BAN NGUN V PHT TRIN THNG TIN

BAN NGUN V PHT TRIN THNG TINTRUNG TM THNG TIN V D BO KINH T-X HI QUC GIA

KH NNG THCH NG CA DOANH NGHIP VIT NAM TRONG QU TRNHHI NHP KINH T QUC T

CHNG I - C S L LUN NHNG VN C BN CA HI NHP KINH T QUC T

Trong qu trnh ton cu ho kinh t, hi nhp kinh t quc t l mt phng thc ch yu v l xu th pht trin khng th o ngc ca nn kinh t th gii hin nay. Trong xu th ny, s lin kt v ph thuc ln nhau gia cc nn kinh t trn th gii ni chung v cc thnh phn trong nn kinh t ca mi quc gia ni ring ang ngy mt gia tng, c th hin xu hng tng cng cc hot ng hp tc song phng, a phng v cc cp lin kt khu vc. Bi vy xu th ny ang chi phi s pht trin kinh t - x hi ca mi quc gia v quan h quc t bt ngun t quy lut pht trin ca lc lng sn xut v s phn cng lao ng quc t.

Hi nhp kinh t quc t th hin cc bin php m ca th trng, t do ho nn kinh t ca mt quc gia hoc vic tham gia ca quc gia ny vo cc cam kt tho thun hp tc kinh t thng mi song phng (gia hai nc vi nhau), khu vc (tham gia vo mt t chc hp tc gia cc nc trong cng mt khu vc a l nh khu vc ng Nam ASEAN), a phng phm vi ton cu nh tham gia vo T chc thng mi th gii - WTO. Mc tiu bao trm, ln nht v nht qun ca vic hi nhp kinh t quc t, d cp n phng ca mt quc gia hay tham gia cc nh ch khu vc v ton cu u hng ti vic t do ho thng mi, u t tm quc gia, khu vc v th gii.

Nm bt c xu th khch quan ca qu trnh ton cu ho v hi nhp kinh t quc t trn th gii, Vit Nam tin hnh cc chnh sch i mi kinh t, m ca v ci cch nn kinh t. i vi nc ta, ng khng nh: "Vit Nam mun l bn, l i tc tin cy ca tt c cc nc trong cng ng quc t, phn u v ho bnh, c lp v pht trin". iu ny chng t rng, hi nhp kinh t quc t l mt trong nhng quan im chin lc, l con ng tt yu t nc phi tri qua tin nhanh tr thnh nc cng nghip ho hin i, l con ng c nc ta phi ch ng bc vo vi quyt tm chnh tr cao nht. Bi hi nhp kinh t t cc quc gia, cc nn kinh t vo tnh hung phi vn ng, phi nng ng, y va thch thc v cng l thi c ln, nu khng tn dng c th t nc tip tc lc hu, i ngho. Do vy, tt yu i hi Vit Nam phi x l thnh cng mi thch thc v nm ly mi c hi trn con ng hi nhp vo xu th vn ng ca kinh t th gii ngy nay.

Qu trnh hi nhp kinh t quc t s hnh thnh mt c cu kinh t chung trn ton cu, mt th trng th gii chung. Qu trnh ny vn ng trn nn tng ca nn kinh t t do cnh tranh. T do cnh tranh cng pht trin, th th trng ca nn kinh t th gii cng rng, cng t do. Th trng cng rng, cng thng thong th nhng nc mnh v vn, giu kinh nghim qun l, nhy bn trong vic vn dng thnh tu khoa hc cng ngh tin tin cng c nhiu li th, phn bt li thuc v nhng nc ang pht trin, yu v vn, hn ch v kinh nghim qun l v nht l khng tn dng c nhng li th do ton cu ho v cch mng khoa hc cng ngh mang li.

i vi cc nc ang pht trin ni chung, Vit Nam ni ring, hi nhp kinh t quc t va to ra nhiu c hi v cng t ra khng t thch thc phi vt qua. Nhng nc pht trin v cc tp on kinh t ca h ang chi phi qu trnh hi nhp kinh t quc t ca cc nc ang pht trin. H ngn cch gia nc giu vi nc ngho, gia ngi giu v ngi ngho c nguy c ngy cng su rng; gi tr bn sc vn ho dn tc ngy cng b xi mn; tnh ph thuc mt chiu ca cc nc ngho vo cc nc giu ngy cng gia tng nu quc gia khng pht huy c hiu qu ni lc v tn dng tt cc ngun lc bn ngoi, .v.v.

Sau 11 nm np n, chun b cc iu kin v thc hin m php gia nhp WTO, mi y Vit Nam kt thc m phn song phng vi Hoa K, quc gia cui cng trn con ng Vit Nam gia nhp WTO v nc ta s chnh thc tr thnh thnh vin ca T chc kinh t ln nht ton cu ny trong mt tng lai rt gn.Vic gia nhp WTO th hin s n lc tng hp ca nc ta, ng thi cng th hin nc ta hon tt bc i cui cng ca qu trnh chun b tham gia vo ton b cc th ch hin hnh ca kinh t quc t.

C th ni rng vn chung nht, tng qut nht, quan trng nht trong hi nhp kinh t quc t ca nc ta hin nay l lm th no hi nhp c hiu qu, m bo c li ch dn tc, nng cao c sc cnh tranh ca nn kinh t, thc hin thng li cc mc tiu pht trin kinh t - x hi ca t nc, thc hin thng li mc tiu chung l: dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh.

I. Nhng vn chung ca hi nhp kinh t quc t

Tin trnh hi nhp ca nc ta vo kinh t khu vc v th gii ang i vo chiu su vi vic thc hin trn din rng cc cam kt quc t m nc ta phi thc hin. Xt trn bnh din kinh t quc t, hi nhp l thc o hiu qu ca mi nn kinh t, n t ra nhng chun mc thng mi ngy cng cao hn v tc ng mnh m ti din mo thng mi th gii ni chung v bc tranh kinh t ca mi quc gia ni ring. Nhng din mo biu hin c trng thi ng ln trng thi tnh v iu ny hon ton ph thuc vo sc mnh ca mi nn kinh t v cch tham gia ca cc ch th. C th thy rng vic i mi ch trng, ch ng hi nhp kinh t quc t ca ng v Nh nc l mt trong nguyn nhn quan trng dn n thnh cng trong pht trin kinh t - x hi nc ta, nhng ng thi thc tin nhng nm va qua cng bc l nhiu vn cn phn tch l gii. Di y l mt s vn c bn ca hi nhp kinh t ang t ra cho nc ta i hi s ng lng, quyt tm cao ca Nh nc ni chung, ca doanh nghip ni ring, gii quyt tt nhng vn ang t ra v c th ny sinh nhm gp phn thnh cng vo tin trnh hi nhp kinh t:

1. Vn hon thin th ch thng mi

Hi nhp kinh t quc t i hi phi chp nhn "lut chi" v "cch chi" ca cc sn chi khc nhau nh: WTO, ASEAN, APEC..., song cho ti nay c ch, h thng chnh sch kinh t, thng mi ca nc ta vn cn nhiu bt cp mc d c nhng iu chnh b sung tch cc. Bi hin nay, c ch, h thng php lut chng ta ang p dng vn cn c nhng yu t, nhng iu khon cha ph hp vi "lut chi" ca WTO, ASEAN, APEC (chng hn nh chnh sch thu ca nc ta cha th hin c nh mt cng c kch thch v iu tit s chuyn i c cu kinh t, tng cng sc cnh tranh ca cc doanh nghip, gp phn thu ht u t nc ngoi thc y tng trng kinh t) trong khi nhng bin php, chnh sch m c cc t chc trn tha nhn to li th cho kinh t v thng mi th chng ta li cha c. y l mt im yu m Vit Nam cn lu khc phc.

Th ch thng mi l nhng lut l, hnh thc, cc nh ch v ch ti quy nh lut chi v cch chi i vi cc ch th tham gia trn th trng. Nn kinh t thng mi th gii hin nay ang vn ng trong bi cnh ca qu trnh ton cu ho v khu vc ho din ra rt su sc, nhanh chng. Khi nim v ranh gii gia th trng trong nc vi th trng nc ngoi b thay i theo hng an xen vi nhiu hnh thc quan h a dng, phc tp. Cc chin lc pht trin hng vo xut khu hay thay th nhp khu khng cn gi nguyn ngha c in ca n, bi v th trng ca mi quc gia u phi "m ca" thng qua vic ct gim hng ro thu quan v phi thu quan. Cc cuc chin tranh thng mi nhm ginh git th trng gia hng ni v hng ngoi ngy mt tr nn quyt lit hn.

Do , m bo mt sn chi cnh tranh theo ng chun mc v thng l quc t i hi nc ta phi hon thin th ch thng mi theo hng ph hp vi nhng nguyn tc v thng l thng mi quc t. y l vn ang t ra nhng thch thc khng nh i vi nc ta bi nc ta l mt quc gia ang chuyn i nn kinh t, vic tng kt thc tin pht trin cng nh d bo kinh t quc t cn hn ch dn n nhng kh khn c tnh cht c s trong vic hon thin th ch thng mi sao cho va phi ph hp vi nhng chun mc v thng l thng mi quc t, va phi ph hp vi thc tin v bi cnh c th ca nc ta.

2. Vn v nng cao nng lc cnh tranh

Ngy nay, cnh tranh l mt quy lut tt yu v l ng lc pht trin nn kinh t th trng. Trong thng mi quc t, cnh tranh l sc mnh m hu ht cc nn kinh t th trng t do da vo m bo rng cc doanh nghip tho mn c cc nhu cu v mong mun ca ngi tiu dng. Khi c cnh tranh, khng mt chnh ph no cn phi quy nh cc doanh nghip sn xut mt hng g vi s lng, cht lng v gi c th no. Cnh tranh trc tip quy nh nhng vn vi cc doanh nghip. Theo nh kinh t hc Alan V. Deardorff, khi nim nng lc cnh tranh thng dng ni n cc c tnh cho php mt hng cnh tranh mt cch c hiu qu vi cc hng khc nh c chi ph thp hoc s vt tri v cng ngh trong so snh quc t.

Theo nh gi ca cc chuyn gia kinh t trong v ngoi nc, tnh n thi im hin ti, nn sn xut hng ho ca Vit Nam mi giai on u, trnh pht trin chung cn thp, sc cnh tranh ca nn kinh t, ca cc doanh nghip cn yu, sn phm ca cc doanh nghip lm ra mu m ngho nn, bao b, nhn mc xu, thiu cc knh phn phi, tip th cha bi bn, chi ph u vo cao, nguyn liu cho sn xut c n 80% phi nhp khu va lm gim li nhun va d xy ra ri ro do giao hng chm v khng ch ng nguyn liu, trong khi hi nhp kinh t quc t i hi tnh cnh tranh ngy cng cao, ngy cng hc lit. V vy, nng cao nng lc cnh tranh ca nn kinh t ni chung, ca doanh nghip ni ring trong tin trnh hi nhp l yu cu sng cn i vi nc ta nu khng mun b thua ngay trn "sn nh" ni ring, trn thng trng quc t ni chung. Do , y va l mt vn , va l mt ni dung quan trng trong bi cnh m ca ton din nn kinh t v hi nhp kinh t quc t hiu qu.

2.1. Nng cao nng lc cnh tranh ca nn kinh t

Nng cao nng lc cnh tranh ca nn kinh t (gm nng lc cnh tranh quc gia, nng lc cnh tranh doanh nghip v kh nng cnh tranh ca hng ho, dch v) l nhim v trng tm v c bn pht trin nn kinh t th trng hin i trong hi nhp kinh t quc t ca nc ta. Bi xy dng mt nn kinh t th trng nng ng th cnh tranh c coi l cng c hu hiu thc y pht trin kinh t, nng cao hiu qu v cht lng, to dng nn nhng doanh nghip thnh t, sc cnh tranh trn th trng trong nc v quc t. Ni cch khc mt nn kinh t th trng hin i l mt nn kinh t c sc cnh tranh cao ca cc yu t cu thnh ca nn kinh t . iu ny c ngha l sc cnh tranh ca nn kinh t ngy cng cao, chng ta phi c mt c cu kinh t hin i v thch ng vi c cu kinh t th gii hm nay. Thc t cho thy sc cnh tranh ca nn kinh t ca ta cn thp, doanh nghip ca ta cn yu, trong khi hi nhp th chng ta phi m ca th trng hng ho nc ngoi vo v iu ny s gy kh khn cho nn kinh t v doanh nghip nc ta. Do , nu khng c nhng gii php ng b, nu khng xy dng c mt nn kinh t c sc cnh tranh cao hn th s ko theo nn tht nghip gia tng, x hi s phc tp v chng ta s l ngi tt hu, chng ta s li cng vi s i ngho, trong lc nhng ngi chin thng bt ln pha trc.

2.2. Nng cao nng lc cnh tranh ca doanh nghip

Doanh nghip ng vai tr ch yu to ra sc cnh tranh ca hng ho v dch v. p ng i hi ca th trng v yu cu hi nhp vi kinh t khu vc v th gii, vn t ra l cn phi tp trung nng cao nng lc cnh tranh ca doanh nghip. Bi thc trng hin nay ca cc doanh nghip Vit Nam ni chung cn th hin nhng bt cp sau i hi phi c khc phc ngay:

Th nht, kh nng cnh tranh yu v mt ti chnh. Quy m vn v nng lc ti chnh (k c vn ca ch s hu v tng ngun vn) ca nhiu doanh nghip cn rt nh b, va km hiu qu, va thiu tnh bn vng.

Th hai, kh nng cnh tranh yu v qun l. i ng ch doanh nghip, gim c v cn b qun l doanh nghip cn nhiu hn ch v kin thc v k nng qun l. S lng doanh nghip c ch doanh nghip, gim c gii, trnh chuyn mn cao v nng lc qun l tt cha nhiu. Mt b phn ln ch doanh nghip v gim c doanh nghip t nhn cha c o to bi bn v kinh doanh v qun l, cn thiu kin thc kinh t - x hi v k nng qun tr kinh doanh, c bit l yu v nng lc kinh doanh quc t.

Th ba, nng sut lao ng thp, chi ph sn xut v gi thnh sn phm cao dn n kh nng cnh tranh yu ca ca hng ho, dch v v cc doanh nghip nc ta. Vn ny c nhiu nh chuyn mn phn tch khi so snh gia sn phm trong nc vi cc nc nh Trung Quc, Thi Lan, Malaysia, Philipines.

Th t, nhn thc v s chp hnh lut php cn hn ch lm nh hng n kh nng cnh tranh. Mt s kh ln doanh nghip nc ta cn cha chp hnh nghim chnh cc quy nh ca php lut, c bit l cc quy nh v thu, qun l ti chnh, qun l nhn s, cht lng hng ho v s hu cng nghip. Tnh trng cc doanh nghip b cc c quan chc nng phn nn, thm ch thi ci v vi phm cc ch v thu, ti chnh cn kh ph bin. Mt trong nhng nguyn nhn ca tnh trng vi phm php lut trong lnh vc ny cng l do vic nhn thc, hiu bit ca doanh nghip v lut php cn nhiu hn ch.

vt qua nhng hn ch nu trn, con ng pht trin duy nht l nng cao kh nng cnh tranh ca doanh nghip, hng ho v dch v ca nc ta. V nng cao kh nng cnh tranh ca doanh nghip, hng ho v dch v chnh l nng cao nng sut lao ng, gim chi ph, h gi thnh. Tuy nhin vn ny cng cn ph thuc vo c chnh sch quc gia.

