Embed Size (px)
Citation preview
KELESTARIAN USAHAWAN MELAYU
KELANTAN: KAJIAN
KE ATAS INDUSTRI SARANG BURUNG WALIT
WAN KHAIRY BIN WAN IBRAHIM
DOKTOR FALSAFAH
2016
Kelestarian Usahawan Melayu Kelantan: Kajian Ke
atas Industri Sarang Burung Walit
Oleh:
WAN KHAIRY BIN WAN IBRAHIM
Tesis Ini Dikemukakan Sebagai Memenuhi Syarat Memperoleh Ijazah
Doktor Falsafah
Fakulti Keusahawanan dan Perniagaan
UNIVERSITI MALAYSIA KELANTAN
2016
PENGESAHAN TESIS
Saya dengan ini memperakukan bahawa kerja yang terkandung di dalam tesis ini adalah hasil
penyelidikan yang asli dan tidak pernah dikemukakan untuk ijazah tinggi kepada mana-mana
universiti atau institusi.
TERBUKA Saya bersetuju bahawa tesis boleh didapati sebagai naskhah keras atau
akses terbuka dalam talian (teks penuh).
SEKATAN Saya bersetuju bahawa tesis boleh didapati sebagai naskhah keras atau
dalam talian (teks penuh) bagi tempoh yang diluluskan oleh Jawatankuasa
Pengajian Siswazah
Dari Tarikh hingga .
SULIT (Mengandungi maklumat sulit di bawah Akta Rahsia Rasmi 1972)
TERHAD (Mengandungi maklumat terhad yang ditetapkan oleh organisasi / individu
semasa penyelidikan dijalankan)*.
Saya mengakui bahawa Universiti Malaysia Kelantan mempunyai hak berikut;
1. Tesis adalah hak milik Universiti Malaysia Kelantan.
2. Perpustakaan Universiti Malaysia Kelantan mempunyai hal untuk membuat salinan bagi
tujuan pengajian sahaja
3. Perpustakaan dibenarkan membuat salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara institusi
pengajian
Tandatangan Tandatangan Penyelia Utama
761025-06-5369 Prof Madya Dr Mohd Rafi bin Yaacob
Tarikh: Tarikh:
PENGHARGAAN
DENGAN NAMA ALLAH YANG MAHA MENGASIHANI SELAWAT DAN SALAM KE
ATAS JUNJUNGAN NABI MUHAMMAD S.A.W
Syukur kepada Allah di atas rahmat dan hidayah serta kekuatan yang diberikan kepada saya untuk
menyiapkan tesis ini. Sesungguhnya ia diharap menjadi satu permulaan ke arah amal kebaikan dan kejayaan dunia akhirat yang mulia. Sesungguhnya dalam menyiapkan tesis ini saya banyak
terhutang budi kepada banyak pihak. Namun kerana keterbatasan ruang saya hanya mampu
menitipkan beberapa nama sahaja. Terima kasih tidak terhingga saya ucapkan kepada penyelia utama saya Profesor Madya Dr Mohd Rafi bin Yaacob, dan penyelia bersama Dr Azwan bin
Abdullah atas bimbingan dan tunjuk ajar yang diberikan sepanjang usaha menyiapkan tesis ini.
Saya juga amat berterima kasih kepada penajaan yang diberikan oleh Kementerian Pelajaran Malaysia di bawah program MyBrain15 telah memberikan peluang dan kesempatan untuk saya
menyambung pengajian di peringkat Doktor Falsafah. Terima kasih tidak terhingga saya ucapkan di
atas kerjasama dan jasa baik yang telah diberikan oleh informan-informan yang terlibat di dalam
kajian ini. Termasuk pihak Jabatan Veterinar Pusat dan Negeri Kelantan yang turut sama membantu saya untuk mendapatkan maklumat tentang perusahaan Sarang Burung Walit di Malaysia.
Jasa dan sumbangan besar juga perlu saya titipkan kepada Dekan Fakulti Keusahawanan dan
Perniagaan (FKP) Profesor Dr. Mohd Rosli Bin Mohamad dan Mantan Dekan FKP Profesor Dr Mohamed Dahlan bin Ibrahim di atas sokongan dan kerjasama yang diberikan sepanjang saya
menjadi pelajar di UMK. Begitu juga, terima kasih tidak terhingga saya ucapkan kepada Profesor
Dr Mohd Azam Khan Goriman Khan dan Mantan Dekan Pusat Pengajian Siswazah Profesor Dr
Ibrahim Busu di atas kerjasama jasa baik sepanjang saya mendaftar sebagai pelajar siswazah di UMK.
