Kütahya Halk Sağlığı Müdürlüğü

Kütahya Halk Sağlığı Müdürlüğü

ARALIK 2012

RUH SAĞLIĞI ve BOZUKLUKLARI

Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Şubesi

İNSAN

BİYOLOJİK PSİKOLOJİK

SOSYAL

İnsan, biopsikososyal bir varlıktır.

SAĞLIK

• Dünya Sağlık Örgütüne göre:

Sağlık; Bedensel, ruhsal ve sosyal olarak tam bir iyilik halidir.

Türkiye’de 15-55 Yaş Arası En Yaygın Hastalıklar

1. İnfeksiyon hastalıkları, 2. Mide barsak sistemi hastalıkları, 3. Tansiyon yüksekliği, 4. Eklem hastalıkları, 5. Depresyon ve anksiyete bozuklukları.

Antalya’daki 12 sağlık ocağına başvuran 15 – 16yaş grubundaki 639 hastanın;

• %46.6’sında ruhsal bozukluk, bunların;

• %30.2------ duygudurum bozukluğu,• %25.2------ anksiyete bozukluğu,• %18.8------ somatoform bozukluk, • %4.7 ------- alkol kötüye kullanımı

Dönmez ve ark, 2000; 11(3): 198-203, TPD

• 10 ayrı ilde 98 pratisyen doktorun sağlık ocağında ardarda gördüğü 1997 hastada;

majör depresif nöbet oranı %23.2 Sağduyu ve ark. 2000; 11(1): 3-16, TPD

• Sağlık ocağına başvuran hastalarda %17.6 oranında ruhsal bozukluk tanısı saptanmış

Rezaki ve ark. 1995; 6(1), TPD

• Ankara’da 3438 kadınla yapılan çalışmada %21.7’sinde olası ruhsal hastalık tanısı bulunmakta.

Baykan ve ark, Sağlık Bakanlığı

Ruh Sağlığı ile Neden İlgilenmeliyiz?

1. Ruh sağlığı olmadan sağlık olmaz.2. Ruhsal hastalıklar toplumun küçük bir kesiminde değil nüfusun

önemli bir oranında görülür. 3. Ruhsal hastalıklar olumsuz toplumsal olaylara yol açar. (Erken

ve kötü evlilik, ergen hamileliği, alkol ve madde kullanımı…)4. Ruh sağlığı sorunları yeti yitimine yol açar: Yeti yitimi; kişinin kendinden beklenen iş, okul, ev, toplumsal

roller ve kendi bakımına ait görevlerini aksatması anlamına gelir.

5. Ruhsal hastalıklar beden sağlığı ve sosyal yaşamla uyumu etkiler ve etkilenir.

Dünya’da ‘Yeti Yitimi’ne En Çok Yol Açan 10 Hastalık (Dünya Sağlık Örgütü)

1. Depresyon2. Demir eksikliği anemisi (Kansızlık)3. Düşme ve ev kazaları4. Alkol kullanımı5. Kronik kısıtlayıcı akciğer hastalığı6. İki uçlu duygudurum bozukluğu7. Doğumsal anomaliler8. Osteoartritis9. Şizofreni10. Obsesif kompülsif bozukluk

ABD’de ‘30 Günlük İş Kaybı’na Neden Olan İlk 10 Hastalık

- Kanser- Kalp hastalıkları- Anksiyete bozukluğu- Panik bozukluk- Depresyon- Artrit- Hipertansiyon- Diyabet- Bağışıklık sistemi hastalıkları

Toplum Ruh Sağlığı Alanı Neleri Kapsar?

1. Toplumsal ruh bilim, insan davranışlarının toplumsal etkilerini ve sonuçlarını araştırmaya çalışan bilim dalıdır.

(Erken başlangıçlı ruhsal hastalıklar önemli)2. Toplum ruh sağlığı ruhsal iyilik halinin sosyal,

kültürel, tarihsel ve politik sebeplerini belirlemeye çalışır. Bu toplumun pek çok sektörünün işbirliği içinde çalışmasıyla en iyi şekilde gerçekleştirilir.

