Koncepcja przebiegu lokalnych tras rowerowych w powiecie Miechowskim

Opracował : Rafał Bielecki

Miechów 2011

Finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich ”Europa inwestuje w obszary wiejskie”

Wstęp

1

Opracowanie „Koncepcja przebiegu lokalnych tras rowerowych w powiecie miechowskim” skupia się głównie na opisie obszarowego produktu turystycznego opartego na możliwych do realizacji w najbliższej przyszłości szlakach rowerowych.Jej celem jest pokazanie procesu tworzenia produktu turystycznego opartego na potencjale obszaru powiatu miechowskiego. Ten cel realizowany jest poprzez opis organizacjispójnego obszaru, budowania produktów turystycznych opartych głównie o dziedzictwo przyrody, kultury, bogatą historię, ciekawych ludzi. Zgodnie uznano, że jednym ze sposobówzagospodarowania tego potencjału jest tworzenie i rozwój szlaków rowerowych oraz promocja aktywnej turystyki rowerowej. Jedynym zinwentaryzowanym i oznakowanym szlakiem rowerowym w powiecie miechowskim jest „Rowerowy Szlak Kościuszkowski” obejmujący swym zasięgiem również Powiaty - proszowicki i płn - zach część krakowskiego. Dlatego też praca „Koncepcja przebiegu lokalnych tras rowerowych w powiecie miechowskim” zawiera syntetyczny opis potencjału, koncepcję tworzenia szlaków rowerowych, ich przebieg i sposób znakowania. Przedstawia perspektywy rozwoju szlaków rowerowych w postaci tematycznych produktów turystycznych połączonych z imprezami promocyjnymi obszaru. W opracowaniu posłużono się metodą opisu opartego głównie o materiały i dokument źródłowe a także własną wiedzę autora o topografii lokalnych zasobów

Trasa nr 1Książ Wielki: Pałac Myszkowskich na Mirowie – Książ Wielki: Rynek (1 km) – Mianocice (3

km) – Rzędowice (5 km) – Głogowiany Stara Wieś (8 km) – rezerwat przyrody „Lipny Dół

„(13 km) – rezerwat przyrody „Kwiatówka” (14,5 km) – Wielka Wieś (19,5 km) – Książ Mały

(21,5 km) – Zaryszyn (25 km) – Trzonów (29 km) – Wymysłów (33 km) – Słaboszów (37 km)

Rzemiędzice (35 km) –– Święcice (38 km) – Buczkowice (41 km) – Książ Wielki (48 km).

Dystans: 48 kmCzas przejazdu: 4,5 hStopień trudności: trasa rowerowa łatwa

Opis techniczny trasy:Trasa rowerowa łatwa pod względem technicznym. Większa część trasy płaska,

w pozostałej części niewielkie zjazdy i podjazdy. Szlak wiedzie przez kompleks leśny

„Chrusty”. Trasa dostarczy wielu wrażeń widokowych i poznawczych.

Wycieczkę rozpoczynamy w Książu Wielkim spod Zamku na Mirowie.

Z tego miejsca jedziemy do Rynku. Przed nami ukazuje się piękna panorama stawów

hodowlanych „Jastrzębiec”.

W centrum Książa Wielkiego zwiedzamy zabytki:

2

- cmentarz grzebalny, kaplica, cmentarz kościelny, dzwonnica kościelna, kościół parafialny pw. św. Wojciecha, synagoga, kościół poagustiański, cmentarz żydowski, grodzisko „Kółko”.

Po zlokalizowaniu wszystkich zabytków, wsiadamy na rowery i jedziemy do Mianocic.

W odległości 1,5 km od drogi E – 7 po lewej stronie znajduje się dwór w Mianocicach.

Jedziemy drogą wzdłuż doliny rzeki Nidzicy.

Kolejną miejscowością są Rzędowice. W miejscowości zwiedzamy dwór, obieramy kurs na

północ i jedziemy w kierunku sołectwa Głogowiany Stara Wieś.

Przejeżdżamy przez drogę Kozłów – Książ Wielki i docieramy do leśniczówki w Wolicy.

W tym miejscu znajduje się zachodni kraniec kompleksu leśnego „Chrusty”. Przed nami do

pokonania ponad 9 km odcinek drogi szutrowej przez las.

Po lewej stronie szlaku rowerowego znajdują się rezerwaty przyrody „Lipny Dół” i „Kwiatówka”.

Wyjeżdżamy na drugim krańcu lasu w miejscowości Wielka Wieś.

Dalszy etap trasy doprowadza nas do Książa Małego. Zwiedzamy kościół pw. Narodzenia NMP.

Tuż za wsią skręcamy w lewo i jedziemy do Zaryszyna. W miejscowości znajduje się dwór i park podworski.W niedalekiej odległości około 250 m za dworem skręcamy w prawo, dalsza trasa

doprowadza nas do Trzonowa. Składamy hołd przy pomniku pacyfikacji.To dobre miejsce na dłuższy odpoczynek.

Po krótkiej przerwie wyruszamy w dalszą podróż. Jedziemy w kierunku wschodnim ,obok

remizy OSP skręcamy w kierunku Wymysłowa, gdzie możemy zobaczyć ciekawą budowlę

po byłej szkole podstawowej. Docieramy do Słaboszowa. Zwiedzamy kościół pw. św. Mikołaja. Następnie udajemy się w kierunku Książa Wielkiego przez Rzemiędzice

docieramy do Świecić, gdzie można zobaczyć zabytkowy Dworek. Następnie przez

Boczkowice docieramy do punktu, z którego wyruszyliśmy, Zamku na Mirowie.

Zamek na Mirowie w Książu Wielkim

Budowę pałacu na Mirowie rozpoczęto w 1585 roku. O tej dacie wspomina tablica

marmurowa w antependium ołtarza w kaplicy mirowskiej. Jednocześnie, można się z niej

dowiedzieć, ze rozpoczęte dzieło kontynuował bratanek biskupa, również Piotr Myszkowski

a prace miały trwać do 1595 roku. Zapewne roboty trwały znacznie dłużej, czego może

dowodzić fakt, ze sławny mistrz umiera właśnie w Książu w 1602 roku.. Płac jest wzniesiony

na rzucie wydłużonego prostokąta o układzie osiowym z silnie wysuniętym obustronnie

3

ryzalitem środkowym oraz dwoma węższymi ryzalitami, mieszczącymi klatki schodowe przy

ścianach bocznych. Przed głównym korpusem pałacu umieszczono symetrycznie dwa

pawilony z portykami kolumnowymi. Mieściły się w nich kaplica i biblioteka. Szata zewnętrza

pałacu, to pater i pierwsze piętro zachowały się bez zmian utrzymując piętno renesansowe.

Wciągu wieków tylko najwyższe części pałacu ulegały niejednokrotnie przeróbkom, zmieniły

w ten sposób pierwotny swój wygląd. W obecnej chwili przy kilku zaledwie oknach

pierwszego piętra pozostały pierwotne gzymsy z herbem nad oknami. Wewnątrz pałacu

pozostałością z najdawniejszych czasów są renesansowe sklepienia, zachowane bez mała

we wszystkich pokojach, w sieni środkowej i w sieniach bocznych parteru. Na wyższych

kondygnacjach zachowały się także gwieździste sklepienia renesansowe, jedno

w południowej klatce schodowej, a dwa w północnym skrzydle pałacu. We wnętrzu klatki

południowej są jeszcze z tego samego czasu dwa portale kamienne, a oprócz tego trzy

zakratowane okienka. Wnętrza komnat zamkowych ogrzewały kominki szafiaste, lecz te

około polowy XIX wieku zostały podobno zabrane do Chrobrza. W 1810 roku wspomina

o nich inwentarz dóbr wielkoksiąskich. Według tego źródła było w zamku osiem kominków,

przy czym jeden z nich ozdobiony był mozaiką. Wielkich zmian zewnątrz i wewnątrz zamku

dokonał margrabia Franciszek Wielopolski, dziesiąty ordynat zmarły w 1809 roku. On to

usunął renesansowe szczyty budowli, a ryzalit środkowy podwyższono wówczas o III piętro.

Przypuszczalnie on zadecydował o przebudowie okien II piętra, do czego jednak

w zupełności nie doszło. Całkiem inny wygląd uzyskał pałac na Mirowie przez nadbudowanie

II piętra nad ryzalitem, w którym znalazło się aż pięć okien. Nadbudówkę ujęto po bokach

szczupłymi wieżyczkami, umieszczając jednocześnie wazony na ich wierzchołkach.

Zakończono też elewację szczytem lekko wygiętym i załamanym, z okienkiem krzyżowym

pośrodku. Na szczycie ustawiono trzeci wazon. W podobny sposób zwieńczono także fasady

boczne, co możemy do dzisiaj oglądać.

Gdy po śmierci Franciszka Wielopolskiego dobra ordynackie przejął w swe ręce Józef Jan

Nepomucen Wielopolski, rozpoczął się smutny okres dla zamku. Nowy ordynat trwonił swoim

hulaszczym życiem majątek, odziedziczone dobra popadły w coraz większą ruinę, a razem

z nimi coraz bardziej pustoszał zaniedbany zamek. Od momentu, gdy ordynatem został

Aleksander Wielopolski, zamek na Mirowie miał powrócić do dawnej świętości. Wymagał

rzecz jasna odpowiedniego remontu, gdyż przez nieuszczelniony dach wlewające się

strumienie wody poniszczyły powały i podłogi, które teraz należało zastąpić nowymi.

Jednocześnie z tymi pracami przystąpiono do uszczelniania dachu i reperacji głównego

muru. Aleksander Wielopolski, dopiero po tych zabezpieczających pracach zabrał się

z wielkim rozmachem w 1841 roku do przebudowy zamku. Gdyby podjęte zadani doszły do

skutku zapewne w rozbudowanym gmachu „utonęłyby” jego cechy renesansowe.

4

Rozbudowę pałacu projektował architekt berliński Stuhler. Brak funduszy spowodował, że

zamysły właściciela uległy częstym zmianom. Najpierw prace bardzo zwolniły, a później

zupełnie je zarzucono. Robót snycerskich przy przebudowie podjął się Stanisław Zaborowski

z Pińczowa. Dozór nad budowa sprawował Krenier i o ich przebiegu informował listownie

margrabiego. Chamerling uznany przez Kremera za partacza musiał Książ Wielki opuścić,

a na jego miejsce w sierpniu 1843 roku przybył budowniczy przysięgły z Krakowa Stanisław

Gołębiowski, a później trzeci z kolei budowniczy E.Staibl i prace przy zamku trwaly do 1846

roku. Aleksander Wielopolski zdecydował się uczynić z Chrobrza siedzibę rodową, ponieważ

miejsce to miało bardziej centralne położenie dla pozostałych dóbr ordynackich. Decyzja ta

przerwała na szczęście dalsza przebudowę i restauracje zamku. Jednocześnie z zamkiem

wzniósł Santi Gucci przed frontem pałacu po bokach dziedzińca dwa pawilony, zwrócone

fasadami do siebie. Podobnie jak zamek zostały one wybudowane z ciosu pińczowskiego

i przykryte czerwoną dachówką. Prawy północny pawilon jest kaplicą pw. św. Zofii. Od czasu

powstania nie uległ on żadnym zmianom i zdołał wiernie zachować ducha renesansu

z przełomu XVI i XVII wieku. Przed ścianą frontową znajduje się porty wsparty w narożach

prostokątnymi filarami z półkolumną doryncką, a pośrodku czterema kolumnami jońskim.

Filary i kolumny łączą się arkadami półkolistymi, w narożach ściany szczytowej portyku

umieszczono kule kamienne, ponad daszkiem portyku wznosi się szczyt fasady, tak typowy

dla Santi Gucciego, o lekko falistej linii przerwanej gzymsem poziomym i zakończonej

kapitelem z nastawą. Na wierzchołku kaplicy znajduje się sygnaturka. Tuż nad daszkiem

portyku mieści się okrągłe okienko, cokolwiek zaś wyżej ponad gzymsem drugie okienko

okrągłołukowe. Do wnętrza prowadzi renesansowy portal, zakończony w górze nadprożem,

pośrodku którego umieścił Santi Gucci kartusz z herbem Myszkowskich. Nad portalem

znajduje się wielki kartusz, zdobny po bokach w liść akantu. Czytamy na tym kartuszu:

HAERES SI PIUS ES NIHL INDE AVERTO. Po bokach portalu mieszczą się zakratowane

okienka, również z belkowaniem i gzymsami. Oprócz okienek przy wejściu znajduje się

jeszcze w kaplicy pięć okien, zasklepionych w górze łukiem. Kaplica posiada beczkowate

sklepienie, prz, czym ołtarz wsunięty jest w trójboczną absydę. Horyzont wszystkich ścian

wnętrza zamyka nieznaczny gzyms z ornamentem u dołu, na który składają się wole oczy

i perełki. Gzyms opiera się na pilastrach, rozstawionych parami po załamaniach ścian.

Głowice smukłych pilastrów pokrywają rozetki o różnym rysunku. Bogata ornamentacja

stiukowa pokrywa ścianę nad drzwiami. Stylizowane motywy roślinne wypełniają cztery

kasetony okrąglej lunety okiennej, przy czym rama każdego kasetonu tez jest ozdobiona

ornamentem. Poniżej, z jednej i drugiej strony owalu okiennego znajdują się w obramowaniu

sploty motywów roślinnych. Niższą część tej ściany tworzą trzy ozdobione ramy z płytami

marmurowymi pośrodku. Ramy te przegradzają dwie figury obnażonych rusałek,

przechodzących poniżej w szerokie liście akantu.

5

Cmentarz grzebalny w Książu Wielkim

W 1817 roku władze rządowe wydały rozporządzenie nakazujące zakładanie nowych

cmentarzy poza placem kościelnym. W Książu Wielkim takie miejsce zostało wyznaczone we

wschodniej części miasta. Wchodząc przez bramę cmentarna, można zauważyć, ze ma się

do czynienia z najstarsza częścią cmentarza. Świadczą o tym zabytkowe nagrobki. Po

przeciwległej stronie alejki uwagę przykuwa wzrok betonowy krzyż stojący na kamiennym

cokole. Jest to grobowiec rodziny Helclów. Na tablicy można odczytać napis: Adelajda

z Wichlów Sterstein Helcel zmarła w Rzędowicach w 1895 r., jak głosi legenda miało się tam

znajdować wejście do lochów rozciągających się pod Książem Wielkim.

Kaplica na cmentarzu grzebalnym w Książu WielkimKaplicę wybudowali Cezary Haller i jego żona Julia z domu Helcel stoi pośrodku

cmentarza. W jej wnętrzu znajduje się ołtarz z figura Chrystusa Zbawiciela z czerwonego

marmuru. W podziemiach kaplicy pochowano właścicieli pobliskich Mianocic Hallerów,

a także ksiąskich proboszczów: ks. Józefa Sucheckiego w 1883 r. i ks. Jana Prawdę w 1938

r.

Przy bocznej alejce znajdują się niskie betonowe grobowce z wykutymi herbami

i nazwiskami właścicieli pałacu w Rzędowicach, rodziny Zdziechowskich. Herby świadczą

o szlacheckim pochodzeniu zmarłych. Spoczywają tu między innymi Antoni Naruszewicz

herbu Wadwicz, Edward Zdziechowski herbu Rawicz, Janusz Radogost Uniechowski herbu

Ostoja. Najstarszy odnaleziony nagrobek pochodzi z 1833 roku. Tablica nagrobna informuje,

że spoczywa pod nią Zofia z Kubeckich Cybulska. Nagrobek wykonany jest z czerwonego

piaskowca, zwieńczony małym kamiennym krzyżem. Niedaleko znajduje się drugi grób

niejakiego Joachima Przedpełskiego zmarłego w 1864 r.