Tidak kurang penting juga ucapan terima kasih saya panjangkan kepada pensyarah-pensyarah dan
kakitangan FKP yang turut membantu dan memudahkan urusan perjalanan penyelidikan saya. Ucapan terima kasih tidak terhingga saya kepada Profesor Dr Zainudin Awang (UNiSZA) dan Dr
Fauziah Salleh (UNiSZA) yang telah sudi menjadi panel untuk proses peer review tema-tema
penyelidikan saya. Kepada rakan-rakan seperjuangan dan Kelab siswazah banyak memberikan sokongan moral dan tunjuk ajar saya amat hargai. Ucapan terima kasih juga saya hulurkan kepada
pihak Persatuan Penternak Sarang Burung Walit Kelantan dan grup-grup media sosial usahawan
SBW seperti Grup “WhatsApp” Walit Zon timur, Walit Kelantan, Walit Kelantan, Terengganu dan
Pahang dan Walit Bumiputera di atas perkongsian maklumat tentang industri SBW di Malaysia. Akhirnya saya bersyukur untuk restu ibu, Saudah bt Mamat yang sentiasa mengiringi doa ke atas
usaha dan perjuangan mencari ilmu yang saya lakukan. Begitu juga terima kasih istimewa
diucapkan kepada isteri Zurina binti Ismail di atas sokongan dan pengorbanan yang tidak terhingga
sepanjang saya menyiapkan penyelidikan ini. Terima kasih juga saya tujukan kepada keempat-empat anak saya Wan Putri Nurbahiyah, Wan Putra Izza‟nuddin, Wan Putra Izza‟Razzaq dan Wan
Putra Izza‟Fattah kerana boleh memahami dan mengerti bahawa ilmu itu amat luas dan kita
sentiasa digalakkan untuk menerokanya. Semoga usaha ini akan menjadi dorongan yang membentuk efikasi kendiri kepada anak-anak saya untuk meneroka ilmu ke peringkat lebih tinggi
dan berjaya di dunia dan akhirat. Insya-Allah.
ISI KANDUNGAN
Pengesahan Tesis
MUKA SURAT
ii
Penghargaan iii
Isi Kandungan iv
Senarai Jadual xiii
Senarai Rajah xiv
Senarai Ringkasan xv
Abstrak xvii
BAB 1 PENDAHULUAN 1
1.1 Latar Belakang Kajian 1
1.2 Pernyataan Masalah 2
1.3 Persoalan Kajian 6
1.4 Objektif Kajian 7
1.5 Kepentingan Kajian 7
1.6 Skop Kajian 8
1.7 Pembahagian Bab 11
BAB 2 SOROTAN KAJIAN 13
2.1 Pendahuluan 13
2.2 Makna Kelestarian 14
2.3 Kepentingan kelestarian Perniagaan 19
2.3.1 Kelestarian Usahawan Melayu 22
2.3.2 Kelestarian Usahawan Melayu Kelantan 33
2.4 Usahawan dan Keusahawanan 34
2.4.1 Usahawan 35
2.4.2 Keusahawanan 42
2.5 Teori Usahawan dan Keusahawanan 45
2.5.1 Membuat Keputusan 50
2.5.2 Peluang. 51
2.5.3 Teori Kognitif Sosial dan Teori Efikasi Kendiri. 53
2.5.3.1 Teori Kognitif Sosial (TKS) 54
2.5.3.2 Teori Efikasi Kendiri- TEK (Self –Efficacy Theory 56
2.5.4 Isu-Isu dalam Mengukur EK secara Empirikal 62
2.5.5 Kesan EK Terhadap Individu 63
2.5.5.1 Hubungan EK dengan Kepelbagaian Perilaku 64
2.5.5.2 Hubungan EK dengan Motivasi 64
2.5.5.3 Hubungan EK dengan Corak Tindak Balas Pemikiran 65
2.5.5.4 Hubungan EK dengan Perilaku Kesihatan 66
2.5.5.5 Hubungan EK dengan Pembangunan Akademik 67
2.5.6 Faktor-Faktor yang Mempengaruhi EK 68
2.5.6.1 Pengalaman, Pencapaian dalam Hidup 68
2.5.6.2 Model atau Pengalaman Orang Lain 69
2.5.6.3 Pujukan Sosial 69
2.5.6.4 Faktor Psikologi 71
2.5.7 Perbezaan EK dan Keyakinan Diri. 72
2.5.8 Kritikan Terhadap TEK 73
2.5.9. Kewajaran TEK dan Kelestarian Usahawan SBW. 75
2.5.9.1 Kelebihan TEK 77
2.5.9.2 Mengapa Teori-Teori Lain Kurang Sesuai? 78
2.6 Perbezaan Usahawan, Pelabur dan Pengurus 80
2.7 Kajian Kelestarian Keusahawanan dan EK di Peringkat Global 84
2.8 Kajian Kelestarian Keusahawanan dan EK Di Malaysia 101
2.9 Kajian Kelestarian Keusahawanan Di Negeri Kelantan 110
2.10. Kesimpulan 121
BAB 3 INDUSTRI BURUNG WALIT 123
3.1 Pendahuluan 123
3.2 Latar Belakang dan Morfologi Burung Walit (BW) 123
3.3 Penyelidikan Khusus Industri SBW 129
3.4 Industri SBW di Asia Tenggara 137
3.4.1. Industri SBW sebagai Makanan Eksotik dan Mahal 140
3.5 Industri SBW di Malaysia 144
3.5.1 Kronologi industri SBW Malaysia 144
3.5.2 Peranan Pihak Swasta dan Kerajaan dalam Industri SBW Malaysia 150
3.5.3 Isu Harga dan Cabaran dalam industri SBW Malaysia 153
3.6 Industri SBW Di Kelantan 161
3.7 Kelestarian dan Cabaran Industri SBW Malaysia 164
3.8 Kos Membina RBW 172
3.9 Penyeliaan RBW yang Lestari 177
3.9.1 Penyeliaan Elektrik dan Elektronik di dalam RBW 177
3.9.2 Suara 178
3.9.3 Aroma tiruan / Sarang Tiruan (Sarti) 179
3.9.4 Racun 180
3.9.5 Makanan Tambahan 181
3.9.6 Binaan Struktur Dalaman dan Landskap 182
3.9.7 Mengendalikan Ancaman Musuh 183
3.9.8 Kaedah Tuaian SBW yang Betul 185
3.10 Kesimpulan 186
BAB 4 METEDOLOGI KAJIAN 188
4.1 Pendahuluan 188
4.2 Pendekatan Kajian Kualitatif 188
4.3 Pendekatan Kuantitatif 190
4.4 Fenomenologi 191
4.4.1 Kelebihan Kajian Kualitatif 202
4.4.2 Kelebihan Kaedah Fenomenologi 203
4.5 Kaedah Kajian 204
4.5.1 Justifikasi Paradigma Penyelidikan 205
4.5.2 Justifikasi Penggunaan Kaedah Kualitatif 206
4.5.3 Ketepuan Data Kajian Kualitatif. 208
4.5.4 Strategi Penyelidikan 209
4.5.5 Unit Analisis 210
4.5.5.1 Definisi Usahawan SBW yang Lestari 210
4.5.5.2 Definisi Usahawan RBW yang Belum Lestari 211
4.5.5.3 Kewajaran menggunakan usahawan SBW Lestari sebagai 211
Pensampelan Kajian.
