KESEPADUAN DAN SEMANGAT BERPASUKAN

1.0 Pengenalan

Kejayaan sesuatu pasukan dalam sukan sebenarnya diasaskan oleh kewujudan

semangat berpasukan untuk mencapai satu matlamat yang dikongsi bersama.

Kejayaan pasukan bukanlah pilihan seperti mana berlaku kepada pasukan Perak

yang menjuarai Piala Malaysia yang pertama pada abad ke 21 menewaskan

pasukan pilihan iaitu Negeri Sembilan. Kejayaan Pasukan Perak membuktikan

kenyataan ini. Walalupun ramai yang meramalkan pasukan negeri Sembilan akan

menjuarai Piala tersebut berdasarkan prestasi semasa serta rekod kemenangan ke

atas perak sepanjang kejohanan pada tahun 2000 namun dinafikan oleh semangat

berpasukan yang ditunjukkan oleh semangat berpasukan yang ditunjukkan oleh

pasukan Perak dalam perlawanan akhir. Cabaran yang diberikan oleh para pemain

negeri Sembilan mampu diatasi berkat kesepaduan serta semangat berpasukan

yang tinggi oleh pemain Perak. Apa yang disebut sebagai semangat berpasukan

sebenarnya merupakan ciri-ciri kesepaduan dalam pasukan.(Carron, 1982)

Rasa dipunyai atau tergolong dalam satu kumpulan, golongan atau pasukan

merupakan elemen penting dalam memenuhi keperluan individu pemain sekaligus

menyemarakan semangat berpasukan, meningkatkan hubungan sesama pemain,

kesetiaan terhadap pasukan, menghormati jurulatih serta meningkatkan pencapaian

pasukan. Oleh itu, dalam penulisan ini, cuba mengupas dan memahami apa yang

dikatakan dengan kesepaduan pasukan, proses pembentukan sesuatu pasukan,

pengukuran pasukan serta kaitan di antara kesepaduan pasukan dan pencapaian

pemain dalam sukan.

1

2.0 Definisi kesepaduan dan semangat berpasukan

Carron (1982), mengatakan bahawa kesepaduan pasukan merupakan proses yang

dinamik yang dijelmakan menerusi kecenderungan sesuatu kumpulan untuk bersatu

dan bersama mencapai matlamat dan objektif kumpulan tersebut.

Sebelumnya, ramai penyelidik mengatakan bahawa kesepaduan bersifat

unidimensi. Bagaimanapun kajian terkini mendapati bahawa wujud dimensi

kesepaduan yang lain. Dua dimensi ini adalah, kesepaduan tugasan dan

kesepaduan sosial.

Kesepaduan tugasan merujuk kepada tahap di mana ahli kumpulan bersama-

sama berkerja untuk menyelesaiakan masalah atau sesuatu tugasan yang spesifik.

Contohnya, pengelibatan pemain-pemain pasukan Malaysia dalam perlawanan

persahabatan dengan pemain-pemain pasukan Manchester United pada Julai 2009

ketika program jelajah Manchester United baru-baru ini. Biarpun hanyalah

perlawanan persahabatan namun pemain-pemain pasukan Malaysia telah pun

berusaha dengan bersungguh-sungguh memastikan tidak ada jurang gol yang

terlalu jauh diantara kedua-dua pasukan. Ini kerana, pasukan MU merupakan antara

pasukan yang digeruni di arena bola sepak Dunia. Pemain-pemain pasukan

Malaysia berusaha bermain berdasarkan tugasan dan peranan masing-masing

dalam pasukan yang diwakili.

Kesepaduan sosial pula merujuk kepada tahap hubungan interpersonal di

kalangan ahli kumpulan. Contohnya , adanya hubungan kekeluargaan dengan

pemain dengan pemain yang lain. Pemain akan berkerjasama dengan pemain yang

lain atas dasar adanya hubungan kekeluargaan dan hubungan sosial diantara

mereka. Ini bermaksana kebersamaan atau kesepaduan sosial akan wujud dengan

adaya ikatan kekeluargaan atau hubungan sosial dalam pasukan tersebut.

Dalam konteks sukan pula, pemain akan terikat dengan dengan kesepaduan

sosial kerana masing-masing terikat dengan kontrak (kesepaduan sosial) untuk

2

mewakili pasukan tersebut. Seorang pemain merasa terikat atau meneruskan

pengelibatan dalam sesuatu pasukan kerana faktor tugasan,hubungan sosial atau

kedua-duanya. Jesteru itu, kefahaman tentang kesepaduan pasukan serta proses

yang terlibat dalam pembentukan pasukan akan dapat membantu kejayaan pasukan

dalam jangka masa panjang.

Kesepaduan pasukan melahirkan semangat berpasukan yang jitu di kalangan

ahli kumpulannya. Semangat kumpulan ini lahir apabila wujudnya perasaan saling

memerlukan dan mengahargai diantara satu sama lain dalam mencapai satu

matlamat. Semangat pasukan dan kesepaduan pasukan tidak semestinya

bermatlamat untuk kemenangan tetapi mempelihatkan gaya permainan yang

mantap dan berkualiti. Kemenangan merupakan bonus bagi pasukan yang bermain

dengan baik berbanding pasukan yang lain.

