Kürt Aydını Üzerine Düşünceler

8/6/2019 Krt Aydn zerine Dnceler

1/156

s L BES ClKURT AYDINIUZE NE

DNCELER

TU .YURTKITAP-YAYIN


2/156


3/156

Vedat Aydn'nvetm Krdistan ehitlerininkl anlarna...


4/156

YURT KTAP-YAYIN: 41SMAL BEK BTN ESERLER: 10Birinci Bask : Temmuz 1991k inci Bask : Aralk 1991

Dizgi : Yurt Kitap-YaymBask : Aydnlar Matbaas Monta j : Mehmet Aydn

YURT KTAP-YAYlN

GMK Bulvan Onur Ihara Kat: 7 No: 176Tel: 117 35 49 KZLAY ANKARA


5/156

SMAL BEK

KRT AYDN ZERNE

DNCELER

WYURTKiTAP-YAYIN


6/156


7/156

NDEKLER

NSZ 7I. ENTERNASYONALST KRTLER 13A. Komn is t Enternasyonarci Krtler 13B. islamc Enternasyonaiistier 25II. KRTLERN DE KRDSTAN'I SMRGELETRENMLLETLER GB MSLMAN OLMALARI NE GBSONULAR DOURUYOR? 39III. MUSA ANTER 'N ANILARI 43IV . BR VARSAYIM 49

V. KRT TOPLUMU RM-RTLMBR TOPLUMDUR.KRT TOPLUMUNU YENDEN KURMAK GEREKR.YEN TOPLUM N YEN NSAN GEREKR 52

VI. PKK'NIN DNCES VE EYLEM 55Bir PKK' i ....: 60

VII. PKK'YA ELETR 65VIII. ULUSAL KURTULU SONRASININ

K NEML SYASAL BM 70IX. KRTLERN AYMAZLII .....731 . Trkiye'deki Amerikan Bar Gnlllerive Krtler 742 . Filistinlilere Kar Tutum '... 753. Emperyalizm ve Smrgecilik Kavramlar!

Kr tle rin Sosya l is t veKomnist Devletlere Kar Tavr 81


8/156

4. Krtlerin Trk i Hareketine KarTavr ve Davran, Trk i i HareketininKrt Hareket ine Kar Tavr ve Davran 87

5. Milliyetilik Kavram zerine 90X. SONU 93

THE FUND FOR FREE EXPRESSON(FADE ZGRL VAKFI)'NIN

Birinci Mektubunun Or jina li 97Birinci Mektubun Trkesi 98Birinci Mektuba Cevap 99ikinci Mektubunun Orjinali 113ik inc i Mek tubun Trkesi 114ikinci Mektuba Cevap 115UUR MUMCU 'NUN YAZIS I 122

UUR MUMCU'YA MEKTUP.. .125


9/156


10/156

Gemi te , gerek sada , gerek solda yer alan hareketleri "geleneksel hareketler" o\arak nitelendirmek mmkndr . Krd is tan iinyeni olan PKK 'n n dncesi ve eylemidir. zerine l topra serpilmi Kr t toplumu, PKK'nn dncesi ve eylemiyle sarslmtr.Kr t sorunu konusunda kitaplar yazmak , derg i karmak, s iyasalprogramlar karmak, kukusuz nemlidir. Bunlar da nemli hizmetlerdir. Faka t , Krt toplumunu sarsan, PKK'nn dncesi ve ey- .lemi olmutur. nyarglarla, PKK'nn, PKK nderliinin reddedilmesi, kmsenmesi son derece yanltr. Krt ler , PKK konusundadaha ciddi , daha etrafl, daha soukkan l dnmek durumundad rlar. PKK'nn kendini nasl i fade ettiini, PKK'nn kendi yaynlarndanizlemek durumunda-drlar.

Bu kitapta, PKK'nn nemli bir konuda eletirisi yaplmaktadr.PKK eitli evreler tarafndan, eitli nedenlerle eletirilmektedir.PKK en ok demok ras i konusunda e le tir ilmek ted ir. PKK demokratik olmama


11/156

eki lmit ir . Bu k onunun e itli incelemelere ve elet ir i lere iht iyaduyduu da bilinmektedir.

Bu ince lemenin sonunda, Amer ika Birle ik Dev le tle r i'nde faaliye t gsteren, "The Fund For Free E^press/on" kurumunun ik i mektubuna, O mek tup la ra ta ra fm zdan verile n cevap la ra da ye r verilmitir. Gazeteci-yazar Uur Mumcu 'nun yazs ve o yazya ver i lencevap, yine, kitabn sonunda yer almaktadr . Bu mektup lar n ve yazlarn da aydnlar so runuyla yak ndan ilgili olduu dnlmektedir.

Bu ince lemey i yayn layan, iy i bir yayn o lmas iin gerek l i litizli-i gsteren "Vu/tK/tep-Vay/n'^ teekkr ediyorum.

Temmuz 1991 smail BeikiAnkara


12/156


13/156

KURT AYD IN I ZERNEDNCELER^*)

Trkiye'de Krte yasaklanm bir dildir. Krt adnn veKrdistan adnn kullanlmas yasaklar kapsarnmdadr.Krtlerden, Krte'den, Krtlerin ulusal ve demokratik haklarndan sz edenler, Trk insanlarnn milli duygularn zedeledikleri, rencide ettikleri gerekesiyle yarglanmlar, cezalandrlmlardr. Trkiye'de yaayan herkesin anadili.Trke'dir" eklinde bir yasa bile yaplmtr. Bu yasay uygulamak iin aba gsterilmitir. Bu, 19 Ekim 1983 tarihlive 2932 sayl olup Trke'den Baka Dillerde YaplacakYaynlar Hakkmda Kanun" adn tamaktadr. Bu ve benzerkonularla ilgili olarak Trk Devleti'nin rk ve smrgecipolitikas eletirilebilir. Bu konularda ok ey sylenebUtr.Bu, elbette gerekli ve yararl bir almadr. Fakat, konujmbaka bir adan daha i rdelemek gerekmektedir , l Bu incelemenin amac budur. Bu incelemede, Krt aydmlanyla ilgiUbaz dnceler ifade edilmeye allacaktr.

(*) insan Haklarj^ Dernei, stanbul ubesi'nin 15 Aralk 1990'da dzenledii "Kararnameler ve A na dil H ak k" k on ulu P an el'd e yap lan konumann, gzden geirilmi ve geniletilmi ikinci blm (Bk. Yeni lke, Sayl O, 23 Aralk 1 990)Panel'in teki konumacs, Av. Kamber Soypak't r. Panel, HD istanbu l ubesi sekreteri Hseyin Aygl tartndan ynetilmitir.Panel'in a konumasn, HD stanbul ubesi Bakan Av. ErcanKanar yapmtr.Panel istanbul'da, Tabipler Odas Konferans Salonu'nda dzenlenmitir.

1. Trk ynet imi. 12 Haziran 1991 tarihli ve 3713 say l yeni b ir yasa karmt r . 'Terrle Mcadele Yasas " den ilen bu yasann 23/e maddesi, yukar da sz edile n yasa k a ld rma k ta d r. F a ka t yeni yen i yasakla r geti rmektedir . Bu, "hak -hukuk" , "ada le t" gere i yaplm b ir yasadei ld ir . Bu yasann ilgili maddes in in yap lmas nda ve y orum la nmasnda Krtlere ve Krt kltr zelliklerine ka r en ufak bir sevgi bes-

1.1


14/156

Krtlerin Ortadou'daki nfusu 30 milyonu akndr.Krdistan'm lke olarak genilii 550 bin kilometre karenin

le nmemek ted ir . K rtle re ve Krt kl trne kar en ufak bir dost lukhissi a k lanmamaktad r . Bu de i ik li in K rd is tan 'dak i ve Trkiye'deki gel imeler in , i ve d dinamiklerin, i ve d dayatmalar n ka n lm az k ld bir deiikl ik olduu anla lmaktadr . Bu i l ikilerin arpc bir rnei Efe zal'n dnnde yaanmtr.Dnde Cumhurbakan Turgut za l, Babakan Yld rm Akbulu t, b irncek i Cumhurbakan Kenan Evren ve beraberler indeki ler ayn masada oturmaktadrlar . Geceye katlan sanatlardan ib rah im Tatlses,programn icra ede rk en , b ir tane d e K rte t rk sy lemek iin Cumhurbakan Turgut zal'dan izin almtr. Cumhurbakan, "Yasa dakaldrdk, saknca yok" d iyerek izin vermitir. brahim Tatlses, Krtetrksne balar ba lamaz bir ncek i Cumhurb a ka n K en an Evrenve Babakan Yldrm Akbulut dn s alo nu nu terketmilerdir . Bylece, K rte trk sy lenmesin i protes to e tm ile rd ir . (Bk. Cumhur iyet ,28 Nisan 1991)Bu, birtakm de i ik l ik le rin sevg iy le , Krt lerin ve Krt k l trnn yarar dnlerek yap lmadn , i ve d kamuoyunun b ira z o ls u n sesin ik smak amac y la yap ldn aka gstermektedir.Svan Pervver'in Mezopotamya Mzik retim tarafndan hazrlanan"Krivo" is im li Krte kasetine "Trke yap t" diye izin verilmitir. zin,Kltr Bakanl taraf ndan veri lmit ir. (Bk. Cumhur iyet , 21 Mays1991) Bu ney i gsterir?Bu b ilin li, hesap l tavr b ir eyi a ka gs te r iyo r. Krt ler ve Krt dili,K rt e hl inkr ed iliyo r. K rte kaset yasaklanmyor, Krte kaseteizin veri l iyor ama, "b u z aten T rk e yaptt r" deniyor . Trk mevzuat nda Krte'n in adnn gememes i , i ler ide, msa i t bir zamanda , Krte'ye ve K rtle re ve rild i i s ylenen bu haklar tekrar ge ri a lab ilmek ,y ok s ay ab ilm e k amacn tamaktadr . Kr tle r in , Kr te 'n in ad gemezse , "... bizim mevzuatmzda za ten by le b ir etnik grubun , byle,bir dilin ad gem iyo r " denecek tir .B u rada T rk y ne tic ile ri b yk bir yanlg i inded i r. u husus a rtk belirgin b ir ekilde o rtaya km tr: T rk smrge ynet imi ne t r nlemle r a lrsa alsn, Krdistan'daki top lumsal ve siya sa l gel imeler i dahager i bir izg iye ekemeyecek tir . K rt ha lk n n s iy as al k lt r gndengne daha da younlaacaktr . Krt halk an gerekler ini daha salkl bir ek ilde kavrayacak t r. Krt u lu su nun zgrl k v e bamszlk b ir iz g ide tavr ve davran gste rmes ine hibir g enge l olamayacakt r . Trk smrge ynet iminin ne ka da r d erin b ir yan lgi inde o lduu g ittik e daha iy i b ir eki lde anlalacakt r.

12


15/156

zerindedir. Buna ramen Krtlerin ulusal varl hl inkredilebilmektedir. Krte'nin bamsz bir dil olup olmadhl konuulabilmektedtr, tartabilmektedir. Trk niversitelerinde, hl Krtlerin Trkln ispatlamaya alanprofesrler vardr. Trk niversitelerinde "Krt Trkleri" ad,altmda dersler okutulabilmektedir. Btn bunlar nasl ola-bilmektedi? Burada byk bir zthk var. Hem 30 milyonuakm bir nfusa sahip olacaksm, hem de "Krtler millet midir, halk mdr; Krtlerin bamsz dilleri var mdr; Krtlerin millet olma zellikleri var mdr..." gibi birtakm tartmalar olacak. Hem Ortadou'da 30 milyonu akm bir nfusasahip olacaksm, 550 bin kilometre kare geniliinde topranz olacak, hem de birtakm siyasal otoriteler, Krte'si yasaklayabilecekler, "Herkesin anadili Trke'dir" buyuran,"aksini iddia edenler haindir" buyuran kanunlar yapabilecekler...

te burada Krt toplumunun nem l i bir zaaf ile karkarya kalyoruz. Krt toplumunda bir hastalk var. Bunuirdelemeye almak gerekir. Bu konuda Krt aydm dedi imiz kategorinin ciddi, bir ekilde e le alnmas gerekir. Krtaydmlan hakknda ksaca, unu sylemek mmkndr.Krt aydm, Trk aydmnm kt bir kopyasdr. Bu konuylailgili olarak birka rnek vermenin gerektii kamsndaym.

I. ENTERNASYONALST KRTLERKrtler enternasyonalizmi hep kendi kimliklerini gizle

mek, kendi kimliklerini vurgulamamak iin kullanmlardr.Enternasyonalizmin kukusuz, byle bir yorumu yoktur;byle bir yorum sakattr. Uluslararas dayanma, ancak,uluslarn eit koullar inde, sz edilen birlikte yer alma-lanyla gerekleebilir. Entemasyonalist anlajaa sahip Krtleri ki grupta e le almakmmkndr.

A. Komnist Entemasyonal'ci Krtler1) 1972 yl Ekim ay. Diyarbakr'da, Dicle Nehri kysn

daki askeri tutukevlndeyiz. Bir grme srasnda arkadalarmzdan rahmetli Edip Karahan kendisini ziyarete gelenyalanlaryla Krte konuuyordu. O zaman herkes herkesin

13


16/156

ziyaretine kabiUyordu. Ziyaret ak havada, bahede yaplyor, ziyaretilerle tutsaklar dikenli tel rgler aymyordu. Z iyaret alan genel olarak kalabahk olurdu. Gerek ziyaretilertaraf, gerek tutsaklar taraf her zaman kalabalkt. Ziyaretilerin bulunduu tarafta askerler de olur, konumalar izlerlerdi.

Askerler Edip Karaharim Krte konumasma iddetletepki gsterdiler. Edp Karahan bu tepkilere hi aldrmad,Krte konumay srdrd. Ziyareti yakmlan da gayet rahat bir ekilde Krte konuuyorlard. Bu durumu, askerlertutukevi yneticilerine, komutanlanna haber verdiler. EdipKarahan Krte konumasn srdryordu. Tutukevi yneticisi subay bu manzara karsnda bjoik bir tepki gsterdi."Buras Trk yurdudur; burada Trke'den baka bir d konuulamaz; Trk vatamnda Trke'den baka bir dil konurulmas yasaktr..." diye bard. Aslmda, daha bakalar da,rnein kyller de ziyaretlleriyle Krte konuuyorlard.Subaylar ise daha ok Edip Karahanlm tavr ve davramla-nyla ilgileniyorlard. Edip Karahan ve ziyaretileri srarla vebilinlice Krte konuuyor lard . Subaylar tepki ler ini arttrdlar. "Buras Trk vatamdr, Trk lkesidir; burada Trke'den baka br dil konuu],amaz, yasaktr..." gibi fkeli szlerini younlatrrdilar. Ziyaretlerde Trke'den baka bir dilkonuulamayacama dair birtakm ynetmelik hkmlerinden sz ettiler. Edip Karahan, bu tehditlere, yasaklara, emirlere hi aldrmad. Krte konumasm srdrd. Tutsaklarla tutukevi arasnda kan ciddi tartma giderek byd.Subaylar, eer byle giderse, grmenin kesilecei tehdidinde bulundular. Gerginlik leden sonraki grmede ortaya kmt. Bitinceye kadar ylece srd.