3. Vn xy dng v qung b thng hiu trong bi cnh hi nhp

Trong thi i m ca, hi nhp kinh t ton cu hin nay, r rng khng ai l khng bit n cc gi tr ca thng hiu. Cm t "thng hiu" c ni n u tin khi l gii v s thnh cng ca mt sn phm hng ho, dch v hoc mt doanh nghip no . Thm ch, mt ca s tn tui c mi biu din lin tc nhiu ni, mt din vin c mi ng nhiu phim ngi ta cng cho l do...."c thng hiu". Ngy nay, mt quc gia mnh v kinh t l quc gia s hu nhng doanh nghip mnh v nng ng. Mt doanh nghip mnh l doanh nghip s hu nhng thng hiu mnh phc v cho mc tiu quc gia. Mt thng hiu tm c quc t khng ch n thun l ti sn ca bn thn doanh nghip m chnh l nim kiu hnh ca c mt quc gia, l nim cm hng cho cc thng hiu khc vn ln mnh m.

Tm quan trng ca thng hiu hu nh khng cn c bn ci na. Nhng trn thc t, thc trng xy dng v qung b thng hiu cc doanh nghip Vit Nam cn yu v cha p ng c yu cu hi nhp kinh t quc t v ang t ra nhng thch thc khng nh cho vic xy dng v qun b thng hiu Vit Nam. Do m yu cu cp thit ang t ra cho Vit Nam l lm g khng nh v qung b thng hiu trong bi cnh hi nhp su vo kinh t quc t. c bit, khi thng hiu tr thnh ti sn ca doanh nghip, th mt yu cu bc xc li t ra l lm th no bo v thng hiu ca mnh trc nn xm phm thng hiu ang xy ra ngy cng nhiu trn th trng. Thng hiu thnh cng l phi to c cm gic thn quen vi ngi tiu dng.

3.1. Xy dng thng hiu

Trong bi cnh hi nhp v m ca nn kinh t, khng ai c th ph nhn gi tr ca thng hiu trong kinh doanh v cu chuyn thng hiu tr thnh mt vn thi s trong kinh doanh, song nhiu doanh nghip v cc tp on kinh t Vit Nam cha thc s quan tm n vic u t cho thng hiu ca mnh, c bit l trong tin trnh hi nhp nh hin nay.Tuy nhin, vic u t xy dng mt thng hiu tm c cng ang l vn t ra nhiu thch thc i vi mi tp on kinh t v mi doanh nghip ca nc ta.

3.2. ng k thng hiu hng ho

Hi nhp, thng hiu hng ho phi tr thnh ti sn quan trng ca mi doanh nghip, pht trin thng hiu l qu trnh to lp uy tn i vi ngi tiu dng v gip cho doanh nghip thc hin c kinh doanh li nhun. Nh vy, Thng hiu sn phm tr thnh ti sn v hnh c gi tr rt ln (trong a s trng hp cn ln hn ti sn hu hnh) v khng th thiu ca cc doanh nghip v gi tr ca ti sn ph thuc vo uy tn v quy m thng hiu c s dng, n s l mt cng c c lc cho kinh doanh, v s l ngun vn rt c gi tr khi doanh nghip thc hin vic chuyn nhng, bn li-xng hoc lin doanh. V th, thng hiu hng ho khi c xy dng, cc doanh nghip cn phi ng k trong tin trnh hi nhp vo th trng th gii.

3.3. Bo h thng hiu bng lut php

bo v quyn li ca ngi tiu dng v quyn li chnh ng ca nh sn xut, Nh nc cn phi ban hnh Lut nhn hiu hng ho ph hp vi cc chun mc thng mi quc t. ng thi, Lut nhn hiu hng ho phi c hiu lc v hiu qu trong vic ngn chn khng cho php bn th 3 s dng hng ho trng sn phm cng loi vi nhn hiu c ng k, m cn ngn chn c vic s dng nhn hiu hng ho tng t cho cc sn phm tng t, nu vic s dng ny gy nhm ln cho ngi tiu dng v ngun gc hng ho.

II. Mt s vn c bn ca hi nhp khu vc v gia nhp WTO

1. Khu vc ASEAN

Trong bi cnh hin nay, hi nhp kinh t quc t khng ch n thun gii hn trong phm vi ct gim thu quan m c m rng ra tt c lnh vc lin quan n chnh sch kinh t thng mi, nhm mc ch m ca th trng cho hng ho v dch v, loi b cc ro cn hu hnh v v hnh i vi trao i thng mi. Cc tranh chp thng mi quc t di nhiu hnh thc s ngy cng ph bin. i vi ASEAN,vic thc hin trn din rng cc cam kt ct gim thu trong khun kh ASEAN (AFTA) vo nm nay(2006), Vit Nam s a 96% s dng ca biu thu vi khong trn 10.000 mt hng v mc 0-5% ng thi bt u l trnh ct gim thu i vi cc mt hng thuc din nhy cm. Cc sn phm ca Vit Nam, c bit l hng tiu dng, s ng trc sc p cnh tranh quyt lit vi hng nhp khu t cc nc ASEAN.

Bn cnh sc p cnh tranh vi hng ho ca cc nc trong khi ASEAN th vic xy cng ng ASEAN vng mnh cn l mt trong nhng nhim v c bn ca nc ta. Bi nc ta l mt thnh vin quan trng ca Hip hi ng Nam . Ngoi hi nhp kinh t th gii, chng ta phi gp phn cng c ASEAN thnh cng ng vng mnh, y l nhim v quc t quan trng khng ch ring Vit Nam m cn tt c cc thnh vin trong khi. Bi mt iu chc chn rng, ng Nam cho n nay vn l vng m, vng tranh ginh nh hng ca cc nc ln trong iu kin ton cu ho kinh t m nc ta vo v tr quan trng, c cc nc ln quan tm. ASEAN tr thnh cng ng vng mnh vi vai tr ngy cng tng ca nc ta s to ra li th quan trng cho ASEAN, trong tt nhin c Vit Nam, quan h bnh ng v thu ht c nhiu hn ngun lc t cc nc ln. Mt khi ASEAN b phn r, cc nc ln c c hi dng chnh sch "chia tr". Do vy, nc ta cn ng vai tr tch cc hn trong tin trnh cng c cng ng ASEAN. Chng ta phi vt ln nhng tnh ton kinh t v ngha chnh tr to ln ca ASEAN, v v th ca ASEAN cng nh ca nc ta trc nhng toan tnh chin lc ca cc nc ln.

2. Vic gia nhp WTO

2.1. Vi nt v WTO

T chc Thng mi Th gii (WTO) thnh lp ngy 01-01-1995 vi t cch l th ch php l iu tit cc mi quan h kinh t - thng mi quc t mang tnh ton cu. WTO ra i trn c s k tha tt c cc nguyn tc, lut l ca t chc tin thn tn ti gn 50 nm trc l Hip nh chung v Thu quan v Thng mi (GATT).

2.1.1. WTO c cc chc nng c bn sau:

- Qun l vic thc hin cc hip c ca WTO

- Din n m phn v thng mi

- Gii quyt cc tranh chp v thng mi

- Gim st cc chnh sch thng mi ca cc quc gia

- Tr gip k thut v hun luyn cho cc nc ang pht trin

- Hp tc vi cc t chc quc t khc

2.1.2. Nhng nguyn tc, lut l, quy nh c bn ca WTO

WTO hot ng da trn mt s nguyn tc lm nn tng cho h thng thng mi th gii l:

- Thng mi khng phn bit i x (thng qua nguyn tc ti hu quc v nguyn tc i x quc gia);

- Thng mi ngy cng t do hn (bng con ng m phn);

- D d on (tc c th d on trc c) nh cam kt, rng buc, n nh v minh bch;

- To ra (nhm thc y) mi trng cnh tranh ngy cng bnh ng hn;

- Khuyn khch pht trin v ci cch kinh t (bng cch dnh u i hn cho cc nc km pht trin nht).

(1). Thng mi khng phn bit i x

Nguyn tc ny th hin hai nguyn tc: i x ti hu quc v i x quc gia.

Nguyn tc i x ti hu quc (MFN): "Ti hu quc" c ngha l "nc (c) u i nht", "nc (c) u tin nht".

Ni dung ca nguyn tc ny thc cht l vic WTO quy nh rng, cc quc gia khng c phn bit i x vi cc i tc thng mi ca mnh.

C ch hot ng ca nguyn tc ny nh sau: mi thnh vin ca WTO phi i x vi cc thnh vin khc ca WTO mt cch cng bng nh nhng i tc "u tin nht". Nu mt nc dnh cho mt i tc thng mi ca mnh mt hay mt s u i no th nc ny cng phi i x tng t nh vy i vi tt c cc thnh vin cn li ca WTO tt c cc quc gia thnh vin u c "u tin nht". V nh vy, kt qu l khng phn bit i x vi bt k i tc thng mi no.

Nguyn tc i x quc gia (NT):

"i x quc gia" ngha l i x bnh ng gia sn phm nc ngoi v sn phm ni a.

Ni dung ca nguyn tc ny l hng ho nhp khu v hng ho tng t sn xut trong nc phi c i x cng bng, bnh ng nh nhau.

C ch hot ng ca nguyn tc ny nh sau: bt k mt sn phm nhp khu no, sau khi qua bin gii, tr xong thu hi quan v cc chi ph khc ti ca khu, bt u i vo th trng ni a, s c hng s i x ngang bng (khng km u i hn) vi sn phm tng t c sn xut trong nc.

C th hnh dung n gin v hai nguyn tc nu trn nh sau: Nu nguyn tc "ti hu quc" nhm mc tiu to s cng bng, khng phn bit i x gia cc nh xut khu hng ho, cung cp dch v... ca cc nc A, B, C...khi xut khu vo mt nc X no th nguyn tc "i ng quc gia" nhm ti mc tiu to s cng bng, khng phn bit i x gia hng ho, dch v ca doanh nghip nc A vi hng ho, dch v ca doanh nghip nc X trn th trng nc X, sau khi hng ho, dch v ca doanh nghip nc A thm nhp (qua hi quan, tr thu v cc chi ph khc ti ca khu) vo th trng nc X.

(2). Thng mi ngy cng t do hn (tng bc v bng con ng m phn)

thc thi c mc tiu t do ho thng mi v u t, m ca th trng, thc y trao i, giao lu, bun bn hng ho, vic tt nhin l phi ct gim thu nhp khu, loi b cc hng ro phi thu quan (cm, hn ch, hn ngch, giy php...). Trn thc t, lch s ca GATT v sau ny l WTO cho thy chnh l lch s ca qu trnh m phn ct gim thu quan, ri bao trm c m phn d b cc hng ro phi thu quan, ri dn dn m rng sang m phn c nhng lnh vc mi nh thng mi dch v, s hu tr tu...

Tuy nhin, trong qu trnh m phn, m ca th trng, do trnh pht trin ca mi nn kinh t ca mi nc khc nhau, "sc chu ng" ca mi nn kinh t trc sc p ca hng ho nc ngoi trn vo do m ca th trng l khc nhau, ni cch khc, i vi nhiu nc, khi m ca th trng khng ch c thun li m cng a li nhng kh khn, i hi phi iu chnh tng bc nn sn xut trong nc. V th, cc hip nh ca WTO c thng qua vi quy nh cho php cc nc thnh vin tng bc thay i chnh sch thng qua l trnh t do ho tng bc. S nhng b trong ct gim thu quan, d b cc hng ro phi thu quan c thc hin thng qua m phn, ri tr thnh cc cam kt thc hin.

(3). D d on nh cam kt, rng buc, n nh v minh bch

y l nguyn tc quan trng ca WTO. Mc tiu ca nguyn tc ny l cc nc thnh vin c ngha v m bo tnh n nh v c th d bo trc c v cc c ch, chnh sch, quy nh thng mi ca mnh nhm to iu kin thun li cho cc nh u t, kinh doanh nc ngoi c th hiu, nm bt c l trnh thay i chnh sch, ni dung cc cam kt v thu, phi thu ca nc ch nh t doanh nghip c th d dng hoch nh k hoch kinh doanh, u t ca mnh m khng b t ngt thay i chnh sch lm tn hi ti k hoch kinh doanh ca h. Ni cch khc, cc doanh nghip nc ngoi tin chc rng hng ro thu quan, phi thu quan ca mt nc s khng b tng hay thay i mt cch tu tin. y l n lc ca h thng thng mi a bin nhm yu cu cc thnh vin ca WTO to ra mt mi trng thng mi n nh, minh bch v d d on.

Ni dung ca nguyn tc ny bao gm cc cng vic nh sau:

- V cc tho thun ct gim thu quan: Bn cht ca thng mi thi WTO l cc thnh vin dnh u i, nhn nhng thu quan cho nhau. Song chc chn l cc mc thu quan m phn phi c cam kt v khng thay i theo hng tng thu sut, gy bt li cho i tc ca mnh, sau khi m phn, mc thu sut tho thun s c ghi vo mt bn danh mc thu quan. y gi l cc mc thu sut rng buc. Ni cch khc, rng buc l vic a ra danh mc n nh cc mc thu mc ti a no v khng c php tng hay thay i theo chiu hng bt li cho cc doanh nghip nc ngoi. Mt nc c th sa i, thay i mc thu cam kt, rng buc ch sau khi m phn vi i tc ca mnh v phi n b thit hi do vic tng thu gy ra.

- V cc bin php phi thu quan: Bin php phi thu quan l bin php s dng hn ngch hoc hn ch nh lng khc nh qun l hn ngch. Cc bin php ny d lm ny sinh t nhng nhiu, tham nhng, lm dng quyn hn, bp mo thng mi, gy kh khn cho doanh nghip, lm cho thng mi thiu lnh mnh, thiu minh bch, cn tr t do thng mi. Do , WTO ch trng cc bin php ny s b buc phi loi b hoc chm dt.

c th thc hin c mc tiu ny, cc hip nh ca WTO yu cu chnh ph cc nc thnh vin phi cng b tht r rng, cng khai ("minh bch") cc c ch, chnh sch, bin php qun l thng mi ca mnh. ng thi, WTO c c ch gim st chnh sch thng mi ca cc nc thnh vin thng qua C ch r sot chnh sch thng mi.

(4). To ra mi trng cnh tranh ngy cng bnh ng hn

Trn thc t, WTO tp trung vo thc y mc tiu t do ho thng mi song trong rt nhiu trng hp, WTO cng cho php duy tr nhng quy nh v bo h. Do vy, WTO a ra nguyn tc ny nhm hn ch tc ng tiu cc ca cc bin php cnh tranh khng bnh ng nh bn ph gi, tr cp...hoc cc bin php bo h khc.

thc hin c nguyn tc ny, WTO quy nh trng hp no l cnh tranh bnh ng, trng hp no l khng bnh ng t c php hay khng c php p dng cc bin php nh tr a, t v, chng bn ph gi...