Przy alejce wiodącej do cmentarza wojennego znajdują się dwa groby wielkich synów tej

ziemi: Eugeniusza Madejskiego (1908 – 1986), założyciela ksiąskiego liceum, historyka,

badacza i miłośnika Książa Wielkiego oraz Stefana Żechowskiego (1912 – 1984), artysty,

malarza, którego dzieła podziwiane są w galeriach na całym świecie.

Wzdłuż zachodniej części muru cmentarnego ciągną się groby żołnierzy II wojny światowej.

Staraniem żyjących przyjaciół i władz gminnych odnowiono to miejsce i umieszczono tablicę

pamiątkową zawierającą 20 nazwisk poległych i pomordowanych bohaterów z Książa

wielkiego i okolic.

6

Cmentarz kościelny w Książu WielkimW 1774 roku ks. Adam Brachman otoczył cmentarz kościelny murem. Po prawej

stronie stoi figura św. Wawrzyńca trzymającego ruszt na znak jego męczeńskiej śmierci.

W lewym narożniku znajduje się dębowy krzyż misyjny. Trzecim ciekawym obiektem jest

około 300 letnia lipa. Do 1817 r. cmentarz kościelny był miejscem pochówku zmarłych.

Dzwonnica kościelna w Książu WielkimDzwonnica pochodzi z pierwszej połowy XVIII w. Jest drewniana o konstrukcji

słupowej, na rzucie kwadratu, z dachem namiotowym zakończonym kopuła, na której jest

krzyż z metalowa chorągiewką z 1735 r. W dzwonnicy mieściły się trzy dzwony. W 1873 roku

przelano wielki wahadłowy dzwon o nazwie „Jan”, a w 1903 r. zostały dodatkowo przelane

dwa dzwony „Zygmunt” i „Wojciech”. Obecnie wiszą dzwony dwa mniejsze nazwane

„Wojciech” i „Maria”, (odlany w odlewni w Dąbrowie Górniczej w 1965 r.) i trzeci największy

nazwany „Milenium” (odlany 1965 r.): dzwon Wojciech zestal odnowiony w 2009 roku.

Kościół parafialny pw. św. Wojciecha w Książu Wielkim

Kościół po raz pierwszy był wzmiankowany w 1325 roku. Mury obecnego kościoła

pochodzą z XV, XVII i XX w. Ściany oporowe przy nawie i kaplicy św. Anny wybudowano

w XVIII w. Prezbiterium ma na sklepieniu dekorację z początku XVII w., polichromia w nawie

z 1781 r. W ołtarzu głównym znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej z początku XVI w.,

w ołtarzach bocznych (1777i 1778), obrazy Chrystusa Ukrzyżowanego i św. Wojciecha,

patron parafii. Kaplica św. Jana Chrzciciela z obrazem Chrztu Pana Jezusa.

Prawdopodobnie namalował go Franciszek Smuglewicz u schyłku XVIII w. W tej kaplicy są

również trzy płaskorzeźby z czerwonego marmuru przypisane Hieronimowi Canavesiemu (II

polowa XVI w.). Przedstawiają one dziedziców Książa Wielkiego. Są nimi: Jan Tęczyński

wojewoda sandomierski (zm.1541), jego żona Katarzyna z Laskich (zm.1558), oraz ich córka

Katarzyna. Przy wejściu do tej kaplicy jest chrzcielnica z końca XVI w. Nad chórem są

organy z figurami Dawida i aniołów, ozdobione ornamentem barokowym, przebudowane

w 1929 r. Po prawej stronie nawy kaplica św. Anny nakryta kopułą i „latarnią”. W tej kaplicy

ołtarz barokowy, na ścianach herby Myszkowskich, a na sklepieniu kopuły polichromia

z polowy XVII w. Fundatorami tej kaplicy i ołtarza byli Myszkowscy.

Synagoga w Książu Wielkim

Obiekt znajduje się w centrum Książa Wielkiego przy ulicy Melsztyńskich. Jest to

budynek piętrowy wzniesiony w 1846 r., z kamienia i cegły na planie prostokąta. Przykryty

7

jest dwuspadowym dachem krytym blachą. Elewacja frontowa i tylna zwieńczone są

ceglanymi, schodkowymi szczytami. Sala główna przykryta jest drewnianym stropem.

Wystrój malarski już nie istnieje. Zwieńczone łukiem okna informują o Sali modlitw. Podczas

działań wojennych w 1914 r., budynek został zniszczony, ale w następnym roku

odbudowany. W 1935 r. został poważnie zdewastowany przez pożar i w tym samym roku

odbudowany wnętrze obiektu przebudowano po II wojnie światowej na magazyn. Obecnie

jest bardzo zniszczony.

Kościół poagustiański pw. św. Ducha w Książu WielkimKościół znajduje się w Książu wielkim. Fundatorem tego klasztoru był kasztelan

krakowski Jan Melsztyński – dziedzic Książa i Melsztyna. Zmarł na przełomie lat 1380 –

1381. Fundację ojca potwierdził specjalnym dokumentem w 1381 roku, jego syn Spytek –

wojewoda krakowski. Kościół św. Ducha był piękną budowlą gotycka, na co zwrócił uwagę

Jan Długosz. Do dzisiejszego dnia zachowało się tylko prezbiterium i stara zakrystia.

Zakrystia południowa z nadbudową pochodzi z 1841 roku. Na przełomie XVII i XVIII wieku

zawaliła się nawa gotycka i rozpoczęto budowę obecnej. W 1741 i 1836 roku spalił się

kościół i klasztor. Obraz Matki Boskiej w głównym ołtarzu jest dziełem włoskiego artysty

z XVII wieku. Namalował go Sassoferato (Giovanni Battista Salvi). Klasztor wielkoksiąski

uległ kasacie w 1864 roku.

Cmentarz żydowski w Książu Wielkimi

Nie jest znana data założenia cmentarza, jego powierzchnia wynosi około 1 ha, jest

ogrodzony i zdewastowany. Na cmentarzu zachowało się około 25 grobów macew

(najstarsze pochodzą z końca XIX wieku) oraz liczne tkwiące w ziemi fragmenty odłupanych

nagrobków. Już w końcu XVIII wieku mieszkali w Książu Wielkim liczni Żydzi (aż do wojny

stanowili oni połowę ludności miasteczka) i funkcjonowała gmina wyznaniowa. W 1942 roku

wszyscy żydzi z Książa Wielkiego zostali wywiezieni prze Niemców do obozu zagłady

w Treblince.

Grodzisko „Kółko” w Książu Wielkim

Kółko zwane też Kołem i Kołkiem, to stare grodzisko położone na północ od Książa

wielkiego, wśród podmokłych łąk, w dolinie zalewowej strumienia. Otacza je kolisty nasyp

o średnicy około 50 m oraz nawodniona fosa szerokości 50 -20 metrów i wał ziemny

szerokości około 20 metrów (obecnie znacznie zniwelowany). Badania wykopaliskowe

zostały przeprowadzone na terenie Kółka w 1945 roku natomiast badania sondażowe

8

i wiercenia w 1982 roku. W trakcie badań wykopaliskowych odsłonięto podmurówki z kamieni

i cegieł, nie zdołano jednak odtworzyć planu zabudowy obiektu. Znalezione zostały

fragmenty glinianych naczyń, ułamki kafli, ostroga, kości zwierzęce. Na podstawie analizy

znalezionych zabytków przypuszcza się, że w XII – XIII w. funkcjonowała tu osada. W końcu

XIII w. wzniesiono założenie obronno – rezydencjalne, które przetrwało do początku XVI w.

Budowla ta mogła być rezydencją obronną Adama z Książa herbu Janina – sędziego

krakowskiego i kasztelana wiślickiego. Przypuszcza się również, że na początku XIII w.,

Książ Wielki należał do rodu Lisów, nie można, więc wykluczyć, iż to przedstawiciele tego

rodu wznieśli rezydencję.

Dwór w MianocicachBudowla została wzniesiona w II połowie XVIII w., zapewne na miejscu starszej. Dwór

był przebudowany po 1832 r., kiedy został zakupiony przez Antoniego Helcla, uzyskał

charakter póżnoklasycystycznego pałacu. Zniszczony przez pożar w 1881 r., został szybko

odbudowany. Najstarszą udokumentowaną wzmiankę historyczną o Mianocicach spotykamy

pod 1376 r., zapisana w dokumentach Sądu Ziemskiego w Krakowie. W 1385 r. królowa

Jadwiga nadaje prawo magdeburskie posiadłościom wojewody krakowskiego Spytka

z Melsztyna. Oprócz miast, Książa wielkiego, Żabna i Brzeska, znalazło się tam ponad 30

imiennie wyszczególnionych wsi, w tym również Mianocice. Po śmierci Spytka w 1399 r.,

dobra Melsztyńskich uległy podziałowi, przeszły w ręce różnych spadkobierców lub zostały

sprzedane. Do początku XVI w. dziedzicami Mianocic była rodzina Mianockich, następnie –

jak podają źródła historyczne – Mianocice przeszły w ręce Tęczyńskich, a później Bonerów.

W 1631 r. Adam Boner sprzedał Mianocice Piotrowi Szyszkowskiemu, dworzaninowi

królewskiemu, staroście wareckiemu i kasztelanowi sądeckiemu. Po rodzinie Szyszkowskich

dobra te przeszły, droga posagów, spadków lub kupna, w ręce Stanisławskich, Oleśnickich,

Branickich, Myszkowskich, Morsztynów, Kossów i Jordanów. W I połowie XVIII w. stają się

one przedmiotem sporu pomiędzy Jordanami a Morsztynami, w wyniku ugody pozostają przy

Jordanach. Po bezpotomnej śmierci Adama Jordana, przechodzą w ręce brata jego żony,

Marianny z Lubomirskich – Adolfa Lubomirskiego.

Dwór w Rzędowicach

Dwór powstał na przełomie XIX i XX w. Jest to obiekt murowany z kamienia i cegły,

dwukondygnacjowy. Założony na planie prostokąta, z płytkim, szerokim ryzalitem od strony

fasady frontowej, mieszczącym wejście główne, Od strony ogrodu wejście prowadzi przez

poprzedzony tarasem, okazały portyk wsparty na czterech filarach arkadowych, nad którym

umieszczono otwarty balkon, otoczony – podobnie jak dolny taras – kamienna tralkową

9

balustradą. Całość nakrywa dach o konstrukcji drewnianej, dwuspadowy, z dwoma

naczółkami od strony zachodniej na osi wejścia głównego i od strony wschodniej, nad

wejściem ogrodowym. Pod nim szeroki gzyms podokapowy, z szeregiem ozdobnych

drewnianych wsporników. Dwór usytuowany jest w parku z XIX w., w którym zachowało się

kilka okazów starodrzewia. W skład zabudowań dworskich wchodziły niezachowanie do

dzisiaj czworaki, spichlerz i gorzelnia.

Rezerwaty przyrody „Kwiatówka” i „Lipny Dół’

Rezerwaty przyrody „Kwiatówka” i „Lipny Dół” usytuowane są w północnej części

gminy Książ Wielki w kompleksie leśnym „Chrusty”.

Rezerwaty znajdują się na pograniczu Wyżyny Miechowskiej i Garbu

Wodzisławskiego, w obrębie Miechowsko-Działoszyckiego Obszaru Chronionego

Krajobrazu. Są to rezerwaty leśne częściowe, utworzone ze względu na zachowanie

fragmentu wielogatunkowego naturalnego lasu liściastego z bogatą roślinnością zielną

i licznym udziałem gatunków roślin kserotermicznych oraz chronionych.

Przez teren rezerwatów nie przepływa rzeka, w pobliżu nie ma też żadnego zbiornika

wodnego, który mógłby wpłynąć na rozwój roślin. Rezerwaty zasilane są wyłącznie wodą

pochodząca z opadów atmosferycznych.

Z uwagi na północną ekspozycję terenu klimat rezerwatów różni się w stosunku do ogólnej

charakterystyki klimatu powiatu miechowskiego.

Wierzchnią warstwę litosfery stanowią słabowykształcone gleby – rędziny.

Rezerwat „Kwiatówka” został utworzony w 1966 roku, a jego powierzchnia wynosi

11,25 ha. W rezerwacie rośnie 100-letni las z roślinnością kserotermiczną. Drzewostan

rezerwatu to głównie dąb, grab, sosna i brzoza. Wiek drzew szacowany jest na 110 – 120 lat.

W rezerwacie chronione są: lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko i szczodrzeniec ruski.

Rezerwat „Lipny Dół” został utworzony w 1960 roku, a jego powierzchnia wynosi

20,23 ha. Warunki naturalne rezerwatu są zbliżone do rezerwatu „Kwiatówka”. Głównymi

gatunkami drzew występującymi w rezerwacie są dąb szypułkowy i bezszypułkowy, lipa

drobnolistna, grab, klon, jawor, olsza czarna i sosna. Wiek drzew szacuje się na 80 – 120 lat,

a pojedyncze okazy do 140 lat. W murawie chronione są: pełnik europejski, wawrzynek

wilczełyko, storczyki oraz tojad mołdawski.

Rezerwaty mają korzystne położenie komunikacyjne. Obok przebiega droga

międzynarodowa E7, a w niedalekiej odległości znajduje się wiata turystyczna, restauracja,

stacja benzynowa oraz parking. Wskazane jest utworzenie w tym miejscu ścieżki edukacyjno

– spacerowej. Wyżej wymienione walory przyrodnicze znajdujące się na terenie rezerwatów

doskonale spełniają funkcje dydaktyczne i naukowe, a nieskażone środowisko przyrodnicze

10

i czyste powietrze zapewniają dobre warunki do wypoczynku. Aby przekonać się

o osobliwości i malowniczości walorów przyrodniczych powiatu miechowskiego koniecznie

trzeba odwiedzić to miejsce.

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Książ Małym

Pierwszy zapis o istnieniu parafii i kościoła w Książu Małym znajduje się w rejestrze

świętopietrza z 1325 r. W XV i XVI w. Książ Mały należał do tych samych właścicieli, co

Książ Wielki. Znajdujące się w różnych miejscach świątyni herby informują, że fundatorami

bądź odnowicielami kościoła była szlachta herbów: Jastrzębiec, Ossoria, Lis, Topór.

W okresie reformacji, w latach 1565 – 1583 kościół został zmieniony na zbór kalwiński.

Dzięki biskupowi Piotrowi Myszkowskiemu, który zakupił połowę Książa Małego wraz

z kościołem, świątynię tę przywrócono kościołowi katolickiemu. W 1670 roku miała miejsce

konsekracja kościoła (prawdopodobnie po przebudowie) przez biskupa sufragana Mikołaja

Oborskiego. Ważna postacią w dziejach kościoła w Książu Małym był proboszcz ks. Jan

Maruchowicz, zmarły w 1724 r. Odnowił on gruntownie kościół, zakrystię, postawił ołtarze,

ambonę, chór, organy, kruchty, sygnaturkę. Do Książa Małego sprowadził wybitnego

krakowskiego snycerza Jerzego Hankinsa, który w 1710 r., wykonał ołtarz główny –

drewniany, pomalowany na czerwono i pozłocony przez Łukasza Brockiego ze Skalbmierza.

Między czterema korynckimi kolumnami w centrum ołtarza umieszczony jest obraz

Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem namalowany przez krakowskiego malarza

Stanisława Zawalskiego. Retabulum zdobi osiem rzeźb: figury św. Jana Chrzciciela i św.

