1

KHÔNG THƯỜNG CŨNG KHÔNG ĐOẠN (Bất Thường Diệc Bất Đoạn)

Tác giả Cư sĩ Lý Nhất Quang

Việt dịch Thích Thắng Hoan

I.- THẬT NGHĨA CỦA

KHÔNG THƯỜNG CŨNG KHÔNG ĐOẠN:

Cái gì là “Không thường cũng không đoạn”? Ý nghĩa “Không Thường” chính là tất cả sự

vật không phải cố định vĩnh cữu bất biến, mà là thời khắc nào cũng bị biến đổi mãi mãi. Ý

nghĩa “Không Đoạn” là chỉ trong chỗ biến đổi này chưa từng có dừng lại, cũng chính là chưa có

phút giây nào “Gián Đoạn”. Giả sử như sự sự vật vật trong thế giới này đích thực có thật tại thì

không cần phải phát sanh ra hiện tượng “Không”. Hôm qua có mà hôm nay không thì đây chính

thuộc về “Đoạn”. Còn nếu như có vĩnh cữu thì đó chính thuộc về “Thường”. Thử hỏi thế giới

hiện thật đây là “Đoạn” như thế nào và “Thường” như thế nào? Đúng ra sự sự vật vật trên thế

giới đều là “Không, không phải thường cũng không phải đoạn”. Tại sao thấy được? Bồ Tát

Thanh Mục ở trong “Trung Luận” trình bày: “....... Đáp rằng: không thường. Tại sao thế? Vì thế

gian hiện thấy, con mắt thế gian thấy vạn vật không thường, giống như mầm lúa khi bị biến

hoại, cho nên gọi là không thường. Hỏi rằng: Nếu không thường thì phải đoạn? Đáp rằng:

không đoạn. Tại sao thế? Vì thế gian hiện thấy, con mắt thế gian thấy vạn vật không đoạn,

giống như lúa có mầm, cho nên gọi là không đoạn.......” Câu “Thế gian hiện thấy” ở trong Trung

Luận đề cập là chỉ cho con mắt của thế gian thấy vạn vật không thường và không đoạn. Đây đặc

biệt là nhấn mạnh về sự quán sát nơi vạn pháp. Muốn quán sát hữu hiệu thì phải nương theo đề

mục dưới đây để thảo luận. Đề mục dưới đây là “Tứ độ không thời liên tục khu biệt”. (Tứ là

bốn thứ, Độ là gốc độ, Không là không gian, Thời là thời gian, Liên Tục là vận động, Khu biệt

là riêng biệt. Nghĩa là bốn thứ riêng biệt là: gốc độ, không gian, thời gian và vận động). Bốn thứ

quán chiếu của đề mục này cũng đều dựa trên sự tướng để nhận thức; nguyên vì vật chất chính

là chỗ thảo luận không gian, thời gian, vận động của vật lý cận đại. Gốc độ di động của vật chất

là nguyên nhân sản sanh ra thời gian (không thường), phạm vi di động của vật chất chính là

không gian (không đoạn). Chỗ không đoạn của vật chất vận động cũng là điều kiện sản sanh

“bốn độ không thời liên tục khu biệt”, từ đó nhận biết không gian và thời gian đều không có tự

tánh và chúng có mặt đều do vật chất quan hệ lẫn nhau hiện ra hình tướng, cả đến vật chất xét ra

cũng không thể có bản tánh, cho nên gọi chung là “Tánh Không”. Riêng vật chất thì rất dễ khảo

sát và muốn tìm kiếm nguyên lý “Không thường cũng không đoạn”, đề mục chính ở đây là phải

căn cứ nơi vật chất qua sự quan hệ của “Tứ độ không thời liên tục khu biệt” để quán sát.

