KATALOG ZNANJA ZA PREDMET BIOLOGIJA - SA … · KATALOG ZNANJA ZA PREDMET BIOLOGIJA - SA JEDNIM ČASOM NEDJELJNO 1. Naziv predmeta: BIOLOGIJA 2. Broj časova prema godinama obrazovanja

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET BIOLOGIJA - SA JEDNIM ČASOM NEDJELJNO

1. Naziv predmeta: BIOLOGIJA 2. Broj časova prema godinama obrazovanja i vrsti nastave

Razred O b l i c i n a s t a v e

Teorija Vježbe Praksa Ukupno 28 8 36 Napomena: program može započeti u prvom, drugom ili trećem razredu * T – Teorijska nastava za sve učenike u odeljenju * V – Vježbe * P – Praksa

3. Opšti ciljevi nastave

- upoznavanje sa osnovnim pojmovima procesima i zakonitostima iz oblasti biologije, - uočavanje međuzavisnosti žive i nežive prirode, - shvatanje raznolikosti međusobnih odnosa živih bića, - razvijanje sposobnosti posmatranja, upoređivanja i analize, - ukazivanje na primjenu stečenih znanja, - upoznavanje zakonitosti nasljeđivanja, - uočavanje činioca koji dovode do naslednih promjena.

4. Sadržaji (standardi znanja predmeta), operativni ciljevi INFORMATIVNI CILJEVI I

SADRŽAJI FORMATIVNI CILJEVI

SOCIJALIZACIJSKI CILJEVI

SPECIFIČNOSTI U IZVOĐENJU

TEMA I: UVOD U BIOLOGIJU 1. Uvod u biologiju • definiše pojam biologije;

• uviđa značaj biologije u svakodnevnom životu.

• Razvija interesovanje za izučavanje biologije,

• Razvija svijest o značaju bioloških znanja za intelektualni i akademski razvoj ličnosti.

2. Karakteristike života • Definiše pojam života, • Navodi zajedničke

karakteristike živih bića i definiše pojmove (ćelijska građa, ishrana, disanje, izlučivanje, kretanje, starenje, smrtnost, nadražljivost, razmnožavanje i nasleđivanje, mutacije, prilagođavanja);

• Prepoznaje razlike

navdenih karakteristika kod različitih grupa živih bića.

• Razumije značaj očuvanja

života na Zemlji; • Razvija osjećaj

odgovornosti koju čovjek preduzima radi očuvanja izvornih oblika života.

TEMA II: ĆELIJA 1. Ćelija – osnovna jedinica života • Definiše pojam ćelije, • Navodi dva tipa ćelijske

organizacije (prokariotska, eukariotska ćelija).

• Poznaje osnovne elemente građe ćelije,

• Definiše pojmove diferencijacije i

• Zapaža razlike

prokariotske i eukariotske ćelije na datoj slici

• Uočava povezanost građe

i funkcije ćelije.

• Razumije strukturno-

funkcionalnu organizaciju žive materije.

• Razumije nivoe u

strukturno-funkcionalnoj

VJEŽBA: • Posmatranje građe biljne

i životinjske ćelije pod mikroskopom

specijalizacije ćelija. organizovanosti žive materije.

2. Hemijski sastav ćelije • Navodi nerganske sastojke

ćelije. • Navodi organske sastojke

ćelije,

• shvata ulogu vode i

neorganskih materija u ćeliji,

• uočava ulogu šećera, masti i belančevina u ćeliji.

• Zaključuje o hemijskom

jedinstvu žive i nežive prirode.

