KÜRESEL ISINMA SÜRECİ

Karbon depolama ve oksijen üretimi

miktarının hesaplanması

Küresel ısınma, karşılaştırılabilir bir zaman diliminde gözlenen doğaliklim değişkenlikleri ile küresel atmosferin doğal yapısını doğrudan yada dolaylı biçimde bozan insan etkinlikleri sonucunda iklimde oluşandeğişikliklerin bütünüdür.

Güneş

İnsan kaynaklı sera etkisi Doğal sera etkisi

Güneş

Küresel ısınmanın sebeplerinin tespiti, alınması gereken önlem ve adımlarınbelirlenmesi için uluslararası anlamda birçok toplantı düzenlenmiş vedüzenlenmektedir. Bunlar arasında en önemlileri sırasıyla;

• Stockholm Konferansı

• Brundtland Raporu

• Rio konferansı ve İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

• Kyoto Protokolü

• Paris Antlaşması’dır.

Gündeme gelen çevresel sorunlar sonucunda Haziran 1972yılında Stockholm’de konu Birleşmiş Milletler tarafından Dünyagündeme taşınmıştır. Dünya liderlerinin çevre ile uyumlu ekonomikkalkınma konusunu tartıştıkları ilk forum olan Stockholm Konferansısonucunda, Konferans sonunda "İnsan ve Çevresi" adlı bildiri yayınlamışbununla birlikte yol haritası olarak "İnsan ve Çevresi için Harekât Planı"adında 109 adet öneri içeren bir bildirge açıklanmıştır. Toplantı sonundaBirleşmiş Milletler Çevre Programı (United Nations EnviromentalProgram- UNEP) kurulmuş örgütün merkezi olarak da Kenya'nınbaşkenti Nairobi uygun görülmüştür.

Stockholm Konferansı

1972 yılında Stokholm’de sosyo-ekonomik yapıları ve gelişme düzeyleri farklı olan

birçok ülkenin çevre konusundaki ilk küresel değerlendirmesi olan "Birleşmiş

Milletler İnsan ve Çevresi Bildirgesi" kabul edildikten sonra 1983 yılında BM Gro

Harlem Brundtland başkanlığında bir komisyon kurarak bu komisyondan bir rapor

hazırlamasını ister. Sürdürülebilir kalkınma kavramının ilk kez el alındığı , «Ortak

Geleceğimiz» adlı bu rapor 1987 yılında BM’e sunuldu. Raporu’da:

✓ Çevre sorunlarının endişe verici seviyeye ulaştığı

✓ Ekonomik kalkınma planlarının çevre konularını ikinci plana attığı

✓ Tarımsal ve endüstriyel yayılmanın devam ettiği

✓ Ormanlara olan baskının artarak devam ettiği belirtilmektedir.

Brundtland Raporu

1992 yılına gelindiğinde çevresel endişelerin sürmekte olduğu ve daha

geniş kapsamlı bir çalışma gereği ortaya çıkmıştır. Bunun sonucunda

Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED) Brezilyanın Rio de

Janerio kentinde toplanmıştır. Bu konferans Dünya ormancılığını derinden

etkileyecek ve köklü yapısal değişikliklere götürecek ve kısaca “Rio Süreci”

denilen bir sürecin başlangıcı olmuştur.

Konferansta önemli tespit “Çevreye rağmen kalkınmanın

sağlanamayacağı, kalkınmanın ihmal edilmesi ile çevrenin

korunamayacağı” dır. Bu nedenle çevre ve kalkınma konuları birlikte,

dengeli ve sürdürülebilir bir şekilde ele alınmalıdır. Ormancılık açısından

yapılan en önemli tespit ise “Ormanların tarımsal ve endüstriyel

yayılmacılığın sonunda yok olduğu ve bu yayılmacılığın temelinde

kalkınma sorununun bulunduğu” hususudur.

RIO

Rio Zirvesi

➢Konferansın en önemli gündem maddesi Ormancılık olmuştur.

➢ RİO Zirvesine gelinirken hedeflenen “Uluslararası Ormancılık Sözleşmesi”nin

hazırlanıp imzalanması idi. Ancak gelişmekte olan ülkeler (77’ler) ile, gelişmiş

ülkelerin anlaşamaması nedeniyle yalnızca “Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi”

ile “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi” konusunda mutabakat sağlandı.