Memetik artikel ibnu Suhali (2009) dalam blognya, mengatakan bahawa

Esprit de Corps berasal dari perkataan Perancis yang membawa maksud semangat

bekerjasama, semangat kekitaan ataupun semangat berpasukan. Dengan kata lain

ini adalah suatu semangat yang dapat menyatukan manusia khususnya dalam

sesebuah pasukan seperti pasukan bola sepak, ragbi dan seumpanya. Esprit de

Corps amatlah penting dalam sesebuah organisasi sukan, jabatan dan mahupun

negara seluruhnya. Semangat ini telah diterapkan sejak dari peringkat sekolah

melalui kepelbagaian aktiviti yang dianjurkan pihak sekolah yang menuntut

semangat antara ibu bapa, guru dan murid. Hal ini secara tidak langsung

menyebabkan semangat esprit de corps itu wujud dalam diri setiap murid.

Esprit de Corps yang merujuk kepada semangat semangat kerja berpasukan

telah lama diaplikasikan oleh kerajaan dalam pelbagai cara dan bentuk di Malaysia

yang mempunyai pelbagai kaum dan budaya atau boleh juga dirujuk sebagai

masyarakat plural. Masyarakat Malaysia yang sememangnya terdiri daripada

pelbagai kaum dan budaya memerlukan semangat ini, sebagai tunjang perpaduan

dan keutuhan dalam menjalani kehidupan bermasyarakat. Walaupun esprit de

Corps pada mulanya diamalkan dalam ketenteraan, tetapi semangat ini juga sangat

praktikal untuk diamalkan dalam aspek kehidupan masyarakat plural seperti di

3

Malaysia. Sudah menjadi resam hidup dalam masyarakat yang terdiri daripada

pelbagai budaya kadang-kala akan mengalami pergeseran. Hal ini di dorong oleh

pelbagai faktor dalaman dan luaran yang boleh melemahkan semangat perpaduan

melalui pengaplikasian prinsip ini, Faktor yang boleh melemahkan perpaduan kaum

di Malaysia dapat dikurangkan.

Dalam konteks sukan, perpaduan kaum membolehkan wujudnya kesepaduan

sosial antara pemain dalam pasukan kerana adanya penerimaan terhadap pemain

berbangsa lain dalam pasukan itu. Oleh itu semangat spirit de corps mempunyai

pengaruh yang amat besar dalam pembentukan sesebuah pasukan.

3.0 Semangat berpasukan dan peningkatan kualiti pasukan

Semangat berpasukan adalah unsur yang menyatupadukan seluruh organisasi

dalam sesebuah sukan, pemain dengan pemain dan jurulatih dengan pemain dalam

menjayakan peningkatan kualiti. Semangat ini dipraktikkan melalui kerjasama,

komitmen dan penyertaan pemain dan jurulatih secara menyeluruh ke atas program

dan perlawanan atau kejohanan yang disertai bagi memastikan adanya peningkatan

kualiti dari segi “performance” pemain.

Peningkatan kualiti bukanlah usaha yang boleh diserahkan kepada pemain

secara individu. Ini kerana masalah-masalah dalam pasukan adalah bersifat

komplek, melibatkan berbagai bahagian dan sistem. Oleh itu lazimnya penyelesaian

masalah tersebut adalah di luar kemampuan individu. Dalam keadaan yang

demikian setiap pemai dan jurlatih perlu bertindak secara berpasukan supaya

segala kekuatan dalam pasukan dapat digemblengkan sepenuhnya. Manfaat yang

akan diperolehi oleh pasukan dengan bertindak secara berpasukan ini ialah setiap

individu pemain mempuyai kebolehan dan keistemewaan masing-masing. Oleh itu,

bidang kepakaran, pengetahuan dan kemahiran dapat digunakan untuk

menyelesaikan sesuatu masalah. Ini akan melahirkan penyelesaian yang berkesan.

4

Selain itu, bertindak secara berpasukan boleh membantu meningkatkan moral

pemain dan kepuasan bermain kerana mereka sama-sama diberi peluang

menyelesaikan masalah-masalah kualiti pasukan. Masalah-masalah yang dikongsi

bersama oleh berbagai fungsi dalam posisi pasukan dan bahagian boleh

diselesaikan dengan cepat dan berkesan. Selain itu, cadangan yang dibuat oleh

pemain secara berpasukan akan lebih mudah untuk dilaksanakan berbanding

dengan, cadangan-cadangan yang dibuat oleh individu.

Apabila pasukan mengamalkan semangat berpasukan, mereka akan

secara langsung boleh mengukukuhkan tiga aspek yang penting kepada proses

peningkatan kualiti. Aspek-aspek tersebut meliputi pertukaran maklumat dan idea-

idea dan lebih meluas, semangat saling percaya-mempercayai di kalangan pemain

dan komunikasi yang lancar di dalam pasukan. Melalui penyertaan di dalam aktiviti-

aktiviti berpasukan, pemain-pemain akan mempunyai peluang yang luas untuk

bertukar pengetahuan, pengalaman, maklumat dan idea dengan rakan sekerja.

