlmesinin ne anlama geldiiaktr. Zaten ortada ar-retim ve buna uy-gun talep yetmezlii vardr, bunun zerinebir de ii cretlerinin drlmesi krizi da-ha da derinletirir. Dolaysyla bu geerli bir yol deildir. Yeni teknolojinin retim sreci-ne uygulanmas ise, her eyden nce ek birfinansmana ve zamana gereksinme gste-rir. Oysa kriz ortadadr, iinde yaanmakta-dr. Ne bu finansman salayacak kredi me-kanizmas vardr, ne de zaman.

te mortgage krizi rneinden yola -karak krizden k yolunun tkand yerde burasdr. Ama dnya ekonomisi denileney, emperyalist lkeler ve emperyalizme

baml lkeler diye iki kesimden oluur.Kriz bir kez baml lkelere ihra edilmi,onlarn bor krizi haline dntrlmse,artk emperyalist lkelerin reel sektrnn(rneimizde konut sektr) krizden kma-snn yolu da alm demektir.

Krizin ihra edildii baml lkeler, iin-de bulunduklar krizden (ki demeler den-gesi a, cari ak olarak srekli vardr) -kabilmek iin tm varlklarn (ki emperya-list lkeler zaten kendi borlar iin bunlaripotek ettirmitir) haciz yoluyla (IMF) satakartmak zorundadrlar. Bu varlklar, rne-imizle balantl olarak sylersek, kendirettii imento, demir vb. mallardr (kibunlarn ilenmi, mamul mal olmas gerek-li deildir, hammadde olarak varlklar ye-terlidir). te baml lkenin bu ve benzerimallar, ipotekli mallar olarak mezatta sat-a kartlr. Her mezatta olduu gibi, en d-k fiyata satlr. Bu fiyat, onun gerek re-tim maliyetlerinin de ok altnda bir fiyattr.stelik emperyalist lkelerin ayn rnleriretme maliyetlerinden de dktr. Byle-ce, emperyalist lkelerdeki konut sektrdaha dk maliyetle inaatlar yapmayabalar. Ksacas, denge kurulmutur, konut


12/36


12

sektrndeki balon snmtr, fiyatlarnormal dzeye inmitir.

te yandan ipotek altndaki baml l-keler, ayn zamanda gda rnleri, tekstil vb.tketim mallar ihracatsdrlar. Krizi ithaleder etmez, bu rnlerin dnya pazarlarn-daki fiyatlar hzla der, emperyalist lke-lere ihra edilir (Ve elbette baml lkeninhkmeti de ihracat seferberlii ilan eder,ihracat nasl artrdyla vnr.). Ucuz t-ketim mallar ithalat emperyalist lkelerde-ki insanlarn alm gcnn artmasna yolaar. Dne kadar gda vb. tketim mallariin yaplan bireysel harcamalar gelirlerinbelli blmn kapsarken, bu blm azalr ve bylece baka mallar tketilebilir halegelir, ek bir talep ortaya kar. Bu ek talep,rnein otomotiv sektrne ek talep olarak yansd oranda, otomotiv sektrndeki(reel sektr) kriz sona erer. te yandandenemeyen tketici kredileri, mortgagekredilerini deyebilmek iin ek bir olana-a sahip olurlar. ster reel sektre yeni veek talep olarak yanssn, ister finans kriziiindeki finans kurumlarnn kredilerinindenmesi olarak yanssn, her durumda or-taya kan ek tketim olana krizin atla-

tlmasn salar.te yaadmz finans kriziyle birlikteMarks kefedenlerin kapitalizmin top- yekn kn ilan etmelerinin samal- da, bunlara kar kapitalizm bu krizi deatlatr diyenlerin de dayanak noktas budurumdur.

Marksn szyle, Kapitalist retim, s-rekli olarak, kendi niteliinden gelen bu en-gellerin stesinden gelmeye alr, ama bu-nu ancak, bu engelleri tekrar kendi yoluna ve hem de daha heybetli lekte koyarakbecerir.*Evet, yoluna devam eder, ama sorunla-r daha heybetli olarak koyarak yoluna devam eder. Bu yzden emperyalist lkeler2000 krizini ksa srede atlatrken, 2008finans krizini de bu boyutta retmitir. s-telik 2000 krizini ksa srede amalar, lke-mizde yaand gibi (tm geri-braktrlmlkelerde de ayn zamanda yaand gibi)2001 krizinin de kayna olmutur. imdi kri-zin ihra edilmesiyle belli bir srede emperyalist lkelerin krizi amalar, geri-braktrl-

m lkelerin olanca hametiyle yeni birbor krizine srklenmelerinin balangcolmaktadr.

Elbette insanlar iin, gerek ve reteninsanlar iin sorun, kapitalistlerin ve kapita-list finans kurulularnn sorunlaryla bir veayn deildir. Gerek insanlar, gerek (re-el) eyler tketirler. Onlarn tkettikleri,mortgage katlar, hazine i borlanmabonolar, toksik varlklar deildir. Bu ne-denle de, krizin onlara yansmas reel bir yansmadr. Emperyalist lkenin insanlar,emekileri de reel eyler tketirler. Amageri-braktrlm lkelere kriz ihra edildiioranda, bunlarn reel tketim sorunlar daalr, yoluna girer. Asl sorun geri-braktrl-m lke insanlarnndr. Onlar bekleyen sa-dece rettiklerinin neredeyse yok pahasnaemperyalist lkelere ihra edilmesi deildir.Onlar bekleyen sadece isizlik de deildir.Enflasyon bata olmak zere, krizin ortaya kard ve karaca her trl sorunonlar beklemektedir. Bir kez daha yarn-lar olmakszn, somut bugn iin tketi-leceklerdir. Bir ka yllk tketim lgnl,belki on yl srecek tketememe krizine d-necektir. Belki bir kmeste krk yl tavuk

olmaktansa, bir gn horoz olarak yaamakiyidir zihniyetine sahip bir toplumda (er-kek egemen toplum), bizi sosyal patlama-lardan aile yapmz kurtard denilen top-lumda, biz 2001 krizinde dersimizi yaptkdenilen toplum iin bu durum allagelenbir durum olarak bir kar ka, bir tepki- ye yol amayabilecektir.

Ama sorun srekli yinelemektedir ve so-rulmas gereken soru vardr:

Bu, bizim, bu toplumun yazgs mdr?Bu, bizim, bu toplumun alnyazs mdr? Biz,her zaman emperyalist lkelerin krizlerininihra edildii, onlarn krizlerinin bedelinideyen toplum olarak kalmay srdrecekmiyiz? Biz, ihra edecek bir eyimiz kalma- ynca, lkemizin para eden her trl varlk-larn sata kartan bir toplum olmay sr-drecek miyiz? Biz, para eden her trl var-l satarken, ayn zamanda ulusal ve insa-ni onurumuzu da birlikte satmaya mahkummuyuz?

Eer ayn eyler tekrar tekrar yaanmakistenmiyorsa, bu sorular sormak ve yant-larn bulmaya almak gerekir.

* Marks, Kapital, Cilt: III, s. 263.


13/36


1

Kasm aynda, ABDden sonra teknikanlamda Avrupa ekonomilerinin de resesyona girdii resmen akland. Medyadada yer alan bu aklamaya gre, ABde or-tak para kullanan 15 lkenin dahil olduuEuro Blgesi, ikinci eyrekteki binde 2 k-lmenin ardndan nc eyrekte de bin-de 2 daralarak 15 yl aradan sonra durgun-lua girdi. Durumu biraz daha trajik ha-le getiren ifadelere gre, Euro kullanan 15

Avrupa lkesinin oluturduu Euro Blgesi,nc eyrekte yzde 0.2 daralarak 10 yl-lk tarihinde ilk kez durgunlua girdi. EuroBlgesinin nc byk ekonomisine sa-hip olan talyann nc eyrek verileri,beklenenden daha byk ve son 10 yln ensert dyle yzde 0.5 daraldn gster-di. talya, 2005 ylndan bu yana ilk kez re-sesyon yayor. Fransa ikinci eyrekte yz-de 0.3 daralmt. kinci eyrekte yzde 0.1byyen spanya, nc eyrekte yzde0.2 kld. Hollanda ekonomisinde ikinci ve nc eyrekte byme sfr oldu. Avrupann en byk ekonomisine sahipolan Almanya nc eyrekte yzde 0.5daralnca be yl sonra yeniden durgunluagirdi.

14 Kasm tarihli bu haberin ardndan, ikign sonra (17 Kasm) bir baka resesyonhaberi geldi: Japonya ekonomisi nceyrekte yzde 0,1 daralarak durgunlua(resesyona) girdi. Hkmet tarafndan yap-lan aklamada, dnyann ikinci byk eko-nomisinin Temmuz-Eyll dneminde yzde0,1 daralarak 2001 ylndan bu yana ilk kezteknik durgunlua girdii belirtildi.

Biraz ekonomi bilgisine sahip olanlarla

medyann her trden ekonomi yazar, yo-rumcusu, borsa uzmannn ylesine bildiigibi, bu teknik durgunluk/resesyon, Ame-rikan NBER kuruluunun business cycleadn verdii ekonomik evrimler lt-ne uygun bir ifadedir.

Bu lte gre, bir lke ekonomisi ikieyrekst ste daralrsa, yani klrse,o lke ekonomisi resesyon/durgunlukagirmi olarak kabul edilir. Yukardaki haber-

lerde de grld gibi, bu iki eyrekstste klme ya da daralma olmad du-rumlarda, rnein bir eyrek daralp, bireyrek byyen, bir nc eyrek de ye-niden daralan ve yln son eyreinde yinebyyen ekonomiler durgunluka girmiolarak kabul edilmez. Bylece bir yln ta-mamnda bir lke ekonomisi klm bi-le olsa, iki eyrek st ste klme olma-d iin durgunluka girmemi kabul edi-lir.

ou durumda piyasa uzmanlar iinbile fazla ilevsel grnmeyen bu ltgerek durumu tam olarak yanstmad iin teknik anlamda szc eklenmesi al-kanlk haline gelmitir.