• Razvija svijest o pravilnoj

ishrani kojom se obezbjeđuju esencijalni organski sastojci,

3. Nukleinske kiseline • Definiše ulogu i značaj

DNK, • Objašnjava mehanizam

obrazovanja polinukleotidnog lanca,

• Naglašava specifičnosti građe DNK (dva polinukleotidna lanca, spiralna konformacija, komplementarno vezivanje),

• Objašnjava proces replikacije,

• Definiše pojam mutacije, • Definiše ulogu tipova RNK

• Upoznaje način

povezivanja dijelova DNK. • Uviđa značaj i

jedinstvenost procesa replikacije

• Upoznaje različite tipove

RNK

• Razumije značaj i

mogućnosti praktične primjene znanja o DNK (medicina, kriminalistika, određivanje stepena srodnosti)

• Buđenje istraživačkog duha,

• Uviđa značaj individualne specifičnosti građe DNK molekula

VJEŽBA: • Proučavanje modela ili

sheme polinukleotidnog lanca

4. Građa i uloga ćelijske membrane • Definiše pojam ćelijske

membrane, • Navodi uloge ćelijske

membrane

• Uočava značaj ćelijske

membrane

• Razvija sposobnost

samoinicijativnosti u donošenju zaključaka

5. Ćelijski zid • Definiše građu i ulogu

• uočava ulogu i značaj


ćelijskog zida, ćelijskog zida ćelije na mikroskopu (crni luk)

6. Citoplazma • Navodi građu citoplazme

• upoznaje osnovni sastav

citoplazme

7. Ćelijske organele • Nabraja organele:

plastidi, vauole, mitohondrije, Goldžijev aparat, endoplazmatični retikulum, ribozomi,

• Definiše ponaosob uloge ćelijskih organela

• Na slici prepoznaje

ćelijske organele

• Razvija sposobnosti

opažanja, preciznosti, temeljnosti koji imaju značaj u svakodnevnom životu

8. Ćelijsko jedro • Navodi građu jedra, • Definiše ulogu jedra, • Definiše ulogu

hromozoma, • Definiše pojmove

haploidan i diploidan,

• uočava značaj jedra.

• Shvata značaj broja

hromozoma u ćelijama kao specifičnost svake biološke vrste

VJEŽBA: • skiciranje različitih tipova

hromozoma.

9. Ćelijski ciklus • definiše pojam ćelijske

diobe, • definiše pojam mitoze, • definiše pojam mejoze.

• Shvata razlike između

dioba, • Razlikuje faze u ćelijskim

diobama.

• Razumije važnost životnog

fenomena umnožavanja, rastenja, diferencijacije i degradacije.

VJEŽBA: • Posmatranje pod

mikroskopom faze u ćelijskoj diobi (gotovi preparati).

TEMA III: OSNOVNI ŽIVOTNI PROCESI 1. Energetski bogati molekuli • Navodi strukturu ATP-a, • Definiše ulogu ATP-a,

• Shvata značaj ATP-a u

ćeliji,

• Razumije važnost

deponovanja i utroška energije u životnim procesima,

2. Enzimi – fermenti • Definiše pojam enzima, • Navodi podjelu enzima, • Nabraja faktore koji

• shvata ulogu i značaj

enzima

• Shvata složenost

regulatornih mehanizama koji obezbjeđuju tokove

VJEŽBA: • Aktivnost jednostavnih

katalizatora i enzima.

određuju aktivnost enzima

životnih funkcija na različitim nivoima organizacije žive materije.

3. Vrenja • Definiše pojam vrenja:

alkoholno, mlječno-kiselinsko i sirćetno,

• Definiše pojam anaerobnosti,

• Uviđa razlike između

alkoholnog, mlječno-kiselinskog i sirćetnog vrenja.

• Ističe pozitivnu

informaciju o značaju procesa vrenja u biotehnologiji.

VJEŽBA: • Proučavanje alkoholnog

vrenja.

4. Fotsinteza • Definiše pojam autotrofne

ishrane, • Definiše fotosintezu kao

hemijski proces, • Poznaje građu

hloroplasta, • Poznaje prirodu hlorofila, • Naglašava značaj

proizvoda fotosinteze.

• uočava značaj autotrofnih

organizama, • shvata transformaciju

neorganskih materija u organske materije i kiseonik,

• Kritički se odnosi ka

antropogenim aktivnostima kojima se ugrožavaju ili uništavaju biljne vrste.