Ertesi gn, tutukevinin eitli yerlerine, ziyaretlerdeTrke'den baka bir dil konuulamayacama dair emirleriihtiva eden bildiriler yaptrld. Bu emirler tehdit unsurunuda er iyordu. rnein, hava landrmada b jmke bir direkvar, oraya yaptrlmt. Koularn giri kaplarna, yemekhanenin ve tuvaletin kaplanna, kapara vs. bu emirler yaptulrmt. Krt arkadalar bu emirleri okuyorlar ve"hah hah haaa..." yaparak glyorlard. Bendeki izlenimise u: Emrin, yasam ieriiyle, bunlar yazan tutukevi y-

14


17/156

netlclleriyle alay ediyorlard, fakat, bu emre, bu yasaa herhangi bir tepld gstermlyorlard. Byle bir emre ve yasaatepki nasl olabilirdi? Herhalde Edip Karaharim grme s-rasmda gsterdii tavr ve davram gibi olurdu. Fakat, bunun sadece belirli bir yerde ve o an in gsterilen bir tavrve davran olmamas gerekirdi.

Halbuki, devrimci olan, entemasyonalist olduklarmvurgulayan, Markslst-Lenlnlst olduklarm syleyen Krtler-de byle bir bilin yoktu. Krtlerin okur-yazarlan gnlk lerde genel olarak Trke konuurlar. Devrimci olanlardabu tavrlar ve davramlar belki daha rahat bir ekilde z lenebilir. Krte'yi gayet rahat ve doru konuan iki Krt dnelim. Eer bu Ikl Krt Trke de biliyorlarsa, konumelan-m hep Trke yapyorlar. Bu durum 1960'h ve 1970'llyllarda byleydi, imdi de byledir. Okur-yazar Krtler, devrimci Krtler kendi dillerine, anadillerine, yani Krte'yedost deildirler. N eden acaba? Krt toplumunun bir zaafvar. Bu zaafla ilgili olarak aydnlar kategorisinin rdelenmesigerektii kamsmdaym. Krtler, tutukevi ynetiminin emir,yasak ve tehdit eren bildirilerini okuyorlar, "hah hah haa-a..." yaparak glyorlar, fakat ciddi bi: tepki gstermiyorla r. T ep ki gstermek s ra rla K rt e konumakla o lu r. rnein, "... sen bizim grlerde Krte konumamzyasaklyorsun, biz konuuyoruz, bunun iin de izin istenmez ; ayrca senin mahkemelerinde de konuuruz" demek birtepkidir. Ancak Krtlerde byle bir tepki, byle bir bilinyoktur. stelik bunlarin nemli bir ksm Krte de bi lmesine ramen Trke konuuyor. Eer ziyareti Trke biliyorsa, konumasm Trke yapyor.

O gnlerde, Krtler, kendi aralarnda Krte konutuklar zaman Trk devrimcileri tarafndan "milliyeti" olmaklasulamrlard. Bu sulama ve eletiriler, Trke bilmeyenkyllere dei l , daha ok devrimci ve demokrat renci lereyneltilirdi. Yani Trke de bilen, fakat kendi aralanndaKrte konuan renciler in veya eitli mesleklerdenKrtler iin yaplrd. Krt renciler de "milliyeti" olaraksulanmaktan ok rahatsz olurlard. Byle bir sulamaylaya da eletiriyle karlamamak iin de Krte konumaktan. Krt toplumu olma zelliklerini savunmaktan ok b-

15


18/156

yk tavizler verirlerdi. "Ben entemasyonalisttm" sz, itebu tr sulamalarn ve eletirilerin nne gemek iin sksk kuUamhrd. Temel sorun da burada ortaya kyor. Kendianadilinden vebadan kaar gibi kamak, smrgecinin dilini kullanmak, insanlar, devrimcileri entemasyonalist yaparm? yle bir rnek dnelim: Trk devrimcileri, Trkiye'de veya Almanya'da Trke konuuyor. Alman devrimcileri de bu Trkleri "milliyeti" olmakla suluyorlar. Bu sulamalar, du eletiriler karsnda. Trk devrimcilerinin tavnnasl olur? Burada, iki iliki arasmda elbette ok bjrk birfark vardr. Almanlarm Trkiye'de veya Trklerin Almanya'da bulunmasyla, Trklerin Krdistan'da bulunmas arasmda ok byk farklhklar vardr. Trkler Krdistan'dark ve smrgeci bir gtr. Trkiye Krdistan iin emperyalist emellere sahiptir.

Bir de Trkiye'nin yabanc bir g tarafmdan igal edildiini dnelim. O yabanc gcn Trke'yi yasakladmve Trklere kendi dilini ve kltrn dayattm dnelim.Bu durum karsmda Trk devrimcilerinin tavr ve davrannasl olacakt? Nasl olmaldr? Bu sre iinde Trk devrimcileri en temasyona lis t o lab ilmek iin igalcinin dilini mikonuacaklardr? galcinin diliyle mi yazp izeceklerdir?

Ajm dnemde zaman zaman koulara, idarenin sa-sakal, byk kesecei yolunda haberler de gelirdi. Bu tr haberler zerine idareye kar ok youn tepkiler oluurdu."Samz kestirmeyiz; byk bizim namusumuzdur; bymz kestirmeyiz!" Bu feodal bir tepki. Ayn zamanda bilinsizbir Krt tepkisi. Kafa kesilecek fakat byk kesilmeyecek...Kafasz byk ne ie yarar acaba?

Bu tepki kouta hemen rgtleniyor. "Barikat kurarz;yneticileri, askerleri ieri sokmayz." Herkes barikatm naslkurulaca konusunda nerilerini de sunuyor. "Dolaplaryle yerletiririz; masalan, sralan uralara koyarz... Falanca urada dursun; falanca u kesime g versin... Yemekhanedeki byk masay da uraya yerletirelim.." vs.Sa-sakal, byk yasama kar youn ve yaygn bir tepkivar. Fakat, Krtler anadilleri Krte'nin yasaklanmasnakar byle bir tepki oluturmuyor. Bu tr yasaklar Krtlerde bir tepkinin olumasna neden olmuyor. unu ifade et-

16


19/156

meye alyorum. Krtlerde eksik olan devrimci btn dei ldir, Markslst-Lenlnlst bilin deildir. Krtlerde eksik olanmilli duygudur. 1960'l ve 1970'li yllarda da byleydi; imdide byle.

Milli duygu nedir?Milli duygu, ksaca, nsamn, lkesini, ulusunu, diUnl

sevmesine ve ulusal deerlere bahlma lUkln duygularbtndr. Bunu somut bir rnekle aklamakta yarar vardr. Marie Curie'den sz etmek istiyorum. Kocas Pierre Curieile birlikte. 1903 ve 191 1 yllarnda iki kere Nobel flzlk dln kazanm. Radyoaktiviteyi ve radjrumu kefeden bir b ilim adam. Marie Curie bir Polonyal, Leh... Hayat daha sonra kz Eva Curie tarafmdan kaleme alnm. Bu anlatmlaragre Marie Curie'nin ocukluu 1870'll yllarda ge3ror. Po-lon3ra da Krdistan gibi talihsiz bir lke. Tarihte, eitli zamanlarda. Avusturya-Macar is tan mparator luu. Rus hpa-ratorluu ve A lman mpa ra to rlu u arasmda blnm vepaylalm. Marie Curie'nin de ocukluu, ilkokul hayat i galler altnda geiyor. Kitapta. Marie Curie'nin ocukluunailikin yle anlatmlar var: Okullarda Lehe eitim yasak.galcilerin dlllertyle eitim yap ly o r. ocuk la ra igalcinindilini retmek in ok byk abalar harcaruyor. Derslerigalcinin diliyle gerekletiriliyor. Dersler biter bitmez, d-mamn rttmenl snftan ayrlr a3rnlmaz ocuklar sakladklar yerlerden kitaplarn karyorlar. Onlan okumaya alyorlar. Kendi aralannda Leh diliyle. anadlUeriylekonuuyor lar . galci asker ler in, po lis le r in kend i kyler inde,kasabalarnda gerekletirdikleri ileri, ikenceleri vs. anlatyorlar. ocuklar kendi bildiklerini arkadalarma anlatyorlar. Lehistan'a ballklarn, Lehlstan'm gzeUiklertnl anlatyorlar. Kendi anadlUeriyle konumanm, kendilerinirahatlattn sylyorlar. Dmamn eitim sistemini, retmenini vs. elet ir iyor lar. galcinin retmeni suufa gme -den hemen nce bu kltaplann jdne glzUyorlar, galcinin d iline dnyorlar. Bunlar 6-12 ya arasndaki ocuklar. Butavrlan, bu davrantan nas renmiler? Elbette aile evrelerinden, daha geni toplumsal evreden. Bu ocklanndncesine, tavr ve davramna egemen olan, onlara heyecan veren milli duygudur. Bu anlamda mli duygunun Krt-

17


20/156

lerde oluamadm veya ok clz olduunu anlatmaya ah-yorum. Krt toplumunda rrk ve smrgeci dayatmalarayatknlk var. rk ve smrgeci dayatmalara kar bir tepkiolumuyor. Bu tavm ve davramm baz tarihsel ve toplumsa l nedenleri olduu aktr. Bu noktada, Krtlerin okumu-yazm kesimleriyle ilgili, "aydm" dediimiz kategoriye girebilecek olanlaryla ilgili baz eyler sylemeye alyorum. Bukesimde nemli bir zaaf var. Bunu ifade e tmeye alyomm.

Burada ifade edilen milli duygu anlaynm, rk bir ierik tamad hemen anlalmaktadr. rk erik tamasyle dursun, rk basklara kar kendini savunmaktadr.Eitliki olduu aktr. Bask ve zulme kar olduu iin,ulusal deerleri, gaspedmi haklan savunduu iin, bakauluslann ulusal deerlerine saygl olduu iin insancldr,adatr. Bu tr bir milli duygu anlaymn hibir ulus iintehlike tekil etmedii besbellidir. Krtlerde mll duygu, ancak, baka uluslara, rnein komu uluslara kar saldrganl k tad zaman tehlikeli olabil ir, meln, Trkleri,Araplan ve Farslan, dev let zoruyla ve dev let terr arach-yla asimile etmeye ahmak , bunun iin aba harcamaktehlikeli olabilir. Ortadou'da. Trkler iin. Araplar ya daFarslar iin, ne gnmzde, ne ksa vadede , ne de orta veuzun vadede byle bir tehlike sz konusu deildir. Kendileriok bjKik rk ve smrgeci basklar karsnda bulunanKrtlerin, Krt kltrnn, bu basklardan kurtulmak veherkesle eit olmak iin gsterdikleri abanm "rklk", "ovenizm" olarak deerlendirilmesi ok byk bir yanlgdr.Bu, Krtleri kk drmeyi, aalamay amalamaktadr. nk, Trk devrimcileri milliyetilik kavramma kt.olumsuz bir anlam yklemektedirler. Aslmda, milliyetilik,ulusuluk kavramlarma kt, olumsuz bir anlam yklenmes i de isabetli deildir. Milliyetilik, ulusuluk, ancak tekiuluslara saldrgan emeller besledii zaman , meln onlanasnl le etmeye giritii zaman olumsuzdur. Yoksa, ulusun,ulusal deerlerini savunan, onu bu ynde bilgilendiren veeiten bir mllllye.tilik. ulusuluk anlay olumsuz ya datehlikeli deildir . te yandan "ezen ulus rnllllyetllif ile"ezi len ulus milliyetilii" arasnda herhangi bir aynm yaplmamas da yanl bir tutumdur. Saldrgan, asnllasyoncuTrk milliyetilii ile. her trl rk ve smrgeci saldrlara18


21/156

kar kendisini korumaya. Krtleri komulan uluslarla eitklmaya ahan Krt milliyetiliini aym kefeye koymak artniyetli bir tavrdr. Bu tavr, Markslst-Lenlnlst kavramlarla,devrimci ideoloji le ne kadar sslenirse sslensin, irkinlikten kurtulamaz.

2) Bu konuyla ilgili olarak bir rnek daha vermek istiyorum. Yalnz bundan nce , bu olayla balantl olduu inbaz olgular ve sreler zerinde durmak gerekiyor. 2 Mart1973 Diyarbakr Skynetim Komutanl Tutukevl'ndeyiz.Dicle Nehri kysmdaki gzalt ve tutukevi koulan ve hcreleri... O ralarda. Skynetim Tutukevi'ne, Siverek'ten,Mu'tan, Tunceli'den, Krdistan'm eitli blgelerinden oksa3ada gen insan getiriliyordu. Bunlar, poliste. mli emniyette uzun sre sorgulanyorlard. Bu srada kence gryorlard. Fakat skynetim yneticileri, 1973 ylnm bandan tibaren baka bir dayatmay daha gndeme getirmeyebalad. Gzalt sresi biten ve skynetim tutukevine, koulara getirilen baz gen insanlan gene emniyete, sorguyagtrme abas vard. Ocak ve ubat aylarmda bu ekde,MT'e gtrlen, yeniden i kenceye alman ve sorguya ekilen genlerin says artt.

1973 jolnm ubat aymm sonlannda, koua Siverek'ten ok sayda devrimci gen geldi. Bunlar uzun sreemniyette tutulmular ve ok ar ikence grmlerdi. Koularda balanndan geenleri uzun uzun anlattlar. 2 Mart1973 gn bunlardan bir ksm yine emniyete, sorguya gtrlmek istendi. Arkadalar, genlerin sorgu iin verilmeyeceini, nk emniyette ikence yapldm sylediler. Tutukevi yneticileri, bata yarbay olan mdr, "ikenceyaplmayacak, kUanna bile dokunulmayacak" diye sz verdi. Buna ramen kou temsilcileri tarafndan bu szleregven duyulamayaca, arkadalann verilmeyecei vurguland. 2 Mart 1973 gn, tutsaklarla tutukevi yneticileriarasmda geen tartma gece yansna kadar srd. Dahasonra baz arkadalar yataklarma ekildiler. Tutukevindegergin bir hava vard. Kimse yakm gelecein ne getireceinikestlremiyordu. Tutuklulann sinirleri iyice gerginlemiti.Herkes birbirine skunet tavsiye ediyordu. Bu arada, askerler koulara girip istedikleri insanlan almasmlar diye, giri

19


22/156

kapsmn arkasma barikat kuruldu. Dolaplar, masalar, ranzalar vs. kapmm arkasma yerletirildi. Baz arkadalar barikatm stnde nbet tutmaya baladlar.