Bugn krizin dibi grnd, henz kri-zin dibine ulalmad, krizin dibi 2009dagrlecek trnden aklama ve yorumla-rn dayana da, yine bu NBER kuruluununcycle/evrim ltdr.

NBER ltlerine gre ABD ekonomisi-nin 1990-91 durgunluundan on yl sonra enson durgunlua girdii yl 2001dir. Bu ylnTemmuz aynda balayan nc eyrekte ABD ekonomisi klmse de, drdnceyrek (Ekim-Aralk) henz tamamlanma-

Dnya EkonomisiTeknik AnlamdaResesyona Girince


14/36


15/36


1

lnda %26 olan enflasyon oran 1983de%100e ykselmitir. Ayn yl Brezilyada enf-lasyon oran %135 (1983) (1989 %1.430), Arjantinde %343 (1989da %3.079) olmu-tur.

Sadece bu enflasyon verileri bile, ABDekonomisinin 1980lerdeki bunalmlarnngeri-braktrlm lkelere nasl ihra edildi-ini, bunun sonucu olarak derin krizlere yolatn aka gsterir.

Bu yllarda ABDnin kriz ihrac, en akbiimiyle ykselen faiz oranlaryla birlikte ABD iindeki enflasyonun ihrac olarak or-taya kmtr.

1980-90 dneminin (daha nceki yllar-da da benzer durumlar hep olmutur) gs-terdii bir gerek de, krizlerin emperyalistlkelerden balayarak geri-braktrlm l-

kelere doru yaylddr. Kriz ne kadar ge-ri-braktrlm lkelere ihra edilebilirse,emperyalist ekonomiler de o lde topar-lanmakta, durgunluktan kmaktadr.

1990-2000 dneminde emperyalist lke-lerdeki krizlerin geri-braktrlm lkelerenasl aktarldn lkemiz somutunda 1994,1999 ve 2001 krizleri yaanlarak grlm-tr.

Bugn teknik anlamda durgunlua gi-ren ABD, AB, ngiltere ve Japon ekonomile-ri, asl olarak ar-retime yeni ve ek bir ta-lep yaratmak amacyla geniletilen kredi sis-teminin artk bu ilevini yerine getiremez ol-masnn rndr. ok sevilen szle reelekonomi, kredi genilemesiyle bir sreayakta tutulmu, ancak kredi sistemininkmesiyle birlikte ak bir biimde buna-lma girmitir.

Bir ay ncesine kadar yatrm bankala-rnn iflas ve kurtarlmasndan sz edilir-ken, bugn dnyann ikinci byk bankasCitibankn ABD hkmeti tarafndan kurta-rlmasndan sz edilmektedir. Ayn ekildebir ay ncesine kadar finans krizinden szedilirken, imdi bata otomotiv sanayi ol-mak zeren tm sanayilerin krizinden sz

edilmektedir.Bylece finans krizi, szcn tam an-

lamyla ekonomik bunalm grnr halegetirmi ve derinletirmitir. imdi sra bubunalmn ve krizin geri-braktrlm lkele-re ihracnda, yani geri-braktrlm lkelerindaha iddetli bunalmlarndadr. Geen ay yaplan G-20ler zirvesi, bu gelimenin nhazrl niteliindedir.

Hi bir ey medyann (yazl ya da g-rntl basn) ekonomi haberlerinde gste-rildii gibi deildir. rnein ABD, AB, ngil-tere ve Japonyann faiz oranlarn drme-leri hi de sevindirici bir haber deildir. Aktr ki, ortada bir finans krizi vardr,herkes likit kalma peindedir, bankalar ye-ni kredi amadklar gibi eski kredileri geriarmaya balamlardr. Bylesi bir ortam-

da faiz oranlarnn dmeyecei kesindir. Ancak faizler drld trnden yayn-larn da ard arkas kesilmemektedir. Bilen-ler bilmektedirler. Dt aklanan faizoranlar, dorudan bankalarn merkez ban-kalarndan aldklar gecelik faiz oranlarnailikindir ve tmyle bankalarn likit ihti- yacn dk faizle karlamaya ynelik ka-t zerinde yaplan ilemlerdir.

Emperyalist ekonomiler durgunlua (re-sesyon) girmitir. Bunun anlam, emperya-list ekonomilerde i ve d pazarlar tkan-m, mallar satlamaz hale gelmitir. Otomo-tivden konut sektrne, dayankl tketimmallarna kadar her trl mal satlar dur-mutur. Krizin temelindeki ar-retim, piyasalardaki durgunlukla birlikte yeniden g-rnr hale gelmitir. Bu mallarn satlabil-mesi iin ya tketicilerin gelirlerinde artolmaldr ya da tketici kredileri artrlma-ldr. Bunun dnda mallarn satlabilmesi-nin baka bir yolu isel olarak yoktur.

Oysa finans krizi denilen olgu, zatentketici kredilerinin, zel olarak da mort-gage kredilerinin olaanst artrlmasnnrndr. imdi kredi genilemesi krize ne-den olmuken, yeni bir kredi genilemesiy-

En asyon OranlarArjantin Brezilya Peru ili Meksika Venezella Trkiye

1979 159 - 66 33 18 12 1101983 343 135 111 27 101 6 31,41985 672 225 163 29 57 11 451989 3.079 1.430 3.398 17 20 84 631990 2.314 2.947 7.481 26 26 40 60Kaynak: IMF, IFS, 2004


16/36


1

le durgunluun almas olanakl deildir.rnein otomobil satlarnda (taksitle) fa-iz oranlarnn sfra indirilmesi her ne ka-dar satlar artrmay amalasa da, bu sat- finanse edecek finans kuruluunun kre-di verme olana olmad srece, sadeceotomobil irketlerinin fiyatlar aaya ek-melerinden baka bir anlama gelmez. Amabugne kadar satlar artran temel etmentketici kredileridir ve mortgage zerin-den finans krizine yol amtr. Bu kredi-ler kesildii andan itibaren, piyasalar dur-gunlua girmitir. Yani bir ksr dng szkonusudur. Bylesi bir ksr dng iinde ne yaplabilir?

Yaplabilecek tek ey, emperyalist lke-lerdeki tketicinin alm gcn ykselt-mektir. cret art ya da yeni krediler yo-luyla yaplmasnn olanaksz olduu koul-larda bunun yolu, reel gelirlerinde artsalamak, yani cretlerden temel tketimmallarna (gda, giyim vb.) ayrlan pay d-rmekten geer. Bu da aktr ki, dayank-l tketim mallar kesimindeki durgunluuaabilmek iin dayanksz tketim mallar-nn fiyatlarnn drlmesi demektir. Gdarnlerinden tekstil rnlerine kadar daya-

nksz tketim mallarnn fiyatlarnn d-rlmesi iin ise, tarm sektrnn maliyet-lerinin dmesi ve retimlerinin artmasarttr. Ama bu da, emperyalist lkelerdekii dengeleri bozar ve sanayinin krizini tarm sektrne aktarmaktan baka bir sonu vermez. En bilinen haliyle, tarm sektrnnkrize girmesi, tarmsal alanda mlkszle-tirmenin ortaya kmasdr bu. Ve tm em-peryalist lkelerin ok iyi bildikleri gibi, by-lesi bir tarmsal kriz ve mlkszletirme, ka-nlmaz olarak toplumsal ve siyasal sorun-lara yol aar. yle ise, bu sonulardan ka-nmak iin baka bir yol bulunmas gere-kir.

te bu yol, krizin geri-braktrlm lke-lere ihracyla ortaya kar.

Srekli cari ilemler a veren, zelsektrn d borlanmasnn olaanst bo- yutlara ulat geri-braktrlm lkelerde,gerek cari a kapatmak iin (kamununfinansman ihtiyac denilen ey), gereksezel sektrn d borlarnn evrilebilirolmas iin yeni kredilere ihtiya vardr. Ya-ni artan oranda d borlanmaya gitmek zo-rundadrlar. Finans krizi koullarnda kre-dilerde daralma ortaya kt iin de, bu

borlanma ihtiyac, kanlmaz olarak zor-lamakta ve maliyeti (faiz oran) ykselmek-tedir. Teknik ifadesiyle, ykselen kredimaliyetleri retim maliyetlerinin ykselme-sine yol aar. Bu da, rnlerin fiyatlarnn ykselmesi demektir ve sonucu da maliyet kaynakl enflasyondur.

Bu da yksek maliyet-yksek fiyat koul-larnda, geri-braktrlm lkelerin i pazar-larnda durgunluun ortaya kmasna ne-den olur. Ve geri-braktrlm lkelerin h-kmetleri, bylesi bir durumda m-nn sklmamas iin, i pazardaki durgun-luu amak amacyla yeni ve ek talep yara-tc nlemlere bavurmak durumundadr.

Bylece emperyalist lkelerdeki durgun-luk koullarnda ortaya kan durum, aynbiimde geri-braktrlm lkelerde ortayakar. Onlar da, emperyalist lkeler gibi ipazardaki durgunluu amak iin tketici-nin alm gcn artrmak zorundadrlar. Buda, ayn ekilde ya cretlerin (gelirlerin) ar-trlmasyla, ya da yeni tketici kredilerisalanarak yaplabilir. Birincisi enflasyona yol aarken, ikincisi daralm global kre-di olanaklar koullarnda zaten olanakszbir eydir. Emperyalist lkeler gibi bu du-

rumdan kabilmek iin bir baka lkeyekriz ihrac seenekleri de yoktur. Emper- yalist lke olmadklarndan ve emperyalistlkeler tarafndan kriz ihra edildiinden, el-lerinden gelen tek ey, piyasalara daha faz-la para vererek durgunluu amaya al-maktr. Ve yaand ve bilindii gibi, bununsonucu da enflasyonda arttr.