FILM: Fotosinteza.

5. Ćelijsko disanje • Definiše pojam ćelijskog

disanja, • Objašnjava proces

aerobne razgradnje glukoze prilikom koje se stvara CO2, H2O i energija (ATP),

• Objašnjava sličnosti i razlike između sagorijevanja kao hemijskog i ćelijskog disanja kao enzimskog procesa.

• Prepoznaje etape

ćelijskog disanja, • zapaža ulogu mitohondrija

u procesu ćelijskog disanja.

• Formira predstavu o

materijalnosti živog svijeta, kruženju materije i pretvaranju organske u neorgansku materiju.

TEMA IV: OSNOVI GENETIKE

• Definiše pojam nasleđivanja i promjenljivosti,

• Poznaje svojstva DNK (posjedovanje genetičke informacije, samoreprodukcija, mutabilnost),

• Poznaje procese replikacije, transkripcije i translacije,

• Definiše pojam gen, alel, genotip, genom, fenotip,

• Navodi osnovna pravila nasleđivanja,

• Nabraja i definiše osnovne

tipove nasleđivanja, • Definiše različite izvore

genetičke promjenljivosti (promjene u građi hromozoma, promjene u broju hromozoma),

• Definiše uticaje sredine koje dovode do naslednih promjena (hemijski, fizički i biološki činioci)

• Poznaje nasleđivanje preko autozoma i polnih hromozoma,

• Poznaje nasledne bolesti kod čovjeka,

• Poznaje značaj genetskog savjetovanja pri planiranju porodice.

• Uočava zakonitosti nasleđivanja i promjenljivosti osobina.

• Prepoznaje osnovne

pojmove u genetici, • Prepoznaje tipove

nasleđivanja. • Uočava činioce sredine

koji dovode do naslednih promjena.

• Uočava uzroke koji dovode do naslednih bolesti.

• Shvata ustrojstvo živih

bića na molekularnom nivou

• Razvija sposobnost da

argumentovano potvrđuje ili dokazuje neku hipotezu.

• Uviđa značaj različitog genskog kombinovanja i rekombinovanja, u cilju ispoljavanja raznolikosti u okviru jedne biološke vrste.

• Uviđa mogućnosti

narušavanja stabilnih genskih odn. hromozomskih struktura,

• Uviđa praktični značaj

amniocenteze, • Uočava važnost genske

promjenljivosti u stvaranju novih oblika života koje nasleđivanje čuva i materijalno utemeljuje.

VJEŽBA: • Prikazivanje slajdova iz

oblasti replikacije, transkripcije i translacije.

FILM: • Mutagenost radioaktivnog

zračenja. VJEŽBA: • Polno vezano nasleđivanje

na konkretnom primjeru. VJEŽBA: • Analiza rodoslova.

5. Okvirni spisak literature: - Glišić, Ljubiša – Opšta citologija - Grozdanović Radovanović Jelena – Citologija - V. Diklić, M. Kosanović, J. Nikoliš, S. Dukić – Biologija sa humanom genetikom - D. Marinković, K. Paunović, V. Terzija - Biologija 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave: - Dijaprojektor, slajdovi, - Grafoskop, - TV prijemnik, video rekorder, video kasete, - mikroskop, trajni mikroskopski preparati, - binokularna lupa, - akvarijum, terarijum, - mini-botanička bašta. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja: - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta: - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika: - Visoka stručna sprema:

- profesor biologije, - diplomirani biolog.