Keadaan ini akan meningkatkan kebolehan seseorang pemain untuk mencetuskan

idea-idea baru yang kreatif dan inovatif bagi mempertingkatkan kualiti pasukan yang

diinginkan.

Dalam suasana kerja berpasukan seperti ketika menyertai kejohanan

perlawanan, pemain mempunyai perasaaan percaya-mempercayai sesama mereka.

Dengan perasaan ini individu akan merasa bebas dan lebih yakin untuk bertindak

dalam menjalankan tanggungjawab masing-masing. Dengan itu mereka akan dapat

membuat keputusan-keputusan dengan cepat, menggunakan budi bicara dengan

sempurna dan mengembangkan bakat serta potensi yang ada di dalam diri masing-

masing bagi menggerakkan proses peningkatan kualiti.

Perasaan percaya-mempercayai yang ada di kalangan pemain itu

seterusnya memudahkan proses komunikasi di dalam pasukan. Ini seterusnya

memupuk kerjasama dan keadaan saling bergantungan di kalangan bahagian-

bahagian dan unit, yang mana akhirnya boleh membantu memantapkan prestasi

jabatan.

5

4.0 Proses pembentukan pasukan

Pembentukan pasukan harus melalui beberapa fasa. Menurut carron (1994),

mengatakan bahawa kumpulan individu yang mempunyai identiti yang sama,

berkongsi matlamat dan objektif yang sama, berkongsi nasib, mempunyai corak dan

interaksi komunikasi yang tersendiri, menonjolkan sifat saling membantu,

memerlukan antara satu sama lain dan menganggap diri mereka satu kumpulan. Ini

merupakan ciri-ciri yang perlu ada dalam diri kumpulan individu bagi membentuk

satu pasukan. Untuk sampai ke tahap sebuah pembentukan pasukan yang mantap,

para pemain perlu melalui beberapa fasa iaitu pembentukan, pertelagaan,

pembentukan norma, dan prestasi (Johnson7 johnson, 1994). Dengan memahami

proses yang dilalui untuk pembentukan pasukan yang mantap, baulah seorang

jurulatih atau pemimpin sukan dapat melakar strategi yang berkesan untuk

memastikan keharmonian sesebuah pasukan.

4.1 Fasa pembentukan

Ciri-ciri utama dalam fasa ini adalah percubaan untuk mengenali serta

membiasakan diri dengan ahli pasukan yang lain, membuat perbandingan sosial

khususnya dari segi kemampuan dan kebolehan, menilai kekuatan dan

kelemahan masing-masing serta menilai kemampuan aksi masing-masing.

Menurut Anshel (1994), antara persoalan yang timbul pasa fasa ini adalah

seperti persoalan:

“ Adakah saya layak berada di sini?”

“ Perlukah saya berada di sini?”

“ Adakah saya ingin berada di sini? ”

6

“ Jika ya, apakah peranan saya?”

Ini adalah antara persoalan yang timbul dan perlu dijawab oleh individu

tersebut. Kegagalan menjawab persoalan ini akan menyebabkan individu

tersebut merasa dipinggirkan dan tidak diperlukan oleh pasukan tersebut.

Untuk mengurangkan tekanan yang berlaku pada fasa ini, jurulatih taau

pihak pengurusan perlu memastikan kurangnya proses pertukaran pemain yang

terlalu kerap untuk mengurangkan tekanan kepada pemain baru khususnya,

serta para pemain senior yang lain. Carron (1984) juga mencadangkan agar

pemain baru diperkenalkan kepada pemain lama secara positif. Pada masa

yang sama, jurulatih serta pihak pengurusan perlu peka tentang wujudnya

budaya negatif atau berlakunya pergeseran di kalangan pemain. Sekranya ini

berlaku, tindakan perlu diambil agar ianya tidak menganggu prestasi serta

tumpuan semsa latihan. Mungkin sesi suai kenal yang terpimpin boleh diadakan

untuk mengatasi masalah ini. Yang penting di sini adalah menangani masalah

yang timbul dengan seberapa segera untuk memastikan pemain dapat

menumpukan perhatian dengan berkesan serta berasa bahawa khidmat mereka

diperlukan.

4.2 Fasa pertelagahan

Seperti namanya, fasa ini seringnya dipenuhi dengan pertelagahan serta

persaingan di kalangan pemain kerana wujudnya polarisasi, konflik serta

tentangan di antara pemain dengan pemain serta pemain dengan pihak

pengurusan atau jurulatih. Kadangkala pertelagahan ini melibatkan

pertembungan fizikal di antara pemain seperti pergaduhan semasa sesi latihan.

Ini kerap berlaku khususnya semasa latihan pramusim, apabila pemain

berusaha menempatan diri sebagai pemain utama atau mendapat tempat dalam

pasukan.

7

Keadaan ini sering berlaku dalam sukan berbentuk kontak seperti ragbi,

bola sepak serta beberapa jenis sukan kumpulan yang lain. Ini adalah kerana

pemain sedang berusaha untuk mendapatkan perhatian jurulatih. Jumlah serta

tahap pertelingkahan ini tertakluk kepada kebijaksanaan jurulatih mengenal

pasti kekuatan serta kelemahan setiap pemain. Jika kekuatan serta kelemahan

ini dijelaskan secara objektif kepada para pemain, pertelagahan ini akan

berkurangan dan para pemain mengetahui ekspektasi jurulatih terhadap mereka

(Carron, 1984).