Emperyalist lkeler gibi benzer bir ksrdngye giren geri-braktrlm lkelerinkendine zg bir sermaye birikimi, krediretme olana bulunmad iin, uygulana-cak enflasyonist politika, bir kez daha ma-liyetlerin ykselmesine, bir kez daha fiyat-larn artmasna ve sonu olarak bir kez da-ha mallarn satlamamasna yol aar. te yandan, gerek kamunun d borlanma ih-tiyac (cari ak nedeniyle), gerek zel sek-trn yksek faiz-dk kur araclylabym olan d borlarnn denme zo-runluluu, ters ynde etkide bulunarak fi- yatlarn drlmesine neden olur. Artk dborcunu demek durumunda olan zel sek-tr, bir yandan yksek faizle yeni borlan-ma yollar ararken, dier yandan mallarnolabilecek en dk fiyatla elden karma- ya alr. Ayn ey kamu, yani devlet iin


17/36


1

de geerlidir.Bu koullarda d borlarn evrilebil-

mesi iin ihtiya duyulan dvizi salamakamacyla, hammaddeden tketim mallar-na kadar her ey olabilecek en dk fiyat-larla ihra edilmeye allr. Bu da, bu mal-larn ithalats olan emperyalist lkelerdedayanksz tketim mallarnn fiyatlarnnucuzlamasn, dolaysyla da bu lkelerdekitketicilerin bu mallar iin gelirlerindenharcadklar payn azalmasn ve sonu ola-rak gelirlerde reel art ortaya kmasnsalar. Bu art da, emperyalist lkelerdekidayankl tketim mallarna olan talebi art-rr ve emperyalist lkelerdeki durgunluk a-lr. Hammadde fiyatlarndaki d de, em-peryalist lkelerdeki retim maliyetlerinindmesine yol aarak, kr oranlarnn yk-selmesine neden olur.

Kriz, bylece geri-braktrlm lkele-re ihra edilmitir ve global kriz artk on-larn krizi olur. Bugn medyaya yorum ya-pan iadamlarndan (ya da cinsel ayrmc-

lktan arndrlm ifadesiyle iinsanlar)televoleci ekonomistlere kadar herkesinglobal finans krizinin etkisini 2009da his-setmeye balayacaz trnden aklama-larnn gereklii de budur. Dier bir ifadey-le, dnya finans krizi, 2009 yl boyuncageri-braktrlm lkelerin krizi olarak yeniboyut ve ierikte globalleecektir.

Bugn resmi emperyalist finans kurulu-lar ve bunlarn ef ekonomistlerinin karar vermekte zorlandklar yer de, bu globalle-en kriz karsnda sk para politikasnm srdrmeye devam edecekleri, yoksaenflasyonist politikalara bir sreliine gzm yumacaklar noktasdr. ster IMF pa-s olsun, ister olmasn, her durumda fi-nans krizi geri-braktrlm lkelere ihraedilmitir ve yakn zamanda bunun sonu-lar sradan insan tarafndan da hissedil-meye ve grlmeye balayacaktr.

Emperyalist dnya ekonomi zincirindebaka bir seenek yoktur.


18/36


1

Kapitalist Ekonominin Devresel Hareketi(Cycle/ evrim) ve Devrim

Fakat, makinelemi endstrinin arln btn ulusal endstri zerinde duyu-ran bir etki yapabilecek derecede kk sald, endstrinin bu duruma gelmi olmasdolaysyla d ticaretin i ticareti nem itibaryla geri brakmaya balad, dnya pi-yasasnn yeni dnyada, Asya ve Avustralyada bir biri pei sra gittike daha genialanlara el att ve nihayet dnya piyasasnda boy gsteren sanayici lkelerin ye-terli bir sayya ulat andan, ilk olarak ite bu andan itibaren, bir dierini izleyensafhalar yllar olan, daima genel bir buhranla (Krise ) sonulanan, birinin sonu bir ye-nisinin balangc olan ve durmadan yenilenen devirler (zyklus, cycle ) grlmeye ba-lanmtr. [Marks,Kapital , Cilt: I, Franszca Baskya ek.]

... ilk genel bunalm n patlak verdii tarih olan1825 ylndan bu yana , sanayive ticaret dnyasnn tm, uygar halklar ve onlarn az ya da ok barbar uydulartopluluunun retim ve deiimi,her on yl dolaylarnda bir kez irazesinden kar.Ticaret durur, pazarlar tkanmtr, rnler srmsz olduklar lde ylp kalr, pe-in para grnmez olur, kredi ortadan ekilir, fabrikalar kapanr, emeki ynlar faz-la geim gereci retmi olmaktan tr geim gerelerinden yoksun kalrlar, i aslar i aslar, zoraki satlar zoraki satlar kovalar. Tkanklk yllarca srer; retici gler ve rnler, birikmi meta ynlar, sonunda deerlerinin az ya da ok altnda bir -yat zerinden srlene, retim ve deiim yava yava canlanana dein, yn ha -linde israf ve imha edilirler. Yava yava gidi hzlanr, trsa dner, snai trs drtnalolur ve bu drtnal da sonunda, en tehlikeli atlamalardan sonra kendini yeni batan...knt (crash ) ukurunda bulmak zere, bir sanayi, ticaret, kredi ve speklasyonsteeple chase inde [engelli yar] doludizgine dein ykselir. Ve hep ayn yineleme.te, 1825ten bu yana be kezden az yaamadmz ve u anda (1877) altnc kezolarak yaadmz durum. Ve bu bunalmlarn nitelii ylesine belirgindir ki Fourier,bunlardan birincisini ar bolluk bunalm olarak nitelendirerek, hepsinin zerine par -mak basmtr. (ab) [Engels, Anti-Dhring , s. 394-395.]

Kullanlan sabit sermayenin deer bykl ile dayankll, kapitalist retimbiiminin gelimesiyle birlikte gelitiine gre, sanayi ile sanayi sermayesinin mrher belirli yatrm alannda, birok yl, diyelim ortalama on yl kapsayacak ekildeuzar. Sabit sermayenin gelimesi, bir yandan bu mr uzatt halde, te yandan da,bu mr, kapitalist retim tarznn gelimesiyle ayn ekilde devaml olarak hz kaza-nan retim aralarndaki srekli devrimler ile ksalr. Bu, retim aralarnda bir dei-iklik ve bunlar ziki olarak tkenmeden ok nce manevi deer kayb nedeniyle, s-rekli yenilenmeleri zorunluluunu getirir. Modern sanayiin temel dallarnda buyaamevriminin ortalama on yl olduu varsaylabilir. Ne var ki, biz, burada, kesin ra-kamlar ile ilgili deiliz. u kadar aktr: bu sre ierisinde sermayenin sabit ksmtarafndan hareketsiz tutulduu birka yl kapsayan birbiriyle bantl devirler evri-mi, devresel bunalmlara maddi bir temel salar. Bu evrim srasnda, iler, birbiri-

ni izleyen durgunluk, orta derecede faaliyet, hzlanma ve bunalm dnemlerinden ge-er. Sermayenin yatrlm olduu dnemlerin birbirlerinden ok farkl olduu ve za-man bakmndan akmaktan ok uzak bulunduklar dorudur. Amabir bunalm,daima geni yeni yatrmlarn k noktasn oluturur . Bu nedenle, bir btn ola-


19/36


1

Yukarda Marks ve Engelsin kapitalistekonomiye ilikin yaptklar belirlemeler,ak biimiyle kapitalist ekonominin biri-nin sonu bir yenisinin balangc olan vedurmadan yenilenen devirler ( zyklus, cyc - le) iinde hareket ettiini ortaya koyar. Enok kullanlan tanmyla ekonominin dev-resel hareketi ya da ekonomik evrimdrt aamadan oluur*:

1. Buhran/Kriz (Krise/crisis)2. knt (Abspannung/depression)3. Toparlanma/canlanma

4. Atlm/refah (boom)Kapitalist ekonominin bu devresel hare-keti (cycle/evrim) ylesine belirgin ve y-lesine aktr ki, bugne kadar hi bir burjuva ekonomisti bile bu devresel hareketibilmezlikten ya da grmezlikten geleme-mitir. ou durumda business cycle, ya-ni i evrimi olarak burjuva ekonomistle-ri tarafndan ifade edilen bu devresel hare-ket, kapitalizmin ayrlmaz bir parasdr. Ka-pitalizm varolduu srece, bu devresel ha-reket de varolmay srdrr. Bu nedenle de,

kapitalist ekonominin kriz ve knt aa-malarndan gemesi mutlaktr. Bir baka de- yile, kapitalizm, krizler olmakszn varlnsrdremez. Her kapitalist gelime (atlm/ refah) kanlmaz olarak krizle sonulanr ve her kriz, yine ayn kanlmazlk iinde yeni bir atlma dnr. Bu bir dngdr, yani evrimdir.

Kapitalist ekonominin devresel hareketi ve bu devresel hareketin her durumda krizaamasndan gemek durumunda oluu,burjuva ekonomistleri asndan fazla pra-tik deere sahip deildir. nk bu evrimkanlmaz biimde krizi ierir. Ne denli budevresel hareketin nedenleri biliniyor olsada, kapitalizm koullarnda bundan k veka sz konusu deildir. Bu nedenle, burjuva ekonomistleri, devresel hareketin bel-li bir aamadan sonra krize dnmesininkanlmazln, bir eit yce ve bilinme- yen bir varln yazd alnyazs olarak ka-bul ederler ve herkese de byle kabul ettir-meye alrlar; bu evrimin kriz aamasn-

dan gemesini nleyecek hi bir ara szkonusu olmad iin de, bu alnyazs kar-snda tevekkledilmesini isterler. Devre-sel hareket ne denli gerekse, krizler de okadar zorunludur.