4.5.6 Kriteria Pensampelan 212
4.5.7 Etika dan Prinsip Penyelidikan. 212
4.5.8 Kerangka Pensampelan Kajian. 214
4.5.9 Kajian Rintis 214
4.5.10 Dapatan Kajian Rintis 215
4.5.11 Proses Kerja Lapangan 219
4.5.12 Kesahan dan Kebolehpercayaan Data 221
4.5.13 Pemilihan Medium Dokumentasi 223
4.5.13.1 Temu Bual 224
4.5.13.2 Temu Bual Formal dan Tidak Formal 225
4.5.14 Protokol Temu bual 226
4.5.15 Siasatan (Probing) 227
4.5.17 Bahasa 227
4.5.18 Penganalisisan Transkrip dan Temu Bual 228
4.5.19 Analisis Mengikut Fenomena dan Analisis Silang 228
4.6 Proses-Proses dan Istilah-istilah Berkaitan dengan Kajian Fenomenologi 229
4.6.1 Pengurungan (Bracketing)/ Epoche 229
4.6.2 Pengelompokan.(Clustering) 230
4.6.3 Ego. 231
4.6.4 Gerak hati Eidetic. (Eidetic Intuition) 231
4.6.5 Empirikal Universal. (Empirical Universal) 231
4.6.6 Proses Menyamaratakan (Horizontalizing) 232
4.6.7 Horizons 232
4.6.8 Variasi imaginatif.(Imaginative Variation) 233
4.6.9 Niat Secara Sengaja (Intentionality) 234
4.6.10 Gerak hati. (Intuition) 234
4.6.11 Sikap fitrah (Natural Attitude) 234
4.6.12 Noema. 235
4.6.13 Noesis. 235
4.6.14 Sikap Fenomenologi. (Phenomenological Attitude) 235
4.6.15 Pengurangan fenomenologi (Fenomenologi reduction) 236
4.6.16 Kepercayaan Dunia. (Word Belief) 236
4.7 7 Memahami Epochē 236
4.8 Penilaian Fenomenologi Penyelidik 240
4.9 9 Mengurangkan Kepelbagaian Makna 241
4.10 Pengaplikasian Mengurangkan Kepelbagaian Makna 242
4.11 Batasan Pengumpulan Data Kualitatif 244
4.11.1 Batasan Kajian Pengalaman Manusia 244
4.11.2 Batasan Melaporkan Pengalaman Peribadi 245
4.11.3 Batasan Penggunaan dan Pemilihan Bahasa 246
4.12 Penilaian Mengikut Teori Efikasi kendiri 247
4.13 Kesimpulan 248
BAB 5 PENEMUAN PENYELIDIKAN 249
5.1 Pendahuluan 249
5.2 Demografi Informan 249
5.3 Tema-Tema dan Fokus Kajian 256
5.4 Kemunculan Tema-Tema dan Analisis Tematik (Thematic) 257
5.4.1 Ilmu Pengetahuan (IP) 259
5.4.1.1 Ilmu Pengetahuan Formal (IPF) 260
5.4.1.2 Ilmu Pengetahuan Tidak Formal (IPTF) 269
5.4.2 Sumber untuk Membina RBW 298
5.4.2.1 Sumber Dalaman 298
5.4.2.2 Sumber Luaran 307
5.4.2.3 Habitat Makro 311
5.4.3 Efikasi Kendiri Usahawan SBW (EK) 313
5.4.3.1 EK Terkawal 313
5.4.3.2 Bijak Mencari Peluang 319
5.4.4 Berfikiran Positif 323
5.4.4.1 Menjana Idea Baharu 325
5.4.4.2 Gigih Berusaha 328
5.4.4.3 EK Tidak Terkawal (EKTK) 331
5.5 Peringkat Kelestarian RBW 344
5.5.1 Tempoh Kelestarian 345
5.5.1.1 Jangka Pendek 347
5.5.1.2 Jangka Sederhana 348
5.5.1.3 Jangka Panjang. 350
5.6 Kesimpulan 352
BAB 6 PERBINCANGAN, KESIMPULAN DAN CADANGAN 354
6.1 Perbincangan Terhadap Soalan Penyelidikan. 354
6.2 Persiapan Kendiri yang Diperlukan untuk Terlibat Dalam Perniagaan SBW 354
6.1.1 Menguasai Ilmu Pengetahuan Khusus dalam Industri 356
6.1.1.2 IP-Menguasai Ilmu Gred SBW 365
6.1.2 Ilmu Pengetahuan Tidak Formal (IPTF) 366
6.1.2.1 IPTF- Mempunyai Pengalaman Berniaga 366
6.1.2.2 IPTF- Memanfaatkan Medium Internet. 369
6.1.2.3 IPTF- Mempunyai Tips atau Maklumat Rahsia 371
6.1.3 Rumusan IP 372
6.2 Reaksi Usahawan Apabila Berhadapan Cabaran-Cabaran Dalam Perniagaan 375
SBW
6.2.1 Reaksi EK Keusahawanan dan Cabaran Perniagaan 376
6.2.1.1 EKT- Memperkasakan Semangat Keusahawanan 377
6.2.1.2 EKT- Membaiki Sikap dan Pemikiran Keusahawanan 379
