Hét tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziekUit

gav

e va

n d

e v

eren

igin

g k

lass

ieke

za

ken

31s

te j

aa

rga

ng

no

vem

ber

2012

nr

6

van den

Händel op de piano

vraag naar de gratis cd

CC [12-1358] VKZ Adv. Ton Koopman/Weihnachts oratoriumconcert +++++++++ OL.indd 1 30-10-12 11:09

www.klassiekezaken.nl

exclusieveaanbieding

nU sleCHTs

22,95 15 , 95KLASSIEKEZaKen adviesprijs*

storie di napoliMarco Beasley, Guido Morini,

Accordonealpha 532 / 126 620 vKZ

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50* Geadviseerde Klassieke Zaken-actie-prijs, zolang de voorraad strekt of tot 25 januari 2013.

foto

: Ju

lien

du

bois

MarCo Beasley BezingT de napoliTaanse liefde‘Je kunt de verhalen horen van mensen die nog steeds weten hoe je over de liefde zingt’. Met deze ene zin omschrijft Marco Beasley niet alleen het uitzicht over Napels vanaf de Vesuvius, hij verklaart ook het wezen van zijn jongste cd Storie di Napoli. Samen met klavecinist Guido Morini en hun ensemble Accordone heeft Beasley weer een klein juweeltje afgeleverd waarop de menselijke maat van de vijftiende eeuw tot heden aangrijpend mooi naar voren komt. Beasley doet waar hij goed in is en zingt zoals we hem kennen sinds hij in 1995 voor het eerst in Nederland optrad: als een moderne troubadour, een muzikale verhalenverteller. Het heeft hem zo’n schare fans opgeleverd dat er inmiddels een heuse vrien-denvereniging bestaat (www.vriendenmarcobeasley.nl) van deze zanger van het betere levenslied. Maar laten we niet vergeten dat er naast Beasley ook nog een ensemble staat dat elk lied een originele draai geeft. Sprankelend en spannend, alsof het allemaal ter plekke ontstaat.

CO

LOFO

N32e jaargang, nummer 6 - november 2012Winkelprijs € 3,25

Dit tijdschrift wordt geproduceerd door BCM b.v. te Eindhoven in opdracht van de uitgever Vereniging Klassieke Zaken, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel. 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl

Hoofdredacteur

Frederike Berntsen

aan deze aflevering werkten mee Marcel Bijlo, Joep Christenhusz, Arjan van Dijk, Hein van Eekert, Hans Heg, Frans Jansen, Paul Janssen, Basia Jaworski, Inge Jongerman, Mer-lijn Kerkhof, Ruud Meijer, Doron Nagan, An-drew van Parijs, Jan Peter Raat, Benjamin Rous, Wenneke Savenije, Gerard Scheltens, Oswin Schneeweisz, Jeroen Stoffels, Jurjen Vis, Jos van der Zanden

eindredactie

Frederike Berntsen

vormgeving

Marjanne Gielen, Sandra Koopmans, Nicole Lennards, Lianne Evers, Patrick Hoogduin, Marcha van den Einden, Eric Waterschoot, Rik Janssen

coverfoto

Andreas Terlaak

KLASSIEKE ZAKEN verschijnt twee- maandelijks in een oplage van 50.000 stuks. Het tijdschrift wordt verspreid via de dealers van de Vereniging Klassieke Zaken en aan de Klassieke Zaken Clubleden.

ledenadministratie

BCM abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven. Tel 0900-2022708 (€ 0,10 per minuut) www.bcm.nl

stopzetten abonnement

Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.

Zoveel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever.

De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit.

Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.

©2012 Vereniging Klassieke Zaken. Het volgende magazine verschijnt: 25 januari 2013

Haydn volgens Harriet

2924tijl beckand

als klassieke gids

lavinia meijer: musicus met een missie

2012wispelwey

en bacH

janine jansen is terug16

daria van den bercken: Händel

op de piano6

deze maand

foto

: an

dre

as

terl

aa

kfo

to: H

ara

ld H

off

ma

nn

foto

: ma

rk &

Co

rne

foto

: Co

rbino

foto

: na

nC

y Ho

row

itzfo

to: elsbetH

Pilz

klassieke zaken

4 november 2012

Op vertoon van de clubledenpas krijgen clubledenextra korting.

van de redactie

Grasduinen

Koud buiten en vroeg donker, tijd voor de open haard, of op z’n minst een paar kaarsjes aan. Waar het weer geen invloed op heeft, is muziek. Je bent door regen en wind naar de zaal gefietst, maar eenmaal op je plaats word je met een beetje geluk meegesleept door een goed concert en vergeet je je nat-te pieken. En bij de open haard met een mooie cd binnen handbereik, wie tekent daar niet voor?

Op de verrassings-cd, bijgesloten bij deze Klassieke Zaken, is voor u een selectie gemaakt van een aantal nieuwe uitgaven: een tipje van de sluier wordt opgelicht in de vorm van twaalf tracks. De ontdekkingstocht kan beginnen.

U kunt ook in het najaarsnummer grasduinen, dan vindt u een aantal mooie aanbiedingen, interviews, portretten en specials. Iedereen die ik niet in deze column noem, doe ik tekort... en toch waag ik het erop en begin vooraan, met pianiste Daria van den Bercken. Zij vertelt over Händel en hoe ze gegrepen werd door zijn muziek, die ze in Brazilië zelfs hangend in de lucht speelde. Ze voert zijn suites uit op een Bösendorfer.

Ook de kersverse winnares van het Nationaal Celloconcours, Harriet Krijgh, komt aan het woord. De Nederlandse woont in Wenen en heeft onlangs de concerten van Haydn opgeno-men – voor haar de belangrijkste van het cellorepertoire. Nog een cellist over zijn passie: Pieter Wispelwey legde voor de derde keer de Bachsuites vast.

Voor Ton Koopman is een feestrede opgesteld en Tijl Beckand gidst ons door de klassieke muziek van Haydn tot Gustav Holst. Van Youri Egorov is een cd-dvd-uitgave verschenen; Jan Brokken vertelt over de pianist.

Ik wens u veel luistergenot, een fijne kerst en alvast het allerbeste voor het nieuwe jaar.

Op ontdekkings-

tocht

exclusieve aanbieding

3 marco beasley bezingt de Napolitaanse liefde

klassieke zaken aanraders

10 giovanni gabrieli Christmas in Venice11 locatelli’s vlammende viool11 Het Nederland van sweelinck

boxaanbieding

52 De menselijke melodie van Francis poulenc

artikelen

6 Daria van Den bercken valt voor Händel12 pieter wispelwey en zijn passie voor Bach15 Feestrede voor ton koopman

16 Janine Jansen topvioliste in toprepertoire18 Nieuw op de markt: uniteD classics

20 lavinia meiJer promoot de harp én klassiek23 carmen uit Berlijn24 tiJl beckanD muziek tussen aarde en hemel28 mahlerFeest bij het Concertgebouworkest29 harriet kriJgh over de cellist als operazanger30 youri egorov een bijzondere herdenkingsuitgave33 reinbert De leeuw speelt Liszt

rubrieken

4 coloFon

5 van De reDactie

9 berichten

34 De beste klassieke cD’s

48 puzzel

49 hans hegs column

50 klassieke zaken specialisten

Foto

: Ma

art

en v

an

Ha

aFF

Frederike Berntsen

en verder

www.klassiekezaken.nl 5 november 2012

toon dan bij de Steinway waarop ik gewoon-lijk speel. Voor Händel ideaal. De fuga’s, de polyfonie kwamen er naar mijn gevoel beter op uit. Toen dacht ik: dat ga ik doen, dát is een uitdaging.”

Na de opname volgde de grootste klus: een label zien te overtuigen van de uitzonder-lijke kwaliteit en de commerciële aantrek-kelijkheid - niet gemakkelijk. Hier kon Da-ria een troef uitspelen: opzienbarende op-tredens die getuigden van haar frisse, mo-derne kijk op musiceren, waarbij ze onor-thodoxe exper imenten n iet schuwt. Op een aanhanger d o o r A m s t e r d a m (Grachtenfest iva l vorig jaar), hoog in de lucht gehesen in São Paulo, filmpjes op internet van haar activiteiten en plan-nen. Lijnen naar haar fans zo kort mogelijk gehouden door nieuwe media slim in te zetten. Deze aanpak genereerde interesse van Sony, want nieuwe invalshoeken zijn gewenst. “Toch was ik wat die buitenoptredens betreft niet op zoek naar een stunt. Het serieus musiceren stond altijd voorop. Wat niet wegneemt dat ik in Brazilië voor zo’n tienduizend mensen speelde. Uiteindelijk heeft het via de media

maar liefst 170 miljoen mensen bereikt. Dat opgetild worden en het versterkte geluid, tja, met Händel kón het op de een of andere manier. Het had iets magisch.”

Händel - bij die naam zit Daria op haar praatstoel. “Toen ik de suites voor het eerst doorspeelde had ik er nauwelijks opnamen van gehoord. Ja Glenn Gould die het op kla-vecimbel probeerde - dat maakte op mij geen indruk - en wat stukken door Keith Jarrett. Nee, ik ontdekte die muziek zelf. Bij de cd-opname dacht ik: wat ik gevoeld heb toen ik

het op die bewuste avond voor het eerst speelde, dát moet ik

proberen over te bren-gen. Ik was zo onder de indruk toen. Het Adagio uit de F-grootsuite bijvoor-

beeld: wow, wat ge-beurt hier? Of die inge-

wikkelde finale uit de d-klein, zo Scarlatti-achtig. Heel

bijzonder is de Passacaglia uit de g-kleinsuite; daar improviseer ik, elke herhaling is anders. Dat was het engste om te doen, in één ruk geven wat op dat moment in je zit.”

“Ik ben echt verliefd geworden op Händel. Mijn website richt ik ook helemaal naar hem in, met bijdragen van schrijvers. Op de cd

LabeL en artiest ontmoeten eLkaar. ideeënuitwisseLing, zakeLijk overLeg, dan een contract. Het LabeL regeLt de opname, de montage en Het artwork, vervoLgens persing, distributie en verkoop. zo gaat Het gewoonLijk bij een cd. maar Het kan ook anders, zeker tegenwoordig. pianiste daria van den bercken ging weLbewust een andere weg. eerst zeLf aLLe artistieke besLissingen genomen, pas daarna een pLatenmaatscHappij aangezocHt. de regie in eigen Hand, geen compromissen.

Daria van Den Bercken Händel op de piano

“Ik ben ecHt verLiefd

geworden op Händel”

Ideaal, maar niet zonder risico. Natuurlijk is ze daarom blij dat ze met haar nieuwe Händel-cd onderdak vond bij het gerenom-meerde Sony. Als we haar spreken heeft ze juist het contract getekend, opgelucht. Je kunt zo’n project wel starten, maar waar eindigt het?“Ik merk nu wat voor impact het heeft. Ie-dereen reageert erop. Ik was euforisch dat ze geïnteresseerd waren bij Sony. Pas nu zie ik het nut ervan in dat ze me willen onder-steunen. Het geeft mij maximale kansen, omdat ze me de volledige zeggenschap la-ten. Ik heb iets gedaan wat ik altijd al graag wilde doen, op de gok. Met onder meer crowdfunding het geld bij elkaar gehaald, zelf nog wat geleend, vervolgens een master gemaakt met opnameleider Michael Fine, in de Beethovensaal in Hannover. Alles zelf bepaald, heerlijk. Je eigen geluid bijvoor-beeld, de pianoklank, en ook het instru-ment. Tegen mijn principes in werd het een Bösendorfer. Ik speelde daar een middag op in Duitsland en hoorde een individuelere

Coverinterview

6 november 2012

speel ik een bloemlezing, wat helemaal niet raar is als je bedenkt dat Händel zijn suites samenstelde uit verschillende stuk-ken die hij voor zijn lessen aan al die prin-sessen schreef. Dat hij ze voor klavecimbel componeerde, daar heb ik natuurlijk goed over nagedacht. Veel gelezen, besproken met deskundigen, zelfs traktaten ingeke-ken. Helemaal gek werd ik van de dogma’s van barokke uitvoeringen, maar uiteinde-lijk heb ik ze helemaal losgelaten. Puristen tref je vooral in Nederland. De vrolijkheid en volheid van Händel vond ik niet op het klavecimbel, wel op de piano. Ik heb mij van zijn muziek een esthetisch beeld ge-vormd, en daar hou ik aan vast. Gelukkig ben ik tamelijk pedaalloos, dat komt nu goed van pas.”

Op Daria’s website zijn op filmpjes verschil-lende fasen van het productieproces te zien: de Bösendorfer, fragmenten van opname-sessies, momenten van zelfkritiek. Het past allemaal in het beeld van een consciëntieus musicus die nieuwe lijnen uitzet en op alle fronten communiceert, zich niet opsluit in haar eigen wereld. Ze is de exponent van een generatie in opkomst. Is het dan nog ver-wonderlijk dat Sony juist daar graag aan-sluiting bij zoekt?

Jos van der Zanden

Daria van Den Bercken Händel op de piano

foto

: an

drea

s terlaa

k

7 november 2012 www.klassiekezaken.nl

GeorG friederich händelSuIteS fOr KeyBOarDDaria van den Bercken

sony 88765418832

daria van den Bercken15 december

De DOeleN, rOtterDamwww.DarIaVaNDeNBercKeN.cOm

KlassieKe MuzieK agenda2013 is een Wagnerjaar; de compo­nist werd 200 jaar geleden geboren. De lijst van toondichters die volgend jaar worden herdacht is nog wel wat langer en staat in de Klassieke Muziek Agenda, net als vele andere muzikale wetens­waardigheden en data om te onthouden, want wanneer was Bach jarig, en Respighi? Niet te vergeten het componistenalfabet. Liza Ferschtman schreef het voor­woord in de negenentwintigste uitgave van de Klassieke Muziek Agenda.Adviesprijs € 12,95, Clubleden slechts € 9,95 (125 611 VKZ)

Berichten

www.KlassieKezaKen.nl 9 november 2012

Bravo! 125 jaar Het ConCertgeBouw en Het KoninKlijK ConCertgeBouworKestHet Concertgebouw en het Koninklijk Concertgebouworkest vieren volgend jaar hun 125­jarig jubileum. Ter gelegenheid van dit feestelijke gebeuren is er een boek verschenen: Bravo! 125 jaar Het Concertgebouw en het Koninklijk Concertgebouworkest. In de uitgave belichten diverse auteurs het reilen en zeilen van gebouw en orkest, van de vroegste geschiedenis tot nu.

Bravo! is uitgegeven door Uitgeverij Balans en is te koop in de boekhandel voor € 24,95

Een deeltje uit Kreisleriana van Schumann, een etude van Chopin, het Allegret­to uit Schuberts Strijk­kwintet, de Sinfonia uit Bachs wonderschone can­tate Christ lag in Todesban-den: op de verrassings­cd bij dit nummer van Klas­sieke Zaken kunt u alvast de smaak proeven van een aantal nieuwe cd­uitga­ven. Een gedeelte van de opnamen is verkrijgbaar in de campagne Aange­naam Klassiek. Wie weet, zit er een mooi kerstca­deautje bij.

10-jarig juBileuM inter-nationaal KaMerMuzieK Festival utreCHtTussen kerst en oud en nieuw klinkt er extra veel kamermuziek in Utrecht. Artistiek leider Janine Jansen nodigt musici van heinde en verre uit om op haar kamermuziekfestival te komen spelen. Dit jaar viert het Internationaal Kamermuziek Festi­val Utrecht zijn 10­jarig jubileum. Op het pro­gramma staan onder meer werken van Schubert en Brahms, het kindersprookje BontePels en tango.

Internationaal Kamermuziek Festival Utrecht26 t/m 30 decemberwww.kamermuziekfestival.nl

verrassings-Cd 2012

NU SLECHTS

22,95 15 , 95KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*CHriSTmaS iN VENiCE

Kerstmis was in de Renaissance geen ‘eetfeest’, maar vooral een de-vote herdenking van het wonder van de geboorte van Christus. Van-daar dat in vroeger tijden de religieuze kerstmuziek overheerste. Zo maakte men in de Venetiaanse San Marco van de kerstavondmis altijd een waar spektakel. Vooral in de tijd dat Giovanni Gabrieli er huis-componist was steeg de indrukwekkende meerkorigheid waar de ba-siliek beroemd om was naar grote hoogten. Onder leiding van Roland Wilson hebben Musica Fiata en La Capella Ducale nu een mogelijke kerstavondmis opgenomen met meesterwerken van Gabrieli, aange-vuld met werk van diens leerling Grandi. Sluit de ogen, zet de volu-meknop iets harder dan normaal en waan u, al is het maar voor even, in de mooist denkbare kersthemel.

giovANNi gAbriEliChRiStMaS in VeniCe

Musica Fiata, La Capella Ducale o.l.v. Roland WilsonsoNy 88691944742 / 126 623 vKZ

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 25 januari 2013.

cLubLEdEn10% KortIng

november 2012 10

KlAssiEKE ZAKEN AANrAdErs

NU SLECHTS NU SLECHTS

22,95 22,9512 ,50 17 ,95KLASSIEKEZAKEN adviesprijs* KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

piEtro locAtEllilocatelli edition volume 2 - violin sonatas

Igor Ruhadze, Ensemble Violini CapricciosibrilliANt clAssics 94423 (5 cd’s) / 126 622 vKZ

jAN piEtErsZooN swEEliNcKsweelinck and the art of variation

Brisk Recorder Quartet Amsterdam, Camerata TrajectinaglobE glo 5253 / 126 624 vKZ

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 25 januari 2013.

5CD box

11 november 2012

KlAssiEKE ZAKEN AANrAdErs

HET NEdErLaNd vaN JaN PiETErSzooN SwEELiNCkvierhonderdvijftig jaar dood is hij, en nog steeds springlevend. in ieder geval volgens blokfluitkwartet Brisk en camerata trajectina. en terecht. Jan Pieterszoon sweelinck is immers met voorsprong het beste wat de renaissance in nederland op muziekgebied heeft voort-gebracht. vooral zijn variaties op populaire en religieuze melodieën waren destijds wijd en zijd bekend. speels, vindingrijk, spannend, en veel meer. Bovendien komt de nederlandse huiselijkheid en het mu-zikale straatbeeld op deze cd tot leven in gezongen liedjes als Engelsche fortuin en Silvia mijn lief en eren klaas de vries en daan manneke sweelinck op hun eigen manier. een fascinerend stukje nederlandse historie dat in geen enkele cd-verzameling mag ontbreken.

LoCaTELLi’S vLammENdE viooLPietro locatelli figureert in de muzikale geschiedenisboeken vooral als de componist van L’arte del violino. Zijn opus 3 bevat twaalf viool-concerten en vierentwintig capricci voor soloviool waarin hij het vioolspel herdefinieerde. het was niet het enige dat de italiaan bijdroeg aan de muziek. in amsterdam, de stad waar hij sinds 1729 woonde en werkte, schreef hij nog vele wonderschone barokke werken met een vlammende viool in de hoofdrol. Zo bevat dit tweede deel van de eerste echte locatelli editie op vijf cd’s alle vioolsonates van zijn hand. ensemble violini capricciosi speelt deze sonates zo overtuigend dat het onbegrijpelijk is dat de werken zo onbekend zijn.

CLubLEDEn

10% KortIng

CLubLEDEn

20% KortIng

het aan hem ligt komen er nog meer. “De sui-tes zijn een work in progress. Ze komen steeds weer op mijn pad en ik vind het juist interes-sant om in verschillende fases te registreren hoe je omgaat met die noten. Je groeit als mu-sicus en als mens en dus verandert ook je rela-tie tot deze stukken. Je moet steeds weer je eigen stem weten te vinden. De derde opname is dus onvergelijkbaar met de eerste twee. Al-leen al het feit dat ik op een prachtige Rom-bouts uit 1710 speel – een instrument dat ik te leen kreeg van het Nationaal Muziekinstru-menten Fonds – geeft de derde opname een eigen geluid. Er zijn niet veel goede barok-cello’s, maar deze heeft een prachtige grof-korrelige en barokke klank. Het instrument leent zich goed om in een lage stemming te spelen. Ik heb daar thuis al jaren mee geëx-perimenteerd. Op concerten durfde ik het lange tijd niet aan, maar voor deze opname heb ik de toonhoogte verlaagd naar 392 hertz.” Dat is lager dan bij de meeste specia-listen. Die kiezen voor een halve toon bene-den de hedendaagse standaard. Wispelwey: “In Cöthen, waar Bach werkte, hanteerde men een lagere snaarspanning. Ik vind het resultaat opzienbarend. De stukken krijgen er een exotische, verfrissende dimensie bij. Dat is ongehoord. De cello klinkt nog meer naar cello, de barokcello klinkt nog barokker en aardser. Het intieme spel met de resonan-tie komt beter uit de verf.”Voor Wispelwey is zijn derde Bach een com-pleet nieuwe Bach. Hij toog er zelfs voor naar Oxford en ging in gesprek met Bachspecia-listen Laurence Dreyfus en John Butt, zoals

Pieter Wispelwey is net vijftig geworden. “Een fase waarin je meer jongere dan oudere men-sen om je heen krijgt”, zegt hij laconiek. “Ik heb niet veel met zo’n jaartal. Ik ben in elk geval te jong om terug te kijken.” Maar een voorlopige tussenstand? Wat is zijn gevoel bij zijn carrière tot nog toe? Heeft hij zijn ambities verwezenlijkt? Wispelwey: “Ik had geen vast-omlijnde ambities, behalve dan zo goed mo-gelijk cello spelen. Toen mijn carrière plotse-ling losbarstte, kon ik mijn geluk niet op. In-eens zat ik in Tokio, New York, Sydney en Buenos Aires. Onwezenlijk eigenlijk. Drie keer de Bachsuites opnemen zat ook niet in een scenario. Dat was er nu eenmaal niet.”

Lang hoef je bij Pieter Wispelwey niet te wach-ten tot het B-woord valt. Bach is al zijn hele leven prominent aanwezig in zijn bestaan, vanaf het moment dat hij als achtjarige knaap voor het eerst een suite mocht spelen. “Dat was toen erg opwindend. Maar ook daarna bleef de confrontatie altijd spannend. Falen bij Bach is taboe. Als Bach niet meer prikkelt, is het tijd voor medicijnen. De suites blijven eindeloos intrigerend en mateloos interessant, hoe vaak je ze ook speelt.”

Hij heeft ze inmiddels al bijna duizend keer uitgevoerd en nog ‘komen ze zijn oren niet uit’. Wispelwey: “Het zijn werken waar je je als cel-list steeds weer aan optrekt, vanwege de on-gelofelijke vitaliteit en de tastbare creativiteit.” Maar drie opnames van hetzelfde werk is toch wel een beetje veel? Niet voor Wispelwey. Als

te zien is op een uiterst informatieve en mooi gemaakte documentaire – de dvd is onder-deel van Wispelweys nieuwe uitgave. “Je moet loskomen van tradities en conventies. Daar slaag ik steeds beter in. Het geluid van mijn derde opname is minder afstandelijk. Dat heeft zeker ook met de opnameruimte te maken. De tweede versie werd vastgelegd in een klein kerkje, de derde werd geregistreerd in een grote kamer waar we binnen een kwar-tier een perfecte opnameklank hadden. Deze versie is ook in spel en klankbeeld levendiger geworden. Ik wilde hem zo weinig mogelijk stichtelijk, zo licht mogelijk laten klinken, maar tegelijkertijd vezelig, vlezig en sensueel – eigenlijk precies wat het instrument en het stokje te bieden hebben. Deze speelwijze il-lustreert hoe opmerkelijk, exotisch en ver-nieuwend Bachs idee was om deze stukken te schrijven.”