Ancak kapitalist ekonominin devreselhareketinin kanlmaz olarak kriz/kntaamalarndan gemesi, yani krizlerin ortaya kmas, Engelsin deyiiyle retim vedeiimin irazesinden kmas, bir yandanretim srecini durdurarak, fabrikalarn ka-panmasna, iilerin isiz kalmasna yol

aarken, dier yandan ticaretin durmas ka-pitalist irketlerin iflasn beraberinde geti-rir. Bylece kapitalist retim ilikileri iindekrizlerin kanlmazl, iflaslarn ve isizliinkanlmazl olarak somutlar. Bu da, bel-li llerde kapitalizmin temel elikisi olanemek-sermaye ya da proletarya-burjuvazielikisini (ztlarn birlii ve mcadelesi er-evesinde) grnr klar. Ekonomik krizaamasnda isizliin artmas, mlksahibikesimlerin mlkszlemesi, kapitalist irket-lerin iflas ve tm bunlarla birlikte retilmi

rnlerin satlamamas, yani fazla geimarac retilmi olmas kapitalizmin rasyo-nel bir sistem olmadn, insanlar ve mad-di kaynaklar kanlmaz olarak krizlere y-nelttii gerei grnr olur.

Bu grnr, yaayanlar tarafndan gr-lr olan bu gerekler biteviye yenilendiin-den, ayn zamanda kapitalizmin irrasyonelniteliinin kavranlmasna ve kavratlmasnada hizmet eder. z olarak, kapitalizm varol-duu srece krizler kanlmazdr ve herkriz, boyutlarna bal olarak geni kitlelerin yaam koullarnn ktlemesine, yoksul-lamasna yol aar. Bu kanlmazlklardankurtulabilmenin tek yolu, kapitalizmin orta-dan kaldrlmasdr. te kapitalist ekonomi-nin devresel hareketinin ve bu hareketin ka-nlmaz olarak kriz aamasndan gemesi-nin ortaya kard tek gerek de budur.

Ancak bu gerek deiik biimlerde yo-rumlanarak, kapitalizmin ortadan kaldrl-masna ilikin pek ok teorinin yaplmas-na yol amtr ve amaktadr. Bu konuda yaygn olan iki teori vardr.

Birinci teori, kapitalizmin devresel hare-ketinin tarihsel sre iinde giderek dahabyk, devasa krizlere yol aaca, halkn

rak toplumun bak asndan, bir sonraki devir evrimine az ok yeni bir maddi te-meli salarlar. (ab) [Marks,Kapital , Cilt: II, s. 198.]

* III. Bunalm Dneminin zelliklerinden dolaydevresel hareketin bu aamalarnda baz deiikliklerolmutur. Bkz.Trkiye Devriminin Acil Sorunlar-I .


20/36


20

mutlak biimde yoksullamasna neden ola-rak bir kaos dnemini balataca ve bukaos dneminde kapitalizmin kendiliin-den zleceidir.

Bu teori, genel olarak ekonomik deter-minizm teorisi olarak da ifade edilir. Bu de-terminist, yani ekonomik belirleyicilerin ka-pitalizmin yklmasna yol aaca teorisi, in-sanlarn iradi (volantirist) eylemlerini dlar.Bu teoriye gre, kapitalizm kendi yaam s-resini kendiliinden tamamlayacak ve tari-hin belli bir aamasnda ortadan kalkacak, yerini sosyalizme brakacaktr. Bu srecedtan, iradi olarak, bilinli insan eylemiylemdahale edilmesi hi de gerekli deildir.radi mdahaleler, bilinli insan eylemlerisnf atmasn keskinletirerek pek ok yaamlarn ve maddi varlklarn yok olmas-na yol aar, ama hi bir biimde tarihsel s-reci deitiremez.

Bylesine edilgen, tarihin kendi kendineakp gitmesini seyre dalmaya dayanan buteori, kapitalizmin kanlmaz ykln bek-leyen Godotlar oluturur. Kapitalizm er yada ge kendi isel evrimiyle ve isel zorun-luluuyla yklaca iin de, kapitalizmin ir-rasyonel ve ortadan kalkmas gereken bir

sistem olduunun bilincinde olan insanlarda kendilerini bu evrime gre ayarlayacak-lardr. Eer lmez de grrsek diye d-nr bu teori sahipleri, imdiden kapitaliz-min yerini alacak sosyalizmin gereksinme-si olan insanlar yetitirmeye ve bu insanla-rn srekliliini salamaya almak gerekir.Gramscinin dilinde bu sivil toplumda he-gemonya salamak eklinde ifade edilir-ken, Kautsky vb. II. Enternasyonal dnekle-ri sosyalizmin kadrolarn kapitalizmin ko-ullar iinde yetitirmekten sz ederler. Ni-hai ykm gn geldiinde (tpk kyametgn gibi), bu sosyalist kadrolar iin ba-na geecek, sosyalizmi barl bir biimdeina edeceklerdir!

kinci teori ise, bu birinci teorinin ortayaatt sama sapan sonulara tepki olarakortaya kmtr.

Bu teoriye gre, ekonomik bunalm/krizdnemlerinde emek-sermaye elikisi kes-kinleir. nsanlar yoksullar, iiler isiz ka-lr. Dolaysyla kapitalizme kardier aa-malarda olmayan ya da grlmeyen bir f-ke ve nefret ortaya kar. Eer bu fke venefret rgtlenebilir, kapitalizmi ykmak iinharekete geirilebilirse, sosyalist devrim ko-

layca gerekletirilebilir. Bu yzden de, an-ti-kapitalist glerin, sosyalistlerin (ya dakomnistlerin) grevi, kriz ncesindekiaamalarda hazrlklarn tamamlamak vekrizle birlikte ykselecek olan kitle tepkisi-ni rgtleyip harekete geirmektir. Dier birifadeyle, kanlmaz kriz aamas sosyalistdevrim iin frsat yaratr. Yaplmas gere-ken tek ey bu kriz aamasnda frsattan yararlanmay becermektir.

Bu teorinin arka planna Leninin dev-rimci duruma ilikin ortaya koyduu lt-ler yerletirilir. Bir devrimin olabilmesi iindevrimci durumun olmas, yani milli birkrizin olgunlamas art olduundan, eko-nomik kriz dnemlerinde byle bir devrim-ci durumun ortaya kp kmadna bak-lr. Lenin, ak biimde alttakilerin eskisigibi yaamak istemedikleri, sttekilerin deeskisi gibi ynetemedikleri, ezilen snfla-rn yoksulluk ve skntsnn, her zamankin-den ok ktlemesi gibi ltler ortayakoyduu iin, ekonomik kriz dnemlerindebunlarn ortaya kp kmadna baklr.

sizlik ve yoksulluun artmas, aktr kiezilen snflarn yoksulluk ve skntlarnn...ok ktlemesi demektir. Bu durumdaki

alttaki snflar eskisi gibi ynetilmek iste-meyeceklerdir. Dier yandan, ekonomik krizpatlak verdiinden, iflaslar iflaslar izlediin-den, sttekiler de eskisi gibi ilerini yr-temez, ynetemez hale gelmi olacaklardr.Bylece Leninin devrimci durum ltle-rinin byk lde ekonomik kriz dnem-lerinde ortaya kt ya da kaca sonucu-na ulalr.

Ulalr, ancak her kriz birbirinin benze-ri deildir. Kimisi daha iddetli, kimisi dahaksa srer. Bu yzden yaplmas gereken ilki, ekonominin devresel hareketini yakn-dan izlemek, ortaya kacak krizin derin-liini ve boyutunu saptamaktr. Bunlar, Le-ninin ifade ettii gibi, u ya da bu grubun ve partinin deil, ama u ya da bu snfn ira-desinden de bamsz nesnel deiiklikler-dir. Dolaysyla bu teori sahipleri de, tpk bi-rinciler gibi, bu nesnel deiikliklerin, ira-deden bamsz deiikliklerin, yani kapita-lizmin kendi kendine ortaya kartaca de-iikliklerin olmasn beklemek durumun-dadrlar. Birinci teori sahiplerinden tek fark-lar, onar yllk aralklarla yinelenen birekonomik evrime bal olarak beklemele-ridir.


21/36


21

Ve beklemilerdir.Her ekonomik kriz patlak verdiinde, bu

teori sahipleri (ki genellikle revizyonist vepasifist komnist partileri bu teoriyi savu-nurlar) krizin derinliini lmeye yarayan,termometre tr bir kriz dibi ler ale-ti bulmaya alrlar. Yapmak istedikleri tekey, yaanlan her hangi bir krizin en b- yk kriz olup olmadn saptamaktr. Bunedenle de, bu teori sahipleri hemen herzaman ekonomisttirler, ekonomik determi-nizme dayanrlar ve her durumda kriz spe-klatr olarak varolurlar.

Ancak bu teori de, 1970lerden gnm-ze kadar ortaya kan deiik ekonomik bu-nalmlarda (ya da krizlerde) boylarnn l-sn almlardr. Her krizle umutlanm-lar, ama her krizin yeni bir atlmla sonu-lanmas karsnda umutlarn yitirmilerdir.Bu yzden krizlere ilikin tahlillerde eski-si kadar pervasz deillerdir.

Bylece solda, sosyalist devrim yap-mak iin ekonominin devresel hareketine ve bu hareket iinde ortaya kan krizleredayanan teoriler zaman iinde etkinlikleri-ni ve inandrclklarn yitirmilerse de,krizlerin birbiri ardna gelmeye balama-

s, aralarndaki srelerin giderek ksalmaskarsnda da nasl bir deerlendirme yapa-caklarn bilemez hale gelmilerdir. Bunu bi-lemedikleri iin de, 3-4 ylda bir yinelenenkrizleri frsata dntrecek olan hazrlk-lar yapamaz olmulardr.