➢ Rio kararlarının uygulamalarını BM-Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu

(CSD) izleyecek ve bulgularını Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna raporlayacaktı.

Rio Deklerasyonu

Ormancılık Prensipleri

Gündem 21

Çölleşme İle Mücadele özleşmesi

Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi

İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

Konferans Çıktıları

İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

Sözleşmenin amacı, iklim değişikliğine neden olan karbondioksit ve sera gazı emisyonlarının azaltılması ve bu amaçla

alınacak tedbirler için gelişme yolundaki ülkelere finansman kaynağı ve teknoloji transferi sağlanmasıdır. Ormanlarla

dolaylı olarak ilgili olan bu sözleşmeyi Türkiye Şubat 2009’da Sözleşmeyi onaylamıştır.

21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe giren Sözleşme’ye

halen, aralarında ülkemizin de bulunduğu 195 ülkenin

yanısıra, Avrupa Birliği (AB) de taraftır. Ülkemiz

Sözleşme’ye 24Mayıs 2004 tarihinde katılmıştır.

BMİDÇS, taraf ülkeleri, sera gazı salımlarını azaltmaya,

araştırma ve teknoloji üzerinde işbirliği yapmaya ve sera

gazı yutaklarını (örneğin ormanlar, okyanuslar, göller)

korumaya teşvik etmektedir. Sözleşme, sera gazı

salımlarının azaltılması için, ülkelerin kalkınma

önceliklerini ve özel koşullarını göz önüne alarak “ortak

fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” yüklemiştir.

EK-I Ülkeleri Ek-II Ülkeleri

AB, Belçika, İngiltere, İtalya, Norveç, Almanya,

Danimarka, İrlanda, İzlanda, Portekiz, ABD,

Finlandiya, İspanya, Japonya, Yeni Zelanda,

Avustralya, Fransa, İsveç, Lüksemburg, Yunanistan,

Avusturya, Hollanda, İsviçre, Kanada, Türkiye

Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecinde Olan Ülkeler

(PEGSÜ):

Rusya Federasyonu, Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan,

Beyaz Rusya, Litvanya, Slovenya, Ukrayna, Polonya,

Romanya, Letonya, Slovakya, Bulgaristan, Estonya,

Macaristan

AB, Belçika, İngiltere, İtalya, Norveç, İsveç,

Almanya, Danimarka, İrlanda, İzlanda,

Portekiz, ABD, Finlandiya, İspanya,

Japonya, Yeni Zelanda, Avustralya, Fransa,

Lüksemburg, Yunanistan, Avusturya,

Hollanda, İsviçre, Kanada

Rio konferansından sonra ilki 1995 yılında olmak üzere her sene Conference of the Parties (COP) TaraflarKonferansları düzenlenmektedir.

1992 yılında Rio’da yapılan Çevre ve Kalkınma Konferansında “Birleşmiş Milletler İklim

Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi” kabul edilmiş ve 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Birleşmiş

Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesinin amacı; Atmosferde tehlikeli bir boyuta varan

insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının iklim sistemi üzerindeki olumsuz etkisini önlemek ve belli

bir seviyede durdurmaktır.

Türkiye Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkeler ve ekonomisi geçiş

sürecindeki ülkelerle birlikte hem EK-I listesine, hem de OECD ülkeleriyle birlikte EK-II listesine

dâhil edilmiştir. Türkiye, BMİDÇS’nin eklerinde gelişmiş ülkeler arasında değerlendirilmesi

nedeniyle sera gazı emisyonlarını 2000 yılına kadar 1990 düzeyine indirmek ve gelişme yolundaki

ülkelere mali ve teknolojik yardımda bulunmak gibi yükümlülükleri yerine getiremeyeceği

gerekçesiyle, BMİDÇS’yi Rio görüşmeleri sırasında imzalamamıştır. Türkiye, yapılan girişimler

sonucunda 2001 yılında Marakeş’te gerçekleştirilen 7.taraflar konferansında, “sözleşmenin Ek-I

listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye’nin özel koşullarının

tanınarak, isminin EK-I’de kalarak EK-II’den silinmesi” yönünde karar alınmış, sözleşmeye

24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle 189. ülke olarak taraf olmuştur.

“Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine (BMİDÇS) yönelik Kyoto Protokolüne

Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı” 05 Şubat 2009 tarihinde Türkiye Büyük

Millet Meclisi Genel Kurulunda kabul edilmiştir. 5836 sayılı Kanun 17.02.2009 tarih ve 27144

sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir

Başbakanlık Genelgesi ile İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulmuş ve 10 adet çalışma

grubu oluşturulmuştur. Bu çalışma gruplarından olan 6 No’lu “Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım

Değişikliği ve Ormancılık-AKAKDO” Çalışma Grubunun Koordinatörlük görevi Bakanlığımızın

20.05.2008 tarih ve B.18.0.ARG.0.02-581/207-831 sayılı yazısı ile Genel Müdürlüğümüze

verilmiştir.

Sera gazı salımlarının dünyanın her yerinde artmaya devam etmesi ve iklim

değişikliğinin olumsuz etkilerinin giderek daha fazla hissedilir olması üzerine,

özellikle gelişmiş ülkelerin kararlı ve bağlayıcı yükümlülükler almaları için

BMİDÇS’ye taraf ülkeler mevcut Sözleşme’nin niteliğini güçlendirmek amacıyla, 2,5

yıl süren müzakerelerin ardından Aralık 1997’de Kyoto’da gerçekleştirilen BMİDÇS

3. Taraflar Konferansı’nda bir protokol imzalamışlardır.

Protokol, Mart 1998-

Mart 1999 tarihleri

arasında New York’ta

imzaya açık kalmıştır.

KP, 2005 yılında Rusya Federasyonu’nun

onaylamasıyla yürürlüğe girmiştir.

Protokol’e halen 192 ülke ve AB taraftır.

Bu ülkelerden salınım azaltımı ya da kontrollü artış

yükümlülüğü olan Sözleşme’nin Ek-I ülkeleri,

Protokol’ün Ek-B listesini oluşturmaktadır.

Sözleşme’de Ek-I’de yer alan ülkelerin sera gazı

salımlarını, 2008–2012 yılları arasındaki birinci

taahhüt döneminde, 1990 yılındaki seviyenin % 5

altına düşürmektir.

Paris Antlaşması

190’dan fazla ülke, 30 Kasım – 11 Aralık 2015 tarihleri arasında

küresel sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliği

tehdidini önleme amacıyla, olası bir yeni küresel anlaşmayı görüşmek

üzere, Paris’te gerçekleşen iklim zirvesinde (COP21) bir araya

gelmiştir.

Paris Antlaşması 22 Nisan 2016 tarihinde imzaya açılmış, yeterli

sayıda imzaya ulaşılarak 4 Kasım 2016 tarihinde yürürlüğü girmiştir.

Karbon salınımın yaklaşık %38’ini oluşturan Çin ve Amerika’nın da

imza atmış olması antlaşmanın önemini arttırmaktadır.

Paris Anlaşması, Kyoto protokolünden farklı

olarak, belirli bir küresel sıcaklık hedefi

öngörmektedir. Müzakereler sonucunda ortaya

çıkan karar bu artışı yüzyılın sonunda (2100) 2 oC

derecenin oldukça altında tutma ve 1.5 oC

dereceyi sağlayabilmek için çabaları sürdürme

yönünde olmuştur.

PARİS ANLAŞMASI’NIN ÖNEMLİ NOKTALARINI VE ÇIKTILARI

Paris Anlaşması Kyoto Protokolü’nden farklı

olarak bütün ülkelere sorumluluk

yüklemektedir. Anlaşma, ülkelerin ortak fakat

farklılaştırılmış sorumluluklarla kendi

kapasitelerine göre belirledikleri planlara göre

hareket edebilmesini sağlayacak Niyet Edilen

Ulusal Katkı Beyanları (INDC) üzerine

kurulmuştur.

Anlaşma kapsamında gelişmiş ülkelerin iklim

değişikliği ile mücadelede tarihsel

sorumlulukları dikkate alınarak, sera gazı

salınımlarının azaltılması çabalarında liderlik

etmesi beklenmektedir. Gelişmekte olan

ülkelerin ise azaltım çabalarını zaman içinde

kuvvetlendirmeleri teşvik edilecektir.