(5). Khuyn khch pht trin v ci cch kinh t bng cch dnh u i hn cho cc nc km pht trin nht

Cc nc thnh vin, trong c cc nc ang pht trin, tha nhn rng t do ho thng mi v h thng thng mi a bin trong khun kh ca WTO ng gp vo s pht trin ca mi quc gia. Song cc thnh vin cng tha nhn rng, cc nc ang pht trin phi thi hnh nhng ngha v ca cc nc pht trin. Ni cch khc, "sn chi" ch l mt, "lut chi" ch l mt, song trnh "cu th" th khng h ngang nhau. Trong khi , hin s thnh vin ca WTO l cc nc ang pht trin v cc nc ang trong qu trnh chuyn i nn kinh t chim hn 3/ 4 s nc thnh vin ca WTO. Do , WTO a ra nguyn tc ny nhm khuyn khch pht trin v ci cch kinh t cc nc ang pht trin v cc nn kinh t chuyn i bng cch dnh cho nhng nc ny nhng iu kin i x c bit v khc bit m bo s tham gia su rng hn ca cc nc ny vo h thng thng mi a bin.

thc hin nguyn tc ny, WTO dnh cho cc nc ang pht trin, cc nc c nn kinh t ang chuyn i nhng linh hot v u i nht nh trong vic thc hin cc hip nh ca WTO. Chng hn, WTO cho php cc nc ny mt s quyn v khng phi thc hin mt s quyn cng nh mt s ngha v hoc cho php cc nc ny mt thi gian linh ng hn trong vic thc hin cc hip nh ca WTO, c th l thi gian qu thc hin di hn cc nc ny iu chnh chnh sch ca mnh. Ngoi ra, WTO cng quyt nh cc nc km pht trin c hng nhng h tr k thut ngy mt nhiu hn.

2.2. Gia nhp WTO, nhng vn cn quan tm

Gia nhp WTO trong iu kin ton cu ho kinh t l mt qu trnh m trng tm l ch ng m ca kinh t, tham gia phn cng hp tc quc t to iu kin kt hp c hiu qu ngun lc trong nc v nc ngoi, m rng khng gian v mi trng pht trin v chim lnh v tr ph hp trong quan h kinh t quc t. Hi nhp gip cho vic m rng c hi kinh doanh, thm nhp th trng th gii, t c iu kin thun li xy dng c cu kinh t hp l, pht trin kinh t trong nc. Bi vy, gia nhp WTO l mt tt yu, mang li vn hi mi cho Vit Nam ni chung, nhng ng thi cng l th thch cam go i vi nhiu doanh nghip, nht l cc doanh nghip hot ng trong cc lnh vc, cc ngnh t trc c h tr t chnh ph hoc cha chun b k cng cho vic ny.

Qua n lc vn ng gia nhp vo WTO nui dng pht trin kinh t. Gn lin vi ngha hi nhp ton cu l nim mt cng ng ton cu c hnh thnh vi mt ting ni phn nh quan im v ch trng chung v nhng vn kinh t - chnh tr - vn ho, nh gi tr ton cu, v mt trt t dn ch ton cu. Khi vo WTO, tc l Vit Nam s tin su vo i mi, m ca kinh t th bn cnh nhng c hi, vic gia nhp WTO cng to ra mt s kh khn, thch thc cn phi vt qua. l:

(1) Sc p cnh tranh

Gim thu, ct gim hng ro phi thu quan, loi b tr cp, m ca th trng dch v s khin mi trng kinh doanh nc ta ngy cng tr nn cnh tranh hn. y s l thch thc khng nh i vi nhiu doanh nghip, nht l nhng doanh nghip quen vi "bu v bao cp" ca Nh nc. Tuy nhin, cc doanh nghip s khng c cch no khc l ch ng v sn sng i din vi thch thc ny bi l h qu tt yu ca s pht trin, l chng ng m mi quc gia u phi i qua trn con ng hng ti hiu qu v phn vinh. D khng gia nhp WTO th thch thc ny sm hay mun cng s n.

(2) Thch thc ca chuyn dch c cu kinh t

Mt trong nhng h qu tt yu ca hi nhp kinh t quc t l chuyn dch c cu v b tr li ngun lc. Di sc p ca cnh tranh, mt ngnh sn xut khng hiu qu s phi mt i nhng ch cho mt ngnh khc c hiu qu hn. iu ny c ngha l sc cnh tranh ca nn kinh t ngy cng cao, chng ta phi c mt c cu kinh t hin i v thch ng vi c cu kinh t th gii ngy nay

Qu trnh chuyn dch c cu kinh t cng tim n rt nhiu ri ro, trong c c nhng ri ro v mt x hi ( v nh chuyn dch lao ng nng nghip sang cng nghip hoc dch v m khng c c s chuyn b tt trc v trnh v k nng cho ngi lao ng..). y l thch thc ht sc to ln. Chng ta ch c th vt qua c thch thc ny nu c chnh sch ng n nhm tng cng hn na tnh nng ng v kh nng thch ng nhanh ca ton b nn kinh t. Bn cnh , cng cn cng c v tng cng cc gii php an sinh x hi khi phc nhng kh khn ngn hn.

(3) Thch thc ca vic hon thin th ch v ci cch nn hnh chnh quc gia.

Mc d c nhiu n lc hon thin khun kh php l lin quan n kinh t - thng mi, Vit Nam vn cn nhiu vic phi lm khi gia nhp WTO. Trc ht, phi lin tc hon thin cc quy nh v cnh tranh m bo mt mi trng cnh tranh lnh mnh v cng bng khi hi nhp. Sau , phi lin tc hon thin mi trng kinh doanh thc y tnh nng ng v kh nng thch ng nhanh, yu t quyt nh s thnh bi ca chuyn dch c cu kinh t v b tr li ngun lc. Cui cng, nhng cam kt m ca th trng ca ta l cam kt theo l trnh nn tin trnh hon thin khun kh php l s cn tip tc din ra trong mt thi gian di.

Mt trong nhng nguyn tc ch o ca WTO l minh bch ho. y l thch thc to ln i vi mi nn hnh chnh quc gia. Khi gia nhp WTO, nn hnh chnh quc gia chc chn s phi c s thay i theo hng cng khai hn v hiu qu hn. phi l mt nn hnh chnh v quyn li chnh ng ca doanh nghip v doanh nhn, coi trng doanh nghip v doanh nhn hn na, khc phc "sc " ca t duy v khc phc mi biu hin tr tr, v trch nhim. Nu khng to ra c mt nn hnh chnh nh vy, s khng th tn dng c cc c hi do vic gia nhp WTO em li.

Hi nhp l tt yu ca mi nn kinh t. Chng ta c kh khn khi hi nhp trong iu kin kinh t ang pht trin v ang trong qu trnh chuyn i. Tuy nhin, cc nn kinh t pht trin hn Vit Nam cng u phi tri qua mt qu trnh ci cch th ch, xy dng php lut, iu chnh c cu... thc thi cc cam kt ca WTO tng t nh chng ta ang lm. Bi vy, vic i mi phng thc qun l, tng cng hiu qu ca b my hnh chnh v nng cao nng lc ca cc doanh nghip s l nhng yu cu tt yu chng ta c th tn dng cc thi c m hi nhp quc t em li.

(4) Thch thc v ngun nhn lc

qun l mt cch nht qun ton b tin trnh hi nhp, hon thin khun kh php l, to dng mi trng cnh tranh nng ng v ci cch c hiu qu nn hnh chnh quc gia, bn cnh quyt tm v mt ch trng, cn phi c mt i ng cn b mnh xuyn sut t Trung ng ti a phng. y cng l mt thch thc to ln i vi nc ta do phn ng cn b ca ta cn b hn ch v kinh nghim iu hnh mt nn kinh t m, c s tham gia ca yu t nc ngoi. Nu khng c s chun b t by gi, thch thc ny s chuyn thnh nhng kh khn di hn rt kh khc phc. Ngoi ra, tn dng c c ch gii quyt tranh chp ca WTO v tham gia c hiu qu vo cc cuc m phn trong tng lai ca t chc ny, chng ta cng cn phi c mt i ng cn b thng tho qui nh v lut l ca WTO, c kinh nghim v k nng m phn quc t.

(5) Nhng nh hng x hi

T do ho thng mi ton cu c tc ng mnh n thu nhp ca ngi lao ng v c th lm trm trng thm khong cch giu ngho. Khi vo WTO, tin lng ca lao ng lnh ngh s tng cng vi nguy c mt vic lm v mc ci thin thp ca lao ng khng c k nng.

Vic ct gim tr cp nng sn v d b hng ro thu quan nh hng trc tip n thu nhp ca nng dn; mt khc, do nng sut lao ng v trnh k thut c nhiu cch bit nn khong cch thu nhp ca lao ng trong sn xut cng nghip v nng nghip c xu hng gia tng. Thc t ny khin chnh lch giu ngho gia khu vc thnh th v nng thn s ngy cng ln, nu khng x l tt, c th dn ti nhng quan h thiu bnh ng trong tip cn cc dch v x hi v tng lp ngho nng thn c th l ngi chu nhiu thua thit.

3. Kh khn i vi doanh nghip khi Vit Nam gia nhp WTO

3.1. Nguy c b mt th phn, mt th trng:

Vic gia nhp WTO khng ch em li thun li, c hi cho cc doanh nghip Vit Nam m cn a li nhng thch thc, kh khn rt ln i vi cc doanh nghip. Nhng c hi, nhng iu kin c th em li thun li cho cc doanh nghip Vit Nam th ngc li cng c th em li nhng c hi, iu kin cho cc doanh nghip nc ngoi, t to ra nhng kh khn, thch thc i vi cc doanh nghip Vit Nam trn thng trng. C th l:

Th nht, khi Vit Nam gia nhp WTO, doanh nghip Vit Nam c c hi thc y bn hng, tng doanh s xut khu vo th trng cc nc thnh vin WTO: nh t cch thnh vin ca WTO, th trng xut khu c m rng, khng gian thng mi cng c m rng. Ngc li, khi Vit Nam gia nhp WTO, ng nhin cc thnh vin WTO cng c thm mt th trng mi v cc thnh vin ny cng c c hi thc y bn hng, xut khu hng ho ca h vo Vit Nam. Th hai, khi gia nhp WTO, vic u tin Vit Nam (cng nh bt k quc gia hay vng lnh th no mun gia nhp WTO) phi lm chnh l m phn vi cc thnh vin ca WTO v ct gim thu quan, loi b cc hng ro phi thu quan nhm to iu kin cho hng ho ca cc thnh vin WTO thm nhp vo. thc hin cc cam kt khi m phn gia nhp WTO, hng ro thu quan phi h thp xung, ng thi cc bin php phi thu nh cm nhp, hn ch s lng nhp khu, quy nh phi c giy php...cng khng c p dng na. Lc ny, th trng c "m ca", doanh nghip nc ngoi c t do tham gia bun bn, cung cp hng ho nh doanh nghip trong nc m khng b phn bit i x. Hng ho t cc nc khc s vo Vit Nam d dng. Trong bi cnh ny, cc doanh nghip trong nc s lm vo tnh trng b cnh tranh bi th trng s c thm nhiu ngi cung cp hng ho, dch v.

Song iu ng ni y chnh l nhng nh cung cp hng ho, dch v nc ngoi, h thng c tim lc ti chnh mnh hn, c hng ho cht lng tt hn, mu m p hn, ph hp th hiu hn, c cng ngh phn phi, tip th tt hn. Do , trong cuc cnh tranh cung cp hng ho, dch v cho ngi tiu dng, doanh nghip nc ngoi c sc mnh hn s d "thng" c cc doanh nghip trong nc. T , nguy c b mt th phn, mt th trng trong nc, "thua" ngay trn "sn nh" l nguy c c tht. Tnh trng ny xy ra sm hay mun, xy ra ph bin hay khng tu thuc vo nng lc cnh tranh, chng ca doanh nghip trong nc.

Trong cuc cnh tranh ginh th phn, th trng, d on khu vc dch v s quyt lit hn. Nguyn nhn l hin nhiu lnh vc sn xut m cc doanh nghip Vit Nam c u th nh dt may, da giy, c kh nh...th cc nc cng nghip pht trin khng tp trung sn xut na, do , h khng t ra mc tiu chim lnh v cnh tranh trn th trng ni a v nhm sn phm ny. Mt s sn phm trong lnh vc sn xut nh t, gia dng, in in t, in lnh hin cng c sn xut, lp rp trong nc ri. Do vy, ch ngm trong thi gian ti ca cc nh u t nc ngoi mun chim lnh v cnh tranh ginh git th trng ni a chnh l cc lnh vc dch v m hin nay nh nc cn nm gi, cha m ca nhiu hoc cc lnh vc dch v cn nhiu tnh cht c quyn nh ngn hng, vin thng...y cng l nhng lnh vc m th trng ni a cn nhiu tim nng pht trin, em li li nhun cao cho cc doanh nghip nc ngoi, ng thi cng l cc lnh vc m cc doanh nghip nc ngoi c u th cnh tranh.v.v.

3.2. Nguy c b thu hp sn xut, chuyn i sang lnh vc khc, thm ch nhiu doanh nghip s b ph sn do khng cnh tranh c vi hng ho nhp khu:

T ch b cnh tranh bi hng ngoi nhp, cc doanh nghip trong nc s buc phi sp xp li, t chc li sn xut, thay i nhn s lm sao hng ho sn xut ra c gi c, cht lng, mu m tt hn, r hn trc cnh tranh c vi hng ho nhp khu.

Trong trng hp t chc li sn xut ri, thay i nhn s ri nhng hng ho sn xut ra vn khng cnh tranh c, th phn ngy cng gim i, hng ho sn xut ra khng c th trng tiu th th ng nhin doanh nghip buc phi thu hp sn xut, phi tnh ton li chin lc sn xut, kinh doanh, c th phi chuyn sang sn xut mt hng khc, thm ch nu hng ho, dch v sn xut ra khng tiu th c, khng tr c vn vay ngn hng th doanh nghip c th b thua l, ph sn.

Nguy c ny cng rt r rng bi v cc doanh nghip trong nc thng yu km hn so vi cc doanh nghip nc ngoi hoc c yu t nc ngoi nh doanh nghip lin doanh, doanh nghip thu chuyn gia nc ngoi qun l...v nng lc qun tr, trnh tip th. Nguy c ny cng xut pht t ch bn thn hng ho, dch v ca doanh nghip trong nc km cht lng hn so vi cc doanh nghip nc ngoi v cht lng, kiu dng, mu m, v tn tui, thng hiu...

3.3. Nguy c b cc doanh nghip nc ngoi thn tnh, mua li, chn p, "ly" mt nhn vin, mua chuc lnh o cao cp qua tr lng cao, ha hn thng tin

- Tr thnh thnh vin ca WTO cng c ngha l Vit Nam c hng mi quy ch u i v quy tc bun bn, u t ngang vi cc thnh vin khc ca WTO, th trng Vit Nam tr thnh mt b phn ca th trng ton cu. Vi nhng li th nh chi ph lao ng r, c nguyn vt liu cho sn xut hng ho, th trng ng dn (l th trng tiu th tim nng), Vit Nam tr thnh ni hp dn cc nh u t nc ngoi, thu ht cc nh u t nc ngoi u t vo sn xut hng ho, dch v xut khu, bn cho th trng ni a.

- Cc doanh nghip c vn u t nc ngoi thng do ngi nc ngoi n lm n, bun bn Vit Nam, do vy a s h phi thu t t tr s, nh my, phi thu ngi a phng lm cng cho h. V cc doanh nghip c vn u t nc ngoi c tim lc ti chnh mnh hn, nm gi cc b quyt cng ngh tin tin hn, c trnh qun l gii hn nn h c nhiu c hi thnh cng hn trong vic sn xut, cung ng hng ho, dch v so vi cc doanh nghip trong nc. Dn dn khi h chim c th phn, tip tc m rng th phn, h s tm cch "mua" li, thn tnh cc doanh nghip trong nc ang lm n thua l, kh khn (v th trng, v u ra, thiu vn i mi cng ngh, thu qun l gii), va t mc tiu loi bt i th trn th trng, va tn dng c mt bng, tn dng nh xng, tn dng cng nhn c tay ngh ca cc doanh nghip Vit Nam.