Bu kmaz, aresizlik karsnda yeni,nc bir teori imdada yetimitir.

Bu teorinin ad kapitalizmin uzun dal-galar teorisidir.

Kapitalist ekonominin devresel hareketi7-10 yl aralklarla seyrederken, bu uzundalgalar teorisi 25 yllk kapitalist byme- yi 25 yllk bir daralma ve krizler dnemininizledii saptamasnda bulunur. Bylece krizsosyalistleri iin uzun bir hazrlk dnemirahata ortaya kabilmektedir. 25 yllk ev-rimci alma yrtecek olan kriz sosyalist-leri, 25 yllk daralma dnemindeki her birkrizi frsata dntrmeye koyulacaklar-dr.

Kondratievin uzun dalgalar teorisinedayanan bu nc teori, Marksist ekolde yetimi burjuva iktisat akademisyenleri ta-rafndan hzla benimsenmitir. . Wallerste-in gibi Frankfurt okulu ekonomistlerinindnya apnda propagandasn yaptklar bu

uzun dalgalar teorisi, ayn zamanda kapi-talist sermaye birikiminin evrimi olarakda tanmlanr.*

Bu teoriye gre kapitalist sistemin uzundalgalar yle olmaktadr:1790-1817 27 yl byme - 1817-1851 35 yl daralma,1851-1875 24 yl byme - 1875-1896 21 yl daralma,1896-1920 24 yl byme - 1920-1945 25 yl daralma,1945-1969 25 yl byme - 1969-1991 22 yl daralma,1991-2015 24 yl byme - 2015-2040 25 yl daralma.

phesiz bu tarihleme mutlak deildir.Kimisine gre II. yeniden paylam savan-dan sonraki uzun dalga dnemi 1980ler-de sona ermitir. Bu durumda yeni dalga,1980-2005 byme ve 2005-2030 daralma

olarak saptanr. Bu yllar da bir ka yl ileri-geri alnarak, iinde yaanlan zamana uyar-lanabilir esneklie de sahiptir.

Bu teori bir kez kabul edildi miydi, artkhangi zamanda hangi mcadele biimi kul-lanlarak ne yaplaca kolayca saptanr. s-telik koskocaman 25 yl ylesine oturarak,pasif politikalarla zaman tketmekle deeletirilemeyeceklerdir. Ne de olsa onlarbilimsel Godotlar olarak 25 yllk kapitalistbyme dneminin bitmesini beklemek du-rumundadrlar.

Btn bu teoriler, son tahlilde kapitaliz-min kendi kendine, kendi isel geliimiyle yklaca, yerini sosyalizmin kendiliindenalaca dncesine dayanr. Bu nedenlede, nasl ki kapitalizm feodalizmin barndadomu, gelimi ve feodalizmin yerine ge-mise, sosyalizm de, ayn ekilde kapitaliz-min barnda doacak, geliecek ve kapita-lizmin yerine geecektir. Hem zaten Marksdemiyor mu, erebildii btn reticigler gelimeden nce, bir toplumsal olu-

* Bu teoriyi Trkiyeye ithal edenlerin bandaalar Keyder gelir. Keyder 1983 ylnda bu teoriyi it-hal ederken yle tantm yapyordu: Kapitalistdnya ekonomisinin tarih iinde seyridevresel hare-ketle olur. Bu hareketler uzun byme devrelerinin, yine uzun bunalm devrelerini takibinden oluur. Heruzun byme dnemi ncekine oranla, farkl bir dnya iblm, farkl teknolojik balar, farkl kontrol veaktarm mekanizmalar, farkl bir kurumsal yap geti-rir. O kadar ki biz bu dnemlemeyi kapitalizmin ge-limesi iinde birbirini takip eden birikim tarzlarolarak da alglayabiliriz. lgin olan bu devresel hare-ketlerin veya birikim tarzlarnn yerleip zlmesinin,son iki yzylda baya dzenli bir zamanlama ile

gzlendii. Genel olarak sylenen btn devrenin yak-lak50 ylsrd; yani yaklak25 yllk bir by-me nin arkasndan yaklak25 yllk bir bunalmd -neminin geldii. (. Keyder, Kriz zerine Notlar.)


22/36


22

um asla yok olmaz; yeni ve daha yksekretim ilikileri, bu ilikilerin maddi varlkkoullar, eski toplumun barnda iek a-madan, asla gelip yerlerini almazlar.!*

Bu teori birbirleriyle karde olduk-lar iin, yani kanbana sahip olduklarn-dan, her durumda birbirlerini desteklerler ve biri dierinin boluunu doldurur. Bu yzden de, yeni eklektik teoriler iin de bu-lunmaz bir hint kumadrlar. Dolaysylada eklektizmin ve oportnizmin en gzdeteorileri olarak srekli el altnda tutulurlar.Birini savunur grnrken, ortaya kabile-cek yeni durumlar karsnda hemen di-eri imdada arlr. Ekonominin devreselhareketi ie yaramazsa, uzun dalgalar ie yaratlr. Uzun dalgalarla aklanamayan ol-gular, ekonominin devresel hareketiyle ak-lanr.

Ancak bu teorilerin unuttuklar kkbir ey vardr: Serbest rekabeti kapitaliz-min yerini tekelci kapitalizme, emperyaliz-me brakm olduu gerei.

Leninin szleriyle, tekeller, kendisin-den km olduklar serbest rekabeti yoketmiyor; onun stnde ve yannda varolu- yor; bylece de iyice keskin, iddetli srt-

melere, atmalara yol ayor. Tekel, kapi-talizmden daha yksek bir dzene gei-tir.**

Bir baka ifadeyle, tekelci kapitalizm(emperyalizm),kapitalizmin srekli ve ge-nel bunalmlar dnemi dir, Leninin szy-le, sosyalizmin arifesidir.

Emperyalist dnemde retimin toplum-sal nitelii ile retim aralarnn zel mlkiyeti arasndaki eliki keskinleir ve srek-lilik kazanr. Serbest rekabeti dnemdeekonomik kriz dnemlerinde belirginleenkapitalizmin temel elikisi, emperyalist d-nemde srekli olarak, ekonomik kriz d-nemlerinin dnda da kendisini gsterir. Ka-pitalizmin bu genel bunalm (ksaca em-peryalizmin bunalm), ekonominin devre-sel hareketinden nispi olarak bamszdr veonun gibi kesikli deil, sreklidir. te em-peryalist dnemde sosyalist devrimin nes-nel koullarnn olgunlamasnn gerekliiburada yatar. Bu nedenle devrimin nesnelkoullar her dnemde mevcuttur. Devrim-

ci mcadelenin rotas, yani stratejisi de bunesnel koullarn varlna bal olarak be-lirlenir. Ekonominin devresel hareketin or-taya kard krizler, srekli ve genel buna-lmn derinlemesine yol aar, ancak bu du-rum devrim mcadelesinin stratejisini de-il, taktiklerini belirleyen niteliktedir.

Gerek devrimci mcadelenin strateji vetaktikleri, gerekse emperyalist sistemin tah-lili, ancak srekli ve genel bunalmlarn tah-lili ile olanakldr. Srekli ve genel bunalmkavranlmadan, emperyalist ekonomilerdeortaya kan krizlerin anlalmas olanaksz-dr.

Srekli ve genel bunalmn mevcudiye-ti, emperyalist sistemin btnnde devrim-ci durumun srekli varl demektir. Dolay-syla u ya da bu konjonktrel hareketlerebakarak devrimin rotasn, mcadele bii-mini, stratejisini belirlemeye alan tm te-orilerin dayana olan kesintili devrimci du-rum, emperyalist dnemin gerekliiyleuyumaz.

Yine de bir lkede devrimin olabilmesiiin, sisteminin btnnde devrimci duru-mun olmas yeterli deildir. Ayrca her lke-de milli krizin ortaya kmas gereklidir.

Bu da, lkelerin emperyalist zincirin hangihalkasnda olduklarna bal olarak, siste-min btnndeki krizlerin o lkelere yans-ma dzeyi ile belirlenir. Emperyalizmin kriz-lerinin srekli olarak geri-braktrlm lke-lere ihra edilmesi, yani bu krizlerin geri-b-raktrlm lkelere iddetle yansmas, bulkelerde srekli bir milli kriz ortaya kar-tr. Bu kriz, tam anlamyla olgun olmasa damevcuttur, dolaysyla devrimci insiyatifinbaarya ulamasnn nesnel koullar herzaman vardr.

Ancak, devrimin nesnel koullarnn herzaman var olmas, devrimin olaca anlam-na gelmez.

... her devrimci durum, bir dev-rime yol amaz... nesnel koullaraznel koullar da katlrsa, yani dev-rimci bir snf, bunalmlar dnemin-de bile devrilmeyen bir hkmetidevirecek kadar gl bir devrimcikitle eylemlerini yrtme yeteneinide eklersek, ite o zaman devrimolur.***

* Marks, Ekonomi Politiin Eletirisine Katk, n-sz.

** Lenin, Emperyalizm, s. 107.*** Lenin, Proletarya Devrimi ve Dnek Ka -

utsky.


23/36


24/36


2

gun olan mcadele biimlerini, bir bakadnemde (II. ve III. bunalm dnemlerinde),farkl koullara sahip lkelerde uygulamayakalkmak, daha batan yenilgiyi kabul et-mektir. Gelien ve deien koullarn ayrn-tl bir tahlili yaplarak doru bir devrimciizginin oluturulmas arttr. Bu da emperyalizmin tahlili demektir.

te goist, anarist, maceraperest de-nilen kiiler, bylesi bir bak asyla, em-peryalizmin deiik bunalm dnemlerineayrldn ve gnmzde III. bunalm dne-minin yaandn; III. bunalm dnemininayrc zellikleri nedeniyle de, I. ve II. bu-nalm dnemindeki zafere ulam devrim-ci mcadele yntemlerinin ve stratejileriningeerli olmadn aka ortaya koydular.