Józefa, cztery postaci aniołków, dwie postaci kobiece (być może wyobrażające Stary i Nowy

Testament), z których jedna trzyma księgę, a druga kielich z hostią. Wśród wielu epitafiów

znajdujących się w kościele najcenniejszym i unikatowym jest wykonanie przez Jerzego

Hankinsa dla ks. Jana Mruchowicza. Zostało wykonane z drewna. Jego środkową wklęsłą

część zajmuje prostokątna tablica ujęta lizenami. Na cokołach umieszczone są siedzące

i podtrzymujące tablice personifikacje Śmierci (szkielet z kosą) i Czasu (skrzydlaty starzec).

Epitafium uległo zniszczeniu podczas remontu kościoła w latach 70. XX w. Obecnie zostało

odrestaurowane.

Dwór w Zaryszynie

Budowla powstała na ruinach folwarku. Pozostałością po parku dworskim jest lipa

drobnolistna, wpisana do rejestru pomników przyrody. Istniejący do dnia dzisiejszego

budynek byłego dworu pochodzi z początków XIX w., a wybudowany został na

fundamentach z XVIII w., przez właścicieli majątku Zaryszyn – ród Wielowiejskich herbu

11

„Półkozic”. Adam Wielowiejski, właściciel dworu w Zaryszynie, zarządzał dobrami

o powierzchni 2 000 ha, z czego znaczną część stanowiły lasy: sam ogród liczył 4 hektary.

W gospodarstwie hodowano owce, konie, krowy i trzodę chlewna. Podczas dużego natłoku

prac do pomocy przywożono kobiety z pobliskich miejscowości, tzw. Bandoski. Pracą

w gospodarstwie zajmowała się Zofia Michalczak, która miała do pomocy dwie pokojówki.

Był tez lokaj, który miedzy innymi pełnił funkcje osobistego kierowcy dziedzica (tuz przed

wybuchem II wojny światowej dziedzic zakupił sobie samochód i dwa traktory). W pałacu

były salony, sypialnie, kuchnia, pokój ze sprzętem gospodarczym i zastawą stołową, pokoje

dla służb i obszerna piwnica. Wszystko tworzyło obiekt parterowy, który jedynie w środkowej

części posiada dwie kondygnacje. Elewację frontową zdobią dwa portyki, każdy wsparty na

czterech kolumnach. Przez portyki prowadzą wejścia do skrzydeł: wschodniego

i zachodniego. Elewacje północną i południową wieńczą gzymsy. Wielowiejscy byli ludźmi

pobożnymi, w kościele mieli swoją ławkę. Do dziś istnieje tam tablica upamiętniająca to

miejsce. Tradycją we dworze było wicie wieńców na 15 sierpnia (Wniebowzięcie Matki

Bożej), które święcono w kościele, a następnie odbywały się dożynki z poczęstunkiem.

W 1945 r., na mocy dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej cały majątek został

znacjonalizowany, grunty rolne rozparcelowane, a dwór z parkiem pozostał własnością

skarbu państwa. Dziedzic opuścił dwór i przeniósł się do Wrocławia, gdzie zmarł. Został

pochowany w rodzinnym grobowcu w Nawarzycach. Po II wojnie światowej w dworze

funkcjonowała szkoła podstawowa. Obecnie obiekt jest nieużytkowany i stanowi własność

prywatną. Dwór w Zaryszynie wiąże się z historią przemarszu wojsk powstańczych generała

Mariana Langiewicza w marcu 1863 r. Nie dziwi, zatem fakt, że na cmentarzu w Książu

Małym znajdują się mogiły powstańców.

Pomnik ofiar pacyfikacji w TrzonowiePomnik jest położony przy drodze Książ Mały – Trzonów. Jest to obiekt w formie

betonowych ścianek ustawionych pod kątem prostym, stojących na szerokiej podstawie.

Z przodu pomnika znajduje się czteroczęściowa granitowa tablica z napisem: „Zamordowani

przez okupanta hitlerowskiego podczas pacyfikacji w Trzonowie i okolicy w dniu 13 grudnia

1944 r.” Pod napisem jest zamieszczony rząd 48 nazwisk.

Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w SłaboszowieKościół wybudowano na miejscu poprzedniego w latach 1854 – 1876 w stylu

pseudogotyckim z elementami charakterystycznymi dla gotyku szkockiego. Fundatorem

kościoła był dziedzic Nieszkowa i Słaboszowa Józef Bzowski, oraz jego żona Katarzyna

z Wielogłowskich. Nowy kościół zbudowany został według planu Henryka Marconiego.

Wybuch powstania styczniowego w 1863 roku opóźnił prace budowlane przy kościele.

12

Zostały one ukończone już po śmierci fundatora w 1876 roku. Wyposażenie kościoła

w ołtarze miało miejsce także po jego śmierci przez wdowę. Konsekracji kościoła dokonał 11

lipca 1882 roku ksiądz biskup Tomasz Teofil Kuliński. Na pamiątkę tego wydarzenia została

pod chórem wmurowana tablica. Główny ołtarz kościoła wykonał kamieniarz krakowski

Edward Stehlik. Na kamiennym antependium ołtarza znajduje się herb Poraj z datą „1511”

oraz inicjałami ZK. Boczne ołtarze zawierają barokowe obrazy: Matki Bożej Różańcowej

(z 1676) z sukienką barokową i sw. Mikołaja (patrona kościoła) również w sukience

barokowej. Barokowa chrzcielnica z marmuru pochodzi z 1710 roku. W wyposażeniu

kościoła znajdują się jeszcze dwa feretrony z XVIII wieku oraz rzeźba św. Mikołaja,

późnogotycka.

W Słaboszowie, obok kościoła na graniastym postumencie stoi Chrystus Ukrzyżowany – jest

to rzeźba w kamieniu z 1762 roku.

Cmentarz parafialny w SłaboszowieNa miejscowym cmentarzu w Słaboszowie znajdują się mogiły poległych żołnierzy AK

i BCh oraz ofiar zbrodni hitlerowskich z terenu gminy Słaboszów. Godny uwagi jest grób kpt.

Jazdowskiego „Żbik” (ur. 8 maja 1908 r., poległego 16 sierpnia 1944 r.) – komendanta

dywersji w miechowskim inspektoracie AK. Kpt. Jazdowski poległ w walce pod Górami

Miechowskimi dowodząc Samodzielnym Oddziałem Partyzanckim „Skrzetuski”, który

w czasie koncentracji w lasach sancygniowskich połączył się z Samodzielnym Batalionem

Szturmowym „Suszarnia”. W osobnej mogile spoczywa 15 mieszkańców wsi Janowice.

Minimalny kosztorys oznakowania szlaku

Lp. Rodzaj kosztów

Ilość

je

dnos

tek

Kos

zt

jedn

ostk

owy

Rod

zaj m

iary

Koszt całkowity(w zł)

Koszty bezpośrednie1. Oznakowania 13 795,00

Drogowskazy 30 61,50 szt 1845,00Uchwyty pod drogowskazy 30 5,50 szt 165,00Opracowanie graficzne i merytoryczne tablic inf.

13 155,00 szt 2015,00

Wykonanie tablic informacyjnych szlaku

13 230,00 szt 2990,00

Słupki ocynk. pod tablice 13 120,00 szt 1560,00Montaż słupków i tablic 13 200,00 szt 2600,00Tabliczki znaki szlaku 40 35,50 szt 1420,00Uchwyty pod znaki 40 5,50 szt 220,00Montaż drogowskazów i znaków 70 14,00 szt 980,00

13

Przebieg Trasy Rowerowej Nr 1

Trasa nr 2Miechów: Dworek „Zacisze”, ul. Racławicka, ul. Szpitalna, ul. Pęckowskiego – Poradów (2,5

km) – Parkoszowice (3,5 km) – Sławice Szlacheckie (5,5 km) – Sławice Duchowne (6 km) –

Pojałowice (7,5 km) – Nasiechowice (10,5 km) – Dziemięrzyce (15,5 km) – Janowiczki (17,5

km) – Racławice (18,5 km) – Dale (21,5 km) - Dosłońce (22 km) – Góry Miechowskie (26,5

km) – Grzymałów (28 km) – Rędziny Borek (29,5 km) - Kalina Wielka (32 km) – Antolka (37,5

km) – Las Strzyganiec (40 km) – Widnica (43 km) – Siedliska (46,5 km) – Miechów: Rynek

(49,5 km).

Dystans: 49,5 kmCzas przejazdu: 5 hStopień trudności: trasa rowerowa trudna technicznieOpis techniczny trasy:

Trasa wymagająca pod względem technicznym. Trudność stanowi długość szlaku

i znaczna ilość podjazdów i zjazdów. Różnorodność mijanych zabytków jest świadectwem

bogatej historii tych terenów. Na trasie znajduje się duża ilość ładnych widoków.

Wycieczkę rozpoczynamy w Miechowie na ulicy Racławickiej 26 – Dworek „Zacisze.

Następnie jedziemy ulicami (Szpitalna – Pęckowskiego – Piłsudskiego). Na skrzyżowaniu

ulic Powstańców - Pęckowskiego i Piłsudskiego jest usytuowany cmentarz żydowski.

14

Docieramy do drogi międzynarodowej E - 7. W tym miejscu należy zachować szczególną

ostrożność – bardzo duży ruch samochodowy. Przedostajemy się na drugą stronę jezdni,

a następnie kierujemy się w stronę miejscowości Poradów. W następującej po sobie

kolejności przejeżdżamy przez sołectwa: Poradów, Parkoszowice, Sławice Szlacheckie,

Sławice Duchowne i Pojałowice. W Sławicach Duchownych zwiedzamy kościół pw. św. Wojciecha, a w Pojałowicach kaplicę dworską. Za Pojałowicami znajduje się skrzyżowanie

dróg, w tym miejscu kierujemy się w stronę Nasiechowic. Na 10 km trasy znajduje się

pomnik ofiar pacyfikacji. Jest to doskonałe miejsce na odpoczynek. Jedziemy przez

Nasiechowice, zwiedzamy kościół pw. św. św. Wita, Modesta i Krescencji.Na 14,5 km trasy opuszczamy gminę Miechów i wjeżdżamy na teren gminy Racławice.

Pierwszą napotkaną miejscowością są Dziemięrzyce. W tej wsi po prawej stronie drogi

znajdują się mogiły kosynierów, a 0,5 km dalej po stronie przeciwnej znajduje się dwór. Cały czas jedziemy drogą asfaltową w kierunku Racławic. Kolejną miejscowością są

Janowiczki. Po lewej stronie szlaku ukazuje się okazała rezydencja – Willa Walerego Sławka, a po stronie przeciwnej znajdują się błonia i góra o nazwie „Zamczysko”. Z tej góry

obserwujemy piękny widok na teren historycznej bitwy pod Racławicami, a na samym

szczycie usypany jest Kopiec Kościuszki.Na szczególną uwagę zasługuje pomnik Wojciecha Bartosza Głowackiego, dwór i park przy dworze w Janowiczkach, w którym rosną okazałe drzewa z „Lipą Kościuszki”.

W parku dworskim jest również osadzona pamiątkowa tablica.Jest to bardzo dobre miejsce na odpoczynek.

Na 18 km trasy znajdują się Racławice.

Po prawej stronie drogi usytuowany jest kościół pw. św. św. Piotra i Pawła wraz z dzwonnicą, na ścianie kościoła sadzona jest pamiątkowa tablica, a w bezpośredniej

bliskości znajduje się pomnik Jana Pawła II. Godny uwagi jest również obelisk.

W odległości około 300 metrów za kościołem znajduje się cmentarz parafialny.

Przejeżdżamy przez drogę wojewódzką nr 783 i jedziemy w kierunku miejscowości Dale.

Na rozwidleniu dróg Dale – Dosłońce po prawej stronie jest zlokalizowany rezerwat przyrody „Wały”. Mijamy rezerwat, przed nami wznosi się stromy podjazd, a na samym

szczycie znajduje się wieża widokowa, z której roztacza się widok na piękną panoramę

gminy Racławice.

Jedziemy na wschód, po lewej stronie drogi znajdują się dwa malownicze rezerwaty przyrody „Dąbie” i „Opalonki”. Przejeżdżamy przez Góry Miechowskie, w niedalekiej

odległości od wsi znajduje się obelisk.

Opuszczamy gminę Racławice i docieramy do Grzymałowa.

Po drodze mijamy dwór „Jabłoniowy Sad”, z tego miejsca po raz kolejny ukazuje się piękny

widok na teren powiatu miechowskiego.

15

Jest to bardzo dobre miejsce na odpoczynek.

Dalsza część trasy prowadzi do Rędzin Borek a następnie do Kaliny Wielkiej, gdzie znajduje

się kościół pw. Imienia NMP.

Jedziemy w kierunku zachodnim. Docieramy do Antolki. W miejscowości tej znajduje się

zabytkowa karczma, w której można odpocząć i spożyć posiłek.

Po krótkiej przerwie wyruszamy w dalszą podróż. Jedziemy drogą międzynarodową E – 7.

Na odcinku 2,5 km musimy zachować szczególną ostrożność! Jedziemy wzdłuż

południowego krańca lasu „Strzyganiec”, na jego zakończeniu po lewej stronie drogi E - 7

znajduje się pomnik pomordowanych w okresie II wojny światowej. Na najbliższym

skrzyżowaniu trasy E-7 skręcamy w prawo. Dalszy szlak wiedzie drogą obok lasu.

Opuszczamy kompleks leśny i wyjeżdżamy w Widnicy. Z tego miejsca rozlegają się piękne

widoki na panoramę Miechowa.

Kolejny etap trasy prowadzi przez Siedliska, zwiedzamy zabytkowy kościół pw. św. Krzyża.

Wjeżdżamy na przedmieścia Miechowa. Ulice Partyzantów i Warszawska doprowadzają nas

do Rynku w Miechowie.

Dworek „Zacisze” w MiechowieDworek „Zacisze” jest kolejnym z zabytków architektury drewnianej znajdujących się

na terenie powiatu miechowskiego. Stanowi „bramę północną” Małopolskiego Szlaku

Architektury Drewnianej i bardzo ważną atrakcje turystyczną ziemi miechowskiej.

Dworek zlokalizowany jest przy ulicy Racławickiej w Miechowie, w odległości 600

metrów od rynku miasta i 300 metrów od obwodnicy E – 7. Został wybudowany w 1784 roku,

– o czym świadczy data wyryta na belce w pokoju frontowym: „16 sierpnia 1784”. Cała

konstrukcja dworku wykonana jest z drzewa modrzewiowego, odpornego na szkodniki

i grzyby.

Jest to budynek parterowy, zbudowany na planie prostokąta z sienią przechodzącą przez

środek konstrukcji i symetrycznie dzielącej dom na dwie części. Sień po obu stronach

zakończona jest gankami podtrzymywanymi przez profilowane drewniane kolumny

z wystawkami nad nimi. Po lewej stronie sieni znajduje się pokój pana domu połączony

z służbówką, a po prawej zlokalizowany jest pokój pani domu połączony z kuchnią. Z sieni

prowadzą schody na strych. Poddasze spełniało różnorodne funkcje; było suszarnia bielizny,

przechowywalnią suszonych owoców oraz niewielkich zbytecznych rzeczy.

Wystrój wnętrz był bardzo prosty. W pokoju pani domu aż do roku 1939 znajdowały się:

zegar ścienny, stół, krzesła, lustro stojące, klawikord z pionowym pudlem rezonansowym

i fotelikiem oraz kanapa, skrzynia drewniana i szafa ubraniowa. Na ścianie wisiały obrazy

Matki Boskiej: Częstochowskiej, Ostrobramskiej, Kalińskiej i Zielenickiej.