Toplum Ruh Sağlığı Alanı Neleri Kapsar?

3. Toplum ruh sağlığı ruhsal sağlık problemlerinde sıklıkla karşılaşılan etiketleme ve ümitsizliği azaltmayı hedefler. Bunun için gereken bakımı ruhsal ya da fiziksel durum, kültür, ülke, etnik grup, yaş, cinsiyet ve inanç gözetmeksizin eşit olarak sağlar.

4. Toplum ruh sağlığı evrensel özellikleri belirlemeye çalışır.

Toplum Ruh Sağlığı Hizmetlerinde Genel Amaç

• Bireyleri kendi hayatından doyum bulan,• Kişiler arası ilişkileri uyumlu,• İletişim zorlukları ve davranış sorunları

olmayan, sağlam bireyler olarak geliştirmedir.

Toplum Ruh Sağlığı Müdahalelerinin Amaçları

1. Psikososyal iyilik halinin ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi,2. İnsan hakkının korunması ve sosyal koşulların geliştirilmesi,3. İnsandan ya da doğal felaketlerden kaynaklanan psikososyal ya

da ruhsal sağlık problemlerinin tanımlanması, kontrol altına alınması ve önlenmesi,

4. Travmatik stresin ve tekrardan travmatize olmanın kontrol altına alınması,

5. Travmatik durumlarda kendi kendilerine yardımcı olabilmeleri için kültüre özgü başaçıkma stratejilerinin birleştirilmesi, düzenlenmesi.

6. Kültüre özgü önlem ve çalışma programlarının geliştirilmesi.

Toplum Ruh Sağlığı Müdahalelerinin Amaçları

7. Bölgesel olarak toplum temelli organizasyon ya da programların desteklenmesi, bölgesel organizasyonun kurumsal olarak güçlendirilmesini kapsar 8. Psikiyatrik problemli kişilerin tedavisi,9. Yerel, bölgesel ve uluslar arası düzeyde insan hakkı ihlali, felaket ve şiddetin psikolojik ve sosyal sonuçlarının farkındalığı, gelişim, göç 10. Göçmenlere bakım verecek uzman ve bilginin değiş tokuş edilmesi11. Uzman bir merkezin gelişimi;

-El kitapları, çalışma ve sağlık ürünü materyalleri üretme,-Profesyonel danışma servisleri oluşturma,-Daha detaylı, üst düzey çalışmalar üretme.

Genel Sağlık Hizmetleri

-Birinci basamak sağlık hizmetleri, Koruyucu hizmetler

-İkinci basamak sağlık hizmetleri, İyileştirici hizmetler

-Üçüncü basamak sağlık hizmetleri Rehabilite edici hizmetler

Birinci Basamak Sağlık HizmetleriKoruyucu Hizmetler

• Uygun beslenme, aşılanma, stresle başa çıkma stratejileri, öfke kontrolü, sağlık eğitimi bu basamakta yer alır.

• Erken Tanıma, Riskleri Ele Alma, Eğitim ve Danışmanlık Yaklaşımları.

• Çocuk ruh sağlığı gelişimi ile ilgili aile eğitimleri ve çocuğun takibi,

• Stresle başa çıkma yöntemlerinin öğretilmesi• Alkolizm, madde kullanımı,• İletişim becerilerinin öğretilmesi,• Ruhsal hastalıklarla ilgili bilinçlendirme.

İkinci Basamak Sağlık Hizmetleriİyileştirici Hizmetler

• Korunmaya ve etkin tedaviye dönük, erken teşhisle ilgili aktiviteler ve hastalık tedavisinin sürdürülmesiyle ilgili hizmetleri içerir.

• Bu basamakta yürütülen sağlık hizmetleri kalıtımsal, akut, kronik veya travma gibi bütün sağlık sorunlarıyla ilgili tanı ve tedavi hizmetleridir.

• Örneğin; Kalp damar hastalıklarında teşhis ve erken tedavi için gerekli olan klinik testleri uygulamak ya da cinsel istismara uğramış bir çocuğu tespit etmek ve uygun tedaviyi yapmak.