Dediler ki, lkemiz emperyalizme ba-ml, geri-braktrlm bir lkedir. Kapita-lizm i dinamikle gelimediinden arpk-tr. Bu arpklk nedeniyle, emperyalizminbunalmlar (kriz) lkeye iddetle yansr. Buda, lkede srekli bir milli kriz yaratr, dolaysyla da devrim durumu srekli vardr. Mil-li krizin tam anlamyla olgun olmasa da s-rekli var olmas, silahl aksiyon yntemleri-nin kullanlabilmesinin nesnel koullarnn

mevcudiyeti demektir. Bu nedenle de, eko-nominin devresel hareketine bakarak, eko-nomik kriz zamanlarnda milli krizin ortaya ktn, dier dnemlerde milli krizin ol-madn, dolaysyla silahl aksiyon yntem-lerinin srekli kullanlmasnn nesnel koul-larnn bulunmadn sylemek, ak biim-de pasifist bir izgiyi kabul etmektir. Emper- yalizme baml lkemizde devrimin nesnelkoullar mevcuttur. Olmas gereken kitlele-rin bilinlendirilip rgtlendirilmesi ve dev-rimi yapmak iin harekete geirilmesidir.

Ve devam ettiler: Emperyalizme bam-l lkelerde srekli milli krizin varl, kartarafn, yani oligarinin ynetimini srdr-mek iin artan oranda iddete, zora bavur-mas demektir. Oligarinin iddetine kardevrimci iddet bu nedenle hakldr (me-ru), zorunludur. Bu hakllk iinde devrimciiddet, devrimci mcadelenin silahl bir m-cadele temelinde srdrlmesi demektir.Bu nedenle de, doru devrimci mcadele-nin yrtlebilmesi iin doru bir silahl m-cadele ynteminin, stratejisinin ortaya ko-nulmas gerekir. Bizim gibi emperyalizmebaml lkelerde, iktidarn ele geirilmesi, yani devrimin yaplmas, emperyalizme ve

oligariye kar bir halk sava verilmesinigerektirir. Halk sava, maddi ve teknik ola-rak gl dmana kar, siyasal ve moralstnle sahip halk kitlelerinin savadr.

Dediler ki, emperyalizmin III. bunalmdneminin zelliklerinden dolay, halk sava, I. ve II. bunalm dnemlerinde olduugibi kitlelerin, zellikle de kyllerin kendi-liinden ayaklanma ve isyanlarnn rgtlen-mesiyle balatlamaz. Bu dnemde halk savann balatlabilmesi iin, baarl bir n-c savann verilmesi arttr. Bir baka de- yile, halk sava, III. bunalm dnemininzelliklerinden dolay nc sava aama-sndan geecektir.

te bylesine bir bak asna sahipolanlar, aktr ki, emperyalizmin ve emperyalizmin deiik bunalm dnemlerinin tah-liline zel bir arlk vermilerdir. z olaraksyledikleri, emperyalist dnem belli balelikilerin durumuna bal olarak deiikdnemlere ayrlr. Her dnem (bunalm d-nemi), kendine zg mcadele biimleri or-taya karr, devrimci mcadelenin yolu, yntemi, stratejisi farkl olur. Bir bunalm d-neminden bir baka bunalm dnemine ge-ildiinin saptand her durumda, devrim

stratejisi de deiir, deimek zorundadr.Bu bak asna kar olan, onlar go-ist vb. olarak sulayan revizyonistler vepasifistler ister istemez emperyalizmin bu-nalm dnemlerine ilikin yaplan tahlillerirtmeye almlardr. Baarl olamasa-lar da, gelien devrimci mcadele iinde t-myle tecrit olduklar iin, sylediklerininde pek anlam kalmamtr.

Tm bunlar 1965-80 dneminde lkemi-zin devrimci mcadelesinin tarihinde belir-leyici bir yere sahip olmutur. 1980 dnyaekonomik bunalm 12 Eyll askeri darbe-siyle ortaya kan bozgun ortamnda ba-layp geliince de, ortaya konulanlar, emperyalizm tahlilleri ve bundan kartlan sonu-lar bir yana braklm, 1980 dnya ekono-mik bunalm kk-burjuva akademisyen-lerin tahlil ve yorumlaryla alglanm vekavranlmtr.

1990lara gelindiinde, Sovyetler Birlii-nin datlmlyla birlikte ortaya kanok, 12 Eylln yaratt bozgun hava-sn yeniden retmi, planl ve programl, ya-ni devrimci bir stratejiye bal mcadeleyehazrlanmak ve yrtmek tmyle bir yanabraklmtr. Pratik ise, 1 Mayslarda g


25/36


2

gsterisinin snrlarn fazlaca aamamtr.PKKnin yrtt gerilla savann politikhatalar, gerilla savann oligariyle yapla-cak bir pazarln arac olarak kullanlmasda, emperyalizmin tahliline dayanan dev-rimci stratejiye uygun bir mcadelenin ha-zrlanmas ve yrtlmesi konusunu geriyeitmitir. Ayn ekilde devrimci stratejinin yanl kavranna dayanan ve giderek sade-ce pragmatist bir tutum haline dnenDSnin silahl eylemleri de ayn etkiyi yapar-ken, ayn zamanda silahl mcadeleninolumsuzlanmas iin de uygun bir gerekehaline getirilmitir.

Yine de doru devrimci izgi ve onunstratejisi (Politiklemi Askeri Sava Strate- jisi), ne denli gzlerden uzak duruyor olur-sa olsun, her zaman bir hayalet gibi reviz- yonistleri, oportnistleri ve pasifistleri rahat-sz etmeye devam etmitir. 1990larda ba-layan kendine zg teslimiyetilik ortamn-da gelien legalizm ve eklektizm, bu haya-letin soldaki etkisi karsnda yer yer em-peryalizmin bunalm dnemlerine gnder-meler yapmaya ve hatta bunalm dnemle-rinin varln kabul eder grnmeye yol a-mtr. Ancak hi biri, oportnist olmann

tesinde, emperyalizmin bunalm dnem-lerine ilikin doru bilgiye sahip olmadkla-rndan, syledikleri sadece hayaletin etki-sini kendilerine devirmek amacyla biz debenzer eyleri savunuyoruz grnts ver-menin tesine gememitir.

1990larn genel havas iinde ideolojisiz-leme ve Marksist-Leninist teorinin bir yanabraklmas, yani legal emsiye altnda ek-lektizm ve pragmatizmin bal bana birsol izgi haline getirilmesi, her trden te-orik tartmann, ekonomik ve politik tahlil-lerin bir yana braklmasna yol at. Ekono-minin borsa, dviz, bono, repo, tersreponun snrlar iinde medya haberle-ri haline geldii bu dnemde, iktisatnmikrolamas da makro ekonomi tahlil-lerinin tmyle bir yana braklmasna yolat. Globalizm, imparatorluk teorileriy-le de emperyalizm ve emperyalizmin tahli-li gereksiz kabul edildi.

Yine de arasra bunalm dnemlerindensz edenler kt. Bunlar da, genellikle Sov- yetler Birliinin datlmlyla birlikte glo-balizm dneminin balad, yani emperyalizmin yepyeni bir evreye girdii emperyalist propagandann etkisi altnda yeni bu-

nalm dnemi teorisi olarak ortaya kt.rnein, daha sonra DHB ile birleerek

MLKP haline gelen TKH 1994de ylesylyordu:

Kapitalizmin genel krizinin 1.aamas her iki dnya sava arasn-daki dnemi, 2. aamas 2. emperya-list paylam sava ile SBnde reviz- yonistlerin siyasi iktidar gasp ettikle-ri sreye (1956) kadar olan dnemi;3. aama 50li yllarn yarsndan SB ve revizyonist blokun dald 1989/ 1990 dnemine kadar olan sreci ve4. aama da 1989/1990dan sonrasnkapsar. Son sre hl devam et-mektedir.*

Bu szlerin her ne kadar elle tutulur bir yan olmasa da, her cmlesi, her szcbal bana yanllk ierse de, sonuta III.bunalm dneminin sona erdii, 4. bunalmdneminin, yani yeni bir bunalm dnemi-nin balad aka ifade edilmektedir. Bi-limsel hi bir lye ve lte bal olmak-szn, sadece ideolojik konumlarna balolarak kapitalizmin genel krizini dnem-leyen bu yeni yaklam MLKP pragmatiz-mi ve eklektizmiyle bir yana braklm da

olsa, bir eilimi, yani bir eylerin deitiikansn ortaya koymutur.2000li yllar, ubat 2001 kriziyle ald.

Ancak kriz ylesine birden ortaya km-t ki, legalistler ve eski revizyonistler hazr-lksz yakaland. Yllarca kapitalist ekonomi-nin devresel hareketine bakarak devrimcidurum saptamaya alm olan bu legalist-revizyonistler, ekonomik tahlilleri kk-burjuva akademisyenlerin tekeline brakmolmaktan da fazlaca rahatszlk duymad-lar.

ubat 2001 krizi ylesine geip gitti.1985lerde ykselmeye balayan kitle hare-ketlerinin 1996 sonrasnda inie gemesi ve2001 kriz koullarnda iyice gszleme-si, tm sol faaliyetlerin kltr merkezleri-ne skmas da dier olgulara eklenince,doru devrimci izgi, devrim stratejisi ve bu-na bal olarak devrimci mcadelenin ha-zrlklarnn yaplmas ve srdrlmesi soru-nu da daha da gerilere itildi.

Yine de TKHin 1994de anmsad gibianmsamalar ortaya kmamazlk etmedi. Aralk 2007de yaynlanan Halkn Devrimci

* inin Yolu, Say: 26, Austos 1994.