6.2.1.3 EKT- Kemahiran Pengurusan Perniagaan 381
6.2.1.4 EKT- Bijak Mengambil Peluang 385
6.2.1.5 EKT- Menetapkan Matlamat Perniagaan 386
6.2.1.6 EKT- Memperluaskan Potensi Perniagaan 387
6.2.1.7 EKT- Merangsang Daya Kreatif 388
6.2.1.8 EKTK Membina Keyakinan dalam Perusahaan 389
6.2.1.9 EKTK Merangsang Motivasi dalam Perniagaan 390
6.2.1.10 EKTK Sosial 397
6.2.2 Rumusan Tema-Tema EK Usahawan 398
6.3. Kemahiran Pengurusan Perusahaan Membantu Usahawan SBW untuk 400
Lestari
6.3.1 Pengurusan RBW yang Lestari 400
6.3.1.1 Memilih Lokasi dan Laluan Burung 401
6.3.1.2 Membina Struktur RBW Mengikut Keperluan Habitat Walit 403
6.3.2 Rumusan Kemahiran Pengurusan RBW 405
6.4 Faktor Mendorong Usahawan SBW Terlibat Dalam Perusahaan SBW 406
6.4.1 Dorongan 407
6.4.1.1 Dorongan Dalaman 407
6.4.1.2 Dorongan Luaran 408
6.4.2. Pulangan Hasil Jualan yang Tinggi 409
6.4.2.1 Kuasa Menentukan Harga 411
6.4.2.2 Konsep Rezeki 412
6.4.2.3 Kuasa Memilih Pembeli 413
6.4.3 Jaringan sebagai Pendorong Kejayaan 413
6.4.3.1 Sokongan Daripada Usahawan SBW yang Lestari 414
6.4.3.2 Dorongan Orang Tengah 414
6.4.3.3 Persatuan (Grup Media Sosial) 415
6.4.4 Rumusan Penemuan Kajian. 419
6.5. Peranan EKIP dalam Kelestarian (KL) Industri SBW 420
6.5.1 EKIP dan Kelestarian Habitat BW 420
6.5.2 Percambahan IP dan Kesan kepada EK 422
6.6. Pengaruh Harga SBW dan Kelestarian Perniagaan 423
6.7 Implikasi Penyelidikan ke atas Teori EK Keusahawanan 424
6.7.1 Menerangkan Kepentingan IP Khusus dan EK Keusahawanan 425
6.7.2 Menjelaskan Tentang Motivasi 427
6.7.3 Kemunculan Kreativiti dan Inovasi dalam Industri SBW 427
6.7.4 Kefahaman Konsep Hasil Jualan dan Kepentingan Jaringan 428
6.8 Sumbangan Penyelidikan 430
6.8.1 Bidang kajian Akademik 431
6.8.1.1 Sumbangan kepada Pembangunan Teori 431
6.8.1.2 Kaedah penyelidikan 433
6.8.2 Sumbangan kepada Usahawan dan Persatuan 434
6.8.3 Sumbangan kepada Kerajaan 435
6.8.3.1 Polisi dan Dasar 436
6.9. Limitasi Penyelidikan 437
6.10. Cadangan Model Ekosistem Kelestarian Usahawan SBW 438
6.10.1 Faktor Keusahawanan 439
6.10.2 Faktor Persekitaran 445
6.10.3 Cadangan Penyelidikan akan Datang 447
6.10.4 Cadangan kepada Usahawan SBW 448
6.10.5 Mempertingkatkan Ilmu Pengetahuan dan Teknikal 449
6.10.6 Cadangan kepada Persatuan SBW 450
6.10.7 Cadangan kepada Kerajaan 451
6.11 Kesimpulan 452
RUJUKAN 455
LAMPIRAN A 485
LAMPIRAN B 488
LAMPIRAN C 496
LAMPIRAN C1 496
LAMPIRAN D 497
LAMPIRAN E1 509
LAMPIRAN E2 510
LAMPIRAN E3 511
LAMPIRAN E4 513
LAMPIRAN F 514
LAMPIRAN G 516
LAMPIRAN H 518
SENARAI PENERBITAN 520
SENARAI JADUAL
NO MUKA SURAT
2.3.1 Rancangan Pembangunan Negara 27
2.3.2 Bilangan Unit Perniagaan Melayu Mengikut Kategori, 1970 dan 1971 27
2.4.1 Kronologi Definisi Usahawan oleh Sarjana Barat 39
2.5.1 Bidang Kajian Efikasi kendiri 58
2.6.1 Usahawan, Pelabur dan Pengurus 81
2.8.1 Alasan Menceburi Bidang Perniagaan 104
2.9.1 Pemegang-Pemegang Lesen Berniaga Mengikut Kumpulan Etnik 113
dan Kawasan 1974/1975
3.2.1 Maklumat Spesies Burung Walit 125
3.2.2 Kandungan Kimia SBW Malaysia 127
3.2.3 Kandungan Kimia SBW Indonesia 127
3.2.4 Kandungan Kimia SBW Thailand 128
3.5.1 Maklumat Umum Industri SBW (Eco Park 2011) 151
3.5.2 Kronologi Harga SBW di Malaysia 156
3.5.3 Harga SBW Mengikut Gred 157