• Krize müdahale uygulamaları önemlidir.

Üçüncü Basamak Sağlık HizmetleriRehabilite Edici Hizmetler

• Tedavi hizmetlerinden sonra o hastalık veya maluliyetle ilgili rehabilitasyon faaliyetlerini içerir.

• Herhangi bir tanı yada yaşanılan durum sonunda komplikasyonların ve nükslerin oluşumuna engel olma.

• Örn; Şizofreni tanısıyla tedavi görmüş hastanın ailesine ve hastaya yaşamına nasıl devam edeceği konularında yeni davranış biçimlerinin öğretilmesi, travmatik yaşantılar sonrası rehabilitasyon hizmetleri…

Damgalama (Yaftalama, Etiketleme, Stigmatizasyon)

• “Sizce ailesinde ruh sağlığı bozulan biri olsa bu durumu toplum içinde kolayca paylaşır mı?”

• Damgalama bir kişiyi gerçeğe dayanmaksızın adını kötüye çıkaran utanç verici bir özellik yüklenmesi olarak tanımlanmaktadır. “Stigma” sözcüğü eski Yunancadan köken alan bir sözcük olup anlamı bir suçlunun suçluluğunu ya da bir kölenin köleliğini tanınır kılmak ve toplum içinde alçaltmak için kızgın demirle dağlamaktır.

Damgalama (Yaftalama, Etiketleme, Stigmatizasyon)

• Damgalamanın hasta ve ailesi üzerinde oluşturduğu yükler, başarılı bir ruhsal hastalık tedavisi önündeki en önemli engelleri oluşturur.

• Bu engel kimi kez hastalığın kabul edilmesi ve tedaviye başlanmasını geciktiren ya da tedavi uyumunu bozan bir faktör olarak rol oynayabilir.

• Kimi kez de, hastanın kendi kendisini yaftalamasıyla birlikte, hastalığı kabul eden ama aynı zamanda hastalıkla baş etme yetisini yitirmiş, kendini değersiz gören, özürlü rolünü benimseyip teslim olan bir davranış biçiminde ortaya çıkabilir.

Ruh Sağlığı Müdahaleleri ve Çalışmalarında Önceliğin Belirlenmesi

1. Problemin görülme sıklığı,2. Toplumla ilgili durumun belirlenmesi,3. Sorunun ciddiyeti,4. Tedavi edilebilirlik, tedavi imkanları,5. Programın sürdürebilirliği.

Ruhsal Bozukluklar

• Şizofreni ve Psikotik Bozukluklar• Duygudurum Bozuklukları• Kaygı Bozuklukları• Obsesif-Kompulsif Bozukluk• Somatoform ve Dissosiatif Bozukluklar• Kişilik Bozuklukları• Cinsel Bozukluklar ve Cinsel Kimlik Bozuklukları• Dürtü Kontrol Bozuklukları• Madde Kullanımına İlişkili Bozukluklar• Yeme Bozuklukları• Uyku Bozuklukları• Organik Nedenli Ruhsal Bozukluklar• Diğer Nevrotik Bozukluklar

Şizofreni ve Psikotik Bozukluklar

• Genellikle ergenlik döneminin sonlarında ya da genç yetişkinlikte görülen, çeşitli oranlarda ve biçimlerde duygusal, davranışsal ve zihinsel bozuklukların eşlik ettiği, gerçeklik ilişkilerinde belirgin bozukluklarla ortaya çıkar.

• Düşünce biçiminde olağan dışı sapmalar, daha önceki gelişim dönemlerine gerileme eğilimleri ve çoğu kez halüsinasyonlar belirgin şekilde gözlenir.

• Bireyin genel görünümünü, konuşma ve ilişki kurma biçimini, duygulanımını, bilişsel yetilerini ve düşüncelerini etkileyerek, bireyin gerçeği değerlendirme yetisini bozar.