II.- THƯỚC ĐO VÔ CÙNG VÀ THƯỚC ĐO THỜI GIAN:

Vì hiểu rõ sự ngộ nhận vấn đề “Thường” và “Đoạn”, cho nên chúng ta cần phải tiếp tục thảo

luận kỹ càng hơn. Nơi “Số Học” nói rằng: Một đường thẳng hai đầu hướng về hai phía có thể

kéo dài ra vô hạn và cũng được gọi là đường thẳng vô thỉ vô chung. Trên quan điểm vô thỉ vô

2

chung nầy chúng ta có thể đem ra đối chiếu trong sự diễn biến của sự sự vật vật để giải đáp vô

thỉ và vô chung. (Vì đã hiểu rõ thật tánh vô thỉ vô chung của đường thẳng nầy, chúng ta trước

hết tạo ra một bộ phận của đường thẳng ở nơi hai đầu, mỗi đầu một mũi tên biểu hiện vô thỉ vô

chung. Như đồ hình 1 biểu thị)

Đồ Hình 1:

A B

Lại hỏi tiếp, lý do “không đoạn” của đường thẳng là ở chỗ nào? Trang Tử trả lời rằng: “Roi

ngựa một thước, mỗi ngày cầm phân nửa của nó, muôn đời không hết”. Đây chính là nói: đem

đường thẳng chia xẻ, chia xẻ đến nhỏ vô cùng, liền thành một điểm cực nhỏ, Phật Học gọi một

điểm cực nhỏ là “cực vi”. Khoảng cách của mỗi điểm thì không có giới hạn; giả sử mỗi điểm

đều có đầu mối, nghĩa là từ đầu mối này đến đầu mối kia nếu có giới hạn thì chính điểm nào

hoàn toàn không phải điểm? Đã là không phải có điểm giới hạn thì chúng ta có thể tiếp tục chia

xẻ đường thẳng ra xa hơn nữa. Để xác định khoảng cảch của mỗi điểm không có giới hạn chính

là tánh liên tục. Cho nên đường thẳng được gọi là tánh liên tục và tánh liên tục đây chính đã

biểu hiện rõ ý nghĩa “không đoạn” của đường thẳng.

Đường thẳng có thể biểu thị “không thường” như thế nào? Bản thân đường thẳng đã là pháp

biểu hiện lý “không thường”. Nguyên vì bản chất của “Một đường thẳng là do các điểm tập hợp

không cùng tạo thành, đối với trên đường thẳng một điểm thích hợp thì có một thật số cùng đối

ứng”. Đơn giản mà nói: ở một điểm trên một đường thẳng có thể ghi vào một thật số và cứ như

thế ghi mãi đến vô thỉ vô chung. Những thật số đem ghi vào trên một đường thẳng thì cũng

giống như đồ hình 2 biểu thị :

ĐỒ Hình 2:

Vô Thỉ -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 Vô Chung

Đường thẳng như thế gọi là Tố Số Tuyến, cũng chính là “Thước đo vô cùng”. Có hiểu rõ

“Thước đo vô cùng” đây thì mới có thể cùng thời gian hợp lại bắt đầu bàn luận. Trên sự quan hệ

3

của “thước đo vô cùng” với “thời gian” chúng ta mới tìm ra được đạo lý “không thường”. “Thời

gian”, đây là một danh xưng không ngoài sự quan hệ liên tục ba đời của quá khứ, hiện tại và vị

lai. Quá khứ là vô thỉ, vị lai là vô chung, hiện tại cũng là quá khứ của sát na. Nếu đem “Hiện

Tại” ra quán sát, chúng ta nhận thấy như Đồ Hình 3 biểu thị:

Đồ Hình 3 biểu thị:

Quá \khứ A Hiện Tại B Vị Lai

Đoạn đường A và B cho là “Hiện Tại”, như thế “Quá Khứ” và “Vị Lai” ở hai đầu mũi tên là

biểu thị Vô Thỉ và Vô Chung. Từ đó “Thước đo vô cùng trên thời gian” được thành lập. Thước

đo vô cùng trên thời gian chỉ dùng để hiểu rõ tiện lợi trên thực dụng; nhưng ở đây nếu đem