Bu psikolojik ortam iinde, vakit henz alaca karanlkken, baz arkadalar henz ku uykusuna gemiken, havalandrmadan ayak sesleri, koumalar, fsltlar gelmeyebalad. Daha sonra megafondan gmbr gmbr bir sesyeri g inletti: "5 dakikaya kadar kouu terketmedllnlztaktirde koulara ate alacak." Ve emir birka kere tekrarland. Herkes yataktan kalkt. Zaten giyinik olmayan yoktu. Yataklara giyinik bir vaziyette ve tetikte uzanmlard.Herkes endie iinde, ne var ne oluyor diye birbirine soruyordu. Kou temsilcisi arkadalar tutukevi mdryle l-kl kurmaya altlar. Fakat, havalandrmadan, svg. hakaret, aaama ve tehditten baka bir ey duyulmuyordu."Hepinizi geberteceiz", "Ananz s..." diye gr lyor lard . stelik bunlar o zamana kadar koulara gelen askerlerin sesleri ve tavrlan deildi. Koularda panik belirmiti. Bylebir ortamda, kou pencerelerinden, koulann ilerine doru ate edilmeye baland. Hakiki mermilerle ate ediyorlard. Herkes ranzalann altma. kylara, kelere gizlenmeyebalad. Koutaki panik biraz daha artt. Kurunlarm hemen arkasndan, koulara sis bombalan, gz yaartc veses bombalan atld. Kimse kimseyi gremez oldu. Bu bom-balarm boucu etkilerini nlemek iin herkes pencereleredoru meye balad. Fakat pencerelerde sahh insanlarate vaziyetinde bekliyorlard. Hakaret ve tehdit yadnyor-lard. "Hepinizi geberteceiz..." "Ananz s..." Boucu etkilergittike daha da artmaya balad. Herkes ana gl kapmap havalandrmaya kmak istiyordu. Fakat giri kapsmnnne barikat kurulmutu. Havalandrmaya kmak imkanszd. Etraf karanlkt. Elektrikler kesikti. Boucu ve gz yaartc bombalann etkilerini gittike arttrmas zerine barika t ksa zamanda bozuldu. Herkes can havl iy le kendlslilhavalandrmaya atyordu. Havalandrmada ise. sopa ve ikence vard.

Gvenlik grevlileri, havalandrma kapsndan itibareniki sra oluturmutu. Kenerlan, coplu ve silahl askerler ta-rafmdan oluturu lmu uzunca bir koridor. te. havalandr-

20


23/156

maya kabilenler, bu gvenlik grevlilerinin hakaret ve sv-gleriyle birlikte cop lan, dipikleri, tekme, tokat ve yummk-lanyla da kar layorlard. Bir kez havalandrmaya ktktan sonra, bu koridora girmekten baka are yoktu.Koular bylece boalt ld . Koutak i btn eyalara elkondu . Bir y m yasak lama la r, kstlamalar getirildi. Bylebir dayak ve ikenceden sonra, olay larm elebas olduklangerekesiy le, 40 kiiyi ayrdlar ve hcrelere koydular. Buhcreler , koulardan b ira z uzakta yd ve ara lannda hibirbalant yoktu. 40 kii arasmda ben de va rd m . Hc re le rdeelektrik yok. zel olarak karanlkta braklm. k ie r ik ie ryerletirildik. Doal olarak hibir ey yok. Ne kitap, ne gazete... hibir ey. Gnde bir kere asker nbetilerin gzet iminde tuvalete gi tmeye izin veriliyor. Yanm zda saa t var . Fakat ,zamam lmek olduka g. Arkadalar zaman zaman trk sylyorlar. Nbet i asker ler trk sylemeye, zell ikleKrte trkler sylemeye iddetle ka r k yo rla r. Bunar amen arkadalar trk sylyor lar . Anlatmaya ahaca-m esas konu da bununla ilgili.

Birgn bir arkadamz Krte trk sy lemeye balad."Berlvan" isimli trky sylyordu. Ses i ok gzeldi. Trk sy lemeye balad zaman herkes kendisini lgiyle, dikkatle dinlerdi. Arkadamz, istek veya rica zerine dei l ,kendi istedii zaman trk sylerdi . Zamana , mekna vegnn koullanna gre de ne syleyeceini iyi saptard. "Be-rivan" isimli trky sy lemeye baladmda. hcrelerdekibtn arkadalar sessizce onu din lemeye koyuldular. Fakat,trk henz bitmeden, ortasma be ge lmeden , baka hcrelerden bir arkada, "Manda 3mva yapm st dahna"yabenzer bir trk okumaya balad . Bunun zerine, hcrelerden, bu tavr ve davrama itirazlar ykseldi. nk okrahatsz edici bir durumdu. Bu itirazlarm, "bu gzel trky dinlerken sen nereden ktm?" gibi bir anlam vard. Oarkada da kendisine yaplan bu protestolara u karhverdi: "Ben entemasyonallstlm, arkadalar!.." Krte trkdinlemeye tahamml edemiyor; Trke trk sylyor ve"Ben entemasyonallstlm" diyor. Akl almaz bir anlaja. Ben,entemasyonalist anlaym milli duygulan ufaladm, para-ladm, yokettlinl Krtlerde grdm. Baka lkelerde, baka uluslarda, bu durumu net bir ekilde izlemek mmkn

21


24/156

deildir. rnein Fransz Marksisti, Rus Marksisti, ArapMarksisti, Trk Marksisti, Yunan Marksisti, AmerikanMarksis. . . var. Faka t Krt Marksisti yok . nk Krt ln vurgulamyor; Krtlnden kaarak, "Ben entemasyo-nallstim" diyor. Enternasyonalizm, Krtl giz lemenin birrts...

1960'h yllarda. "Ben entemasyonallstlm" sz Krtlertarafmdan sk sk kullanlyordu. O zaman Krtler, dahaok Trkiye i Partisi iinde. Fikir Kulpleri Federasyonui inde, 1960'h yUarm sonlanna doru da Devr imc i DouKl tr Ocaklan iinde rgtleniyorlard. Trkiye i Partisisosyal ist devrim anlaym savunuyordu. Devrimci GenlikFederasyonu iinde rgtlenen Krtler de vard. Dev-Genounlukla Milli Demokratik Devrim tezini savunuyordu.1971 rejiminde, gzal tma alman ve tutuklanan Krtler dahaok, davalarmm grld Diyarbakr'a getiriliyorlard. Busre i inde, "Ben entemasyona l is t im" sz Krtler tarafmdan daha ok sylenir oldu. Krt arkadalar, yerli-yersiz,zaman l - zamans z , sk s k , "Ben entemasyonalistim" diyorlard. Hat ta , gene l olarak ou l "b iz" szc bile kuUamlm-yo rdu . "B iz entemasyonalistiz" sz daha az duyulurken,"Ben entemasyonalistim" daha ok unun iin sy len iyordu:

1971 dneminde, Diyarbakr-Srt lleri Skynetim Ko-mutanl'nda grevli askeri savc lar , hazrladklan idd ianamelerde, tarihte Krt diye bir milletin olmadm, herkesinTrk o ld uunu, K rt e diye binen bamsz bir dil olmad-m. Krte ' rn Trke'nin bir lehesi olduunu iddia edi-yoriard. Bunlar ispat edebi lmek iin binblr trl yalana-dolana tenezzl ediyor lard . Krtlerden ve Krte'den, Krtlerin ulusal ve demokratik haklanndan sz edenlerin su ilediklerini, cezalandrlmalan gerektiini vurguluyoriard.Krtlerden ve Krte 'den sz edenler i tehdit etmeyi h i ihma l e tm iyo rla rd . B u du rumda Krt lere den grev, elbette , Krtlerin ve Krte'nin varlm savunmakt. DevrimciDou Kltr Ocak lan 'na mensup arkada lann bunu bilinlive kararl bir eki lde, co ku yla yapmas ge re kiy ordu . Faka t1971 yl yaz ay lannda. zell ikle Seyrantepe Gzal t kou la-nndak l izlenimlerim bu merkezde deildir. Trkiye i Partisi ve Devr imc i Dou Kltr Ocak lan 'na mensup baz arka-

22


25/156

dalar byle dnmyorlard. Krtleri. Krteyi savunma-nm "saclk", "milliyetilik" olduunu sylyrlard. "Bizdevrimciyiz; biz entemasyonalistiz; milliyetilik ve sacikkokan nerileri kabul edemeyiz..." diyorlard. Krtlerin varlm ve Krte'yi savunmak istemiyorlard. Halbuki. 1971koullan dikkate almd zaman, en devrimci, en demokrattavr buydu. nk, Krte ve Krt kltr zerinde okyoun bir bask vard. Savc lar Krtlerin varlm inkr edebilmek iin her eyi mubah sayyorlard. Bu durumda, Krtlerin ve Krte'nin varlmm savunulmas kammaz bir grev olarak kendisini dayatyordu.

O zaman tutukevinde. Batman, Silvan. Kozluk. Ergani,Diyarbakr gibi Krt ehirlerinde Devrimci Dou KltrOcaklan kurulmutu. eitli yerlerdeki kurucular arasnda;18-20 yalarmda genler, retmenler, esnaftan nsanlar,kyller. iler vard. Onlar Devrimci Dou Kltr Ocakla-n'n savunmak isttyorlard. DDKO'mn, bask altmda tutulanve yok edilmeye allan Krt dini ve kltrn yaatmak,bu basklara kar bir bln oluturmak iin kurulduunuanlatmak istiyorlard. Baz avukat, doktor ve renci arkadalar da onlann bu tutumlann ve davramlanm engellemeye alyorlard. yle diyorlard:

"Biz DDKO'n bo zamanlanmz geirmek iin kurduk.Burada, gazete okujrup sohbet ediyoruz. Biz DDKO'n Trke bilmeyenlere Trce retmek iin kurduk. Kahvehaneyegidip kumar m oynayalm! Bo zamanlarda, iten sonra,burada oturup sohbe t ed iyo ruz , gazete okuyoruz. . . S iz askeri savcnm karsnda byle syleyin, Krtlerden, Krte'denisz etmeyin. Byle sylerseniz tahliye olursunuz. Tahliyeolunca, danda. 5toe esas dnceniz dorultusunda faaliyette bulunabilirsiniz. Ama Krt olduunuzu vurgularsamz.Krte'ye bask yapldm vs. sylerseniz ok ar cezalarlakar larsnz. er ide, cezaevinde kalmak marifet deildir ,nemli o la n d anda olmakt r . Danda o lmadan hibir eyyaplamaz. Hem ,biz devrimci insanlarz. Entemasyonalistnsanlarz. Devrimciler, entemasyonalist olanlar, dil gibi.kltr gib i konulara fazla arl k vermezler. Sosyal is t toplumkurulunca bu gibi konular kendiliinden zmlenir..."

1971 yl yaz aylan. Seyrantepe'dekl gzalt ve tutukevi

V 23


26/156

koularma henz gelmiiz. Bu tr propagandalar, milliduygular biraz daha diri olan gen nsanlara kar, eitlizamanlarda ve eitli vesilelerle srekli yaplyor.

Aym yl Ekn ay sonlannda. Dicle Nehri kysmdaki skynetim gzalt ve tutukevi koulanna tamdk. Benzerpropagandalar orada da srd . nsanlar, Asker i Savchai fadeye gtrlrlerken kendilerine ben ze r ey le r sylenirdi.Nas l bir tavr ve davram i inde olmalan gerektii anlat l rd.

Ankara ve stanbul DDKO davas , 12 Aralk 1971 'd ebalad. Diyarbakr. Batman. Silvan, Ergani. Kozluk DDKOdavalan da 1972 yh balarnda balad . Sonra bu iki davabirletirildi, tek bir dosya haline getirildi. Benzer propagandalar, dava ncesinde de. dummalar srasnda da hep srdrld. Btn bunlara ramen baz tutuklular kendi aralannda. DDKO'nm, Krt varlm, Krt dilir ve kltrnsavunmalar gerektii konusunda ok ciddi ahmalar srdrdler. Ankara ve stanbul DDKO'na mensup, nce 6 kii,daha soma da 9 kii ciddi siyasal savunmalar yaptlar.

Bu dnemde "Ben entemasyonalistim", "Biz entemasyonalistiz" szler i sk sk duyulurdu. Bir avukat arkadamyle demiti: "Ben entemasyonalistim. Doacak ocuMan-mn adm Cengiz koyacam, Alpaslan Mete koyacam..."Bunun entemasyonalist bir tavr ve davran olmad , entemasyonalist bir dnce olmad aktr. nk, Krt lerin ocuklarma. Cengiz , Alpaslan, Mete gibi Trk isimlerikoymalan yasa gereidir. Krt isimleri konulmas yasaktr.yleyse, Krtlerin ocuklarma bu tr isimler koymas enter-nasyonalist bir dnce, tavr veya davram deildir. Bu,rk ve smrgec i dayatmalara boyun ei in devrimci birterminolojiyle rtlmeye, g iz lenmeye allmasdr. Halbuki,12 Mart ' tan nce, gerek Trkiye i Part is i ahma lan iinde, gerek DDKO faaliyetleri srasnda, Krt diline ve Krtkltrne yaplan basklar daha sk konuulurdu.

1971 rejiminde, Diyarbakr'da pek ak ve belirgin bireki lde gr lmeyen farkl bir sre daha vard . mak'l Mrit Aa, ee r Krt^ genler i kendis iy le Trke konuuyor larsa, onlarla konumuyordu, sohbet etmiyordu. Hurit Onukashnda Trke biliyordu, fakat Krt genlerinin kendi dille-

24


27/156

rine dost olmayan tavr ve davramlarm bu yolla eletirmeye alyordu.

Krtlerin Ortadou'daki nfuslan 30 milyonu akmdr.Buna ramen Krtler, hl inkr edilebilmektedir. Krte'nin bamsz bir d olup olmad hl tartlabilmekte-dir. Krte'ye yasaklar getirilebilmektedir. Bu durumda Krtokur-yazarlanmn ve aydm kategorisine girebilecek Irsanla-nn niteliinin incelenmesi, rdelenmesi gerekli olmaktadr.Bu erevede devrimci enternasyonalizm, komnist enternasyonalizm inde yer alan Krtlere ksaca baktktan sonra , s lam enternasyonal izmin i savunan, mmeti enternasyonalizmi savunan Krtlerin dncelerini, tavr vedavramlanm da irdelemekte yarar vardr.