Şizofreni ve Psikotik Bozukluklar

• Konuşmada düzensizlik, hızlanma- yavaşlama, çocuksuluk veya hiç konuşmama

• Duygulanımda anlamsızlık (Anlamsız gülme-ağlama)• Hayali sesler duyma, gerçekle hayali ayırt edememe• Düşüncede anlamdan çok sözcüklerin kafiyesine önem

verme• Hastalığın ileri dönemlerinde bakımsız görünüm,

temizlenmeme görülebilir.

Duygudurum Bozuklukları

• Bipolar Bozukluk (iki uçlu duygudurum bozukluğu, eskiden manik depresyon, manik atak veya manik depresif bozukluk)

• Ya sadece manik ataklarla seyreden ya da manik ataklarla depresif atakların ardı ardına seyrettiği bir bozukluktur.

• Manik atak: Kişi genellikle çok neşeli veya sinirlidir. Kendisini çok güçlü hisseder, her şeyi yapabilecek gibi görür. Yaşamsal ve toplumsal riskleri algılaması yani yargılaması bozulmuştur. Uykusuzluk, çok konuşma, çok para harcama, cinsel istek ve davranışlarda artış sık görülür. Büyüklük sanrıları (hezeyanları) duruma eşlik edebilir.


• Depresyon: Moral bozukluğu, ümitsizlik, çaresizlik, değersizlik, suçluluk duyguları, uyku, iştah değişiklikleri, ölüm veya intihar düşüncelerinin eşlik ettiği oldukça sık görülen bir bozukluktur.

• Derin üzüntülü bir duygu durum içinde düşünce, konuşma ve hareketlerde yavaşlama ile durgunluk, değersizlik, güçsüzlük, isteksizlik, karamsarlık, duygu ve düşünceleri ile fizyolojik işlevlerde yavaşlama gibi belirtileri içerir.


Depresyonun Nedenleri:1. Önemli ekonomik sorunlar2. Aile bunalımları3. İş yaşamındaki çatışma ve doyumsuzluklar4. Emeklilik5. İş yitimi6. Sevgi nesnesinin yitimi7. Beden sağlığının bozulması8. Kişiliği örseleyen, inciten, onur kırıcı davranışlara maruz

kalmak


Depresyon Genel Belirtiler1. Psikomotor yavaşlama2. Genel isteksizlik, enerji azlığı, çabuk yorulma3. İlgi ve eylemlerde azalma4. Zevk aldığı şeylerden zevk alamama5. Dikkati yoğunlaştırma yetisinde azalma, dalgınlık6. Yetersizlik, değersizlik, suçluluk düşünceleri7. Geçmişe pişmanlıkla, geleceğe umutsuz kararsız bakış8. Uykuda azalma yada artma9. İştahta azalma yada artma10. İntihar düşünceleri


Mani:• Enerji artışı, huzursuzluk, fikir uçuşmaları, hızlı konuşma• Aşırı coşku (öforik duygular)• Aşırı iritabilite ve distraktibilite• Uyku gereksiniminde azalma• Muhakeme yeteneğinde yetersizlik (karakteristik olmayan)• Dürtüsel, pervasız, garip davranış, (aşırı harcama yapma gibi)• Cinsel dürtüde artış• Sanrılar, görsel ve işitsel halüsinasyonlar• Şiddetli ajitasyon

Kaygı (Anksiyete) Bozuklukları

Yaygın Kaygı Bozukluğu: En az 6 aydır süregelen, belirgin ve somut olumsuz bir neden olmaksızın ya da bir neden olsa bile beklenenin çok üzerinde kaygı duyma, kötü şeyler olacağından aşırı kaygılanma ile belirli bir hastalıktır. İrkilme tepkisi ve panik atak düzeyinde olmasa da kaygıya ikincil birçok bedensel belirti eşlik eder.

Panik Bozukluğu: Gerçekte bir neden olmaksızın aniden öleceğinden ya da delireceğinden korkma, aniden tehlikeli ve ölümcül bir hastalık geçirmekte olduğunu sanma ve bunun gibi ileri derecede kaygılara eşlik eden çarpıntı, terleme, titreme, göğüs ağrısı, nefes darlığı, baş dönmesi gibi his ve belirtilerle giden panik atakların tekrarlandığı ve kişiyi ileri derecede zorlayan bir bozukluktur.