đường thẳng cải biến làm thước đo hình tròn thì đưa đến một nhận thức khác; nguyên vì hình

tròn không tìm ra được chỗ mở đầu và cũng không tìm ra được địa điểm kết thúc. Thước đo vô

cùng của hình tròn chính là nguyên lý tiêu biểu cho đồng hồ tính giờ thường ngày. Còn “Thời

gian” ở nơi từng sát na không ngừng chính là chỗ nương tựa để chuyển biến và cũng chính là

nói lên tánh chất “không thường” khiến cho chúng ta không có phương pháp để nắm được thời

gian. Đương lúc chúng ta phát giác được rằng thời gian trước một giây đồng hồ là thời gian

thuộc về “quá khứ”. Thời gian sau một giây đồng hồ là thời gian thuộc về “vị lai”. Thời gian

ngay trong một giây đồng hồ là thời gian của “sát na hiện tại”. Nhìn sâu thêm nửa thời gian

ngay trong một sát na của “hiện tại” thì cũng thuộc về “quá khứ”. Đây chính là nói lên “không

thường”, là vĩnh viễn không thể tìm được nguyên lý thật tại của “thời gian”. Chúng ta chỉ có thể

ghi chép được “thời gian” ở trên thước đo không linh động để trợ giúp tìm kiếm dấu vết “không

thường cũng không đoạn” của vạn sự vạn vật.

III.- “KHÔNG THƯỜNG CŨNG KHÔNG ĐOẠN” CỦA THỜI GIAN:

Thời gian là do ghi lại sự biến đổi của ngoại vật được xác định bởi giây, phút, khắc (15

phút), giờ, ngày, tháng, năm..v..v.....Chúng ta khi xé đi mỗi tờ lịch cho đó là thời gian mỗi ngày

và tợ hồ xem chừng như có gián đoạn. Thật tế chúng ta lại không có nắm được chỗ vững chắc

của thời gian để ghi lại. Giả sử chúng ta bắt đầu đem mỗi năm, mỗi tháng, mỗi ngày, mỗi giờ,

mỗi giây nối liền nhau làm tọa độ thời gian vô cùng trên thước đo: thì trong thời gian của mỗi

năm lại có thời gian của mỗi tháng liên tục làm việc biến đổi đó; trong thời gian của mỗi tháng

lại có thời gian của mỗi ngày liên tục làm việc biến đổi đó; tiếp tục suy xét thêm nữa thì sự liên

tục của mỗi ngày là giờ; sự liên tục của mỗi giờ là phút; sự liên tục của mỗi phút là giây. Theo

4

khoa học mỗi phút có một phần triệu giây, một phần nghìn tỷ giây liên tục làm việc biến đổi.

Nhân đây đối với thời gian khái niệm liên tục, chúng ta lại tinh tế thêm nữa cũng có thể phân

chia đến thật nhỏ vô hạn định. Điều đó đủ chứng minh rõ thời gian là tánh liên tục, tức là chỉ

không đoạn của thời gian. Dù cho chúng ta tinh tế quán sát thêm nữa thì cũng như thế; sở dĩ ban

ngày và ban đêm không có chỗ gián đoạn là do địa cầu tự xoay chuyển mà thôi. Như đồ hình 4

biểu thị:

Đồ Hình 4 biểu thị:

Theo Đồ Hình 4 biểu thị địa cầu một mặt đang đối diện với mặt trời là ban ngày, còn một

mặt phía sau lưng của địa cầu là ban đêm. Nơi trong Đồ Hình đây rất rõ ràng địa cầu chỉ báo

hiệu phân chia ra ngày và đêm đều không gián đoạn. Từ bóng tối chuyển thành ánh sáng, hoặc

từ ánh sáng chuyển vào bóng tối, đều là do nơi địa cầu tự luân chuyển cải biến liên tục không

gián đoạn mà ánh sáng và bóng tối không phải mặc nhiên mà đến; ánh sáng và bóng tối của địa

5

cầu quyết định không có vết tích cắt chia ranh giới rõ ràng. Cho nên chứng thật thời gian là

“không thường cũng không đoạn”. Chỗ gọi thời gian tuyệt đối chính đem thời gian xem thành

một dòng tuông chảy, do từ quá khứ vô cùng chảy đến vị lai vô tận. Đây chính là thuyết minh

thời gian “không thường cũng không đoạn”.