16

W pokoju pana domu podobnie jak poprzednim znajdowały się: kominek, stół, krzesła, szafa

biblioteczna, biurko z fotelikiem, kanapa i tapczanik. Na ścianie wisiały portrety Tadeusza

Kościuszki, księcia Józefa Poniatowskiego, Jana Henryka Dąbrowskiego i Józefa

Chłopickiego.

W kuchni był piec kuchenny, stół, zydle (4 sztuki), kredens, garnki, cebrzyki (2 sztuki)

i naczynia. W okresie wcześniejszym, kiedy kuchnia była ulokowana na zewnątrz,

pomieszczenie to spełniało rolę pokoiku przyjęć różnych interesantów.

Do dzisiejszego dnia w dworku zachowały się marmurowe kominki ogrzewające wnętrze

budynku z ciekawą budową przewodów kominowych

W służbówce była wanna do mycia, stół prasowalniczy i skrzynie na bieliznę.

Budynek jest pokryty polskim łamanym dachem wspartym na ozdobnych, profilowanych

wychodzących poza lico budynku belkach stropowych spełniających rolę wsporników.

Dworek „Zacisze” wzbogaca ofertę kulturalna, wypoczynkową i turystyczną miasta.

W otoczeniu dworku są organizowane koncerty, warsztaty plastyczne oraz plenery

malarskie. Wskazane jest utworzenie w tym miejscu skansenu dla obiektów miechowskiej

kultury ludowej, areny pokazów walk rycerskich, ginących bezpowrotnie warsztatów

miejskich kowali, stolarzy, snycerzy itp. Dworek stanowi bardzo dobry punkt startu rajdów

rowerowych i wypraw pieszych po terenie ziemi miechowskiej.

Cmentarz żydowski w Miechowie

Cmentarz jest usytuowany na działce znajdującej się pomiędzy obecnymi ulicami:

Powstańców, Zbigniewa Pęckowskiego i Józefa Piłsudskiego. Został złożony w 1882 roku.

Z czasem na jego terenie wzniesiono dom przedpogrzebowy (tahara), w którym dokonywano

rytualnej ablucji zwłok. Budynek ten służył jednocześnie jako mieszkanie dozorcy cmentarza.

Podczas II wojny światowej na polecenie Niemców wyrwano płyty nagrobne i wykorzystano

je do utwardzania dróg. Dziś na terenie cmentarza zachował się jedynie fragment jednego

z nagrobków. Przetrwał też budynek domu przedpogrzebowego. Na krańcu cmentarza

znajduje się ogrodzona zbiorowa mogiła Żydów, zgładzonych po likwidacji miechowskiego

getta. Potomkowie zamordowanych osób wznieśli w tym miejscu grobowiec, na którym

umieszczono napis o treści: „Tu spoczywa około 35 ofiar żydowskich, którzy zostali

zamordowani przez zbirów hitlerowskich dnia 23 XI 1942 r., między innymi Rachela

Strosberg, córki Lola i Dora z Brzeska Nowego”. Obok na kamiennym bloku o nieregularnych

kształtach, wyryto Gwiazdę Dawida. Przy napisie polskim został umieszczony napis

hebrajski. Litery TNCBH zgodnie z tradycją żydowską oznaczają formułę: „Niech dusza jej

będzie związana w wieniec życia wiecznego” („Techi Niszmato Crura Becror ha – Chaim”).

17

Kościół pw. św. Wojciecha w Sławicach Duchownych

Kościół wzniesiono w połowie XVII wieku. Świątynia posiada prostokątne

prezbiterium wraz z murami przyporowymi z połowy XVII wieku. W 1927 roku dobudowano

nawę z wieżą. Nawa posiada strop drewniany ułożony półkoliście, tynkowany

i polichromowany. W ołtarzu głównym znajduje się Chrystus Ukrzyżowany – obraz

namalowany na płótnie we wgłębionej barokowej ramie. Zasuwa z współcześnie

namalowanym obrazem Matki Bożej. Na mensie ołtarzowej w części środkowej umieszczone

jest tabernakulum w formie świątyni okolonej kolumnami z falistym sklepieniem z dwoma

wolutami symetrycznie umieszczonymi po bokach. Na lewej ścianie nawy znajduje się

późnobarokowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego. Mały chór muzyczny podtrzymywany

przez dwa filary mieści niewielkie organy. Kruchta wejściowa znajduje się w przyziemiu wieży

spełniającej rolę dzwonnicy. Dach kościoła jest dwuspadowy i kryty ceramiczną dachówka.

Hełm wieży oraz sygnaturka kryte są blachą.

Kaplica dworska pw. Najświętszego Serca Jezusowego w PojałowicachKaplica została wybudowana w 1763 roku. Po raz pierwszy byla odnowiona w 1883

roku. Uszkodzona podczas burzy przez długi czas oczekiwała na restaurację. Na przełomie

lat 2006 – 2007 dzięki staraniom Społecznego Komitetu Remontu oraz Stowarzyszenia

Miłośników Odnowy Zabytków w Miechowie, została całkowicie odnowiona. Wykonano

konserwację wnętrza i zabytkowych obrazów. Od 2008 roku kaplica jest przekazana do

użytku kultu.

Mogiła ofiar w NasiechowicachNa miejscowym cmentarzu parafialnym w Nasiechowicach znajdują się mogiły ofiar

wojny 1942 – 1943. Za wsią około 80 metrów od drogi lokalnej Miechów – Racławice,

naprzeciwko przystanku autobusowego znajduje się pomnik ofiar pacyfikacji z 1943 roku.

Pomnik ma formę pionowej ścianki z czerwonego piaskowca, a zwieńczenie stanowi krzyż

z szarego piaskowca z niszą od frontu, w której jest wykuty orzeł. Po bokach pomnika

znajdują się wykute w kamieniu nazwiska ofiar pacyfikacji. Na bramce wejściowej znajduje

się blaszana tabliczka z napisem: „Mogiła zbiorowa ofiar terroru hitlerowskiego z 1943 roku”.

18

Kościół pw. św. św. Wita, Modesta i Krescencji w Nasiechowicach

Pierwszy kościół istniał już w 1254 roku. Według wzmianek z lat 1325 – 1327

plebanem był Szymon (de Nasankowicz), a Nasiechowice należały do dekanatu

Połanieckiego.

W XIV wieku na miejscu kościoła wybudowano obecny kościół pw. Św. Św. Wita, Modesta

i Krescencji. W związku z licznymi przebudowaniami na przełomie XIX i XX wieku świątynia

zatraciła większość charakterystycznych cech budowli gotyckiej.

Wewnętrzne wyposażenie ma charakter późnego baroku i rokoka. Na uwagę zasługują dwa

obrazy Matki Bożej i św. Izydora, namalowane przez Wojciecha Gersona. Imponujący jest

też ostrołukowy portal oraz sufit datowany na 1886 r. w pobliżu kościoła znajduje się

drewniana dzwonnica z 1740 roku z późniejszymi przeróbkami.

Mogiły kosynierów w Dziemięrzycach

W mogiłach są pochowani polegli w bitwie 4 kwietnia 1794 r., oznaczone krzyżami

oraz uwieńczone pamiątkowymi tablicami w latach 60. XX w. zostały ostatnio poddane

gruntownej renowacji.

Dwór w DziemięrzycachDwór usytuowany jest w południowej części wsi przy jednej z dróg na wschód od

szosy Racławice-Janowiczki-Dziemięrzyce-Marchocice. Po północnej stronie dworu znajduje

się teren po dawnych zabudowaniach folwarcznych, po stronie południowej fragment

dawnego parku. Dwór wzniesiony został w 1914 r., na miejscu starszej budowli istniejącej w

tym miejscu w połowie XIX wieku. Jest zbudowany w stylu eklektycznym z historyzującym

wystrojem elewacji. Parterowy, z użytkowanym poddaszem, wymurowany z cegły z użyciem

kamienia. Nakryty dachem dwuspadowym. Od frontu ma portyk o trójkątnym przyczółku

wspartym na dwu filarach i poprzedzony kamiennymi schodami.

Willa Walerego Sławka

Willa jest położona w środkowej części wsi Janowiczki, po północnej stronie drogi

prowadzącej z Racławic przez Janowiczki do Dziemięrzyc i Wrocimowic. Willa wybudowana

została w latach 1934-1935. Teren pod willę został wydzielony z majątku Janowiczki. Willa

jest darem ziemian z inspiracji Edwarda Kleszczyńskiego, właściciela dóbr w Radziemicach.

Dnia 7 lipca 1935 roku przekazana została z przeznaczeniem na dom letni płk. Walerego

19

Sławka, wybitnego męża stanu, parlamentarzysty, premiera rządu RP w latach 1930-1931

i 1935, honorowego obywatela Racławic. Obiekt willi w testamencie Sławka przeznaczony

został na cele kulturalne. W 1958 roku willę przejął Skarb Państwa, a w 1992 roku stała się

własnością gminy w Racławicach.

Dwór w Janowiczkach

Dwór wraz z otaczającym go parkiem powstał na przełomie XVIII-XIX wieku. W tym

okresie dwór był budynkiem drewnianym, krytym gontem. Z dworem związany był folwark

murowany wraz z zabudowaniami gospodarczymi. W II połowie XIX wieku nastąpiła,

przebudowa budynku. Ostateczna forma dworu po następnej przebudowie w około 1930 r.,

zachowała się do obecnych czasów. Dwór nawiązuje swoją architekturą do

prowincjonalnego dworku ziemiańskiego. Parterowy z użytkowanym poddaszem,

wymurowany z cegły przy użyciu kamienia. Nakrywa go dach czterospadowy łamany,

o drewnianej więźbie, kryty dachówką. Od frontu ma wysoki portyk o czterech drewnianych

kolumienkach wspierających trójkątny przyczółek.

Park dworski w JanowiczkachPark zachował swoje historyczne granice. Lecz pierwotna kompozycja została

całkowicie zatarta. Reliktem kompozycji parku jest klon oraz trzy lipy, w tym ta, pod którą

miał po bitwie odpoczywać Tadeusz Kościuszko. Drzewa szacowane są na 150-300 lat.

Ponadto w parku znajduje się wybudowana drewniana kapliczka z 1848 roku, postawiona

w miejscu zatartej mogiły z 1794 roku.

Tablica pamiątkowa w JanowiczkachTablica jest usytuowana przy parku dworskim w Janowiczkach. Upamiętnia pobranie

ziemi racławickiej, uświęconej krwią żołnierza polskiego i chłopa, wręczonej przez dzieci

w strojach krakowskich na powitanie Ojca Świętego Jana Pawła II w dniu 18 sierpnia 2002

roku na lotnisku w Balicach, podczas ostatniej wizyty w ojczyźnie, odsłonięta w 2009 roku

Teren historycznej bitwy RacławickiejGranica terenu obejmuje rozłogi wsi Racławice, Dziemięrzyce i Janowiczki. Obszar

zajmuje powierzchnię 520 ha oraz położone na tym terenie obiekty: Kopiec Kościuszki,

Zamczysko, dwór w Janowiczkach, pomnik Wojciecha Bartosza Głowackiego, willę płk.

Walerego Sławka w Janowiczkach oraz dwór i cmentarz „Bratnie Mogiły” w Dziemięrzycach.

Dnia 14 kwietnia 2004 roku Rozporządzeniem Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego

teren został uznany za Pomnik Historii.

20

Pomnik Wojciecha Bartosza GłowackiegoAutorem pomnika, wykonanego z brązu, jest artysta rzeźbiarz Marian Konieczny -

profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Uroczystość odsłonięcia pomnika była

połączona z obchodami 200. rocznicy Insurekcji i miała miejsce 22 maja 1944 roku. Pomnik

o wysokości 10,5 metra postawiony został u stóp wzgórza, na którym został usypany „Kopiec

Kościuszki”, w epicentrum bitwy, na przedpolu dworu w Janowiczkach.

Prace przy budowie kopca ruszyły w 1926 roku. Nad budową pracowała ludność

miejscowa, młodzież szkolna, żołnierze z 4 pułku piechoty z Sandomierza i 2 pułku piechoty

saperów z Pińczowa. Na kopiec przemieszczono ponad 7 tys. m3 ziemi. W 1934 r., kopiec

został poświęcony. W 1954 r., z okazji 160 rocznicy bitwy wmurowano w zbocze kopca

pamiątkową tablicę. Od lat 70. XX wieku do chwili obecnej na kopcu trwają prace

renowacyjne.

Zamczysko na Górze KościejowskiejZostało wzniesione w I połowie XIV wieku. Była to pierwsza na tym terenie siedziba

obronna. Cypel, zwany dzisiaj Zamczyskiem, został oddzielony od wschodu przekopanym

rowem, a dookoła zboczy usypano ziemny wał z suchą fosą. Na środku utworzonego

dziedzińca wzniesiono drewnianą kwadratową wieżę, którą wkrótce zastąpiono budynkiem

murowanym z kamienia, częściowo podpiwniczonym. Do czasów obecnych zachowały się

jedynie ślady murów. Fundatorem budowli był Dziersław Karwacjan, herbu Zadora. Od 1423

roku zameczek ten posiadali jego potomkowie Jan i Dziersław. Około połowy XV wieku

zameczek zaczął popadać w ruinę. Przyczyną tego były zapewne wady konstrukcyjne

budynku, a także użycie do jego budowy złego budulca – kamienia marglowego. W latach

1978-1980 i 1983-1986 w ruinach tego założenia obronnego znaleziono różne drobne

przedmioty. Na szczycie zniwelowanego przez czas Zamczyska posadzono 5 lip na cześć

pięciu generałów walczących w Insurekcji w 1794 roku: Tadeusza Kościuszki, Antoniego

Madalińskiego, Kazimierza Małachowskiego, Józefa Zajączka i Józefa Wodzickiego. Pośród

tych lip stal krzyż, który był postawiony przez młodzież uczestniczącą w manifestacji

zorganizowanej pod przywództwem Stefana Żeromskiego w maju 1918 roku. Krzyż ten na

skutek zmurszenia drewna przewrócił się, ale w 1982 roku, nocą w ukryciu przed ówczesną

władzą wkopano na jego miejscu nowy z drzewa dębowego.

Kopiec Tadeusza KościuszkiKopiec jest usytuowany za najwyższym wzniesieniem pola bitewnego za

Zamczyskiem na wysokości 360 m n.p.m., ma kształt ostrosłupa o wymiarach podstawy 27 x

28,6 m i 13,8 m wysokości. Inicjatywę budowy podjęto podczas wielkiej manifestacji

niepodległościowej 15 października 1917 roku, w której uczestniczyło 10 tys. osób.

21

Kościół pw. św. św. Ap. Piotra i Pawła w Racławicach

Parafia w Racławicach wzmiankowana jest w 1326 roku. Pierwszy kościół drewniany

kryty gontem, posadzony na terenie podmokłym, przetrwał 200 lat. Zapadającą się budowlę

rozebrano, a na tym samym miejscu wzniesiono nowy większy kościół pw. św. Piotra także

drewniany, ale teren jego wzniesienia wzmocniono palami wbitymi w grząski grunt. W II

połowie XVIII wieku świątynia spłonęła od pioruna w czasie burzy. Wkrótce po pożarze

podjęto wysiłek zbudowania kościoła z cegły i kamienia. Budowę tę ukończono w 1778 roku.

Kościół zbudowany został w stylu późnobarokowym. Jest jednonawowy z węższym

prezbiterium, zamknięty pionową ścianą. Ołtarz główny i cztery boczne ściany mają

charakter rokokowo-klasycystyczny, znajdują się w nich m.in. obrazy: Nadanie władzy św.

Piotrowi, Zwiastowanie, Matka Boża z Dzieciątkiem i św. Piotrem i Pawłem.