Kaygı (Anksiyete) Bozuklukları

Sosyal fobi: Toplum içinde hata yapmaktan aşırı korkma ve rezil olma kaygılarıyla bir çok toplumsal davranıştan kaçınma veya aşırı kaygıyla yapma durumlarıyla belirli ruhsal bir bozukluktur.

Fobiler: Yükseklik, kapalı yer, kan, hayvan gibi belirli nesnelere ya da durumlara karşı aşırı kaygı duyma ve kaçınma davranışlarıyla belirli bozukluklardır. Klostrofobi, agorafobi, sosyal ve özgül fobiler…

Obsesif-Kompulsif Bozukluk

Obsesif-Kompulsif Bozukluk (Saplantı-zorlantı): Genellikle mantıksız olduğunu bilmesine karşın kişinin zihninden bazı düşünceleri uzaklaştıramaması ve (bu düşünceleri etkisiz duruma getirebilmek amacıyla) çeşitli tekrarlayıcı davranışlar yapma veya düşünceler oluşturma zorunda hissetme. Aşırı temizlik, titizlik, simetri, sürekli sayı sayma ve benzeri gibi belirtiler görülür.Evden çıkan birinin sürekli olarak kapının tam olarak kapanmadığını düşünmesi saplantıdır. Kişinin bu düşüncesi nedeniyle tekrar tekrar kapının tam olarak kapanıp kapanmadığını kontrol etmesi de zorlantıdır.

Somatoform Bozukluk

Somatoform Bozukluk: Psikolojik kökenli olup, yoğun stresle ortaya çıkan nörolojik bir bozukluk olduğunu düşündürecek şekilde oluşan, ağrılarla (baş, karın, bulantı, koordinasyon bozukluğu vb.) beraber toplumsal ve mesleki işlevsellikte bozulma görülür.Konversiyon: Organik bir neden bulunmadığı halde kasılma, güç kaybı, hissizlik, uyuşma, ağrı, körlük, konuşamama gibi nörolojik hastalıkları taklit eden bozukluklardır. Ülkemizde çok görülür.

.

Somatoform Bozukluk

Hipokondriyazis (Hastalık Hastalığı): Daha sistemli bedensel yakınmalar vardır. Hissettiği bedensel duyumları ciddi bir hastalığı olduğu biçiminde yorumlar ancak gerçekte altta yatan bedensel bir hastalık yoktur ya da mevcut belirtileri açıklayacak nitelikte değildir. Vücuduna daha fazla zarar vermemek ve kontrolü elinde tutmak için tıbbi önerilere ve özellikle ilaç kullanmaya sıcak bakmaz. Gerçekten hissettiği bedensel yakınmalarına neden olan ancak teşhis konulamadığını düşündüğü hastalığına çözüm bulmak için sıklıkla her kağıdının özenle saklanmış olduğu bir dosya dolusu tetkikle doktor doktor dolaşır. Sıklıkla mükemmelliyetçi bir yapıları vardır. Tedavilerinde psikoterapi ve ilaç tedavileri birlikte uygulanır.

Dissosiatif Bozukluklar

Disosiatif Bozukluk: Kendi aralarında birlik oluşturan bir ruhsal etkinlik grubunun, kişiliğin geri kalan bölümleriyle bağlarını kopararak, bağımsız bir biçimde etkinlik göstermesi durumu dissosiasyondur. Kaygının çok yoğun olduğu durumlarda kişilik düzeni o denli bozulur ki, savunma mekanizmaları, bilinci, belleği ve hatta bazen kişiliğin tümünü egemenlikleri altına alır ve psikozu andıran belirtilerin ortaya çıkmasına sebep olur.

.

Kişilik Bozuklukları

Paranoid, şizoid, şizotipal, sınırda (borderline), antisosyal, histriyonik, narsisistik, kaçınan (çekingen), bağımlı, obsesif kompulsif, pasif agresif kişilik bozukluğu tipleri vardır.