- tit kim tin lng, tit kim chi ph v n i vi cng nhn, cn b qun l, cc doanh nghip c vn nc ngoi s tm cch thu ngi Vit Nam hn l a ngi nc ngoi sang Vit Nam. Cc chuyn gia c tay ngh gii, cc cn b qun l c ti kinh doanh, t chc lm vic cc doanh nghip nh nc chnh l mc tiu "sn u ngi" ca cc doanh nghip c vn nc ngoi. Bng cch tr lng cao, ha hn s thng tin, i ng (v o to, v phc li tham quan du lch, ngh ngi...), cc doanh nghip c vn nc ngoi s b tin mua chuc cc cn b lnh o cao cp, trung cp ca cc doanh nghip trong nc chuyn sang lm vic cc cng ty c vn nc ngoi, va tn tin thu cc v tr tng ng l ngi nc ngoi, va lm suy yu cc doanh nghip trong nc. CHNG II - BI CNH HI NHP KINH T CA VIT NAM

I. Bi cnh kinh t th gii

1. c im v chiu hng pht trin ca kinh t th gii

1.1. Kinh t th gii chuyn t pht trin theo chiu rng (gia tng ngun lc) sang pht trin theo chiu su (nng cao hiu qu).

Nhng thp nin cui ca th k 20, cc nhn t pht trin theo chiu rng nh cc ngun nguyn nhin liu, nng lng, khong sn, u th v ngun lao ng gi r... suy gim r rt. Cuc khng hong du la trong thp nin 70, 80 thc y cc quc gia tm kim cc bin php pht trin chiu su nh nng cao hiu qu s dng nguyn nhin liu, nng lng; nghin cu pht trin cc loi vt liu mi, cc k thut cng ngh cao nh my tnh, in t, vi in t, t ng ho, sinh hc... Cuc cch mng khoa hc - cng ngh vo na sau ca th k 20 to ra mt bc ngot trong s pht trin ca lc lng sn xut, nng cao nng sut lao ng v hiu qu sn xut ca ton x hi, tc ng su sc n mi mt ca i sng kinh t th gii. Cuc cch mng cng nghip ln th ba dn n s pht trin mnh m ca cc ngnh ch yu nh in t, nng lng nguyn t, cng ngh ho du, cng ngh hng khng v tr, cng ngh sinh hc, cng ngh thng tin... v hnh thnh nn nhng phng thc, m hnh sn xut mi vi nng sut v hiu qu cao hn, thc y sc sn xut x hi pht trin nhanh chng. Da trn nhng thnh tu , cuc cch mng khoa hc - cng ngh bng n trn phm vi ngy cng rng hn v tc ng ngy cng su sc hn n s pht trin ca nn kinh t th gii. Kt qu l kinh t th gii chuyn dn t nn kinh t cng nghip sang mt loi hnh kinh t mi da trn cht xm v k thut, cng ngh cao - kinh t tri thc. Trong th k 20, sn xut cng nghip th gii tng 35 ln trong khi th k 19 ch tng 3 ln. Nhng thnh tu khoa hc - cng ngh v s trc tip i vo lc lng sn xut trong khong thi gian rt ngn, tr thnh lc lng sn xut nng ct v trc tip ca x hi, to nn ng lc chnh ca s pht trin ca kinh t th gii trong nhng thp nin u ca th k 21.

Di tc ng ca cch mng khoa hc - cng ngh, kinh t th gii c nhng bc chuyn dch c cu mnh m, trong t trng gi tr nng nghip khng ngng suy gim; t trng cng nghip c xu hng thu hp cc nc cng nghip pht trin nhng vn tng ln cc nc ang pht trin; ng thi t trng ngnh dch v khng ngng m rng. Nm 1900, nng nghip chim 1/3 GDP th gii, n nay ch cn khong 3%, trong khi cng nghip chim 35% v dch v chim 60%. Thm ch, nhiu nc cng nghip pht trin, dch v chim ti hn 75% lc lng lao ng, ng gp gn 70% vo GDP.

1.2. Gn lin vi cuc cch mng khoa hc - cng ngh mi, nn kinh t tri thc s l mt c trng ni bt ca kinh t th gii trong nhng thp k u th k 21

Gi tr ca cc yu t u vo truyn thng nh nguyn nhin liu, t ai, lao ng ph thng hoc t o to ngy cng gim. Trong khi cht xm, tri thc v thng tin c vai tr ngy cng tng v mang tnh quyt nh i vi cc qu trnh sn xut, phn phi, tiu th v ng gp t l ngy cng ln vo tng trng kinh t ca mi quc gia. Trong thi gian ti, tt c cc nc s iu chnh li c cu kinh t theo hng nng cao vai tr ch o v dn u ca cc ngnh kinh t da trn cc cng ngh mi v c hm lng cht xm cao lm ng lc thc y pht trin kinh t.

1.3. Qu trnh kp ton cu ho - t do ho kinh t v hi nhp quc t pht trin mnh thnh mt tro lu bao trm, cun ht hu ht cc nc

Sau chin tranh lnh, th gii hnh thnh mt th trng rng ln v thng nht theo c ch th trng lm cho quan h kinh t, vn ho gia cc nc pht trin nhanh chng. S vn ng ca cc cng ty xuyn quc gia thng qua dch chuyn cc yu t sn xut (vn, cng ngh, lao ng...) cng nh s m rng nhng quan h kinh t quc t nh thng mi, u t, vay n... ra phm vi ton cu ang thc y hnh thnh nn th trng th gii ngy cng thng nht vi nhng lut chi chung. Qu trnh t do ho thng mi v u t cng pht trin mnh, thc y xu th ton cu ho pht trin c v chiu rng v chiu su. Ton cu ho v hi nhp kinh t quc t trn th gii hin nay th hin qua nhng xu hng chnh:

(1)Xu hng tng cng hp tc a phng

Xu hng tng cng hp tc a phng th hin r nt qua vic ngy cng c nhiu nc xin gia nhp T chc Thng mi Th gii (WTO). WTO c thnh lp ngy 1/1/1995 vi 124 thnh vin l kt qu ca vng m phn Uruguay ko di trong sut 8 nm (1986-1994) nhm p ng yu cu pht trin ca thng mi th gii, l s k tha ca Hip nh chung v Thu quan v Thng mi (GATT). Tnh n ngy 11/12/2005, t chc ny kt np c 149 thnh vin, iu chnh 95-98% gi tr thng mi th gii.

Nm 2001, s kin Trung Quc (quc gia ng dn nht th gii, vi dn s gn 1,3 t ngi chim 1/5 th trng tiu dng ca th gii) tr thnh thnh vin ca WTO tc ng khng nh n kinh t - thng mi th gii. T khi WTO khi u vng m phn mi (vng Doha) c mt s nc ang pht trin gia nhp vo t chc ny. Mt vi nc rt ngn qu trnh m phn thm ch b qua hu ht cc bc nhanh chng c kt np. Nhn t cho thy WTO ngy cng c mt vai tr hp dn hn i vi cc nn kinh t ang pht trin trong bi cnh hi nhp v ton cu ho kinh t.

(2) Xu hng t do ho v khu vc ho

Cc khu thng mi t do song phng (FTAs) v tho thun thng mi t do khu vc (RTAs) gia tng nhanh chng. Cc FTAs v RTAs c mc u i v t do thng mi cao hn quy ch ti hu quc (MFN) ko theo nhng thay i ln trong cc din thng mi gia cc nc trong khu vc v trn th gii. C mt s khu vc thng mi t do ln c hnh thnh l Lin minh Chu u (EU), khu vc thng mi t do Bc M (NAFTA), th trng chung Nam M (MERCOSUR)...

Tnh n gia nm 2003 c khong 250 hip nh thng mi t do song phng v khu vc (trong c 33 RTAs). D tnh n cui nm 2005 cc FTA ang c d tnh hoc i vo m phn c k kt v c hiu lc s ln ti 300. Khu vc ng c Khu vc thng mi t do ASEAN/AFTA, ASEAN + 3 (ASEAN + Trung Quc, Hn Quc v Nht Bn); ASEAN + n , ASEAN + CER (-xtrylia, Niu Di-ln) ang hnh thnh t nay n nm 2010 vi tng s dn trn 2 t ngi. Hip nh Thng mi t do Bc M v M La-tinh (gm 33 nc vi s dn 911 triu ngi, GDP ca khu vc ny trn 11 nghn t USD) thc hin nm 2005 bin khu vc ny thnh FTA ln nht th gii. n , Pa-ki-xtan, N-pan, Xri-lan-ka. Maldives, Bng-la-t v Bu-tan k tho thun thnh lp Khu vc thng mi t do Nam (khu vc chim 1/4 dn s th gii, vi cam kt gim thu t 25 - 30% xung 5% trong vng 7 - 10 nm). Vic EU m rng sang pha ng cng l mt s kin quan trng: t thng 4/2004, EU c 25 nc thnh vin vi s dn 455 triu ngi, GDP khong 9 nghn t USD v s l khi lin minh kinh t ln nht th gii.

Trong bi cnh , cc nc trn th gii u tin hnh hi nhp kinh t quc t, pht huy li th so snh ca mnh cng nh tranh th vn, cng ngh, th trng v tri thc qun l - kinh doanh tin tin phc v cho pht trin kinh t. Khng nc no c th ng ngoi qu trnh hi nhp nu khng mun t tch mnh khi tro lu pht trin chung v b tt hu.

(3) Thng mi dch v ng vai tr quan trng trong thng mi th gii

T do ho thng mi tip tc c y mnh v thng mi quc t tip tc l ng lc thc y tng trng kinh t th gii. Trong nhng thp k qua, tc tng trng ca thng mi th gii lun lun cao gp i, gp ba ln tc tng trng ca ton b nn kinh t th gii. Hai thp nin u th k 21 l khong thi gian c tnh cht quyt nh i vi s pht trin ca thng mi th gii trong nhiu thp k ti. Trong thp nin u tin s din ra Vng m phn Doha ca WTO, v nhng tho thun t c trong m phn v hai lnh vc nng nghip v dch v nhiu kh nng s a li mt thi k tng trng cao hn cho thng mi th gii.

Nhng nm u th k 21, do kh khn ca cc nn kinh t ln, u t nc ngoi c chiu hng suy gim, ng thi lung u t cng nhm vo nhng a im u t an ton v c li th so snh trong nn kinh t tri thc. Tuy nhin, khi kinh t th gii pht trin kh quan trong nhng nm ti, lung vn u t nc ngoi cng c xu hng gia tng v chuyn dch theo hng tng t trng u t trc tip do tn ti nhng lng vn d tha khng l. c im mi l cc ngun vn s chuyn hng sang nhng a bn c c s h tng thng tin - vin thng hin i, c ngun nhn cng vi tri thc v tay ngh cao. Bn cnh , do tc ng ca ch ngha khng b quc t, tiu ch an ton tr nn ngy cng quan trng i vi cc nh u t.

Cc cng ty a quc gia (TNC) ngy cng ln mnh v ng vai tr ng lc vi s pht trin ca kinh t th gii. Tc gia tng cc cng ty a quc gia rt ln, n cui th k 20 c hn 60.000 cng ty vi khong 500.000 chi nhnh trn ton cu v chim trn 30% tng gi tr GDP ton th gii. Quy m kinh doanh, phm vi v lnh vc hot ng ca cc TNC khng ngng m rng. T cui th k 20, ln sng mua bn, sp nhp ca cc TNC hnh thnh nn cc cng ty khng l c mt trn khp cc chu lc v chim th phn quan trng trn th trng th gii. Thng mi gia cc cng ty con ca cc TNC vi nhau chim khong 1/3 tng gi tr thng mi th gii; trn 4/5 u t trc tip ra nc ngoi trn th gii l ca cc TNC; v trn 9/10 thnh qu nghin cu v trin khai k thut v chuyn giao k thut trn th gii nm trong tay cc TNC. Trong nhng thp nin ti, cc tp on kinh t khng l c doanh s ln hn c GDP ca cc nc loi trung bnh s l ch th chnh y nhanh tc ton cu ho lung vn u t, thng mi quc t cng nh hot ng chuyn giao cng ngh.

(4) S tng cng chnh sch bo h vi cc ro cn thng mi hin i

Cc nc ngy cng c xu hng t s dng nhng bin php bo h mang tnh l liu nh p t lnh cm, hn ch s lng hoc p t thu sut nhp khu cao. Thay vo , cc bin php bo h c lng vo nhng l do chnh ng nh bo v nhng ngnh sn xut trong nc trc nhng hnh ng thng mi khng lnh mnh, bo v sc kho con ngi, kim sot cht lng, mi trng, quy nh v an ton thc phm, iu kin lao ng, kim sot dch bnh, chng bn ph gi, chng tr cp, ghi nhn hng ho...

1.4. Trong nn kinh t ton cu ho, cc nc ngy cng c xu hng la chn chin lc kinh t pht trin bn vng

Trong nhng thp k ti, qu trnh ton cu ho kinh t pht trin mnh m mang li cho cc quc gia nhng c hi pht trin ln lao nhng ng thi cng i km vi nhng thch thc khng km phn gay gt, nht l cc thch thc v mi trng - x hi. Vic k kt hng lot tho thun quc t v mi trng, v d nh Ngh nh th Kyoto c th ho Cng c khung ca Lin hp quc v Bin i kh hu, cng vi vic t chc Hi ngh Thng nh Ton cu v Pht trin bn vng (Nam Phi, ngy 26/8-4/9/2002) cho thy vn pht trin bn vng tr thnh mi quan tm hng u ca cng ng quc t. Do vy, trong nhng thp k ti m thc pht trin kinh t bn vng s dn tr thnh la chn ph bin ca cc quc gia, nhm cn bng gia pht trin kinh t vi bo v mi trng t nhin v gii quyt cc vn x hi

1.5. Kinh t th gii s tip tc phi i mt vi nhiu thch thc gay gt trong hai thp nin ti, trc ht l nguy c ca khng hong kinh t - ti chnh v ch ngha khng b quc t

Nguy c khng hong kinh t - ti chnh: Qu trnh ton cu ho kinh t dn n nht th ho th trng ti chnh th gii vi s ph thuc ln nhau ngy cng tng gia cc nn kinh t - ti chnh quc gia. Chnh s lun chuyn t do ca cc dng vn trn th trng ti chnh quc t l nguy c gy ra cc bt n v ti chnh tin t, v cc cuc khng hong nu xy ra mt khu vc d khng ln vn c th lm iu ng th trng ti chnh v kinh t ton cu. T cui th k 20, cuc khng hong kinh t - ti chnh khu vc chu nh hng ln n cc khu vc khc v ko li tc tng trng ca ton b kinh t th gii.

Nguy c khng b quc t: Xu hng gia tng ca ch ngha khng b quc t, xung t v trang v ti phm xuyn quc gia cng s t ra nhiu ri ro i vi s pht trin ca kinh t th gii trong nhng thp nin u th k 21. Nu khng c s phi hp hiu qu hn gia cc quc gia ngn chn nhng nguy c ny, lng tin ca ngi tiu dng v cc nh u t s b nh hng rt ln, t c th dn n nhng bt n, xo trn trong nn kinh t th gii. Khng b quc t s lm tng chi ph sn xut do cc chnh ph, cng ty u phi chi tiu nhiu hn cho an ninh, ng thi dn n s chuyn dch cc lung vn u t nc ngoi n nhng a im an ton hn, m h qu l cc nc ang v km pht trin s l nhng nc chu thit hi nhiu nht.