3.5.4 Grading SBW Kotor 158
3.5.5 Grading SBW Bersih 158
3.5.6 Lain-Lain SBW 158
3.7.1 Sumbangan Industri SBW Malaysia Tahun 2010 166
3.8.1 Perbandingan Kos Pembinaan dan Saiz RBW 174
4.5.1 Jumlah RBW Di Bawah Pemantauan Jabatan Veterinar Negeri 220
Kelantan Mengikut Jajahan Sehingga Jun 2014
5.2.1 Demografi Informan 250
5.4.1 Tema dan Sub Tema 258
5.4.2 Harga SBW Mengikut Gred dan Ciri-Ciri 268
5.5.1 Jangka Hayat Kelestarian 345
SENARAI RAJAH
NO MUKA SURAT
2.5.1 Impak Keperluan Pasaran Kepada Kejayaan Perniagaan 47
2.7.1 Peranan EK Keusahawanan dalam Proses Permulaan Perniagaan 92
3.7.1 Peluang Kerjaya Dalam Industri SBW 172
4.4.1 1 Teori Kognitif Sosial (Wood dan Bandura,1989) 194
4.4.2 2 Model Sumber-Sumber Teori EK (Bandura,1986) 195
4.4.3 Peranan dan Proses EK dalam Memulakan Perniagaan 198
4.4.4 Kerangka Kajian Kelestarian Perniagaan 200
4.5.1 Kerangka Pensampelan Kajian 213
4.7.1 Gambaran Proses-Proses Epoche Dalam Fenomenologi 238
6.1.1 Hierarki IP Mengikut Penerokaan Ilmu (PI) Industri SBW 356
6.1.2 Kematangan Akal dan Ilmu Keusahawanan- Sumber: Dapatan Kajian 373
6.2.1 Tema-Tema dalam Efikasi kendiri (Dapatan Kajian) 399
6.3.1 Kemahiran-Kemahiran Pengurusan RBW bagi Usahawan yang 405
Lestari (Penemuan Kajian)
6.10.1 Model Kelestarian Usahawan SBW Melayu 441
SENARAI RINGKASAN
1GP : Satu Garis Panduan
7BKU : Tujuh Bidang Keberhasilan Utama
AgroBank : Bank Pertanian Malaysia
ASPERUWA : Persatuan Peladang SBW Kota Pontianak
Burhan : Burung hantu.
BW : Burung Walit
CGC : Perbadanan Kemajuan Kredit
DEB : Dasar Ekonomi Baru
DPN : Dasar Pembangunan Nasional
EK : Efikasi kendiri
EKT : Efikasi kendiri Terkawal
EKTK : Efikasi kendiri Tidak Terkawal
FELDA : Federal Land Development Authority
FIDA : Lembaga Kemajuan Perusahaan Persekutuan
GAHP : Good Animal Husbandry Practice,(Amalan
Perladangan yang Baik) GLC : Government Linked Company (Syarikat Berkaitan
Kerajaan)
IF : Informan
IP : Ilmu Pengetahuan
IPF : Ilmu Pengetahuan Formal
IPTF : Ilmu Pengetahuan Tidak Formal
ITM : Institut Teknologi Mara
JPV : Jabatan Perkhidmatan dan Veterinar
KPIAT : Kementerian Pertanian Industri dan Asas Tani
MARA : Majlis Amanah Rakyat
MIDF : Syarikat Permodalan Kemajuan Perusahaan
Malaysia Berhad MIEL : Syarikat Ladang Perusahaan Malaysia Sendirian
Berhad
MITI : Ministry of International Trade and Industry
MS : Malaysia Standard
PBT : Pihak Berkuasa Tempatan
PDPN : Pusat Daya Pengeluaran Negara
PERNAS : Perbadanan Nasional
PI : Penerokaan Ilmu
PKEN : Perbadanan Kemajuan Ekonomi Negeri
PKS : Perusahaan Kecil Dan Sederhana
PSBNK : Persatuan Pedagang Sarang Burung Negeri
Kelantan.
RBW : Rumah Burung Walit
RISDA : Rubber Industry Smallholders Development
SBH : Sarang Burung Hitam
SBW : Sarang Burung Walit
SME Bank : Bank Pembangunan Usahawan
SME : Small and Medium Enterprises
SWOT : Strengths, Weakness, Opportunities, and Threats
TEB : Tabung Ekonomi Belia
TEKUN : Tabung Kumpulan Ekonomi Usaha Niaga Nasional
UDA : Urban Development Authority
Kelestarian Usahawan Melayu Kelantan: Kajian Ke atas Industri Sarang Burung
Walit
ABSTRAK
Industri Sarang Burung Walit (SBW) mempunyai keunikan tersendiri. Ia hanya wujud di
kawasan Asia Tenggara kerana spesies burung walit hidup di ekosistem tropika lembap.