Kyoto Protokolü’nde yer almayan,

Paris Anlaşması’nda ise dikkate alınan

Karbon Bütçesi kavramı salınımlar

için zirve (peak) yıl belirleme

çabalarını güçlendirmektedir.

Böylece, 2050’den itibaren insan

kaynaklı salımlar ve yutak alanların

kapasitesi arasında bir dengenin

kurulması amaçlanmaktadır.

Anlaşmayla birlikte, gelişmiş ülkelerin, gelişmekte olan ülkelere,

iklim değişikliği ile mücadelede sarf edecekleri çabanın maddi

yükleri için finansal kaynak sağlaması bir zorunluluk haline

gelmektedir.

Diğer ülkeler ise, gönüllülük esasına dayalı olarak dilerlerse

finansal yardım sağlayabilecektir. İklim değişikliğinden en çok

etkilenen ve bununla mücadele edebilme yetenekleri en düşük

ülkelerin mücadele kapasitelerini artırmak, uyum tedbirlerini

sağlamlaştırmak ve ihtiyaç duyabilecekleri diğer tedbirleri

geliştirmek amacı ile tesis edilecek bir iklim finansmanı kaynağı

olacaktır.

Yeşil İklim Fonu ismiyle tanımlanan bu kaynakta gelişmiş

ülkelerin 2020 yılından itibaren yıllık 100 milyar dolar toplanması

öngörülmektedir. Bu, taban rakam olacak ve 2025 yılından

itibaren somut ihtiyaç analizlerine göre güncellenerek devam

ettirilecektir.

1994- BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

2004- Kyoto Protokolü

2020- Paris İklim Anlaşması

Yukarıdaki antlaşmalara taraf olan Türkiye, salınım miktarlarını

ve sahip olduğu karbon depolama kapasitesini belirli

periyotlarla raporlamak zorundadır.

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (Intergovernmental Panel on ClimateChange, kısaca IPCC) karbon depolama miktarlarının tespiti için 3 farklı yöntembelirlemiştir. Yöntemler basitten kompleks bir yapıya doğru gitmekte ve değişikdüzeyde envanter gerektirmektedir.

❖Yöntem 1: En basit yöntemdir ve çok az veriyle sonuç ortaya

koyulabilmektedir. Ulusal düzeyde verinin bulunmadığı zamanlarda ya da

kısıtlı veriye sahip olunduğunda IPCC ve ya FAO veritabanının ve yöntemlerinin

kullanılmasıdır.

❖ Yöntem 2: Yöntem 1 de kullanılan yöntemlerle benzerlik göstermekleberaber, ulusal düzeyde elde edilen verileri ve özel geliştirilmiş yöntemlerikullanır. Ülkemizde amenajman planlarında karbon depolama miktarları buaşamadaki yöntemler doğrultusunda hesaplanmaktadır.

1. Plan ünitesinde bulunan yapraklı ve ibreli türlere ait toplam ağaç serveti

ve bu servetin yıllık cari artımı, dikili ve kabuklu gövde hacmi olarak ağaç

türleri itibariyle hesaplanır. Tür gruplarına ait dikili ve gövde hacimleri ilgili

türler için daha önce Asan (1995) tarafından Türkiye ormanları için

hesaplanan özel katsayılar ile çarpılmak suretiyle önce fırın kurusu ağırlığa,

sonra da toprak üstü toplam biyokütle ağırlığına dönüştürülür. Bu amaçla

aşağıdaki formül kullanılır.

TÜBK = DGH x FKA x CF

Formülde;

TÜBK: Toprak üstü biyokütleyi (ton);

DGH : Her ağaç türü grubu için toplam dikili gövde hacmini (m³);

FKA : Her tür grubu için daha önce saptanan (Yapraklılar için

0,640, iğne yapraklılar için 0,473) fırın kurusu ağırlıkları;

CF : Dikili gövde hacmine karşı gelen biyokütleyi toprak üstü

toplam biyokütleye çevirmek için (İğne yapraklılarda 1,20;

yapraklılarda 1,25) kullanılan dönüşüm faktörleridir.