B. s lamc Enternasyonai is t ieruras ak bir gerektir: Ortadou'daki btn uluslar,

s lam iye t'i, s lam l kend i ulusal kartan dorul tusundakullanmlardr. Araplarn, Farslann, Trklerin s lamlyeteyaklamlarmn ana boyutu budur. slam devlet ler inden hibiri, slamiyeti, slam dncesini gelitirmek, slam halkla-rmm refah ve mutluluunu artrmak dorultusunda ynlen-dirmemltir. Kendi milletlerinin karlarn, mli karlarmher zaman n planda tutmulardr. s lamiyet i , hep bu mli ,ulusal karlann gelimesi, yaygmlamas dorultusundakullanmlardr. s lam iye tle , s lam dnces iy le , s lam devletleri arasndaki ilikinin ana boyutu budur. Bu dncenin en somut kamt Krtlerin durumudur. Ortadou'nun ortas nda, Trkiye, ran, Irak, Suriye gibi Mslman devlet lerarasmda bllm, paylalm olan Krtlerin durumu,sadece slamlann, Mslmanlann dei l btn insanhm daasabdr. Kavmiyeti, ulusall reddeden, btn Mslmanlann karde ve eit olduunu, bir te k s lam Devlet i o lmas gerektiini, yani ' s lam En te rn as yona lizm in i s av unan s lamlak m lara Or tadou 'dak i s lam devletlerinin hemen hepsinderastlanmaktadr. Fakat . Trk iye 'de. ran ve Irak'ta bu akmlar, Krtlerin ulusal hareketini engellemek iin kuUamlmak-tadr. Bu akmlarm, Trklerin ulusal hareketine, Araplann ya da Farslann ulusal hareketine hibir itlrazlan yoktur.Hatta dinsel kisve altmda gelitirilen, tevik edilen akmlarda daha ok bunlar olmaktadr.

25


28/156

1988 yl Mart aymn ortalanm dnelim. Gney Krdistan'da Halepe kentinde, kimyasal silahlar kullanld.Saddam Hseyin kimyasal silahlan ze l olarak Krtlere kar kuUand. Krtlerin gelimekte olan ulusal ve demokratikmcadelelerini ancak kimyasal silahlar kullanarak nleyebileceini dnd. Bebinin zerinde Krt inam, kadn, ocuk, yah bir anda katledildi. Onbinlercesi de sakat kald,yaraland. Yzbinlerce Krt ise, kta-kyamette yerini yurdunu terketmek zorunda kald, madur oldu. Snacak biryer bulabilmek iin ok byk glklerle karlat. Butam anlamyla bir soykrmd.

Mslman olduu binen bir dpvlet ynetimi, yine Mslman bir halka kar byle bir zulm, byle bir soyknmnasl dnebilmitir? Bu soyknm nas uygulayabilmitir?Fakat Mslmanlar, bu zulm, bu ikencejd, bu soykrmsorgu lamam la rd r. "s lamiye t kavmiyete deer vermez, slam inancmda olan herkesi eit grr, aynm yapmaz..." diyen ve tek bir slam Dev le ti is te yen s lamc akmlar da busoyknm sorgulamam lardr . Trk , Arap ve Fars s lamlan-nm, bu cinayetleri sorgulamamas, eriinin nedenlerinitahin etmemesi doaldr. Burada eletiri konusu olarar daha ok Krt olan slamclardr. nk soyknm Krtlere uygulanmtr. Bu soykrm, bu zulm, birinci planda, elbette,Krtleri ilgendirmektedir.

Halepe'ye kimyasal silahlar atmasuidan birka gnsonra , Kuveyt ' te s lam Kon fe ran s Zirvesi topland. 42 Mslman Devlete mensup devlet ve hkmet bakanlan Kuveyt'te toplant halindeydi. slam Konferans Zirvesi , Filipin-lerden Filistin'e, Afganistan'dan Bulgaristan Trklerine,Sudan'dan Bat Trakya'ya, Kbrs Trklerinin dummundanMoritanya'ya kadar btn Mslman toplumlanyla ilgi kararlar ald. rnein, Bulgaristan'daki Mslman Trklerinisimlerini deitirdii iin Bulgaristan hkmeti, Fist lUe-re bask uygu lad gerekesiyle sra hkmeti, Afganistan'daki varlndan dolay da Sovyetler Birlii knand. Fakat, Krtlere kar kimyasal sah kullanan, bebininzerinde kadm, 'ocuk ve yal Krt insanm katleden, soyknm yapan Saddam Hseyin ynetimini eletirmek hibirMslman devlet bakanmm veya babakanmm aklma be

26


29/156

gelmedi. Burada devlet bakanlarndan veya babakanlardan ok slamc siyasal akmlarn eletirdilni bir kez dahabelirtmekte yarar vardr. Szmzn nemli b ir ksmmm daKrt o lan s lamcara o lduunu bir kez daha belirtelim. slamc akmlar bylesine bir soykrm neden grmezden veduymazdan gelmilerdir? s lam Konferans Zlrvesl 'ne kat-lanlan, bu konuyla ilgi olarak neden eletlrmemilerdir?Onlara, bu soykrmla gili sorulan neden sormamlardr?slamc akmlar bir slam devletinin, Mslman Krt halkna kar uygulad bu soyknm neden, kamuoyu nnde,etraf l bir ekde tar t mamlardr? s lamiyet te, byle birsoykrmn, zehirli gazlarla ocuktan, kadmlan, yalan katletmenin yeri var mdr? Yukanda ifade etmeye ahtm.Trkler, Araplar, Farslar , slamiyeti hep kendi miUetlerininmli kartan doru l tusunda kul lanm lard r . Ama lan slamiyeti gelitirmek, Mslman halklann refahm ve mutluluunu arttrmak dedi r . s lam devletleri tarafndan Krthalkna yapan zulm, bu dncenin ok nemli bir kantdr.

slam Konferans Zirvesinde veya benzer rgtlerde,Saddam Hseyin ynetiminin bu nitelii eletirmedii iin,bu sahlar Krt halkma kar srekli olarak, youn bir ekilde kuUandmt r . 1988 Temmuz ay ortalannda ran-Iraksavamm sonunda, taraflar arasnda atekes imzalanmtr.Austos ay sonlannda da, Irak, Krtlere kar youn birsaldnya gemitir. Btn birliklerini Krdistan'a seferberetmi; kimyasal sahlar yani zehirli gazlar en etki bir ekilde kullanmtr. Gney Krdistan'da Krtlere kar srdrlen soykrm Birlemi Mlet ler Gzlem Heyeti 'nin, ran-Irak smnnda mevzenmeye baladklan bir srada gerek-letirmit". Bu da . Birlemi Milletler'e bile meydan okuma, onu hie sayma anlamna gelmektedir. Halbuki, B-le-mi Milletler' bu tr kitle imha sahlanmn kuUah lmasmyasaklayan birok antlamas, szlemesi vardr.

Gney Krdistan'da. Krtlerin, kimyasal sahlar kuHa-nmas yoluyla soykrma uratlmas olay zerinde, dahadikkatli ve ayrmth bir ekilde dumlmasmm yarar vardr.Yukanda belirttiimiz gibi, Halepe 'de soykrma uratanKrt sanlanmn says bebinin zerindedir. Aslmda, Ha-

27


30/156

lepe'den nce, yine Gney Krdistan'da, eitli yerlerde veeitli zamanlarda kullann kimyasal silahlarla katledenKrtlerin says, Halepe'de katleden Krtlerin saysndanok daha fazladr. Klmyasar sahlar uzman. Alman Alexan-der Stenberg Spahfun anlattma gre, Saddam Hseyin ynetimi, 1986 ve 1987 yUannda da. Gney Krdistan'da eitli zamanlarda ve eitli yerlerde kimyasal sahlarkunanmtr. Bu sralarda, kimyasal sahlann yapmas,kuUanmas ve etkiriinin llmesi henz deneme aama-smdadr. Hangi zehirli gaz, hangi birimde ve hava koulunda kuUamld zaman daha ldrc sonular elde edilmektedir? Bu gibi sorulann cevabnm aranmas iin denemeleryapmaktadr. Bu denemeler iin de Krtler kuUanmakta-dr. Ashnda, dnyada, benzer denemeler iin daha ok fareler kullamlmaktadr. Ama Saddam Hseyin gibi rk ve smrgeci bir diktatr in Krtlerin, farelerden daha kjTnetlibir konumlan yoktur. Onun iin, 1986, 1987 ylarmda. Gney Krdistan'da, eitli vesileler yaratarak, sk sk denemeler yapmtr. Alman insan haklan savunucusu. Medico n-temational'dan Alexander Stenberg Spohr'un dediine gre.bu denemeler srasnda katledilen Krtlerin says. Halepe'de katledilen Krtlerin saysmdan daha fazladr. Bu denemeler srasmda zehirli gazm daha ldrc old^u saptanmtr. Bunlar, hardal, tabun ve alin gazlandr. Ve bugazlarda karar khnmtr. Gerek Halepe'de, gerek dahasonralan kuUanan gaz lar bunlar olmutur. rnein 1988Austos'unda kuUanan gazlar bunlardr. Bu srada kuUam-lan kimyasal gazlar sonunda onbinlerce Krt inam soykn-ma uratmtr. Onbinlerce Krt inam yaralanm, sakatkalm; yzbinlercesi, yerinl-yurdunu, evlnl-barkm terketmek zorunda kalmtr. Snacak bir yer bulamamtr. S-mabdii yerlerde ok kt muamelelerle karamtr.Btn bunlar Mslman bir devlet in, bir s lam devlet inin,Krt halkma kar uygulad bask, zulm, ikence ve m hadan baka bir ey dedir. Ve bu sistematik bir zulmdr, ikencedir. Devlet terrnn kendisidir. Byle bir zulm karsnda slamcar ne yapmlardr? Bunlargrmezden, duymazdan gel inebi lecek olaylar mdr? "slamiyet, s lam inancnda olanlan karde sayar; kavmiyet , miUetnen l bir deer dedir . slamlar tek bir devlet ats altm-28


31/156

da toplanmahdr" demek, bu cinayetlerin, katliamn, soykm-mm varln glzleyebIr mi? Bu konularla ilgl grevlerinyerine getirilmesine engel olablr mi? Bu zulmler, soykrmlar, katliamlar, kenceler grmezden geUnerek kardelikkumlablrml?

Alexander Stenberg Spohr, 25 Austos 1988 gn, Seyhan blgesinde meydana gelmi bir olaja yle aratmakta-dr: "... Kimyasa l silahlar a tmasmdan sonra, Krtler bykbir panie kapdar. oluk ocuk, kadm-erkek, gen-Ihtlyar, lkern kuzey smnna doru kamaya baladar.Seyhan blgesinde dar bir vadiye sndlar. Buras derin.nce, uzun ve dar bir vad i id i. blh ln zerinde Krt insanbu vadiye snmt. Saddam Hseyin kuvvetleri buralanbombalamak istedi. Fakat, vadi dar, ince ve derin olduuiin uaklar buralara dah yapamad. Sonra vadiye zehirUgazlar attar..Vadinin her taraf zehirli gazlarla doldu. 10-15dakika iinde binln zerinde insan ld. Sdece 20 kiikurtuldu. Bu 20 kii, vadinin en yiksek yerlerinde, sra-nnda yryen ve Krtlerin yrylerini emniyet ltma almakla grevli olan, yryn gvenUini salamaya alan pemergelerdi. Birka gn sonra vadide zehirU gazlannetklnUi azald. Vadiye buldozerler girdi, her taraf yakt, ykt. Krt insanlarnn cesetlerini toplu mezarlara, ukurlaradoldurdu."

1988 3r uba t ve Mar t ay larmda, Krt s lamc lan, Krdistan'm baz ehirlerinde, metn Batman'da gsteriler veyryler dzeredl. Bu mitinglerin amac Bulgaristan'dakiTrklerin mU haklarm savunmakt. Bulgaristan'da yaayan Trklerin' isimlerinin deitirilmesinden, Trke adlannyasaklanmasmdan dolay Bulgaristan hkmeti eletiriUyorve sulanyordu. Bulgaristan'daki Trklerin isimlerinin ya-saklanmasm protesto eden, bunun iin mitingler, gsterilerdzenleyen Krt s lamcan , Saddam Hseyin ynetimininKrtlere uygulad zulm, ikence, soykrm karsmda kl-lanm kprdatmadar. ocuk, kadn, ihtiyar birerce KrtInsamnm zehirli gazlarla yok edmesl karsmda sustular.Bu soyknmlan grmezden, duymazdan geldiler.