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET BIOLOGIJA - SA PO DVA ČASA NEDJELJNO U DVA RAZREDA 4. Naziv predmeta: BIOLOGIJA 5. Broj časova prema godinama obrazovanja i vrsti nastave

Razred O b l i c i n a s t a v e

Teorija Vježbe Praksa Ukupno I 56 16 72 II 56 16 72 UKUPNO 112 32 144 Napomena: program može započeti u prvom, drugom ili trećem razredu * T – Teorijska nastava za sve učenike u odeljenju * V – Vježbe * P – Praksa

6. Opšti ciljevi nastave

- shvatanje pojmova, činjenica, procesa i zakonitosti iz oblasti biologije, - uočavanje međuzavisnosti žive i nežive prirode, - shvatanje raznolikosti međusobnih odnosa živih bića, - sticanje sposobnosti praktične primjene stečenih znanja - shvatanje značaja očuvanja živih oblika, - poznavanje zakonitosti nasleđivanja, - upoznavanje sa činiocima koje dovode do naslednih promjena, - razumijevanje mehanizama evolucije živog svijeta, - ukazivanje na odgovoran odnos prema životnoj sredini, - ukazivanje na ekološke probleme u okviru struke za koju se učenici osposobljavaju.

4. Sadržaji (standardi znanja predmeta), operativni ciljevi

INFORMATIVNI CILJEVI FORMATIVNI CILJEVI SOCIJALIZACIJSKI

CILJEVI SPECIFIČNOSTI U

IZVOĐENJU TEMA I: UVOD U BIOLOGIJU 1. Uvod u biologiju • definiše pojam

biologije;



• Razvija svijest o značaju

bioloških znanja za ukupan razvoj ličnosti.



• Uočava sličnosti i razlike

navdenih karakteristika kod različitih grupa živih bića (biljke, životinje, mikroorganizmi) i potkrepljuje ih konkretnim primjerima.

• Uviđa značaj očuvanja


odgovornosti prema aktivnostima koje čovjek preduzima radi očuvanja izvornih oblika života.

TEMA II: ĆELIJA 1. Ćelija – osnovna jedinica života • Definiše pojam ćelije, • Navodi dva tipa

ćelijske organizacije (prokariotska, eukariotska ćelija).

• Zapaža razlike


Razvija moć zapažanja i analitičko mišljenje

VJEŽBA: • Posmatranje građe

biljne i životinjske ćelije pod mikroskopom



IZVOĐENJU • Poznaje osnovne

elemente građe ćelije, • Definiše pojmove

diferencijacije i specijalizacije ćelija.

• Uočava povezanost građe i funkcije ćelije.

• Ukazuje na značaj diferencijacije i specijalizacije ćelije u okviru tkiva i organa višećelijskih organizama.

2. Hemijski sastav ćelije • Navodi nerganske

sastojke ćelije. • Navodi organske

sastojke ćelije,

• Uočava i objašnjava

ulogu vode i neorganskih materija u ćeliji,


Razvija svijest o važnosti pravilne ishrane

3. Nukleinske kiseline • Definiše ulogu i

značaj DNK, • Objašnjava

mehanizam obrazovanja polinukleotidnog lanca,



• Shematski prikazuje

građu DNK. • Na modelu DNK

objašnjava način povezivanja nukleotida

• Uviđa značaj i jedinstvenost procesa replikacije

• Ukazuje na funkcionalnu povezanost DNK i

• Podstiče interesovanje

za istraživanje





IZVOĐENJU • Definiše pojam

mutacije, • Definiše ulogu tipova

RNK

različitih tipova RNK

4. Građa i uloga ćelijske membrane • Definiše pojam

ćelijske membrane, • Navodi uloge ćelijske

membrane


membrane

• Podstiče i razvija

samoinicijativnost u donošenju zaključaka


ćelijskog zida,


ćelijskog zida za biljnu ćeliju

VJEŽBA: • Posmatranje građe

biljne ćelije na mikroskopu (crni luk)

6. Citoplazma • Navodi ulogu i sastav

citoplazme

o Određuje osnovne

sastojke citosola i citoskeleta

7. Ćelijske organele • Nabraja organele i

njihovu funkciju: plastidi, vauole, mitohondrije, Goldžijev aparat, endoplazmatični retikulum, ribozomi.