TÜBK = DGH x FKA x CF

Örnek : Çsc3

TÜBK = DGH x FKA x CF215,635 x 0,473 x 1,20 (Çs) = 122,394 ton/ha

6,553 x 0,640 x 1,25 (Kn) = + 5,242 ton/ha

127,636 ton/ha

2. Toprak altındaki biyokütle (kök) miktarları yine ağaç türü grupları için genel

oranlardan yararlanılarak belirlenir. Tür gruplarına ait toprak üstü biyokütle

miktarları yapraklılar için 0,15; ibreliler için 0,20 kök oranları ile çarpılmak

suretiyle toprak altı biyokütle miktarları elde edilir. Plan ünitesindeki toplam

biyokütle miktarları ise, önce toprak altı ve üstündeki biyokütlelerini toplamak,

sonra da bu toplamların genel toplamlarını almak suretiyle hesaplanır.

TABK = TÜBK x CF

TABK = TÜBK x CF

TABK : Toprak altı biyokütle (ton)

TÜBK: Toprak üstü biyokütle (ton);

CF : Toprak üstü biyokütleyi toprak üstü toprak altı biyokütleye

çevirmek için (İğne yapraklılarda 0,20; yapraklılarda 0,15)

kullanılan dönüşüm faktörleridir.

Örnek : Çsc3 TÜBK (Çs) = 122,394 tonTÜBK (Kn) = 5,242 ton

TABK = 122,394 x 0,20 = 24,479 ton (Çs)5,242 x 0,15 = 0,786 ton (Kn)

25,265 ton/ha+

3. Yukarıda hesaplanan canlı biyokütle koru alanında mevcut, göğüs çapı 8 cm

ve daha büyük olan ağaçların ve çapı 4 cm ve daha yukarıda olan ağaççık ve

çalıların toplam biyokütlesini göstermektedir. Bu ölçü basamağının altında

bulunan ağaç, ağaççık, çalı ile bunlara ait gövde, dal, kozalak, ibre ve yaprak

artıklarından oluşan ölü örtünün toplam biyokütlesi dünyanın değişik

ülkelerinde yapılan araştırma sonuçlarına göre bulunan belirli oranlarla

çarpmak suretiyle hesaplamaktadır. Türkiye’nin üzerinde yer aldığı yarı kurak

enlem dereceleri için bu oran %40 olarak verilmektedir.

TÜBK(DİRİ VE ÖLÜÖRTÜ)= (TÜBK+ TABK) x 0,4

TÜBK(DİRİ VE ÖLÜÖRTÜ)= (TÜBK+ TABK) x 0,4

Örnek : Çsc3

TÜBK = 127,636 tonTABK = 25,265 ton+

152,901 ton

TÜBK(DİRİ VE ÖLÜÖRTÜ)= 152,901 x 0,4

= 61,160 ton/ha

4. Toplam biyokütle miktarından hareketle toplam biyokütle içindeki karbon

miktarı karbon miktarı yine coğrafi bölgeler itibarıyla verilen ortalama oranlar

ile çarpılmaktadır. Bu oran Türkiye ormanlarının içinde yer aldığı orta enlem

derecesi ve yarı kurak zon için %45 olarak verilmektedir (BROWN 1997; ASAN

1999)

TBKC = TBK x 0,45

Formülde;

TBKC: Toplam biyokütle içindeki karbon miktarı (ton)

TBK : Toplam biyokütle

TBKC = TBK x 0,45

Örnek : Çsc3

TBK = TÜBK + TABK + TÜBK(ölüörtü+diriörtü)

TBK = 127,636 + 25,265 + 61,160

= 214,061 ton

TBKC = 214,061 x 0,45

= 96,327 ton/ha

5. Son olarak toprakta tutulan karbon miktarı hesaplanır. Toprakta tutulan karbon

miktarı, toplam biyokütle içindeki karbon miktarının yine coğrafi bölgeler

itibarıyla verilen ortalama oranlar ile çarpılmaktadır. Bu oran Türkiye

ormanlarının içinde yer aldığı orta enlem derecesi ve yarı kurak zon için %58

olarak verilmektedir (BROWN 1997; ASAN 1999)

TC = TBKC x 0,58

Formülde;