Jurulatih juga perlu bertegas dengan pemain dengan meletakkan satu

piawai tentang satu perlakuan yang diingini bagi mengurangkan tekanan dan

perpecahan di kalangan pemain. Jesteru itu, sebarang bentuk pertelagahan

yang timbul selepas kesemua kehendak jurulatih diperjelaskan kepada pemain

perlu ditangani segera utuk mengurangkan risiko kecederaan dan perpecahan

kalangan pemain.

4.3 Fasa pembentukan norma

Pada fasa ini, pemain sudah dapat melupakan persaingan dan pertelagahan

yang timbul pada fasa sebelumnyaiaitu fasa pertelagahan. Pemain sudah mula

menjalin hubungan yang positif serta mula menunjukkan sikap berkerjasama

serta saling membantu rakan sepasukan yang lain. Fasa ini amat penting

kerana pada fasa iniah konsep kesepaduan serta identiti pasukan mula

terbentuk di kalangan pemain. Para pemain mula mementingkan kehendak

pasukan erbanding kehendak diri sendiri. Jika wujud atau pemain atau atlet

yang mementingkan diri pada tahap ini, ia perlu ditangani segera agar tidak

mengugat kesepaduan pasukan serta menyebabkan pemain tadi dipinggirkan

oleh rakan sepasukan yang lain.

8

Pada fasa ini juga, para pemain mula melihat dan menilai sumbangan

unik setiap pemain demi kejayaan pasukan. Persaingan sesama sendiri kini

bertukar menjadi bantuan kepada rakan-rakan yang memerlukan. Seorang

jurulatih yang bijak akan menggunakan peluang ini untuk menanam semangat

pasukan yang jitu, membincangkan tentang matlamat pasukan serta

menjelaskan sumbangan yang boleh diberikan oleh setiap ahli pasukan demi

untuk menyemarakkan lagi semangat pemain utuk berjaya dan berfungsi

sebagai satu pasukan.

4.4 Fasa prestasi

Pada fasa ini, para pemain sudah bersedia sebagai satu pasukan untuk

mencapai matalamat yang disasarkan. Fasa ini dinamakan sebagai fasa

“kematangan hubungan”. Ini adalah kerana para pemain sudah mengetahui

peranan yang perlu dimainkan oleh setiap individu dalam pasukan, menghargai

setiap sumbangan yang diberikan serta memeberikan sokongan yang tidak

berbelah bahagi demi kejayaan pasukan.

Perasaan iri hati di antara pemain utama dengan pemain simpanan tidak

wujud kerana masing-masing menghargai sumbangan serta peranan yang

dimainkan oleh setiap ahli pasukan. Sebaliknya, hubungan antara pemain dan

jurulatih menjadi semakin mantap dan akrab. Untuk mencapai tahap ini, jurulatih

perlu mewujudkan suasana berkerjasama di kalangan pemain serta

mengelakkan persaingan yang negatif dalam pasukan. Jika ingin memberikan

pujian, ia harus diberikan kepada pasukan terlebih dahulu sebelum diberikan

kepada individu tertentu dalam pasukan. Pujian kepada individu haruslah

kepada peranan yang dimainkan demi untuk pasukan dan bukannya pujian

yang bersifat individu. Ini akan memupuk semangat serta kesepaduan yang

berterusan dalam pasukan.

9

5.0 Alat pengukuran kesepaduan pasukan

Beberapa alat pengurukuran dibina untuk mengukur serta menilai kesepaduan

pasukan. Antara inventori awal yang dicipta untuk mengukur adalah seperti Sport

cohesiveness Questionnaire/ SCQ (Soal selidik kesepaduan dalam sukan) Inventori

ini diperenalkan oleh Martens dan Peterson (1971, Petikan dari Wann, 1997) untuk

menilai kesepaduan pasukan. Kebanyakan item tertumpu pada kesepaduan sosial.

Walaupun ianya digunakan dengan agak meluas untuk menilai kesepaduan

pasukan, masalah dari segi kesahan dan kebolehpercayaan menyebabkan

penggunaanya menjadi agak terhad.(Wann, 1997)

Seterusnya adalah, Cohesiveness Questionnaire/ TCQ (Soal selidik

kesepaduan pasukan). Inventori ini dicipta oleh Gruber dan Gray (1982). Inventori

ini mengandungi 13 item, khusus untuk menilai kesepaduan tugasan dan

kesepaduan sosial

Instrument ketiga adalah Multidimensional Sport Cohesion instrument/ MSCI

(Instrumen multidimensi kesepaduan dalam sukan). Instrumen ini diperkenalkan

oleh Yukelson, Weinberg dan Jakson pada tahun 1984. Instrument ini dicipta untuk

menilai empat dimensi kesepaduan pasukan iaitu terikat kepada kumpulan,

matlamat yang sama, kualiti kerjasama sepasukan dan nilai peranan individu dalam

kumpulan. Seperti beberapa instrument terdahahulu, kajian-kajian yang

menggunakan instrument ini menghasilkan dapatan yang berbeza tentang

kesepaduan dalam pasukan.