Stel dat Bach op zekere dag Wispelweys pas-toriewoning in Grootschermer binnen zou komen wandelen? Wispelwey lacht en zegt: “Dan zou ik wensen dat het Bach was als der-tiger, want op die leeftijd schreef hij de suites. Vervolgens zoek ik mijn beste wijn, maak een heerlijk maal en als ik het lef heb geef ik hem een viool en vraag of hij een stukje wil spelen, want zeg nou eerlijk... niemand weet hoe een strijker in de achttiende eeuw echt speelde. Dat is ondanks alle prachtige ontdekkingen van de oudemuziekpraktijk nog steeds een groot raadsel.”

Oswin schneeweisz

wispelwey en bachSommige cellisten komen hun hele leven niet toe aan de Suites voor cello solo van Bach. Pieter Wispelwey is al toe aan zijn derde opname en een Prelude voor de vierde ligt al in een kluis in Tokio, want reken maar dat het niet bij deze drie versies blijft: voor Wispelwey zijn de solosuites een work in progress.

“je moet loskomen van tradities en conventies”

12 november 2012

“De suites blijven eindeloos intrigerend en mateloos

interessant, hoe vaak je ze ook speelt”

Foto

: ElsbEth Pilz

€21,992cd + dVd

intErviEw

november 2012 www.klassiekezaken.nl 13

Johann sEbastian bach6 suites for cello solo

Pieter WispelweyEPrc 0012

Geachte heer Koopman, beste Ton,

Je bent zo’n icoon in de internationale muziekwereld, dat ik maar de vrijheid neem om je te tutoyeren. In de barok, de tijd die jou zo na

aan het hart ligt, zou het een grove schending van de etiquette zijn, maar ik waag het erop. En ik heb een goede reden om je persoonlijk en

toch in het bijzijn van vele, vele lezers aan te schrijven. Onlangs ging een prachtige documentaire van Paul Hegeman in première in de

Nederlandse filmhuizen: ‘Ik wil graag honderd worden – een jaar uit het leven van Ton Koopman’. Om die titel gaat het.

Als jij inderdaad honderd wordt – en uitgaande van de enorme kracht en energie waarmee je nu leeft gaat dat zeker gebeuren – ben ik

er misschien niet meer en kan ik geen feestrede houden en de loftrompet steken over de grote honderdjarige barokspecialist van Ne-

derland. Dus doe ik dat nu maar.

Want het is voor een groot deel jouw werk dat de barokmuziek en de historische uitvoeringspraktijk een plek hebben gekregen in mijn

dagelijks leven en dat van vele anderen. Toen ik je in de jaren tachtig voor het eerst meemaakte met het in 1979 opgerichte Amster-

dam Baroque Orchestra, verwarde je mij eerst met je drukke gesticulaties. Maar al snel begreep ik dat jij niet dirigeerde zoals een

‘echte’ dirigent, maar dat je werkelijk de kern van de muziek overbracht, energie deelde met je medemusici, schoonheid

verklaarde en dat ook van het hele orkest terug verwachtte. En dat bracht de barokmuziek dichterbij.

Bach bijvoorbeeld. Met je omvangrijke project om alle cantates aan de cd toe te vertrouwen, com-

pleet met mooie achtergrondverhalen en diepgaande studies in beeld en geschrift, maakte je van

Bach een mens van vlees en bloed, zonder het genie aan te tasten. Integendeel, het genie is alleen

maar groter geworden. De Bach van Ton Koopman is niet alleen een componist van een bril-

jante serie nootjes, het is ook een klinkend portret van een man die leed, melancholie, ingehouden

woede, vreugde, verdriet, liefdeloosheid, liefde, geluk en wat al niet een klank heeft weten te geven.

En dan is er nog Buxtehude. Iedereen zou je voor gek verklaren om het complete werk van deze voetnoot in de biografie van Bach op te

nemen, maar nu je bijna klaar bent met deze marathon heb je het gelijk geheel aan je zijde. Je hebt volkomen begrijpelijk gemaakt dat

Bach deze man beschouwde als een belangrijk leermeester – niet alleen technisch, maar ook en vooral als het gaat om het componeren van

de diepere zaken van het menselijk gemoed.

Zou Bach zijn ‘Weihnachtsoratorium’ net zo geschreven hebben als hij Buxtehude niet ontmoet had?

Zou hij verwachting, warmte, vrolijkheid en deemoedigheid dan ook zo pijnlijk invoelbaar uitgedrukt

hebben? Ik denk het niet. Ik ben op mijn beurt heel benieuwd hoe jouw lezing van Bachs muzikale

kerstfeest klinkt nadat je zo diep in Buxtehude gedoken bent. Daarom ben ik blij dat je ondanks je

overvolle agenda – Frankrijk, Zwitserland, Italië; in het buitenland word je gelukkig echt op waarde

geschat, daar kan die cultuurarme Hollandse overheid nog wat van leren – tijd hebt gevonden om ons

op 15 en 16 december te trakteren op een vlammend ‘Weihnachtsoratorium’ van Bach. En reken maar

dat we met z’n allen komen luisteren. Want wie Bach echt wil beleven moet jou minstens één keer live

gezien en gehoord hebben.

Nog vele jaren,

Paul Janssen

Ton Koopman brengT de kern

van de muziek over

Johann SebaStian bach Weihnachtsoratorium

amSterdam baroque orcheStra & choiro.l.v. ton Koopman

15/12 rotterdam - 14.30 uur 15/12 utrecht - 20.15 uur

16/12 amsterdam - 20.15 uur

informatie: www.tonKoopman.nl

www.fredluiten.nlwww.concertgebouw.nl

J.S. bach6 SonataS for harpSichord

and violin - bwv 1014-1019cc 72560

dieterich buXtehudeopera omnia Xv

chamber music vol. 3cc 72254

dieterich buXtehudeopera omnia Xvivocal works vol. 6

cc 72255

15 november 2012 www.klassiekezaken.nl

J certen. Dit jaar zijn dat er ongeveer tachtig. Dat ze in het programma aanwezig was, had alles te maken met haar nieuwe cd’s. Deze herfst verschenen er twee. De eerste: een op-name van Sergej Prokofjevs Tweede viool-concert met het London Philharmonic on-der leiding van Vladimir Jurowski, plus Pro-kofjevs Vioolsonate in f-klein met pianist Itamar Golan en zijn Sonate voor twee violen met Boris Brovtsyn. Het andere album staat in het teken van het tienjarig bestaan van het Internationaal Ka-mermuziek Festival Utrecht waarvan Janine Jansen artistiek leider is. Met mu-ziekvrienden die vaste gast zijn op het festi-val, zoals altviolist Amihai Grosz en cel-list Torleif Thedéen, nam ze Arnold Schönbergs Verklärte Nacht en het Strijkkwintet van Franz Schu-bert op. In het kader van de campagne Aan-genaam Klassiek verschenen de cd’s samen in één voordelige box.Het is repertoire waarmee Jansen vergroeid is. Al jaren neemt ze het op voor Schönbergs

Janine Jansen is geen prater. In interviews op televisie lijkt ze zich nooit echt op haar gemak te voelen. Praten over haar leven, steeds de-zelfde vragen beantwoorden – ze wil het best doen, het hoort nu eenmaal bij haar status als superster. Een ‘pleaser’ noemt ze zich. Het is precies die karaktertrek die haar in een diep dal bracht.Ze wilde haar publiek alles geven. Hoewel familie, vrienden en managers zeiden dat haar concertagenda overvol was en ze rusti-ger aan moest doen, bleef ze concerten spe-len. In 2010 werd het haar te veel. Een half jaar lang trad ze niet op in het openbaar. Vier maanden raakte ze haar viool niet eens aan. Een mooi, maar ook beklemmend portret van haar drukke leven voordat ze overspan-nen raakte, werd gevat in de documentaire Janine (2010) van regisseur Paul Cohen. Met de kennis van nu laat de film zich zien als een vooraankondiging van de depressie.

Inmiddels gaat het weer goed met Janine Jansen. Beter dan ooit zelfs, zei ze tegen Twan Huys in het programma College Tour. Ze vertelde dat ze niet meer de fout zou maken om te veel te doen. Voor haar burn-out gaf ze jaarlijks zo’n tweehonderd con-

partituur, die vaak nog – en geheel ten on-rechte – onder het kopje ‘moeilijke muziek’ wordt geschaard. En het Tweede vioolcon-cert, met al zijn licht en zijn Spaanse accen-ten (hoor de castagnetten in het slotdeel), speelt ze al sinds ze als vijftienjarige deelnam aan het Oscar Backconcours. Dat ze won.

Ook Prokofjev is geen makkelijk verkoop-bare componist, en het siert Decca dat het

label Nederlands viooltrots de ruimte geeft om de minder ge-

hoorde werken waar ze zo van houdt op

te nemen. Bijna a l le overbe -kende roman-tische viool-c o n c e r t e n

hee f t z e i m-mers al vastge-

legd, dus waar nog te gaan? Een verdere ver-

kenning van de concerten uit de twintigste eeuw ligt voor de hand. Het is geen geheim dat Jansen weg is van Sjostakovitsj, Bartók en Szymanowski. Maar dat is nog toekomstmuziek – eerst staan er liveopnamen van de vioolconcer-ten van Johann Sebastian Bach gepland.

Janine Jansen topvioliste intoprepertoireJanine Jansen is terug. De topvioliste bracht twee cd’s uit, met werk van Prokofjev, Schubert en Schönberg. Het zijn haar eerste albums sinds de burn-out die haar een half jaar lang aan de kant hield.

Luister eerst eens naar dat wonder-schone AndAnte

AssAi uit Prokofjevs sonate in f-kLein

16 november 2012

Haar Schubert-Schönberg-cd is even-eens het resultaat van een liveregistratie. Dat is opvallend, omdat Jansen berucht is om haar een perfectionisme. In Janine is te zien hoe ze de opnameleider van een van haar cd’s bijna tot wanhoop drijft omdat ze altijd wel iets hoort wat beter kan en ze telkens passages opnieuw in wil spelen. Daar staat tegenover dat het concertpodium de plek is waar ze zich het best op haar plaats voelt – de plek waar ze ongeremd op kan gaan in haar eigen muzikale wereld en het publiek met haar intense, over-rompelende spel betovert. Dat ze nu ook voor liveopnamen kiest, getuigt van zelfverzekerdheid.

Wie haar aan het werk wil zien, krijgt daartoe ruim de g e l e g en he id op h a a r Utrechtse kamermuziek-festival dat op 26 december van start gaat. Voor de tiende editie nodigt ze gas-ten uit als pianist Mena-hem Pressler, tenor Chris-toph Prégardien, mezzo Christianne Stotijn en diri-gent Antonio Pappano.Maar luister eerst eens naar dat wonderschone Andante assai uit Prokofjevs Sonate in f-klein.

Merlijn KerKhof

Janine Jansen topvioliste intoprepertoire

foto

: Dec

ca

/ ha

ralD

ho

ffMa

nn

€21,992cd

Portret

17 november 2012 www.klassiekezaken.nl

ProKofjev, Schubert, SchönbergVIolIn ConCert no. 2, Verklärte nACHt e.A.

Janine Jansen, Itamar Golan, Boris Brovtsyn e.a., London Philharmonic Orchestra

o.l.v. Vladimir JurowskiDecca 00289 4806687

internationaal KaMerMuzieK feStival utrecht

26 t/m 30 decemberwww.KaMerMuzieKfeStival.nl

reldwijd. Zo’n 90% van onze cd’s verschijnt in het buitenland, met Engels als voertaal. Doelstelling is om klassieke muziek gemak-kelijk toegankelijk te maken, en dat doen wij vooral met een scherpe prijs.”

Inderdaad, de eerste beschikbare cd’s kos-ten 5 à 6 euro, en dubbel-cd’s minder dan een tientje. Daarvoor krijg je tot nu toe de-gelijke, maar wel oudere opnamen van uitvoeringen door bij-voorbeeld het Branden-burg Consort met R o y G o o d m a n (Händels Messiah), Purcell-aria’s door Emma Kirkby, Cho-pin door Chr ist ina Bjørkøe. Lap: “Die uitga-ven zijn lang blijven liggen van-wege problemen met het oudere label Co-lumns Classics. Omdat ze indertijd buiten de boot vielen pakken we die rijke bron nu als eerste weer op. Zonde om er niets mee te doen. Hierna breiden we onze catalogus uit door een stroom van licenties aan te boren met eigentijdser repertoire, aanvankelijk

Aan welke voorwaarden moet een nieuw label voldoen om levensvatbaar te zijn? Di-recteur Theodoor Lap van United Classics denkt niet lang na. “Wat in orde moet zijn is een zorgvuldig opgebouwde catalogus met verrassend repertoire, een scherpe prijsstelling en een goed gestroomlijnde in-ternationale distributie. Wat het eerste be-treft gaan wij na een initiële fase met boei-ende heruitgaven op zoek naar niet-geëx-ploiteerde opnamen, die we door middel van licentiedeals aantrekken. Er is wat dat betreft heel veel dat klaarligt voor de markt en onvoldoende benut is; er zijn legio moge-lijkheden. Op termijn gaan we ook eigen opnamen maken. Dat doen we op basis van eigen ideeën, maar er dient zich ook veel vanzelf aan. Zóveel artiesten en hun mana-gers melden zich met plannen, ik heb dat zelf ervaren toen ik bij andere maatschap-pijen werkte. Daar valt nog veel moois te doen. Natuurlijk, absolute topmusici zullen we niet kunnen contracteren. Maar daar zit een heel breed segment onder dat graag in-ternationaal in de picture wil komen. Zulke musici zitten bij ons goed: United Classics heeft ongeveer 35 distributiekanalen, we-

vooral uit de Engelse hoek, maar ook Scan-dinavisch en Russisch. De benodigde netwer-ken zijn er al, maar we zitten in de beginfase. Alles moet nog goed op de rails komen.”

Bestaat dan de kans dat United Classics een eendagsvlieg is? Zeker niet, verzekert Lap. “De eerste uitgaven vormen niet een proef waarna bij een tegenvallende afzet alles

wordt afgeblazen. Daarvoor is te veel voorwerk verricht. Het

staat vast dat we verder gaan en een belang-rijke nieuwe bespe-ler van het veld wor-den. Er is eenvoudig

nog heel veel vraag naar k lassieke cd’s,

mits ze een beetje betaal-baar zijn en van degelijke kwali-

teit. Dat van die tanende markt valt best mee, hoor. Wie creatieve ideeën heeft en goed nadenkt over de juiste afzetkanalen kan zeker iets moois opbouwen. Andere lowbudgetlabels hebben het bewezen.”

Jos van der Zanden

EEn niEuw klassiEk labEl opzEttEn binnEn EEn tanEndE markt - dan moEt jE lEf hEbbEn. wiE commEr-ciEEl wil opboksEn tEgEn dE grotE labEls En dE bulk aan klEinE, moEt mEt iEts bijzondErs voor dE dag komEn. toch is Er EEn niEuwE spElEr op hEt vEld, unitEd classics. dE vijvEr waaruit dE cd-liEfhEbbEr kan vissEn, wordt nog grotEr.

Nieuw op de markt: cd-label United classics

De vijvEr waaruit De cD-liefhebber kan vissen, wordt nog grotEr

LabeLportret

18 november 2012

Word nu abonnee van Mikro Gids voor 26 weken. Je betaalt slechts € 10,- en ontvangt ook nog eens gratis de dubbel-cd Aangenaam Klassiek t.w.v € 10,- plus een cadeaukaart t.w.v € 5,-. Het abonnement kost je dus eigenlijk helemaal niets! Meld je daarom vandaag nog aan en profi teer van deze superaanbieding!

26 weken Mikro Gidsvoor slechts

€ 10,-+

Het abonnement stopt automatisch.

Kaart weg?

Surf naar mikrogids.nl/klassiek

om toch gebruik te maken van dit

aanbod.

NEC AK2012CovEr EN CArd

V O O R D E E L C O U P O N S V O O RV O O R D E E L C O U P O N S V O O RV O O R D E E L C O U P O N S V O O RV O O R D E E L C O U P O N S V O O RDE NIEUWSTE RELEASES 2012DE NIEUWSTE RELEASES 2012DE NIEUWSTE RELEASES 2012DE NIEUWSTE RELEASES 2012

BONUS BONUS BONUS BONUS BONUS BONUS BONUS BONUS CDCDCDCDIRIS HONDIRIS HONDIRIS HONDIRIS HONDIRIS HONDIRIS HONDIRIS HONDIRIS HOND

V O O R D E E L C O U P O N S V O O RV O O R D E E L C O U P O N S V O O RV O O R D E E L C O U P O N S V O O RV O O R D E E L C O U P O N S V O O RDE NIEUWSTE RELEASES 2012DE NIEUWSTE RELEASES 2012DE NIEUWSTE RELEASES 2012DE NIEUWSTE RELEASES 2012

5,-5,-5,-5,-T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

NEC AK2012

CovEr EN CArd

1

V O O R D E E L C O U P O N S V O O RV O O R D E E L C O U P O N S V O O RV O O R D E E L C O U P O N S V O O RV O O R D E E L C O U P O N S V O O RDE NIEUWSTE RELEASES 2012DE NIEUWSTE RELEASES 2012DE NIEUWSTE RELEASES 2012DE NIEUWSTE RELEASES 2012

5,-5,-5,-5,-T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

T.W

.V.

Dubbel-cd van Aangenaam Klassiek t.w.v. € 10,- plus cadeaukaart t.w.v. € 5,- gratis.

MG_Bol_Klassieke Zaken_v2.indd 1 24-10-12 12:42

Isen naar me toe die dan zeggen dat ze aan-vankelijk niet heel enthousiast werden van het vooruitzicht van twee uur soloharp, máár… Dat ‘maar’ vind ik bij-zonder, dat zou je nou nooit iemand horen zeggen van een pia-norecital.” Tijdens de theater-tournee Fantasy & Reality van de afgelo-pen maanden stond er veel moderne muziek op het pro-gramma. “Dan denk ik soms: trekt het publiek dat wel? Maar gek genoeg heeft juist die muziek voor het publiek vaak de wowfac-tor. Jammer genoeg bestaat bij sommige com-

“Ik heb toch het gevoel dat ik een missie heb om de wereld te overtuigen dat de harp een waardig solo-instrument is. Daarbij wil ik heel veel facetten van de harp laten horen en probeer ik me te verplaatsen in het publiek. Als de sfeer die ik schep goed is, zijn mensen bereid zich open te stellen voor wat ik ze te bieden heb. Ik laat mijn toehoorders iets zien over de werking van de harp, geef ze het ver-haal achter de muziek. Waar kun je op letten, hoe is het ontstaan? Er komen af en toe men-

ponisten nog wel een bepaalde angst voor ‘dat moeilijke instrument met al die pedalen’. Die

leggen zichzelf dan meteen beperkingen op. Maar het kan ook anders.

Neem nou het stuk Song dat Boudewijn Tarens-

keen voor me schreef. Ik heb in het begin wel even getwijfeld aan de speelbaarheid

van die muziek; ze is chromatisch enorm com-

plex. Maar dan ga je samen aan de slag en op een gegeven moment zie je:

het werkt. Dat vind ik zo fascinerend aan mu-ziek van nu: die is steeds in beweging.”Op dit moment neemt de muziek van Philip

Het is een niet los te denken twee-eenheid: Lavinia Meijer en de harp. Het instrument is haar partner, een verlengstuk van haarzelf. Met passie en en-thousiasme zet ze zich in voor het bereiken van een zo groot mogelijk publiek voor de harp en voor klassieke muziek in het algemeen. Een gedreven artieste aan het woord.

Lavinia Meijer

De harp is een waardig

solo-instrument

foto

: co

rbin

o musicus met een missie

20 november 2012

Glass een prominente plek in binnen het re-pertoire van de harpiste. Begin oktober werd een cd met zijn muziek gepresenteerd; het eerste exemplaar werd via een Skypeverbin-ding aan de componist aangeboden – met deze opname is Lavinia Meijer de album-top 100 binnengekomen tussen artiesten als Bob Dylan en Ilse DeLange. “Het is zaak je als musicus niet te verliezen in Glass’ muziek. Door de herhalingen heeft die ook een medi-tatief effect op jezelf, maar je moet toch alert blijven, weten waar je bent en waar je naartoe gaat. Tegelijk zit er zoveel spanning en drive in zijn werk. Het is ook erg beeldend materi-aal: als je het hoort is er meteen een moment in je eigen leven waarmee je het kunt verbin-den. Dat is de kracht van die muziek.”

Componisten als Glass kunnen enorm helpen bij het bereiken van een nieuw publiek voor klassieke muziek. “Hij is al bij veel mensen bekend door zijn filmmuziek, dus die krijg je heel snel mee. Maar er is nog steeds een groep mensen die over een streep moeten als het om klassieke muziek gaat. Ik moet zeggen dat ik daar de laatste tijd veel over nadenk: wie heb je voor je, en wie zou je voor je willen hebben. Uiteindelijk is het mijn doel om de muziek waar ik achter sta over te brengen op het pu-bliek.” En daarbij kunnen de populaire media helpen. “Neem nou zo’n optreden bij De We-reld Draait Door. Ik heb daar zoveel reacties op gekregen van mensen die echt ontroerd waren door die paar maten muziek. Zo bereik je steeds weer nieuwe mensen.”

Diezelfde gedachte zit ook achter de videoclip die Lavinia Meijer opnam met regisseur Corbino, te zien op haar website en haar Facebook pagina. “In de popmuziek is het ge-bruikelijk om zoiets te doen. Waarom niet in de klassieke muziek?” Ook aandacht van glossy’s en andere mainstreamtijdschriften voor klassieke musici is positief. “Dan kun je laten zien dat dat ook gewoon mensen zijn met een leven, met zorgen. Zo bereik je mensen die geen natuurlijke interesse hebben in klas-sieke muziek, maar die wel iets herkennen in jouw verhaal. Daardoor verbinden ze zich aan jou en je muziek, komt die muziek bij ze bin-nen. Sinds mijn reis naar mijn geboorteland Zuid-Korea, waarover een documentaire op tv verscheen, ben ik me daar bewuster van geworden. Ik had daarvoor niet verwacht dat dat zo zou gaan.’ Er is dus toekomst voor klas-sieke muziek. “Het zijn vaak maar kleine din-getjes, maar ik denk dat het in die kleine din-getjes zou moeten zitten. Als je dan uit het publiek hoort: ‘goh, dat instrument kan meer dan ik dacht, daar zit een verhaal in’, dan is dat een stap in de goede richting. Daar kan ieder-een aan bijdragen. En dat hoop ik zelf nog lang te blijven doen.”