IV.- VŨ TRỤ QUAN:

Cơ sở vũ trụ quan hiện đại là cái gì? Chính là nguyên nhân phân chia vũ trụ ra thành phương

pháp “Tứ Độ Không Thời Liên tục khu biệt” (Tứ độ là bốn gốc độ [mỗi một gốc độ có 90 độ],

Không là không gian, Thời là thời gian, Liên tục khu biêt là liên tục phân chia, nghĩa là bốn

gốc độ của không gian, của thời gian và của Liên tục khu biệt). Cái gì là Liên tục khu biệt? Đó

là một thứ dụng cụ của liên tục ------- Thí dụ như mỗi một thước đo là mỗi một gốc độ của

không gian và liên tục đo bao nhiêu thước là bấy nhiêu gốc độ của không gian, đó cũng chính là

chỗ thuật lại khoảng cách vô cùng trên bao nhiêu đốt của thước đo; nguyên vì ở nơi bất cứ

khoảng cách hai đầu của không gian thước đo có thể tùy ý phân chia thành khoảng cách nhỏ của

số mục và phân chia cho đến vô hạn, đây chính là vi tế đặc biệt rất nổi bật của “Liên tục khu

biệt”. Cũng như xe lửa trên một đường sắt dài, chạy đến giờ nào chỗ nào chỉ cần bày tỏ bằng

cách dùng chỗ tiêu điểm riêng biệt khiến có thể biết được ngay; chỗ tiêu điểm riêng biệt đây đã

nói được một gốc độ của không gian, của thời gian liên tục khu biệt. Nhưng chiếc hạm trên

biển cả thì lại hoàn toàn không giống, không chỉ nói ra kinh độ, mà lại còn cần hiểu rõ luôn cả

giao điểm của hai vĩ độ và kinh độ và nhờ đó mới có thể xác định được tàu chiến chạy đến chỗ

địa điểm; chỗ tiêu điểm của kinh độ và giao điểm của vĩ độ đây cũng chính là phân chia hai gốc

độ không gian liên tục khu biệt của chiếc hạm. Cho đến phi cơ bay trên không thì mỗi chiếc đều

có ba gốc độ không gian để trắc nghiệm biết được vị trí của phi cơ bay trên không, không

những chỉ cần hiểu rõ hai chỗ tiêu điểm vĩ độ và kinh độ, mà còn cần hiểu rõ luôn cả độ cao rời

khỏi mặt đất của phi cơ. Đây cũng đã nói sự liên tục khu biệt của phi cơ chính là “không gian”

mà chúng ta đã biết. Không gian của thế giới thì bao gồm ba gốc độ không gian liên tục. Cần

báo cáo đợt phi cơ bay, khi trình bày vị trí của phi cơ thì tất nhiên nói lên vĩ độ X, kinh độ Y,

cao độ Z, đồng thời liền nói thời gian T. Giả sử không đồng ý bàn đến thời gian thì cần phải đợi

nói rõ ra. Thời gian T chính là gốc độ thứ tư. Sự thật phi cơ bay là một liên kết xuyên suốt; khởi

hành bay, bay lên cao, đà bay tới và hạ xuống đất là sự thể không thể không phân chia; chúng ta

không thể đem khởi hành bay và bay lên cao tách riêng ra để xem. Trên thực tế khởi hành bay,

bay lên cao, đà bay tới và hạ xuống đất có thể đem chúng nó tưởng tượng ra một đường cong

của một đường liên tuyến trong “Tứ độ không thời liên tục khu biệt”. Chúng ta quán sát “bốn

gốc độ” nói trên cũng chính là quan sát vũ trụ hiện đại. Trong đó chúng ta có thể căn cứ vào ý

nghĩa của “Tứ độ không thời liên tục” để so sánh “không thường cũng không đoạn” thành một

định nghĩa mới: chỗ gọi “không đoạn”, tức là sự kiện theo thời gian trong không gian chỗ liên

tục lại biến ra vị trí không gian khác, đó gọi là “không đoạn”. Chỗ gọi “không thường”, tức là

không gian của sự kiện theo thời gian mà tiêu diệt, không gian trước và không gian sau quyết

định không đồng nhất, đó gọi là “không thường”.