Instrumen yang ke empat adalah Group Enviroment Questionnaire GEQ

(soal selidik persekitaran kumpulan). Instrument ini dihasilkan oleh Carron,

Widmeyer dan Brawley pada tahun 1985 yang mana instrument ini mengukur 18

item yang mengukur dimensi kesepaduan tugasan dan sosial serta dimensi tarikan

individu dan integrasi kumpulan. GEQ mengukur 4 dimensi kesepaduan pasukan

iaitu tarikan individu dan tugasan (Individu tertarik kepada pasukan untuk

memenuhi keperluan menyelesaiakan tugasan), tarikan individu dan sosial (individu

10

tertarik kepada pasukan untuk memenuhi keperluan sosial), integrasi kumpulan dan

tugasan (individu bersatu sebagai satu pasukan untuk memenuhi keperluan

menyelesaikan tugasan) dan integrasai kumpulan dan sosial (individu bersatu

sebagai satu pasukan untuk memenuhi keperluan sosial)

Menurut Carron dan rakan-rakan, salah satu daripada empat dimensi ini

mampu merangsang individu untuk terus bersama dengan pasukannnya.

Bagaimanapun, kesannya akan lebih kuat jika keempat-empat dimensi ini bertindak

merangsang individu terbabit. Beberapa kajian yang telah dibuat memberikan

sokongan terhadap gagasan yang diutarakan dengan memberikan nilai kesahan

dan kebolehpercayyaan yang agak baik untuk GEQ.

6.0 Faktor yang mempengaruhi kesepaduan kumpulan

Proses pembentukan pasukan dipengaruhi oleh beberapa faktor iaitu saiz

kumpulan, interaksi di antara ahli kumpulan, kejelasan dan penerimaan peranan

dalam kumpulan, iklim kumpulan yang kondusif, kejelasan peranan setiap ahli serta

apresiasi ketua terhadap prestasi setiap ahli kumpulan (Anshel 1997).

Antara faktor yang mempengaruhi kesepaduan pasukan adalah saiz

kumpulan. Semakin ramai ahli dalam sesebuah kumpulan semakin kurang

kesepaduan pasukan berkenaan. Bilangan ahli yang ramai akan menyebabkan

wujudnya kumpulan kecil dalam pasukan tersebut. Ini akan menyebabkan peranan

ahli menjadi kurang berkesan. Bilangan ahli yang sesuai adalah bergantung

kepada jenis tugasan yang akan dilakukan. Menurut Carron (1980), apabila

bilangan ahli dalam sesuatu kumpulan atau pasukan melebihi daripada tiga orang

maka keberangkalian bagi mereka mematuhi peraturan, norma serta ekspetasi

kumpulan akan menjadi kurang.

Interaksi di antara ahli kumpulan juga adalah antara faktor yang

mempengaruhi kesepaduan kumpulan. Interaksi amat penting dalam memupuk

11

kesepaduan pasukan. Sukan bola sepak dan ragbi merupakan contoh sukan yang

memerlukan interaksi dan koordinasi yang baik dari semua pemain bagi

memastikan kejayaan pasukan.

Selain itu, Kejelasan matlamat kumpulan juga merupakan faktor keapda

kesepaduan kumpulan. Menurut Anshel (1997), pasukan yang memberikan

tumpuan untuk mencapai matlamat pasukan dan matlamat individu lazimnya lebih

berorientasikan tugasan jika dibandingkan dengan pasukan yang matlamatnya

kurang jelas. Kejelasan matlamat bermaksud mempunyai matlamat yang

dipersetujui oleh ahli pasukan serta mencabar kemampuan mereka dan matlamat

tersebut boleh diukur untuk menilai pencapaian pasukan berkenaan. Dengan

matlamat yang jelas, pasukan tersebut akan dapat berfungsi dengan lebih

berkesan serta kesepaduan pasukan akan menjadi lebih mantap.

Matlamat yang dirangka juga harus diterima oleh semua ahli dalam

kumpulan. Ini juga merupakan faktor kepada kesepaduan pasukan. Matlamat

kumpulan hanya akan bermakna jika ianya dipersetujui ramai atau kesemua ahli

yang terlibat. Ini adalah kerana pengelibatan ahli dalam menetapkan matlamat ini

akan menghasilkan kesepaduan yang amat tinggi. Ini adalah kerana pemain tadi

merasakan bahawa pendapat mereka dihargai serta mereka sendiri mengetahui

prestasi semasa mereka. Ini akan memudahkan mereka menentu, menerima serta

merealisasikan matlamat tersebut. Sekiranya matlamat pasukan ditentukan oleh

pihak pengurusan tanpa berbincang dengan para pemain, bukan sahaja matlamat

yang dibuat sukar diterima malahan ia mungkin bleh memberikan tekanan yang

tidak sepatutnya kepada para pemain.

Selain itu, iklim pasukan yang kondusif adalah faktor kepada kesepaduan

pasukan. Stail kepimpinan yang ditunjukkan oleh pihak pengurusan serta pemimpin

pasukan turut memainkan peranan dalam meningkatkan kesepaduan pasukan.