Çocukluktan itibaren süregelen, esnek davranmayı engelleyen ve toplumla ileri derecede uyum sorunları yaratan kökleşmiş rahatsızlıklardır.


Paranoid Kişilik Bozukluğu:• İlk yetişkinlik yıllarından başlayarak kişi, çevresindeki

insanların kasıtlı olarak kendisini küçük düşürücü yada tehdit edici davranışlarda bulunduğuna inanmaktır.

• Yeterli bir dayanağı olmaksızın, başkaları tarafından sömürüleceği yada kendisine zarar verileceği inancı içindedir.

• Ortada bir neden olmadığı halde, arkadaşlarının sadakatini ve güvenirliğini sürekli soruşturur.


Şizoid Kişilik Bozukluğu: Yetişkinliğin ilk dönemlerinde başlayarak yapılaşan, insanlara ilgisizlik ve duygusal yaşantılarda küntlükle belirlenen bir kişilik bozukluğudur.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu: İlk yetişkinlik döneminden başlayarak yaşanan insan ilişkilerinde aksaklıklar, düşüncelerde görünümde ve davranışlarda garipliklerle belirlenen bir kişilik bozukluğudur. Geleceği görme, telepati, altıncı his gibi doğaüstü güçlerle aşırı ilgilidir.


Sınırda Kişilik Bozukluğu: Temel belirtileri; insan ilişkilerinde bozulma, tutarlı bir kimlik duygusunu sürdürememe, belirgin duygusal tepki olarak kızgınlıkla kendisini gösterir.Histirionik Kişilik Bozukluğu: Yetişkin yaşamdan itibaren süreklilik gösteren aşırı duyarlılık ve ilgi çekme çabaları vardır. Çevresindeki insanlardan sürekli olarak güvence, ilgi ve övgü bekler yada talep eder.Narsistik Kişilik Bozukluğu: Temel özelliği; kendini beğenmişlik, ben merkezcilik, yeterince olgunlaşmamış benliktir.


Çekingen Kişilik Bozukluğu: Başkalarıyla yakınlık kurmaktan korkarlar. Küçük düşme ve reddedilme korkusu nedeniyle, yakın ilişkilerden uzak dururlar. Sosyal temasın artmasına neden olacağı düşüncesiyle, işlerinde terfi ettiklerinde tedirginlik yaşarlar. Birinci derecede akrabaları dışında arkadaşları yoktur. Çekingen kişilik bozukluğunun şizoid kişilik bozukluğundan farkı, şizoid kişiler ailelerinin bir parçası isteği duymazlar ve insanlarla yakın ilişki kurmaktan hoşlanmazlar.


Bağımlı Kişilik Bozukluğu: Her insandan farklı oranlarda bağımlılık eğilimi vardır. Bağımlı kişilik bozukluğu olan kişiler; • Olağan günlük kararlarını bile başkalarının tavsiyesi ve

desteği olmadan veremez.• Başkalarının görünüşlerine katılmadığı durumlarda kendi

görünüşünü açıklamaz ve onların düşüncelerine katılır.• Sürekli terk edilme korkusunu yaşar ve eleştirildiğinde

kolayca yıkılır.


Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Bir çok davranışları ile uzun süre yasa ve kurallara ters düşen suç sayılan davranışlar gösteren kişiler bu tanı grubuna girer.

• Ebeveyn suçluluğu, aile ve çevrede antisosyal özdeşim modelinin varlığı, parçalanmış aile, çocuklukta istismar ve ihmal, aile içi şiddete tanıklık etme…

• Çocukluk çağında yalancılık, hırsızlık, evden kaçma, kavgacılık davranışı gösterir. Alkol ve psikoaktif maddelere düşkünlük

• Aile yaşamında sorumsuz davranışlar• İnsan ve hayvanlara zalimce davranma, çevresine zarar verme• Dürtülerini engelleyemez, denetimsiz, atak ve saldırgan davranışlar

gösterir, davranışlardan ötürü pişmanlık duymazlar.