Industri ini telah dimonopoli oleh kaum Cina dan ia berkait rapat dengan budaya mereka di
Asia Tenggara, termasuk Malaysia. Di Malaysia, industri SBW menyumbang sumber
pendapatan besar kepada pengusaha dan turut menjana ekonomi negara. Sejak
kebelakangan ini orang Melayu sudah mula terlibat dalam industri ini dengan bilangannya
yang masih rendah. Walau bagaimanapun, kebanyakan usahawan SBW Melayu
mempunyai kurang pengalaman dan kemahiran berkaitan perusahaan ini. Justeru, terdapat
satu kepentingan untuk membuat kajian secara mendalam ke atas usahawan SBW Melayu
berjaya untuk dijadikan panduan untuk meningkatkan kelangsungan industri ini di
kalangan orang Melayu. Kajian ini bertujuan meneliti peranan efikasi kendiri (self-efficacy)
ke atas usahawan SBW Melayu lestari. Kajian ini berbentuk kualitatif dan menggunakan
pendekatan fenomenologi ke atas tujuh orang usahawan SBW Melayu berjaya dalam
industri ini di negeri Kelantan. Ia melibatkan proses percambahan dan eksplorasi terhadap
persoalan „kenapa‟ dan „bagaimana‟ usahawan Melayu membangunkan perusahaan ini.
Dalam kajian ini, soalan-soalan yang telah dikemukakan kepada usahawan adalah
berbentuk perkongsian pengalaman keusahawanan dan maklumat industri secara induktif
dan terperinci. Kaedah ini membolehkan penyelidik melakukan penelitian terhadap teori
efikasi kendiri dan seterusnya menilai pengaruh efikasi kendiri dalam kalangan pengusaha
SBW Melayu lestari. Secara keseluruhannya, hasil kajian mendapati efikasi kendiri
memainkan peranan penting dalam kejayaan dan kelestarian sesebuah perusahaan SBW.
Khususnya, penguasaan ilmu pengetahuan, kematangan dalam membuat penilaian dan
keputusan, kemahiran pemilihan lokasi SBW, ilmu pengurusan rumah burung walit,
pengetahuan tentang gred sarang burung, dan jaringan sosial adalah pelengkap kepada
efikasi kendiri. Penemuan kajian ini telah menghasilkan Model Kelestarian usahawan SBW
Melayu yang menyenaraikan peringkat-peringkat penting yang perlu dilalui oleh usahawan
dan bakal usahawan SBW untuk mencapai kelestarian perusahaan mereka. Kefahaman
tentang proses mencapai kelestarian perusahaan SBW dapat membantu usahawan, bakal
usahawan, dan pihak berkepentingan dalam merealisasikan kelestarian industri ini di
Malaysia. Kajian ini diharap dapat menyumbang kepada peningkatan kefahaman tentang
fenomena usahawan dan keusahawanan dalam dunia akademik kepada pihak-pihak yang
berkaitan.
The Kelantan Malay Entrepreneurs Sustainability: A Study on Birds’ Nest
Industry
ABSTRACT
The Edible Bird's Nest Industry (EBN) has its own peculiarities. It only exists in Southeast
Asia because the species of swiftlets live only in humid tropical ecosystems. In the said
region the industry is monopolized by the Chinese as it is closely related to their culture. In
Malaysia, the EBN industry accounts for a large source of income for entrepreneurs and
contributes significantly to the national economy. In recent years, Malays has started to
involve in this industry however the number is still low. Most of Malay EBN entrepreneurs
are lacking in experience and skills related to the industry. Thus, the interest of this studyis
to make in-depth study on successful Malay EBN entrepreneurs to serve as a guide for
improving the viability of this industry among the Malays. This study aims to examine the
role of self-efficacy on successful Malay EBN. This study is a qualitative research in nature
and used a phenomenological approach on seven Malay EBN entrepreneurs who had
succeeded in this EBN industry in the state of Kelantan. It involved the process of
germination and exploration of the question of 'why and how' Malay entrepreneurs
developed their ventures. In this study, questions were raised to the entrepreneurs by using
a phenomenological approach to share their entrepreneurial experience and industry
information inductively. This method allowed the researcher to scrutinize the self-efficacy
theory and evaluate the effect of self-efficacy among successful Malay EBN entrepreneurs.
Overall, this study found that self-efficacy of entrepreneurs plays an important role in the
success and sustainability of their works. In particular, the mastery of business knowledge,
maturity in judgment and decision making, site selection of EBN, management of swiftlets
nesting houses, knowledge about the grade of bird's nest, and social networks are
complementary parts of self- efficacy. The findings of this study contribute to Sustainable
Model of Malay EBN entrepreneurs, lists of important stages should be followed through
by the entrepreneurs and potential entrepreneurs of EBN to achieve sustainability of their
ventures. An understanding about the process of achieving sustainability of EBN ventures
can help entrepreneurs, potential entrepreneurs, and stakeholders. It is hopeful that this
study will increase understanding of the phenomena of entrepreneurs and entrepreneurship
in the academic world and to the parties concerned.