Benjamin Rous

Lavinia Meijer

foto

: co

RBin

o

musicus met een missie

inteRview

21 november 2012 www.klassiekezaken.nl

PhiliP GlassMETAMOrpHOSIS, THE HOUrS

Lavinia Meijerchannel classics ccs sa 33912

soloRecitals (o.a. muziek van Glass)

11/1 2013 Westvestkerk, schiedam

19/1 2013 Noorderkerk, amsterdam

www.laviniameijeR.comwww.faceBook.com/

laviniameijeR

nonnen die zich de rol meer recentelijk hebben toegeëigend.De echte kracht ligt in Micaëla: zij gaat haar Don José achterna tot in de bergen en weet dingen van hem gedaan te krijgen. De pure, sterke zang van Genia Kühmeier onder-streept dat prachtig. Als zij zegt: “Mee naar huis”, dan gaat Don José met haar mee, ook al moet ze daarvoor het beeld van een stervende moeder voor hem oproepen. Carmen ziet hem graag vertrekken. José is namelijk niet onder invloed van Carmen, maar onder de invloed van zijn eigen redeloze obsessie voor haar, en dat is het gevaar dat niet alleen hem, maar uiteindelijk ook haar bedreigt.Jonas Kaufmann maakt dat prachtig duide-

lijk. Hij maakt zichzelf tot de kern van deze opname: zijn stem smeult in de meer lyri-sche passages en spuwt vuur als de rol daar-om vraagt. Hij is geen slachtoffer, maar in alle opzichten de dader: als hij eenmaal met een mes voor de arena van Sevilla verschijnt, begint Carmen niets meer tegen hem. Kozená lijkt hulpeloos tegen de uit het lood geslagen viriliteit van Kaufmann; een vol-ledige omkering van wat er in het eerste bedrijf van de opera gebeurt, als Don José de slaaf lijkt van Carmens doortastendheid.Simon Rattles affiniteit met zowel Franse mu-

Don José is als een kolkende vulkaan: zelfs als hij zijn stem gevoeliger maakt voor zijn ont-moeting met jeugdvriendin Micaëla, horen we dat hij op uitbarsten staat. Wie weet aan welke demon ik ten prooi had kunnen vallen, mijmert de brigadier naar aanleiding van zijn korte confrontatie met Carmen, de in de siga-rettenfabriek werkzame zigeunerin. De kus die de jonge Micaëla hem zojuist namens zijn moeder heeft gegeven, heeft hem voor gevaar behoed. “Welke demon? Welk gevaar?” wil Micaëla weten. Ze krijgt geen antwoord.Het antwoord ligt niet direct voor de hand. Bizets Carmen is geen demon, zeker niet op de nieuwste opname onder leiding van Sir Simon Rattle met de Berliner Philharmoni-

ker. De titelheldin is hier Lady Rattle, de mez-zosopraan Magdalena Kozená, die een stijlvol zingende good time girl presenteert. Nooit de overdonderende megadiva met vervaarlijke borsttonen en een stomend topregister, brengt zij Carmen terug naar menselijke proporties: die is hier geen tegen wil en dank verleidelijk-heid uitwasemende femme fatale, maar ge-woon een vrouw die doet wat zij wil. Klinkt dat wellicht te veel naar Pippi Langkous, Ko-zená staat er wel mee in de traditie van Car-mens van een jaar of zestig geleden, die wend-baarder klonken dan de Verdi- en Wagnerka-

ziek als met Broadwaymusicals sorteert effect in deze opname. Hij weet de losse nummers tussen de overtuigend gesproken dialogen tot een echte eenheid te smeden. Daarnaast ac-centueert hij Bizets aanstekelijke ritmes en laat hij bekende melodieën opnieuw glanzen. Hij zorgt voor een aardige paradox: een Frans klinkende Carmen met een minimum aan Fransen in de cast.

Hein van eekert

Haal de messen maar vast tevoorschijn. Een nieuwe opname van Bizets Carmen brengt het slechtste in ons, operaliefhebbers, naar boven: zullen de zangers, en bovenal de titelrolvertolkster, klinken zoals wij ze willen horen? Alvast iets waaraan we zullen moeten wennen: Simon Rattle laat zien dat het grote gevaar niet noodzakelijkerwijs in de vrouw schuilt.

Carmen als stijlvol zingende good time girl

simon rattle accentueert Bizets aanstekelijke ritmes en laat Bekende

melodieën opnieuw glanzen

foto

: Mo

nik

a rittersH

au

s

€19,992cd

opera

23 november 2012 www.klassiekezaken.nl

GeorGes BizetCARMeN

Magdalena Kozená, Jonas Kaufmann e.a.,Berliner Philharmoniker o.l.v. Simon Rattle

eMi 5099944028527

Vorig jaar verraste Tijl Beckand met Tijl Loves Klassiek. Een dubbel-cd waarop de man die bekend is van tv-programma’s als De Lama’s, Echt Waar? en De Tiende van Tijl de onbevangen luisteraar door de noten coacht. Het werd een doorslaand succes en een vervolg kon niet uitblijven. Tijl Loves Klassiek - Muziek tussen Aarde en Hemel moet het succes van de voor-ganger overtreffen. Een gesprek over een uit de hand gelopen liefde.

Tijl Beckand Muziek Tussen aarde en HeMel

foto

:Ma

rk C

orn

é

24 november 2012

“Ik ben heel tevreden over het resultaat”, zegt Tijl Beckand in zijn kantoor over de tweede cd waarop hij de luisteraar meeneemt op reis door de wonderen van de klassieke muziek. “Deze keer is het echt een reis geworden”, voegt hij niet zonder trots toe. “Het begint bij de oerknal en uiteindelijk komen we terecht bij Neptunus, de verste planeet die ooit in mu-ziek is gevat. En wie het geduld heeft de cd na die laatste track van Gustav Holst nog even aan te laten staan, wacht nog een verrassing.”Het concept om de luisteraar door de klas-sieke materie heen te praten begon voor Beckand ooit in het theater met Beethovens Negende symfonie. “Een kinderfantasie”, zegt hij nu. In elk geval is het idee aangeslagen; de eerste cd, Tijl Loves Klassiek, is inmiddels met goud bekroond. “Veel mensen hebben zo’n gids nodig”, zo verklaart hij het succes. “Wie zomaar naar de Matthäus-Passion gaat luisteren heeft het gevoel ongetraind een ma-rathon te lopen. En ik richt mij niet op een bepaald publiek, dat scheelt ook. Klassieke muziek is voor iedereen. Bouwvakker, notaris, junk, koningin, noem maar op. Laats kwam er een doorgetatoeëerde man naar mij toe, een veertiger, een echte zware jongen. Hij wilde die muziek wel eens live horen. Dus hij ging in D e n H a a g n a a r ‘Dvooriak’. Vol trots vertelde hij dat hij na afloop van elk stuk de enige was die applau-disseerde.”Ook op de cd Muziek tussen Aarde en Hemel praat de cabaretier en presentator de noten ter zake kundig aan elkaar. Als een gids en coach roept hij daarbij passende beelden op. ‘Hij wekt ons iedere dag (…) Hij kust de natuur wakker met zijn warm-te (…) En dan is hij er, de belangrijkste ster aan de hemel, onze oppergod, de zon.’ En op dat moment komt het zacht ruisende begin van Lever du jour uit Ravels Daphnis et Chloé tot een eerste climax. Vervolgens komen even luchtig Galileo, de kerk en uiteraard Ravel langs. Toch komt de luisteraar die wilde grappen en grollen verwacht bedrogen uit. “Ik praat er anders over dan op Radio 4 en er komt wel eens een grap langs, maar het blijft muziek die je serieus moet benaderen”, zegt Beckand.

Hij noemt zijn liefde voor de klassieke muziek zelf ‘een verslaving’. “Thuis klonk een breed palet aan muziek. Mijn vader luisterde naar van alles. Kate Bush, Elvis Presley, Johnny Jordaan, maar ook de Matthäus-Passion en andere klassieken. De Kaffeecantate van Bach was het eerste werk dat ik bewust hoorde. Op mijn zestiende ben ik werkelijk geïnfecteerd geraakt. Ik hoorde de Negende van Beethoven

in Brussel en ik wist dat er iets mee was, iets dat ik kende. Toch

kwam dat Alle Menschen werden Brüder maar niet. Vanaf dat mo-ment ben ik de plaatselijke biblio-

theek gaan afstrui-nen naar de Beetho-

vensymfonieën. Ik leende ze en hield ze zo lang mogelijk;

kopen was op die leeftijd geen optie.”Dat hij zich in tegenstelling tot vele leeftijdge-noten tot de klassieke muziek wendde, ver-klaart hij eenvoudig. “Ik ben geboren in 1974. Mijn tienertijd was nu niet de beste tijd in de geschiedenis van de popmuziek. Coldplay, Radiohead, maar dan hield het wel op. Daar-om ben ik verder gaan zoeken.”Hij houdt van heel veel muziek, zegt hij, ook pop en jazz. “Klassieke muziek is de Franse keuken voor mij. Maar je eet niet altijd in een restaurant met een Michelinster. Ik houd ook van patat en spaghetti.”Toch is popmuziek niet zijn dagelijks brood. “Veel mensen die alleen naar pop luisteren,

onderschatten klassieke muziek. Je hebt het over muziek van 1600 tot 1950, dat is zo’n blok geschiedenis. En ondertussen luisteren pop-liefhebbers naar dat kleine blokje popmuziek op de radio, alsof je alleen maar naar de mu-ziek van 1800 tot 1810 luistert. De popmuziek is de niche, niet de klassieke. Dat duidelijk maken is ook mijn doel als programmamaker met De Tiende van Tijl. Er komt een tweede seizoen en wat mij betreft ook een derde. Ik heb nu ook echt het gevoel samen met pia-niste Iris Hond, nu ambassadeur van Aange-naam Klassiek, een duo te vormen. We willen allebei dezelfde boodschap brengen. En er is zo’n rijkdom aan muziek, er liggen zoveel ver-halen. You can’t go wrong.”

Paul Janssen

“KlassieKe muzieK is de

Franse keuken voor mij”

foto

:Ma

rk Co

rné

IntervIew

25 november 2012 www.klassiekezaken.nl

DIverse CoMPonIstenTIJL LOVEs KLAssIEK

MuzIEK TussEN AARDE EN HEMELTijl Beckand

DG 00289 4806415 (2 CD’s) €14,992cd

vanaf 12 december Is de Tiende van TiJL teruG oP tv8 weken lanG elke woensDaG

oM 21.10 uur oP neD. 3

7Anthology of the7Anthology of theAnthology of the7Royal Concertgebouw Orchestra7Royal Concertgebouw OrchestraRoyal Concertgebouw Orchestra72000-201o

L I V E T H E R A D I O R E C O R D I N G S

C O D A E X N E D E R L A N DPrinsengracht 171015 DK AmsterdamT +31 (0) 20 612 9724

RCO LIVEOPUS ARTE

GLOBE

POULENCGeestelijke- en Wereldlijke KoormuziekNederlands Kamerkoor o.l.v. Eric EricsonGLOBE 5254

PÄRT / PALESTRINAMissa Papae MarcelliNederlands Kamerkoor o.l.v. Risto JoostGLOBE 5240

PÄRTTe DeumNederlands Kamerkoor, Nederlands Kamerorkest o.l.v. Gordoan NikolicGLOBE 5252

TEHILIM (psalmen)Nederlands Kamerkoor o.l.v. Klaas StokGLOBE 5247

GUSTAV MAHLERComplete Symphonies & Das Lied von de ErdeKoninklijk ConcertgebouworkestBernard Haitink / Pierre Boulez / Daniele Gatti /Lorin Maazel / Maris Jansons / Iván Fischer Daniel Harding / liahu Inbal / Fabio LuisiRCOBLR 12102 • 11BLR RCODVD 12101 • 11DVD

RICHARD WAGNERDer Ring des NibelungenDe Nederlandse OperaHartmut HaenchenOA 1094 • 11DVD

Prachtige registratie uit de Mahlerjaren 2010 en 2011 door het Concertgebouworkest o.l.v. verschillende topdirigenten.

De mooiste balletten voor kinderen verzameld.

€69,99

€14,99

€14,99

11 DVD of11 BLU RAY

* ALLE PRIJZEN ZIJN WINKELADVIESPRIJZEN

€14,95 €14,99 €14,95 €14,952 CD

Geen puurder geluid dan de menselijke stem, en geen vocaal ensemble waar de klank zo op een goudschaaltje gewogen wordt als een kamerkoor. Het Nederlands Kamerkoor kan erover meepraten, het staat als professioneel kamerkoor al decennia lang aan de top. Dit vieren we met een scherpe aanbieding.

69,9969,999969,

Anthology of the RCO Vol. 7Koninklijk Concertgebouworkest

RCO 12004 • 14CD

HANS KOXDorian GrayLangridge / Nolen / Visser / Alexander / Radio Kamerorkest / Hans KoxATT 201130131 • 2CD

CARL MARIA VON WEBERInvitation to the Dance / Symphony No.1 etc.Geoghegan / BBC PhilharmonicJuanjo MenaCHAN 10748

PURCELL / BERLIOZ / SCHUBERTRecitalSusan Graham / Malcolm MartineauONYX 4105

ROBERT SCHUMANNSymphonische Etüden Op.13 Arabesque / WaldszenenMartin HelmchenPTC 5186452 • SACD

THE NIGHTINGALE AND THE ROSE RecitalChen Reiss / Charles SpencerONYX 4104

WEILL / PFITZNER / BARBERSonatas for Violoncello & PianoQuirine Viersen / Silke AvenhausKTC 1315

PROKOFIEV / TCHAIKOVSKY / ASHTONBallets pour enfantsRoyal Opera House / Yoshida / KirchschlagerKoen Kessels / Colin DavisOA 1096 • 4DVD

ATTACCACHANDOS

ONYX

ORANGE MOUNTAIN MUSIC

PENTATONE CLASSICS

ETCETERA

OPUS ARTE

BACH / HANDELMagni� cat / Dixit DominusChor des Bayerischen Rundfunks / Concerto Köln / Peter Dijkstra900504

FRANZ LISZTVia crucisLa notteReinbert de LeeuwVera BethsKTC 1458

PETER-JAN WAGEMANSLegendeNetherlands Radio PhilharmonicReinbert de LeeuwKTC 1443 • 2CD

PHILIP GLASSEinstein on the Beach, hl

The Changing ImageBrooklyn Academy of Music

Robert WilsonOMM 0083 • CD+DVD

JAN PIETERSZOON SWEELINCKSweelinck and the Art of VariationBrisk Recording Quartet Amsterdam Camerata TrajectGLO 5253

SCHUBERT / DEBUSSY

The SeaHenk Neven

Hans EijsackersONYX 4102

PHILIP GLASSMetamorphosisLavinia MeijerCCS 33912 • SACD

GEORGE GERSHWINRepertoire

Johannette Zomer / The GentsCCS 33312 • SACD

BR KLASSIK

ETCETERA

GLOBE RECORDS

ONYX

CHANNEL CLASSICS

SPECIALE PRIJS

FRANZ SCHUBERTString Quintet in C major / QuartettsatzTakacs Quartet / Roger KirschbaumCDA 67864

GUSTAV MAHLERSymphonies Nos.1 - 9London Symphony OrchestraValery GergievLSO 0730 • 10 SACD

RICHAFORT / DES PREZ / APPENZELLERRequiemCinquecentoCDA 67959

JOHANN SEBASTIAN BACHCantatas Vol.52Bach Collegium Japan/SoloistsMasaaki SuzukiBIS 1981 • SACD

TCHAIKOVSKY - Sleeping BeautyJames Ehnes / Bergen Philharmonic Orchestra / Neeme JärviCHSA 5113 • 2SACD

GIOACCHINO ROSSINIAureliano in PalmiraTarver / Smith / Foster-Williams / LPOMaurizio BeniniORC 46 • 3CD

NIEUWE UITGAVEN

EVIL PENGUIN RECORDS CLASSIC

PURCELL / BERLIOZ / SCHUBERTRecitalSusan Graham / Malcolm MartineauONYX 4105

THE NIGHTINGALE AND THE ROSE RecitalChen Reiss / Charles Spencer

EVIL PENGUIN RECORDS CLASSIC

JOHANN SEBASTIAN BACHCello Suites + DocumentaryPieter WispelweyEPRC 012 • 2CD+DVD

Pieter Wispelwey viert zijn 50e verjaardag groots met deze bijzondere 2CD uitgave met bonus DVD rondom de muzikale bijbel voor cellisten.

€21,992CD+

BONUS DVD

OPUS ARTE

RICHARD WAGNER

De Nederlandse OperaHartmut HaenchenOA 1094 • 11DVD

ETCETERA

DE HELE RING VOOR DE HALVE PRIJS!

CD OF THE MONTH

€14,99

17,95

14,95

adviesprijs

adviesprijs

7Anthology of the7Anthology of theAnthology of the7Royal Concertgebouw Orchestra7Royal Concertgebouw OrchestraRoyal Concertgebouw Orchestra72000-201o

L I V E T H E R A D I O R E C O R D I N G S

C O D A E X N E D E R L A N DPrinsengracht 171015 DK AmsterdamT +31 (0) 20 612 9724

RCO LIVEOPUS ARTE

GLOBE

POULENCGeestelijke- en Wereldlijke KoormuziekNederlands Kamerkoor o.l.v. Eric EricsonGLOBE 5254

PÄRT / PALESTRINAMissa Papae MarcelliNederlands Kamerkoor o.l.v. Risto JoostGLOBE 5240

PÄRTTe DeumNederlands Kamerkoor, Nederlands Kamerorkest o.l.v. Gordoan NikolicGLOBE 5252

TEHILIM (psalmen)Nederlands Kamerkoor o.l.v. Klaas StokGLOBE 5247

GUSTAV MAHLERComplete Symphonies & Das Lied von de ErdeKoninklijk ConcertgebouworkestBernard Haitink / Pierre Boulez / Daniele Gatti /Lorin Maazel / Maris Jansons / Iván Fischer Daniel Harding / liahu Inbal / Fabio LuisiRCOBLR 12102 • 11BLR RCODVD 12101 • 11DVD

RICHARD WAGNERDer Ring des NibelungenDe Nederlandse OperaHartmut HaenchenOA 1094 • 11DVD

Prachtige registratie uit de Mahlerjaren 2010 en 2011 door het Concertgebouworkest o.l.v. verschillende topdirigenten.

De mooiste balletten voor kinderen verzameld.

€69,99

€14,99

€14,99

11 DVD of11 BLU RAY

* ALLE PRIJZEN ZIJN WINKELADVIESPRIJZEN

€14,95 €14,99 €14,95 €14,952 CD

Geen puurder geluid dan de menselijke stem, en geen vocaal ensemble waar de klank zo op een goudschaaltje gewogen wordt als een kamerkoor. Het Nederlands Kamerkoor kan erover meepraten, het staat als professioneel kamerkoor al decennia lang aan de top. Dit vieren we met een scherpe aanbieding.

69,9969,999969,

Anthology of the RCO Vol. 7Koninklijk Concertgebouworkest

RCO 12004 • 14CD

HANS KOXDorian GrayLangridge / Nolen / Visser / Alexander / Radio Kamerorkest / Hans KoxATT 201130131 • 2CD

CARL MARIA VON WEBERInvitation to the Dance / Symphony No.1 etc.Geoghegan / BBC PhilharmonicJuanjo MenaCHAN 10748

PURCELL / BERLIOZ / SCHUBERTRecitalSusan Graham / Malcolm MartineauONYX 4105

ROBERT SCHUMANNSymphonische Etüden Op.13 Arabesque / WaldszenenMartin HelmchenPTC 5186452 • SACD

THE NIGHTINGALE AND THE ROSE RecitalChen Reiss / Charles SpencerONYX 4104

WEILL / PFITZNER / BARBERSonatas for Violoncello & PianoQuirine Viersen / Silke AvenhausKTC 1315

PROKOFIEV / TCHAIKOVSKY / ASHTONBallets pour enfantsRoyal Opera House / Yoshida / KirchschlagerKoen Kessels / Colin DavisOA 1096 • 4DVD

ATTACCACHANDOS

ONYX

ORANGE MOUNTAIN MUSIC

PENTATONE CLASSICS

ETCETERA

OPUS ARTE

BACH / HANDELMagni� cat / Dixit DominusChor des Bayerischen Rundfunks / Concerto Köln / Peter Dijkstra900504

FRANZ LISZTVia crucisLa notteReinbert de LeeuwVera BethsKTC 1458

PETER-JAN WAGEMANSLegendeNetherlands Radio PhilharmonicReinbert de LeeuwKTC 1443 • 2CD

PHILIP GLASSEinstein on the Beach, hl

The Changing ImageBrooklyn Academy of Music

Robert WilsonOMM 0083 • CD+DVD

JAN PIETERSZOON SWEELINCKSweelinck and the Art of VariationBrisk Recording Quartet Amsterdam Camerata TrajectGLO 5253

SCHUBERT / DEBUSSY

The SeaHenk Neven

Hans EijsackersONYX 4102

PHILIP GLASSMetamorphosisLavinia MeijerCCS 33912 • SACD

GEORGE GERSHWINRepertoire

Johannette Zomer / The GentsCCS 33312 • SACD

BR KLASSIK

ETCETERA

GLOBE RECORDS

ONYX

CHANNEL CLASSICS

SPECIALE PRIJS

FRANZ SCHUBERTString Quintet in C major / QuartettsatzTakacs Quartet / Roger KirschbaumCDA 67864

GUSTAV MAHLERSymphonies Nos.1 - 9London Symphony OrchestraValery GergievLSO 0730 • 10 SACD

RICHAFORT / DES PREZ / APPENZELLERRequiemCinquecentoCDA 67959

JOHANN SEBASTIAN BACHCantatas Vol.52Bach Collegium Japan/SoloistsMasaaki SuzukiBIS 1981 • SACD

TCHAIKOVSKY - Sleeping BeautyJames Ehnes / Bergen Philharmonic Orchestra / Neeme JärviCHSA 5113 • 2SACD

GIOACCHINO ROSSINIAureliano in PalmiraTarver / Smith / Foster-Williams / LPOMaurizio BeniniORC 46 • 3CD

NIEUWE UITGAVEN

EVIL PENGUIN RECORDS CLASSIC

PURCELL / BERLIOZ / SCHUBERTRecitalSusan Graham / Malcolm MartineauONYX 4105

THE NIGHTINGALE AND THE ROSE RecitalChen Reiss / Charles Spencer

EVIL PENGUIN RECORDS CLASSIC

JOHANN SEBASTIAN BACHCello Suites + DocumentaryPieter WispelweyEPRC 012 • 2CD+DVD

Pieter Wispelwey viert zijn 50e verjaardag groots met deze bijzondere 2CD uitgave met bonus DVD rondom de muzikale bijbel voor cellisten.

€21,992CD+

BONUS DVD

OPUS ARTE

RICHARD WAGNER

De Nederlandse OperaHartmut HaenchenOA 1094 • 11DVD

ETCETERA

DE HELE RING VOOR DE HALVE PRIJS!