Cinsel Bozukluklar ve Cinsel Kimlik Bozuklukları

• Transseksüellik (karşıt-cinsellik)• Transvestizm (karşıt-giyimcilik) gibi cinsel kimlik bozuklukları vb.• Gösterimcilik, fetişizm, sadizm, mazoşizm vb. cinsel sapmaları

içerir.• Organik bir nedeni olmayan vajinismus (vajinanın dış üçte birinin

çevresindeki kasların, birleşme korkusuyla refleks benzeri kasılıp cinsel birleşmeyi olanaksızlaştırması) , erken boşalma, sertleşme güçlüğü, cinsel isteksizlik, orgazm olamama, ağrılı birleşme gibi psikolojik kökenli rahatsızlıklardır. Tedavisinde cinsel işlev bozuklukları konusunda deneyimli psikiyatri uzmanlarına başvurulması gerekir.

• .

Dürtü Kontrol Bozuklukları

Öfke kontrol bozukluğu: Engellenme, incinme ya da gözdağı karşısında gösterilen saldırganlık tepkisinin kontrol edilememesi ve bu nedenle kişinin toplumsal uyumunun belirgin derecede bozulmasıdır. Kumar oynama hastalığı: Tüm zararlarına karşın kumar oynama dürtüsünün kontrol edilememesidir. Çalma hastalığı: Hiçbir nesnel gereksinme söz konusu olmadığı hâlde kişinin çalma zorunluluğu duymasıdır. Zorlantılı cinsellik: Göreceli olarak yeni kavramlaşmaya başlamıştır. Kişinin zamanının önemli bölümünü cinsel düşüncelere, davranışlara ayırması, zarar görme riskinin büyüklüğüne karşın, tehlikeli cinsel eylemlerde bulunmasıdır.

• .

Dürtü Kontrol Bozuklukları

Öfke kontrol bozukluğu: Engellenme, incinme ya da gözdağı karşısında gösterilen saldırganlık tepkisinin kontrol edilememesi ve bu nedenle kişinin toplumsal uyumunun belirgin derecede bozulmasıdır. Kumar oynama hastalığı: Tüm zararlarına karşın kumar oynama dürtüsünün kontrol edilememesidir. Çalma hastalığı: Hiçbir nesnel gereksinme söz konusu olmadığı hâlde kişinin çalma zorunluluğu duymasıdır. Zorlantılı cinsellik: Göreceli olarak yeni kavramlaşmaya başlamıştır. Kişinin zamanının önemli bölümünü cinsel düşüncelere, davranışlara ayırması, zarar görme riskinin büyüklüğüne karşın, tehlikeli cinsel eylemlerde bulunmasıdır.

• .

Madde Kullanımına İlişkili Bozukluklar

Bağımlılık: Bireyin beden ve ruh sağlığını, aile, sosyal ve iş durumunu bozacak derecede sık ve fazla madde kullanma, madde kullanma isteğini durduramama ile ilgili bozukluklardır.

• Alkol• Nikotin – Sigara• Uyuşturucu – Uyarıcı - Yatıştırıcı

Yeme Bozuklukları

Anoreksiya Nervoza: Şişmanlama korkusuyla aşırı ve yaşamı tehdit eden boyutlarda zayıflama

Bulimiya Nervoza: Tıkanırcasına yeme atakları ve şişmanlamaktan kaçınmak için kusmayla ve rejim yapmayla belirli bir bozukluktur.

Uyku Bozuklukları

Uykusuzluk (İnsomnia): Kişinin uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmekte güçlük çekmesi veya yeterince uyuyamamasıdır.

Ayrıca fazla uyuma (hipersomnia), narkolepsi (gündüz aniden uyuyakalma, hareketsiz kalma nöbetleri), uykuda kabuslar, korku nöbetleri, uyurgezerlik gibi uyku bozuklukları da vardır.

Organik Nedenli Ruhsal Bozukluklar

Deliryum: Akut beyin yetmezliği tablosudur. Beynin beslenmesini bozan ilaç zehirlenmesi, elektrolit düzensizliği, mikrop kapma, ani dolaşım yetersizlikleri, beyin ödemi gibi durumlarda ortaya çıkar. Zarar veren etkenler hızlıca giderilirse tablo düzelir.