Kald ki. Trkler Bulgaristan lkesinde yaamaktadr.Osmanl Devleti. Bulgaristan lkeslr fethetmi, orada, s-

29


32/156


33/156

Konferans Zirvesi'nde, bu konunun sz be edilmemiti.Arap devletlerinin, Arap hkmetlerinin, Krtlere kar kimyasal sahlar kuUanmasm^an sz etmeye balamalan 2Austos 1990'dan sonraya, Saddam Hseyin ynetiminin,Kuveyt'i igal ve hak etmesinden sonraya rastlamaktadr.me Suudi Arabistan iin durum tamamen bu merkezdedir. Bu konu e giU olarak, Suudi Arabistan'da ii olarak alan bir arkadam anlattiklann ok gi ekici buluyorum:

Arkadamz uzun senelerden beri Suudi Arabistan'daii olarak alyor. Kuzey Krdistan'dan bir Krt. Krt ge-rlalan, PKK'nm dncesini ve eylemini destekliyor. Dindar bir kii. Cuma namazlanm hi karmyor. Cuma namazlarnda, Arap hocamn okuduu hutbeyi yakndandinliyor. Arap imam, hutbesinde, Fipirerden Fistln'e, Moritanya'ya kadar btn Mslman halklann kurtulu mcadeleleri iin dua ediyor. Ulusal kurtulu sava veren buhalklann isimlerini birer birer sayyor. Arap imam her Cumagn verdii vaaznda bunlan ifade ediyor. Bu konumalararkadamz tarafndan ilgiyle izleniyor. Arkadamzm giy-le izledii bu konumalarda, Krtlerin ad hi gemiyor. Budurum da , ii arkadamzn dikkatini ekiyor. Binbir trlbask ve zulm altmda olan, bk sk soykrmlarla karaanKrtler neden Arap imamn dikkatini ve gisini ekmemektedir? Krtler de Mslman de mi? Arkadamz bu merakm, birgn. Cuma namaz kmda Arap imama ayor.Irak'n henz Kuveyt'i igal etmedii tarihten nceki bir zaman sz konusudur:

Hocam, hep mcadele eden Mslman halklar iindua ediyorsunuz. Fillpinler'deki, Endonezya'dakl Mslmanlar, Afganistan'daki, Fistin'dekl Mslmarar, Habeistan'daki, Sudan'daki, ad'dakl Mslmanlar, Kbns'takl.Bat Trakya'dakl. Bulgaristan'daki Mslmanlar. PoUsari-o'dakl . Mor i tanya 'dak l Ms lman la r vs. herkes va r. Dikkatediyorum. Krtlerden hi sz etmiyorsunuz. Bunun nedeninedir? Krtlerden zel olarak sz etmemenizin bir anlamvar m ? Bu soru ze rin e Arap imam te lah ve sulu bir havada unlan syler:

Krtler kimdir? Krtler Mslman mdu? Arkadamz gayet rahat bir ekde:

31


34/156

Ben Mslman de miyim? Ben Jrt deil miyim?Her zaman camiye gelmiyor muyum? Her Cuma buraya gelmiyor mu)a m? der. Krtlerin, Trk iye'de, ran'da, Irak'davermi olduklan ulusal kurtulu mcadelelerini anlatr.Krtlere kar srdrlen zulmleri anlatr. Krtlere soykrm uygulanmasm. zehirli gaz kuUanmasm rneklerle anlatr. Arap imam arkadamz ilgiyle dinler. Ondan sonrakiCumaja ii arkadamz yle anlatmaktadr:^Arap imam hutbesinde ulusal kurtulu mcadelesi

veren Mslman halklardan yine sz etti. Hepsirn adm b irer birer sayd. Krtlerden yine sz etmedi. Fakat, konuma-sm. "AUh Dou'da ve Bat'da, mcadele iinde olan btnMslman halklara yardmc olsun!" diye bitirdi.

Bunlann, 2 Austos 1990'dan, yani Kuveyt'in rak tarafndan igalinden nceki anlatmlar olduunu yukanda belirtmitim. gal ve ilhaktan sonraki anlatmlar is e yle:

Gnmzde artk Arap imamlar. Cuma hutbelerinde,Krtlerden de sz ediyorlar, Krtlere yaplan zulmleri deanlatyorlar. Saddam Hseyin ynetimini eletiriyorlar, suluyorlar. Krtlerin mcadelelerinde baanh oknalan iindua ediyorlar.

Arap din adamlarmm tavr ve davramlannda grlenbu deiiklii, Arap basmnda da grmek mmkndr. Arapbasm Krfez krizinden nce, Krtlerin ulusal kurtulu mcadeleleriyle giU olarak hibir ey anlatmyorlard. Halepe 'de binlerce Krt insammn soykrma uratd dnemdebe Krtlerden en ufak bir ekde bahis yoktu. Fakat 2Austos'tan sonra, Arap basmnda Krtler hakkmda yazar,haberler grlmeye baland. Bu yazarda Saddam Hseyin'in Krtlere yapt baskdan, zulm ve ikenceden dolaysuland grlmektedir. Bu baskann, zulm ve ikencelerin, slamm, birlik, kardelik ve eitUk anlayr la badamad vurgulanmaktadr.

Gr ld gibi Araplar s lamiyet ! kendi ulusal kartandorultusunda ynlendirmeye aUmaktadrlar. Saddam Hseyin bask, zulm ve soykrm yaparken, Araplann genel -karlanna dokunmuyorsa, o zaman Araplar, bu basklan,zulm ve ikenceleri grmezden, duymazdan geliyorlar. Fakat. Saddam Hseyin baz Arap devletlerinin karlanyla e-32


35/156

en iler yapt zaman onu g durumda brakmak iinKrtlere yapan zulm ve Ikencej de hatrhyorlar. Bu durum Trkler ve Farslar iin de byledir. Gze ten hibir zaman slamn prensipleri, ahlk ve kardelc anlay olmamtr. Her zaman mUU carlar n planda tutulmutur.s laml prens ip ler bu karlar iin her zaman feda edmitlr.Bu konuyla giU olarak Necip Faz l Ksakrekvn, 'Son Devrin Din Mazlumlar" (Byk Dou Yaynlan, 9. bs. stanbul1989) isimli kltabmdaki bir b lme ia re t e tmek te yarar vardr . "Dou Facias" bald blmde Dersim yle anlat-maktadr:

"En aa 50.000 Msl i jmann kann ve cann ihtivaetmesi bakmndan, ka ln ha tla ry la b ir harita gibi izdiimiz ve u anda ya ln z a na p re nsip ve manasy la tesbit ett iimiz bu faciann, tarihte b ir benzeri gster i lemez.

Baba lann arayan ve yan na g itmek istedikler ini syleyen ik i masum ocuun Hoza t Kaymakam taraf ndansngleterek baba lannm yanna gnderi lmesi. . . Kendisinin retmen ve ky halk y la a la ka sz b ir ah s olduunuiddia e de re k a le vle r i in de n f r lamak is te yen b ir gencin,kalasla itilip alevler i ine a tlmas ve karsnda sigara iilmesi. . . Bu da y sa pla r ze rin de ya kla n, daha evve l kurun lanm btn b ir k y halk... Annesin in kamndan sivr iulu b ir a le tle kart ldktan sonra y aamakta devam edenve hl t opuunda bu sivr i ulu a le tin iz in i tayan ocuk.. . B ir dere i inde boaz lanan ve bu fiili yerine getirencella dn bulunmas b ir hayl i zoriua yo l aan 20 masum. . .Ve buna benze r daha neler, daha ne le r!..

Ceset ler i deil, mana la r muhakeme ve idam eden tarih, bakal m bu 50.000 ocuk, gen, ih tiyar, kz, kadn,has ta , a lil fv lslman cesedine kar lk ka ferdin manas zer inde ebed i idam karar verecekt i r?

Elaz Ortaokulu 'nda okuyan ik i ocuk ... T a til geirmek ze re , memleket ler i olan Hozat 'a gel iyor lar ve faciann tam stne dyoriar. Hoza t yaknlarndaki kylerinege ld ik le ri z aman baba la r Yusu f Cemil ' in ldr lm olduunu reniyor lar ve alamaya bal yor lar. Onlara u karlk veri l iyor:" Siz i de onun yanna g t re ce iz !"

33 '


36/156

ocuk la r odadan srk le t ile rek kart l yo r ve jandarma muhafazasnda g i tt ik le ri yo lda sngletiliyoriar. Bylece babalarnn yanna gnderilmilerdir.

Her evi ayr ayn tututurulduktan sonra drt b ir etrafayrca al rp iine alnp alev alev yaklan b ir kyden,deli gibi bir adam kp, al ynlar gerisinde manzarayseyredenlere dom ileriiyor ve hayk r yor :" D urun, ben ky ahalis inden deilim ! (Muall imim!Msade edin, kend imi size Isbat edeyim!"

Fakat szne mukabele, b ir ka las la itile rek alevler iine a tlmas o luyo r. Adam , evve la , gsnn k lla r tutuara k alev alev yanari


37/156

darmalara ldrt lyor. Koynundaki 6.000 lira da, ik i alakal idare amir i aras nda taks im edil iyoc

Zava lln n zevcesi irin Hatun, o esnada, drt ocuuyla bir iik te, komularna oturmaya g itm i tir. Kad n ev inednd zaman bir de gryor ki, kaps knlm ve b tneyas e tra fa dk lp sa lm tr . Hayk rmaya ba lyo r:

" Ye t i in , evim ize ek iya girdi!.."Bu feryada karlk olarak kadn, kapsnn nnde o-

cuklanyla beraber ldrlyor ve dolgun miktarda altn,paras ve eyas yama ediliyor.

Bu arada Hozat' n Zmbk kynde eksp ir 'in haya linebile tay kartacak bir vak'a ce reyan etmektedir. Erkeklerit amamen doranm olan kyn 100 kadar kadn ve ocuu, sivri ulu aletle (sng) ldrlyor. ldrlen kadnlar arasnda biri, dourmak ze re b ir gebedir. Bu kadnn karnna g iren s iv ri u lu alet, barsaklarn yere dkyor ,rahmini paral yor ve kendisini ldryor. Tehl ike getikte n sonra gizlendikler i yerden kan b irk a k ad n , ller igzden geiriri


38/156

yor. Fakat bu emr i yerine getirebi lecek kimse zuhur edemiyor. En kat yrekl i ler bile, byle mda faasz masumlara silah ku lla namaycakla nn sy lemeye mecbu r kalyorlar. Tecrbe b irk a d efa a kame te uru yo r. Ve hayl i skntmevzu u o lu yo r. N ih aye t en kara yzl ingeneden dahakaranlk surat l b ir adam buluyor ve b ir dere i inde tit reeti tree bek leyen 20 masumun iini bitir iyoriar.

Mu ra t s uy unun k andan k p kz l aktn grenler olmutur

Cela l B ayar'n Ba ve kil ve Marea l Fevzi al;


39/156

yapmtr . Bu gre katmak mmkn deildir. Soykrmlann Krt ler in kkn kazmak gibi b ir ama tad aktr. Yan i soykr mn neden i etnctlr; Krt kimliini ve Krdistan kimliini yoketmek amac na yneUk tir.

brahim Arvasi de, 1964 yUnda, Ankara'da yayranan"Tarihi Hakikatler" isnU ki tabnda. eyh Said Krt ayak-lanmasyla giU olarak olayn farkl b ir boyutuna deinmektedir:

"... Bu iin neticesi ve ktl safha safha meydanakyordu. ark mebuslarndan smet Paa'ya itimat eden-lerie etmeyenler ve korkudan kap da reye itirak etmeyenler ve kanp da re y vermeyenler dahil, hepsinin bt n akraba ve taa ilukatn kamilen nefy ve teb'id ettiler,iftira, tezvir ve tasni kampanyasnn makinalan iddetlealtn lyor; dnyada gr lmedik ktlkler ve fenalklarisnad ediliyor ve hakika tm g ib i mevki-i muarreleye konuluyor ve cezalandrlyordu. Hele istiklal Mahkeme-s i'nde Elaz iz 'de kelle mzayedesi yaplyordu. Be yz altna bir kelle a lnp satlyordu. Jurna li ha zriayansermomiser ile Ali Saip'in e te a rkad a Akitanl Pa-o'nun da faz la o la rak 50 altunu vard. Bu suretle ark stik la l Mahkemes i re isli in den Ankara 'ya dnen Ali SaipBey bin altunla geldi. Ve netice olarak ark vilayetlerindekulplu ve kulpsuz altunun kk kesildi.

ark istiklal Mahkemesi mddeiumumisi (savcs) Sreyya rgeevren ise Bykada'da merhum bir mirinfevkalade z iynetli ve muhteem kkn satn aldndaAtatrk kend is in i ar tm, Riyaset-i Cumhur muhasebesinden de ik i memur is temi . Sreyya zgeevren' in gerekmebusluktan ve gerekse stiklal mahkemesi mddeiumumiliinden alm o lduu tahs isatn hesap ettirmi. Btnald tahsisat, ha rc rah da dahil, kkn a lm fiatna tekabl etmemitir. Ve Atatrk Sreyya'ya hitaben, "S iz benimerefimle oynadnz, aldnz, rptnz, u tanmaz herif!" diyerek kovmu, ve tokat da aketm i ... mddeiumumininb irka cmle ile arkllar aleyhine zulm ile kin ve advve-tini gsterir misal ler arz edeyim: Ne kadar baba oulmahkum varsa, evvela babann gz nnde olunu astrr, sonra babay asa rd . Bu hususta babann feryad ve fi -

37


40/156

ganlar zerre kadar, kat kalbine tesir etmezdi. ark stikla l Mahkemesi 'n in reis ye azalannn heps i belalarn buldular. Ve herbiri ayn bir" dert ve straba mptela oldu." (s.37-39)

Necip Faz Ktsakrek , brahim Aruosfnin bu amlan zerine yle bir deerlendirme yapyor:

"... Ve Dou 'dan Bat'ya doru , sel halinde korkun birsrgn. . . Sanki arka lanndan Moskof gel iyormu gibi b irit i, kak."

Daha sonra da brahim Aruasi'nin "Tarihi Hakikatler"kltabmda toplad amlarm u blmne yer vermektedir:

"... Me rh um aa be yim Abdul lah Bey ve amcazademVan mfts eyh M asum Efendi, E rzurum Kong re si zamannda Rumel i ve Anadolu Mdafaa- i Hukuk Cemiyetine girmi ve Van vilayeti heyet-i temsil iye azalnda bulunmulard. Byle olduu halde. Masum Efendi ile drtkardei ve ik i olu ve aabeyim Abdu lla h Bey Van'dansrlen ilk kafilenin i inde idi ler."

Yukardak i an la tm la rdan da anlalaca gibi brahimAruesfnin bu amlan. Nec ip Faz Ksakrekin yukanda szn ettiimiz kitabna da almm. (s . 69-70)

Yukardaki amlarda ad geen Ali Saip' in de (Ursava)Krt olduu binmektedir. Bu olay da, Krtlerin ac tarihini zet lemeye yeter. 1919-1920 yUa rin da , G ne y Krdistan'da Krtlerle birlcte, zgr lk ve bamszlk iin bakal-dr yor. 1925'de de zgrlk ve bamszlk isteyen Krtleriyargayan stiklal Mahkemesi'nde yer alyor. Krtler iinidam kararlan veriyor... Bu srete Ali Saip ne kazanm,hangi deer ler in i kaybetmitir? Cidd i ve etrafl bir ekde,sadece bu srec incelenmesi bile, Krtlerin tari hakkmda, "Krt aydm " hakknda ok nem li b ge r vermektedir.

38


41/156

n. Krtlerin DE KRDSTAN'ISMRGELETREN MLLETLER GBMSLMAN OLMALARI NE GBSONULAR DOURUYOR?