V.- ĐEM “TỨ ĐỘ KHÔNG THỜI LIÊN TỤC KHU BIỆT”

6

THỬ XEM QUA CHÂN KHÔNG DIỆU HỮU:

Nơi một quyển trong Thư Tịch Khoa Học có một đoạn chỉ dẫn: “Hệ thống ngoài vũ trụ

chính là do tốc độ cao đến mỗi giây 3 vạn 5 ngàn Dặm Anh (500 thước Anh) không thể nghĩ

bàn, hệ thống bên trong thiên hà (sông ngân) rời khỏi chúng ta hướng về phía chỗ xuất xứ thì

không thể biết được. Hoặc giả có thể nói được thì lại không chính xác: chúng nó ở vào khoảng

năm ức năm trước là chính đã bắt đầu bay xa rời khỏi chúng ta; chúng nó “hiện tại” ở chỗ nào?

Chúng nó “hiện tại” còn tồn tại hay không? Những điều đó ai cũng không thể biết rõ. Giả như

đem vũ trụ tưởng tượng của chúng ta phân chia làm ba gốc độ không gian chủ quan và một gốc

độ thời gian nơi đó, như thế những hệ thống bên ngoài thiên hà này ngoại trừ trên phim ảnh

chụp lại, hiện ra những dấu vết tia sáng thời cổ đại nhỏ bé yếu ớt mập mờ ngoài xa, đều không

có tồn tại khách quan. Chỉ có trong hệ thống tham khảo thích đáng (tức là trong Tứ độ không

thời liên tục khu biệt), chúng nó mới đạt được tồn tại thật tế”. Từ nguyên lý đây chúng ta lại có

thể sử dụng “không đoạn cũng không thường” so sánh trong sự tìm đến tình trạng thật tế của nó:

những giải thích của Thư Tịch Khoa Học chỉ căn cứ trên phim ảnh chụp lại những dấu vết tia

sáng nhỏ bé yếu ớt mập mờ; những tia sáng yếu ớt mập mờ xuất hiện đó gọi là “không đoạn” và

hiện tượng không đoạn đây gọi là “Có”. Những giải thích này đều không có tồn tại khách quan,

nguyên vì những tia sáng “không đoạn” nói trên chính bản thân của nó đã thay đổi không gian

và tùy theo thời gian mà tiêu diệt, cho nên gọi là “không thường” và hiện tượng không thường

đây gọi là “Không”. Chỉ có tham khảo thích đáng trong hệ thống “Tứ độ không thời liên tục khu

biệt), những thứ tồn tại “Giả Có” kia thật tế vừa thâu hoạch được đều đã chứng tỏ chính ở trong

“không đoạn cũng không thường” đã hiển hiện ra một thứ “Chân không diệu hữu”.

VI.- KHÔNG ĐOẠN CŨNG KHÔNG THƯỜNG

QUA HIỆN TƯỢNG NƯỚC PHUN:

Đồ Hình 5 biểu thị:

z Vòi nước

y

Nước phun A B

7

x

Theo Đồ Hình 5 biểu thị, trạng thái nước phun nếu như căn cứ nơi “Tứ độ không thời liên

tục khu biệt” mà quan sát thì: đang lúc chúng ta đem phân tử điểm A của nước trong nước

phun, mà điểm A đó trong sát na theo thời gian hoàn toàn đã ở điểm B. Khi tìm trở lại điểm B,

điểm B cũng rất nhanh chóng rơi xuống nơi trong hồ. Lập tức liền giúp chúng tìm được điểm

nước, chỗ tìm được điểm nước bản lai diện mục không phải là nơi cột nước phun. Điểm nước từ

A đến B, từ B đến hồ là một liên tục xuyên suốt không ngừng, nên được gọi là “không đoạn”.

Điểm nước từ A đến B và từ B đến hồ là ở chỗ không đoạn biến đổi vị trí không gian, nên được

gọi là “không thường”. Đây cũng chính là nói không gian, thời gian, liên tục biến đổi, vĩnh viễn

tìm kiếm không đến được điểm không gian, thời gian của nguyên hữu và đó cũng tức là

“Không”. Từ A đến B là nước của một điểm nối liền một điểm và cứ như thế nối liền liên tục

không dứt chỗ chuyển biến không gian cùng thời gian, mà sự chuyển biến đó hoàn toàn không

biết số lượng, nhờ những điểm nước chuyển biến liên tục bất đoạn cho nên tạo thành hình thái

nước phun; đây cũng tức là “Có”. Sở dĩ nói Tức Không Tức Có, chính là ở trong “Tứ độ không

thời liên tục khu biệt” quán sát tìm ra “không đoạn cũng không thường”! Mỗi mỗi điểm nước

liên tục phun ra là “không thường”, do những điểm nước liên tục kết thành cột nước là “không

đoạn”.

