UNIVERZITET U BIHAUTEHNIKI FAKULTET BIHAOdsjek: MAINSKI Smjer:
PROIZVODNO-KONSTRUKCIONIk.god. 2014/2015
PROIZVODNE TEHNOLOGIJE ISEMINARSKI RADKontinualno livenje sivog
liva
Predmetni nastavnik: Doc. dr. sc. Edina KarabegoviVii asistent:
Mr. sc. Said Paali
Student: Ferizovi Silmija 11971. UVOD
Liveno gvoeiligvoepredstavlja leguru elementarnogeljezai
ugljika. Naziv se esto odnosi nasivi liv, ali identificira i veliku
grupulegura na bazi eljeza, koji ovravaju naeutektikoj
liniji.Liveno gvoe ima gustinu od priblino 7200 kg/ i temperaturu
topljenja od priblino 1150C.Zbog visokog sadraja ugljika, liveno
gvoe se ne moe kovati kao elik. Liveno gvoe sadri od 2,5 do 4,5 %
ugljika. Razlikuje se od elika prije svega po postotku ugljika, jer
elik maksimalno sadri do 2,14 % ugljika, kao i po stanju u kojem se
ugljik nalazi. U livenom gvou je ugljik esto u slobodnom stanju
(kao grafit ili kao temper ugalj).Zbog velike koliine ugljika u
livenom gvou njegova mehanika svojstva su znatno loija, pa se i
manje primjenjuje. U zavisnosti od toga u kojem se stanju ugljik u
livenom gvou pojavljuje, livena gvoa se dijele na siva livena gvoa
gdje se ugljik izdvaja u stabilnom sistemu u obliku grafita i
bijela livena gvoa gdje se ugljik izdvaja metastabilnom
transformacijom u obliku cementita.Najjednostavnija i
najrasprostranjenija legura gvoa je obini sivi liv ili liveno gvoe
sa lamelarnim grafitom.
2. LIVENJE, KONTINUALNO LIVENJE
2.1. LivenjeLivenje(Foundry) je postupak obrademetalabez
skidanja strugotine. Livarstvo predstavlja tehnologiju oblikovanja
metalnih predmeta livenjem rastopljenog metala u uraene kalupe
pomou modela, da bi se tako, poslije hlaenja dobio odlivak.Livenje
je veoma pogodan postupak izrade mainskih delova iji je oblik
komplikovan sa unutranjim konturama i nepravilnim kanalima. Livenje
se takoe koristi i za ekonominiju izradu mainskih dijelova i
elemenata.Savremena tehnologija i modernija oprema za livenje
omoguavaju dobivanje odlivaka razliitih dimenzija, tanosti i
kvaliteta povrine, ime je potreba za naknadnom mehanikom obradom
sve manje prisutna.Gotovo sve vrste metala i njihovih legura mogu
da se oblikuju livenjem. Ipak, najiru primjenu imaju metali i
njihove legure ije osobine i karakteristike odgovaraju procesu
livenja. Najvanijeosobine metala i legura koje dolaze do izraaja
pri livenju jesustepen livkosti i promjena zapremine pri hlaenju.
Naroito dobru livkost imaju sivo livenogvoe,cink,kalaj,olovo,
bakarkao i veina legura obojenih metala.
2.2. Kontinualno livenje
Sutinu postupka kontinualnog livenja karakterie sljedee:-
Rastopljeni metal ravnomjerno i kontinuirano se unosi u hlaeni
kalup kristalizator s jednog kraja, a u obliku ovrsnutog odljevka (
ipka, cijev, polufabrikat pravougaonog, kvadratnog i drugog
presjeka) koji se izvlai specijalnim ureajem s drugog kraja,Teni
metal iz lonca se uljeva u vodom-hlaeni metalni kalup-
kristalizator. Ovrsnuti odlivak se valjcima kontinuirano izvlai iz
kristalizatora i ako je potrebno ree se na dijelove specijalnom
pilom.Kontinualno livenje iroko se koristi u metalurgiji za livenje
elika, obojenih metala i legura, a takoer i za proizvodnju cijevi i
drugih polufabrikata.
Ovaj nain omoguuje dostizanje znatne produktivnosti zahvaljujui
osnovnim prednostima:a.) mogunost proizvodnje odlivaka, cijevi,
profila neograniene duine i potrebnog poprenog presjeka;b.)
poveanje izvatka na raun smanjenja utroka metala na hranitelje i
donje dijelove odlivaka;c.) smanjenje utroka za izradu elinih
kokila;d.) smanjenje likvacione nehomogenosti, odstranjanje plinske
poroznosti i poroznosti zbog skupljanja;e.) poboljanje povrine
odlivaka.
Pri kontinualnom livenju odlivak se moe hladiti na dva naina:1.)
odvoenjem osnovne koliine toplote od odlivka preko vodom-hlaenog
katalizatora;2.) odvoenjem dijela toplote, potrebnog za ovravanje
kore metala u katalizatoru i zatim osnovne koliine toplote
potpanjem odlivka u vodenu kadu.Prvi nain se primjenjuje kod
livenja u visokom katalizatoru elinih ingota i vodovodnih cijevi iz
sivog liva. Intenzivnost odvoda toplote od odlivka nije velika, jer
se izmeu odlivka i hladee vode nalazi znatan termiki otpor u vidu
zazora (izmeu odlivka i kalupa), zidovi katalizatora i t.d.
Drugi nain se koristi kod livenja u kratki katalizator odlivaka
iz aluminijskih legura za naknadnu preradu valjanjem. U
kristalizatoru intenzivnost izmjene toplote nije velika, ali pri
izlazu iz kristalizatora, kada odlivak ulazi u vodenu kadu
intenzivnost hlaenja je vrlo velika, usljed toga to se proces
odvoda toplote sprovodi izmjenom agregatnog stanja hladitelja
(putem isparavanja vode).
SADRAJ
1. UVOD12. LIVENJE, KONTINUALNO LIVENJE2 2.1. Livenje22.2.
Kontinualno livenje3
1