Po południowo-wschodniej stronie kościoła znajduje się drewniana wolno stojąca

dzwonnica z XVIII wieku, zbudowana na bazie kwadratu o dachu namiotowym krytym

blachą. W dzwonnicy wisi dzwon odlany w roku 1776, który bił na trwogę, gdy nadchodziły

wojska rosyjskie w 1794 roku, a później głosiły chwałę zwycięstwie wojsk i kosynierów

polskich pod Racławicami.

Tablica pamiątkowa na kościele św.św. Piotra i Pawła w Racławicach Tablica została wybudowana dla zachowania w pamięci przyszłych pokoleń Polaków

zasług, pracy, postawy i walki osób związanych z tutejszą ziemią oficerów AK: ppłk.

Leonarda Wyjadłowskiego, ppłk. Jana Molędy, mjr. Tadeusza Tochowicza, honorowego

obywatela Racławic Piotra Kulera, proboszcza Tomasza Głowackiego, poległych żołnierzy

AK: plut. Mieczysława Szwaczki, plut. Mariana Molędy, członków LSB: mjr. Tadeusza

Jędrucha, kpt. Adama Nowakowskiego. Poświęcenie tablicy odbyło się dnia 24 września

2006 roku.

Pomnik Jana Pawła II w RacławicachZostał wzniesiony dla uczczenia 25. lecia pontyfikatu Ojca Świętego, w postaci pełnej

figury papieża, wykonanej z brązu o wysokości 125 cm, autorstwa rzeźbiarza Czesława

Dżwigaja, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, posadowionej na surowej bryle

kamienia krzeszowickiego 16 października 2003 roku, w bezpośredniej bliskości kościoła

parafialnego.

Obelisk w RacławicachZostał wybudowany dla uczczenia śmierci dwóch chłopów – Józefa Karkowskiego

z Muniakowic i Wincentego Kowalskiego z Miroszowa zabitych podczas manifestacji

antysanacyjnej 17 kwietnia 1937 roku. Pomnik został wybudowany dnia 1 kwietnia 1957 roku

22

Cmentarz w RacławicachCmentarz powstał na początku XIX wieku. Wcześniejszy znajdował się obok

kościoła. Lecz nie ma po nim śladu. Na obecnym cmentarzu na uwagę zasługują trwałe

grobowce właścicieli okolicznych dóbr: Marchocic i Klonowa – Godlewskich i Grabkowskich,

Janowiczek – Łąckich, Dziemięrzyc – Sikorskich, Racławic – Czechowskich, Zarzyckich

i Szczepańskich i Marchocic – Bleszyńskiego. Na cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła

z czasów I wojny światowej, w której pochowano 18 żołnierzy armii austryjackiej. Ponadto

z okresu II wojny światowej pochodzi 9 pojedynczych grobów osób zamordowanych przez

okupanta.

Rezerwat „Wały”Rezerwat jest usytuowany w gminie Racławice, na pograniczu dwóch miejscowości,

na południu – Dale, a na północy – Dosłońce.

Rezerwat zajmuje południowy stok wzgórza zbudowanego z górnokredowych osadów

wapienno – marglistych. Teren rezerwatu otoczony jest gruntami rolnymi. Zachodnią granicę

stanowi droga łącząca Racławice z miejscowością Dosłońce, stwarzając tym samym

zagrożenie dla występującej tam flory. Rezerwat został utworzony dnia 24 grudnia 1957

roku. Jest to rezerwat ścisły florystyczny o powierzchni 5,82 ha. Teren rezerwatu porasta

roślinność stepowa, ciepłolubna z zespołem omanu wąskolistnego i zarośli. W zespole tym

rośnie w ilościach nigdzie w Polsce niespotykanych reliktowa roślina – dziewięścił

popłocholistny. Roślina znana jest z czterech innych stanowisk w Polsce. Jednakże

występuje ona tam w bardzo małej ilości i zachodzi obawa, że zupełnie wyginie.

W rezerwacie „Wały” ilość okazów dochodzi do kilkunastu tysięcy, a ponadto tworzy nigdzie

niespotykane mieszańce i wykazuje wielką dynamikę rozwojową. Ponadto w rezerwacie

występują rzadkie rośliny w skład, których wchodzi: len włochaty, zagorzałek żółty i ożanka

właściwa. Wszystkie rośliny objęte są ścisłą ochroną.

Rezerwat przyrody „Dąbie”Rezerwat przyrody „Dąbie” usytuowany jest na południowym i południowo –

wschodnim stoku wzgórza Dąbie, należącym do pasma Wzgórz Klonowskich, na

wysokości 290-345 m.n.p.m. Pod względem administracyjnym położony jest

w miejscowości Klonów w gminie Racławice. Pod względem fizycznogeograficznym

rezerwat znajduje się w mezoregionie Wyżyna Miechowska, makroregionie Niecka

Nidziańska, Podprowincji Środkowomałopolska i prowincji Wyżyna Małopolska.

Rezerwat „Dąbie” został utworzony 19 lutego 1955r, a jego powierzchnia wynosi 2,11

ha. Ze względu na ekstensywny wypas bydła jest to rezerwat roślinności stepowej

o charakterze półnaturalnym. U podnóża wzgórza Dąbie, około 100 metrów na

23

południe od granicy rezerwatu, bierze początek rzeka Ścieklec, lewobrzeżny dopływ

Szreniawy. Podłoże geologiczne terenu, stanowią utwory ery mezozoicznej, margle

kredowe i wapienie. Górna warstwa podłoża pokryta jest utworami zlodowacenia

krakowskiego, głównie lessem pochodzenia eolicznego i wodnego, glinami oraz

piaskami lekko i mocno gliniastymi, miejscami na powierzchni ukazują się utwory

kredowe. Wierzchnią warstwę litosfery stanowi rędzina. Rezerwat zasilany jest w wodę

wyłącznie przez opady atmosferyczne. Lokalne warunki mikroklimatyczne rezerwatu

różnią się od ogólnej charakterystyki klimatycznej powiatu miechowskiego ze względu

na południową i południowo – zachodnią ekspozycję terenu.

Rezerwat porasta roślinność stepowa kserotermiczna między innymi: miłek wiosenny,

iryga zwyczajna, starzec pomarańczowy, oman wąskolistny. Na terenie rezerwatu

rośnie również sosna (80 – 100 lat) i dęby.

Rezerwat przyrody „Opalonki”Rezerwat przyrody „Opalonki” położony jest w północno – zachodniej części gminy

Racławice, w miejscowości Klonów na zachód od drogi Klonów – Dale. Rezerwat

usytuowany jest na południowym zboczu wzniesienia w paśmie Wzgórz Klonowskich, na

wysokości 340 – 355 m.n.p.m. Rezerwat znajduje się w kompleksie leśnym uroczyska Lisiny

– Marszówka, w leśnictwie Klonów, nadleśnictwie Miechów.

Dane historyczne o terenie rezerwatu są bardzo skąpe. Z dnia 30 sierpnia 1948 roku

pochodzi arkusz ewidencyjny rezerwatu florystycznego „Opalonki”. Dokument zawiera opis

przyrodniczy rezerwatu, z którego wynika, że początkowo rezerwat nie był użytkowany

rolniczo i prawdopodobnie sporadycznie wypasany. Głównym celem utworzenia rezerwatu

była ochrona zespołu pierwotnej roślinności stepowej.

Rezerwat przyrody „Opalonki” został utworzony na podstawie zarządzenia Ministra

Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego dnia 19.02.1955 roku, a jego powierzchnia zajmuje 2,42

ha. Pod względem fizycznogeograficznym rezerwat położony jest w mezoregionie Wyżyna

Miechowska, będącym częścią składową makroregionu Niecka Nidziańska.

Pod względem geobotanicznym rezerwat należy do okręgu Miechowsko –

Pińczowskiego. Jest to rezerwat ścisły o charakterze roślinności stepowej. Teren rezerwatu

pocięty jest płytkimi parowami. Podłoże geologiczne terenu stanowią utwory ery

mezozoicznej – kreda średnia i górna, pokryte warstwą margli kredowych i wapieni.

Miejscami na powierzchni ukazują się utwory kredowe. W związku z tym, że w pobliżu nie

ma cieków i zbiorników wodnych rezerwat zasilany jest w wodę pochodząca wyłącznie

z opadów atmosferycznych. Południowa ekspozycja terenu powoduje, że lokalne warunki

mikroklimatyczne wykazują różnice w stosunku do ogólnej charakterystyki klimatu powiatu

miechowskiego.

24

Rezerwat obejmuje fragment enklawy leśnej, sąsiadującej z gruntami rolnymi, gdzie

występują rzadkie i chronione krzewy i rośliny zielne. Teren rezerwatu zasiedlony jest

głównie przez roślinność stepową: oman wąskolistny, miłek wiosenny, storczyk męski,

podkolan zielonawy, tępawa różyczkolistna. Poza tym obficie występuje wiśnia karłowata.

Obelisk w Górach MiechowskichZostał postawiony na miejscu walki stoczonej 16 sierpnia 1944 roku w obronie

radiostacji przez Oddział Partyzancki „Skrzetuski” AK z jednostką niemieckiej żandarmerii

zmotoryzowanej, w której zginęli: dowódca por. Stanisław Jazdowski „Żbik” i kpr. Edward

Sitarz „Leszek”. Na tablicy obelisku umieszczono nazwiska obu poległych oraz zabitych

przez UBP w 1946 roku inż. Mariana Wojniłłowicza i Franiszka Drożdza, mieszkańców wsi.

Mogiły z II wojny światowejW mogiłach są pochowani dwaj nieznani żołnierze WP – jedna z mogiła znajduje się

w lesie klonowskim, a druga w lesie marchocickim.

Kościół parafialny pw. Imienia Najświętszej Marii Panny w Kalinie Wielkiej Kościół pochodzi z lat 1903 – 1908. został wybudowany w stylu pseudogotyckim

według planów architekta Józefa Pokutyńskiego, na miejscu poprzedniego pochodzącego

z przełomu XVII i XVIII wieku. Prace nadzorował proboszcz ks. Piotr Cień. Kościół posiada

wyposażenie barokowe. W głównym ołtarzu umieszczony jest obraz Matki Bożej

z Dzieciątkiem z 1709 roku. W kościele znajdują się również dwa boczne ołtarze; barokowy –

z obrazem św. Mikołaja i sw. Anny Samotrzeć oraz rokokowy – z krucyfiksem oraz posągami

Matki Bożej Plączącej i św. Jana Ewangelisty. Ciekawym wyposażeniem kościoła jest

późnorenesansowa kamienna chrzcielnica. W świątyni znajdują się płyty epitafijne Jana

Dersława oraz Adama i Piotra Kalińskich. Do parafii Kalina wielka przypisane są z terenu

gminy Słaboszów następujące wsie: Kalina Wielka. Grzymałów, Janowice, Maciejow,

Raszówek, Rędziny Borek i Śladów.

Karczma „Antolka”

Karczma znajduje się przy drodze międzynarodowej E77 (Warszawa – Krakow)

w miejscowości Antolka. Karczma znajduje się w stylowym budynku sprzed 1863 roku.

W tym miejscu z 13/14 marca 1863 roku. Znajdowała się kwatera dyktatora powstania

styczniowego, generalia Mariana Langiewicza, a jego wojsko stacjonowało we wsi. Obecnie

w tym historycznym budynku urządzono stylową karczmę. Nie ma jednak żadnej tablicy

informującej o pobycie wojsk gen. Mariana Langiewicza.

25

W Antolce przy trasie nr 7, już poza granicami drogi, znajduje się ciekawy pomnik. Jest to

kamienny pień drzewa ułamany na wysokości około 1 metra i nie jest to zniszczona dawna

figura. Pomnik ten upamiętnia zdarzenie, jakie miało miejsce na przełomie XIX i XX wieku.

Droga do Książa jechali bogaty gospodarz z kilkunastoletnią córką. Droga była wyboista

i dziewczynka, która wierciła się niespokojnie na koźle spadla z wozu. Spadła tak

nieszczęśliwie, że straciła życie. Zrozpaczony ojciec na pamiątkę tego zdarzenia w miejscu

wypadku umieścił pomnik przedstawiający ułamane drzewo symbolizujący złamane życie

młodej dziewczyny.

Pomnik upamiętniający miejsce masowych egzekucji w Brzuchani

Na skraju lasu „Strzyganiec” przy drodze E - 7 Kraków – Kielce znajduje się blok

piaskowca z tablicą 50 X 30 cm, na której widnieje napis: „Miejsce masowych egzekucji

dokonywanych przez Niemców w latach 1939 – 1945 uświęcone krwią ludności polskiej”.

W latach okupacji hitlerowskiej w „Strzygańcu” znajdowało się miejsce straceń ludnosci

cywilnej pochodzącej z ziemi miechowskiej.

Minimalny kosztorys oznakowania szlaku

Lp. Rodzaj kosztów

Ilość

je

dnos

tek

Kos

zt

jedn

ostk

owy

Rod

zaj m

iary

Koszt całkowity(w zł)

Koszty bezpośrednie1. Oznakowania 13 090,00

Drogowskazy 30 61,50 szt 1845,00Uchwyty pod drogowskazy 30 5,50 szt 165,00Opracowanie graficzne i merytoryczne tablic inf.

12 155,00 szt 1860,00

Wykonanie tablic informacyjnych szlaku

12 230,00 szt 2760,00

Słupki ocynk. pod tablice 12 120,00 szt 1440,00Montaż słupków i tablic 12 200,00 szt 2400,00Tabliczki znaki szlaku 40 35,50 szt 1420,00Uchwyty pod znaki 40 5,50 szt 220,00Montaż drogowskazów i znaków 70 14,00 szt 980,00

26

Przebieg Trasy Rowerowej Nr 2

Trasa nr 3Miechów: Rynek, ul. H. Sienkiewicza, ul. Krótka, ul. Kolejowa – Komorów (3 km) –

Kamieńczyce (4 km) – Jaksice (5 km) – Przesławice (7 km) – Czaple Wielkie (11 km) –

Czaple Małe (14,5 km) – Wysocice (18 km) – Ulina Mała (22,5 km) – Ulina Wielka (23,5 km)

– Zawadka (26 km) – Mostek (28 km) – Trzebienice (30,5 km) – Szreniawa (32,5 km) –

Przybysławice (34 km) – Maków (36,5 km) – Wielkanoc (40 km) – Gołcza (41 km) –

Rzeżuśnia (43 km) – Krępa (46 km) – Biskupice (49 km) – Miechów: ul. Kraszewskiego,

ul. H. Sienkiewicza, Rynek (53 km).

Dystans: 53 kmCzas przejazdu: 5,5 hStopień trudności: trasa rowerowa trudna technicznie

Opis techniczny trasy:

27

Trasa trudna technicznie, wymaga dobrego przygotowania kondycyjnego i sprawnego

roweru. Na trasie znajduje się wiele wymagających podjazdów, zajazdów i zakrętów. Mimo

licznych trudności szlak obfituje w wiele atrakcji i zabytków, będących ozdobą Małopolskiego

Szlaku Architektury drewnianej. W trakcie wycieczki będziemy przejeżdżać obok czynnych

i dawnych kamieniołomów, oraz „wspinać” się na wzniesienia, z których rozlegają się piękne

widoki.

Wycieczkę rozpoczynamy w Miechowie na Rynku.

Wjeżdżamy na ulicę H. Sienkiewicza, a następnie jedziemy drogą wojewódzką nr 783

w kierunku Wolbromia. W odległości 1 km od Rynku, skręcamy w lewo, jedziemy ulicą Krótką

a potem Kolejową.