1970 y yaz aylannda, Krdistan'm eitl i ehirlerinde.zeUikle krsal kesim lerde , komando zu lm olarak adlandn-la n bir zulm balatd. Viranehir, Bism, Svan, Ergar,Malazgirt, Bu lamk gibi yrelerde planl ve sistemati bir ekilde srdrlen bu zu lm , zulm uygulamasmda nembir niteUk deidi de gs te riyordu . B zu lmn, bu ikencenin esas Krt insanlarmm onumnu k rmak, onland r lm insan la r haUne getirmekti : Trk gvenlc gleri kylere giriyor, oluk-ocuk, kadm-erkek, gen-Iht iyarhepsin i evlerinden d an kanyo r. B ir me3danda topluyor;Erkekler i aynyor. Onlardan s ilah ge tirme le rin i, firarileri teslim etmelerini isyor. "Firar yok", 'sah yok" dendi i zaman da ikenceye ve zulme balyor. Erkek le r ya lanna veiht iyarhklarma bak lmadan nlplak soyuluyor. 30-35 ya-l annda torun sahibi olan erkekler ouUanmn, torunlannm,ge lin le rin in , k z la rmm nnde nlplak yapyor , binblrtrl baskya ve hakarete maruz braklyorlar.

Burada , Krtler iin en ok kuUanan ikence yntemler inden biri de uydu: Yetikin erkeklerin, yal erkekler inerkekl ik organlanna ip balanyordu. p kadmlarm eUne ve-riyordu. Bu ekild e dipc zoruyla kyde dolatnlyorlard.Ve bunlar ocuk lanmn, torunlanmn, geUnler inin, kzlanmngzle ri nnde olurdu. Byle bir ikenceyle kar laan Krtle r ok byk bir keder ve hzn i ine girerlerdi. Ruhsa l bak mdan gittce derinleen bir yant yaarla rd . K imse lerlekaramak ve konumak istemezler, ilerine kapanr lard.Gnlden ya rah insanlar hal ine gelirlerdi. Kadmlany la , ocuklanyla, tomnlanyla kar lamak istemezlerdi. Bu psikolojik ortam k s a zamanda , o insanm aile fertlerini, yakm evresini de etkilerdi. Bu zulmle karlaan birka kii intiharetmiti.

Bu, Krtler iin zel olarak dnlm, hesapl -kitapl, sistemat ik bir ikence ve hakare t bi imiydi . Dahadomsu , sistematc bir aaama ve d rme yntem iyd i.meln, falaka insanlara bedensel acar verir, fakat beden-

39


42/156

sel aclar zaman iinde silinip gidebir. Yukanda zetle an-latan drme ve aaama biiminin brakt aclar isezaman iinde silinmemekte, bakis arlamaktadr. Bu aaama. onur krma ve drme ynteminin Krtler iin zelolarak geUtirmesinin nedeni udur: Krtlerde erkeklikkltr ok gelimitir. Erkeklik, en nemU deerlerin, moral deerlerin banda gelir. Krer sahip olduklan ocuklarla vnrler, torunlarmm, ocuklanmn saylann bme-mek onlara ok byk bir zevk verir. ocuklanmn sa5alanarttka kvanlan da artar. "Her yl bir ocuk", "Her 5^1 birocuk" diye vnp dururlar!.. Halbuki smrgeci iinnemli olan ey de o insanlarm, o toplumun en fazla deerverdii alanlara saldrmaktr. O toplumdaki, o insanlardakidireni ruhu ancak byle kmlabir. Direnci ve onuru knlaninsanlann teslim,almmalan ise ok kolaydr.

1970 y yaz aylannda ve 1971 ylnda yrtlen bu ikenceler, aaama ve drme yntemleriyle ilgi bir olayanlatmakta yarar gryorum: Trk gvenlik gleri yar komando birlikleri bir kyde youn ikenceler yapyorlar. Kyllerden silah istiyorlar, firarileri teslim etmelerini istiyorlar.kencelerin younluu altnda ezi len Krt kadmlan, kocala-nna, ouUanna, torunlanna yardm iin araya giriyorlar.Kuran- Kerim getiriyorlar. Bir kadn, "Kuran'a el basarakyemin ederim ki evde silah yok, firari yok" diyor. Komandobirliklerine mensup grevlUer, "Biz Kuran-muran anlamajoz"deyip, Kuran- Kerirt'i eUertntn tersiyle geri itiyorlar. Ku-ran'm bylesine itelenmesi-kakalanmas htiyar Krt kadmlan zerinde derin bir hzn ve kayg yaratyor. Kadnlarkye gelen komandolarm, zulm yapanlarn Mslman olmadklarn, Mslman olsalar byle zulmler yapamaya-caklarm dnyorlar. Kocalan, oullar, torunlan iin daha da endielenmeye balyorlar.

Komando birlikleri, saatlerce sren bask, zulm ve ikenceden sonra kyden ayryorlar. Zulm oaltmak iinbaka bir kye gidiyorlar. Daha sonra o zulm ve ikenceyiyaayan devrimci genlerden biri anasyla yle konuuyor:

Ana, gryorsun, Trk askeri bize, Krtlere ne kadarar zulmler, ikenceler yapyor. Anann cevab ok gi ekici:

40


43/156

Onlar Trk olamazlar. Trkler IVslmandr. Mslman Mslmana byle eziyet eder m i? Mslmanlar Kuran ' Ker im 'e sayg hd rla r. Halbuki onlar Kuran' eUermin tersiyleitter. Mslmanlar byle yapar m ? Ben bunlarm Trk old u un u d nm yomm . Trkler Ms lmandr. M slmanMs lmana byle eziyet etmez. Bunlar o lsa o lsa Yahud i olabilir, Ermeni olabir...

Anamn bu cevabmn ciddi bir ekilde i rdelenmesi gerekir. te bu nokta, Krtlerin ve Krdistan' mrgeletirenve devlet leraras smrge dzeyin de tu tmaya alanlarmayn dinden olmalan, Mslman olmalar zer inde durmakgerekir : Bu iki her zaman, Trklerin, Farslann, Araplannlehine fakat , Krtlerin aleyhine olmutur. nk , Krtlerezilen bir ulustur. Trkler, Farslar, Araplar is e ezen ulustur.Bu bakmdan, Krtlerin, Trkler, Farslar ve Araplarla olandinsel ihkerini ezilen ve ezen ulus konumuna gre beU rle -mek gerekir. Belirleyici olan budur.

Smrgec i devlet ler , Krdistan' devlet leraras smrgedzey inde tutan devlet ler , btn kurumlar smrgec i dnceleri ve ey lemler i dorultusunda kullanabilmektedirler.Din de bu kurumlardan biridir. Trk, Fars ve Arap smrgecileri slamiyeti, Krtlerin u lusal duygu lanmn gelimesiniengeUeyecek bir biimde kullanmlardr. Krtlerin ulusalhaklan, dUi, kltr sz konusu o lduu zaman slam kardeliini ileri sryoriar. "Kardelc", "ei tUk" gibi slogarar-la u lusaU m gel imesini engel lemeye alyorlar. KrtlerklmUklerinden dolay, baskya, ikenceye, hakarete, soykrma uradklan zaman da, solcu luk la , komnis t lde sulanyorlar. Bylece, ikenceci glerin yanmda yer almak gibibir sonu da ortaya kyor. Krtleri solcu lann, zellikleKrt solculann kkrttm beyan ediyorlar. kencey i , soykmm, hakareti mubah sayan aklamalar yapyor lar . Btnbunlarm Krtlerin ulusal biUncini krelttii artr. Ksacaunu syleyebiUriz. Din yani s lamiyet , Trklerin, Araplann,Farslann ulusal duygulanm gelitiriyor. Veya slamiyetbyle bir i levi var. Bat Trakya Trklerinin, Bulgar istanTrklerinin, Kbns Trklerinin Mslman olduklarmm vurgulanmas, slamlyetln veya din bu leviyle yakmdan gi ldir. Fakat , din, yani s lamiyet Krtler iin aym i levi gr-

41


44/156

myor . Bunun balca nedeni Krt ler in ezen ulus "konumunda olmalardr. Krtlerin ezilmelerinin nedeni Krt klm-lderinden dolaydr. Trk, Fars ve Arap devletlerinin h izmetindeki slamc akmlann temel zeUii ise, Krt kimliiniyoketmeye ahmaktr. Dindar Krtler bu iklyl ve b elikiyi zmlemek durumundadrlar.

Bu noktada, slamc akunlann a yn en K emaUstle r gibidndn, KemaUstlerin etkisi altmda kaldm belirtmekte yarar vardr. Somut bir mek verelim: 1978 yh sonlannda, ran'da ah 'a kar dinsel muhalefet yksekneyebalad. Dinsel muhalefetin siyasal ve toplumsal bir ieriide vard. Ayetullah Humeyni srgn hayat yaad Paris'tesk sk muhalefet liderleriyle grmeler yapyordu. Bu toplan tla ra Kr t muhalefet in l iderler i de katyordu. rnein,ran Krdistan Demokrat Partisi, Komala gibi rgtlerin U-derleri Ayetullah Humeyni ile ve evresiyle gryorlard.Ayetullah Humeyn i , ran'da, ah'm devrilmesinden sonrakurulacak yeni slam Devleti'nin bir federasyona dayanaca-m sylyordu. Farslar, Azerer, Krtler, Belucer, Trkmenler kendi federe devletlerini kuracaklard. Krtler dedinsel muhalefeti bu yzden destekliyorlard. Ayetullah Humeyni bu dncelerini, 1978 sonunda Paris'ten Tahran'ageldii zaman da aklad. Ksa bir sre sonra ah devrildive mollalar iktidar e le geirdi.

Mollalar ctidara gelir gelmez yaptklar k i Krdistan'a Fars bir vaU tayin etmek oldu. Krtler bu tutuma karctar. Ayetullah Humeynnin Paris'te ve Tahran hava alannda yapt konumalan hatrlattar. Krtlerin bu hatr-latmalarma kar Ayetullah Humeyntnin ve evresinin verdii cevap ok ilgi ekicidir: "Blgenizden bize telgraf vemektup gnderen slamlar, kavtmiyet glmek istemediklerini, islam topluluu iinde erimek istediklerini bildirder. Bizde bu Mslmanlann isteklerini yerine getirdc..." Akagrlebdii gibi burada slamiyet Farslann mU karlandorultusunda kuUamknaktadr. Krtlerin mU kimlderi-ntn gelimesini nleyecek her nlem alnmaktadr. Fars m-l iyetii, hatta Fars rkh srdr ld halde, s lamiyeteri srlerek bunlar gizlenmeye ahmaktadr.

enzer bir duruma, 1922 jolmn sonlannda aan Lo-

42


45/156

zan Kon fe rans srecinde de ras t lamak mmkndr . O srada, birtakm Krtlerin, uluslararas Lozan Konferans 'nagnderd ik ler i telgraf lar la, Trklerden aynlmak is temedder i -nl, mU haklara sahip o lmak is temedder in l (!) belirttiklerinigryoruz. Halbuki, 1919, 1920, 1921 yUannda durum okdaha deiik idi. O y Uarda KemaUstle r, Ermenere ve Yu-nanUlara kar srdrlen savata Krtlerin de yardmlanmve dayammalanm salamak i Krtlerin de mlUi haklarasahip olacaklanm sylyorlard. Zaferle birlikte, Krtler demU haklara sah ip o lacakla rd . Krtler ve Trkler Ms l -mand . "Ga vu r"a kar birlcte savama lyd la r. Za fe r kaza-ndctan son raysa, k i Krtlerin miUi haklanm inkr etmek oldu. Bu sre hemen 1922 ylmn son lanndanitibaren balad . Artk, bir taraftan Krtlerin Trk o lduu ,Turar bir soydan geldikleri iddia ediliyor, dier taraftan da,Krt olan her ey yok edi lmeye, or tadan ka ldm lmaya allyor. Btn slamclarm, zellde Krt mslmanlarm birbir ler ine ok benzeyen bu iki sreci dikkatli bir ekde irdelemeleri gerekmektedir.

Burada , Araplann, Farslann ve Trklerin slamiyetikend i milli kartan doru l tusunda kullanmalar mliyetilikakmlany la yakmdan giUidir. Trk lerde, Araplarda ve Fars-larda ulusuluk, miUiyetc gelimit ir . Bu bak mdan miUi-yetilik birinci planda rol oynamaktadr. Bu bakmdan slamiyeti, mliyeti ideoloji domltusundakuUanabilmektedirler. Halbuki. Krtlerde, son yUara kadar'mUyeti , ulusu akmlar fazla gel imemit i r . Bu bakmdanslami dnce birinci planda ro l oynayabiUnektedir. Krtle r son yulara kadar . s lamiyet le, hep s lamiyet i er letmek,onu daha mkemmel bir toplum dzeni haline getirmek iingenmi lerd i r . Ulusuluk cereyanlar youn la t ka ve yaygnlatka teki uluslarda grld gibi Krtlerde deulusuluk daha beUrleyici bir rol oynayacaktr.

I

m. MUSA ANTER'N ANILARI"Krt aydm" denildii zaman b- kitaptan sz etmek gerekli o lu yo r: M u sa Anter'in anan . 1990 yh s or armda ya-

ymlanan bir kitap. (Hatralarm, Doz yaynlan, stanbul,Ekim 1990) '

43


46/156

Musa Anter'in anannda, siyasal niteUkleri de olan cidin adamndan sz ediyor. Bu iki Krt d adamndan okgzel szlerle, ok olumlu ifadelerle sz ediliyor. BunlarmKrt niteliklerine femli vurgulamalar yapyor. Bu Krtdin adamlar eyh Said ve Said-i Krdi (Nurs). Bir Krt ay-dmmm, bu Krt din adamlan hakkmda ok olumlu eylersylemesinin beni ok duygulandrdm belirtmeUyim. nk, bu dnceler, bu tavr ve davranlar resmi ideolojiyeok zt olan tavr ve davranlardr. nk, imdiye kadar,Krtler zerinde, bu din adamlanna ikin olarak, hep resmi ideolojinin sylemi egemen olmutur.. Resmi ideolojininbu anlatunlanna gre. eyh Said ger ic idir , ngUiz emperyalizminin bir maasdr. eriat iin almaktadr. eriattanbaka bir amac yoktur. Resmi ideolojinin bu anlatmlanKrtler zerinde egemen olmutur. Resmi ideolojinin, Kemalistlerin byle dnmeleri doaldr. Fakat Krtlerin bylednmeleri hzn vericidir.