CD OF THE MONTH

€14,99

17,95

14,95

adviesprijs

adviesprijs

Daniele Gatti gaf de lyriek in de Vijfde alle kans. In de Zesde was het Lorin Maazel die steeds meer op dreef kwam en daarna nam Pierre Boulez de Zevende onder het mes in een fascinerende anatomische les.De Achtste is een duizendkoppig monster waarop moeilijk greep te krijgen is, maar Ma-riss Jansons is het gelukt. Met een keur aan solisten en koren en met het Concertgebouw-orkest op het scherpst van de snede wist hij de

ongelijkwaardige delen tot een eenheid te smeden. Dat daarna de visionaire Negende, onder Bernard Haitink, een nieuwe toppres-tatie van subtiliteit, diepgang en transparan-tie vormde, hoef ik u vast niet te vertellen. Fabio Luisi gaf een mooie lezing van Das Lied von der Erde met Anna Larsson en Robert Dean Smith, en als bonus was er Totenfeier, de vroege versie van het openingsdeel van de Tweede symfonie. Deryck Cookes uitvoe-ringsversie van de Tiende, de symfonie die niet bestaat maar die niettemin vaak wordt uitgevoerd, klonk tenslotte onder Eliahu In-bal als sluitstuk van een fantastische beleve-

Mahlerfestivals beleefde Amsterdam niet voor het eerst. In 1920 en 1995 heeft het Ko-ninklijk Concertgebouworkest zich ook niet onbetuigd gelaten. En bij de recente jubilea was Amsterdam niet de enige Mahlerstad. Maar mogen we chauvinistisch zijn? Met het Concertgebouworkest had Mahler een speci-ale band. Zijn vriendschap met Willem Men-gelberg zorgde voor menige gedenkwaardige uitvoering. Ook diens opvolgers werden Mahlerdirigenten van formaat. Denk maar aan de Kerstmatinees met Bernard Haitink, en ook Riccardo Chailly voegde nieuwe mijl-palen toe aan de Mahlertraditie. Daar mogen we trots op zijn. In 2010 en 2011 duurde het Mahlerfeest zelfs twee jaar lang. In een serie van elf abonnementsconcerten kwamen in chronologische volgorde alle symfonieën voorbij onder leiding van een keur aan wereld-beroemde maestro’s.

Na de veelbelovende opening van jong talent Daniel Harding met de Eerste symfonie trad chef-dirigent Mariss Jansons aan voor de ko-lossale Tweede en Derde. Het waren diep ge-voelde uitvoeringen om nooit te vergeten, te-recht beloond met staande ovaties waaraan geen einde leek te komen.Iván Fischer en Miah Persson overtroffen hun recente Boedapester opname van de Vierde, en

nis die twee seizoenen duurde. Wie erbij was, had het gevoel dat zoiets niet snel terugkomt.

Je wilt het vasthouden, en gelukkig was ook de AVRO erbij. De camera deed zijn werk, en hoe! Je ziet wat je hoort en je hoort wat je ziet. Vooral de close-ups van de dirigenten, elk met hun eigen karakter en werkwijze, blijven fascineren. Regisseur Joost Honse-laar en zijn collega’s mogen met ere worden genoemd. De doos met elf dvd’s of elf blu-ray’s – beide voor dezelfde prijs te koop – is een monument voor Gustav Mahler, maar ook voor ‘ons’ Concertgebouworkest. Het is een pakket dat onder uw kerstboom thuis-hoort, als u tenminste zo lang kunt wachten.

Gerard ScheltenS

2010 was een Mahlerjaar, want honderdvijftig jaar eerder was Gustav Mahler geboren. 2011 was ook een Mahlerjaar, want honderd jaar eerder was Gustav Mahler gestorven. Voor het Koninklijk Concertgebouworkest een uitgelezen kans om de componist met wie het zo’n bijzondere band heeft, te lauweren. Een indrukwekkende opnamebox – uitgegeven op dvd en blu-ray – getuigt ervan.

Mahlerfeest b i j h e t Ko n i n K l i j KConCertgebouworKest

diep gevoelde uitvoeringen

om nooit te vergeten

€69,9911 dvd

Special

28 november 2012

GuStav MahlerSyMFONIEëN 1 – 10,

DAS LIED VON DER ERDE, TOTENFEIERKoninklijk Concertgebouworkest

o.l.v. diverse dirigentenrcOdvd 12101 (11 dvd’S)

rcOblr 12102 (11 blu-ray’S)

Krijghs cellocarrière begon toen ze als vijfja-rige de cello afpakte van haar oudere broer. Ze liet het instrument niet meer los. Op haar der-tiende verliet ze het ouderlijk huis in Zeist om in Wenen bij Lilia Schulz-Bayrova te stude-ren. Haar moeder verhuisde met haar mee, want een meisje van dertien alleen in zo’n wereldstad, dat was een beetje overdreven. Krijgh: “Ik ben mijn moeder daar heel dank-baar voor, want het is nogal een offer geweest. Aan de andere kant waren er voor mij zoveel nieuwe inspiraties en fantastische kansen die het avontuur de moeite waard maakten.”Kansen kreeg ze inderdaad. Het platencon-tract bij Capriccio om te beginnen, maar ook juni dit jaar een eigen kamermuziekfestival in Burg Feistritz, vlakbij Wenen. En ze mocht aantreden bij de Wiener Kammerphilharmo-nie onder dirigent Claudius Traunfellner. Het orkest staat haar ook bij op het Haydnalbum.Vraagt ze zich weleens af: waarom ik? Ze moet er even over nadenken. “Het is een combina-tie van factoren. Je moet in eerste instantie de uitstraling hebben, openstaan voor je publiek, gedisciplineerd zijn en perfectie nastreven. Je moet iets kunnen vertellen met de muziek. Ik wíl iets vertellen. En ik heb een enorme liefde voor mijn vak.”De derde cd is al in aantocht. Dat album zal in het teken staan van Camille Saint-Saëns, en zal wederom met de (dan wat groter be-zette) Wiener Kammerphilharmonie worden opgenomen. Ook haar kamermuziekfestival krijgt een vervolg. Zijn er nog wel dromen over? Krijgh: “Ik zie geen grenzen. Ik wil zo vaak mogelijk spelen, soloconcerten geven en kamermuziek maken. Maar een podium waar

Het is al de tweede cd in een jaar tijd voor Har-riet Krijgh. De in Wenen woonachtige Neder-landse, pas 21 jaar, bracht een album uit met de celloconcerten van Haydn. “Het is een hele eer dat ik ze op mocht nemen”, zegt Krijgh. “Dit zijn wat mij betreft de belangrijkste con-certen van het cellorepertoire.” Sinds haar veertiende speelt ze het eerste concert, in C-groot. Het concert in D-groot kwam een paar jaar later. Maar lang daarvoor hoorde Krijgh ze al, als haar ouders ze thuis op cd draaiden. Ze klonken altijd op de achtergrond. “Deze concerten hebben een ontzettende levendig-heid en diepgang”, vertelt ze vanuit Wenen over de telefoon. “Het palet aan stemmingen is ongekend. De uitdaging voor de solist is om die allemaal te laten horen. Eigenlijk zijn de Haydnconcerten van voor tot achter grote opera’s. De cellist is constant de operazanger. Als solist moet je gevoel hebben voor zang en virtuositeit, maar moet je ook veel van jezelf laten zien. Soms voel je je als solist een beetje naakt.” Een favoriet heeft ze niet. “C-Dur is ontzettend licht en speels. D-Dur gaat meer

richting de romantiek en is technisch uitda-gender, en lyrisch, met die enorm lange, zan-gerige lijnen. Het belangrijkste is dat je al die verschillende stemmingen kunt uitlichten.”

ik echt van droom is natuurlijk de Grote Zaal van het Concertgebouw. Daar wil ik staan. De Musikverein in Wenen mag trouwens ook wel. Die is ook heel mooi.”

Merlijn KerKhof

De jonge Nederlandse celliste Harriet Krijgh nam de celloconcerten van Haydn op. Door de stemmingswisselingen in de muziek en de zangerige lijnen hebben de concerten veel weg van opera’s, vindt Krijgh. “De cellist is constant de operazanger.”

Harriet KrijgH zingt in Haydn

“SomS voel je je alS SoliSt een

beetje naakt”

foto

: na

nc

y ho

row

itz

gesignaleerd

29 november 2012 www.KlassieKezaKen.nl

joseph haydnTHE CELLO CONCErTOS

Harriet Krijgh, Wiener Kammerphilharmonie o.l.v. Claudius Traunfellner

capriccio c5139

Bijzondere herd enkingsuitgave Youri Egorov

foto

: EM

I

november 2012 30

TTer gelegenheid van zijn vijfentwintigjarige sterfdag brengt EMI een bijzondere herden-kingsuitgave op de markt: een must voor alle liefhebbers van goede pianistiek. De box - Youri Egorov, a portrait - bevat twee cd’s, een dvd met fragmenten uit de docu-mentaire die Eline Flipse kort na Egorovs overlijden maakte en een bundeling van passages uit het boek dat zijn vriend en jour-nalist Jan Brokken over hem schreef.In november 1974 kwam Egorov voor het eerst naar Nederland. Anderhalf jaar later, tijdens een tournee in Italië, besloot hij niet meer naar zijn vaderland terug te keren en vestigde hij zich in Amsterdam. “Ik hoorde mijn overbuurman op de Brouwersgracht met regelmaat pianospelen”, zegt Jan Brokken, des-tijds cultuurredac-teur bij de Haagse Post, “maar ik had geen f lauw idee w ie het was. Pas toen ik hem tijdens een concert in het Concertgebouw de Études van Cho-pin hoorde spelen viel het kwartje.” Zo begon de vriendschap die Brokken beschreef in zijn boek Het huis van de dichter.

“Egorov was een van de warmste mensen die ik ooit heb ontmoet. We vonden elkaar in de passie voor muziek en poëzie. We kon-den dagenlang praten en naar muziek luis-teren. Hij hunkerde naar vrijheid en genoot van het wufte Amsterdamse leven. Ik speel-de ook een beschermende rol, zei regelma-tig: ‘Nu is het genoeg geweest met die stic-kies. Aan het werk.’ En hij zei weleens over zijn vrienden hier in Amsterdam: ‘Jullie zijn mijn broers’.” Je kunt alleen gissen welke status Egorov zou hebben bereikt als hij niet op jonge leeftijd was overleden. Hij zou ongetwijfeld tot de absolute top behoren. In Amerika riep de pers hem uit tot ‘de nieuwe Horowitz’ en Le Monde kopte: ‘Youri Egorov - de nieuwe Lipatti’. Brokken selecteerde de werken op de twee cd’s. “De Préludes van Debussy moesten er

in elk geval bij. Over die op-name was hij zelf erg te-

vreden. Hij was een j a a r o f 28 , de

vlucht was voor-bij. Hij was tot rust gekomen. Debussy was een ontdekking

voor hem, want in de Sovjet-Unie

was dat een decadent componist. We hebben

samen een tijd doorgebracht in een villa in Biarritz. Daar zijn die pre-

ludes ontstaan en hebben we heel veel over

Debussy gesproken. Hij was daar intens mee bezig, zocht naar een soort realisme.” Ook Schumann mocht niet ontbreken. Brokken: “Hij haalde in de Kreisleriana het hoekige en onberekenbare van Schumanns muziek naar voren en dat paste wel bij hem, want hij was niet alleen zachtaardig en be-scheiden. Hij kon ook zeer boosaardig zijn.”De twee andere pijlers zijn Chopin en Mo-zart. Brokken: “Zijn Chopin had zo’n prachtig Slavisch temperament en zijn Mo-zart was helder als water. Niemand affi-cheert Egorov met Mozart. Juist daarom wilde ik de Fantasia (KV 475) op deze cd. Een jonge generatie kan veel van deze op-names leren, want zijn spel is wars van elk uiterlijk vertoon. Zo hoor je het zelden meer.” Egerov is dood, lang leve Egorov!

Oswin schneeweisz

Bijzondere herd enkingsuitgave Youri Egorov

Het verhaal van pianist Youri Egorov is een verhaal van triomf en tragiek. Zijn leven onder de communistische dictatuur, zijn vlucht uit Rusland, zijn weergaloze talent en veel te vroege dood: je zou er zo een filmscript van kunnen maken.

“Zijn Chopin had Zo’n

prachtig slavisch temperament en Zijn MoZart

was helder als water”

special

31 november 2012 www.klassiekezaken.nl

Diverse cOmpOnistenYOUrI EgOrOV - A POrTrAIT

Youri Egorovemi 099997872726 (2 cD’s & 1 DvD)

after her highly appraised debut CD

THE FRENCH ALBUMFranck · Debussy · FauréKamilla Isanbaeva, pianoCD C5131

available now

HAYDN: THE CELLO CONCERTOS

Wiener KammerphilharmonieClaudius Traunfellner, conductor

CD C5139

CAPRICCIO, 1010 Vienna, Austria · Distributed by SELECT Music

HARRIET KRIJGHCello

Anzeige Krijgh neu:Layout 1 28.09.2012 10:23 Uhr Seite 1

van diva tot koor

beleef de mooiste stemmen in Het Concertgebouw

Kerst met Windsbacher Knabenchoro.a. Brittens A Ceremony of Carols10 december Grote Zaal

Robert Holl zingt Schumanns Liederkreisen zingt Russiche liederen11 december Kleine Zaal

Academy of Ancient Music

o.a. Vivaldi’s Gloria12 december Grote Zaal

door zijn eenvoud, waardoor het de kern raakt. We kennen Liszt voornamelijk van zijn romantische composities, vol franje en bravoure. De laatste tien jaar van zijn leven beseft hij dat het einde van een tijdperk aan-breekt, het einde van de romantiek. Zijn gevoel voor fataliteit in combinatie met de naderende dood levert compleet andere composities op. In Via Crucis is zijn idioom

soms eenstemmig en vaak ingetogen. Hij combineert gregoriaanse hymnen met een bekend koraal als O Haupt voll Blut und Wunden. Toch is de inhoud rijk en vernieu-wend, de harmonische taal is revolutionair omdat hij elke keer een stapje verder zet.”

Als toetje rest er op deze cd nog La Notte van Liszt. Een luchtig dessert is dit trouwens niet, Liszt werkte de pianopartituur later om tot een orkestversie, bedoeld voor zijn eigen begrafenis. Liszts inspiratiebron voor

Reinbert de Leeuw nam Via Crucis al eerder op met het Nederlands Kamerkoor en komt nu met een uitvoering voor piano solo. De Leeuw: “Ik heb lang getwijfeld over het op-nemen van een woordeloze versie. Toch is er is niet veel verschil tussen de pianopar-tijen van beide lezingen, alleen vertolk ik nu ook de soli van de zangers. Wat overblijft is nog steeds Liszts meest bijzondere piano-werk, dus zeker de moeite waard.”

Liszt levert aan het eind van zijn leven zijn rokkostuum in voor het priestergewaad. Na jaren van enorme successen trekt hij zich te-rug en neemt het geloof voor hem een steeds belangrijker plaats in. Zijn composities zijn soberder en verleggen de grenzen van de to-naliteit. Hij wil de - in zijn ogen - sentimen-tele kerkmuziek hervormen, ook met Via Crucis, waaraan hij vier jaar lang werkt. Het stuk behandelt het lijden van Jezus aan de hand van de veertien kruiswegstaties. Liszts toewijding aan Via Crucis blijkt wel uit de vijf verschillende versies die hij maakte: voor koor en orgel, koor en harmonium, koor en piano, piano solo en pianoduo.

Op de vraag waarom Via Crucis zo belang-rijk voor hem is, antwoordt De Leeuw: “De enorme zeggingskracht van Via Crucis komt

dit werk was een beeld van Michelangelo, met het bijbehorende gedicht Grato m’è il sonno (Dierbaar is mij de slaap).De Leeuw speelt samen met Vera Beths de versie voor viool en piano die net zo basic is als de pianoweergave van Via Crucis. De Leeuw: “Vera en ik brachten dit werk in 1980 in première toen er nog geen officiële parti-tuur was uitgegeven. We moesten aan de slag met een onduidelijk handschrift en pas twee jaar later verscheen de gedrukte partij.”Het lijden en de daarbij horende pijn staan centraal op deze opname. Een bewuste keuze van De Leeuw: “De eenzaamheid en het onbegrip tijdens Liszts laatste decen-nium brachten hem wel tot het hoogste sta-dium van creativiteit.”

Inge Jongerman

Via Crucis van Franz Liszt is een werk dat steeds weer terugkeert in het leven van Reinbert de Leeuw. Het stuk werd in Liszts tijd niet begrepen - zijn uitgever keurde de partituur af - en nooit uitgevoerd. De Leeuw: “Mijn fascinatie voor Via Crucis is bijna obsessief.”

ReinbeRt de Leeuw gefascineerd dooR Via CRuCis

“De enormezeggingskracht

van Via CRuCis komt Door zijn

eenVoud”

IntervIew

33 november 2012 www.klassiekezaken.nl

Franz LIsztVIA CRuCIs, LA NOTTE

Reinbert de Leeuw, Vera Beths etcetera Ktc1458

orkest

Anton Bruckner Symphony No. 8Netherlands Radio Philharmonic Orchestra o.l.v. Jaap van ZwedenChannel ClassiCs CC72549 (2 Cd’s) / €€

Zou Anton Bruckner zijn Achtste Symfonie ook aan een revisie hebben on-derworpen als de Münchener dirigent Hermann Levi aanvankelijk wél tevre-den was geweest met het werk? We zullen het nooit weten. De Vijfde, Zesde en Zevende bleven namelijk intact, en die werden door Levi gewaardeerd. Met name de Finale van de Achtste moest het ontgelden, waarna Bruckner die ook flink inkortte. Hoe dan ook, voor iemand als hij die het compositievak tot in de finesses beheerste en die, geheel in de geest van die tijd, zowel fervente voor- als tegenstanders had, was ongezouten kritiek in feite niet meer dan een risico van het vak. Tegelijk waren de grenzen van het mu-zikale incasseringsvermogen van dezen en genen nog niet zover opgerekt als tegenwoordig. Bij het beluisteren van deze uitvoering rees dan ook meteen de vraag hoe de oerversie moet hebben geklonken. Want met het inzicht en de kwaliteit die Jaap van Zweden aan de dag legt zou de realisatie van Bruckners altijd tot positief resultaat moeten hebben geleid. De frasering is helder, de orkestklank even massief als compact, en daardoor de opbouw van verstilde solopassages naar het sterkst denkbare tutti fenomenaal.

Andrew vAn PArijs

orkest

Ludwig vAn BeethovenThe SymphoniesOrchestra of the Eighteenth Century, Laurens Collegium & Cantorij en solisteno.l.v. Frans BrüggenGCdsa 921116 (5 Cd’s) / €€€€

‘Moet dat nou echt?’ dacht Frans Brüggen toen hij de plannen hoorde voor het integraal uitvoeren en live opnemen van de symfonieën van Beethoven. Een terechte opmerking, want wat valt er nog toe te voegen aan deze rijke opname-geschiedenis? Tamelijk veel gelukkig. Op deze vijf cd’s is ‘De Beethoven Belevenis’ vastgelegd die zich vorig jaar voltrok in De Doelen te Rot-terdam. Negen symfonieën in anderhalve week. En een belevenis is het. De symfonieën zijn in Brüggens handen geen gepolijste mees-terwerken. Voor liefhebbers van moderne orkesten met hun romige klanken zal dat even wennen zijn. Door de darmsnaren en knetterende blazers heen hoor je de musici uit Beethovens tijd zwoegen en ploeteren. Op paradoxale wijze benadrukt Brüggen met deze menselijke aspecten de bovenmenselijke krachten van de symfonieën. Helaas komt de heroïsche Derde er wat bekaaid vanaf, maar de speelse syncopen van het Adagio uit de Vierde en de hakkende ritmes van de Zevende maken veel goed. Hand in hand marcheren we in de Negende de toekomst tegemoet, met tenor Marcel Beekman voorop. Brüggen toont ons de noten zoals Beethoven ze geschreven heeft, en zo wekt hij met het Orkest van de Achttiende Eeuw het verleden weer tot leven.

jeroen stoffeLs

orkest

frAnz schuBertComplete SymphoniesLes Musiciens du Louvre, Grenoble o.l.v. Marc Minkowskinaïve v 5299 (4 Cd’s) / €€€

Een opname van de Oostenrijke omroep - dan zit het qua techniek wel snor. Zeker als men mag opnemen in het Wiener Konzerthaus, met die hemelse akoestiek. Als dan ook nog Minkowski’s Musiciens langskomen, weet je bijna zeker dat het goed zit. Alle Schubertsymfonieën, wat een traktatie. Wat opvalt is het contrast tussen de eerste zes en de Achtste en Negende. Minkowski dikt de stilistische verschillen aan met veranderingen in de bezetting. In de Negen-

de bijvoorbeeld meer contrabas-sen (vijf stuks) en een versterking van alle houtbla-

zers. De muziek vraagt daarom, vindt hij, in de eerste zes symfonieën vormen de houtblazers volgens hem slechts een ‘Pastoralgruppe’, in de Negende wil hij toe naar een ‘Brucknerklang’. Zo ontstaan een majestueuze en zwaarmoe-dige Achtste en Negende, een Schubert vervuld van weltschmerz en innige resignatie. Een beetje zoals het vroeger was, in de tijd van vóór de authentieke beweging, inderdaad richting Bruckner. Tegenover die behoorlijk romanti-sche Schubert staan juist heerlijk lichte, vlinderachtige uitvoeringen van de eerste zes, één en al gratie en speelvreugde. Elk lijntje, elke begeleidingsstem is te volgen, door de transparante en ruimtelijke opname. Jammer van een oubollige booklettekst, boordevol gemeenplaatsen.

jos vAn der zAnden

orkest

Pjotr iLjitsj tsjAikovskiThe sleeping beautyBergen Philharmonic Orchestra o.l.v. Neeme JärviChandos Chsa 5113 (2 saCd’s) / €€

Van Tsjaikovski’s Schone slaapster verschijnen zelden integrale uitvoeringen op cd. Op dit moment zijn er maar twee opnames van het volledige, in 1889 voltooide ballet verkrijgbaar (Andrew Mogrelia met het Slowaaks Staatsfil-harmonisch Orkest op Naxos en Mark Ermler met het orkest van het Royal Opera House op Sony). Ook worden oudere opnames van het volledige werk in gecoupeerde vorm heruitgegeven, wat een of twee cd’s scheelt. Dat is jam-mer, want het is bepaald geen straf om naar deze in zijn geheel circa drie uur durende muziek te luisteren. Opmerkelijk is het ook, gezien het feit dat het ballet door kenners als Tsjaikovski’s beste wordt beschouwd. Ook van Neeme Järvi’s nieuwe Doornroosje zijn een paar blaadjes geplukt, maar gelukkig zijn er

genoeg redenen om het de Est te vergeven. Hij heeft een goed gevoel voor dynamiek en weet het Bergen Philharmonic Or-chestra te verleiden tot vloei-end orkestspel. Järvi, die dit jaar na een niet al te gelukkig huwelijk afscheid nam als chef-

dirigent van het Residentie Orkest, beschikt over een gezelschap dat alles in huis heeft wat Tsjaikovski’s muziek nodig heeft, al doet het koper wel onder voor de strijkers.