Jurulatih yang mengamalkan corak kepimpinann autokratik yang keterlaluan

lazimnya akan menurun tahap kesepaduan pasukan jika dibandingkan dengan

jurulatih yang mengamalkan pendekatan yang agak humanistik serta menghormati

para pemain (Johnson&Johnson ,1994)

12

Pemahaman atlet tentang peranan mereka dalam kumpulan adalah

antara faktornya. Memahami peranan masing-masing dalam pasukan

merupakan salah satu cara meningkatkan pencapaian setiap pemain serta

merealisasikan matlamat pasukan. Dapatan kajian menunjukkan bahawa

pemain yang memahami peranan serta posisi mereka dalam pasukan akan

menyokong matlamat pasukan tersebut. Setiap pasukan mempunyai

sumbangan yang tersendiri demi untuk kejayaan pasukan sama ada sebagai

pemain utama mahupun pemain simpanan. Jesteru itu, memahami serta

menerima peranan yang dimainkan bukan sahaja membantu meningkatkan

kesepaduan pasukan malahan dapat memberikan identiti serta tumpuan untuk

beraksi dengan lebih cemerlang.

Apresiasi ketua terhadap prestasi ahli juga mempengaruhi kesepaduan

pasukan. Salah satu daripada keperluan sosial manusia adalah menerima

penghargaan. Penghargaan yang diterima akan menjadi pencetus untuk pemain

melipatgandakan lagi usaha untuk berjaya. Pihak pengurusan, jurulatih serta

rakan sepasukan boleh meningkatkan kesepaduan pasaukan dengan

memberikan penghargaan yang setimpal dengan usaha yang diberikan. Maklum

balas yang positif demi untuk peningkatan pemain juga wajar disuarakan agar

pemain berasa diberikan perhatian pada setiap masa. Ini bukan sahaja

merangsang kesepaduan tugasan malah meningkatkan lagi kesepaduan sosial

dalam pasukan.

13

7.0 Faktor Yang Menggugat Kesepaduan Pasukan

Terdapat beberapa faktor yang boleh menggugat kesepaduan ahli dalam

pasukan. Faktor-faktor ini perluah diambil kira dan dititik beratkan oleh jurulatih

dan pemain bagi mewujudkan pasukan yang jitu dan mantap. Albert carron

(1993) telah menggariskan beberapa faktor yang boleh menggugat kesepaduan

sesuatu pasukan. Antaranya adalah Percanggahan tentang matlamat pasukan

iaitu matlamat pasukan yang kurang jelas akan menyebabkan pemain mudah

tersalah anggap. Contohnya “Adakah kita bermain untuk seri ataupun menang?”

“Adakah kita bermain sebagai satu pasukan atau membantu orang tertentu

mencipta nama sebagai hero?” ini adalah contoh bagaimana percanggahan

matlamat boleh membawa kehancuran kepada pasukan.

Kekerapan pertukaran ahli juga faktor yang boleh menggugat

kesepaduan pasukan. Pasukan yang kerap menukar pemain, khususnya dalam

pasukan yang memerlukan setiap pemain bersama-sama beraksi seperti bola

sepak, hoki dan bola jaring akan menyebabkan pemain keliru serta tertanya-

tanya. Pemain akan menjadi kurang selesa kerana mereka tidak dapat

mewujudkan persefahaman dengan rakan-rakan yang lain, tertanya –tanya

tentang nasib mereka sendiri dan mereka tidak pasti apa yang diingini oleh

pihak pengurusan. Akibatnya, prestasi dan kesepaduan pasukan akan

menurun.

Selain itu, perebutan kuasa dalam kumpulan juga merupakan faktor yang

mempengaruhi. Kewujudan fenomena ini akan memecah belahkan kesepaduan

pasukan kerana para pemain akan berpecah belah kepada beberapa kumpulan.

Tumpuan akan menjurus kepada perebutan kuasa dan bukannya tugasan serta

matlamat pasukan. Kesannya, prestasi dan kesepaduan pasukan akan terkikis.

Masalah komunikasi dalam pasukan juga boleh menggugat kesepaduan

pasukan. Kekurangan komunikasi yang berkesan akan menyebabkan matlamat

pasukan tidak tercapai di akhir musim. Ini kerana matlamat pasukan tidak dapat

14

difahami oleh semua pihak yang terlibat. Wujud pertelagahan dalam pasukan.

Kurangnya interaksi dalam pasukan akhirnya akan mengurangkan

keberkesanan serta kesepaduan pasukan.

Selain itu, antara faktor lain yang boleh menggugat kesepaduan pasukan

adalah pemain kurang jelas dari segi peranan yang dimainkannya. Pemain yang

tidak tahu tentang perananya dalam pasukan adalah ibarat layang-layang putus

tali. Mereka tak dapat memberikan prestasi yang terbaik kerana kurang jelas

tentang ekspektasi pengurusan serta rakan sepasukan terhadap mereka.

Mereka juga tidak tahu apa dan siapa yang boelh membantu mereka dalam

menangani masalah pasukan. Akibatnya, pemain akan bertindak sendirian

sehingga menjejaskan pasukan.