TC : Topraktaki karbon miktarı (ton)

TBKC : Toplam biyokütle içindeki karbon miktarı

TC = TBKC x 0,58

TC = 96,327 x 058

= 55,87 ton/ha

Sonuç: Yapılan hesaplamalar doğrultusunda Çsc3 meşceresiiçin toplam karbon miktarı :

TOPC = TBKC + TC= 96,327+55,87= 152,197 ton/ha

Sonuç: Yapılan hesaplamalar doğrultusunda Çsc3 meşceresi için toplam karbon miktarı :

Karbon Havuzu Biyokütle (ton/ha) Karbon miktarı (ton/ha)

Biyokütle

Toprak üstü 127,636 57,436

Toprak altı 25,265 11,369

Ölü ve diri örtü 61,160 27,522

Toplam Biyokütle 214,061 96,327

Orman Toprağı 55,870

Genel Toplam 152,197

❖Yöntem 3 : Kompleks yöntemler içerdiğinden daha detaylı veri

gerektirmektedir. Kullanılan yöntemler belli bir yöreye, türe, amaca

veya ülkeye göre değişebilmektedir. Bu aşama, düzenli olarak

tekrarlanan kapsamlı alan örneklemesi ve / veya yaş sınıfı, üretim

verileri, topraklar verileri, arazi kullanımı ve yönetim faaliyet verileri

vb. ile CBS tabanlı sistemleri içerebilmektedir.

Ülkemizde tür bazında biyokütle ve karbon denklemlerinin

geliştirilmesinde kullanılan yöntemler bu aşamaya aittir. slaytın

devamında biyokütle ve karbon denklemlerinin geliştirilmesi için

yapılan arazi ölçümleri ve laboratuvar işlemleri anlatılmıştır.

Havuzlar Temel bileşenler

Toprak Üstü

Ağaç Gövde, Kabuk, Dal, Yaprak/İbre, Sürgün

Diri Örtü Toprak üzerindeki otsu ya da odunsu çalı formundaki canlı

tabaka

Ölü Örtü Organik toprak üzerindeki tüm ölü tabaka

Ölü Odun (Dikili

Kuru)

Döküntü ya da canlı gövdeler dışında dikili kuru haldeki veya

tabanda ya da toprakta bulunan tüm odunsu biyokütle

Toprak

Toprak Altı Kökler Kılcal (0-2cm), ince(2-5cm), kalın(5-10cm) kökleri içermektedir.

Ormanlardaki Biyokütle ve Karbon Havuzları

➢Tüm örnek ağaçlar dip kütük yüksekliğinden

(0.3 m) kesilmiş, kesilen ağaçların göğüs çapı ile

boyu ve 3.30 m, 5.30 m, 7.30 m …şeklinde 2’şerm’lik seksiyonlar halinde çapları ölçülür.

➢Kesilen örnek ağacın gövdesinden ağaçboyunun ortasına denk gelecek şekilde 5-7 cmkalınlığında 2-5 arası değişen sayıda gövde eninekesiti alınır. Alınan gövde enine kesiti üzerindeçevre, kalınlık ile yaş ağırlık ölçümleri yapılır.

➢Örnek ağacın toplam dal hacmini hesaplamak amacıyla gövde üzerindekitüm dalların dip çapı ve boyları ölçülür. Ayrıca örnek ağacı temsil edecekçap ve boyda bir dal, örnek dal olarak seçilir ve kesilir. Alınan örnek dalınyaprakları daldan ayrılır ve hem dal hem de yaprak yaş ağırlıkları ölçülür.

➢ Her örnek alan içerisinde meşcereyi temsil edecek şekilde 4 adet 25 x 25cm boyutundaki quadrat ile ölü örtü örnekleri alınır. Quadratlar içerisinedüşen ölü örtü tabakası toplanır ve arazide yaş halde ağırlıkları ölçülür.

➢Diri örtü biyokütlesini bulmak için, yine örnek alanlar içerisinde meşcereyitemsil edecek şekilde belirlenen bir yerde, 1 x 1 m boyutunda quadratiçindeki tüm diri örtü toplanır. Bu örnekler arazide poşetlenerek ağırlıklarıtartılır. Ayrıca alınan örnek alanın diri örtü yoğunluğu belirlenir.