MerLijn kerkhof

Alle Schubertsymfonieën, wat een traktatie

Vloeiend orkestspel onder leiding van Neeme Järvi

Terug naar de bron

Bruckners Achtste met heldere frasering

34 november 2012

cd-BesPrekingen

orkest

Maurice ravel Shéhérazade, La valse, BoléroKarine Deshayes,Orchestre Philharmonique du Luxem-bourg o.l.v. Emmanuel Krivine Zig-Zag TerriToires ZZT311 / €€

Je zou Maurice Ravel een tovenaar kunnen noemen, en daar is niet heel veel fantasie voor nodig. Luister maar eens naar Shéhérazade op tekst van Tristan Klingsor. Ravel, geboeid als hij was door de Oriënt, speelde ooit met het idee een opera te schrijven op verhalen uit Duizend en één nacht; de opera kwam er niet, wel muziek bij een fraaie selectie uit Klingsors gedich-tenreeks. De componist plaatst de gereciteerde tekst tegen een sprookjes-achtig decor van allerhande subtiele orkestrale kleurschakeringen. Daar-bij weet mezzosopraan Karine Deshayes het alledaagse spraakkarakter zo dicht te benaderen, dat het stuk zowel iets tastbaars als iets ongrijpbaars krijgt. De rest van de cd biedt enkele van Ravels klassiekers als de Boléro, La valse en de Pavane pour une infante dé-funte. Het succes van laatstgenoemd werk begon de kunstenaar zelf overigens te irri-teren. Ik kan me daar wel iets bij voorstellen: als je zelf nog lang niet bent uitontwikkeld en het publiek is dolenthousiast over een werk waarover je zelf slechts matig tevreden bent, geeft dat een gevoel te worden afgeremd. Ravel had namelijk nog veel meer trucjes in petto. Emmanuel Krivine be-grijpt ze, maar verklapt niets…

andrew van Parijs

concert

Franz lisztThe 2 Piano Concertos e.a.Nareh Arghamanyan, Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin o.l.v. Alain AltinogluPenTaTone ClassiCs PTC 5186 397 (saCd) / €€

Nareh Arghamanyan heet ze. 23 jaar. Ze is pianiste, een heel goede zelfs, en tot voor kort professioneel prijswinnares – bijna jaarlijks mocht ze een eerste prijs van een groot concours aan haar palmares toevoegen. Op haar nieuwe cd buigt ze zich over de pianoconcerten van Franz Liszt. Dat doet ze vol overgave, zonder het overdreven machtsvertoon waaraan veel pi-anisten zich in deze concerten schuldig maken. De in Armenië geboren Nareh (ik voorspel dat haar achternaam binnenkort om marketingtech-nische redenen komt te vervallen) klinkt als een vrije geest, die met steun van haar feilloze techniek in staat is om te doen wat in haar opkomt. Dit is haar tweede cd voor PentaTone Classics: eerder wijdde ze een album aan Sergej Rachmaninov. Het is overigens te hopen dat de schoen-maakster bij haar leest blijft en het voorlopig bij de grote romantische pianowerken laat. Op YouTube is een filmpje te zien waarin zij de Prelude & Fuga in es-klein uit Bachs Wohltemperierte Klavier I speelt. Het is een opname van het door haar gewonnen pianoconcours van Montréal uit 2008. Hopelijk weet Nareh inmiddels dat Bach niet gebaat is bij lang langiaanse tranentrekkerij.

Merlijn KerKhoF

concert

w. a. MozartPiano Concertos Nos 17 & 26 Ronald Brautigam, Die Kölner Akademie o.l.v. Michael Alexander WillensBissa 1944 (saCd ) / €€

Alleen al het adembenemend expressief gespeelde openingsdeel van het Piano-concert nr. 17 in G, K 453 maakt deze nieuwe Mozart-cd van pianist Ronald Brautigam tot een absolute must have. Het is misschien even slikken bij de neu-zelige strijkersklank waarmee Die Kölner Akademie onder Michael Alexander Willens het Allegro inzet, maar zodra er blazers bijkomen klinkt het orkest een stuk overtuigender. Fascinerend wordt het pas echt bij de inzet van Brauti-gam, die speelt op een in 1992 gebouwde Paul McNulty-kopie van een Anton

Walter-fortepiano uit circa 1795. Meteen ont-staat er een onweerstaan-bare dialoog tussen solist en orkest, die ver uitstijgt

boven het alledaagse. Brautigam speelt geen noten, hij speelt mét de noten en vertelt een fantastisch verhaal over mannetjes en vrouwtjes, trouw en ontrouw, liefde en tederheid, melancholie en verleiding, vreugde en verdriet. Volkomen puur en transparant, gepolijst in subtiele kleurschakeringen, opverend en weer neervallend in meesterlijk getimede spanningsbogen, volgt Brautigam in ge-animeerde samenspraak met het orkest de verassende wendingen die Mozarts muziek zo bijzonder maken. Ook het Pianoconcert nr. 26 in D, KV 537 klinkt levendig als een opera, genuanceerd en expressief, vol emotionele diepgang en spirituele betekenis.

wenneKe savenije

concert

choPin, nosKowsKiPianoconcert nr. 2 in f, opus 21; StepAlexander Lonquich, Orchestre des Champs-Élysées o.l.v. Philippe HerrewegheniFCCd 031 / €€

Zij moet wel beeldschoon zijn geweest, Constance Gladkowska, Chopins eerste grote liefde op het conservatorium, getuige het Larghetto uit zijn Tweede Pianoconcert in f, opus 21, een muzikaal portret van deze dame. Dit pianoconcert (eigenlijk zijn eerste) schreef Chopin in 1829 en 1830, negentien jaar oud en smoorverliefd. Alexander Lonquich’ interpretatie van het Larghetto staat volledig in dienst van de muziek; met zijn expres-

sieve en tedere spel brengt hij de vermeende Poolse schone tot leven. Dit is een opmerkelijke prestatie, te-meer omdat Lonquich op een Érard uit 1849 speelt. Een mooie pianoforte,

helder in de hogere registers, maar niet gemaakt om de tonen lang vast te houden, zodat het lastig moet zijn het instrument te laten zingen. Toch lukt dit Lonquich uitstekend. Zijn spel is vol krachtige, sprekende expressie, ui-terst genuanceerd en buitengewoon muzikaal. Philippe Herreweghe en zijn Orchestre des Champs-Élysées voorzien Lonquich van een warme, attente begeleiding. De mooie strijkersklank van het orkest manifesteert zich ook in het onbekende symfonisch gedicht Step van de Pool Zygmunt Noskowski (1810-1909). Onbekend maar zeer de moeite waard.

doron nagan

www.klassiekezaken.nl

Tovenaar Maurice Ravel

Ronald Brautigam vertelt een fantastisch verhaal

Alexander Lonquich: expressief en teder spel

Liszt zonder overdreven

machtsvertoon

35 november 2012

cd-BesPreKingen

concert

J.n. HummelPiano ConcertosAlessandro Commellato, Solamente Naturali o.l.v. Didier TalpainBrilliant ClassiCs 94338 / €

Als leerling van Wolfgang Amadeus Mozart, Johann Georg Albrechtsberger en Joseph Haydn – later werd hij zelf leraar van Franz Schubert en Frédéric Chopin – verkeerde de uit een muzikale familie afkomstige Johann Nepomuk Hummel in een be-voorrechte positie. Hummel, die tijdens zijn leven een geliefd virtuoos en compo-nist was, vecht zich tegenwoordig maar moeizaam terug van zijn plaats ach-ter de coulissen. Je zou je bijna gaan afvragen of hij tijdens zijn opleiding in het epicentrum van de muziekwereld niet aan te veel muzikale prikkels heeft blootgestaan. Zijn Concertino in G, opus 73 en zijn Pianoconcert in a, opus 85 tonen zich bij tijd en wijle een ware smeltkroes van Europese invloeden, waarin zich langzamerhand steeds meer eigen stijlkenmerken zijn gaan vast-zetten. Prachtig somber is de inleiding van Le retour à Londres, opus 127; het lichtvoetige Rondo echter komt hierdoor bijna over als een anticlimax. Een tastbaarder voorbeeld van een componist die met het ene been in de achttien-de en het andere been in de negentiende eeuw stond is nauwelijks denkbaar. Fortepianist Alessandro Commellato gunt de componist, die destijds bijna verdronk in een overvloed aan muzikaal vertier, graag een fraaie herkansing. Eerherstel lijkt een kwestie van tijd.

Andrew vAn PAriJs

vocaal

diverse comPonistenThe legacy of MahlerVirpi Räisänen, Marita ViitasaloOndine Ode 1208-2 / €€

Deze naam moeten we allemaal correct leren spellen: Virpi Räisänen. De Finse mezzosopraan, die in Nederland onder meer te horen was in Dionysos van Wolfgang Rihm, presenteert hier een voltreffer: een recital met liederen die ons binnenleiden in de twintigste eeuw en ons daar verbluft en verblijd achterlaten. Begeleid door een heldere, levendige Marita Viitasalo aan de pi-ano zorgt Räisänen voor een klein uurtje puur plezier. De stem is al in eerdere publicaties vergeleken met de viool, het instrument dat deze zangeres op top-niveau bespeelt, en die vergelijking mag wel herhaald worden: een lekker volle toon, met een mooie donkere klank in de laagte en veel warmte in de hogere regionen. Räisänens aanstekelijke muzikaliteit gaat gepaard met het effectief vertolken van de teksten. Veel zangeressen bijten hun tanden stuk op de Brettl-Lieder van Schön-berg door meer als Marle-ne Dietrich te willen klin-ken dan Marlene zelf, maar Räisänen blijft Räisänen en haalt juist daardoor de humor naar boven. De Fabels van Sjostakovitsj, A Charm of Lullabies van Britten en de (vooral) vroege liederen van Berg komen allemaal uitstekend uit de verf. De zangeres schermt hier met drie talen en komt met een overtuigend Schots accent op de proppen in Brittens The Highland Balou.

Hein vAn eekert

concert

BArtók, ligeti, eötvösVioolconcertenPatricia Kopatchinskaja, Frankfurt Radio Symphony Orchestra,Ensemble Modern o.l.v. Peter Eötvösnaïve v5285 (2 Cd’s) / €€

Het blijft even wonderlijk als bewonderenswaardig hoe de Moldavische violiste Patricia Kopatchinskaja zich een wereld eigen kan maken. Of het nu gaat om Beet-hovens vioolconcert, een sonate van Ravel of belangwekkende twintigste-eeuwse vioolconcerten die onderling verbonden zijn door hun wortels in Transsylvanië, Kopatchinskaja weet er iets bijzonders van te maken. Op haar jongste dubbel-cd speelt de avontuurlijke violiste concerten van Bartók en Ligeti, en Seven van Peter Eötvös, een werk met een lijvige vioolpartij, opgedragen aan de bemanning van de verongelukte Space Shuttle. Kopatchinskaja weet zonder problemen Bartóks Tweede vioolconcert, dat in 1938 bij het Concertgebouworkest onder leiding van Willem Mengelberg in première ging, en Ligeti’s spraakmakende vioolconcert ver boven de noten uit te tillen en er nieuwe elementen aan toe te voegen. Nu scheelt het dat Peter Eötvös voor respectievelijk het Frankfurt Radio Symphony Orchestra en Ensemble Modern (Ligeti) staat en een vergelijkbare avontuurlijk-

heid tentoonspreidt. Het levert in alle opzichten gloedvolle ver-tolkingen op, die zorgen dat het puntje van de stoel het zwaar te verduren krijgt. Ook in Eötvös’

eigen werk vinden de Transsylvanische achtergrond, indringende lyriek en ziel-snijdende uitdrukkingskracht elkaar in een volmaakt huwelijk. Hedendaagse muziek om zonder angst te beluisteren.

PAul JAnssen

vocaal

ricHArd strAussThree Hymns & Opera ariasSoile Isokoski, Helsinki Philharmonic Orchestra o.l.v. Okko KamuOndine Ode 1202-2 / €€

Het is de sfeer van Richard Strauss’ latere opera’s Daphne en Die Liebe der Danae die rondwaart door de zelden op cd gezette Drei Hymnen, op teksten van Friedrich Hölderin. Het Philharmonisch Orkest van Helsinki neemt onder leiding van Okko Kamu alle gelegenheden te baat om te glanzen en schitteren in de solo’s die deze naar late herfstzon klinkende muziek biedt. Sopraan Soile Isokoski zeilt binnen met schijnbaar oneindige luchtreser-

ves en volgt alle vreemde plekken waar de compo-nist de sopraanstem heen duwt, zonder daarbij te vergeten dat ze ook nog

woorden moet zingen. Het stemgeluid lijkt geschapen voor Strauss, wat Isokoski al wereldkundig maakte in haar prachtige opname van de Vier letzte Lieder van dezelfde componist. Isokoski is nog altijd niet te horen op complete cd-opnames van de opera’s (althans, niet die uit het legale circuit) en die schade haalt ze hier een beetje in met een paar operafrag-menten. Die werken niet altijd zo goed als de zangeres verdient. De mono-logen van de Feldmarschallin uit Der Rosenkavalier blijven, ontdaan van hun context, enigszins in de lucht hangen, maar de slotscène uit Capriccio, voorafgegaan door de Mondscheinmusik met de fameuze hoornsolo, is droomachtig mooi.

Hein vAn eekert

Virpi Räisänen presenteert

een voltreffer

Een stemgeluid geschapen voor Strauss

Hedendaagse muziek om zonder angst te beluisteren

Fraaie herkansing voor Hummel

36 november 2012

cd-BesPrekingen

vocaal

RichaRd StRauSSVier letzte Lieder, Arabella e.a.Anne Schwanewilms, Jutta Böhnert, Regina Richter, Gürzenich-Orchester Köln o.l.v. Markus StenzOrfeO C 858 121 A / €€

De sopraan die Richard Strauss zingt, is nimmer een gewone vrouw: zij lijkt te zweven boven de mensheid en bezingt haar lief en leed met de stralende, warme superioriteit van een rechtvaardige engel. Een echte Strauss-sopraan echter staat, hoe hemels zingend ook, met beide benen op de grond. En dat laat Anne Schwanewilms op haar nieuwe Strauss-cd horen. Ze stijgt op verbluffende wijze tot de fraaie sneeuwtoppen van de hoge vrouwenstem, maar blijft met haar ge-dachten bij de woorden en mijdt vocale ijdelheid. Haar Vier letzte Lieder zullen stemfetisjisten dan ook een beetje tegenvallen: geen eindeloos glijden over de muzikale golven, want dirigent Markus Stenz houdt het tempo erin en pakt de partituur soms kamermuziekachtig aan. Daardoor krijgen de liederen een intieme lading. Schwanewilms zorgt ook in de operafragmenten voor Strauss van vlees en bloed: haar Arabella is geen ar-rogante ijsprinses, maar een doortastende en ook gevoelige jonge vrouw. Met het vleugje droog cynisme dat ze Gravin Madeleine uit Capriccio meegeeft, snappen we eindelijk ook eens waar die vrouw het over heeft in haar fameuze slotmonoloog. Het trio uit Der Rosenkavalier geeft de kans aan twee andere zangeressen om zich te presenteren, maar werkt niet zo goed als sluitstuk.

LiSzt, MahLeRDas himmlische LebenAnne Schwanewilms, Charles SpencerONYX 4103 / €€

De Strauss-cd op Orfeo is fraai, de nieuwe liederen-cd op het label Onyx ronduit spannend: een ingenieus geconstrueerde mix van wer-ken van Mahler en Liszt wordt op heerlijk natuurlijke wijze uitgevoerd door Schwanewilms, met bijpassende begeleiding van Charles Spencer die de luisteraar tijdens Mahlers liederen de bekende orkestversies kan laten vergeten. De cd, Das himmlische Leben getiteld, neemt de opvat-ting ‘hemels leven’ lekker ruim: de sfeervolle evocatie van het bergleven en het een zijn met de natuur komen tot uiting in de drie liederen uit Schillers Wilhelm Tell van Franz Liszt. Schwanewilms en Spencer spelen en zingen ze zonder opsmuk en weten door hun gebruik van dynamiek

zelfs het alpenlandschap te suggereren. Het drieluik wordt een soort minidra-ma dat effectief overgaat in het a-capellabegin van Mahlers Urlicht. Een reeks

Wunderhornliederen van Mahler wordt onderbroken door een tweetal Lisztliederen, waarbij het laatste, het fameuze Die Loreley, muzikaal een vloeiende overgang vormt naar Mahlers Das himmlische leben. Zo creëren zanger en pianiste in feite een geheel nieuwe liederencyclus. Spannend gepland, adembenemend uitgevoerd: een liederenrecital op zijn best.

hein van eekeRt

vocaal

antonio vivaLdiLa Senna festeggianteYetzabel Arias Fernández, Martín Oro, Sergio Foresti,La Risonanza o.l.v. Fabio BonizzoniGlOssA GCD 921513 / €€

Het is geen cantate en ook geen opera. De ‘serenata’ hield het midden tussen die twee: een wereldlijk gelegenheidswerk voor een feest, na één uitvoering rijp voor het archief. Nou, dan moet je Vivaldi hebben. Die maakt zich er allerminst gemakkelijk van af. Polyfonie, chromatiek, pikante modulaties, scherpe dissonanten - dit is geen schamel tussendoortje maar een volwaar-dig kunstwerk. Bijna tachtig minuten lang muziek die de Venetiaan waardig is. La Senna festeggi-ante bestaat uit een boeket aan vrolijke, lichtvoetige aria’s, duetten en trio’s, afgewisseld met instrumentale delen zoals we die zo goed kennen van Vival-di’s concerten. Aan werkelijk elke maat herken je de meester: aan kwinksla-gen, grommende bassen, jaargetijdenachtige pikanterie. Laten we echter de drie eminente vocale solisten niet vergeten, die alle drie een onberispelijke prestatie neerzetten, met de energieke bas Sergio Foresti als uitblinker. Een levendige orkestklank ook, waarin vooral zwoele blokfluiten en zoemende celli opvallen, alsmede een klavecimbel dat overal wulps doorheen tinkelt. La Risonanza doet zijn naam eer aan. Minpuntjes zijn er ook. Niet zo’n sprankelende layout en onleesbaar kleine lettertjes in het booklet, wat jam-mer is van de deskundige tekst. Maar auditief werkelijk een genot.

JoS van deR zanden

koor

diveRSe coMponiStenPassion & ResurrectionStile AnticoHArmONiA muNDi Hmu 807555 / €€

Als u deze cd koopt, is het advies er meteen twee aan te schaffen. Het schijnt niet te kunnen, maar voor het geval u het eerste exemplaar grijs heeft gedraaid. Vocaal ensemble Stile Antico uit Engeland trakteert ons dit najaar op een hoogstaande doorsnede van renaissancerepertoire dat een muzikale invulling geeft aan Jezus’ aankomst in Jeruzalem, het Laat-ste Avondmaal, zijn kruisiging en wederopstanding. Het gaat om muziek van bekenden als Byrd, Guerrero, Morales, Tallis, Taverner en Victoria, maar we horen ook schoons van Cornysh, Crecquillon, Gibbons en Lhé-ritier. Muziek dus voor de Goede Week en Pasen, terwijl de dagen alweer korten; enfin, er zijn ook liefhebbers die op eerste kerstdag liever Kommt, ihr Töchter dan Jauchzet, frohlocket opzetten. Op track 7 (van de dertien) treft u een tweede Woefully arrayed, met dezelfde tekst als Cornysh’ gloedvolle medita-tie op Jezus’ kruisdood, maar in 2009 door John McCabe (1939) speciaal voor deze uitvoerenden geschreven. Stile Antico, Tallis Scholars: dwergen die staan op de schouders van reuzen. Met het mes op de keel: Stile Antico. Juist vanwege track 7, koorzang van de allerhoogste orde zónder dirigent, gezond expressief risico en een directere akoestiek voor opnames. www.stileantico.co.uk: heaven on earth!

aRJan van diJk

www.klassiekezaken.nl

Stile Antico trakteert

Anne Schwanewilms mijdt vocale ijdelheid

Een liederenrecital op zijn best

La Senna festeggiante: een volwaardig kunstwerk

37 november 2012

cd-BeSpRekingen

kamermuziek

Franz SchubertComplete String Quartets Vol. 1Diogenes QuartettBrilliant ClassiCs 94315 / €

In de twaalf jaar van zijn bestaan heeft het Duitse Diogenes Quartett zich ontwikkeld tot een uitgebalanceerd strijkkwartet in de muzikale traditie van legendarische kwartetten als het Amadeus. Na verschillende albums met min-der bekende kwartetmuziek van onder meer Onslow, Haas en Humperdinck, is het Diogenes Quartett begonnen aan een meerjarenproject om alle strijk-

kwartetmuziek van Schubert op te ne-men. Op het eerste Schubertalbum wil het viertal speciaal

de nadruk leggen op de lyrische kwaliteiten van Schubert, die tijdens zijn leven vooral bekend stond als componist van vele liederen. Zo schreef zijn vriend Moritz von Schwind over Rosamunde: ‘Het stuk is in zijn geheel bijzonder zacht-moedig, waarbij de melodieën het karakter blijven dragen van liederen, heel uitgesproken en een en al gevoel.’ Het Diogenes Quartett benadert de lyrische Schubert als het ware van binnenuit, sensitief en meditatief, met een verfijnd zingende klank en de subtiele kleurschakeringen van een aquarel, fraai uitgeba-lanceerd in stemvoering en samenklank. Het is de intieme, dromerige en een-zame Schubert die hier tot klinken wordt gebracht. De donkere schaduwen die altijd weer opduiken in zijn muziek zouden wellicht woester en meer demonisch mogen klinken, maar daar staat een oneindige tederheid tegenover.