Peranan jurulatih juga amat penting dalam mempengaruhi kesepaduan

dalam pasukan. Jurulatih harus memberikan kritikan yang berterusan sesuai

dengan keadaan. Dalam hal ini, pihak pengurusan dan jurulatih perlu sedar

bahawa sebarang kritikan yang keterlaluan serta yang bersifat memalukan

pemain akan mengurangkan kesepaduan dalam pasukan. Jika perlu mengkritik,

jurlatih harus menggunakan kaedah serta pendekatan yang bersesuaian agar

kritikan yang diberikan dapat diterima serta membantu memperbaiki prestasi

pemain tersebut.

Dalam pasukan akan wujud pertembungan personaliti . Dalam situasi

yang agak genting sering kali berlaku pertembungan personaliti sesama sendiri

di kalangan pemain diantara pemain dengan jurulatih. Contoh terbaik yang

boleh kita lihat adalah bagaimana ketua pasukan negeri Sembilan Khairul Anuar

Baharom menjeritkan arahan kepada rakan-rakannya agar memberikan

tumpuan sementara rakannya pula memberikan reaksi seolah marah dengan

tindakan beliau itu. Jika situasi itu berterusan, serta pemain tidak memberi

perhatian tentang arahan serta ingatan rakan-rakan sepasukan yang lain, sudah

tentu akan wujud konflik yang mungkin akan memecahbelahkan kesepaduan

pasukan serta memberi kesan kepada prestasi pasukan.

15

8.0 Bagaimana meningkatkan kesepaduan pasukan

Jika usaha untuk membentuk pasukan yang benar-benar bersepadu dan

mantap menajadi pilihan, maka langkah-langkah berikut boleh digunakan untuk

membantu mencapai kesepaduan pasukan. Bagaimanpun, cadangan ini

bukanlah sesuatu yang eksklusif. Terdapat lagi banyak pendekatan yang boleh

digunakan untuk membantu meningkatkan kesepaduan pasukan. Antara

cadangan yang diutarakan adalah membiasakan rakan dengan peranan rakan

yang Lain. Berikan peluang seorang pemain penyerang menjadi penjaga gol

atau seseorang pemain tengah menjadi penyerang atau pemain pertahanan.

Langkah ini dapat memabntu pemain menghargai dan memahami kesukaran

yang dihadapi oleh rakan sepasukan yang lain serta melahirkan sifat empati

dalam diri masing-masng. Secara tidak langsung, ia akan memupuk sifat saling

membantu yang akan mengukuhkan lagi kesepaduan pasukan.

Selain itu, jurulatih disarankan agar mencuba sedaya upaya untuk

mengenali pemainnya. Jurulatih khusunya perlu lebih mengenali para

pemainnya. Bukan sekadar mengetahui apa yang ditunjukkan semasa berada di

padang tetapi juga harus mengeahui perkara-perkara yang agak personal

tentang para pemain seperti latar belakang keluarga, tarikh lahir serta perkara-

perkara personal lain yang memudahkan kita membantu mereka khususnya

apabila prestasi mereka merosot secara tiba-tiba ataupun ketika pemain

tersebut agak luar biasa gembiranya (mungkin kerana merayakan sesuatu) kita

dapat menegur serta dapat mewujudkan suasana yang kondusif. Sifat ini akan

membuka saluran untuk berkomunikasi pemain dengan lebih baik lagi.

Jurulatih juga disarankan agar mengunakan strategi komunikasi yang

berkesan. Penggunaan komunikasi yang berkesan sama ada secara verbal

atau bukan lisan akan menghasilkan kesan yang positif kepada ahli pasukan.

Penggunaan humor serta pujian yang bersesuaian dengan keadaan akan

meningkatkan lagi motivasi serta hubungn sesama pemain dalam pasukan.

16

Jurulatih harus memberikan komen yang positif selepas perlawanan.

Kalah atau menang merupakan adat pertandingan. Bagaimanapun, pujian harus

diberikan kepada pemain di atas segala usaha yang diberikan walaupun

keputusan perlawanan tidak menyebelahi pasukan tersebut. Penghargaan

harus diberikan kepada pemain di atas segala usaha yang diberikan walaupun

mereka tewas menunjukkan sifat empati serta bukannya sifat suka mencari

kesalahan pemain untuk dijadikan alasan kekalahan.

Selain itu, jurulatih harus memberikan maklum balas kepada pemain.

Untuk meningkatkan motivasi pemain, maklum balas yang positif khususnya

tentang cara untuk memperbaiki keasalahan perlu diberikan kepada pemain. Ia

perlu bermotif untuk memperbaki dan bukannya mencari kesalahan pemain.

Kesannnya, pemain akan merasa dihargai serta diberikan perhatian oleh

jurulatihnya dan ini akan meningkatkan lagi hubungan dalam pasukan.

Jurulatih juga mesti mewujudkan sistem sokongan dalam pasukan. Sifat

suka menyakiti hati serta saling menyalahi di kalangan pemain perlu dihindari.

Ini merupakan di antara tanggungjawab penting untuk pengurusan serta

jurulatih khusunya dalam usaha untuk meningkatkan kesepaduan pasukan.

Sebaliknya hubungan yang positif sesama pemain perlu ditanam dan dipupuk

agar ia berkembang menjadi satu saluran untuk membantu meningkatkan

prestasi pemain.