2. Kinh t th gii nm 2005 v trin vng nhng nm ti

Nm 2005, bt chp gi du la tng cao cng vi thin tai v dch cm gia cm honh hnh song nn kinh t th gii vn t mc tng trng cao, c t 4,8%; Trung Quc l quc gia c tc tng trng nhanh nht (9,9%), GDP ca n tng 8,3%. Xt theo khu vc th mc tng trng cao nht thuc v cc th trng mi ni v cc quc gia ang pht trin (7,2%), tip theo l cc nc cng nghip mi Chu (4,6%), mc tng trng GDP chung ca cc nc pht trin l 2,7%. D on nm 2006-07, kinh t th gii tip tc tng trng, tc tng bnh qun ca cc nn kinh t ln nh M, Nht, khu vc ng Euro khong 2,7%. Khi lng thng mi d kin tng 7% mi nm. Tuy nhin, bn cnh trin vng sng sa vn tim n nhiu ri ro: gi nng lng cn tip tc tng cao, s gia tng chnh sch bo h ca cc nc cng nghip, cm gia cm, s mt cn i ca cn cn thanh ton quc t nh hng ti kh nng iu chnh t gi hi oi v li sut.

Khi lng bun bn hng ho nm 2005 tng 6,2% phn nh s dch chuyn v a l trong thng mi: xut khu ca cc nc cng nghip chim t l thp, trong khi th phn ca Trung Quc trong thng mi ton cu tip tc tng n nh, c chim khong 7% kim ngch xut khu ton cu nm 2005 (so vi 4,3% nm 2001). Cng vi k vng tng trng kinh t ton cu nm 2006, cu hng in t hi phc, thng mi ton cu c k vng s tng khong 7% nm 2006 - 07.

2.1. Kinh t M

Tc tng trng GDP nm 2005 ca M l 3,5%, gim so vi 4,2% nm 2004. Ch s gi tiu dng mc 3,4% trong lc gi thc phm v nng lng tng 2,2%. Tht nghip gim t 5,5% nm 2004 xung cn 5,1%. Thu nhp thc t gim 0,4%.

Thm ht ti kho v tin t vn tip tc. Theo k hoch, mc tng trng GDP nm 2006 l 3,3% v 3,1% (2007), phn nh mc cu gim t t do gi du tng da trn gi thit chi tiu chnh ph tng chm v li sut s tng na u nm 2006. Vn tn ti cc ri ro nu gi bt ng sn gim t ngt, gi du tng cao hn hay nhu cu ca cc nh u t v la M tng nu thm ht cn cn thanh ton quc t tip tc gia tng.

Hp: Chnh sch thng mi nm 2006 ca M

Chng trnh ngh s thng mi nm 2006 ca chnh quyn M tp trung vo bn vn chnh:

Thc y m phn thng mi ton cu, trong dnh u tin cho kt thc tin trnh m phn ca Chng trnh ngh s Doha.

M d kin tp trung vo lnh vc: thu quan, dch v v nng nghip. Theo , xut hai giai on, mi giai on 5 nm:

Giai on 1: Trin khai - ngh ct gim thu vi cc nc pht trin t 55-90%, ct gim t t vi cc nc ang pht trin ch yu l mt s th trng mi ni, 49 nc km pht trin khng cn ct gim thu theo vng Doha

Giai on 2: ra l trnh gim thu cho cc mt hng cn li v xo b cc bin php tr cp lm bp mo thng mi.

Xem xt li Chng trnh u i tng qut (GSP) dnh cho cc nc ang pht trin. Chng trnh ny s ht hn vo 31/12/2006, Tng thng M yu cu gia hn li sau 5 nm vo nm ti chnh 2007.

Thc y vic k kt cc tho thun thng mi t do khu vc v song phng.

Tng cng lut l thng mi v trin khai cc tho thun t c.

Ngun: Thng v Vit Nam ti Hoa K.

2.2. Kinh t Nht Bn

Kinh t Nht hi phc trong nm 2005 v tip tc tng nhanh trong nhng thng gn y. GDP thc t tng 2,7% (so vi 2,3% nm 2004). Ti u t tng 4,3%. Cng vi cc chnh sch gim tht nghip, t l ny gim xung cn 4,4% so vi 4,7% nm 2004, thu nhp thc t tng. Gi tiu dng gim 0,3%.

Thm ht ngn sch c C quan tnh bo kinh t (EIU) d on s gim t 4,8% (2004) xung 4,5% (2005). Trong nm ti kho 2006/07, ngn sch s c b p do vic ct gim chi tiu v doanh thu tng. y l kt qu ca chnh sch khi phc kinh t. Trong khi , chnh sch tin t c tht cht hn. Ngn hng trung ng s sm tng li sut danh ngha bo v li sut thc t khi nh hng tiu cc ca s tng gi.

Cng vi s phc hi mnh m ca nn kinh t, s gia tng nhu cu trong v ngoi nc, tiu dng gim ng k, Nht Bn c k vng s t mc tng trng 2,9% nm 2006. Nm 2007, do s phc hi b suy gim nn tc tng trng gim cn 2,4%, gn vi mc tng trng tim nng trong di hn l khong 2%.

Hp: Chnh sch thng mi ca Nht Bn

Nht Bn ang c gng duy tr v pht trin ch mu dch t do. T u nhng nm 80, Nht Bn tin hnh cc bin php kinh t i ngoi trong mt s thi k, c bit k t khi ph chun chng trnh hnh ng. Nht Bn xc tin m ca th trng bng vic ct gim v bi b thu nhp khu , chm dt v ni lng cc bin php hn ch s, ci thin h thng cp chng nhn. Cc n lc ny ca Nht Bn lm gim bt s hn ch nhp khu, c bit l i vi hng sn xut cng nghip v khai thc m, nhng mt hng ny chu thu trung bnh 1,9%, mc thp nht trong cc nc cng nghip pht trin. Bn cnh , i vi hng cng nghip, Nht Bn bi b tt c cc hn ch nhp khu cn li

i vi nng sn nhp khu cho n nay Nht Bn vn ang c gng t do hng nhp khu v m rng ca th trng cho cc nng sn chnh. Cc c gng ny lm tng kim ngch nhp khu ca Nht Bn mt cch u n. Ngy nay, Nht Bn p dng cc bin php ton din m rng qui m nhp khu. Cc bin php ny nh vic p dng cc khuyn khch v thu y mnh nhp khu hng cng nghip, ct gim v bi b thu nhp khu, cp tn dng nhp khu v cc bin php khc. Cc chnh sch ny lm gim mt khi lng ln tng d mu dch v nhm mc ch ci thin cn cn thanh ton quc t ca Nht.

Ngun: Trung tm xc tin Thng mi v u t thnh ph H Ch Minh

2.3. Lin minh chu u (EU)

GDP ton khu vc ch tng 1,3% (2005). Khu vc ny phi i mt vi vn ti kho. Thm ht ngn sch ca Php, c v vt qu mc tiu 3% ca Hip c tng trng v n nh kinh t ca EU.

Chnh sch tin t c tht cht bng vic Ngn hng Trung ng Chu u (ECB) tng li sut ln 1/4 im phn trm ti 2,25% vo thng 12. Bt chp nhng c gng ca ECB, lm pht vn vt qu mc tiu 2%. Cng vi t l tht nghip cao, kinh t khu vc vn tip tc mc lm pht cao trong khi t l tng trng khng t mc tiu phn nh cc vn v c cu. Tuy nhin, kinh t khu vc c k vng s tng trng mnh da vo cc chnh sch thc y xut khu, gia tng u t di hn.

2.4. Khu vc ng Nam

Nm 2005, tng trng kinh t trung bnh ca khu vc ng Nam t 5,5%, cao hn so vi mc trung bnh 5 nm trc nhng gim so vi mc 6,3% trong nm 2004, do cu th gii i vi hng ch tc, c bit l hng in t v cc sn phm cng ngh thng tin v vin thng gim. Cc nn kinh t ln nh Xingapo, Malaixia, Thi Lan v Philppin u c nhp tng trng chm li. Tuy nhin, Innxia, Vit Nam, Lo v Campuchia li c tc tng trng trong nm 2005 cao hn so vi nm 2004.

2.5. Khu vc Nam M

Kinh t cc nc M Latinh v khu vc Carib, nm 2006, c d on s gim cht t. Cc quc gia Nam M tip tc c hng li t gi hng ho v nhu cu nhp khu ca nc ngoi tng. Mhic v cc nc Trung M phi i mt vi sc p t khu vc sn xut do cnh tranh quc t tng. Song, do ph thuc ln vo bn ngoi nn nn kinh t ca cc nc ny rt d b tn thng khi kinh t th gii c bin ng.

II. Bi cnh Vit Nam

1. Bi cnh kinh t - x hi sau 20 nm i mi

1.1. Bi cnh v ch trng i mi

Trc i mi, Vit Nam thc hin cng cuc xy dng t nc theo m hnh XHCN c quan nim lc by gi. Theo , ch s hu ton dn v tp th v t liu sn xut v c ch k hoch ho tp trung ng vai tr l nhng yu t ch o ca m hnh pht trin. Vic thc hin m hnh pht trin ny mang li nhng kt qu to ln khng th ph nhn. l s bo m quyt nh ginh thng li trong cuc chin tranh gii phng v bo v T quc, to lp nhng c s vt cht - k thut ban u rt quan trng ca XHCN, mang li cho nhn dn cuc sng t do, vic lm, quyn lm ch x hi cng vi nhng ci thin ng k trong i sng vt cht v tinh thn.

Tuy nhin, thc t trc i mi, nht l hn 10 nm tin hnh xy dng CNXH trn phm vi c nc (1975 - 1986), chng t rng trong nn kinh t mang m bn sc nng dn - nng nghip, li b chin tranh tn ph nng n, m hnh pht trin gn vi c ch k hoch ho tp trung c nhng khim khuyt ln trong vic gii quyt cc nhim v pht trin, nht l trong lnh vc kinh t. Sau nhiu nm vn ng trong c ch k hoch ho tp trung, tuy t nc c t c nhng thnh tu to ln, song nhiu vn mu cht v thit yu nht ca cuc sng nhn dn (n, mc, ) vn cha c gii quyt y ; t nc cha c nhng thay i su sc v trit trong phng thc pht trin; tnh trng mt cn i trong nn kinh t ngy cng trm trng; nhit tnh lao ng v nng lc sng to ca nhn dn, ti nguyn v cc ngun lc cha c khai thc, pht huy y , thm ch b xi mn. Nhn tng qut, vi c ch k hoch ho tp trung, nn kinh t Vit Nam vn ng thiu nng ng v km hiu qu; s mt cn i v nguy c bt n nh tim n trong i sng kinh t - x hi; lng tin ca qun chng i vi s lnh o ca ng v s iu hnh ca Nh nc gim st. Cui nhng nm 70, t nc thc s lm vo cuc khng hong kinh t - x hi. Vn cp bch t ra cho ng cng sn v Nh nc Vit Nam lc ny l tm kim cch thc pht trin mi c kh nng p ng cc mc tiu ca s nghip xy dng ch ngha x hi, trong quan trng nht l phi tho g cc rng buc v c ch v th ch gii phng cc ngun lc pht trin ca t nc.

Trong lc , trn th gii cng din ra nhiu bin i quan trng - va c nh hng ti Vit Nam, va gi ra nhng bi hc kinh nghim m Vit Nam c th tham kho vi cc mc khc nhau. l :

(1)Cng cuc ci cch kinh t Trung Quc theo hng m ca th trng bt u din ra t nm 1978. Nhng thnh tu ci cch ni bt m Trung Quc thu c c ng v Chnh ph Vit Nam quan tm do c s tng ng nhiu mt.

(2)S khng thnh cng ca cng cuc ci t dn ti s sp ca CNXH Lin X v nhiu nc ng u.

(3)Thnh cng ca cc nc "cng nghip mi" ng a ra nhng gi v cch thc v gii php pht trin i vi nhng nc vn xut pht t nhng nc nng nghip v c quan h x hi theo nhng gi tr vn ho phng ng. l nhng thnh cng ca cc chin lc pht trin: pht huy mnh ni lc, m ca th trng, hng vo xut khu v thu ht u t nc ngoi.

(4) Xu hng va hp tc v va cnh tranh trn th gii ang tng bc thay th xu hng i u v xung t. Tnh hung ny buc cc quc gia phi nh hng li t duy v cc vn pht trin. Khc hn trc y, trong hon cnh pht trin mi, m ca v hi nhp kinh t quc t tr thnh nhu cu t thn bn trong i vi nn kinh t nng nghip vn mang m tnh cht khp kn, t cp t tc ca Vit Nam.

Ton b tnh hnh trn y, trong cng nh ngoi nc tc ng n Vit Nam v c hai phng din. Mt mt, n i hi phi i mi t duy pht trin, t trng tm vo pht trin kinh t theo mt phng thc mi. Mt khc, n to ra cc c hi v iu kin s thay i din ra thun li. l im khi u c v lch s ln l lun ca qu trnh i mi.

Nhn r nhu cu bc thit y, i hi ng Cng sn Vit Nam ln th VI tuyn b tin hnh cng cuc i mi ton din v trit , nh du mt bc ngot lch s i mi t duy v ng li pht trin t nc trong thi k mi. Chng trnh pht trin t nc c thng qua ti i hi ny c ni dung c bit quan trng l (1) chuyn nn kinh t tp trung sang kinh t th trng nh hng XHCN; (2) m rng hp tc quc t theo phng chm kt hp sc mnh ca dn tc vi sc mnh ca thi i, y mnh hp tc quc t v cnh tranh pht trin da trn c s pht huy ni lc; (3) cng vi vic i mi c ch qun l kinh t, ng cng sn Vit Nam xc nh phi ngy cng hon thin c ch ng lnh o, Nh nc qun l, nhn dn lm ch thnh c ch chung trong qun l ton x hi; (4) pht huy yu t con ngi v ly vic phc v con ngi lm mc ch cao nht ca mi hot ng, coi ngun lc con ngi l qu bu nht, c vai tr quyt nh i vi s pht trin ca t nc.

1.2. Thnh tu kinh t 20 nm i mi

n nm 2006 ny, Vit Nam i c 20 nm trn con ng i mi ton din kinh t - x hi t nc. Trong 20 nm qua, kinh t Vit Nam t c nhng thnh tu to ln. l:

(1) a t nc ra khi khng hong kinh t - x hi, kinh t tng trng nhanh, c s vt cht - k thut c tng cng, i sng ca cc tng lp nhn dn khng ngng c ci thin. T nm 1986 n nm 1989, cng cuc i mi t c nhng thnh tu bc u rt quan trng. Nhng vo u thp k 90, khi bc vo thc hin chin lc 10 nm 1991 - 2000, t nc vn cha ra khi khng hong kinh t - x hi. Nh trin khai mnh m ng li i mi ton din ca ng, n nm 1995, hu ht cc ch tiu ch yu ca k hoch nm 1991-1995 c hon thnh vt mc; t nc ra khi khng hong kinh t - x hi, to c tin cn thit chuyn sang thi k pht trin mi: y mnh cng nghip ho - hin i ho.

T nm 1996 n nm 2000 t nc t c nhp tng trng cao. Tc tng trng GDP bnh qun ca 10 nm (1990 - 2000) t 7,5%; nm 2000 so vi nm 1990, GDP tng hn 2 ln. Trong 5 nm (2001 - 2005) ca nhim k i hi IX, GDP bnh qun tng gn 7,5%; c cu kinh t c s chuyn dch ng k, ngun lc pht trin trong cc thnh phn kinh t c huy ng kh hn; nhiu li th so snh trong tng ngnh, tng vng c pht huy. Nng lc cnh tranh ca nn kinh t c ci thin.(2) Thc hin c kt qu chnh sch pht trin kinh t nhiu thnh phn.