Na odcinku 7 km w linii prostej trasa rowerowa prowadzi wzdłuż linii kolejowej i dolin

rzecznych: Cicha (3 km) i Szreniawa (4 km).

Przejeżdżamy przez Komorów. Dojeżdżamy do Kamieńczyc. Przed budynkiem stacji

kolejowej skręcamy w lewo. W odległości około 1 km, zlokalizowany jest cmentarz z I wojny światowej.Ponownie wracamy do stacji w Kamieńczycach. Przejeżdżamy prze tory kolejowe i skręcamy

w lewo. Jedziemy przez Jaksice a następnie Przesławice. Zwiedzamy kościół pw. NMP w Przesławicach. Jest to zabytek na Szlaku Architektury Drewnianej. W tym miejscu

zatrzymujemy się na odpoczynek.

Na 9 km trasy opuszczamy gminę Miechów.

Dalszy etap trasy rowerowej doprowadza nas do miejscowości Czaple Wielkie.

Po prawej stronie drogi zlokalizowany jest dwór, a około 0,5 km dalej po stronie przeciwnej –

kościół z 1523 roku.

Jedziemy w kierunku zachodnim. Docieramy do Czapel Małych, zwiedzamy kolejny dwór.Dalsza droga doprowadza nas do Wysocic. Zwiedzamy kościół pw. św. Mikołaja oraz

mogiłę Konstantego Edmunda Psarskiego.Z Wysocic kierujemy się w stronę Gołczy.

Po przejechaniu kolejnych 3 km skręcamy w lewo. W tym miejscu trasa wymaga większego

wysiłku fizycznego. Szlak prowadzi przez tereny o znacznym wypiętrzeniu.

W następującej po sobie kolejności przejeżdżamy przez miejscowości: Ulina Mała, Ulina

Wielka – kościół pw. św. Katarzyny - Zawadka, Mostek – kościół z 1571 r.Za miejscowością Mostek znajduje się punkt widokowy, z którego podziwiamy panoramę

gminy Gołcza.

W Trzebienicach przejeżdżamy przez drogę wojewódzką nr 783.

Docieramy do Szreniawy zwiedzamy zabytki: kościół neogotycki, kaplicę grobową, figurę św. Jana Nepomucena.

Jedziemy wzdłuż doliny rzeki Szreniawy.

28

Przejeżdżamy przez Przybysławice, zwiedzamy dwór. Skręcamy w prawo i zwiedzamy

kolejny dwór.Szlak rowerowy doprowadza nas do miejscowości Wielkanoc. Zatrzymujemy się na kolejną

krótką przerwę. Miejscem odpoczynku jest nieczynny kamieniołom.

Dalszy etap trasy prowadzi do Gołczy, a stąd w kierunku Rzeżuśni.

W miejscowości Rzeżuśnia skręcamy w prawo i jedziemy w kierunku Krępy.

Tuż przed skrzyżowaniem, skręcamy w lewo i drogą gruntową jedziemy do lasu Jaksickiego.

W kompleksie leśnym jest zlokalizowany rezerwat przyrody „Złota Góra”. Ta sama droga

doprowadza nas do drogi asfaltowej. W tym miejscu skręcamy w prawo.

Jedziemy wzdłuż rzeki Gołczanki. Dojeżdżamy do kolejnego skrzyżowania i skręcamy

w lewo. Trasa rowerowa prowadzi do Biskupic. W Biskupicach tuż za remizą OSP skręcamy

w prawo. Znajdujemy się na przedmieściach Miechowa. Po lewej stronie szlaku znajduje się

Nadleśnictwo Miechów, a po stronie przeciwnej nasyp linii kolejowej i dworzec PKP.

Wjeżdżamy na drogę wojewódzką nr 783, która doprowadza nas do Rynku.

W Rynku kończy się szlak rowerowy.

Cmentarz w KamieńczycachCmentarz wojenny z I wojny światowej położony jest po lewej stronie linii kolejowej

Kilce – Kraków i drogi wiodącej do szkoły w Jaksicach, naprzeciwko przystanku kolejowego

Kamieńczyce. Cmentarz usytuowany jest na stoku wzgórza i jest widoczny jako kępa zieleni.

Pierwotnie cmentarz ogrodzony był sosnowymi żerdziami, posiadał kilka mogił pojedynczych

i zbiorowych.

Cmentarz założony jest na planie prostokąta 20 X 8 metra, nadsypany z dwóch stron do

wysokości około 50 cm. Wewnątrz cmentarza znajdują się ślady 5 mogił w postaci pagórków

różnej wielkości. Na cmentarzu spoczywa 18 żołnierzy armii austro – węgierskiej i 1 armii

rosyjskiej.

Kościół w PrzesławicachPierwotnie kościół znajdował się w miejscowości Gołcza i był pod wezwaniem

Franciszka Ksawerego. Jednak z upływem lat stał się zbyt mały na potrzeby parafii, i po

wybudowaniu nowego kamiennego kościoła stracił swoją funkcję. Na podstawie decyzji

konserwatora i biskupa kieleckiego w 1974 roku został oddany konsekracji a następnie

przeniesiony do nowopowstałej parafii w Przesławicach. Kościół został konsekrowany pw.

NMP Matki Kościoła. Świątynia zachowała fragmenty starego kościoła z 1657 roku.

Konstrukcja kościoła jest drewniana, posadowiona na wysokiej, kamiennej podmurówce

i częściowo podpiwniczona. Do nawy dobudowana jest niewielka pięcioboczna kaplica, a od

południa i zachodu kruchty. Wnętrze nakrywają pozorne sklepienia kolebkowe i stropy

29

belkowe. Ściany podzielone są pilastrami i półkolumnami. Drewniany chór wsparty jest na

kanelowanych filarach. Ołtarz główny i dwa boczne utrzymane są w stylu późnobarokowym.

Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła w Czaplach Wielkich

Kościół wybudowano w 1345 roku. Po jego pożarze, który miał miejsce w 1440 roku

rozpoczęto budowę nowej marmurowej świątyni, którą ukończono w 1523 roku.

Konsekrowano ją pod wezwaniem św. Bartłomieja apostola. Dla upamiętnienia tego

wydarzenia na zewnętrznej ścianie od południa wmurowana jest marmurowa płyta

z napisem: PER ANDREA PYROCZKY CONMSTRUCTA EST ECCLESYA 1523. Przy

budowie nowego kościoła budowniczy starał się zachować styl romański

o charakterystycznej kwadratowej wieżycy zakończonej w górnej kondygnacji ośmiokątem.

W kościele znajdują się cztery ołtarze. Ołtarz główny drewniany posiada dwie kolumny.

W centralnej części znajduje się obraz przedstawiający męczeńską śmierć św. Bartłomieja

Apostola, namalowany przez Wojciecha Eliasza Radzikowskiego w 1865 roku. Drugi ołtarz

z obrazem Matki Boskiej Bolesnej ma zasuwę, na której namalowana jest św. Barbara.

Trzeci ołtarz zawiera obraz św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus na ręce. Czwarty ołtarz przy

kruchcie od strony południowej ma obraz św. Jana Nepomucena. Wszystkie wymienione

ołtarze są drewniane. W podziemiach kościoła znajdują się trzy groby. W jednym z nich pod

starą zakrystią została pochowany w 1682 roku proboszcz ks. Ignacy Zieleniecki Drugi

znajduje się przy wejściu głównym od strony południowej. Kiedy sklepienia tych grobowców

zapadły się, zrównano je z ziemią a na wierzchu ułożono cementowaną posadzkę. Trzeci

grób umieszczony jest w nawie od strony północnej. W grobowcu zostały złożone zwłoki Zofii

z Badenich – Popielowej, zm. 5 maja 1859m roku. Na własny koszt wyremontowała ona

chylący się ku upadkowi kościół, co podkreślał ks. Jan Wiśniewski i wystawił drewnianą

plebanię, a murem otoczyła przykościelny cmentarz (dokonywano na nim pochówku do 1818

roku). W kościele znajdują się epitafia byłych właścicieli Czapel Wielkich z rodziny

Dembińskich i ostatnich właścicieli rodziny Popielów. Na uwagę zasługuje duża, marmurowa

tablica z brązową płaskorzeźbą ks. Arcybiskupa Wincentego Teofila Chościak Popiela.

Na cmentarzu przy głównej alei jest grobowiec, w którym pochowane zostały

doczesne szczątki proboszcza ks. Kanonika Józefa Czyża. Posługę duszpasterską w parafii

czapelskiej sprawował on dwukrotnie przez 63 lata. Obok znajduje się grobowiec ks. dr

Stanisława Majchra. Na cmentarzu spoczywa również w grobowcu rodzinnym ks. Ludwik

Mucha. Podczas ostatniej wojny był on kapelanem Oddziałów Wydzielonego Wojska

Polskiego mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala”.

Dwór w Czaplach Wielkich

30

Jest to budynek murowany z cegły i kamienia (piwnice), parterowy częściowo

podpiwniczony. Założony na planie wydłużonego prostokąta, z przystawionymi od strony

ścian szczytowych przybudówkami. Posadowiony został na skarpie zabezpieczonej od

strony południowej kamiennym murem oporowym. Charakteryzuje się prostą bryła

o skromnej dekoracji architektonicznej w postaci szerokiego gzymsu koronującego oraz

delikatnych obramień okien o cechach neorenesansowych. Przed dworem od północy

znajdował się pierwotnie podjazd prowadzący z drogi położonej przy wschodniej granicy

parku. Przed wejściem do salonu od strony południowej zachowały się cztery kanelowane

słupy, stanowiące pozostałości niegdysiejszej pergoli oplecionej roślinnością. Wokół dworu

zachowały się resztki parku z osuszonymi dziś stawami (zamienionymi na pastwiska) oraz

przepływającym w pobliżu potokiem.

Dwór w Czaplach Małych

Dwór pochodzi z końca XIX wieku i należał do rodziny Popielów. Do 1779 roku

Czaple Miale były własnością kościoła św. Floriana na krakowskim Kleparzu. Po 1779 roku

weszły w skład funduszy akademickich. W 1802 r. wieś stała się własnością państwa

i została sprzedana Szymonowi Milieskiemu. Kolejnymi właścicielami była rodzina Romerów.

Pod koniec XIX w., poprzez małżeństwo Kazimiery Romerówny z Ludwikiem Popielem, syna

Pawła – właściciela pobliskich Ściborzyc, Czaple Miale przeszły w ręce rodziny Popielów.

Dwór został wzniesiony pod koniec XIX wieku i rozbudowany na początku XX wieku.

To właśnie w tym majątku Józef Piłsudski otrzymał w darze słynną klacz Kasztankę. Po 1945

roku majątek przeszedł na rzecz Skarbu państwa i był we władaniu gminy Gołcza, która

przeznaczyła go na, mieszkania. Niestety dzisiejszy pałac przedstawia ruinę.

Kościół św. Mikołaja w WysocicachJest to jednonawowa świątynia z wydzielonym prezbiterium zamkniętym przysadzistą

absyda z początków XIII wieku. Ściany wzniesiono z wapiennych ciosów, najbardziej

dostępnego w okolicy materiału budowlanego. Detal rzeźbiarski wykonano zaś z lepszego do

tego celu piaskowca. Do dziś zachowała się niezmieniona forma budowli (dodano tylko

zakrystię od północy, małą kruchtę od południa i barokową sygnaturkę), przy restauracji

obniżono tylko szczyty, uzupełniając materiał pod okapem cegłą. Poszerzone też zostały

okna, z wyjątkiem północnego okienka prezbiterium i okna absydy, które jest zamurowane.

W tympanonie znajduje się wielofigurowa płaskorzeźba (pierwotnie polichromowana) ze

Zmartwychwstałym Chrystusem w centrum, depczącym potwory o rybich ogonach. Po

prawej stronie rozpoznajemy scenę narodzin Jezusa. Matka Boska przedstawiona jest na

leżąco, co właściwe jest przedstawieniom wczesnośredniowiecznym. Nad żłóbkiem Jezusa

31

nachylają łby woły. Po lewej składają hołd dwaj święci. Pierwszym jest sw. Norbert w szatach

biskupich. Drugiego, przez brak atrybutów, nie sposób zidentyfikować. Istnieje hipoteza, że

tympanon był wykonywany dla kościoła w Imbramowicach (stąd postać św. Norberta). Portal

wejściowy znajduje się od południa, w niewielkiej, dobudowanej później kruchcie. Madonna

Na Majestacie – to romańska z XIII wieku rzeźba tronującej Matki Boskiej z dzieciątkiem na

ścianie nad absyda kościoła. Rzeźba znajduje się na wschodnim szczycie prezbiterium i jest

wpisana w romboidalna nisze. Wykonano ją w pojedynczej bryle piaskowca. Obie postacie

mają atrybuty władzy – korony na głowach, zaś w prawej ręce Madonna trzyma jabłko.

W 1956 roku w absydzie kościoła odkryto niewyraźną romańską lub gotycką polichromię,

a we framundze okna – palmetkę romańską.

Mogiła Konstantego Edmunda Psarskiego herbu Jastrzębiec w WysocicachMogiła znajduje się na cmentarzu parafialnym w Wysocicach. W mogile zostali

pochowani: Konstanty Edmund Psarski – uczestnik powstania styczniowego oraz jego ojciec

Józef – oficer powstania listopadowego. Mogiła została uwieńczona współczesnym krzyżem

z metalowych rurek, na którym jest umieszczony Chrystus ukrzyżowany, a poniżej tabliczka

metalowa z wyrytym napisem: + (Ś.P.) Józef PSARSKI (* 1811 R. + 1896 R.) Oficer 4 pułku

uczestnik bitwy pod Grochowem (w 1831 r. w Powstaniu Listopadowym) i Jego Żona

NEPOMUCENA (z ZALASSOWSKICH) (Edmund PSARSKI) * 1842 r. + 1910 R. (Żołnierz

Powstania Styczniowego) i Jego żona FLORENTYNA (z WOŻNIAKOWSKICH).

Kościół pw. św. Katarzyny w Ulinie WielkiejKościół jest budowlą jedno-nawowa o konstrukcji zrębowej, oszalowany, pokryty

blacha. Wnętrze świątyni nakryte jest sklepieniami pozornymi: prezbiterium kolebkowym,

a nawa krzyżowym. Zwieńczenia obramień otworów drzwiowych i okiennych wycięte są

w łuki w kształcie tzw. Oślich grzbietów. Wyposażenie kościoła jest z XVII – XVIII wieku.

Najcenniejszym zabytkiem jest gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1400

roku. Znajdują się w nim również późnobarokowe ołtarze datowane na XVII wiek. Główny

ołtarz jest z wizerunkiem Madonny z Dzieciątkiem, a po opuszczeniu zasłony ukazuje się

drugi obraz ze św. Katarzyną Aleksandryjską. Po lewej stronie jest ołtarz z wizerunkiem

biczowanego Jezusa, a po prawej św. Antoniego. W kościele znajduje się również

manierystyczna ambona z XVII wieku i marmurowa chrzcielnica, na której umieszczone są

daty: 1690/1699 i herb Rola oraz marmurowe epitafia właścicieli wsi z XVIII wieku. Przed

kościołem usytuowana jest wolno stojąca dzwonnica z przełomu XVIII i XIX wieku. Jest to

budowla drewniana konstrukcji słupoworamowej, o pochyłych oszalowanych ścianach,

nakryta daszkiem namiotowym. Przy kościele od strony południowej był grób księdza

plebana Stanisława Rupinowskiego zmarłego w 1804 roku, a od północy znajduje się grób

32

Kazimierza Ostaszewskiego, ostatniego dziedzica Uliny. W kruchcie pod progiem jest grób

Krzysztofa Dobińskiego.