Demans (Bunama): Kronik beyin yetmezliği tablosudur. Unutkanlık, özellikle yeni bilgileri öğrenememe, plan, program, organizasyon yapabilme, inisiyatif kullanabilme, yargılama, soyutlama gibi üst düzey yetilerde hafiften ağıra kadar olan derecelerde bozulma vardır. Düzelme ancak zarar veren etkenlerin çok zaman geçmeden giderilebildiği durumlarda nadiren olabilir. Genellikle ilerleyicidir. En sık görülen nedeni Alzheimer hastalığıdır.

Diğer Nevrotik Bozukluklar

İnsan eliyle ya da doğa koşulları nedeniyle oluşan zorlu yaşam koşullarına uyum sağlamada zorlanmayla ortaya çıkan durumlardır. Mevcut başa çıkma yöntemleriyle halledilemediğinde yaşanan sıkıntılı duruma kriz denir. Çeşitli destek sistemlerinin ve iç uyumun yetersiz kaldığı durumlarda ruhsal hastalığa dönüşür.

• Uyum Bozuklukları: Kişi için zorlayıcı yaşantısal durumların ardından başlayan ve ruhsal ve bedensel çeşitli yakınmaların eşlik ettiği ruhsal bozukluklardır. Belirtiler çok şiddetli olmasa da uzun süreli ve rahatsız edicidirler.

Diğer Nevrotik Bozukluklar

Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Deprem, sel gibi doğal nedenlerle ya da savaş, işkence, tecavüz gibi insan eliyle meydana gelen ve herkes için ağır stres sayılacak durumların ardından ortaya çıkan bir bozukluktur. Şiddetli sıkıntı, tekrarlayıcı hayaller ve kabuslar görülür. Genellikle şaşkınlık, huzursuzluk ve tedirginlik bir arada görülür. Travmayı hatırlatan durumlardan şiddetli kaçınma çabaları vardır. Yaşam kalitesini çok düşüren çok zorlayıcı nitelikte rahatsızlıklardır. Tedavide ilaç ve psikoterapi teknikleri birlikte kullanılır.

İntihar ve İntihara Teşebbüs Olaylarında Risk Faktörleri

• Boşanmış yada dul olmak• İşsiz olmak• Yalnız olmak• Başarısızlık• Kronik fiziksel rahatsızlığın

olması• Aile ilgisizliği• Sosyal destek azlığı

• Ümitsizlik• Alkol ve diğer uyuşturucu

kullanımı• Ruhsal bozukluğun varlığı

(Depresyon, Şizofreni, Madde Bağımlılığı)

• İntihar düşüncelerinin varlığı• Daha önce intihar girişiminin

olması

Risk faktörlerinden birinin veya birkaçının varlığı o kişinin mutlaka intihar edeceği anlamına gelmemektedir.

Özetle

• Ruh sağlığı ve sosyal iyilik hâli de beden sağlığı kadar önemlidir.

• Ruh sağlığını korumak psikiyatriden başka birçok alanı ilgilendiren çok geniş bir kavramdır.

• Ruh hastalıkları tıbbın diğer hastalıklarından farklı değildir.• Ruh hastalıkları beden hastalıklarına benzer biçimde

birbirinden çok farklı ve çeşitli rahatsızlık gruplarını içerir.• Ruh hastalığının olması, kişiliğin zayıf olduğu anlamına

gelmez.

Özetle

• Ruhumuzdaki zayıf alanların tedavisi en azından bedenimizdeki zayıf alanların tedavisi kadar başarılıdır.

• Ruh hastalıklarında da tıbbi destek alınması son derece doğaldır.

• Ruhsal yönden rahatsızlık hissettiğinizde veya çevreniz tarafından uyarıldığınızda ya da ruh sağlığınızı koruma hatta geliştirme amacıyla sağlık ocaklarından psikiyatri merkezleri ve hastanelere kadar uzanan birimlere başvurabilirsiniz.

Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Şubesi

Kütahya Halk Sağlığı Müdürlüğü

Documents

Kütahya Halk Sağlığı Müdürlüğü