VII.- CHIẾU ĐIỆN CÁI “NGÔ

Chúng ta nếu như đem cái “Ngã” này để ở trong “Tứ độ không thời liên tục khu biệt” đi

chiếu điện mà thảo luận thì giống như Đồ Hình 6 biểu thị:

8

Đồ Hình 6 biểu thị:

Theo Đồ Hình 6, chúng ta sử dụng ý niệm đi theo dấu vết cái “Ngã” trong con người;

bình thường, ý thức của chúng ta nhận định chung cho cái “Ngã” là “Nhục thể”. Nếu cho nhục

thân là “Ngã”, đầu tiên chúng ta hãy cần truy cứu bắp thịt trước một giây là cái gì? Nghĩa là cần

hỏi những vật gì có trước một giây của bắp thịt? Ở đây chính là cần phải truy cứu thức ăn đi vào

trong máu ra sao? Xin xem lại Đồ Hình 6 biểu thị: Ngay khi khởi đầu, thức ăn ở điểm A; thức

ăn tất nhiên trước hết trải qua vận động nhai kỹ của hai hàm răng, tiếp đến là vận động nuốt

vào, sau đó là vận động tán nhuyễn của bao tử, lại nữa là vận động của gan, của mật và của lá

lách..v..v....; khiến thức ăn biến thành chất lỏng, trong một hốt (bằng một phần triệu lạng) số

chất lỏng đây thấm qua bức tường ruột đi đến trong mạch máu. Khiến mỗi bộ phận máu trong

nhục thân mang thức ăn và dưỡng khí đến để thiêu đốt, liền tạo thành nhiệt năng cần thiết cho

chúng ta sinh hoạt. Các thứ bắp thịt nhân đó tiếp tục vận động điều khiển chúng ta năng chạy,

năng nhảy, năng cười..v..v...... Từ đấy xem ra: giả sử bảo rằng, bắp thịt là đại biểu cho cái

“Ngã”, nhưng bắp thịt được xây dựng trên hai quá trình:

1. Quá trình thứ nhất: Bắp Thịt chính là do quá trình Oxy hoá thức ăn liên

tục xuyên suốt không gián đoạn tạo thành. Từ hiện tượng đây nếu bảo rằng, thức ăn cũng có thể

là đại biểu cho cái “Ngã”; nhưng trên thực tế thức ăn đương nhiên không phải là “Ngã”!

2. Quá trìng thứ hai: Bản thân bắp thịt thì cũng cần có sự biến hoá liên tục

không ngừng để thành hình; nguyên vì bản thân bắp thịt đã có một số tế bào liên tục xuyên suốt

phân rẻ vận động kết thành. Cho nên khẳng định bắp thịt không thể đại biểu cho cái “Ngã”.

9

Còn nếu như căn cứ những tế bào đây cho là “Ngã”, mà những tế bào đó là từ mỗi mỗi

những tế bào cũ phân rẻ thành hình và những tế bào mới thành hình này lại tiếp tục bị phân rẻ

nữa để biến thành vật phế thải bài tiết bỏ đi. Chúng ta đương nhiên cũng không thể chấp nhận

những tế bào mới thành hình đó cho là đại biểu của cái “Ngã”! Cùng một đạo lý, đồng một

trạng thái của nước phun đã được trình bày ở trước, hiện tượng tế bào mới thành hình so sánh

không khác phân tử nước, nghĩa là trong sát na cũng bị tàn tạ ngay. Thật tế mà nói, cái “Ngã”

đúng là vĩnh viễn không thể có được, tức là hoàn toàn “Không”. Trong sự thay đổi của tế bào

phân rẻ ở nơi không thường cũng không đoạn này, chỉ có một cái “Giả Ngã” liên tục xuất hiện

mà thôi.