Wenneke Savenije

koor/wereldmuziek

diverSe componiStenLa porte de félicitéDoulce Mémoire, Denis Raisin Dadre, Ensemble Kudsi ErgunerZZt314 / €€

Met de val van Constantinopel (1453) kwam er een einde aan het Byzantijnse of Oost-Romeinse Rijk. De stad werd ingenomen door de legers van de Ot-tomanen onder leiding van sultan Mehmet II en kreeg een nieuwe naam. In het Westen was men bevreesd dat de Turken weldra heel Europa onder de voet zouden lopen. Guillaume Dufay (de componist van de ars perfecta van de Franco-Vlaamse school) compo-neerde zijn Klaaglied over de teloorgang van de moederkerk van Constantinopel. Istanboel zat niet potdicht: Galata op de heuvel aan de overzijde bleef open voor christe-nen, er waren volop contacten met het Westen. Handelscontacten en culturele contacten, dus ook muzikale. Deze cd brengt op boeiende wijze de verschillen tussen Oost en West in beeld. Aan het begin wordt een gregoriaanse melodie schoon en strak voorgezongen en oosters nagezongen, becommentarieerd met kleine versieringen, slepende, diepe keelklanken, trillers en spannende intonaties. Het is geweldig en aanstekelijk, maar of men er vóór 1500 ook al zo van zou hebben genoten is natuurlijk maar de vraag. Eén ding is zeker: de christelijke muzikanten in Istanboel waren meer gewend dan hun collega’s is het Westen.

jurjen viS

kamermuziek

kurtág, LigetiMusic for violaKim KashkashianECM nEw sEriEs 2240 / €€

Altvioliste Kim Kashkashian heeft wat men noemt een zwak voor modern reper-toire. Haar discografie bij haar vaste label ECM Records spreekt boekdelen en laat zich met namen als Berio, Carter, Goebaidoelina en Penderecki beluisteren als een snelcursus naoorlogse muziek. Voor haar nieuwste cd hulde de Amerikaanse zich in Hongaarse sferen en zette zij solowerk van Kurtág en Ligeti op de lessenaar. Kurtágs Signs, games and signatures betreft een nog steeds aangroeiende verzame-ling miniatuurtjes, uiteenlopend van flarden volksmuziek tot fluisterzachte toon-spinsels en grillige chromatische angstdromen. Wat de stukjes bindt is Kurtágs karakteristieke streven naar samengebalde expressie. En dat heeft Kash kashian prima begrepen, getuige haar ongebreidelde uitdrukkingskracht op de vierkante millimeter. Ligeti s altvioolsonate omvat zes delen van een langere adem. Het werk stamt uit de vroege jaren negentig, een pe-riode waarin de componist zijn micropolyfone klankwolken al enige tijd achter zich had gelaten. Zo mag blijken uit het eerste deel, Hora lunga, een gedragen volksmuzikale mij-mering voor één snaar. In haar vertolking legt Kashkashian een feilloos oor voor intonatie aan de dag. Geen overbodige luxe, gezien de vele kwarttoonbuigingen en onaardse flageoletten. Ook imposant: haar koortsachtige vertolking van het Prestissimo con sordino die gaatjes in je trommelvliezen brandt.

joep chriStenhuSz

ensemble

jonathan goLdSteinCycloramaBalanescu Quartet & Ensemble o.l.v. Jonathan GoldsteinBrilliant ClassiCs 9278 / €

Cyclorama heet het eerste album van componist Jonathan Goldstein. Maar wat is dat, een cyclorama? Een cilindervormig schilderij, zoals het Panorama Mesdag – dat u het weet. Waarom de componist voor de titel heeft gekozen is niet geheel duidelijk; de muziek is weliswaar filmisch, maar niet eenvormig, integendeel. Goldstein, die vooral componeert voor film en theater, is een muzikale kameleon. Op het album staan twintig korte stukken, met veelzeggende titels als Prelude for Piano and Strings. De cd opent met Reverie, een stuk voor strijkers dat door de lyrische lijn van de cello en het aanhoudende orgelpunt een volksmuzikaal karakter heeft. De daaropvolgende Notturno voor piano en flügelhorn, fijn gespeeld

door Martin Shaw, roept met zijn prettige dissonan-ten nevelige sferen op. De compositie Crystals is met haar herhalende patronen weer erg schatplichtig aan

Steve Reich: ‘voor elk wat wils’ lijkt dan ook het credo van de componist. Mooi is de bijdrage van Grace Davidson, de sopraan met het ronde, jon-gensachtige timbre die we kennen van The Sixteen, maar belangrijker is technicus David Tinson: hij heeft flink gesleuteld aan de klankbalans en laat een strijkkwartet klinken als een strijkorkest. Bij deze muziek mag het.

merLijn kerkhoF

De verfijnd zingende klank van het Diogenes Quartett

Kashkashians Ligeti brandt gaatjes in je trommelvliezen

Composities van een muzikale kameleon

Slepende, diepe keelklanken,

trillers en spannende intonaties

38 november 2012

cd-beSprekingen

kamermuziek

Diverse componistenNovecento guitar preludesCristiano PorquedduBrilliant ClassiCs 9292 (3 Cd’s) / €

Novecento guitar preludes is een driedubbel-cd die waarschijnlijk niet iedereen meteen naar de winkel zal doen rennen, maar wat een goed idee van Brilli-ant Classics en de Italiaanse gitarist Cristiano Porqueddu om aandacht te besteden aan een paar mooie reeksen preludes voor gitaar. Sinds Frédéric Chopin de prelude verhief tot een indrukwekkend aforisme voor de piano, al dan niet geordend in een serie, is deze korte vorm een gereedschap dat vele componisten heeft beziggehouden – ook in de gitaarwereld, die mede dankzij Andrés Segovia in de twintigste eeuw weer op meer belangstelling kon reke-nen. Niet alleen gitaristen met componeerambities stortten zich op de prelude voor gitaar, maar ook gewaardeerde componisten als de Mexicaan Manuel María Ponce, de Fransman Henri Sauguet en de Hongaar Ferenc Farkas. Zij schre-ven langere of kor-tere reeksen preludes die de gitaar prachtig doen uitkomen. Maar de grote waarde van deze driedubbelaar zit in de registratie van de preludes van de Rus Boris Asafiev en de Nederlander Henk Badings. Hun set van twaalf preludes is door vele generaties gitaristen genegeerd. Deze eerste volledige registratie bewijst dat dit geheel ten onrechte is. Een ontdekking.

paul Janssen

kamermuziek

Gabriel FauréQuintettes avec pianoQuatuor Ébène, Eric le Sagealpha 602 / €€

Het Ébène Kwartet timmert al een tijdje aan de weg met de kamermuziek van Fauré, Ravel en Debussy – en niet zonder succes. De ene na de andere cd oogst enthousiaste reacties. Wat dat betreft is deze nieuwe opname van de twee pianokwintetten van Fauré geen uitzondering. Zelden hoor je deze werken met zoveel intensiteit en muzikaal raffinement uitgevoerd. De musici spelen soms alsof de duivel hen op de hielen zit. En zo hoort het ook bij Fauré, want ik eet mijn pen op als niet ooit zal blijken dat Fauré een typische ADHD’er was. Zijn, overigens mag-nifieke, muziek heeft daar vaak alle trekken van. Hoe anders die latente onrust, dat geagiteerde, hyperactieve en impulsieve karakter van zijn mu-ziek te verklaren? Er zijn maar weinig momenten waar de stroom echt tot rust komt. De opening van het derde deel in het Tweede pianokwintet is zo’n moment waarop je als luisteraar even adem kunt halen, en de musici van het Ébène Kwartet en pianist Eric le Sage voelen dat perfect aan. Een zeldzaam mooie uitvoering van een licht soortelijk gewicht, waarin elke noot onder spanning staat.

oswin schneeweisz

kamermuziek

clauDe DebussyQuatuor, Trio, Danses Quatuor Danel, Francette Bartholomée, Daniel Blumenthal e.a.Fuga liBera Fug 595 / €€

Had Gabriel Fauré het vriendelijke, welluidende pianotrio geschreven, dan had u het direct geloofd, maar het is toch echt van Claude Debussy, een van de aartsvaders van de moderne muziek. Hij schreef het vers van het conservatorium, toen hij tot de ‘hofhouding’ behoorde van Ma-dame von Meck, de fameuze beschermster van Tsjaikovski. Maar luis-ter eens hoe knap dit onkarakteristieke, vierdelige jeugdwerk in elkaar

zit, met een thematische verwantschap tussen de delen die César Frank, de meester van het cyclisch principe, hem niet zou hebben verbeterd. En let dan ook op de fraaie ver-

tolking door de in Nederland nogal onderschatte ‘Amerikaanse Belg’ Daniel Blumenthal en de zijnen. Het beroemde strijkkwartet, ooit De-bussy’s grote doorbraak, vormt de hoofdmoot van deze cd, met subtiele kracht aangepakt door het Quatuor Danel. Het meest bijzondere op deze cd is de oorspronkelijke versie van de Danses, voor chromatische Pleyelharp, strijkkwartet en contrabas. Een heel bijzonder geluid. Ter vergelijking krijgt u de bekende pianoversie er ook bij. Leer een andere Debussy kennen met deze mooie cd van onze zuiderburen!

GerarD scheltens

kamermuziek

Franz schubertString Quintet D956, Quartettsatz e.a.Ralph Kirshbaum, Takács Quartet hyperion Cda67864 / €€

Schuberts Strijkkwintet in C is een wat raadselachtig werk vanwege de bijna onverzoenlijke muzikale tegenstellingen tussen de verschillende delen. De eerste twee (Allegro ma non troppo, Adagio) zijn vol dramatische lyriek, ge-heel in overeenstemming met de emoties van een componist vlak voor zijn dood. De twee daaropvolgende (Scherzo, Allegretto) zijn echter bijna licht-voetig te noemen. Waarom? Schubert was zich terdege bewust van zijn na-derend einde, misschien had hij er vrede mee? In deze uitvoering kiest het Takács Kwartet (aangevuld met Ralph Kirshbaum, cello) terecht minder voor dramatiek en meer voor de weemoed. In tegenstelling tot andere ensembles blaast het ensemble het drama in het eerste deel niet buitenproportioneel op.

Door voorbeeldig samen-spel spreekt de muziek voor zich in al zijn kleuren en gemoedstoestanden, wee-moedige vreugde en onver-mijdelijke dramatiek. Bijna

pijnlijk zoet zingt de eerste viool zijn melodie, terwijl de andere strijkers de begeleiding in de vorm van nerveuze triolen helder en licht uitvoeren. Op deze prachtige uitvoering (en dito opname) heerst de gelukkige combinatie van natuurlijke muzikaliteit met perfecte technische beheersing. Het resultaat: onverzoenlijk geachte tegenstellingen zijn tot een perfecte eenheid gesmeed.

Doron naGan

www.klassiekezaken.nl

Intensiteit en muzikaal raffinement

Voorbeeldig samenspel

Subtiele kracht bij Quatuor Danel

Preludes van Boris Asafiev en Henk Badings:

een ontdekking

39 november 2012

cD-besprekinGen

kamermuziek

Weill, Pfitzner, BarBerSonatas for violoncello and pianoQuirine Viersen, Silke AvenhausKTC 1315 / €

Ongelofelijk mooi is deze opname van de Cellosonate van Kurt Weill. Weill schreef dit werk op jeugdige leeftijd, dus nog voor zijn flirt met Bertolt Brecht die leidde tot bekende werken als Die Dreigroschenoper en Mahagonny. De so-nate maakt duidelijk wat voor een gigantische omwenteling Weills stijl aan het begin van de vorige eeuw moet hebben doorgemaakt: van het verhevene naar

het banale. De jeugdwerken zijn nog geschreven in een keurig klassiek idioom dat evenzeer naar het verleden kijkt als vooruitblikt, en lijken in niets op de volkse liederen

die hij schreef voor Brecht. Deze sonate van Weill hoor je zelden. Toch is het een prachtig werk waar niets op af te dingen valt. Het is complex, gelaagd, tegendraads, maar tegelijkertijd bijna naïef laatromantisch. Het is alsof Weill de cello transformeert tot een diva die vier delen lang mag schitteren met lange melodielijnen en de meest virtuoze muzikale bravourestukjes. Een meesle-pend werk, zeker in de meesterlijke uitvoering van het duo Viersen en Aven-haus dat zich verder op deze cd nog op overtuigende wijze ontfermt over de ‘donkerbruine’ Cellosonate nr. 1 van Hans Pfitzner en de Cellosonate opus 6 van Samuel Barber. Een smaakvolle combinatie van werken waarin de cello zich van al zijn lyrische kanten laat horen.

OsWin schneeWeisz

kamermuziek

GeOrG PhiliPP telemann12 Fantasies for solo violaOri KamBerlin ClassiCs 0300390BC / €€

Als Georg Philipp Telemann nog leefde zou hij er waarschijnlijk moe van worden, maar de vergelijking Telemann-Bach is nu eenmaal onvermijdelijk. Ze waren elkaars concurrenten, al zagen ze het niet zo. Ze hadden achting voor elkaar. Telemann had een productie die die van Bach nog verre over-trof. Zijn onuitputtelijke oeuvre bevat een enorme hoeveelheid instrumentale werken: concerten, kamermuziek en vooral ongeveer duizend suites. Van deze gebruiksmuziek is veel tijdens zijn leven niet in druk verschenen. De twaalf drie- en vierdelige fantasieën voor vioolsolo staan in een traditie van solomuziek in de barok waartoe ook Bachs Sonates en partita’s behoren. Ze vormen een combinatie van ‘geleerdheid’ en ‘vertier’ die een goed beeld geeft van zijn componeer-wijze. De lichte toets die hij aanbrengt, is wel voor oppervlakkigheid aangezien. Geheel ten onrechte. Ori Kam, de altviolist van het befaamde Jerusalem Quartet, heeft de muziek met een kwint naar beneden getransponeerd om ze met zijn eigen instrument te kunnen spelen. Ik denk dat hij de uitdrukkingsmogelijkheden daarmee nog aanzienlijk heeft vergroot. Het is een heerlijke cd, prachtig ge-speeld, vol elegante en verrassende muziek die aantoont dat Telemann een grootmeester was in zijn vak.

Gerard scheltens

kamermuziek

Paul WranitzkyString TriosEnsemble CordiaBrillianT ClassiCs 94339 / €

Hij werd geboren in hetzelfde jaar als Mozart en had net als Haydn goede contacten met het hof van de Esterházy’s, maar Paul Wranitzky kreeg geen eeuwige roem. Zijn grote oeuvre kwam terecht op de rommelzolder van de muziekgeschiedenis. Het Ensemble Cordia, dat al een tijdje bezig is met een grote zolderschoonmaak, nam eerder het Strijkkwintet opus 8 nr. 3 en het Strijksextet in G van Wranitzky op. Nu zijn de strijktrio’s opus 3 nr. 1 & 3 en opus 17 nr. 1 voor de eerste maal op cd te horen. De opname vond plaats in de Eroica Zaal van het Lobkowicz Paleis in Praag, wat het klankbeeld een historisch tintje geeft, maar ook veel galm. Luis-terend naar deze cd besef je waarom Wranitzky’s tijdgenoten (Mozart en Haydn incluis) gek waren op zijn muziek. Zijn stijl beschikt over een grote melodische inventiviteit. Het is heerlijke muziek: geheel in de geest van Haydn. Bijna te lekker, want vanwege een over-daad aan ‘stoplappen’ ook wel enigszins voorspelbaar. Luister naar Wra-nitzky en je hoort waarom Haydn en Mozart wel eeuwige roem ten deel viel en Wranitzky niet.

OsWin schneeWeisz

kamermuziek

JOhn caGeAs it isAlexei Lubimov, Natalia PschenitschnikovaeCM 2268 / €€

Voor pianist Alexei Lubimov is John Cage ‘een legende, een idool en een goe-roe’. Dat is al zo sinds de jaren zestig, toen de Moskoviet compleet in de ban raakte van het Amerikaanse avant-garde-icoon en hij ondanks de ijzerenhei-nige Sovjetcensuur meerdere keren een lans brak voor diens muziek. Zo bezien is het niet vreemd dat Lubimov een halve eeuw later uitgebreid

stilstaat bij Cage’ honderdste ge-boortejaar. Dat doet hij met een

geheel aan Cage gewijde ECM-release die hij opnam met de Russische zan-geres en performer Natalie Pschenitschnikova. Op As it is vooral aandacht voor de jonge Cage. Geen toevalsoperaties en elektronisch pionierswerk dus, maar liederen en pianomuziek uit de jaren dertig en veertig die ondanks hun vroege ontstaansperiode toch al getuigen van enkele typische Cagetrekken. Kenmerkend zijn de aarzelende gestes en lange stiltes in Two pieces for piano. Of de spaarzame repeterende tonen en meerammelende schroeven en paper-clips in vroeg werk voor geprepareerde piano (Prelude for Meditation, Music for Marcel Duchamps). Ook karakteristiek: Cage’ innovatieve gebruik van de menselijke stem. Stukken als A flower of She is asleep wijzen vooruit naar de vocale fratsen van Aria en worden door Pschenitschnikova met een scherp randje over het voetlicht gebracht.

JOeP christenhusz

Cage met een scherp randje

Heerlijke muziek, geheel in de geest

van Haydn

Elegante en verrassende muziek van Telemann

De cello als diva

40 november 2012

cd-BesPrekinGen

piano

Maurice ravelCompared: Érard / Steinway & SonsSonatine, Gaspard de la Nuit e.a.Paolo GiacomettiChannel ClassiCs CCs 31612 (2 saCd’s) / €€

Welke van de twee? Dat is het centrale vraagstuk van het fraaie Ravelalbum van pianist Paolo Giacometti. Is het de authentieke Érard, met zijn heldere, specifieke en snarige toon, of klinkt Ravel toch beter op de glorieus resoneren-de Steinway? Het aar-dige is dat Giacometti op beide vleugels exact hetzelfde programma speelt, waarbij de ver-schillen tussen interpretatie, toucher en zelfs tijdsduur van de delen opmerke-lijk zijn. Zo duurt het Modéré van Ravels Sonatine uit 1903-1905 op de Érard 4.05 minuten, terwijl hetzelfde deel op Steinway slechts 3.58 minuten in be-slag neemt. Er zijn ook grotere afwijkingen, bijvoorbeeld in het Menuet van Le tombeau de Couperin: op Érard 5.00 minuten en op Steinway 4.44 minuten. Alleen de Prélude duurt exact één seconde langer op de ‘snellere’ Steinway. Op beide instrumenten speelt Giacometti Ravel elegant, vloeiend en trans-parant. Maar na een paar keer vergelijken komt wat mij betreft toch de Érard als overwinnaar uit de hoek. Vergeleken bij de zoevende schittering van de Steinway blijkt dit authentieke instrument beter in staat de individualiteit van alle noten te onderstrepen. Fraseringen klinken karakteristieker, harmonieën resoneren geheimzinniger, alle stemmen en tussenstemmen komen helderder en daardoor ook expressiever tot hun recht.

Wenneke Savenije

piano

DiverSe coMponiSten LinkagesMartin TchibaChannel ClassiCs CC72562 / €€

Sommige werken blijven je begeleiden op je levensweg. Je staat ermee op en je gaat ermee naar bed. Ze worden deel van je gedachten en ondergaan in je hoofd nog een verdere transformatie. Al met al ontstaat zo een programma waarvan je zelf waar-schijnlijk niet eens door hebt hoe uniek het is. Want er zijn luisteraars die vinden dat een fatsoenlijk pianist geen Brahms, Liszt en Schönberg naast elkaar op een cd kan zetten. An-deren geloven wellicht niet dat wie Brahms overtuigend uitvoert een net zo sterke Schönberg ernaast zet. Maar Martin Tchiba doet het. Het geheim van de smid: concentreer jezelf niet te veel op één stijl en relativeer verschillen. Zo zwelgt hij niet in Brahms’ Fantasieën opus 116, brengt hij Liszts Nuages gris als een betrekkelijk introvert werk en zet hij een niet al te droge Suite voor piano van Schönberg neer. En in het midden fungeert Alexander Scriabins Sonate opus 10 als sonoor ijkpunt. Een merkwaardig programma, dat je onmiddellijk aan het denken zet. Want als Tchiba één ding duidelijk maakt is het wel dat alle mogelijke composities in de uitvoeringspraktijk recht hebben op eenzelfde respectvolle benadering.

anDreW van parijS

piano

Mozart, cleMentiSonates voor pianoAldo CiccolinildV 06 / €€

De Franse meesterpianist Aldo Ciccolini (1925) is een fenomeen. Dat op zijn prachtige cd met sonates van Mozart en Clementi een 87-jarige aan het woord is, grenst aan het ongelooflijke. Twee componisten die elkaar niet konden uit-staan, maar beiden een onmisbare plaats innemen in de muziekgeschiedenis: Ciccolini heeft zich pas na zijn zestigste aan de sonates op deze cd gewaagd! Clementi’s reputatie is die van een schoolmeester - dat was hij ook - en dat zal altijd in zijn nadeel blijven werken. Maar Clementi is zoveel meer: zijn stijl is elementairder dan die van Mozart, hij is niet de vertolker van weemoedige en tragische emoties. Bij Clementi zie je als het ware een prachtig classicistisch

gebouw onmiddel-lijk na de oplevering: schoon van steen, hel-der in lijn, hoofdzaken en bijzaken; ontzag en respect voor de bouw-meester. Bij Mozart zie je eenzelfde soort

gebouw, maar met klimop begroeid. Het toont sporen van gebruik en van het geluk en ongeluk van de bewoners; het ademt en ontroert. Mozarts Fantasie in c zet de toon: een noodlotoperaatje met alle noodzakelijke ingrediënten. Clementi houdt ons daarna weer bij de les, en ook dat is goed.

jurjen viS

piano

vlaDiMir GeninSeven Melodies for the DialOlga DomninaChallenge CC72568 / €€

De Russische componist Vladimir Genin, bij ons vrijwel onbekend, werd in 1958 geboren en zijn pianocyclus Seven Melodies for the Dial (Zeven me-lodieën voor de wijzerplaat) dateert uit 2011. Op het eerste gehoor verbaast dit, want deze muziek zou net zo goed van de in 1915 gestorven Alexander Skrjabin kunnen zijn, met hier en daar een scheut Sjostakovitsj. Ouderwetse

muziek dus? Je zou ook tijdloze kunnen zeggen, en dat is de term die Genin zelf gebruikt. Als we het cd-boekje mogen geloven, heeft deze muziek een the-matische diepgang die mij-

lenver uitstijgt boven de noten. Shakespeare, Alexander Blok, Proust en Ma-rina Tsvetajeva zijn er allemaal aan te pas gekomen. We horen hier de meest anti-totalitaire en anti-Sovjetmuziek die is geschreven sinds Sjostakovitsj’ dood. Ik wil het graag aannemen, maar laat toch liever de muziek voor zich-zelf spreken. En dan horen we een buitengewoon sterke pianosuite met toch een heel persoonlijk geluid, die een boeiend muzikaal verhaal vertelt. En de jonge Olga Domnina, aan wie dit werk is opgedragen, speelt briljant, gevoelig, contrastrijk en zorgvuldig fraserend. Vergeet de hoogdravende toelichting en luister gewoon naar de muziek, die is mooi genoeg.

GerarD ScheltenS

www.klassiekezaken.nl

Martin Tchiba kent het geheim

van de smid Sterke pianosuite met persoonlijk geluid

87-jarige meesterpianist aan het woord

De Érard komt als overwinnaar uit de hoek

41 november 2012

cD-BeSprekinGen

www.quadrevisie.nl

Tel. 0161 432 451KvK Breda 20064173

piano

Franz LisztValse Impromptu, Cappriccio alla Turca e.a.Vanessa Benelli MosellBrilliant ClassiCs 94357 / €

‘Het natuurlijkste muzikale talent dat ik in mijn hele leven als musicus en piano-pedagoog ooit ben tegengekomen’, verklaarde pianist Pascal Rogé in 1999, nadat hij de toen elfjarige Italiaanse pianiste Vanessa Benelli Mosell uit Prato had horen spelen. Jaren van intensieve studie aan de Internationale Piano Academie van Imola, het Tsjaikovski Conservatorium in Moskou (bij Mikhail Voskresensky, leerling van Lev Oborin) en The Royal College of Music (met Dimitri Alexejev) hebben op geen enkele manier afbreuk gedaan aan Mosells opmerkelijkste muzi-kale eigenschap: een verpletterende natuurlijkheid, die niet alleen tot uiting komt in de spontane intensiteit van haar geanimeerde Lisztinterpretaties, maar ook in het benijdenswaardige instrumentale gemak van deze nu 24-jarige Young Stein-way Artist. Op haar tweede album speelt Mosell naast duizelingwekkend virtuoze stukken als de Hungarian Rhapsodies en Grand Galop Chromatique ook lyrische dromerijen als het sentimentele Liebestraum. Het is ongelooflijk met hoeveel zeg-gingskracht Mosell door de barrières van de cd-techniek weet heen te breken. Luisterend naar haar Lisztalbum krijg je de indruk dat deze gloedvolle pianiste je huis in een concertzaal verandert, zó indringend en overtuigend zijn haar expres-sieve vertolkingen. Mosell is duidelijk een grote belofte voor de toekomst.