BAB 1
PENDAHULUAN
1.1 Latar Belakang Kajian
Kajian ini merupakan satu eksplorasi fenomenologi untuk mencari tema-
tema keusahawanan dalam industri Sarang Burung Walit (SBW) Melayu di
Kelantan. Penglibatan kaum Melayu dalam industri yang dipelopori oleh kaum
Cina menarik untuk diteliti sebagai tema utama kerana ia mampu menunjukkan
keistimewaan, fleksibiliti, daya tahan dan daya kelestarian yang dimiliki oleh
usahawan Melayu dalam perniagaan. Kajian ini bermanfaat kepada
perkembangan ilmu keusahawanan orang Melayu dan perkembangan dunia
akademik begitu juga kepada pembuat dasar. Fokus utama kajian menggunakan
teori ―self-efficacy‖ yang dibangunkan oleh Bandura (1977). Self-efficacy
diterjemahkan oleh Pusat Rujukan Persuratan Melayu, (salah satu badan rasmi di
bawah Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) sebagai ―kemujaraban kendiri‖ pada
tahun 2009, namun ditukarkan kepada efikasi kendiri pada 5/11/ 2015‖ (Pusat
Rujukan Persuratan Melayu Dewan Bahasa dan Pustaka, 2015).
Kajian ini menggunakan istilah efikasi kendiri (EK) sebagai merujuk
kepada self-efficacy. Aspek-aspek khusus yang mendorong kelestarian
perniagaan SBW diteliti menggunakan elemen dalaman dan luaran yang akan
diperoleh melalui dapatan kajian. Kedua-dua elemen ini akhirnya akan menjadi
persoalan penting kajian ke arah percubaan untuk mencari tema-tema konseptual
kelestarian usahawan SBW Melayu di Kelantan.
1.2 Permasalahan Kajian
Isu kelestarian perniagaan usahawan Melayu Bumiputera, masih lagi
relevan menjadi fokus utama dalam usaha mengangkat peranan kaum bumiputera
menjadi usahawan yang berdaya saing (M. Rafi, A. Hanifah & N. Mazlan, 2012);
(T. Rosli, 2014); (Suraiya, Abd Hair, M. Yusof, A. Raflis, Sarmila, Suhana,
Zaimah, Azima, 2015). Persoalan bagaimana usahawan lestari menterjemahkan
kejayaan mereka dalam industri yang diusahakan menjadi isu penting untuk
diteliti. Begitu juga aspek ilmu keusahawanan dan peribadi orang Melayu dilihat
menjadi halangan kepada proses kelestarian (Mohd Fauzi, 1987), (T. Rosli, 2014),
(Saad, Ghani, & Ahmad, 2014) dan (Suraiya et al, 2015). Peribadi dan sikap
orang Melayu dianggap sebagai cabaran utama orang Melayu untuk mencapai
kejayaan dalam perniagaan (Shukor Omar, 2006). Manakala Baron, Mueller, &
Wolfe, (2016), seorang usahawan yang lestari dan berdaya saing harus
mempunyai efikasi kendiri yang sepadan dengan matlamat mereka dalam
perniagaan. Ini menjadikan persoalan sikap orang Melayu dan efikasi kendiri
menjadi isu utama yang turut mempengaruhi kelestarian perniagaan.
Antara permasalahan lain yang diketengahkan berkaitan dengan cabaran
khusus usahawan yang terlibat dalam perusahaan Sarang Burung Walit (SBW)
untuk berjaya dan mencapai kelestarian. Isu terbesar dalam industri SBW ialah
80% usahawan yang terlibat dalam industri ini gagal kerana mereka tidak
memiliki pengetahuan mengenai tingkah laku burung layang-layang, menternak di
lokasi yang tidak betul atau reka bentuk ladang yang tidak sempurna (Lim,2007),
(―Sarang Burung‖,2008). Berdasarkan peratusan penglibatan orang Melayu
dalam industri ini yang lebih rendah dipercayai peratusan kegagalan di kalangan
orang Melayu lebih tinggi berbanding kaum-kaum lain. Dalam industri SBW
menjadi perkara biasa bagi usahawan SBW untuk menunggu sehingga 3- 5 tahun
sebelum mendapat hasil (Barry, 2003). Mengikut Mulia (2010) seorang konsultan
BW dari Indonesia, usahawan RBW dianggap berjaya apabila BW telah
mendiami RBW lebih daripada 2 tahun. Menurut Lim (2007) RBW mencapai
kelas super A apabila mempunyai lebih 15 sarang burung dalam tempoh 6 bulan
selepas beroperasi. Begitu juga aspek kos permulaan yang tinggi diperlukan
untuk memulakan industri ini menjadi satu isu utama kerana ia melibatkan risiko
yang tinggi (Adha Ghazali, 2010). Oleh itu, secara keseluruhannya isu kelestarian
industri SBW Melayu bukan sahaja merangkumi persoalan sikap dan reaksi
usahawan Melayu tetapi merangkumi jenis industri berisiko dan kos yang turut
dilihat menjadi satu permasalahan kajian yang mencetuskan penyelidikan ini.