VIII.- CHÂN TƯỚNG CỦA VŨ TRỤ:

Chân tướng của vũ trụ là như thế nào? Người hiện đại giải thích: vũ trụ là cái vô biên không

bờ mé; cũng chính là chỉ cho “Tứ độ không thời liên tục khu biệt”; cũng chính là đến từ vô thỉ

(không có chỗ khởi đầu) và đi về hướng vô chung (không có chỗ kết thúc). Ý đây là nói, thế

giới vạn vật của chúng ta nhìn thấy đều là sanh diệt tương tục tuôn chảy không ngừng. Căn cứ

nơi “Tứ độ không thời liên tục khu biệt” truy tìm hướng lên trên là vô thỉ và truy tìm hướng

xuống dưới là vô chung. Trung gian của vạn vật thì cũng sanh diệt tương tục biến động không

ngừng và từ trước đến nay luôn luôn gián đoạn từng giây phút. Trung gian nếu như có giây phút

đình chỉ không sanh diệt tương tục biến động thì ngày nay quyết định hoàn toàn không thể thấy

được hiện “Vật”. Qua sự sanh diệt tương tục biến động không ngừng của vạn vật cho nên chúng

ta liền cho vạn vật là thật “Có”. Nhưng những hiện vật thấy được đó chỉ là hiển hiện trong sát

na (như điện ảnh, vòng lửa), vì thế mới bảo là “Không”. Nguyên do quá khứ thì “Vật đã biến”,

nghĩa là sự vật quá khứ đã từng biến hoá, không tồn tại. Vị lai thì “Vật sẽ biến”, nghĩa là sự vật

sẽ bị biến hoá, tức là sự vật chưa thành lập, mà sự vật đã chưa thành lập thì đương nhiên cũng

không tồn tại. Còn hiện tại thì thuộc về “Vật sát na”, nghĩa là trong sát na biến thành quá khứ

rất nhanh. Sự vật trong thời gian sát na đó cũng chỉ là trong chỗ nháy mắt liên tục xuất hiện,

vĩnh viễn không dừng lại, cũng như ánh sáng của đá lửa. Sự vật hiển hiện nơi chỗ “không

thường cũng không đoạn”, được gọi là “Có”. Còn hiện tượng “không thường cũng không đoạn”

ở nơi những thứ trôi chảy không ngừng lại giúp chúng ta có thể thấy rõ chân tướng của nhân

sanh. Chân tướng đây tức là chỉ cho tướng liên tục không đoạn của vô thỉ vô chung; tất cả sự

vật của thế giới đều trôi chảy xoay vần liên tục mãy không đoạn. Nhân đây tâm lượng của

chúng ta cũng có thể nương theo đó phóng đại đến vô lượng vô biên; tâm lượng phóng đại mà

không có chấp trước thì cùng vũ trụ hoà hợp với nhau. Những điều đã trình bày qua ở trên cũng

chính là chỗ hiểu ngầm xuất hiện ở trong “Không thường cũng không đoạn”.

IX.- GIẢI THÍCH THẾ GIAN:

Thế gian là gì? Thế gian có phải là “Tứ độ không thời liên tục khu biệt” của không thường

cũng không đoạn? Hai chữ “Không” trong hai câu trên đây có chỗ không giống nhau! Xin thuật

lại tổng quát như sau:

10

Các nhà khoa học nói rằng: Không gian chẳng qua là một thứ trật tự của thật thể sắp xếp,

Thời gian cũng chẳng qua là một thứ trật tự chìu thuận của sự kiện phát sanh. Nói ngược lại:

Không gian là một thứ trật tự của thật thể sắp xếp, đây chính là ý nghĩa của “Không đoạn”. Thời

gian là một thứ trật tự chìu thuận của sự kiện phát sanh, đây chính là ý nghĩa của “Không

thường”. Không gian tức là không đoạn, thời gian tức là không thường. Các nhà khoa học nói

rằng: Không gian chỉ là khoảng cách của sự vật sắp xếp và quan hệ, không gian nếu không có

sự vật thì cái gì cũng không có. Thời gian nếu như không có sự kiện để tiêu biểu thì cũng không

có chỗ gọi là một nháy mắt, một tiếng đồng hồ, hoặc quan niệm thời gian một ngày. Đó cũng

chính là nói: Sự vật nếu không tồn tại thì “không thường cũng không đoạn” không cần phải gia

công thảo luận!