Wenneke savenije

piano

Beethoven, nieuWenhuizenSonates voor piano Martin OeiZefir Zef 9631 / €

De Alkmaarse musicoloog en componist Cees Nieuwenhuizen maakte naam met voltooiingen van werken van Beethoven die onder de handen van de meester in het stadium van schets waren blijven steken. Achtereenvolgens zagen een vroeg vioolconcert en het Zesde pianoconcert het licht. Nu is er de Fantasiesonate, ook wel de ‘vroege Pastorale’ (1792), gebaseerd op een volle-dige set schetsen in het zogeheten Kafka Sketchbook, uit het British Museum. De sonate gaat vooraf aan de pianosonates met opusnummers (vanaf 1793). Het stuk is op 21 oktober jl. in première gebracht door Martin Oei (1996), een evenwichtige, robuuste pianopersoonlijkheid van wie we nog veel mogen verwachten. Het is echt helemaal Beethoven en het is gissen naar de redenen waarom de componist het niet zelf tot een goed eind heeft gebracht. Het is wel het toppunt van intimiteit zo te bladeren in iemands schetsboeken en zo’n pro-ject te ondernemen. Dat Nieuwenhuizen ook zelf als componist zijn nek durft uit te steken, bewijst hij met zijn sonate Vuur en sneeuw (1984): een hartstochtelijke Hollandse Janácek. Als toetje een originele versie van Für Elise (1822), dat eigenlijk Für Therese heette. Niets staat meer vast in dit ondermaanse!

jurjen vis

piano

Bach, GLassGoldbergvariaties, MetamorphosisMarcel WormsZefir Zef 9629 / €

Boeiend om Philip Glass’ Metamorphosis te confronteren met Bachs beroemde Goldbergvariaties. De Amerikaan, dit jaar 75 geworden, is de meester van de minimal music, de variatietechniek van de geleidelijkheid. Zelf spreekt hij van ‘music with repetetive structures’. Dat horen we in deze vijf variaties uit 1988, waarin je na eindeloos lijkende herhalingen en schijnbare stilstand beseft dat je aan het eind toch ergens anders bent

uitgekomen. Er zit wel de-gelijk een verhaal in voor wie er oren naar heeft. Heel anders is Bachs va-riatietechniek. In dertig variaties, voorafgegaan en

afgesloten door de Air waarvan de baslijn de basis vormt van wat we horen, is geen sprake van geleidelijkheid. In snel tempo doorlopen we een bonte caleidoscoop van steeds weer nieuwe, verrassende en fascinerende kijkjes op hetzelfde. Marcel Worms gaat de confrontatie aan met beide werelden. Zijn Bach heeft vaart en is puntig en bijdehand. Glass speelt hij lichtelijk romantisch, maar niet minder verhalend en meeslepend. De afsluiting, Bachs bekende Preludium in C, BWV 846 is ook een perfect voorbeeld van ‘music with repetetive structures’ die ergens anders uitkomt dan je dacht. Alles draait om verandering, of het nu Bach is of Glass.

Gerard scheLtens

piano

Franz schuBertPiano Sonata D845, Wandererfantasie e.a. Paul LewisHarmonia mundi HmC 902136.37 (2 Cd’s) / €€

Na Beethoven, wiens complete sonates en concerten hij opnam, heeft de En-gelse pianist Paul Lewis zich weer gericht op zijn andere grote muzikale liefde, Franz Schubert. En dat doet hij op zijn zachtst gezegd minstens zo verdien-stelijk. Net als vorig jaar op de dubbel-cd met onder andere de Sonates D840, 850 en 894 presenteert hij het werk van Schubert niet vanuit een drang naar chronologische volledigheid, maar als een mooi concertprogramma. Zo bevat

de eerste cd van deze dubbelaar de Wandererfantasie en de Impromp-

tus D935, de tweede de Sonate in A, D845 en de fameuze Moments musicaux, D780. Alle zeer geliefde werken van de componist, maar Lewis weet aan de vele bestaande opnamen werkelijk iets toe te voegen. Al meteen in de Wande-rerfantasie is duidelijk dat Schubert voor Lewis niet alleen de grootmeester van de meeslepende melodie is, maar ook en vooral een opvolger van Beethoven. De opening van de fantasie klinkt ruig en vol bravoure, en doet nog het meest denken aan Beethovens Hammerklaviersonate. Het is een benadering van Schubert die we sinds Sviatoslav Richter niet meer zo duidelijk gehoord heb-ben, maar die onmiskenbaar de moeite waard is en ook in de andere werken overeind blijft. Ongeremde passie ontmoet breekbare romantiek. Een must voor Schubertfans en pianoliefhebbers.

PauL janssen

www.klassiekezaken.nl

Evenwichtige en robuuste

pianopersoonlijkheid Martin Oei

Ongeremde passie ontmoet breekbare romantiek

Bach met vaart en meeslepende Glass

Vanessa Benelli Mosell is een grote belofte voor de toekomst

43 november 2012

cd-BesPrekinGen

middeleeuwen

ThibauT de ChampagneLe chansonnier du roiAlla Francesca o.l.v. Brigitte LesneAeon AeCD1221 / €€

In Zuid-Frankrijk waren er in de elfde en twaalfde eeuw de troubadours, in het noorden kwamen iets later de trouvères. Maar ze deden hetzelfde: dichten over de liefde en ook over allerlei maatschappelijke en politieke onderwerpen van hun tijd. Thibaut de Champagne was een van die trouvères, en aan hem wijdt het ensemble Alla Francesca zijn nieuwste cd: Le chansonnier du roi. Thibaut schreef natuurlijk veel liefdesliederen, maar ook stoere kruisvaardersliederen waarvan de teksten moderne luisteraars wellicht zullen doen fronsen. De uit-voeringen zijn, zoals altijd bij dit gespecialiseerde ensemble, creatief en afwisse-lend. We hebben alleen de gezongen melodieën overgeleverd gekregen; wat de instrumenten doen is louter improvisatie op basis van het weinige dat we weten over de uitvoeringspraktijk van die tijd. Improvi-satie speelt dus een belangrijke rol in hedendaagse uitvoeringen van dit soort muziek, maar dat was vroeger natuurlijk niet anders – alleen al omdat de meeste musici uit de tijd van de trouvères het notenschrift, dat voortdurend verander-de, niet machtig waren. Alla Francesca pakt Thibaut de Champagnes krachtige melodieën en teksten gelukkig ook niet met zijden handschoentjes aan, geen new age. Deze aardse muziek verdient ook een aardse uitvoering.

marCel bijlo

barok

henry purCellFantazias & In NominesLes Basses Réunies o.l.v. Bruno CocsetAgogique Ago 007 / €€

Naast twee sets triosonates à la Corelli schreef Henry Purcell ook vijftien fan-tasieën in een veel oudere stijl, voor gambaconsort. Dit ensemble, bestaande uit viola da gamba’s van verschillende grootte, was in Engeland vanaf het be-gin van de zeventiende eeuw heel populair, maar in Purcells tijd al veel min-der gangbaar geworden. Purcell echter was hevig geïnteresseerd in wat voor-gaande generaties componisten voor deze ensemblevorm schreven; met zijn eigen Fantazias & In Nomines overtrof hij ze allemaal. De Franse groep Les Basses Réunies kiest niet voor gamba’s maar voor leden van de vioolfamilie: de gewone, de alt, de tenor (een octaaf lager gestemd dan de gewone viool) en de bas die dezelfde stemming als de cello heeft. Daarbij dan nog een violone voor extra diepte. Het verschil met een gam-baconsort is overdui-delijk te horen. De vi-olen klinken wat feller en het stemmenweef-sel is soms makkelij-ker te volgen. Les Basses Réunies bewijst ook met deze nieuwe cd een van de creatiefste en opmerkelijkste barokensembles van dit moment te zijn, met een grenzeloze muzikaliteit en het vermogen om ook in het allerkortste deeltje een spanningsboog op te bouwen. Geweldige cd!

marCel bijlo

renaissance

diverse ComponisTenLuz Del AlvaArianna Savall, Petter Udland Johansen, Tore Eketorp, La Morra o.l.v. Corina Marti & Michal GondkoRAmée RAm1203 / €€

Wie aan renaissancemuziek denkt komt al snel uit bij de Franco-Vlaamse poly-fonisten die carrière maakten aan de toonaangevende Italiaanse hoven. Wat er in deze periode elders in Europa plaatsvond is een onderbelichte bladzijde in de mu-ziekgeschiedenis, en dat is jammer. Zo gebeurden er rond 1500 prachtige dingen op het Iberisch schiereiland waar tegenwoordig niemand meer iets van weet. Van onschatbare waarde is het Madrileense manuscript Cancionero Musical de Palacio

met circa 450 een- en meerstemmige liederen die, naast Italiaanse invloe-den, tal van typisch

Spaanse vormen en ritmes bevatten. Door een opvallende rijkdom aan expressie in zowel tekst als muziek kan dit repertoire zich gemakkelijk meten met wat er in Italië tot stand kwam. Het ensemble La Morra, gespecialiseerd in juist deze stijlperiode, creëert in steeds wisselende instrumentale bezetting bij ieder lied een passende sfeer en completeert zo prachtig de beide uitstekend zingende vo-calisten. Onbetwist hoogtepunt is Al alva venid waarin hartstochtelijk verlangen en subtiele verleidingskunst op natuurlijke wijze met elkaar versmelten. Arianna Savall, opgeleid in de school van haar vader Jordi, weet als geen ander hoe je met minimale muzikale middelen een maximale spanningsboog moet opbouwen. Een waardevolle aanwinst voor de renaissancediscografie.

Frans jansen

barok

johann sebasTian baChMissa 1733Pygmalion o.l.v. Raphaël PichonAlphA 188 / €€

Johann Sebastian Bach: schoolvoorbeeld van een componist voor wie te-genwoordig miljoenen liefhebbers, leken én professionals, blindelings op de knieën gaan, maar die tijdens zijn leven slechts zeer beperkt artistieke erken-ning ondervond. Wie rondloopt in de Thomaskirche in Leipzig kan zich een slechtere werkplek voorstellen, maar toch had Bach het in 1733 na tien jaar

cantorschap wel zo’n beetje gezien – en het hof van keur-vorst Augustus

III in Dresden lonkte weldadig. Zijn sollicitatie bestond uit een missa brevis in b-klein voor vijfstemmig koor, instrumenten en solisten, bestaande uit al-leen Kyrie en Gloria. Het is niet bekend of de keurvorst het ingestuurde mees-terwerk ooit heeft gehoord, zo ja dan zou de man om zijn afwijzing van de sollicitant een postume draai om zijn oren moeten hebben! Wie de door het Franse ensemble Pygmalion voorbeeldig ingespeelde uitvoering van de eerste twee delen van de latere Hohe Messe (1748-49) beluistert, blijft in verbijstering achter. Maar, laten we niet vergeten: kerkmuziek was voor in de kerk, en in Dresden vierde opera ware triomfen. De jonge dirigent Raphaël Pichon ba-lanceert zijn medewerkenden tot in de puntjes, maar de zo geliefde Gardiner-bite moeten we, zeker in het koor, soms wel een beetje missen.

arjan van dijk

Creatief barokensemble Les Basses Réunies

Pygmalion speelt voorbeeldig

Hartstochtelijk verlangen en subtiele verleidingskunst

Thibaut de Champagne zonder zijden

handschoentjes

44 november 2012

Cd-besprekingen

barok

Johann SebaStian bachBach Contextueel II: Bach & LutherMusica Amphion, Gesualdo Consort o.l.v. Pieter Jan BelderEtcEtEra Ktc 1442 (cd + boEK) / €€

Bach Contextueel, een vorig jaar gestart project van Musica Amphion en het Gesualdo Consort, werpt licht op de praktijk uit Bachs tijd door cantates thematisch te combineren met motetten en orgelwerk. De opnamen voor dit tweede deel werden gemaakt in het Duitse Glauchau, waar een Silberman-norgel staat, het type instrument waar Bach zelf op speelde. De zangers, één per partij, worden opgesteld op de orgelgalerij, zoals Bach dat ook deed, en

het orgel speelt een belangrijke rol in de uitvoering van de cantates. Hier klinken twee cantates die Bach baseerde op liederen van Maarten Luther: Ein feste Burg ist unser Gott en Christ lag in Todes-banden. Daarbij klinken ook de

koraalvoorspelen op het orgel. Die aanpak snijdt hout, bleek al uit het eerste deel van deze serie. Cantates en orgelwerken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vocalisten en instrumentalisten produceren een ensembleklank die de grote ruimte geheel weet te vullen. Daarbij is – lof voor de opnametech-nici! – ieder woord te verstaan en klinkt het orgel magistraal. Dit tweede deel gaat bovendien vergezeld van een mooi boek waarin, ook in het Nederlands, veel achtergronden worden belicht. Dit geeft deze toch al bijzondere uitgave nog extra meerwaarde.

Marcel biJlo

barok

antonio ViValdiNuova stagione – ConcertiGli Incogniti o.l.v. Amandine BeyerZig-Zag tErritoirEs ZZt310 / €€

Sprankelender dan sprankelend. Vivaldi als een razende roeland. Het valt je meteen op als je deze cd hoort: de uitzonderlijk snelle tempi. Alle allegro’s klinken als presto’s, waardoor de muziek een buitengewone vinnigheid en vaart krijgt. Soms kunnen de solisten (orgel, cello, traverso, viool) het nauwe-lijks bijbenen, ze vliegen bijna uit de bocht. Dirigente Amandine Beyer weet de boel echter op de rails te houden en spoort haar ensemble Gli Incogniti aan tot uiterst vurige Vivaldimonumentjes. Twee daarvan worden gepresenteerd als world premiere recordings, het Orgelconcert RV 808 en het Vioolconcert RV 194. Of dat echt zo is, is lastig te beoordelen, maar we nemen het graag aan. Het tekent in elk geval de inzet van dit team, dat kort geleden de musicoloog Olivier Fourés aantrok om te zorgen dat allerlei onbekend gebleven juweeltjes onder het stof vandaan worden ge-haald. Gli Incogniti neemt niet enkel genoegen met gangbaar repertoire, maar wil op elke nieuwe cd met wat noviteiten komen. In combinatie met het be-vlogen spel, alsmede de prachtige akoestiek van een kerkje in het Portugese Póvoa de Varzim, leidt dit hier tot een prachtproductie die elke Vivaldiliefheb-ber zal omhelzen.

JoS Van der Zanden

barok

diVerSe coMponiStenIo son feritoLa Violetta o.l.v. Paulina van LaarhovenZEfir ZEf 9630 / €

Rond 1600 ontwikkelde zich in Italië een nieuwe manier van componeren waarbij niet langer meerstemmigheid, maar solo met begeleiding de norm werd. Die overgang voltrok zich absoluut niet in één keer. Componisten wa-ren begin zeventiende eeuw nog volop bezig met het verwerken van de erfenis van hun voorgangers. Op deze cd klinken variaties die vroege zeventiende-eeuwers schreven op werken van Giovanni Pierluigi da Palestrina, maar ook werk van Monteverdi en van componisten die nog iets jonger zijn, zoals Luigi en Salamone Rossi (geen familie van elkaar, trouwens). Er is zóveel van dit soort muziek en het is allemaal zó mooi dat het nog lastig is een cd-program-ma te kiezen! Vooral de post-Monteverdigeneratie heeft veel te bieden dat nog nauwelijks bekend is. Paulina van Laarho-ven is al jaren als gam-biste verbonden aan La Sfera Armoniosa, een ensemble dat zich grondig verdiept in de Italiaanse zeventiende eeuw. Met haar eigen ensemble La Violetta vervolgt ze die weg en dat levert hier een prachtige cd op. Heerlijk ruisende gamba’s, harp en luit, aangevuld met de schitterende stem van Anna Maria Wierød. De debuut-cd van La Violetta is kortom een voltreffer.

Marcel biJlo

barok

GreGor WernerPro AdventuArs Antiqua Austria o.l.v. Gunar Letzbor (viool)challEngE classics cc72513 / €€

Bij veel barokmuziek zit de schoonheid in de details. Soms vereist de muziek dan ook enig herluisteren om de kwaliteit te kunnen destilleren. Maar de mu-ziek van Gregor Werner (1695-1766) hoef je geen tientallen keren af te spelen om te ontdekken dat de harmonische ontwikkelingen sporen van originaliteit verraden. Bij Werner zit de kwaliteit aan de oppervlakte. Het kwartet in F,

de goed gekozen opening van deze cd, wijst erop dat we te maken hebben met een begenadigd, expres-sief contrapuntist die vol verrassingen zit. Werner werkte aan het hof van de

Esterházy’s, waar hij tientallen missen en vele oratoria componeerde. In 1761 kreeg de kapelmeester gezelschap van Joseph Haydn. Dat Haydn in de laatste maanden van zijn leven nog werkte aan een editie van Werners kwartetten, geeft wel aan hoe hoog hij zijn oudere collega achtte. Of de introducties van de kwartetten al dan niet door Haydn zelf zijn toegevoegd, dat blijft een onder-werp van discussie. Op de cd worden de kwartetten afgewisseld met vocale stukken en een concert voor twee violen, twee chalumeaux en orgel. Ze krij-gen van dirigent-violist Gunar Letzbor en zijn ensemble Ars Antiqua Austria een piekfijne uitvoering.

MerliJn KerKhof

www.klassiekezaken.nl

Ruisende gamba’s en een schitterende stem

Gregor Werner piekfijn uitgevoerd

Bach in context, met magistraal klinkend orgel

Vivaldi als een razende roeland

45 november 2012

cd-beSpreKinGen

opera

GeorG Friederich händelAlessandroLawrence Zazzo, Yetzabel Arias Fernández, Raffaella Milanesi, Martín Oro e.a., Deutsche Händel-Solisten o.l.v. Michael FormPC 10273 (3 Cd’s) / €€€

Händels Italiaanse opera’s maken enorm veel opgang de laatste jaren, maar blijven – laten we eerlijk wezen – in studio-opnames vaak een beetje hangen in fraaie muzikale exercities met de dramatische inslag van een defecte mat-tenklopper. Alessandro wordt in muziekboeken over het algemeen ongunstig besproken: de componist moest vooral zorgen voor de aria’s van de rivalise-rende prima donna’s Cuzzoni en Faustina en de opera zou daardoor als thea-terstuk oninteressant zijn. Mijn hemel, nee: de held doorbreekt de ouverture met een sprong door een gat in de stadsmuren en terwijl twee dames om hem treuren, klopt hij de vijand in een verfrissend stukje aanvalsmuziek. In een goed geregistreerde liveopname, zoals deze onder leiding van Michael Form, komt zo’n scène voortreffelijk uit de verf, zeker met de viriele countertenor Lawrence Zazzo als Alessandro. Yetzabel Arias Fernández en Raf-faella Milanesi als de love interests zijn wellicht niet altijd perfect, maar laten ons voelen dat hun rollen voor twee grote diva s geschreven zijn. Hoewel er een paar coupures in deze uitvoering zitten, profiteert de luisteraar van het liveaspect: we voelen telkens aan waarom bepaalde aria’s gezongen worden en wat ze tot uitdrukking brengen. Misschien horen we niet de all star cast waar een rivaliserende opname mee schermt, maar het is wel all exciting, all the time.

hein van eekert

opera

W.a. MozartLa finta giardinieraSophie Karthäuser, Jeremy Ovenden e.a.,Freiburger Barockorchester o.l.v. René JacobsHarmonia mundi HmC902126.28 (3 Cd’s) / €€€

René Jacobs weet opnieuw te verrassen met deze opname van Mozarts rela-tief onbekende opera over ‘de vermomde tuinierster’, gecomponeerd toen de componist achttien jaar was. Niet de originele versie, maar een postume, opnieuw georkestreerde versie uit 1796 staat op de lessenaar, gelukkig zonder de toen aangebrachte coupures. Het blijft een vroege opera, maar dan sti-listisch vermomd als een later werk, met een groter orkest en prominentere houtblazers. Of dit nu de versie is die Mozart ei-genlijk voor ogen stond, zoals Jacobs beweert, is niet te achterhalen, maar het resultaat is in ieder geval niets minder dan een muzikaal feest. De cast, met overwegend jeugdige en lichte stemmen, vormt een hecht ensemble en lijkt zich uitstekend te verma-ken, met voorop een stralende Sophie Karthäuser. Jacobs dirigeert de musici van het Freiburger Barockorchester, met hun wat bijtende timbre, met de dramatische flair en opvallende accenten die we inmiddels van hem gewend zijn. Hij laat de muziek buitelen, dansen en kolken. Zoals wel vaker bij Jacobs’ eigenzinnige opnames kun je het gevoel krijgen in een muzikale achtbaan te zitten. Het karretje blijft soms maar net op de rails, maar het is zonder meer een adembenemende rit, onder leiding van een meesterlijke verhalenverteller.

BenjaMin rous

opera

Bedrich sMetanaThe Bartered BrideDana Buresová, Thomás Juhás, Ales Vorácek e.a.,BBC Singers, BBC Symphony Orchestra o.l.v. Jirí BelohlávekHarmonia mundi HmC 902119.20 (2 Cd’s) / €€

Marenka en Janík houden van elkaar, maar haar vader wil haar aan de zoon van een rijke landeigenaar uithuwelijken. Met behulp van een slimme list komt uiteindelijk alles goed, want het blijkt dat Janík de oudste zoon van de rijkaard is. Prodaná vevesta, de eerste nationale Tsjechische opera, was vanaf het begin een enorme hit en dit niet alleen binnen de landelijke grenzen. De heerlijke melodieën, de aanstekelijke volksdansjes, het leuke feel goodver-

haal...zeg daar maar eens nee tegen! Tenzij je in Nederland woont, want voor zover ik weet werd de opera hier de laatste dertig jaar nergens uitgevoerd. Er bestaan een paar goede op-namen van, maar de meeste zijn oud en veelal in het Duits,

een nieuwe is dus meer dan welkom. Ik ben een enorme fan van Jirí Belohlávek en mijn bewondering voor hem stijgt met de dag. Zelden eerder heb ik de muziek zo aanstekelijk gespeeld gehoord, zo wervelend, zo uitnodigend tot glimlachen. De – mij – onbekende zangers zijn allemaal goed. Dana Buresová (Marenka) doet mij Lucia Popp niet vergeten, maar haar timbre is heerlijk licht, net van een mokkend kind. Thomás Juhás lijkt een beetje op de jonge Dvorský en Ales Vorácek is een voortreffelijke Vasek.