Kościół w MostkuKościół jest poświęcony Matce Bożej Częstochowskiej i św. Izydorowi. Dawniej stal

on w Smardzowicach – zbudowany był staraniem i kosztem Jana Cianowskiego herbu Prus

z Czajowic, w 1571 roku. Kościół jest drewniany, był konsekrowany około 1590 roku służył

parafianom do czasu powstania nowej, murowanej świątyni, która powstała w latach 1907 –

1918, według projektu Kleiberga. Od lat 30. XVII wieku do czasu przeniesienia w nowe

miejsce, w kościele znajdował się łaskami słynący obraz Najświętszej Maryi Panny. Wygląd

obydwu kościołów, stojących jeszcze razem na początku lat 30. ubiegłego wieku opisuje

Ksiądz Jan Wiśniewski. Wtedy to po rozebraniu konstrukcji, drewniane elementy

przewiezione zostały do Mostka gdzie przystąpiono do budowy kościoła w oparciu

o rozebrany smardzowicki. Brakujące i zniszczone fragmenty konstrukcji zastąpiono nowymi.

Przy wznoszeniu kościoła znaczną część prac wykonała miejscowa społeczność. Przy jego

przenoszeniu ze Smardzowic (1938) do mostku, tamtejsi parafianie nie zgodzili się na

zabranie obrazu Matki Bożej Smardzowickiej. Dlatego też ówczesny proboszcz w Mostku ks.

Jan Pałyga zamówił w Olkuszu obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Dziś znajduje się on

w ołtarzu głównym. W wyposażeniu kościoła znajduje się jednak oryginalna późnobarokowa

ambona z 1740 roku.

Kaplica grobowa w SzreniawieZostała wzniesiona w 1868 roku przez Stanisława Linowskiego dziedzica z posagu

swej przedwcześnie zmarłej żony Eugenii Linowskiej z Żeleńskich (ciotki Tadeusza

Żeleńskiego – Boya). Projektantem jej był Filip Pokutyński, znany architekt krakowski.

Kaplica zbudowana jest na planie prostokąta, jest zwieńczona wieżą główną i dwiema

bocznymi, co nadaje całej budowli strzelistość i smukłość. Posiada charakterystyczne dla

neogotyku ostre łuki, przypory i duze okna boczne. Nad głównym portalem kaplicy znajduje

się rozeta. Fasada ma bogatą dekoracje. Wnętrze kaplicy ma charakter salowy. W górnej

części kaplicy na wewnętrznych bocznych ścianach znajdują się epitafia kpt. Adama

Linowskiego i jego synowej Eugenii Linowskiej z Żeleńskich. W podziemiach kaplicy

spoczywają członkowie rodziny Linowskich.

Figura św. Jana Napomucena w SzreniawiePowstała z inicjatywy Jakuba Józefa Angrockiego dr. filozofii i proboszcza

w Szreniawie na placu przykościelnym w 1794 r., Był on patronem, który chronił pola

i zasiewy przed powodzią i susza. Okres wznoszenia tej figury, to czas wielkiej popularności

33

tego świętego w Polsce. Figura w Szreniawie jest wykonana w charakterystycznym dla tej

epoki stylu rokoko. Postać św. Jana Nepomucena w Szreniawie nie odbiega zasadniczo od

innych tego typu figur zwanych popularnie Nepomukami. Osadzona jest na cokole, trzyma

na lewym ramieniu krucyfiks, który ma formę krzyża odpustowego. Na krzyżu widnieje

wizerunek Chrystusa.

Dwór w PrzybysławicachZostał zbudowany w drugiej połowie XIX wieku. Wzniesiony jest na planie

nieregularnym, zbliżonym do litery T, złożonym z dwóch części: starszej, parterowej,

zbudowanej prawdopodobnie po powstaniu styczniowym oraz nowszej, piętrowej,

ukończonej zapewne w roku 1899 (wskazywałyby na to data wyryta na jednym z kamiennych

stopni tarasu). Korpus główny – drewniany, na rzucie prostokąta, dwutraktowy,

z umieszczonym na osi salonem i hallem. Fasada frontowa orientowana na stronę północną.

Wejście do hallu poprzedza prostokątny ganek wsparty na drewnianych słupach. Od strony

fasady południowej (ogrodowej) usytuowana niesymetrycznie trójprzęsłowa weranda.

Przestrzenie pomiędzy słupami tarasu i werandy wypełnione drewnianymi balustradami.

Główną dekorację fasady frontowej stanowią elementy snycerskie – nadwieszone, ażurowe

nadokienniki oraz oszalowania szczytów z deskami wycinanymi w motyw ząbków, nadające

budynkowi malowniczy, romantyczny charakter, nawiązujący do tzw. Stylu szwajcarskiego.

Dach nad korpusem głównym dwuspadowy, o połaciach nad ścianami i szczytami

nadwieszonych, wspartych na profilowanych ozdobnie końcach krokwi. Budynek znajduje się

na tereni zachowanego szczątkowo parku podworskiego.

Dwór w MakowiePowstał w I połowie XIX wieku potem był kilkakrotnie przebudowywany. Zachował

dawny układ od strony zajazdu (orientowanego w kierunku północnym), z okalającymi go

zabudowaniami gospodarczymi. Jest budowlą murowana z cegły, parterową, częściowo

podpiwniczoną. Założony na planie prostokąta, z ryzalitami obejmującymi trzy osie

środkowe, mieszczącymi wejścia do budynku oraz, w części dachowej, pomieszczenia

facjaty. Ryzality zwieńczone trójkątnymi szczytami. Ryzalit od strony południowej,

z podziałem pilastrowym, poprzedzony szerokim tarasem (przebudowany), ze schodami

prowadzącymi do ogrodu. Okna są osadzone w skrzydłach, zamknięte półokrągło,

w ryzalitach prostokątne. Dach dwuspadowy (nad ryzalitami z kalenicą w układzie

prostopadłym), kryty blacha. Pod dachem znajduje się wydatny gzyms podokapowy.

Rezerwat przyrody „Złota Góra”

34

Rezerwat przyrody „Złota Góra” położony jest w południowo – zachodniej części

gminy Miechów, w pobliżu miejscowości Krępa.

Obszar rezerwatu obejmuje północno – zachodni kraniec kompleksu leśnego uroczyska

Jaksice i zlega na zboczu wzgórza kredowego o wysokości bezwzględnej 285 – 320 m

n.p.m. Teren rezerwatu przecinają dość głębokie parowy.

Północną granicę rezerwatu wyznacza droga gruntowa prowadząca od szosy asfaltowej

Jaksice – Gołcza do wsi Krępa. Na zachodzie rezerwat graniczy z polami uprawnymi wsi

Krępa, a na południu i wschodzie z lasami Nadleśnictwa Miechów.

W odległości około 1 km w kierunku północnym od wzgórza przepływa potok Gołczanka –

prawobrzeżny dopływ rzeki Szreniawy. Pierwotnie rezerwat nosił nazwę „Jaksice”.

Początkowo teren rezerwatu ogrodzono i całkowicie wyłączono z użytkowania (wypas).

Po kilku latach murawa stepowa zaczęła zarastać i w związku z tym usuwano krzewy

i drzewa. W czasie II wojny światowej nie podejmowano tych zabiegów i murawa

przekształciła się w zarośla i las. W 1995 roku rezerwat został objęty ochroną, a w 1992 roku

został przekształcony w rezerwat ścisły o nazwie „Złota Góra”. Jest to rezerwat tak zwanej

roślinności stepowej. Obecnie rezerwat porasta murawa przechodząca ku górze w zarośla

a jeszcze wyżej w las. Teren rezerwatu porasta barwny kobierzec roślin murawowych,

wyraźnie różniący się od monotonnej roślinności okolicznej. Z roślin stepowych występuje:

oman wąskolistny, oman szorstki, len żółty, ostrożeń pannoński, pajęcznica rozgałęziona,

głowienka wielkokwiatowa, szczodrzeniec ruski, aster gawędka, chaber dirakiewnik

i bodziszek czerwony. Zarośla tworzy: grab, dąb, leszczyna, trzmielina, jarzębina, kalina

i czeremcha. Wszystkie rośliny znajdują się pod ochroną

Minimalny kosztorys oznakowania szlaku

Lp. Rodzaj kosztów

Ilość

je

dnos

tek

Kos

zt

jedn

ostk

owy

Rod

zaj m

iary

Koszt całkowity(w zł)

Koszty bezpośrednie1. Oznakowania 10 270,00

Drogowskazy 30 61,50 szt. 1845,00Uchwyty pod drogowskazy 30 5,50 szt. 165,00Opracowanie graficzne i merytoryczne tablic inf.

8 155,00 szt 1240,00

Wykonanie tablic informacyjnych szlaku

8 230,00 szt 1840,00

Słupki ocynk. pod tablice 8 120,00 szt 960,00Montaż słupków i tablic 8 200,00 szt 1600,00Tabliczki znaki szlaku 40 35,50 szt 1420,00Uchwyty pod znaki 40 5,50 szt 220,00

35

Montaż drogowskazów i znaków 70 14,00 szt 980,00

Przebieg Trasy Rowerowej Nr 3

Trasa nr 4Miechów: Rynek, ul. Warszawska, ul. Partyzantów – Siedliska (2 km) – Zagorzyce (3,5 km) –

Chodówki (7 km) – Chodów (8 km) – Charsznica (9 km) – Uniejów Kolonia (12 km) – Tczyca

(17 km) – Pogwizdów (20 km) – Uniejów Rędziny (23 km) – rezerwat „Biała Góra (28 km)

– rezerwat przyrody „Kępie” (30 km) – Przysieka (32,5 km) – Kozłów (35 km)

– Kamionka (37km), Tunel (40km) - Miechów (50 km)

Dystans: 50 kmCzas przejazdu: 5,5 hStopień trudności: trasa rowerowa łatwa

Opis techniczny trasy:Trasa łatwa pod względem technicznym. Na szlaku znajduje się wiele atrakcyjnych

obiektów historycznych. Większa część trasy prowadzi przez tereny rolnicze. Po drodze

przejeżdżamy przez „kapuścianą stolicę Polski”. Pozostała część trasy prowadzi przez

kompleksy leśne z rezerwatami przyrody i najdłuższym tunelem kolejowym w Polsce.

36

Wycieczkę rozpoczynamy w Miechowie na Rynku.

W następnej kolejności jedziemy ulicą Warszawską, skręcamy w ulicę Partyzantów.

Na skrzyżowaniu ulic znajduje się obelisk z przełomu 1939/45.

Docieramy do Siedlisk, zwiedzamy kościół pw. Świętego Krzyża a następnie zmieniamy

kurs i jedziemy w kierunku zachodnim.

Na 7 km trasy opuszczamy gminę Miechów. W tym miejscu znajduje się pomnik ofiar masowych straceń w Chodówkach.

To doskonałe miejsce na zejście z rowerów i odpoczynek.

Dalszy etap trasy prowadzi przez Chodów do Charsznicy. Charsznica określana jest mianem

„kapuścianej stolicy Polski”. Na szczególną uwagę zasługuje dworzec kolejowy, zakłady Malatyńskiego oraz kościół pw. Matki Bożej Różańcowej.Na wysokości kościoła skręcamy w prawo i jedziemy w kierunku Uniejowa – Kolonii.

Dojeżdżamy do wiaduktu kolejowego. Przed wiaduktem skręcamy w lewo. Jedziemy wzdłuż

linii kolejowej.

Po przeciwnej stronie linii kolejowej znajduje się mogiła ofiar katastrofy kolejowej.To kolejne miejsce na odpoczynek.

Po krótkiej przerwie wsiadamy na rowery i jedziemy w dalszą podróż.

Mijamy Charsznicę – Wieś i docieramy do Tczycy. Zwiedzamy grodzisko rycerskie oraz

neogotycki kościół św. Idziego.Wyjeżdżamy z Tczycy. W odległości 1,5 km za wsią po prawej stronie drogi jest

zlokalizowany sztuczny zalew wodny.

Dalsza trasa wiedzie nas przez miejscowości: Pogwizdów i Uniejów – Rędziny. Docieramy

do Tunelu, w tym miejscu znajduje się najdłuższy w Polsce tunel kolejowy.

W dalszej kolejności jedziemy przez kompleks leśny, w którym zlokalizowane jest najwyższe

wzniesienie Wyżyny Miechowskiej – Biała Góra (414 m n.p.m.) oraz rezerwaty przyrody:

„Biała Góra” i „Kępie” Trasa wymaga większego wysiłku, prowadzi drogami o zróżnicowanym urozmaiceniu rzeźby

terenu. Opuszczamy kompleks leśny. Początkowo jedziemy wzdłuż linii kolejowej, potem

zmieniamy kierunek jazdy i przejeżdżamy przez dwa odcinki linii kolejowej. Pierwszy z nich –

nieczynny, znajduje się tuż przy lesie, kolejny odcinek to linia kolejowa LHS (Linia Hutnicza

Szerokotorowa).

Przejeżdżamy przez miejscowość Przysieka i docieramy do Kozłowa. Zwiedzamy kościół Podwyższenia Krzyża Świętego. W tym miejscu znajduje się punkt końcowy trasy

rowerowej.

37

Kościół pw. Świętego Krzyża w Siedliskach

W podmiejskiej wiosce Siedliska na przełomie XV i XVI wieku wystawiony został

przez zakon Bożogrobców murowany kościół pw. Świętego Krzyża. Świątynia wzniesiona na

planie łodzi pełniła funkcje miejsca wielkopiątkowych procesji. W XVII wieku dobudowano do

niej drewnianą dzwonnicę, którą później wzmocniono wysokim podmurowaniem. Obok

kościoła jest cmentarz, który w dawnych czasach pełnił rolę cmentarza grzebalnego ( do dnia

dzisiejszego zachowały się jeszcze dwa nagrobki). Kościołek ten jest utrzymywany przez

parafię i co niedzielę odprawiane jest w nim nabożeństwo. Główne wejście do kościoła

znajduje się w zachodniej części podmurowania wieży. Od południa jest boczne wejście

prowadzące przez gotycki portal z ciosów kamiennych. Wnętrze kościoła wyposażone jest

w trzy ołtarze. W głównym Pan Jezus na krzyżu w barokowej ramie, z obu stron stoją figury

św. św. Piotra i Pawła Apostoła. Po lewej stronie boczny ołtarz z obrazem przedstawiającym

Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, naprzeciw po prawej podobny w wystroju ołtarz

z obrazem Matki Bożej. Drewniana ambon z prowadzącymi do nich schodkami umieszczona

została na północnej ścianie kościoła.

Zbiorowa mogiła ofiar katastrofy kolejowej w Uniejowie Kolonii

Obiekt znajduje się po lewej stronie linii kolejowej Kilce – Katowice, założony jest na

planie prostokąta 25 X 13 metrów. Spoczywa tu 41 żołnierzy armii niemieckiej, którzy zginęli

podczas katastrofy kolejowej w 1914 roku. W zapiskach niemieckich kronikarzy można

przeczytać, że obiekt był pierwotnie otoczony niskim kamiennym murkiem. Pomnik centralny

stanowi duży blok kamienny, na którym wyryto w języku niemieckim daty śmierci i nazwiska

poległych.

Kopiec ziemny w Tczycy

Kopiec ziemny jest usytuowany we wschodniej części miejscowości Tczyca, około

100 metrów od kościoła. Według miejscowego podania kopiec stanowi mogile z czasów

pogańskich. Jest to grodzisko – pozostałość obronnej średniowiecznej siedziby rycerskiej.