Musa Anter'in anannda, ngiliz tarihisi Amold Toynbe-e'ye atfedilen bir sz var. "Bir mlet iin en byk felaket tarihlerinin dmanlan tarafmdan yazknasdr." (s . 179) Bukukusuz ok byk bir felakettir. Fakat, Krtler iin felaket aslmda daha byktr, daha derindir. Bu da Krdistan'm blnmesi, paralanmas ve paylalmas e gili birsorundur. Krdistan gibi drt paraya, be paraya blnenbir lkenin ve Krt ulusunun iskeleti paralanm olmaktadr, beyr dam olmaktadr. Krt ulusunun tarihinindmanlan tarafmdan yazlyor olmas da, blnme, paralanma ve paylalma sorunlaryla yakmdan ilgidir. Krtlerin dmanlan, rnein Kemalistler, Krtlerin tarihini elbette yoksul ve arpk gstereceklerdir. Durum bu kadarakken, Krtlerin her eyi inkr ederek, kendi tarihlerinidaha da yoksuUatrmamalan gerekir.

eyh Said'in Krtler i ehit olduu, Krdistan iinehit eddii byk bir gerektir. Bu bakmdan eyh Said,Krtler iin nemli bir deerdir. Fakat, bu husus eyh Said'in bir aesi olduu gereini de yok saymamaldr. Bu ailenin, 1925'lerden du tarafa ok bj^k aclar ve eziyetlerektii binmektedir. Buna ramen. eyh Said'in toruran-nm. eyh Saide sahip kmadktan, u veya bu dorultudaresmi ideolojiyle btretikleri de nemli gereklerden b^-

44


47/156

dir. Bu, kukusuz, baz torunlar iin byledir. eyh Said'intorunlarmdan bazan, slam enternasyonal izmi grntsaltmda, hl Krt klmUklerinden kamaya almaktadr.Buysa aslmda resmi ideolojinin deiik bir ifadesinden baka bir ey deildir. Bu tutumlar ve davramlar elbette eletl-rmeUdlr.

Gnmze kadar Said-i Krdfnin Krt kimlii hep gizlenmeye allmtr. Said-i Nursnin, zeUik le , Savd- i Krdiimzas e yaz yazd dnemleri, o dnemlere iUkin dnceler i ve faaliyetleri gizlenmeye ahmaktad r . (sve'te ya -ymlanan Bergeh dergisi, 1990/4 saysnda, Said-i KrdiyeiUkin bir inceleme yayramtr. Rohat, UnutulmuluunBir yks; Said-i Krd , s. 17-35)

Musa Anteftn, siyasal nitelikleri de olan bu Krt dinadamlar konusunda resmi ideolojiye, ok zt eyler sy lemesi, bu insarann Krt niteldertni vurgulamas, kukusuzok yararl bir -gel ime olmutur. te yandan , kitapta, NuriDersimi, Remzi Bucak, Faik Bucak, Abdurrahman Gassemlugibi daha baka Krtlerin de ad gemektedir. Bu kierhakkmda olumlu eyler sylenmesi de nemlidir.

"Hatralarm" kltabmda, baka bir kategoride yer almas gereken Krtler de vardr. Cihat Baban, Nuri Onur, eyheyda, Kamran nan... Kitapta bunlar hakknda ok olumsuz eyler sylenmektedir. Bu da Krt sorunuyla yakndanilgenen, Krtlerin ulusal ve demokratik haklanm savunaninsanlarm yreine su serpmektedir. Fakat, kitabm bir yerinde yazanlar, insanlan epeyce dndryor. Said Elive Ziya erejhanolu hakkmdakl sylenenlere katmakmmkn deildir. Bu insanlann sac olduklan syleniyor.Dnceleri ve eylemleri eletiriliyor. Halbuki, bugn Krdistan'da MevUd'i Krte okursanz, bu be devrimctttr.Kuran' Krte okursanz bu be devrimciliktir. Bugnkkoullarda bunlar devrimciktir. nk, rk ve smrgecidevlet , Krt olan her eye kardr^ Krt olan her eyi yoketmeye almaktadr. Krt diUne ve Krt kltrne karamansz bir bask vardr. Bu baskya boyun eerek, bu bas-'ky grmezden gelerek devrimcc yapUr m? Devletin bylerk ve smrgeci basksna kar durmadan devrimclk ya-plablUrmi?

Bir takm Krtler, Nazm Hikmeti, Marx', Engels'i dlUe-rinden drmyorlar, fakat Krt dine ve Krt kltrne

45


48/156


49/156

Nasl oluyor bunlar? Bu iyi nsanlar, Krdistan', Krtolan her eyi neden byle perian brakmlar? Bu kategoride ok byk bir zaaf var. Bu zaaf grmek, irdelemek gerek. rnein kitapta bir kiinin ad geiyo r: Cemal Kutay.1840'h joUarda Krdistan iin mcadele eden Bedirhan Pa-a'mn torunu. Tahtr Bey'in olu. Tek basma bu isim bileKrdistan'm ac tarihini, Krt aydm denen kategorininrrnln gstermesi bakmmdan yeter. Tek basmabu mek be, Krt aydm dediimiz kategorinin geliiminive dncesinin ieriini gstermeye yeter. Bedirhan Pa-d'mn torunu bugn kendisini gizleyen bir adam. Krtln ve Krt olduunu gizliyor. Krtlnden utanyor. Krtlere dman olan s iyasal odaklara sular tayor. Kendibamm. bahesinin tamamen kurumasna gzyummu. Hiitiraz yok. Btn bunlar 'nas olabmi? Btn bu srenas yaanabmi? Bu bir aydnn, aydm kategorisine girebilecek bir kiinin kendi kendine ihanetinin en arpc gstergelerinden biridir. Nfusu Ortadou'da 30 milyondan fazla olan bir ulus. Kuzey Krdistan'da, neden "Krt Aydnlan"dlyebeceimlz ciddi bir kategoriyi oluturamamt!?

Krt toplumu yoksul bir toplumdur. Burjuvazisi yoktur.Feodal smf daha burjuvalamadan ajanlatrmtr. Bylece ulusalhk iddia edebecek smfsal taban tamamen rtlmtr. Krt toplurnunun aydmlan da yoktur. Gerekdev rim c i en temasyona lis t, gerekse s lamc entemasyonal is takmlar iinde yer alan pek ok Krt vardr. Fakat bunlarKrt kimliklerini vurgulayamamlardr. Daha ok da, bukimlikten kamak iin byle entemasyonalist akmlar indeyer almlardr. Entemasyonalist akmlarm ulusal duygulanufalamas, rtmesi ve andrmas sadece Krtlerde gr-leben bir sretir. Trk Devleti'nin rk ve smrgeci olduu, Krt dini yasaklad, bunun. iin kanunlar kardsyleniyor. Bunu doal karamak gerekir. Byle bir yasaklamaya kar herhangi bir tepkinin olmamas, rk ve smrgeci dayatmalara kar bir yatkrk olmas, bunun doallm gsteriyor. Krtler, Krt aydnlan kendi anadlerinedost deiUer ki!.. Dnyanm hibir yerinde bir devlet, emperyalist ve smrgeci be olsa, egemenliindeki bir halkmklmUlnl, dtnl ve kltrn inkr etmemitir, edemez.nk bunun kabul edmeyeceini, ok byk tepkilerle

47


50/156

karaacam blr. Fakat, Trkiye, Krtlerin varlm,Krte'nin varln srarl ve kararl bir ekde bilinU birekilde inkr edebmittr. Basmyla, niversitesiyle, yazarla-nyla, mahkemesiyle, polisiyle, ordusuyla sistematik olarakbu inkn srdrebilmitir. De ve kltre yasaklamalar getirebilmitir. Trkler, Krt folklor rnlerini gaspetmi,Trk folkloru diye sunabilmitir. Burarla uluslararas ya-nmalara be katlm, dl kazanmtr. Bir taraftan Krtdini, Krt kltrn, folklorunu yasaklam, dier taraftanda bunlar gaspetmitir. Trkletirmeye almtr. ki sreci bir arada yrtmtr. Fakat btn bu yasaklamalar vegasplar srecinde, Krt toplumunda, Krt aydmlarmda ulusal bir bilin domamtr. Krt toplumunda bir zaaf vardr.Bunun nedenleri elbette smrgecik. Fakat, Krt aydnlan-nm irdelenmesi ve eletirmesi de gerekiyor.

Trkiye'nin bir dman gc tarafndan igal edildiinidnelim. Bu dman gcn Trke'yi yasakladn dnelim. Trklerin, Trke'nin varln inkr ettiini dnelim. Trkiye'nin solculan, saclar vs. bu sre karsnda nas bir tavr koyar? Ne gibi dnceler ve eylemlergelitirrneye alr? Bunun ipulanm Bulgaristan'dakiTrkler olaynda biraz grdk. Bulgaristan Trklerinin isimlerinin deitlrmesi olayma, Bulgarlatrma srecine nastepkiler olutuunu grdk. Bu tr tepker Krdistan'da n iin oluamyor?

Gerek devrimci enternasyonal izm, gerekse slam enternasyonalizmi akunlan iinde yer alan Krtler, komu btrhalk olan Filistinlerin bamsz bir devlet kurma haklanmsonuna kadar savunduklanm vurgulamaktadrlar. Fistinll-lertn bu hakk iin mcadele de etmektedirler. Fakat Krtaydmlan, PKK'ya kadar, bamsz bir Krt devletinden hisz etmemilerdir. Krtler bu konuda kendilerini adam yerine hi koymamaktadrlar. Bu da Krtlerin, Krt aydran-nm kenderine gvenmemeleriyle gili bir konudur. Ortadou'da nfusu 30 myonu akm bir ulusun kendisine bylebir staty layk grmememesi anlar bir ey dedir.

Musa Anter'in amlanyla gUi baz eletiriler yapmayaaltm. Her eye ramen Musa Anter Krtler iin bir"ans"t r . Bu konuda, kitaba deer l i bir nsz yazan YaarKaya'ya sevgiyle katyorum.48


51/156

IV. bir VARSAYIMKr t aydnmdan sz ederken bir sre zerinde ciddi ve

etrafl b ir ekde durmakta yarar vardr. Bu, Kuzey Krd istan'da 15 Austos 1984'ten i t ibaren balayan geriUa mcadelesidir. Bu sahh mcade le inde berce Krt Insamnm , gen insanlann ehi t o lduunu yakndan blyoruz.Acaba bu genler, Kr t geriUalar, Kr t top lumunun hangismlanndan, hangi katmaanndan geliyorlar? Kr t geriUa-lann srufsal kkenler i nedir? Bu somnun ciddi bir ekildezmlenmes i, ge lecek tek i Kr t top lumu hakkmda saldipular verecektir.

15 Austos 1984 at mmm ok neml i bir dnm noktas o ld uu nu d n yo rum . nk bu tar ihten sonra yenibir deer ortaya kmtr. Kr t ulusu iin mcadele, Kr tvatan iin, Krdistan in mcadele. . . Krt ulusu iin lmek, Krdis tan iin lmek... Krt geriUalann sm"sal kkenlerinin a ra tn lmas bu bak mdan nemlidir . Kabaca unlarsylenebir:

GeriUalar Krt t op lumunun hemen hemen her kesiminden gelebilmektedir ier . Fakat Kr t geriUalann babalar dahaok kyldr . Kr t gerlalar daha ok ky kkenl id ir . Aztoprakl veya topraksz k yl le r. B ab ala n toprak sahib iolan, hatta geni toprak sahib i olan ger iUalar da vardr . Faka t bunlar geril laya, toprak sahibi o lmamn oluturduu deerlerle deil, yurtsever olarak katmaktadr lar . Kr t gerla-lann neml i bir ksm mn ba ba lan i id ir. B ab ala n kkesnaf, olan geriUalar da vardr. Terzi,- ayakkabc, berber vs.Acaba, babalan aydm kategorisine girebecek Krt geriUalarvar mdr? Babas avukat , doktor , mhend is , retmen.. . gibi meslek sahib i olan Krt geri l lalarm says ok azdr. nk , bu kesim ocuklarm Krt gibi yet it i rmemeye zen gster iyor. Trke k onuuyorla r, oc uk la nm da Trk gib iyetitiriyorlar, yet i t i rmeye aUyor lar . Krt ger iUalar i indemesle i re tmen olanlar olabir, fakat babas retmenolanlar herhalde ok azdr. Babas ii olan gerlalann sa3n-s fazladr. i olan geriUalann saylan da oktur. Fakat,Batman'da petrolde, Ergani 'de bak r madenler inde ahanierin gerlaya katmalan pek o las ded ir. Yine de buralarda i i o la ra k al an la rm ocuk lanmn gerlaya kat-

49


52/156

ddarm yak ndan blyoruz. Gene l olarak ii smf kategorisine girebl lecekpek o k h sanm geriUa inde mcade le srdrdn de yakmdan blyoruz.

Krt gerla lar inde mes le i doktor o la ra r o lab ir. Faka t, b abala n dok to r o lan geriUa lann says herhalde ok azdr. nk, bu kesimler ocuklanm Krt gibi yetlrmeme-ye zen gsteriyoriar. Krtlkten sakmyoriar. Krt gerlalariinde mhendis ler de olab-, fakat acaba babas mhendisolan geriUalar var mdr? Var olduunu blyoruz. Ancak ,nemU sayda var md?

un lan ise rahata syleyebiriz: Krt gerlalar i indenemU miktarda mele dediimiz d in adamlan, d in bocalanvardr. Babas d in adam, mele olan gerlalann says daoktu r. nk bu kesim asime olmad gibi, ocuklanmKrt gib i yet it i rmeye de zen gstermektedir . Evde Krtekonuulmaktadr . u da rahata sylenebi l i r : Krt gerlalari inde kk memur ia r olablUr. Babas kk memu r olangeril lalar da olab". Fakat, brokrat olan, yan i devlet brokrasisinin neml i bir basamanda yeralan geriUalar, phesiz ok ok azdr; yok denecek kadar azdr. Babas brokrat olan Krt gerlalar olablUr, potansiyel olarak varolabiUr.Babalan i adami olan gerlalar da olabil ir; fakat i adam la -n herhalde ger iUaya katmamlardr.

unu ok iyi b iyomz: Binlerce ehi t var. Bu ehitlerinsm fsa l tabanlannm, aile evrelerinin i nce lenmes i Krt toplumunun gelecei hakk nda bize ok nemU Ipulan vermektedir. Kr t geril lalaria b-lcte, PKK'nm 1970'U yUannsonlarmdakl kumcu kadro lannm incelenmesi de ok neml idir. "Apocular" kimlerdh? PKK'y kuran kadrolar, akt i f yeler, mcadeleye katanlar kimlerdir? Bu iUkl leri kier dzeyinde ayn ayn incelemekte yarar vardr. Dlrenenleriyle,ehitleriyle, it irafanyla, fizcsel bakmdan tesUm olan faka t dnce olarak varhm komyanlany la Diyarbak r Cezaevi ayn bir inceleme konusudur . Bu hcelemeler bize, gelecekteki Kr t " toplumunun yaps, yeniden kumlmas , butoplumdaki insan lkeri hakknda nem li b llg e r vermek-ted-.

u ncelemeler imdiden yap labiUr : Gerek 1984 ncesinde, gerekse sonrasmda PKK hakkmda pe k ok idd ianame

50


53/156

yazlmt r . O iddianamelerde yer alan kierln sn fsal ta -banlan. ae lUkeri ayn ayr InceleneblUr. Hang i blgedengehyor. ya. babasrun meslei , ka ydr ve nas PKK'h olduu , e itim dummu, Krte b iUp bUmedl i, Trke blpbi lmedii , kadm ger la lann says vs. PKK 'ya katan TrkkkenU insanlar da kukusuz ayn bir inceleme konusudur .