(3) Th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha dn c hnh thnh.

Nn kinh t nhiu thnh phn theo ch trng ca ng v c quy nh trong Hin php 1992 c c th ho bng cc lut, php lnh. Ni dung nhng vn bn php lut v qun l kinh t v x hi p ng c yu cu ci cch kinh t v hi nhp kinh t quc t; to iu kin thc hin quyn t do kinh doanh, pht trin nn kinh t nhiu thnh phn, khai thc hiu qu cc ngun lc x hi.

Nh nc tng bc tch chc nng qun l nh nc v kinh t ca cc c quan nh nc, chc nng ch s hu doanh nghip nh nc ca Nh nc v chc nng kinh doanh ca doanh nghip chuyn t qun l c th cc hot ng ca nn kinh t sang qun l tng th nn kinh t quc dn; chuyn t can thip trc tip vo nn kinh t sang can thip gin tip thng qua h thng php lut, k hoch, c ch, chnh sch v cc cng c iu tit v m khc.

Cng tc ci cch nn hnh chnh Nh nc c y mnh. B my t chc trong h thng hnh chnh nh nc t trung ng ti a phng c i mi, hot ng ngy cng c hiu qu hn. Trnh i ng cn b qun l c trng thnh qua thc tin kt qu thc hin cc cng vic c giao. C ch phn cp qun l cho cc ngnh, cc cp nng cao c vai tr trch nhim, tnh ch ng ca cc cp, cc ngnh trong vic t chc ch o v trin khai thc hin cc nhim v pht trin kinh t - x hi, cc ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc ti c s.

(4) C cu kinh t ngnh, vng c s chuyn dch tch cc theo hng cng nghip ho - hin i ho

C cu ngnh kinh t tng bc chuyn dch theo hng CNH - HH, pht huy li th so snh trong tng ngnh, tng vng, lm tng hiu qu v cht lng pht trin. T trng cng nghip v xy dng trong GDP tng nhanh v lin tc (nm 1988 l 21,6% GDP, nm 1995 l 28,8%, nm 2003 l 40%, nm 2005 chim 41,04% GDP); nng nghip trong GDP nm 1988 l 46,3%, nm 2000 cn 24,5%; nm 2005 l 20,89%; dch v tng t 33,1% nm 1988 ln 38,2% nm 2003, 38,5% nm 2005.

C cu vng chuyn dch theo hng pht huy li th so snh v quan tm h tr cc vng cn c nhiu kh khn. Ba vng kinh t trng im bc u pht huy c tim nng, li th ca mnh, t mc tng trng nhanh, ng gp hn 60% GDP ca c nc, bc u c vai tr thc y cc vng khc pht trin. Cc vng kinh t cn kh khn ang tng bc vn ln, c chuyn bin tt v i sng kinh t - x hi. Tc th ho tng i nhanh. Cc vng ngoi thnh, ven th c ch trng pht trin.

C cu lao ng c s chuyn dch theo hng gim t l lao ng trong sn xut thun nng, tng t l lao ng trong cng nghip v dch v. Nm 1990, lao ng nng, lm, ng nghip chim 73,02% tng s lao ng x hi, nm 2004 cn 58%, nm 2001 cn 57%; nm 2005 lao ng trong cng nghip v xy dng l gn 18%, trong dch v l 25%.

Vic chuyn dch c cu u t c nhiu tin b. T l tit kim trong nc so vi GDP tng kh nhanh; ngun vn tch lu trong nc c khai thc tt hn, chim trn 60% tng vn u t. Mt khc, cng huy ng c nhiu vn bn ngoi cho u t pht trin. hng mnh hn u t vo cc mc tiu chuyn i c cu sn xut nng nghip v kinh t nng thn; b sung thit b v hin i ho mt s ngnh cng nghip; xy dng c chn lc mt s c s cng nghip sn xut t liu sn xut; xy dng kt cu h tng; u t pht trin ngun nhn lc, xo i, gim ngho - nht l vng ni, vng kh khn.

C cu cc thnh phn kinh t chuyn dch theo hng sp xp li v i mi khu vc doanh nghip nh nc, pht huy tim nng ca khu vc kinh t dn doanh, kinh t c vn u t nc ngoi, kinh t hp tc x v cc thnh phn kinh t khc.

(5) t c nhng kt qu tch cc trong hi nhp kinh t khu vc v th gii.

Hot ng kinh t i ngoi c bc pht trin mnh m, a nc ta nhanh chng hi nhp vi kinh t khu vc v th gii, a phng ho v a dng ho cc mi quan h vi cc nc, cc t chc ti chnh quc t.

Nhng kt qu ni bt nht trong lnh vc i ngoi l m rng th trng xut khu ra cc khu vc trn th gii; gia nhp khi ASEAN, tham gia AFTA, APEC; bnh thng ho quan h vi Hoa K, k Hip nh thng mi song phng Vit Nam Hoa K; tch cc m phn gia nhp t chc thng mi th gii (WTO).

2. Tnh hnh thc hin ch trng hi nhp kinh t ca Vit Nam

K t sau i hi ln th VI ca ng, ch trng ch ng hi nhp kinh t c xy dng, pht trin v ngy cng hon thin hn. Ch trng ny gp phn tch cc ph th bao vy cm vn ca mt s th lc th ch, m rng quan h kinh t thng mi vi cc nc khp cc chu lc trn th gii, gp phn c lc vo vic pht trin th trng xut nhp khu.

Vit Nam tri qua giai on thc hin cc cam kt ban u, n nay qu trnh hi nhp kinh t quc t ang ngy cng i vo chiu su, vic thc hin cc cam kt trong giai on mi chc chn s c nhng nh hng su sc ti nn kinh t quc dn. Trong bi cnh hi nhp kinh t quc t, Ngh quyt 07-NQ/TW ngy 27/11/2001 ca B Chnh tr l s k tha, c th ho v trin khai cc ng li ca ng ra t trc ti nay, ng thi p ng kp thi nhng i hi khch quan ca tin trnh hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam trong giai on mi. thc hin Ngh quyt trn, Chnh ph c quyt nh s 37/2002/Q-TTg ngy 14/3/2002 cng Chng trnh hnh ng ca Chnh ph.

Tin trnh Hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam c trin khai tng bc t thp n cao din ra trn c 3 phng din: n phng, song phng v a phng, lng ghp cc phm vi tiu vng, khu vc, lin khu vc v ton cu, din ra trn hu ht cc lnh vc gm hng ho, dch v, u t, s hu tr tu.

(1) Cc bin php n phng

Cng vi ng li i mi do i hi ng ln th VI khi xng, Vit Nam tng bc chuyn sang kinh t th trng theo nh hng XHCN vi nhiu thnh phn kinh t khc nhau. Trin khai thc hin nhiu chnh sch ci cch trong lnh vc kinh t nhm lm cho cc hot ng kinh t dn t do v thun li hn: Trong lnh vc u t v thng mi, Nh nc ta ban hnh v sa i b sung nhiu ln Lut u t nc ngoi cho ph hp vi thc tin v thng l quc t nhm to ra khun kh php l thun li cho vic thu ht u t nc ngoi vo Vit Nam. Vit Nam cng ban hnh Php lnh v Ti hu quc v i x quc gia, Php lnh v cc bin php t v, ang xy dng Php lnh v Chng ph gi, c gng a php lut nc nh ngy cng ph hp vi chun mc v thng l thng mi quc t to hnh lang php l cho quan h kinh t thng mi bnh ng gia Vit Nam v cc nc. Nhiu bin php cm on hoc hn ch kinh doanh, bun bn trc y tng bc c bi b hoc ni lng, lm cho mi trng kinh doanh ca ta thun li hn. Chng ta cng ch ng tng bc chuyn i c cu kinh t, ci cch v nng cao hiu qu doanh nghip khng ngng nng cao kh nng cnh tranh ca nn kinh t.

(2) Quan h song phng

n cui nm 2004, Vit Nam m rng quan h kinh t - thng mi vi 224/255 quc gia v vng lnh th trn th gii; k kt c 87 Hip nh Kinh t - Thng mi song phng (c k mi v k li) trong quan trng v ton din nht l Hip nh Thng mi Vit Nam - Hoa K c k kt ngy 13/07/2001 (Hip nh chnh thc c hiu lc t 10/12/2001 sau khi c Quc hi M thng qua). y l kt qu ca 4 nm m phn v l Hip nh Thng mi song phng ton din nht i vi c hai bn trn c s cc nguyn tc v tiu chun ca WTO. Sau mt thi gian thc hin, quan h mu dch v u t hai nc c nhng bc pht trin ng k. Tng kim ngch thng mi hai nc nm 2005 c t 7,6 t USD, trong xut khu hng ho ca Vit Nam sang M l 6,5 t USD, chim gn 20% tng kim ngch xut khu nm 2005 ca Vit Nam. Vit Nam cng va hon thnh k kt Hip nh dt may vi M trong M hn nh quota cho ta mc 1,7 t USD.

Bn cnh i tc M, Vit Nam tip tc y mnh quan h kinh t thng mi vi cc i tc quan trng nh Trung Quc, Nht Bn v cc nc ng v Nam (Hn Quc, n ...), cc nc ASEAN, Ty Bc u, Trung ng, Chu Phi, M La Tinh...

Vit Nam cng k hn 350 Hip nh hp tc pht trin vi cc nh ti tr, 48 Hip nh khuyn khch v bo h u t, 42 Hip nh trnh nh thu hai ln v 37 Hip nh hp tc v vn ho song phng vi cc nc v cc t chc quc t .

(3) Quan h a phng

Vit Nam tr thnh thnh vin ca mt s t chc hp tc kinh t khu vc, lin khu vc v th gii. Bnh thng ho quan h vi IMF, WB (1992), tham gia ASEAN (1995), ASEM (04/1996), APEC (11/1998). Thng 11/2002, Vit Nam v cc nc ASEAN cng Trung Quc k Hip nh khung v hp tc kinh t ton din, bao gm c vic thit lp khu vc mu dch t do ASEAN - Trung Quc (ACFTA) vo 2010/2015; k tho thun thnh lp i tc kinh t cht ch vi c v New Zealand (CEP AFTA - CER) vo thng 11/2004. Ti Hi ngh cp cao ASEAN 9 (Bali, Innxia), cc quc gia ASEAN k kt Hip nh khung v xy dng khun kh i tc kinh t ton din ASEAN - Nht, ASEAN - n . Ngy 10/12/2005, ti Hi ngh cp cao ASEAN 9 (Kuala Lumpur, Malaixia), Hip nh hp tc kinh t v pht trin ASEAN - Lin bang Nga cp ngoi trng c k kt, m ra c hi hp tc gia cc quc gia ng Nam v Lin bang Nga.

V tin trnh gia nhp T chc Thng mi Th gii (WTO), thng 1/1995 Vit Nam np n xin gia nhp WTO. n ngy 31/5/2006, Vit Nam v Hoa K (i tc cui cng trong 28 thnh vin WTO yu cu m phn song phng vi Vit Nam) k tho thun chnh thc kt thc m phn song phng v vic Vit Nam gia nhp WTO. Gia thng 6/2006, Vit Nam phi hp vi Ban Th k WTO hon tt ti liu cho phin m phn a phng (c k vng l phin m phn a phng cui cng) vo thng 7/2006 ti Genev. Trong phin m phn ny, Vit Nam s bo co v chng trnh hnh ng lp php ca mnh, trnh by nhng lut mi m Quc hi v s ban hnh trong nm 2006; ng thi tr li cc cu hi lin quan n cam kt v thc hin cam kt ca cc thnh vin WTO . D tnh, n thng 10/2006 Vit Nam c th tr thnh thnh vin chnh thc ca t chc thng mi ln nht th gii ny.

CHNG III - NHN NH V KH NNG THCH NG CA DOANH NGHIP VIT NAM KHI HI NHP KINH T QUC TKhi tham gia hi nhp, cc doanh nghip Vit Nam phi tng bc tip cn v m rng th phn cc sn phm ca mnh trn th trng quc t, gp phn nng cao nng lc xut khu ca Vit Nam, to iu kin u t, pht trin chiu su theo hng chuyn mn ho, tn dng cc li th so snh, thc y qu trnh tham gia vo s phn cng lao ng quc t ca Vit Nam. M rng th trng xut khu hin ang l mt trong nhng nhim v quan trng hng u ca thng mi Vit Nam v ngi thc hin nhim v ny khng ai khc chnh l cc doanh nghip. Gi tr kim ngch xut khu ca cc doanh nghip gp phn lm cn bng cn cn thng mi ca Vit Nam, gim nhp siu, c cu th trng cn i, hn ch nhng ri ro trong thng mi quc t, n nh mc tng trng ngoi thng, gp phn gi mc tng trng n nh cho ton b nn kinh t Vit Nam.

Tuy nhin, cc mt hng xut khu ch yu ca Vit Nam hin vn l cc hng nng sn, nguyn liu th, cc mt hng cha qua ch bin Yu t t bn vn, hm lng tri thc v cng ngh trong cc sn phm ny khng cao, ch yu da vo yu t lao ng hoc iu kin t nhin, do cht lng sn phm hng ho xut khu thp cha p ng c yu cu ca th trng quc t. Bn cnh , mt s sn phm xut khu ch lc li khng hon ton mang thng hiu Vit nam, v d nh dt, may v lm gia cng ch bin cho nc ngoi. V vy, gi tr gia tng v thu nhp thp v do kh nng cnh tranh ca cc sn phm ny trn th trng quc t khng cao.

Bng: Mt s mt hng xut khu ch yu ca Vit Nam

STTMt hngn v20012002200320042005

1GoTriu tn3,73,23,84,14,5

2C phNghn tn931722749975850

3Cao suNghn tn308455432513520

4Dy in v dy cp inTriu USD181188292389500

5ChNghn tn6875599980

6Hng rau quTriu USD344221151179230

7Ht iuTriu USD152210277436534

8Ht tiuTriu USD91110105153131

9Hng thu snTriu USD18162036220024012650

10Hng dt mayTriu USD19752732360943864800

11Hng giy dpTriu USD15871875226126923000

12Hng in t v linh kinTriu USD70960585510751400

13Du thTriu tn16,716,917,119,518,8

14Than Triu tn4,36,07,311,614

15Sn phm gTriu USD3244315679561450

Ngun: MPI

Nh vy, vi thc trng v sn phm ca doanh nghip nu trn c th ni rng, cc doanh nghip Vit Nam rt kh cnh tranh trn th trng th gii nu nh khng c s thay i v mu m, chng loi cng nh cht lng sn phm.