Basia jaWorski

opera

vincenzo BelliniIl PirataCarmen Giannattasio, José Bros, Ludovic Tézier, Victoria Simmonds e.a.,London Philharmonic Orchestra o.l.v. David Parry oPera rara orC45 (3 Cd’s) / €€€€

Il Pirata, een van de mooiste opera’s van Bellini, is voor de meeste mensen niet meer dan een titel. Logisch, hij wordt bijna nooit meer opgevoerd en ook maar zelden opgenomen. Carmen Giannattasio’s timbre is veel lichter en minder dramatisch dan dat van Callas en veel stroever dan dat van Ca-ballé, maar als je hun stemmen even uit je hoofd zet kun je niet anders dan toegeven dat ze heel wat te bieden heeft, zeker in haar waanzinaria. Meer moeite heb ik met de heren. Ludovic Tézier is een voortreffelijke zanger, maar belcanto... nee. Daarvoor is zijn bariton niet soepel genoeg. Toch: in

de passages waarin hij wat min-der coloraturen te zingen heeft en gewoon autoritair mag zijn, is hij zonder meer overtuigend. José Bros gold ooit als één van de meest veelbelovende jonge bel-cantozangers van zijn generatie, een belofte die eigenlijk nooit is

ingelost. Prima hoogte, goede coloraturen, maar zijn stem komt af en toe geknepen over. De laatste scène behoort tot de sterkste die Bellini ooit componeerde – u hoort er al Donizetti’s Lucia in. Ook het openingskoor uit de tweede acte: Che rechi tu kun je bijna letterlijk in Macbeth (en in Luisa Miller!) van Verdi terugvinden. David Parry dirigeert meer dan bevlogen.

Basia jaWorski

De dramatische flair van René Jacobs

Il Pirata, een van de mooiste opera’s van Bellini

Smetana aanstekelijk en wervelend onder Jirí BelohlávekAll exciting,

all the time

46 november 2012

cd-BesprekinGen

opera

Antoine DAuvergneLa VénitienneKatia Velletaz, Chantal Santonm e.a., Les Agrémens & Choeur de Chambre de Namur o.l.v. Guy Van WaasRiceRcaR Ric 327 (2 cd’s) / €€

Absoluut watertanden hier! Het begint al met het lucide artikel over An-toine Dauvergne (1713-1797) en diens carrière, van begenadigd violist in de Chambre du Roi in Versailles tot muziekmeester van de Slaapkamer van de Koning, gezaghebbende in de Concerts Spirituels en baas van de Académie Royale. En toch heeft u waarschijnlijk nooit van hem ge-hoord. Toen in 1789 de Bastille werd bestormd, was het rap gedaan met de top-entertainer van het Ancien Régime. Ruim voor de Revolutie had Dauvergne zich met succes gewijd aan balletten en tragédies lyriques, en met La Vénitienne (1768) waagde hij zich aan het destijds binnen de opera van Parijs heikele genre van de comédie lyrique. Het verhaal is wonderbaarlijk dun: twee vrien-dinnen voelen wel wat voor die ene adonis en gunnen elkaar het licht in de ogen niet. Met tussenkomst van een stuntelig hulpje à la Papageno en een heuse tovenares komt het toch nog goed. De Belgische dirigent Guy Van Waas breekt hier terecht een lans voor een operacomponist die het midden houdt tussen Rameau en Gluck. Zijn gezelschap kan niet helemaal tippen aan de tegenwoordige muzikanten van het Louvre onder Marc Minkowski, maar genieten blijft het!

ArjAn vAn Dijk

opera-aria’s

Diverse componistenOpera AriasMarie-Nicole Lemieux,Les Violons du Roy o.l.v. Bernard LabadieNaïve v 5264

Een spannende en verrassende recital-cd samenstellen is geen sinecure: al doe je je best, je ontkomt niet aan de onvermijdelijke krakers. Che faró, in een voor mijn oren vreemde zetting, en Voi, che sapete ontbreken dan ook niet, maar voor de rest is het recital van Marie-Nicole Lemieux niet echt alledaags te noemen. Lemieux is een echte alt, iets waar wij niet meer aan gewend zijn. Soms denk je naar een countertenor te luisteren, of naar een jonge versie van Marylin Horne of een tweelingzus van Ewa Podles – zeker ook omdat haar coloraturen zo perfect zijn. Daar ben ik werkelijk stil van. Venga pur van Mozart is voornamelijk virtuoos, maar in Se non piange un infelice van Haydn weet Lemieux bij mij een zeer gevoelige snaar te raken. In Jupiter, lance la foudre (uit Iphigé-nie en Aulide) is ze voornamelijk hys-terisch en woest. Het – mij onbe-kende – ensemble Les Violons du Roy dat onder leiding staat van Bernard Labadie is een prima en zeker zeer bedreven begeleider, maar ik kan er niets aan doen dat ik de musici (voornamelijk de strijkers) af en toe vals vind klinken, alsof wij weer terug in de tijd zijn gegaan van de oudemuziekpraktijk.

BAsiA jAworski

opera

georg FrieDerich hänDelAgrippinaDiverse solisten, Saarländisches Staatsorchester o.l.v. Konrad Junghänel iNteRgRoove classics igc004-02

(2 cd’s) / €€€

Händel schreef in 1709 voor het carnaval van Venetië een opera vol list, bedrog en intriges aan het hof van de Romeinse keizer Claudius I. Diens echtgenote Agrippina schuwt geen middel om haar zoon Nerone op de troon te krijgen nadat haar man dood is gewaand. Maar Claudius leeft en eist dat Ottone, verliefd op Poppea, hem opvolgt. Kortom, een he-dendaagse soap is er niets bij. Het werk werd een doorslaand succes in

de dogenstad, en kende vele opvoeringen in binnen- en buitenland. In onze dagen geniet Agrippina binnen de revival van Händelopera’s re-delijke bekendheid, zowel op cd als in het theater. Konrad

Junghänel, leider van het beroemde ensemble Cantus Cölln, waagde zich in 2008 aan een scenische uitvoering in het Saarländisches Staatstheater in Saar brücken. En met succes. Mede doordat hij tijdens deze productie op verantwoorde wijze een aantal coupures aanbracht zit de vaart er goed in, en dat werkt uitstekend. Zo komen niet alleen de contrasten in sfeer en emoties goed tot hun recht, ook het verhaal wordt op een vlotte, moderne manier verteld. De combinatie met Händels briljante muziek ten slotte maakt van deze liveopname een ware muzikale soap avant la lettre.

FrAns jAnsen

jazz

SleeperKeith Jarrett, Jan Garbarek, Palle Danielsson, Jon ChristensenecM 2290_91 (2 cd’s) / €€

Dat er in april 1979 in Tokio wonderen werden verricht wisten we al. In 1989 werd onder de titel Personal Mountains al een andere set van dit memorabele concert van het kwartet van pianist Keith Jarrett uitgebracht. Jarrett en zijn mannen (Jan Garbarek: tenor- en sopraansax, Palle Danielsson: contrabas, Jon Christensen: drums) geraakten in die maand meerdere malen in een cre-

atieve geestestoestand die door jazzmuzikanten vaak the zone wordt genoemd, een paralleluniversum waar artistiek gezien alles op zijn plaats valt, waar de musici ver boven zichzelf

uitstijgen, waar de muzikale optelsom oneindig veel hoger uitvalt dan de aardse som der delen. Personal Mountains was een album dat naar meer deed verlangen, en dat meer is er nu in de vorm van de dubbel-cd Sleeper. De op-nieuw gemixte opnamen, die jarenlang in de kluis hebben gelegen, laten vier musici horen die met één stem spreken. De organisch spelende ritmesectie creëert een bedding waarin het solistische meesterschap van Jarrett en Gar-barek de luisteraar na al die jaren nog steeds doet duizelen. De jazz werd in de jaren 70 door menig ‘kenner’ dood verklaard. Zelden werd hun ongelijk zo majestueus verklankt.

ruuD meijer

www.klassiekezaken.nl

Marie-Nicole Lemieux raakt gevoelige snaar

Vier musici die met één stem spreken

Muzikale soap avant la lettre

Absoluut watertanden hier!

47 november 2012

cD-Besprekingen

1 2 3 4 5

6 7 8

9 10 11

12 13

14 15 16 17

18

19

20 21

22 23 24

25

26 27

28 29

30 31 32

33 34 35

36 37

38

puzzelJan Peter Raat

OplOssing puzzelKlassieke Zaken Magazine nr. 5-2012Symfonieorkest

prijs-winnaars

De prijswinnaars ontvangen een cd met Salve Regina door Il Pegaso. Met dank aan Brilliant Classics.

Naam PlaatsDhr./Mw. e. MuijDerMan zuTphenDhr. a.n. neleMans ensCheDeMw. h.T.g. wOlTers grOningenDhr./Mw. r.a.j. pOvel OOsTerBeeKDhr. j.g. aMesz rOTTerDaMMw. M. De Dreu nijMegenDhr./Mw. g. sMiT rOeTers leeuwarDenDhr. j. zanDBergen aMersFOOrTMw. M. van es alMelODhr. j. De lange gOuDa

OplOssing

Horizontaal

1 Ballet van Tsjaikovski 7. Oratorium van Mendelssohn 9. Weerklank 12. Italiaanse componist 13. Lento 14. Instrument dat de toonhoogte aangeeft 18. Techniek van musiceren waarbij het toeval een rol speelt 20. Klein muzikaal gezelschap 22. Aantal gebundelde concerten 23. Aantal leden van een kwartet 25. Catharina van….27. Duits componist en pedagoog 28. Antimetrische figuur 30. Beatle John31. Aafje Heynis en Kathleen Ferrier zijn….. 33. Nederlandse schilder 38. Nederlandse componist

Verticaal:

2. Geluid door periodiek trillen 3. Vioolbouwer 4. Muzieknoot 5. Vocale compositie 6. Franse impressionist 8. Somber, naargeestig 10. Kunstenaarsstroming 11. Lage mannenstem 15. Engels componist 16. Blaasinstrument 17. Solopassage in een concert 19. Toneelmuziek van Grieg 20. Christmas Carol21. Oude muzieknoot23. Altviool 24. Keervers26. Franse violist-componist 29. Ritmische parlando 32. Engelse barokcomponist 33. Figuur uit Peer Gynt 34. Onderwijzersopleiding 35. Italiaanse componist 36. Lofzang 37. Toonsoort

KruiswOOrDpuzzel:

Stuur uw oplossing met naam, adres en/of e-mailgegevens voor 28 december 2012 naar: Vereniging Klassieke Zaken, Postbus 226, 1200 AE Hilversum of algemeen@klassiekezaken.nl. Onder de goede inzenders worden 10 cd's verloot van het klassieke album Vijftig tinten grijs. Met dank aan EMI Classics.

20 9 29 14 28 3 23 27 1 38 5 36 12 17 15 25 2

48 november 2012

www.klassiekezaken.nl

HHonderd jaar geleden geboren, tien jaar gele­den overleden. Bij iedere componist van enige naam zou dit voldoende reden moeten zijn om een feestje te bouwen. Niet bij de Catalaan Xavier Montsalvatge die, net als zijn genera­tiegenoot Federico Mompou, min of meer gedoemd is voort te leven in de schaduw van de grote drie van Spanje: Albéniz, Granados en Falla. Ondanks het feit dat Montsalvatge minstens een kwartier muziek heeft af­geleverd waarmee hij de eeuwigheid zal halen.

Is dat niet wat overdreven? Ja en nee. De voor­namelijk in Barcelona actieve componist, muziekcriticus en conservatoriumdocent heeft weliswaar geen groot oeuvre nagelaten maar iedere mezzosopraan kent zijn Cinco Canciones Negras (Five Negro Songs). De melodische kracht en de betoverende ‘Caraïbische’ sfeer van deze liederen zijn on­weerstaanbaar. Ze zijn gewoon niet meer weg te denken uit het repertoire van iedere vocalist die ook het Spaanse terrein wil verkennen. Van al het andere dat Montsalvatge daarnaast schreef weten we bijna niks.

Het overlijden van de Amerikaans­Neder­landse mezzo Nan Merriman (in juli), waar ik in mijn vorige column aandacht aan be­steedde, inspireerde me op zoek te gaan naar

ander werk van de Catalaan. Merriman zong meestal alleen de nummers vier en vijf uit de Cinco Canciones Negras: het vertederende slaapliedje voor een zwart kindje plus het daaropvolgende, uitbundig swingende Canto negro. Verrukkelijke muziek die naar meer smaakt, zeker als het zo indringend wordt gebracht als Merriman dat deed (nog te horen op haar Testament­cd met French & Spanish Songs).

Maar wat schetst mijn verbazing? In de net gestarte serie La Música de Espana van het Engelse label Chandos wordt een hele cd ge­wijd aan composities van Montsalvatge. Uit­eindelijk toch nog gerechtigheid. Behalve een complete versie van de Cinco Canciones Negras uit 1946 (ditmaal in de effectieve orkestratie die hij drie jaar later maakte – had ik nog nooit gehoord!) ook zijn virtuoze Partita voor orkest uit 1958, een fascinerend vierdelig ballet Calidoscopi simfònic (zijn opus 61) en tot slot de verrassende Simfonia de Rèquiem uit 1985.Kenners van het klassieke repertoire zullen niet zoveel moeite hebben de inspiratiebron­nen van Montsalvatge te lokaliseren. Darius Milhaud bij de Cinco Canciones, William Walton in de Partita en in de Simfonia de Rèquiem – afgezien van het Dies Iraethema – ook de geest van Britten en zelfs die van Messiaen. Kennelijk stond Montsalvatge gedurende zijn hele carrière open voor invloeden van buitenaf. Je kunt mindere voor­beelden kiezen! De kunst is natuurlijk om er iets eigens aan toe te voegen. En die kunst beheerste hij als groot vakman en briljant orkestrator volledig.

Ik ben Juanjo Mena, de nieuwe Spaanse chef­dirigent van het BBC Philharmonic, dank­baar dat hij (mij in ieder geval) de oren heeft geopend voor een kant van Montsalvatge die ik nauwelijks kende. Zijn ‘requiemsymfonie’ zou net zo vaak moeten worden uitgevoerd en opgenomen als de Sinfonia da Requiem van Britten. Beter laat dan nooit. De hommage

van Chandos aan de Catalaan vormt een mooi vervolg op een eerdere uitgave in deze reeks. Toen stond Manuel de Falla centraal en zorg­den de pianist Jean­Efflam Bavouzet, Juanjo Mena en het BBC­orkest uit Manchester voor een magnifieke versie van Nachten in de tuinen van Spanje. Al blijft Alicia de Larrocha de ideale solist in dit verkapte pianoconcert.

einDeliJk aanDaCHT VOOR XaVieR MOnTsalVaTGe

Column Hans Heg

Xavier montsalvatgeSIMFONIA DE RèqUIEM,

CALIDOSCOPI SIMFòNIC, CINCO CANCIONES NEGRAS, PARTITA Clara Mouriz, BBC Philharmonic

o.l.v. Juanjo Mena CHandos 10735

manuel de FallaNIGHTS IN THE GARDENS OF SPAIN,

THE THREE­CORNERED HAT, HOMENAJES Jean-Efflam Bavouzet, BBC Philharmonic

o.l.v. Juanjo Mena CHandos 10694

XAVIER MONTSALVATGE:

groot vakman en briljant

orkestrator

49 november 2012

Winkels met postorderservice

Alle besproken cd’s in het magazine zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen.

ALKMAAR Boekhandel Feijn Laat 47 / 072-5409944www.feijn.nl

ALMELOhilarius Broekhuis Koornmarkt 24 / 0546-456717www.boekhandelbroekhuis.nl

AMERSFOORTde algemene BoekhandelLeusderweg 184-188 / 033-4622222www.algemeneboekhandel.nl

AMSTELVEENBijenkorF Cd aFd.Galerij 12 / 020- 4418646BijAmstelveen@shops.fame.nl

AMSTERDAMBroekmans & Van PoPPel Van Baerlestraat 94 / 020-6751653www.broekmans.com

BijenkorF Dam 1 / 020-6257238BijAmsterdam@shops.fame.nl

Charles muziek Weteringschans 193 / 020-6265538charlesmuziek@planet.nl

ConCerto Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467www.concerto.nu

Fame musiC B.V. (magna Plaza) Nieuwezijds Voorburgwal 182 / 020 - 6382525www.fame.nl

APELDOORNnawijn en Polak BoekVerkoPers Marktplein 24 / 055-5212709www.nawijn-polak.nl

ARNHEM muziekhandel Bergmann Koningsstraat 19 / 026-4423014www.bergmann.nl

BijenkorF Cd aFd. Ketelstraat 45 / 026-3554686BijArnhem@shops.fame.nl

BERGEN OP ZOOMQuist Boekhandel Fortuinstraat 22-24 / 0164 240 232 www.quistboeken.nl

BREDAmuziekhandel sPronk Alleen postorder / 076-521 5213www.muziekvanspronk.nl

COEVORDENmusiC store Friesestraat 50 / 0524-517332www.musicstore.nl

DELFTmuziekhandel Van Buytene Binnenwatersloot 16 / 015-2123853www.cdklassiek.nl

DEN HAAGBijenkorF Cd aFd. Wagenstraat 32 / 070-3456345BijDenHaag@shops.fame.nl

Caminada Alleen postorder / 070-3466277www.caminada.nl

Vanleest/PaagmanFrederik Hendriklaan 217 / 070-3383838www.vanleest.nl

DEVENTERde woestijnroos Kleine Overstraat 30-32 / 0570-642491www.woestijnroos.nl

DORDRECHTdordreCht klassiek Voorstraat 435 / 078-6122169info@dordrechtklassiek.nl

DRIEBERGENCd artline V.o.F. Traaij 1-C / 0343-521532www.cdendvd.nl

EINDHOVENBullit klassiek Heuvel Galerie 140 / 040-2465107www.bullitklassiek.nl

BijenkorF Cd aFd. Piazza 1 / 040-2367821BijEindhoven@shops.fame.nl

EMMENPlantage VermeerNoorderstraat 38-40 / 0591-642088www.vermeer.plantage.nl

ENSCHEDEBoekhandel Broekhuis Marktstraat 12 / 053-4325210www.boekhandelbroekhuis.nl

ERMELOriemer & walinga Cd aFd. Stationsstraat 131 / 0341-552405www.riemer-walinga.nl

GRONINGENBoekhandel Van der Velde A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593www.boekhandelvandervelde.nl

het Carillon Oude Ebbingestraat 64 / 050-3123625www.hetcarillon.nl

Plato groningen Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055www.platomania.nl

HAARLEMBruno klassiek Gierstraat 50 / 023-5323240www.brunoklassiek.nl

HEERLENsmeets klassiek & jazz Akerstraat 5 / 045-5715550www.smeetsklassiek.nl

HENGELOBoekhandel Broekhuis Weemenstraat 45 / 074-2910267www.boekhandelbroekhuis.nl

’S-HERTOGENBOSCHPieter Van os Cd Snellestraat 44 / 073-6131150www.pietervanoscd.nl

HOUTENBoekhandel wijsSpoorhaag 144-146 / 030-6353916www.boekwijs.nl

KROMMENIEerwin Vermast Cd-dVd shoP Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382www.erwinvermast.nl

LEEUWARDENBoekhandel Van der Velde Nieuwestad 57-59 / 058-2132360leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl

Poort Voorstreek 6 / 058-2123905www.poortmusic.nl

LEIDEN Firma Van luyken Breestraat 97 / 071-5120035 vanluijken-klassiek@hotmail.com

LEIDEN Plato leiden Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689www.platomania.nl

VelVet musiC Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157www.velvetmusic.nl

MAASSLUISmastersound Noordvliet 29 / 010-5917822peter@mastersoundonline.nl

MAASTRICHTBijenkorF Cd aFd. Achter het Vleeshuis 26 / 043-3256728BijMaastricht@shops.fame.nl

MIDDELBURGde drukkerij Markt 51 / 0118-886874www.drukkerijmiddelburg.nl

NIJMEGENBoekhandel roelants LUX, Marienburg 38-39 / 024-3221734www.roelants.com

kroese klassiek Molenstraat 126 / 024-3221346www.kroese-online.nl

OLDENZAALlansink hiFi, Video & Cd’s Grootestraat 20 / 0541-512981lansinkhifi@planet.nl

RODENBoekhandel daan nijman Heerestraat 87 / 050-5012967http://www.daannijman.nl

ROOSENDAALhet VerBoden rijk Passage 8-14 / 0165-529223www.verbodenrijk.nl

ROTTERDAMBijenkorF Cd aFd. Coolsingel 105 / 010-2131170BijRotterdam@shops.fame.nl

Vanleest donner klassiekLijnbaan 150 / 010-4046100www.vanleestklassiek.nl

SNEEKBoekhandel Van der Velde Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900sneek@boekhandelvandervelde.nl

UTRECHTBijenkorF Cd aFd. St. Jacobstraat 1a / 030-2314465BijUtrecht@shops.fame.nl

BoudisQue ClassiQue Vredenburg 31 / 030-2394030www.boudisque.nl

VENLOsounds reCordshoP BV Parade 66 / 077-3510625www.sounds-venlo.nl

WIJK BIJ DUURSTEDEBoekhandel Pettinga Markt 12 / 0343 – 577300boekhandelpettinga@planet.nl

ZUTPHENmusiC all in Beukerstraat 24 / 0575-516444www.musicallin.net

ZWOLLEPlato zwolle Klokkensteeg 14 / 038-4225354www.platomania.nl

Gemiddelde adviesprijzen bij de aangesloten Klassieke Zaken Specialisten:5 - 20 euro = €   21 - 35 euro = €€  36 - 50 euro = €€€   51 euro en meer = €€€€

klassieke zakensPeCialisten

50 november 2012

NU SLECHTS

69,95 54 ,95KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

biedt u deze uitgave aan.

cLubLEdEn5,-KortIng

frANcis poulENcoeuvres complètesDiverse uitvoerenden

Emi 50999 972165 2 0 (20 cd’s) / 126 621 vKZ

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 25 januari 2013.

20cd box

ExclusiEvEBoxAANBiEdiNg

DE mENSELijkE mELoDiE vaN FraNCiS PoULENC‘Half monnik, half kwajongen’. met deze beroemde woorden omschreef de Franse criticus claude rostand zijn landgenoot Francis poulenc. en daarmee zei hij niets te veel. poulenc leefde een vol leven, deed aan de ene kant alles wat God ver-boden heeft en was aan de andere kant een zeer devoot mens. en zo is ook zijn muziek. Dezelfde man die een speels Concert champêtre schreef voor klavecimbel en orkest en de dramatisch dwarse eenakter La voix humaine, componeerde ook de mooi-ste twintigste-eeuwse religieuze koormuziek. Als er een groot-ste gemene deler is in het complete werk van poulenc dat hier op maar liefst twintig cd’s schitterend bijeen gebracht is, dan is het wel melodie. of het nu de kleinst bezette kamermuziek is of een groots orkestwerk, poulenc zingt zoals alleen poulenc kan zingen. Direct verstaanbaar, menselijk, uitgelaten vrolijk, intens droevig of dramatisch krachtig. luister bijvoorbeeld naar het slot van zijn opera Dialogues des Carmélites en ontdek in elke noot de schoonheid van een nog altijd veronachtzaam-de muzikale grootmeester.