Kopiec jest zbudowany na planie czworokąta o wysokości okol 2.3 metra. W wyniku

przeprowadzonych badań na szczycie kopca znaleziono ułamki naczyń glinianych, kości

zwierzęce, fragmenty ceramiki pochodzące z XIV i XV wieku. Odsłonięto pokłady węgli

drzewnych i fragmenty polepy zapewne pochodzące z drewnianej zabudowy.

38

Kościół pw. św. Idziego w TczycyZapewne już w połowie XII wieku Tczyca posiadała kościół parafialny. Z 1229 roku

pochodzi wzmianka o dziesięcinie, jaką miejscowość przekazała klasztorowi w Dłubni.

W połowie XV wieku wybudowano tu obecny kościół murowany z kamienia pw. Św. Idziego.

Kościół ten wielokrotnie przebudowywany zachował do dziś charakter gotycki. Jego

fundatorem był syn Jana z Ossolina, herbu Topór.

Kościół pw. św. Wita w UniejowiePierwszy kościół w Uniejowie został wzniesiony przez Bożogrobców w latach 1229 –

1257.

W ołtarzu głównym kościoła znajduje się rzeźba: „Pieta Uniejowska” z 1420 roku.

Na cmentarzu kościelnym zachowała się chrzcielnica wykonana jednej bryły kamienia

z widoczna datą 1531 oraz herbem Bożogrobców. Na uwagę zasługuje również figura

z 1671 roku.

Rezerwat przyrody „Biała Góra”Rezerwat usytuowany jest w południowej części gminy Kozłów. Graniczy od zachodu

i południa z polami uprawnymi. Wschodnią granicę stanowi wzniesienie kredowe „Biała

Góra” o wysokości bezwzględnej 414 m n.p.m. – jest to najwyższe wzniesienie Wyżyny

Miechowskiej. Po „Białą Górą” jest jedyny na Wyżynach Polskich tunel kolejowy, na szlaku

do Krakowa i na Śląsk omijany przez linię szerokotorową między Kozłowem a Charsznicą.

Rezerwat jest własnością lasów państwowych leśnictwa Przysieka, nadleśnictwa Książ

Wielki.

Rezerwat został objęty ochroną w 1955 roku, a jego powierzchnia zajmuje 10,46 ha.

Teren rezerwatu porasta dobrze zachowana roślinność stepowa z omanem wąskolistnym na

czele oraz ciepłolubna roślinność zespołów zaroślowych z goryszem sinym. Naturalne

przejścia od stepu przez zarośla do lasu umożliwiają ważne prace naukowe i obserwacje

nad wzajemnym stosunkiem tych trzech zbiorowisk.

W zespołach krzewiastych występują: wisienka stepowa. Leszczyna, trzmielina i dereń

świdowa. Na szczególną uwagę zasługują osobliwości roślinne, jakimi są:, piękny krzew

wiśnia karłowata i kosaciec bezlistny – mający tu jedyne stanowisko na Wyżynie

Małopolskiej, oraz storczyk purpurowy i obuwik pospolity. Ponadto teren rezerwatu porasta

len żółty, zagorzałek żółty, aster gawędka, ostrożeń pannoński, truskawica cuchnąca,

szczodrzeniec ruski i turzyca położona.

39

Rezerwat przyrody „Kępie na Wyżynie Miechowskiej”Rezerwat przyrody usytuowany jest w południowo – zachodniej części gminy Kozłów.

Na południu graniczy z linia kolejową LHS, na wschodzie i zachodzie z polami uprawnymi,

a na północy przebiega droga łącząca miejscowość Kępie i Przysieka. Jest to rezerwat

fitocenotyczny o powierzchni 45,52 ha, który został objęty ochroną dnia 1.02.1960 roku,

celem zachowania fragmenty lasu liściastego pochodzenia naturalnego ze znacznym

udziałem buka.

Rezerwat obejmuje fragment lasu liściastego o składzie: dąb, buk, sosna, grab, wiąz, świerk,

brzoza i lipa. Wiek drzew szacowany jest na 40 – 140 lat.

W podszyciu występuje buk, leszczyna, grab, kruszyna, suchodrzew, świdwa i bez czarny.

Osobliwością rezerwatu jest obficie występujący całymi kobiercami barwinek rzadki

w Polsce.

Kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w KozłowieKościół został zbudowany w latach 1900 – 1912. Postawiony jest na miejscu

poprzednich kościołów; drewnianego z 1288 roku oraz późniejszego zniszczonego

i rozebranego. Kościół jest murowany z cegły s stylu neogotyckim i wyposażony w trzy

ołtarze. Główny ołtarz z rzeźbionym ukrzyżowanym Chrystusem jest umieszczony na

malowanym na płótnie tle. Obok krzyża stoją postacie Najświętszej Marii Panny i św. Jana.

Nad Chrystusem umieszczona jest Gołębica Ducha Świętego, a wyżej postać Boga Ojca. Na

samym szczycie ołtarza znajduje się rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego. Boczne ołtarze

wyposażone są w obrazy z zasuwami. Lewy – przedstawia Przemienienie Pańskie (na

zasuwie św. Izydor), prawy – Najświętszą Maryję Pannę Nieustającej Pomocy ( na zastawie

św. Józef z Dzieciątkiem Jezus). Na wieży zawieszone są dwa dzwony z 1803 roku.

Na cmentarzu parafialnym znajduje się późno klasycystyczny nagrobek Doroty Węgierskiej

z herbu Mieszaniec i Belina. Kaplica cmentarna pochodzi z 1870 roku.

Gród „Zamczysko” w KozłowieObiekt znajduje się na wschód od Kozłowa. Budowę grodu przypisuje się Piotrowi

i jego synowi Mszczujowi. Gród pochodzi z 1381 roku i był rezydencją dziedziców rozległego

klucza własności ziemskich, a jego centrum znajdowało się w Kozłowie.

Tunel kolejowy W miejscowości Tunel znajduje się najdłuższy w Polsce dwuwylotowy tunel kolejowy

o długości 810 metrów. Budowla został wzniesiona na przełomie lat 1882 – 1885. Tunel jest

40

przekopany pod najwyższym wzniesieniem Wyżyny Miechowskiej – „Biała Góra” – 414 m

n.p.m

Minimalny kosztorys oznakowania szlaku

Lp. Rodzaj kosztów

Ilość

je

dnos

tek

Kos

zt

jedn

ostk

owy

Rod

zaj m

iary

Koszt całkowity(w zł)

Koszty bezpośrednie1. Oznakowania 10 975,00

Drogowskazy 30 61,50 szt 1845,00Uchwyty pod drogowskazy 30 5,50 szt 165,00Opracowanie graficzne i merytoryczne tablic inf.

9 155,00 szt 1395,00

Wykonanie tablic informacyjnych szlaku

9 230,00 szt 2070,00

Słupki ocynk. pod tablice 9 120,00 szt 1080,00Montaż słupków i tablic 9 200,00 szt 1800,00Tabliczki znaki szlaku 40 35,50 szt 1420,00Uchwyty pod znaki 40 5,50 szt 220,00Montaż drogowskazów i znaków 70 14,00 szt 980,00

41

Przebieg Trasy Rowerowej Nr 4

Sposoby znakowania szlaków rowerowych Na potrzeby zagospodarowania ścieżek rowerowych proponuje się przyjęcie sposobu

znakowania szlaków (tras) rowerowych stosowane przez PTTK posiłkując się instrukcją

i „Poradnikiem znakarza turystycznych tras szlaków rowerowych” Należałoby zakupić znaki

i drogowskazy oraz tablice informacyjne na drogi krajowe i wojewódzkie,

Proponuje się mieszany sposobu znakowania szlaków:

® poprzez malowanie lub naklejanie znaków na drzewach, słupach, murach przy użyciu

szablonów znakarskich;

® przy użyciu znaków drogowych dla szlaków (tras) rowerowych zgodnych z Ustawą –

Prawo o ruchu drogowym (znaki kategorii R) i załącznikiem nr 1 do Rozporządzenia Ministra

Infrastruktury z 3 lipca 2003 roku w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla

znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków

ich umieszczania na drogach (Dz.U. 2003, Nr 220, poz. 2181).

42

Wyróżnia się następujące grupy znaków służących do oznakowania szlaków (tras)

rowerowych:

> znaki przebiegu szlaku (trasy): R-1, R-1a, R-1b;

> znaki informacyjne: R-3, E-1 do E-22, tablice z przebiegiem lub siecią szlaków (tras)

rowerowych;

> znaki uzupełniające o charakterze ostrzegawczym wynikające z Ustawy – Prawo o ruchu

drogowym.

Do oznakowania krajowych szlaków (tras) rowerowych stosuje się znaki w pięciu kolorach:

czerwonym (skrót: c), niebieskim (n), zielonym (z), żółtym (y) i czarnym (s).

Przykłady zastosowanych znaków i drogowskazu:

czerwony - znak R-1 przebiegu szlaku (trasy) – podstawowy,

żółty i zielony znak R-1b zmiany kierunku szlaku (trasy)

niebieski znak R-1a początku (końca) szlaku (trasy)

czerwony znak R-3 drogowskaz szlaku (trasy)

Zagospodarowanie szlaków małą infrastrukturą turystyczną

Gmina Charsznica

tablice informacyjne:

1) Charsznica – kościół pw. Matki Bożej Różańcowej

2) Chodów – kościół pw. św. Jana Chrzciciela

43

3) Tczyca – kościół św. Idziego

4) Tczyca – kurhan (grodzisko rycerskie)

5) Tunel – tunel kolejowy

6) Uniejów Kolonia – mogiła zbiorowa ofiar katastrofy kolejowej

wiata turystyczna: Tczyca – zbiornik wodny

Gmina Gołczatablice informacyjne:

1) Czaple Wielkie – kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła

2) Czaple Wielkie – dwór

3) Czaple Małe – dwór

4) Mostek – kościół Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Izydora

5) Maków – dwór

6) Przybysławice – dwór

7) Szreniawa – kaplica grobowa

8) Ulina Wielka – kościół pw. św. Katarzyny

9) Wysocice – kościół pw. św. Mikołaja

wieża widokowa: – Buk

Gmina Kozłówtablice informacyjne:

1) rezerwat przyrody „Kępie”

2) rezerwat przyrody „Biała Góra”

3) Kozłów – kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego

wieża widokowa: – obok rezerwatu „Biała Góra”

Gmina Książ Wielkitablice informacyjne:

1) Antolka – karczma „Antolka”

2) Książ Wielki – Zamek na Mirowie

3) Książ Wielki – grodzisko „Kółko”

4) Książ Wielki – kościół poagustiański św. Ducha

5) Książ Wielki – kościół pw. św. Wojciecha

6) Książ Wielki – dzwonnica kościelna

7) Książ Wielki – cmentarz grzebalny

8) Książ Mały – kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny

44

9) Mianocice – dwór

10) Rzędowice – dwór

11) Zaryszyn – dwór

12) rezerwat przyrody „Lipny Dół’

13) rezerwat przyrody „Kwiatówka”

wiata turystyczna: – obok rezerwatu przyrody „Kwiatówka”

Gmina Miechówtablice informacyjne:

1) Miechów – zespół poklasztorny

2) Miechów – cmentarz żydowski

3) Miechów – dworek „Zacisze”

4) Miechów – oficyna dawnego dworu „Wielkozagórze”

5) Siedliska – kościół pw. św. Krzyża

6) Kamieńczyce – mogiła żołnierzy austryjackich

7) Przesławice – kościół pw. NMP Matki Kościoła

8) Sławice – kościół pw. św. Wojciecha

9) Nasiechowice – kościół pw. św. św. Wita, Modesta i Krescencji

10) Nasiechowice – mogiła ofiar

11) rezerwat przyrody „Złota Góra”

wieża widokowa: - Widnica

Gmina Racławice

tablice informacyjne:

1) rezerwat przyrody „Wały”

2) rezerwat przyrody „Dąbie”

3) rezerwat przyrody „Opalonki”

4) rezerwat przyrody „Sterczów – Ścianka”

5) Kopiec Kościuszki

6) Racławice – kościół pw. św. św. Ap. Piotra i Pawła

7) Racławice – dzwonnica kościelna

8) Racławice – cmentarz parafialny

9) Racławice – obelisk

10) Dale – Wieża widokowa

11) Dziemięrzyce – mogiły kosynierów

12) Janowiczki – dwór

13) Janowiczki – park przy dworze

14) Janowiczki – Willa Walerego Sławka

45

15) Górka Kościejowska – gród „Zamczysko”

16) Góry Miechowskie – obelisk

wiata turystyczna: błonia pod Kopcem Tadeusza Kościuszki

Gmina Słaboszów

tablice informacyjne:

1) Słaboszów – kościół pw. św. Mikołaja

2) Słaboszów – cmentarz parafialny

3) Kalina Wielka – kościół pw. Imienia Najświętszej Marii Panny

wieża widokowa: Grzymałów

Przygotowane i dobrze oznakowane szlaki rowerowe wymagają kompleksowej promocji.

Bez niej szlaki będą puste. Nie jest znany potencjał obszaru i jego wartość wśród

społeczności lokalnej, regionu i kraju i nie są znane szlaki rowerowe. Brak jest lokalnych

organizatorów turystyki. Nie ma umiejętności tworzenia pakietów obszarowych produktów

turystycznych.

Pozyskanie turystów rowerowych jest możliwe poprzez:® zachęty do aktywnego wypoczynku wśród dzieci i młodzieży poprzez ośrodki szkolne,

® organizację konkursów z nagrodami uatrakcyjniającymi rajdy,

® połączenie rajdów z innymi imprezami integracyjno – promocyjnymi, warsztatami

rzemiosła

z udziałem lokalnych twórców, lokalnych liderów i lokalny samorząd,

® przyjazne nastawienie mieszkańców i ośrodków noclegowo – gastronomicznych do

turystów rowerowych.

Kompleksowe przygotowanie i oznakowanie szlaków rowerowych – znalezienie lokalnych

opiekunów szlaków oraz włączenie społeczności lokalnej do wspólnej promocji szlaków

i turystyki oraz zdrowego stylu życia podniosłoby atrakcyjność turystyczną obszaru Powiatu

miechowskiego.

Tworzenie szlaków rowerowych to cenna inicjatywa przedstawicieli społeczności lokalnej,

dlatego warto pobudzać zapał i energię konieczną do dalszej aktywności środowisk

lokalnych na rzecz rozwoju lokalnego. Ułatwienie aktywności społeczności lokalnej oraz

ciekawa i nowoczesna oferta dla turystów, dzieci i młodzieży, która ożywi rozwój lokalny,

dając zatrudnienie mieszkańcom poprzez korzystanie z kwater agroturystycznych,

46

wypożyczalni sprzętu rowerowego, bezpośrednich zakupów w gospodarstwa rolnych,

dbałość o porządek i poprawę estetyki, rozwój rzemiosła.

Tego wszystkiego trzeba się dopiero nauczyć poprzez praktyczne działanie. Rolę

pobudzenia wyobraźni ma spełnić realizacja opracowywanych projektów.

Literatura:- Kaczanowski L., Paprocki B., Miejsca pamięci narodowej w województwie kieleckim 1939

– 1945, Biuro Dokumentacji Zabytków, Kielce 1989.

- Oettingen U., Cmentarze I wojny światowej w województwie kieleckim, Państwowe

Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Kraków 1988.

- Walaszczyk A., Informator turystyczny powiatu miechowskiego, Kraków 1972.

Ziemia miechowska – moja mała ojczyzna, red. W. Barczyński, S. Piwowarski,

Miechów 2010.

- Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze zarząd Główny Komisja Turystyki Kolarskiej. „Poradnik znakarza turystycznych tras (szlaków) rowerowych”. Warszawa 2006.

47