1x1 m Diri örtü örnekleri

25x25 cm

Ölü örtü örnekleri

➢Her örnek alanda 1 x 1 m boyutunda toprak profili açılır 0-10 cm, 10-30 cm,

30-50 cm, 50-80 cm, >80 cm yüksekliklerinde 10 cm çapında, 10 cm

yüksekliğinde 1000 cm3’lük toprak alma silindirleri çakılır. Silindir içerisindeki

toprak örnekleri çıkarılarak poşetlenir ve arazideki yaş ağırlıkları ölçülür.

➢Kök Örneklemesi Yöntemi ile alınan örnek

alanlarda meşcereyi yansıtacak ve gövde yapısı

uygun olan kök örneği alınacak ağaç

belirlendikten sonra metre yardımıyla kazılacak

kök çukurunun ebatları (1x2 m) belirlenir.

➢Açılan kök çukurumuzda kök örneklemesi için

kazma işlemi sırasıyla 0-30 cm, 30-60 cm, 60-90

cm olacak şekilde yapılır. Her bir deneme

alanının her bir derinlik kademesinden çıkarılan

kılcal (0-2 mm), ince (2-5 mm) ve kalın (>5 mm)

kök örnekleri ayrı ayrı alınır.

➢Örnek alanlarda belirlenen en az 4 noktada 30

cm boyunda 6,4 cm çapında kök silindirleri

çakılır ve silindir içindeki kökler toprağıyla

beraber alınır.

➢Laboratuvara getirilen gövde, dal, yaprak örneklerinden, gövde ve dal

örnekleri 96 saat, yapraklar 24 saat süre ile 105±3 0C’de kurutma fırınında

bekletilir. Fırından çıkartıldıktan sonra gövde kesitlerinin fırın kurusu ağırlığı,

kabuklu halde çevresi ve kalınlıkları ölçülür, daha sonra kabukları soyularak

kabuksuz halde çevresi, kalınlığı ve ağırlığı ölçülür.

➢Her bir örnek ağacın gövde biyokütlesini belirlemek için, gövdenin

ortasından alınan gövde enine kesitinin yaş hacmi ile kuru ağırlığı, örnek

ağacın yaş haldeki hacmi ile oranlanarak elde edilir.

➢ Dal biyokütlesini belirlemek için, her bir örnek ağacın toplam dal hacmi,

örnek dalın hacmi ile kuru ağırlığından yararlanılarak bulunur.

➢ Yaprak biyokütlesini belirlemek için, her bir örnek ağacın toplam dal

hacminden yararlanılmıştır. Ağacın dallanmasını temsil edecek şekilde seçilen

örnek daldaki yaprak kuru ağırlığı belirlenerek örnek ağacın dal hacmiyle

ilişkilendirilerek bulunur.

➢ Kabuk biyokütlesini belirlemek için ise, örnek ağacın kabuklu yaş hacmi,

gövdenin yaklaşık orta yerinden alınan örnek gövde kesitinin kabuklu yaş

hacmi ile ilişkilendirilir. Bulunan bu oran ile örnek ağacın gövde enine

kesitinin kabuk kuru ağırlığı çarpılarak örnek ağacın kabuk kuru ağırlığı

hesaplanır.

Örnek alanlardan alınan ölü örtü, diri örtü örnekleri 105±3 0C’de 24

saat süre ile kurutma fırınında bekletilerek kurutulmuş ve değişmez ağırlığa

gelen bu örneklere ait kuru ağırlık değerleri 0.01 gr hassasiyetli tartıda ölçülüp

kaydedilir.

Ölü örtü biyokütlesini belirlemek için, 25 x 25 cm’lik alanlardan

alınan ölü örtülerin kuru ağırlıkları örneklenen alan ile ilişkiye getirilir ve

hektardaki ölü örtü biyokütlesi bulunur. 1 x 1 m’lik alanlardan alınmış olan

diri örtüler ise örnek alanların diri örtü yoğunluğu ile ilişkiye getirilir ve

hektardaki diri örtü biyokütlesi hesaplanır.