26/36


27/36


2

Anadolu Kaplanlar Byyor (25 Eyll 2008) Anadolu ekonomisi byyor. Bunu rahatlkla syleyebilecek verilere sahibiz. yle enf-

lasyona bal nominal bir bilano bymesinden sz etmiyoruz. Reel olarak gerekleenbir byme bu. stelik yaand sylenen ekonomik daralmaya, ihracat kanallarnn da-rald sylemlerine ve d dnyadaki ekonomik krize ramen. 2007 ylnda ihracatn yz-de 44lk bir artla 9.4 milyar dolara karan Anadolulu sanayiciler istihdamda da Trki- ye ekonomisinin performansna gre ok daha iyi bir performans sergiledi. Anadolu 250irketleri, alan saysn yzde 9.9 artrd. (Ekonomist)

Bakan imek: Krizin dibi grnd (6 Ekim 2008)

Bakan imek, krizin Trkiyeye etkisinin ksa dnemli olacan vurgulayarak, kesinolmamakla birlikte, kresel krizin finans piyasalar asndan muhtemelen dibe vurduu-nu ancak, reel ekonomilere yansmalar asndan, dnya ekonomisinin henz krizin or-tasnda bulunduunu ve reel ekonomiye yansmalar asndan dibini bulmasnn 2009ubulacan kaydetti.

Babakandan kriz yorumu: Hamdolsun (8 Ekim 2008)Finans sektrmzde, bankaclk sistemimizde 2000li yllarn krizlerinden alnan ders-

lerin bizi gerek Avrupada gerek ABDdeki neticelerin bizde grlmeyeceini syledik veu anda da nitekim byle u anda da bu durumdayz. Hamdolsun anlatld gibi, korkul-duu gibi bir ey szkonusu deil

Snmez Filament kapand (7 Kasm 2008)Trkiyenin ilk elyaf reticisi Snmez Filamentin Ynetim Kurulu, retim faaliyetlerine

tmyle nokta koymaya karar verdi. Snmez Holdingin patronu Celal Snmez, ok z-gnm. Demek ki retim buraya kadarm. Sendikaya, alan arkadalarmza, iidengenel mdre, bekiye, aycya herkese teekkr ederim dedi. irket, 5 yldr zarardankurtulamyordu. Snmez Filament sporla da zdelemi bir isimdi. Futbol ve voleybol ta-kmlar olan Snmez Filament, voleybolda bir kez lig ampiyonluuna ulamt. Futboldada ikinci lige kadar ykselmiti.

Bursa kan alyor (18 Kasm 2008)Kentte son bir ayda topluca iten karlan ii says 5.700 bulurken kasmda iten

karlacaklarn says ise imdiden 2 bini geti. Kk atlye ve kk iletmelerle birlik-te son bir ayda iten karlanlarn saysnn 10 bini at belirtiliyor.

Gaziantepte dnya markas Elegant batt, 1.800 kii isiz kald (27 Kasm 2008)Ev tekstili sektrnde Elegant markasyla nlenen, bu alanda dnyann 3nc b-

yk firmas olan Gaziantepte kurulu Tekerekolu Tekstil A..de sonun balangcna gelin-di. Bir dev kerken, 1.800 kii isiz kald. Alt ay nce alanlarn maalarn deyemezhale gelen irket, daha nce karlan iilerin yasal haklarn da demedi. Dnya marka-

Finas Krizininlk Reel Sonular


28/36


29/36


2

UBS 2 bin kiiyi iten karacakngiliz finans kurumu Barclays 3 bin kiinin iine son verecek. National City Corpda 4 bin kii iini kaybedecek.Goldman Sachs, 3 bin 300 kii ile yollarn ayracak American Express,7 bin kiiyi iten karacak. Fidelity Investments: 1700 kii iinden olacakGneydou Asyann en byk bankas DBS Grup Holding, alanlarn yaklak yzde

6s olan 900 kiiyi iten karacan bildirdi. Royal Bank of Scotland (RBS), yaklak 3 bin alann iten karacak.

Eer bunalmlar, burjuvazinin modern retici gleri ynetmedeki yete-neksizliini ortaya karm bulunuyorsa, byk retim ve ulatrma rgen-liklerinin hisse senetli irketler ve devlet mlkleri durumuna dnm debu erek iin burjuvaziden ne denli kolay vazgeilebilineceini gsterir. Kapi-talistin tm toplumsal ilevleri imdi cretli grevliler tarafndan salanr. Ar-tk kapitalistin gelirleri cebe indirmek, kuponlar kesmek ve eitli kapitalist-lerin karlkl olarak birbirlerinin sermayelerini kapt borsada oynamak et-kinlii dnda, hibir toplumsal etkinlii yoktur. e iilerin ayan kaydr-makla balam bulunan kapitalist retim biimi, imdi kapitalistlerin aya-n kaydrr ve tpk iiler gibi onlar da daha imdiden yedek sanayi ordusuiine deilse bile, gereksiz nfus iine atar...

Kapitalist retim biimi, nfusun byk ksmn gitgide proleter durumu-na drrken, yok olma tehdidi altnda, bu devrimi gerekletirme zorun-da bulunan gc yaratr. Toplumsallam byk retim aralarnn gitgidedevlet mlkiyeti durumuna dnmne gtrerek, bu devrimi gerekletir-

mek iin izlenecek yolu kendi gsterir. Proletarya, devlet iktidarn ele gei - rir ve retim aralarn nce devlet mlkiyeti durumuna dntrr . (Engels, Anti-Dhring, s. 397-399.)

Bugnk burjuva toplumda insanlarn, gene kendileri tarafndan yaratl-m ekonomik ilikiler, gene kendileri tarafndan retilmi retim aralar ara-clyla, sanki yabanc bir g araclyla ynetilir gibi ynetildiklerini birokkez grm bulunuyoruz. O halde dinsel yansmann gerek temeli ve onun-la birlikte dinsel yansnn kendisi de varln srdrr. Ve burjuva iktisad, bu yabanc egemenliinin nedensel balantsna bir gz atmaya izin verse bile,bu hibir eyi deitirmez. Burjuva iktisad ne genel olarak bunalmlar nle- yebilir, ne bireysel kapitalisti yitiklerden, karlksz borlardan ve batkdan,ne de iiyi isizlik ve sefaletten esirgeyebilir. Atasz hep hakl: nsan ne-rir, Tanr dzenler (Tanr, yani kapitalist retim biiminin yabanc egemenli-i). Yaln bilgi, burjuva iktisad bilgisinden daha ileri ve daha derine de gitse,toplumsal gleri toplumun egemenlii altna almaya yetmez. Bunun iin hereyden nce toplumsal bir eylem gerekir. Ve bu eylem yerine getirildii, top-lum tm retim aralar zerine elkonmas ve planl bir biimde kullanlma-s aracyla, kendini ve btn yelerini, imdilik kendileri tarafndan retilmi,ama karlarna ezici bir yabanc g olarak dikilen bu retim aralarnn on-lar egemenlii altnda tuttuu klelikten kurtard zaman; yani insan yalnz-ca nerir olmaktan kt ama dzenleyici de olduu zaman; ite ancako zaman, dinde yansyan son yabanc g ortadan kalkacak ve bylece artk yanstacak hibir ey bulunmamas yaln nedeniyle, dinsel yansnn kendiside ortadan kalkacaktr. (Engels, Anti-Dhring, s. 445.)


30/36


0

12 Eyllden bugne kadar eker ve kur-ban bayramlar yaklatnda hep ayn ey-ler konuulur: Bayram tatili uzayacak m?Bu sorunun ardndan, Trkiyedeki resmi ta-tillerin ok olduu, bunun retim kayplar-na yol at vb. eklinde bir baka sylembalar. Kimi zaman bayram tatilleri uzatlr,memurlar idari izinli saylr, kimi zamanbizde yeterince tatil var denilerek uzatl-maz. Bu genel durum, AKPnin iktidar oldu-

u 2002den gnmze kadar da deime-mitir.Bu konuya ilikin km gazete haber-

lerine yle bir bakldnda AKP hkmet-lerinin uzun bayram tatilleri konusundane kadar da alkan olduunu grmekmmkndr.

28 Kasm 2002de, yani AKPnin daha ik-tidarnn ilk aynda u haber gazetelerdemanete kt:

Bakanlar Kurulu ikinci toplants-n Babakan Abdullah Gl bakanl-nda yapt. Yaklak iki saat srentoplant sonras aklama yapan Ba-bakan Yardmcs ve hkmet szc-s Abdllatif ener, beklentilerin ak-sine memura bayramda ek izin veril-meyeceini belirterek, Uzun tatillerkamu kurulularnda alma dzeni-ni etkiliyor. almak ve retmek zo-runda olan bir milletiz. Resmi bay-ram tatili ne ise o tatil uygulanacak-tr. lave mesai gnleri tatile eklen-meyecek. dedi.

13 Ocak 2004deki hkmet szcs-nn aklamas da ayn dorultudayd:

Adalet Bakan iek, Kurban

Genel Kural: Yerel Seimler YaklarkenBayram Tatilleri Uzar

Bayram tatilinin uzatlp uzatlmaya-ca sorusu zerine, bayram tatilininuzamayacan syledi. iek, Tr-kiye zaten yeteri kadar tatil yapyor.Biraz daha fazla almaya ihtiyac-mz var. Bayramda tatil yok. Zaten ye-teri kadar bayramda tatil var. Sizinkastettiiniz bayramdan sonraki ikigndr. Biraz da devlete millete al-alm dedi.

AKP hkmetinin bu alkan ve mil-let-devlet severlii bir sre devam etti. Ve 2009 yerel seimleri sath- mailine

girilince, birden herey deimeye balad. AKP hkmeti devlete millete almann yeterli olduuna kanaat getirmi olmal ki,nce eker Bayram tatilini uzatt, ardndanKurban Bayram tatilini.

eker Bayram tatilinin uzatlmasna ili-kin aklamay yine hkmet szcs Ce-mil iek yaparken yle sylyordu: Ra-mazan Bayram tatili kesintisiz olarak devam edecek. Arife gn yarm gn tatil ola-cak, bayramdan sonraki Cuma gn de ta-til olacak. 9 gnlk tatil yaanacak.