Ý nghĩa thế gian theo Phật Pháp giải thích, đơn giản mà nói, cũng là thời gian cùng quan hệ

với không gian. Chữ Thế chính là chỉ cho thời gian; Phật Pháp thường nói “Tam Thế” (ba đời),

tức là hiện tại thế (đời hiện tại), quá khứ thế (đời quá khứ), vị lai thế (đời vị lai); Tam Thế đây

thì cũng chỉ cho thời gian. Chữ Gian chính là chỉ cho không gian; Phật Pháp cũng thường nói

“Thập Phương” (mười phương): trên, dưới, đông, tây, nam, bắc, đông nam, đông bắc, tây nam,

tây bắc, đều gọi là không gian của thập phương. Cho nên hai chữ “Thế Gian” thì ý nghĩa bao

gồm cả sự quan hệ của thời gian và không gian và cũng tức là chỉ cho “Tứ độ không thời liên

tục khu biệt”. Chẳng những thế hai chữ “Thế Gian” trong Phật Pháp thường gọi cần phải khảo

sát sâu sắc thêm một lớp nữa, như “Thế Gian” là nghĩa biến đổi lưu chuyển vô thường. Sự biến

đổi lưu chuyển của “Thế Gian” chạy dài mãi không dứt nên gọi là không đoạn; còn vô thường

là nghĩa không thường. Phải biết rằng hai chữ “Thế Gian” mà chúng ta thường sử dụng chính là

danh từ của Phật Pháp. Từ điểm này xem ra: chỗ gọi “Tứ độ không thời liên tục khu biệt” là căn

cứ nơi sự lưu chuyển biến đổi của sự vật mà thành lập; sự lưu chuyển biến đổi đây chính là định

luật mà không phải tự mình có khả năng chuyển biến. Tất cả sự vật bị biến đều thuộc về hiện

tượng khách quan bị biến và cũng có thể gọi là vũ trụ quan của “Tứ độ không thời liên tục khu

biệt”. “Thế Gian” mà Phật Giáo gọi không những chỉ có sự vật của khách quan bị biến mà còn

bao gồm cả cái Ngã của tất cả hữu tình chủ biến. Nguyên vì cái Ngã của hữu tình đều có ở trong

thế pháp, cho nên “Thế gian” mới được xuất hiện. Hữu tình nếu như không có mặt thì sự vật

cũng không hiện hữu mà không gian thời gian cũng không thành lập và “Tứ độ không thời liên

tục khu biệt” cũng không đề cập đến! Người nào căn cứ nơi “Tứ độ không thời liên tục khu

biệt” mà quán sát “Không thường cũng không đoạn” của sự vật thì người đó “Đã tri thức, đã

đắc đạo”! Đây cũng chính là Phật nói “Quán thiên địa, niệm phi thường; quán thế giới, niệm phi

thường; quán linh giác, tức Bồ Đề. Tri thức như thế, đắc đạo như thế”.

X.- KẾT LUẬN:

Chúng ta sau khi đã hiểu rõ lý “không thường cũng không đoạn” thì không bị đoạ vào trong

pháp thế gian này mà giải thoát được sự trói buộc của thế gian. “Truyền Tâm Pháp Yếu” từng

bảo chúng ta rằng: “Người học đạo nếu muốn được thành Phật, tất cả Phật pháp chung lại

không cần phải dụng công để học, chỉ học vô cầu vô trước. Vô cầu tức tâm không sanh, vô

trước tức tâm không diệt; không sanh không diệt tức là Phật”. Lý do giống nhau ở đây là:

11

Chúng ta khi hiểu rõ lý “Không thường” thì mới được “Vô cầu”; chúng ta khi hiểu rõ lý

“Không đoạn” thì mới được “Vô trước”. Cho nên khẳng định rằng, người nào biết được đạo lý

“Không thường cũng không đoạn” thì người đó mới có thể thành Phật.

(“Nguyệt San Bồ Đề Thọ”, Kỳ Hợp Đính Bản 243, thứ 242, năm Nguyên Tải Dân Quốc thứ 62)

Dịch xong ngày 10 tháng 11 năm 2014

12