Bn cnh , lm th no cc doanh nghip Vit Nam thch ng vi th trng trong qu trnh hi nhp l c mt vn khng n gin. M ca th trng, cng vi c hi m rng th trng tiu th, cc doanh nghip Vit Nam phi i mt vi thch thc rt ln l cnh tranh vi cc doanh nghip nc ngoi. Mc d t c nhng thnh tu to ln trong thi gian qua, nhng nhn chung, nn kinh t Vit Nam vn cn nhng hn ch cn khc phc. nhiu doanh nghip, tnh t ch khng cao, kh nng vn hnh v tnh thch ng vi s thay i ca mi trng kinh doanh cn hn ch. Khi gia nhp WTO, cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t phi i mt vi s cnh tranh quyt lit vi cc doanh nghip nc ngoi v th trng hng ho v dch v. Cc doanh nghip nc ngoi vi u th l ngun vn ln, sn phm sn xut trn nn tng CNH, HH, nn cht lng v gi c ph hp, thm vo l kinh nghim chim lnh th trng ca nhng tp on hng u trong lnh vc thng mi quc t. S cnh tranh ny khin cc doanh nghip Vit Nam phi ng trc hai s la chn :

- Chp nhn s cnh tranh, lin tc i mi cng ngh, p dng khoa hc - k thut, vn hnh h thng qun l mi, ci tin v nng cao cht lng sn phm, h gi thnh, tng cng dch v nhm sn phm sn xut ra c th cnh tranh vi sn phm cng loi, chim lnh c th trng, hng ti xut khu v dn to uy th trn th trng.

- Doanh nghip khng c kh nng cnh tranh, b o thi khi th trng. iu ny c th xy ra vi nhng doanh nghip qu yu v tim lc kinh t cng nh thng hiu, kinh nghim trn thng trng quc t. S o thi ca hng lot doanh nghip lm n km hiu qu s khin s lao ng tht nghip tng cao. y l mt trong nhng vn cn gii quyt nhm bo m s pht trin n nh v bn vng.

Khi Vit Nam chnh thc tr thnh thnh vin ca WTO, th trng ni a s cnh tranh khc lit hn do hng ho t cc nc trn vo. Nu trc y, hng Trung Quc vo Vit Nam phi chu thu 40% th nay ch cn 15% v s tin ti 0%. V vy, s khng th trnh khi tnh trng ph sn i vi mt s doanh nghip (DN) va v nh, thm ch k c DN ln. Tuy nhin, chng ta cng c nhiu thun li khi cnh ca th trng th gii m rng. "Vng kim c" quota dt may t th trng ln nht, tim nng nht l M s c tho b. Mt s th trng Nam M nh Brazil, Uruguay, Paraguay... ang p mc thu cao i vi hng dt may Vit Nam s phi gim thu. Vic m ca th trng th gii s mang li nhiu li th, thc y xut khu hng dt may tng tc.

Nh phn tch trn, kh nng cnh tranh ca hu ht cc sn phm, hng ho, dch v ca cc doanh nghip trong nc cn yu, chng ta s phi i ph vi nhng thch thc, bt li khi gia nhp WTO nh th no? L mt nc nng nghip, sn phm nng nghip ca ta rt a dng, phong ph. Th nhng, s tht tr tru l c n 70% mt hng rau qu ti cc khch sn, nh hng trn t nc ta c xut x t ngoi quc. Cn ti th trng cc thnh ph ln, rau qu ngoi quc ang chim 20 - 30%! Chng ta cha vo WTO m nhiu sn phm nng nghip qu yu th trn sn nh. Vy, khi gia nhp WTO th cc doanh nghip Vit Nam tht s gp rt nhiu thch thc, kh khn i hi cc doanh nghip phi n lc rt nhiu thch ng

Song iu ng ni y chnh l nhng nh cung cp hng ho, dch v nc ngoi thng c tim lc ti chnh mnh hn, c hng ho cht lng tt hn, mu m p hn, c cng ngh phn phi, tip th tt hn. Do , trong cuc cnh tranh cung cp hng ho, dch v cho ngi tiu dng, doanh nghip nc ngoi c sc mnh hn s d "thng" c cc doanh nghip trong nc. T , nguy c b mt th phn, mt th trng trong nc, "thua" ngay trn "sn nh" l c tht. Tnh trng ny xy ra sm hay mun, xy ra ph bin hay khng tu thuc vo nng lc cnh tranh, chng ca doanh nghip trong nc.

Khi Vit Nam tham gia hi nhp kinh t quc t, h thng thu quan tr nn minh bch hn. Do , kh nng tin liu v hot ng sn xut kinh doanh cng tng ln khin cc doanh nghip Vit Nam c th lp k hoch u t v pht trin di hn cho doanh nghip ca mnh. Khi hi nhp, c bit l khi Vit Nam gia nhp WTO th vic u tin Vit Nam (cng nh bt k quc gia hay vng lnh th no mun gia nhp WTO) phi lm chnh l m phn vi cc thnh vin ca WTO v ct gim thu quan, loi b cc hng ro phi thu quan nhm to iu kin cho hng ho ca cc thnh vin WTO thm nhp vo. thc hin cc cam kt khi m phn gia nhp WTO, hng ro thu quan phi h thp xung, ng thi cc bin php phi thu nh cm nhp, hn ch s lng nhp khu, quy nh phi c giy php... cng khng c p dng na. Lc ny, th trng c "m ca", doanh nghip nc ngoi c t do tham gia bun bn, cung cp hng ho nh doanh nghip trong nc m khng b phn bit i x. Hng ho t cc nc khc s vo Vit Nam d dng. Trong bi cnh ny, cc doanh nghip trong nc s lm vo tnh trng b cnh tranh bi th trng s c thm nhiu ngi cung cp hng ho, dch v.

Theo cc chuyn gia kinh t, khi cha l thnh vin ca WTO, thu sut p dng i vi cc sn phm xut khu ca Vit Nam ti cc th trng c th ln ti 30 - 40%; thm ch nu b co buc bn ph gi, c khi ln ti 50 - 70%. Nhng, khi l thnh vin ca WTO, mc thu ny s h xung cn 0 - 5% (nu khng c tranh chp thng mi). Nh vy, c th thy rng, gia nhp WTO lm cnh ca xut khu rng m i vi cc doanh nghip Vit Nam, khng nhng th, cc doanh nghip cn c bo v bi cc quy ch ca WTO nu xy ra tranh chp thng mi. Tt c cc lnh vc t vn bn php quy, b my hnh chnh, t chc doanh nghip cng phi ci thin ph hp vi cc tiu chun m WTO a ra. R rng, xt v gc no , chng ta s c hng li rt nhiu do WTO mang li, r nt nht l kh nng tng nhanh kim ngch xut khu.

Nh vy, trong nn kinh t th trng, c bit trong bi cnh qu trnh quc t ho, ton cu ho ang din ra mnh m th cc doanh nghip ng vai tr rt quan trng i vi s pht trin v hi nhp ca nn kinh t t nc v doanh nghip l nhng ch th kinh t to ra ca ci vt cht cho x hi, l ni din ra c qu trnh sn xut v tiu th, qu trnh cung - cu, qu trnh mua - bn. Trong qu trnh hi nhp kinh t quc t, doanh nghip l ngi u tin tham gia v ng vai tr l cu ni gn kt cc qu trnh kinh t trong nc vi kinh t khu vc v kinh t th gii, qua gp phn s dng c hiu qu hn cc ngun lc khan him ca t nc, to ng lc thc y tng trng v pht trin kinh t. tn ti v pht trin khi tham gia hi nhp th kh nng thch ng ca doanh nghip i vi nhng thay i l mt trong nhng yu t quan trng, kh nng thch ng ny c th hin qua nhiu mt, kha cnh khc nhau ca doanh nghip nh vn, nhn lc, cng ngh, trnh qun l, hot ng nghin cu th trng v la chn th trng mc tiu vn ho ca doanh nghip.

1. Kh nng thch ng v vn

Ni lc cc doanh nghip Vit Nam hin nay cn rt yu, hu ht cc doanh nghip sn xut v kinh doanh hng xut khu ca Vit Nam c quy m va v nh, tim lc v vn rt hn ch. Mun tng cng xut khu, hng ho ca doanh nghip phi c sc cnh tranh trn th trng th gii. Vn ct li trong cnh tranh ca hng ho l ni lc, nng lc sn xut ca cc doanh nghip.

S liu ca Tng cc Thng k cho thy, tnh n ngy 01/01/2004, c nc c 72.012 doanh nghip thc t hot ng vi tng s vn l 1.724.558 t ng (nu quy i ra la M (thi im nm 2003) th quy m vn ca cc doanh nghip Vit Nam ch tng ng vi mt tp on a quc gia c trung bnh trn th gii). Trong doanh nghip nh nc chim 59,0/% tng vn ca doanh nghip c nc (1.018.615 t ng), doanh nghip ngoi quc doanh chim 19,55% (337.155 t ng), doanh nghip c vn u t nc ngoi chim 21,44% tng vn cc doanh nghip c nc (868.788 t ng). Xt ring i vi mi doanh nghip, vn ca tng doanh nghip rt nh (nm 2004, bnh qun mi doanh nghip l 23,95 t ng), trong s doanh nghip c quy m di 0,5 t ng c 18.790 doanh nghip (chim 26,09% tng s doanh nghip), doanh nghip c quy m vn t 0,5 n 1 t ng l 12.954 doanh nghip (chim 17,99%), s doanh nghip c vn t 1 t ng n 5 t ng l 24.737 doanh nghip (chim 34,35%), s doanh nghip c vn t 5 n 10 t ng l 5.496 doanh nghip (chim 7,63%), s doanh nghip c s vn t 10 n 50 t l 6.648 doanh nghip (chim 9,23%), s doanh nghip c s vn t 50 n 200 t ng l 2.491 doanh nghip (chim 8,46%), s doanh nghip c vn t 200 n 500 t ng l 586 doanh nghip (chim O,81%), s doanh nghip c vn trn 500 t ng l 310 doanh nghip (chim 0,48% tng s).

Nh vy, c th thy i a s cc doanh nghip ang hot ng trong tnh trng khng vn cn thit, nh hng khng nh n hiu qu kinh doanh cng nh nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip trn th trng trong nc v quc t. y l iu ng lo khi cc chnh sch - bo h ca Nh nc n nm 2006 hu nh khng cn na v theo lch trnh gim thu quan cho khu vc mu dch t do ASEAN - AFTA. Khi , cc doanh nghip Vit Nam s d dng b cc tp on ln ca cc nc trong khu vc nh bi.

Nhng kh khn trong vic tip cn cc ngun vn ca cc doanh nghip l rt ln, trong khi vn tn ng cn nhiu trong cc ngun, nht l trong cc tng lp dn c v vic huy ng vn trong dn vo u t sn xut, kinh doanh cha c ci thin. Cc doanh nghip nh nc c u i hn v vn trc ht l c cp vn ban u t ngn sch, cp t xy dng c s sn xut, kinh doanh... Cn cc doanh nghip ngoi Nh nc, doanh nghip c vn u t nc ngoi ch yu da vo vn t c ca c nhn, ca cc t choc kinh t nc ngoi. Vi kh nng tip cn ngun vn hn ch, cc doanh nghip c tnh trng ph bin l chim dng vn ln nhau, lm ly nhim ri ro trong hot ng sn xut kinh doanh gia cc doanh nghip.

2. Kh nng thch ng ca ngun nhn lc

Trong bi cnh hi nhp kinh t th kh nng thch ng ca i ng lao ng trong cc doanh nghip Vit Nam i vi mi trng lm vic mi c tc ng rt ln ti nng lc cnh tranh ca tng doanh nghip.

Vit Nam c mt ngun nhn lc di do gp phn lm tng kh nng cnh tranh ca sn phm xut khu ca cc doanh nghip Vit Nam trn th trng. Nhm hng xut khu chim t trng kh ln v t kim ngch cao ca Vit Nam ch yu da vo cc doanh nghip trong ngnh cng nghip c li th cnh tranh v lc lng lao ng, ch yu da trn ngun lao ng di do, gi nhn cng r. Trong cc doanh nghip ngnh cng nghip ch bin, hng gia cng cn chim t trng ln nh dt-may, giy, dp.. Nhng mt hng ny, hin nay ang c sc cnh tranh trn th trng th gii l do gi nhn cng r v s kho lo ca i ng cng nhn. Hin nay, gi lao ng ca cng nhn Vit Nam c nh gi l thp trong khu vc. Gi lao ng r l mt yu t to ra sc cnh tranh cho nhng ngnh cng nghip s dng nhiu lao ng trong dy chuyn. Cc doanh nghip trong ngnh cng nghip lp rp in t, dt-may. cng ang c pht trin da trn li th cnh tranh v ngun lao ng kho tay, gi nhn cng r.

Tuy nhin, trong cc doanh nghip Vit Nam vn cn mt b phn khng nh lao ng khng qua o to, b li, i a s lao ng l lao ng tr, c sc kho.

Thc t cho they cc doanh nghip Vit Nam ch yu tp trung trong cc lnh vc, sn phm c t trng t bn vn thp, hm lng cht xm khng cao, thch hp vi hng hot ng kinh doanh s dng nhiu lao ng th cng, nng cao kh nng cnh tranh nh chi ph lao ng thp, v.v Tuy nhin, nhn gc di hn, iu s lm gim ng k nng lc cnh tranh ca doanh nghip.

3. Kh nng thch ng v cng nghVic u t, i mi cng ngh ca cc doanh nghip Vit Nam cn chm, trnh cng ngh lc hu, nht l chm ng dng cng ngh thng tin v t ng ho trong cc lnh vc hot ng ca doanh nghip. V trnh c kh ho, t ng ho, mc thay th sc lao ng ph thng bng my mc thit b cn thp, trong khi bn thn nhng my mc, thit b cng c k, lc hu.

C th ni rng. phn ln cc doanh nghip nc ta ang s dng cng ngh tt hu so vi mc trung bnh ca th gii 2 - 3 th h. 80% - 90% cng ngh nc ta ang s dng l cng ngh ngoi nhp. C 76% my mc, dy chuyn cng ngh nhp thuc th h 1950 - 1960, 75% s thit b ht khu hao, 50% l tn trang. Rt nhiu doanh nghip ngoi quc doanh ang s dng my mc, thit b do cc doanh nghip nc ngoi thi b. Tnh chung cho cc doanh nghip, mc thit b hin i ch c 10%, trung bnh 38% lc hu v rt lc hu 52%. c bit khu vc sn xut nh, thit b mc lc hu v rt lc hu chim 75%. Trong khi , cc doanh nghip Vit Nam u t i mi cng ngh mc thp, chi ph ch khong 0,2 - 0,3% doanh thu, so vi mc 5% n hay 10% Hn Quc. Theo nh gi ca B Khoa hc v Cng ngh th i mi cng ngh thuc loi nng lc yu nht ca cc doanh nghip Vit Nam.

S lc hu v cng ngh v k thut s to ra cht lng sn phm thp v khng n nh lm cho doanh nghip kh khn trong vic la chn mt hng kinh doanh, hn ch kh nng cnh tranh bng gi (gi thnh cc sn phm trong nc cao hn cc sn phm nhp khu t 20% - 40%). Nhn chung, thit b v cng ngh ca cc doanh nghip trong cc ngnh sn xut cc mt hng xut khu ch lc ca Vit Nam l lc hu so vi cc nc. V d nh trong nhiu doanh nghip vn cn s dng thit b v cng ngh ca Lin x, Trung Quc nh ch, dt..; ngnh dt - may, da giy ch yu l gia cng, trong ngnh dt cn s dng thit b ca Trung Quc t nhng nm 60.; ngnh in t v tin hc, mc d l ngnh mi v c tc pht trin nhanh (khong 20%/nm), c iu kin tip cn vi cng ngh mi nhng trnh cng ngh vn cn thp, ch yu l lp rp CKD, cha lm ch c k thut ngun. Theo cc chuyn gia nh gi th cng ngh trong lnh vc ny lc hu so vi cc nc trong khu vc khong 10 nm v mt th h 20 nm so vi cc nc pht trin trn th gii. Mc d nhiu doanh nghip cng c gng u t i mi trang thit b v cng ngh cng nh nhn chuyn giao nhiu cng ngh mi nhng mi tng phn, tng cng on ch cha ng b. Nguyn nhn chnh l do thiu vn, thm vo c ch cho vay vn cha ph hp vi u t cng ngh ca cc doanh nghip xut khu nh iu kin th chp, mc li sut cao, thi hn cho vay ngn. iu ny dn n doanh nghip khng c kh nng i mi cng ngh, thit b mt cch ng b v ton din. nh gi chung th trnh cng ngh ca ca Vit Nam cn mc trung bnh thp, c nhiu lnh vc cng ngh lc hu t hai n ba th h so vi th gii. Cc nh my c quy m nh, sn xut theo quy trnh cng ngh khp kn nhng thiu s phn cng hp tc, chuyn mn ho sn xut gia cc doanh nghip.