Toprak Örneklerinin Fırın Kurusu Hale

Getirilmesi

Toprak örneklerini laboratuvara

getirildikten sonra poşetlerinden çıkartılmış

ve 48 saat süre bekletilerek hava kurusu

haline gelmesi beklenmiştir. Hava kurusu

ağırlıkları belirlendikten sonra çeşitli

dönüşümler yapılarak hektardaki toprak

kütlesi bulunmuştur.

Karbon analizi için, hava kurusu

haline getirilmiş olan örnekler, toprak

öğütme havanlarında öğütülmüştür. Öğütülen

örnekler analizi yapılmadan önce 105±30C’de 12 saat kurutma fırınında bekletilmiş,

çıkartıldıktan hemen sonra analizi

yapılmıştır.

Kök Örneklerinin Fırın Kurusu Hale Getirilmesi

➢Her bir deneme alanının her bir derinlikkademesinden alınan kökler kök makasıyardımıyla ince, kılcal ve kalın kökler olacakşekilde ayrılır, fırın kurusu hale getirilmeküzere 65 ºC’de 48 saat süre ile kurutulur.

➢Karbon analizi için, fırın kurusu halinegetirilmiş olan örnekler, toprak öğütmehavanlarında öğütülür.

➢Gerekli ölçümler tamamlandıktan sonra gövde

odunu, dal odunu, yaprak, kabuk, ölü örtü, diri

örtü ve toprak örnekleri parçalanır, öğütülür ve

karbon analizi için hazır hale getirilir.

Öğütme işleminin tamamlanmasından sonra ekosistem

biyokütlesini oluşturan topraküstü, toprak ve toprakaltı bileşenlerinde

depolanan karbon miktarlarının belirlenmek için CHNS-O Elementel Analiz

Cihazı’nda örnekler analiz edilir.

Analiz sonucunda elde edilen değerler istatistiki yöntemlerden yararlanarak ağacın göğüsyüksekliğindeki çapı (d1,3), boyu (h) gibi arazide kolay ölçülebilen ögelerle ilişkiye getirilerek biyokütle vekarbon denklemleri geliştirilir.

Tek ağaç bileşenlerine ait karbon depolama denklemleri, denklemlere ilişkin parametrelerin tahmin

değerleri ile önemlilik düzeyleri (Yavuz ve diğ.,2010)

Oksijen üretimi miktarının hesaplanması

Plan ünitesindeki yıllık oksijen üretimini

hesaplayabilmek için öncelikle plan ünitesinde

toprak altı ve toprak üstündeki biyokütle artımının

her ağaç türü veya yapraklı-iğne yapraklı biçiminde

iki ayrı tür grubu için fırın kurusu ağırlık cinsinden

ayrı ayrı ortaya konması gerekmektedir.

Örnek : Çsc3

TÜBKA = DGHA x FKA x CF7,37 x 0,473 x 1,20 (Çs) = 4,180 ton/ha0,33 x 0,640 x 1,25 (Kn) = + 0,264 ton/ha

4,444 ton/ha

TABKA = TÜBKA x CF

TABKA : Toprak altı biyokütle artımı (ton)

TÜBKA: Toprak üstü biyokütle artımı (ton);

CF : Toprak üstü biyokütleyi toprak üstü toprak altı biyokütleye

çevirmek için (İğne yapraklılarda 0,20; yapraklılarda 0,15)

kullanılan dönüşüm faktörleridir.

Örnek : Çsc3 TÜBKA (Çs) = 4,180 ton/haTÜBKA (Kn) = 0,264 ton/ha

TABKA = 4,180 x 0,20 = 0,836 ton/ha (Çs)0,264 x 0,15 = 0,040 ton/ha (Kn)

0,876 ton/ha+

Buradan hareketle toplam biyokütle artımının üreteceği oksijen miktarı

Türkiye ormanlarının içinde yer aldığı orta enlem derecesi ve yarı kurak

1.20 değeri ile çarpılarak elde edilmektedir.

TBKA = TÜBKA + TABKA

Formülde;TBKA : Toplam biyokütle artımıTÜBKA : Toprak üstü biyokütle artımıTABKA : Toprak altı biyokütle artımı

= 4.444 + 0,876 = 5,320 ton/ha

Toplam Oksijen üretimi = TBKA x 1,20

= 5,320 x 1,20 = 6,384 ton/ha