Kurban Bayram tatilinin uzatlacanailikin mjdeyi ise, bizzat Tayyip Erdoan verdi.

Bylece lkemizde hkmetlerin ey- yamc, poplist, makyevelist politikalarna yeni bir rnek daha eklendi ve genel ku-ralda bylece AKP hkmetini de kapsa-ma alanna ald.

Evet, genel kural, seimler yaklarkeneker ve Kurban bayramlar uzar. Bylecesemene irin grnlm olur, zelliklememurlar bayram tatillerini uzatan hk-


31/36


1

meti sever, sonuta oylar da hkmetpartisine gider. Oysa ortadaki eliki okaktr. Bir yandan devlet-milletten szedilirken, Trkiye tatil cenneti diye yak-nlrken, dier yandan seim rveti ola-rak bayram tatilleri uzatlr.

Yine de bu yl eker ve Kurban bayramtatillerinin uzatlmasnda bir sorun daha var-dr. Bu sorun da, Tayyip Erdoann ekerBayramna ilikin syledii u szlerle ifa-de edilmitir:

Bakyorsunuz, bayram adn de-itirdi. Ne oldu bayramn ad? Tatil.Olmaz. Bu bayram tatil deil, tatilbaka bir ey. Adn bir baka trl dedeitirmiler imdi; eker bayram.Bu drt drtlk bir Ramazan bayra-m, ne eker bayram... lgin eyleroluyor bu erozyondur aslnda. Yanibuna bir kltrel erozyon denir. Bun-lara frsat veremeyiz, vermemeliyiz.(23 Eyll 2008)

Yukarda yer verdiimiz resmi hkmetszclerinin aklamalarnda aka ifadeedildii gibi bayram tatilleri uzatlrken veTayyip Erdoann Kurban Bayram tatilininuzatlaca mjdesini bizzat kendisi verir-

ken, kltrel erozyon da (eer koskocababakan yle demise yledir) hkme-tin kendi eliyle gerekletirilmi olmakta-dr.

Ad lml islamc bile olsa, her trdendzen partisinin gelip bulutuklar ortaknokta, bylesine ilkesizlik, bylesine pop-list politikalardr ve ak biimde ahlaksz-lktr. Bu politikalarn kendilerine ne kadaroy kazandrd ya da kazandraca bilin-mese de, alan da, satan da memnun g-rnmektedir.

Eer bu gerekse, o zaman EngelsinHegeli eletirirken syledii u szleri bu-raya aktarmann sakncas yoktur:

Bu devlet bize kt grnyorsa ve kt olduu halde gene de var ol-makta devam ediyorsa, bu hkme-tin kt niteliinin kantn ve akla-masn, uyruklarn buna uygun denkt niteliinde bulur. O zamannPrusyallar lyk olduklar hkmetesahiptiler.

Kssadan uzatlm bayram tatili hisse - si, hkmetiniz kt olduu srece, siz iyiolamazsnz.


32/36


33/36


olan seme hakkna kar nasl byk bir il-gi gsterdiini, askya kan semen ktk-lerinde ad olmayan 1.334.303 kiinin on begn iinde kendilerini ktklere yazdrdk-larn cmle aleme gstermiti.

Semenlerin bu gz yaartc ilgisi vedemokratik haklarna sahip k sonu-cunda 2004 yerel seimlerine gre 2 milyonartan nfusun 2 milyon semeninin kaybol-mas byk lde nlenmi ve kayp se-men miktar 763 bine drlmt!

Hala nfusumuz 73 milyondayken yap-lan 10 Ekim 2007 referandumunda semensays, 17 Temmuz seimlerine gre 109 binazalarak 42.690.252 olduunda aradaki farkfazla nemsenecek miktar olmad iinher ey normal kabul edildi.

Ancak 2008in Ocak aynda TKin yeninfus verileri aklanp, Trkiye nfusu3.288.744 kiiazalnca, semen saysnn dabelli lde azalmas kanlmazd. 26 Ka-sm 2008 tarihli YSK aklamas bu kanl-mazl ilan etti. Ama terk farkla, ters yn-de bir gelimeyle.

Evet, YSKnn 26 Kasm 2008 tarihli ak-lamasna gre, Trkiyedeki semen says48.265.644e ykselivermiti. Bylece 17

temmuz seimlerine gre semen says5.575.392artm oldu. Trkiye nfusu milyonazalrken, semen saysnn be bu-uk milyonartmas da normal saylabilir!nk YSK ve TK hemen her zaman ay-n eyleri yapmaktadr. Bu nedenle de ar-tc hi bir ey yoktur!

Halkn askya kan semen ktklerinegsterdii byk ilgi ve bu sayede cmlealeme demokratik haklarna nasl sahipkt istatistiki olarak gsterilmiken, YSK-nn ylece oturmas elbette beklenemezdi.Halkn demokratik duyarllna uygundavranan YSK, bir gecede semen saysnartrvererek, demokrasiyi kendi verileriy-le, kendince, mtevazi bir biimde des-teklemi oldu!

Semen ktklerinde yaplan dzenle-meler, yani oynamalar Kurtulu CephesininKasm-Aralk 2002 tarihli 70. saysndaki Sa - kp Sabancsz Seimlerin Saysal Sonula - r zerine yazmzda ve yine Mays-Haziran2007 tarihli 97. saysndaki Seimler Bir Al - datmaca m? yazsnda ele alnmtr. Kar-makark edilmi, birbiriyle srekli elienverilere bal kalarak semen ktklerin-de yaplan oynamalar deerlendirirken,

bunlarn ak biimde seimlerin bir aldat-maca olduunu gsterdiini, her durumdaoligarik ynetimin istedii anda seim so-nularn bir biimde deitirebileceini or-taya koymaya altk.

Ve yine bu yazlarmzda, 1977 Haziranseimlerinde lke tarihinin en byk m-kerrer oyunun kullanldnn altn izdik.

Evet, lke tarihinin bilinen ve resmensaptanm olan en byk mkerrer oykullanm olay 1977 Haziran seimlerindegereklemitir. yle ki, bu seimlerdeErbakann MSPsi ile Trkein MHPsi m-kerrer oy turlar dzenlemilerdir. zellik-le birbirine yakn iller arasnda bindirilmiktalarla seim gn boyunca yaplan oto-bs turlaryla bu mkerrer oy verilmesisalanmtr.

Bilindii gibi, Haziran 1977 seimlerindeCHP, oylarn %42sini alarak birinci parti ol-mu, ancak mecliste yeterli ounluu sa-layamad iin II. MC hkmeti kurulmu-tur. Seim sonrasnda (ki her aibeli se-im sonrasnda olduu gibi) Blent Ecevit,seimlerde byk apl mkerrer oy kul-lanlmas karsnda kaytsz kalrken, akln-ca demokratik seimlere leke srlmesini

nlemeye almtr.Haziran 1977 seimlerinde mkerrer oy kompetanlarnn banda MSP ve onunAknclar yeleri (ve elbette Tayyip Erdo-an ve mehteran takm) yer almtr.

Yine de seimlerde kimin ne kadar m-kerrer oy kullandrtt, ne kadar oyun ola-an semene ait olduunu saptamak daolanakszdr. Ak olan tek ey, semen sa- ylaryla oynand, mkerrer oy kullanl-mas iin koullarn yaratlddr.

statistiki olarak 1977 seimleri 4,4 milyon semen artyla tarihsel rekora sahipolmusa da, YSKnn 26 Kasm 2008dekiaklamasyla yeni bir rekor krlmtr. im-di sorun, bu tarihsel rekorun semeninzgr iradesi zerinde ne kadar etkide bu-lunaca, seim sonularnn ne kadar de-mokratik seme hakknn ifadesi olaca-dr. zellikle semen ktklerinin ve seimsonularnn bilgisayar ortamna aktarld- bir dnemde, bu semen saysndaki re-kor artn klavye banda nasl sonularretebilecei belirsizdir. Gemite bindiril-mi ktalarla dorudan sandklarda yapl-maya allan mkerrer oy oyunu, imdiklavye banda kolayca yaplabilir hale


34/36


gelmitir. Artk bindirilmi ktalara, otobsturlarna, aktif militanlara ihtiya da yok-tur. YSKya atanacak bir ka st dzey yet-kili ve bir ka bilgisayar uzman sonula-r deitirmek iin yeterli olacaktr.

Ama bu oyunlar, bu trden kalem oy-natmalar, klavye ba seim zaferi kaza-nlmas, belki bir partinin (phesiz AKP)oylarn korumasna ya da artrmasna hiz-met edebilir, seimi ak ara almasna ola-nak salayabilir. Ancak hi bir biimde hal-kn iinde bulunduu durumu, gerekliideitirme gcne sahip deildir. Eer birhalk, iktidardaki partiden memnun deilse,onun uygulamalarndan huzursuzsa, seimhileleri o partinin iktidarda kalmasna ne ka-dar yol aarsa asn, bu memnuniyetsizlii ve huzursuzluu ortadan kaldramaz. Sade-ce iktidar olmann olanaklarn kullanarakhalkn memnuniyetsizlik ve huzursuzluu-nu bask altna alma olanaklarna sahip ola-bilir. Bu da, hileli olarak seim kazanmpartinin giderek halktan daha fazla tecrit ol-masna ve halka daha fazla bask yapmas-na yol aar. Bylesine hileyle seim kaza-nan parti, her durumda polis tekilatn g-lendirmek ve onun araclyla her trl mu-

h

Documents

Kurtuluş Cephesi Sayı:106, Kasım-Aralık 2008