Jurulatih juga mesti sentiasa mengawasi kumpulan kecil dalam pasukan.

Sekiranya wujud kumpulan kecil dalam pasukan, ia perlu diatasi segera demi

kebaikan pasukan. Kewujudan “klik” selalunya dikaitkan dengan perpecahan

dalam kumpulan hanya kerana individu tertentu sahaja yang diterima masuk

menjadi kumpulan kecil tersebut. Sebelum ianya merebak, tindakan yang wajar

perlu diambil bagi memastikan kesepaduan pasukan tidak tergugat.

Jurulatih juga harus Konsisten ketika mendisiplinkan pemain. Hukuman

yang diberikan kepada pemain yang melanggar peraturan pasukan perlu

konsisten tidak kira sama ada pemain yang terlibat adalah pemain utama

17

ataupun pemain simpanan. Ini akan mengelakkan tenggapan pilih kasih di

kalangan pemain.

Masalah ini juga harus diberi perhatian oleh jurulatih di mana jurulatih

juga harus memastikan masalah keciciran pemain tidak berlaku. Pastikan

wujudnya integrasi di kalangan pemain. Sekiranya terdapat pemain yang sering

bersedirian atau selah-olah dipinggirkan oleh pemain yang lain, sesuatu harus

dilakukan bagi memastikan pemain tersebut kembali bersama rakannya yang

lain. Penghijrahan pemain yang terlalu kerap akan mengurangkan kesepaduan

pasukan kerana pemain tahu bahawa hubungan mereka tidak panjang oleh itu,

mereka cuba mengelakkan diri dari menjalin hubungan yang lebih rapat dengan

rakan yang lain. Kesannya, prestasi serta kesepaduan pasukan akan tergugat.

9.0 Kesimpulan

Daripada perbincangan tentang kesepaduan dan semangat berpasukan yang

dibincangkan di atas, jelas bahawa kesepaduan pasukan memerlukan

komitmen yang tidak berbelah bahagi serta keinginan untuk mengekalkan

keadaan yang harmoni dalam pasukan. Apa yang telah dibincangkan sebelum

ini memberikan gambaran kepada kita tentang maksud kesepaduan dan apakah

perkara yang perlu dilakukan untuk mencapai kesepaduan tersebut.

Jelasnya, pasukan yang kurang dari segi kesepaduannya mempunyai

peluang yang tipis untuk menempah kejayaan. Walalubagaimanapun, ini

semuanya dalah bergantung kepada keadaan. Sesetengah penyelidik

mendapati kesepaduan berkait rapat dengan kejayaan pasukan tetapi bukan

menyebabkan kejayaan atau kemenangan keapda pasukan tersebut. Carron

(1984) mendapati bahawa kejayaan sesuatu pasukan bukanlah keran wujudnya

hubungan yang baik antara pemain, tetapi lebih terarah kepada kemampuan

18

berinteraksi dengan menggunakan kemahiran dan strategi yang berkesan

dalam sesuatu pertandingan.

Dalam konteks kepuasan diri pula, kesepaduan pasukan belum tentu

dapat memberikan kepuasan keapda setiap ahli pasukan. Takrifan kepuasan

merupakan hak individu.

Kesimpulannya, kesepaduan pasukan tidak berkait rapat dengan

peningkatan prestasi mahupun kepuasan diri pemain dalam sesuatu pasukan

(Shahrudin abd. Aziz, 2001). Bagaimanapun kesepaduan amat penting kerana

penyertaan dalam sesuatu pasukan yang kukuh tahap kesepaduannya

mendatangkan kepuasan jika dibandingkan dengan menyertai pasukan yang

kurang mantap dari segi kesepaduan pasukannya. Jika diberi pilihan, adalah

lebih baik jika seorang jurulatih memilih untuk menerapkan nilai-nilai

kesepaduannya di kalangan pemain kerana ia dapat membantu meningkatkan

kebarangkalian untuk berjaya serta menimbulkan kepuasan di hati semua

individu yang terlibat dalam pasukan berkenaan.

19

10.0 Rujukan

Anshel, M.H. (1997). Sport Physiology: from theory to practice.Edisi 3. Scottsdale,

Z: Gorsuch Scarisbrick Publishers

Carron, A.V.(1982). Cohesiveness in Sport groups:Interpretation and consideration

dlm. Journal of Sport Pyschology,4 123-138

Johson, W.D.& Johnson,P.F (1994). Joining together.Group theory and group skills.

Bosto,MA:Allyn and Bacon Wann, D.L (1997). Sport Physcology. Upper

Saddle River, NJ: Prentice Hall

Shaharudin Abd. Aziz (2001). Mengaplikasi teori psikologi dalam sukan. Utusan

Publication & Distributors SDN BHD

Ibnu Suhaili. Menyemai semangat spirit de corps. 2009 dirujuk pada 23 Ogos 2009

daripada http://ibnusuhaili88.blogspot.com

Prinsip semangat berpasukan. 2009 dirujuk pada 23 Ogos 2009 daripada

http://www.sabah.gov.my/jkq/pkpa/PKPA1-92/Prinsip5.htm

20