Bu arada, PKK'h o lmayan Krtler hakkmda da benzerhcelemeler yap lmahdr. dd ianame le r in ce lend tten son rainceleme konulan daha da derinleti lebir . Top lumsa l I-kllerin daha farkl ve karma k boyuttan ele almabir .

Krt toplumunun dejenere eddii , soysuzlat rdneml i b" g ere ktir. B u b ozu lm a ve rme i inde, "u snf lardan gelenle r, u ekilde tavr ve davran gsteriyorlar,yle dnyorlar" demek mmkn dei ld ir . me ln Mdh -sum Korkmaz , Orta halU bir aeden gelmektedir. Babas geni topraklara sahip bir aamn yanmda ofr idi. AfahsumKorkmaz 'm gl bir geriUa komutan olduu herkes tarafmdan binmekted i r . ahin Dnmez, yine emek i bir ailedengelmekted:. ahin Dnmez' in babas da iid", eniekidlr .Fakat kendisi itiraf o lmu ; arkada larm , rgtn, ulusunu dmana teslim etmitir. Bugn toprak sahibi olan,hatta geni toprak sahib i olan baz aelerde onlarca ehi tvardr. Fakat Krt devriminden en ok yaran olacak topraksz kyller -be kum kar mda komcu olmular; zgrlk, elt lt, ulusal onur diyenleri vurmaya aUmaktad rlar. yleyse Krt gerlalann lUcnce bireysel dzeyde-ince lenmesi gerekir . Ana izger ancak, bireysel dzeyde ince lemeler sonucunda ortaya kanlablUr.

Mahsum Korkmaz b" iki cmleyle anlatlabilecek bir ge-rla dedi r . Mahsum Korkmaz Krt ulusunun en tyl evlat-lanndan biridir. Smrgec i dncey i ve uygulamalan yakndan tanm, yaam , bununla mcade ley i nemU birgrev bilmitir. Mahsum Korkmaz' , ae evresin i , arkadalarm, kyn... vs. zeng in o lgusa l dayanaklarla nce lemek gerekir.

Yukanda belhttllmiz gibi, ade etmeye al t mz dnce le r va rsayma rdr. Bu varsaymlarm somut olgularladenenmesi , doruluklannm. yanllklannm belirtilmesi gerekir.

51


54/156

V . KRT TOPLUMU RM-RTLMBR TOPLUMDUR. KRT TOPLUMUNU YENDENKURMAK GEREKR. YEN TOPLUM NYEN NSAN GEREKR.

Smrgecc Krt toplumunu rtmtr. Trk rkl ve Trk smrgec i i , Krt hsamnm en deer l i varlnasaldrmaktadr. En deerli varlk kittir, kimlct". Trksmrgeciin en temel amac, Krt insanmm kliiniparalamak, ufalamak, yok etmektir. Onlan onurlar kr-m, yrekler i yara lanm , o laanst derecede drlm, kliksiz insanlar haUne getirmektir.

Smrgecik ancak byle bir ruhsal yapya sahip insanlarla srdrlebir. nsarar, diri, direnen bir ruhsal yapyasahip olduklan zaman, o toplumlarda, o lkelerde smrge-cc yapmak mmkn d e dir. te Trk smrgeci i ,Krt toplumunun yapsm, insan iUkilerini kendi smrgeci amalar dorultusunda dejenere etmitir. Krt gerlalarbyle bir toplumsal ve ruhsal ortamda, bu yapara tepkiolarak ve bu yaplar deitirmek iin ortaya kmlardr.

Byle bir toplumsal ve ruhsal ortamn salkl olmasmmkn deildir. Bu ortam, insan ikerinin salkl birekilde kurulaca ve gel i t-ecei bir ortam deildir. Buiker a iinde ocuklarm ada ller iinde yetimeleri, gelipeleri ve serpmeleri mmkn dedir. BugnTrkiye'de Krtler, ada dnyanm ok nem verdii zgrlk, eitlik, demokrasi gibi deerleri savunduklar zamansulu duruma dmekted-ler. Burada, Krt toplumuylaada dnya arasndaki der elikiyi grmemek, kavramamak mmkn dedir. Bu, elbette, Trk, Arap ve Farssmrgecerinln Krt toplumu karsndaki konumlanmnda incelenmesini gerektirir.

Ksaca , Krt toplumunun rm, rtlm birtoplum olduunu syleyebiriz. Krt toplumunu yenidenkurmak gerekir. Yer toplum iin yeni insan gerekir. Yernsan-nas ortaya kar? Bu konuda. PKK'nm dncesi veeylemi bize nemli ipulan vermektedir. Yukarda. (II) nu-marah ana blmde. Krtlere uygulanan bir hakaret ve drme yn teminden sz etmi t im. nsanlar byle bir haka-

52


55/156

retle hibir zaman karamamahdr. Ne Krdistan'da, ne, Trkiye'de, ne Arabistan'da, ne Afganistan'da, ne Gney Af-rca'da, ne Fistln'de... Dnyanm hibir yerinde insanlarbyle hakaret ler le karamamal dr lar .

Fakat, hangi nedenlerle olursa olsun, insarar, toplum-^1ar benzer hakaretlerie ve aaamalaria karatklan zaman da, bunu yapanlara bakaldrmahdr lar. Bu hakaret ler ilerine slndirmemelldir ler. Byle bir hakarete ve alaltcuygu lamaya tahamml etmemel id i r ler .

Yukanda, 1970'U jaUarda, Krdistan'm eitU yrelerinde, bu ve benzeri hakaretlerin srdr ldn, Krt ler inburarla bir lc te yaadm da be l ir tm i tim . nsan lar mideler inden, gzler inden, kulaklanndan vs. rahats z olduklar zaman hastaneye, k lindere g id iyor lar ; doktora bavuruyor lar ;muayene oluyorlar; ila alyorlar; hastaldanm tedavi ettiriyorlar. Eer bir top lum jo kanda anlat lanlara benzer bir hakaretle kar la yorsa ve buna kar tepki gstermiyorsa, otop lumda da hastaUk va r demekt ir . Toplum felce uramtr .Bunun iin tepkisizdir. Bu hastalc tedav i edi lmeyecek midir?

Byle b- hasta lda yaamak Krt toplumundaki rmenin en nemli gstergeler inden biridir. yleyse Krt toplumunu yeniden kurmak gerekir . Yen i toplum iin yen i insan gerekir. Yen i insan nas ortaya kacaktr? PKK'nmdnces i ve eylemi bize bu konularda neml i ipulan vermektedir. Yukanda aratan olay biraz daha geUtirmekteyarar vardr. yle: 15 Austos 1984'te geriUa mcade les iba lad zaman yukanda be lirtilen yrelerde (bk. II numaral ana b lm) insanlar bu mcadeleye iddet le kar kmlard. Kyler ine y ine aske rle rin , komando lann geleceini,yine hakaret ler le karaabecek ler in i dnyor lard . EerKrt gerla lar kend i kyler ine de gelir lerse, ekmek isterlerse, yatacak yer vs. ister lerse yaka lay p Trk gvenlik glerine teslim edeceklerdi . Kend i kende rine byle dnyorlard; birbirleriyle bu domltuda konuuyorlard.

Bu srete bunlan kendi ocuklar uyard . U yan okarpcyd. Bu ocuklar, 1970ymda henz 10-13 yamday-dar. lkokul renceriyder veya ortaoku la yen i balamla rd . Baba lanna , de,delerine, amcalarma, day larma aabey-

53


56/156

lerlne yaplan hakaretleri, ikenceleri de yakmdan yaamlard. Analannn, ebelerinin, ablalanmn ektii aclan da yakmdan grmlerdi. 1984'de artk 24-27 yalanna ulamlar. Bunlar babalanna, dedelerine, amcalarma ylesylyorlar: "... imdi gerillalara kar kyorsunuz. Oranyakalayp hkmete teslim etmejri dnyorsunuz. Halbuki, 1970 senesinde komando kye gelip binblr trl hakaretyapt zaman duvar diplerine mellp, 'AUahm beni nedenkadm yaratmadm? Bizleri neden kadm yaratmadn? Kekebiz de kadm yaratlsaydk...* diye alyordunuz. Bu alama-lanmz, szlanmalanmz ne abuk unuttunuz? GerlalarKrt ulusunun onuru iin savayor; byle pis eyler, aalanmalar olmasn diye savayor. Gerillaya yardm etmekherkesin, insan olan herkesin, her Krdn boynunun borcuolmaldr..."

Bu szler zerine, dedeler, amcalar, babalar... bir keredaha utanyorlar, eziliyorlar. Fakat ailenin genlerinin bylednmesinden ve davranmasndan da rahatsz oluyorlar.Krt gerlUalara kar olan dncelerini, Krt genlerininyamnda ifade etmemeye zen gsteriyorlar. nk, genler,onlann 15 sene nce katlandktan zulmleri, ayplan yzlerine vuruyorlar. Genlerin bu tutumlarmdan da kayg duyuyorlar. Fakat bu tr tartmalar, bu yrelerde, aile iinde,ky odalarnda, kahvehanelerde, camilerde srp gidiyor.Genler ger iUa5a destekleyeceklerini sylyorlar. Dedeler,amcalar, babalar da "... devlet sizi ldrr, yok eder, zindanlara atar..." diyorlar. Genler de "... Gerlaya yardm ettiimiz iin kence grrsek, cezaevine konulursak, ldr-lrsek... bu erefli bir lmdr. Fakat aalanmaya maruzkalarak yaamak erefsizliktir. Byle yaamak, yaamak dedir..." diyorlar. Tartmalar hem gizli, hem de ac yollardan, 1986-1987 ylarmda da srp gitti. hndl bu yrelerhep gerladar yana. Her ailede geriUa var. Pek ok aede ehit var. Kadnlar da geriUaya katd. Dedeler, babalar, amcalar daha dirayetli, daha gl... Orar da skynetimleregtrldler, gzaltna ahndlar. Cezaevlerine girip ktar.Mahkemelere ktar. Zindanlarda ikenceler grdler. Bakan Mao'nun "Halk denizdir. geriUa bahk" zdeyii bu yrelerde de gerekleti.

54


57/156

V I. PKK'NIN DNCES VE EYLEM PKK ok nenl eyler syledi. Sylemlerine uygun ola

rak ok nemU eylemler gerekletirdi. Bunlan ksaca yleifade etmek mnkndr:

A ) PKK Krt toplumunun temel gerekU ln l ortaya koydu: Halkmz drlm bir halktr. Halkmz rez rsvayaamaktadr. Dnya ulustan arasmda onurlu birkonumuyoktur. Binblr trl hakaretlere, aaanmalara maruz kalarak, bunun doal bir yaam biimi olduunu sanarak yaamaktadr. Ortadou'da ok byk bir nfusa sahip olduu halde, bu nfusa uygun bir statye sahip dedi r .

Burada. Trk smrgeciUinln, Krt nsarannm ruhsalyapann. kiiliklerini nasl etkiledii zerinde durulmaktadr. SmrgeclUin ekonomik, toplumsal ve siyasal etkeri-nin ncelenmesi, elbette nemUdir. Fakat, ruhsal etkerinini nce lenmes i de ok nemUdi r . rne in ocuklarnn gzler innde babalanna ikence yapmakta. analan salarmdankavranlarak srklenmektedir. Byle bir ortam ruhsal ya-plcin nasl etkilemektedir? Devlet terrnn egemen olduubu ortamda ocuklar nas yetimektedir? me ln . Trk

, GvenUk Gler i sik sk kylere baskrar gerekletiriyor.Sah anyor; "ekiya" anyor. Souk. kar. yamur demedennsanlan evlerinden dan kanyor; evlerine girip ktyor;eyalanm yamahyor. Ailesini, yakmlarm tehdit ediyor. Onlara hakaret ediyor. Yere yatnyor, srndryor. E)vlertaegirmelerini, tarlaya, baa , baheye, arya, pazara gi tmelerini yasaklyor. . . Btn bunlar, benzer sreler, Krt nsan-lanmn ruhsal yapanm nas etkilemektedir? Byle bir orta-mm ocuklar zerindeki etkeri neler olablUr? Btn bukonulann ajnnnt bir ekde ince lenmes i gerekir . te yukanda ksaca beUrtmeye ahtumz dnceler, smrge toplumunun ve InSannm bu bojntuyla Ugld l r . Krt insannndr lmesi , Krt to p lumunun d r lm bir toplum olmas, smrge ve smrgeci lkerinl aklayan nemUkavramlar olarak beliriyor. Drlmtk, drlme...gibi kavramlarn Krt toplumunun bknsel analizi sonucuelde edml bger olduu aktr.

55


58/156

B ) PKK ikinci olarak Krt toplumuna egemen olan kleleme srecinden utan duyduunu aklamtr. "Halkmzn baskya, zulme boyun emesinden ok ar hakaretleribe iine sindirmesinden utan duyuyoruz..." demitir. BumiUi bir duygunun aklamasdr. Burada Krt halkmminde bulunduu psikolojik ortamn, Krt halkna dayatanstatnn, Trk, Arap ve Fars halklanmn statleriyle kar-latnlmas yapmaktadr. Ortadou'da bu kadar byk birnfusa, bu kadar geni topraklara sahip bir mletin klelikllikerini, boyunduruunu hl paralayamam olmas,PKK'da fke yaratmaktadr. Gen insanlar bu fkelerini eitU vesilede ifade etmeye almaktadrlar.

1960'U yUann sonlarmda. Devrimci Dou Kltr Ocaklan kurulmutu. O zamanlar, rk ve smrgeci propaganda hem resmi yollardan, hem de gayn-resmi yollardan srdrlyordu. Bu youn propagandaya ramen, bir takmgen insanlar, Trk oknadklarmm, Krt olduklarmm fakatasime edilmeye aldklannm farkna vardlar. DevrimciDou Kltr Ocaklan'm kurdular. Bunun Trk rkma veTrk smrgeciine kar ok nemli bir tepki olduu aktr; PKK ise, smrgeciliin ruhsal boyutlanna dikkat ekerek Krt gerekliini vurgulamaya almtr.

C) PKK nc olarak, klelik ilikilerinin paralanacan,

Documents

Kürt Aydını Üzerine Düşünceler