Mengikut laporan Persatuan Pedagang dan Pengusaha Melayu Muda
Malaysia (Perdasama), (―Kembangkan Industri‖, 2012) terdapat seramai 4,286
usahawan terlibat dalam industri pengeluaran SBW yang berdaftar dengan
mereka. Jumlah ini dianggarkan hampir 20% daripada jumlah keseluruhan
pengusaha SBW di Malaysia (―Kembangkan Industri‖, 2012). Berdasarkan
maklumat yang dikeluarkan Jabatan Perangkaan dan Statistik pada tahun 2010
terdapat 41 buah Persatuan Usahawan Sarang Burung Walit yang didaftarkan
pada tahun 2010 di seluruh negara. Nilai output kasar yang disumbangkan oleh
ahlinya bernilai RM 3,007 juta sebulan dengan nilai harta tetap yang dimiliki pada
akhir tahun bernilai RM 14,216 juta (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2012a). Data
ini boleh menunjukkan satu sumbangan yang besar kepada pendapatan negara
dalam bidang pertanian jika dibandingkan dengan penternakan dan pembiakan
haiwan peliharaan yang hanya menyumbangkan nilai output kasar bernilai RM
2,763 juta (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2012a). SBW telah dianggap sebagai
satu sumber ekonomi baharu oleh auditor di dalam (―Kembangkan Industri‖,
2012). Oleh itu, industri SBW merupakan satu peluang besar yang sepatutnya
diceburi oleh usahawan tempatan.
Walaupun begitu, isu kos yang tinggi untuk membina RBW memerlukan
modal antara RM 200 ribu hingga RM 500 ribu bergantung kepada saiz bangunan
yang dibina dilihat sebagai cabaran utama dalam industri ini (Adha Ghazali,
2010). Modal yang besar dilaburkan memerlukan pulangan yang sepadan untuk
membolehkan usahawan menguruskan sumber kewangan dan pusingan modal
dengan baik. Ramai usahawan Melayu bermasalah dalam industri BW kerana
modal yang terhad (Wahab, 2010). Bantuan modal RM 30 ribu yang diperoleh
daripada skim pinjaman AgroBank tidak mencukupi untuk membina RBW
(Wahab, 2010). Tambahan pula industri SBW yang diusahakan tidak menjanjikan
jaminan hasil 100% seperti yang diharapkan. Akhirnya mereka terperangkap
dengan beban hutang dan masalah-masalah kewangan yang lain. Sekiranya
mereka membuat pinjaman bank, mereka berdepan dengan risiko bankrap dan
kerugian. Tidak kurang juga ada antara mereka yang kehilangan aset bernilai
kerana pelaburan RBW tidak dapat menjamin hasil yang konsisten.
Cabaran lain yang sering dihadapi oleh pengusaha walit ialah persoalan
ketidaktentuan pasaran. Jabatan Perkhidmatan Veterinar melaporkan harga SBW
pernah mencapai harga tertinggi RM 6,000.00 dan jatuh pada harga RM 2,000
pada akhir tahun 2012 (Jabatan Perkhidmatan Veterinar, 2012). Situasi turun naik
harga dilihat tidak sihat untuk pelaburan industri walit untuk jangka panjang. Ini
dijangkakan akan menyebabkan satu masalah yang lebih besar kepada usahawan
SBW Melayu kerana pasaran utama industri SBW terhad kepada eksport ke
negara China sahaja.
Negeri Kelantan dilaporkan sebagai negeri kedua terendah dari segi
sumbangan KDNK negeri selepas Sabah dengan kata lain dikelompokkan sebagai
negeri yang kurang membangun berbanding negeri-negeri lain pada tahun 2009
(Jabatan Perangkaan Malaysia, 2010a). Sektor pertanian merupakan sektor kedua
terbesar yang menyumbang kepada KDNK negeri Kelantan selepas sektor
perkhidmatan (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2010a). Industri SBW merupakan
salah satu aspek daripada industri pertanian yang dikira dalam KDNK Kelantan.
Industri SBW Kelantan menduduki tempat kedua dalam industri SBW asli selepas
Perak (―Ceburi Industri‖, 2011). Oleh itu, peluang ini seharusnya digunakan
seluas-luasnya oleh usahawan Kelantan untuk meletakan KDNK negeri Kelantan
di tahap yang lebih tinggi. Isu peluang, ruang dan kesedaran yang tersedia dalam
industri SBW merupakan hal penting yang perlu diberi perhatian oleh usahawan
Kelantan.
Cabaran yang dihadapi oleh pengusaha RBW bukan hanya melibatkan
persoalan bagaimana mereka perlu memahami habitat BW sahaja. Perkara yang
lebih penting mereka juga harus berilmu, bijak menilai dan mengambil tahu isu-
isu semasa yang berlaku dalam industri SBW. Oleh itu, sebagai seorang
usahawan yang berdaya saing, cabaran dalam perniagaan dilihat sebagai sesuatu
cabaran yang perlu diatasi oleh mereka bukan sebaliknya. Persoalan sikap dan
personaliti usahawan mengikut teori EK wajar menjadi teras utama yang perlu
diteliti sepenuhnya. Ini membawa kepada penemuan tema-tema baharu yang
secocok dengan usahawan industri SBW.
1.3 Persoalan Kajian
Disenaraikan empat persoalan kajian yang melibatkan usahawan Melayu Kelantan
dalam industri SBW menerusi aspek efikasi kendiri untuk diteliti;
i. Bagaimanakah usahawan lestari membuat persiapan efikasi kendiri
yang diperlukan untuk terlibat dalam perniagaan ini?
ii. Bagaimanakah reaksi usahawan lestari apabila berhadapan cabaran-
cabaran dalam perniagaan?
iii. Apakah kemahiran pengurusan perusahaan yang membantu
usahawan SBW untuk mencapai kelestarian?
iv. Apakah faktor yang mendorong usahawan SBW lestari terlibat
dalam perusahaan ini?