Vic nhp khu thit b my mc c trnh cng ngh cao t cc nc tin tin tuy to kh nng cho cc doanh nghip ni ring v ngnh cng nghip ca Vit Nam ni chung, nng cao cht lng, nng lc v sc cnh tranh ca sn phm hng ho, nhng cng vi kh nng hn ch v trnh s dng ca i ng cng nhn v ngun vn cn hn hp ca cc doanh nghip Vit Nam th cng c th s to nguy c gia tng kh nng l thuc vo cng ngh nc ngoi ca Vit Nam. V gnh nng tr n vn vay ca cc doanh nghip ngy cng tng. c bit, nu sn phm sn xut ra m khng ginh c thng li trong cnh tranh quc t th khng t doanh nghip Vit Nam s sa vo nguy c b ph sn.

4. Kh nng thch ng v qun l v iu hnh doanh nghip

Theo kt qu iu tra ca Cc xc tin thng mi - B Thng mi , c 40,6% doanh nghip p dng thnh tu khoa hc k thut trong qun l, gim ti a bin ch qun l l 48,4%, tit kim cc chi ph gy lng ph 73,7%, vic xy dng v p dng h thng qun l cht lng theo tiu chun ISO: 9000 s gip cho doanh nghip ch ng trong vic xy dng qui trnh cng tc cho tng lao ng v mi quan h dy chuyn gia cc lao ng v b phn cng tc nhm hp l ho sn xut v qun l, gim bin ch hnh chnh, gp phn gim chi ph qun l, h gi thnh sn phm. Tuy nhin, vic thu chuyn gia v o to ng dng ISO c th i hi mt s chi ph tng i ln ban u, coi nh mt khon u t ci tin qun l. C 32,0% doanh nghip qun l doanh nghip theo tiu chun ISO.

i vi cc doanh nghip nh nc, mc d c ch trng xo b c quan ch qun, nhng hin vn ang c qu nhiu cp, ngnh trc tip can thip cng vic kinh doanh hng ngy ca doanh nghip. Vic phn cp trn di, ngang dc cha r rng gy ra tnh trng doanh nghip chu nhiu cp, nhiu ngnh cng ra sc "tng cng qun l", cng tc thanh tra, kim tra chng cho, gy phin h cho doanh nghip hot ng. C ch "b ch qun", "cp ch qun" ang gy rt nhiu kh khn cho doanh nghip. Vic phn chia "quc doanh trung ng", "quc doanh a phng' to nhiu bt hp l, phn bit i x, nh hng n kinh doanh ca mi doanh nghip. Trong ni b mi doanh nghip nh nc, t chc qun l cn qu cng knh so vi doanh nghip ngoi nh nc; nhiu ban, b, nhiu th tc hnh chnh rm r cha c sa i lm cho doanh nghip khng th nng ng, linh hot, p ng kp thi yu cu ca th trng. Trnh cn b qun l thp, hn ch trong tip cn vi nhng kin thc, vi phong cch qun l hin i, c bit l kinh nghim giao dch xut nhp khu, nghin cu tip cn vi th trng th gii. Kh nng qun l c v k thut v kinh doanh km. Thiu i ng lao ng c trnh chuyn mn cao, y l mt trong nhng tn ti ln i vi cc doanh nghip hin nay. Bin ch b my qun l ca doanh nghip nh nc gp ti 2-3 ln so vi doanh nghip ngoi nh nc cng ngnh ngh v quy m, cng c s ti sn c nh nh nhau, v doanh nghip nh nc c s lng lao ng gp 10 ln doanh nghip lin doanh vi nc ngoi.

5. Kh nng thch ng v nghin cu v la chn th trng mc tiu

Theo s liu ca Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam cho thy, ch cha y 10% s doanh nghip l thng xuyn thm th trng nc ngoi, ch yu l nhng doanh nghip ln, doanh nghip nh nc, 42% s doanh nghip thnh thong mi c cuc thm th trng nc ngoi, v khong 20% khng mt ln t chn ln th trng ngoi nc. Cc doanh nghip nh v cc doanh nghip t nhn th kh nng thm nhp th trng nc ngoi hu nh khng c.

Hiu qu ca cng tc nghin cu th trng cn hn ch v yu km, nhiu th trng tim nng cha c khai thc, nhiu doanh nghip phi chu thua l ln v mt th trng do khng i su vo nghin cu th trng. Nhiu doanh nghip nhn thc c tm quan trng ca cng tc nghin cu th trng v tin hnh nghin cu, song "lc bt tng tm", vn t, ngn sch dnh cho vic nghin cu th trng rt hn hp, kh nng thm quan, kho st th trng nc ngoi rt hn ch v mi chuyn i chi ph kh tn km, hiu qu khng cao. Do kh nng tm kim, khai thc v x l thng tin ca cn b cn yu, li ch em li khng b chi ph.

Hot ng nghin cu th trng ca cc doanh nghip cha c t chc mt cch khoa hc, m ch yu da vo kinh nghim ca ngi nghin cu l chnh. Cc doanh nghip cn rt hn ch trong vic s dng cng ngh thng tin, cng c ton hc, thng k trong nghin cu th trng. a s cc doanh nghip trn c s thng tin thu thp c h tin hnh phn tch bng cm tnh ri a ra d bo. Cc thng tin s cp v th trng khng c chi ph thu thp, dn n tnh trng a s cc doanh nghip kinh doanh th ng, khng chc chn.

V vic xc nh th trng mc tiu: cc doanh nghip thng la chn th trng mc tiu theo cch phn ng li vi th trng, thy c hi ca on th trng no hp dn th tp trung vo on th trng . Chng hn, khi hn hn mt ma Innxia lm xut hin nhu cu nhp khu go th h tp trung vo . Cng tng t nh vi th trng Irc v i lng thc ly du v tr n th cc doanh nghip li tp trung vo on th trng ny. Tnh trng ph bin din ra l cc doanh nghip khng ch ng tip cn vi th trng chn ra cho mnh mt th trng mc tiu, t c k hoch thm nhp, gi vng hay m rng th trng.

Nhn chung, cng tc nghin cu th trng ca cc doanh nghip Vit Nam cn yu km. Dch v h tr hot ng kinh doanh nh nghin cu th trng, thng tin kinh t, ngn hng d liu... cn hn ch. Trnh khai thc v s dng thng tin ca cn b cn thp, s quan tm cha ng mc ca lnh o doanh nghip, c cu t chc khng tng ng... Cn c nhng mt hng ca doanh nghip nh nc ang c bo h tuyt i (u i c quyn) hoc bo h qua hng ro thu quan, tr cp (qua u i tn dng v b l, min thu...), thm ch nhiu doanh nghip c gng lun chng Nh nc tng cng cc bin php bo h mnh hn duy tr vic lm v th phn.

6. Kh nng hoch nh chin lc sn xut kinh doanh ca doanh nghip

Chin lc sn phm ca cc doanh nghip. Trc yu cu ca th trng ngy cng cao, cc doanh nghip Vit Nam quan tm n yu t cht lng sn phm v xy dng chin lc sn phm p ng nhu cu ca khch hng v th trng. Tuy nhin cc sn phm ca doanh nghip Vit Nam c c im l: yu t t bn vn trong cu thnh sn phm thp, hm lng tri thc v cng ngh trong sn phm khng cao, ch yu da vo yu t lao ng (go, thu sn) hoc iu kin t nhin, cht lng sn phm cha thc s c u th r rt trn th trng th gii, nng sut lao ng thp. Tnh c o ca sn phm khng cao, tr s t sn phm mang m bn sc t nhin v vn ho c th nh hng th cng m ngh... cc sn phm khc cn li hu nh lun i sau cc nc khc v kiu dng, tnh nng, thm ch nhiu sn phm tiu dng v cng nghip lc hu so vi th gii nhiu th h, gi tr gia tng sn phm trong tng gi tr ca sn phm ni chung thp hn nhiu so vi mc trung bnh ca th gii.

Hu ht cc doanh nghip Vit Nam ch yu phi nhp khu nguyn vt liu cho sn xut. Ngay c cc sn phm xut khu v cc sn phm c s tng trng cao trong nhiu nm qua nh: hng dt may, da giy, ch bin thc phm v ung, sn phm thp v kim loi mu, t, xe my, hng in t, sn phm nha... cng ph thuc nhiu vo ngun nguyn liu, bn thnh phm nhp khu. Nhiu nhm sn phm c t trng chi ph cho nguyn vt liu chim trn 60% gi thnh sn phm nh: giy in, giy vit, phi thp v thp cn, lp xe cc loi... Vic nhp khu vi s lng ln nguyn vt liu cng s gy tc ng trc tip ti tnh ch ng ca cc doanh nghip Vit Nam trong vic lp k hoch kinh doanh v ti gi thnh do ph thuc vo bin ng gi c nguyn liu nhp khu, bin ng t gi hi oi... Ngoi ra, vic phi nhp khu cc nguyn liu phc v sn xut trong nc cng s lm. pht sinh thm nhiu khon chi ph khc nh, chi ph vn chuyn, chi ph cc th tc hi quan, chi ph cng, chi ph bo him....

Chi ph dch v h tng phc v sn xut cng nghip nh: in, vin thng, cng bin, vn ti Vit Nam cng c nh gi l cao hn mc trung bnh ca cc nc trong khu vc. V d, cc vin thng quc t Vit Nam cao hn so vi cc nc trong khu vc t 80% - 50% (Thi Lan, Malaixia, Innxia, Xingapo), cc vn ti ng bin container cao hn 40% - 50% so vi Malaixia v Xingapo. Bn cnh , ngoi cc khon chi ph cho dch v vn ti v chi ph thng thng khc, mt doanh nghip trong qu trnh xut nhp khu hng ho qua ng bin hoc ng hng khng phi chu thm khong 20 loi ph khc, vi cch tnh ph cng khc nhau mi cng v mi i l vn ti (v d nh: ph i l, ph d hng, ph nng h v chuyn bi container, ph lu kho bi...). Tt c cc khon chi ph ny u c nh hng rt ln ti chi ph sn xut, gi thnh sn phm v sc cnh tranh ca sn phm cng nh doanh nghip.

Chin lc phn phi.

Do cc doanh nghip Vit Nam c quy m va v nh l ch yu lm hn ch tm hot ng v mng li phn phi. Nhiu doanh nghip vn p dng hnh thc cc knh phn phi qua cc trung gian thng mi nn cha thit lp c h thng phn phi hng ho n i l hoc ngi tiu dng cui dng. Vi phng thc ny, cc doanh nghip Vit Nam khng th kim sot c qu trnh phn phi v tiu th sn phm ca h v khng th nm bt trc tip nhng thng tin phn nh tnh hnh th trng. Hin nay, c mt s doanh nghip tn dng c cc i l phn phi bn l, m cha ch trng n vic nghin cu c im ca th trng gm c tnh ca cc tp khch hng (c nhn, t chc, khch hng mc tiu, tim nng, i th cnh tranh), c tnh ca sn phm (tnh d h hng, tnh ma v, c im k thut ca sn phm...), c im mi trng (iu kin kinh t, kh nng qun l, quy nh rng buc v php l, iu kin a l, giao thng, vn chuyn..). Xc lp h thng ny cn mang tnh cht "phi v ch cha hnh thnh c chin lc v knh phn phi chun.

So vi nhiu cng c cnh tranh khc, h thng knh phn phi ca hu ht cc doanh nghip Vit Nam vn cha c quan tm ng mc v cn tn ti nhiu hn ch. i vi cc doanh nghip nh nc, knh phn phi vn cn mang nhiu du n ca thi k bao cp. i vi nhng doanh nghip ngoi quc doanh, mt b phn vn cn t chc knh phn phi theo kiu trao i n (bn mua v bn bn ch quan h vi nhau mt ln), mt b phn khc t chc knh phn phi theo kiu t nhin, khng h c tc ng qun l iu khin theo hng c mc tiu.

Chin lc truyn tin v xc tin hn hp. Hot ng xc tin hn hp ca cc doanh nghip cn trnh thp, gin n v khng mang li hiu qu thit thc. Nhiu doanh nghip mi ch dng li mc in n v pht hnh cc t ri gii thiu v doanh nghip. C rt t doanh nghip xy dng c chng trnh xc tin hn hp gii thiu sn phm cho khch hng. Chi ph dnh cho qung co cn qu thp, ch di 1% doanh thu l qu nh so vi doanh nghip nc ngoi nh Coca Cola l 20% v Sony l l0%, cht lng qung co cn rt yu do thiu chuyn gia trong lnh vc ny. Hnh thc qung co ca cc doanh nghip vn ch yu l xut bn cc tp catalogue, brochure vi ni dung n iu, khng mang du n ca qung co cho th trng hot ng kinh doanh ca doanh nghip.

Kt qu iu tra ca Cc xc tin thng mi - B Thng mi cho thy, mt s doanh nghip quan tm n vic xy dng v bo h thng hiu, tuy nhin mi ch c 4,2% doanh nghip cho rng thng hiu l v kh trong cnh tranh, 5,4% cho rng thng hiu l ti sn ca doanh nghip, cn 30% cho rng thng hiu s gip bn c hng vi gi cao hn v em li t ho cho ngi tiu dng. Trong khi c n 90% ngi tiu dng li cho rng thng hiu l yu t quyt nh khi h la chn mua sm. Mc d vy, vic u t cho thng hiu ca doanh nghip cn qu t, c 80% doanh nghip cha c b phn chc nng lo qun l nhn hiu, 74% doanh nghip u t di 5% doanh thu cho vic xy dng v pht trin thng hiu, 20% khng h chi cho vic xy dng thng hiu. Vic xy dng v pht trin thng hiu ca cc doanh nghip cng gp phi nhng kh khn: 23% doanh nghip cho rng c kh khn v vn v ti chnh, nn hng gi v vi phm bn quyn (19%), c ch, chnh sch, th tc... (14%), ngun nhn lc (11,8%), xy dng chin lc v cch thc hin (8%), th tc hnh chnh (7,2%), gi dch v (6,3%). Nhiu doanh nghip thng xem nh vai tr ca thng hiu sn phm hoc thng hiu doanh nghip nn khng ng k thng hiu ti nc nhp khu. iu lm cho doanh nghip b mt thng hiu trn th trng th gii i vi mt s sn phm nh: nc mm Ph Quc, bia Si Gn, may Vit Tin, kho Vit Tip, c ph Trung Nguyn, Vinataba, Bia H Ni, Vifon...

Bo co Thng mi in t nm 2005 ca B Thng mi trn c s phn tch kt qu iu tra doanh nghip nm 2005 cho thy mt t l kh cao cc doanh nghip c kho st c nhng u t bc u v ng dng CNTT, vi 89% doanh nghip kt ni v s dng Interne