ćelijske organele • Definiše ponaosob

uloge ćelijskih organela

Izgrađuje osjećaj preciznosti

8. Ćelijsko jedro • Navodi građu jedra, • Definiše ulogu jedra,

definiše ulogu

Razvija sposobnosti opažanja, preciznosti, temeljnosti koji imaju značaj u svakodnevnom životu

VJEŽBA: • skiciranje različitih



IZVOĐENJU hromozoma, definiše pojmove haploidan i diploidan,

• Objašnjava građu jedra na ilustrovanoj shemi

tipova hromozoma.

9. Ćelijski ciklus • definiše pojam

ćelijske diobe, • definiše pojam

mitoze, • definiše pojam

mejoze.

• Upoređuje karakteristike

pojedinih vrsta dioba. • Shematski prikazuje

tokove mitoze i mejoze i ukazuje na suštinske razlike.

Stiče osjećaj sistematičnosti



TEMA III: OSNOVNI ŽIVOTNI PROCESI 1. Energetski bogati molekuli • Navodi strukturu ATP-

a, • Definiše ulogu ATP-a,

• Objašnjava proces

stvaranja ATP-a u ćeliji, • Određuje ulogu ATP-a u

prenosu i donaciji energije u ćeliji,

Razvija analitičko mišljenje

2. Enzimi – fermenti • Definiše pojam

enzima, • Navodi podjelu

enzima, • Nabraja faktore koji


• Analizira ulogu i značaj

enzima na primjerima iz života

stiče sigurnost zbog novih saznanja



3. Vrenja • Definiše pojam

vrenja: alkoholno, mlječno-kiselinsko i sirćetno,


• Obrazlaže značaj vrenja

i njegovu primjenu. • Uviđa razlike između

alkoholnog, mlječno-kiselinskog i sirćetnog

Razvija moć zapažanja


vrenja.



IZVOĐENJU vrenja.

• Analizira učešće enzima u procesima vrenja.

4. Fotsinteza • Definiše pojam

autotrofne ishrane, • Definiše fotosintezu

kao hemijski proces, • Poznaje građu

hloroplasta, • Poznaje prirodu

hlorofila, • Naglašava značaj


• Ukazuje na značaj

autotrofnih organizama, • Objašnjava

transformaciju neorganskih materija u organske materije i kiseonik,

• Određuje ulogu koji hloroplasti sa hlorofilom imaju u procesu fotosinteze,

• Uviđa značaj koji primarni, sekundarni proizvodi fotosinteze imaju za opstanak živih bića i održanje života na Zemlji.

• Uviđa ljepotu prirode • Formira pravilan odnos

prema okruženju

FILM: Fotosinteza

5. Ćelijsko disanje • Definiše pojam

ćelijskog disanja, • Objašnjava proces


• Objašnjava sličnosti i razlike između sagorijevanja kao hemijskog i ćelijskog

• Objašnjava na shemi

etape ćelijskog disanja, • ističe ulogu mitohondrija


Stiče i razvija osjećaj preciznosti



IZVOĐENJU disanja kao enzimskog procesa.

TEMA IV: RAZNOVRSNOST ŽIVOG SVIJETA 1. Nivoi unutrašnje

organizacije

• Nabraja biološke sisteme (ćelije, tkiva, organ, organski sistem, organizam),

• Definiše pojam jednoćelijskih organizama,

• Definiše pojam višećelijskih organizama.

• Uviđa značaj

organizacije višećelijskih organizama,

• Uočava razike između jednoćelijskih i višećelijskih organizama.

Razvija upornost i preciznost

VJEŽBA: Posmatranje strukture jednoćelijskog i višećelijskog organizma

2. Sistematske kategorije • Definiše pojam vrste,

roda, familije, reda, klase, razdjela, carstva.

• uočava osnovne

karakteristike vrste kao sistematske kategorije,

• Konstruiše jednostavan ključ za određivanje biljaka i životinja


zapažanja i samostalnog zaključivanja.

VJEŽBA: • Upotreba jednostavnih

ključeva.

3. Virusi • Poznaje osobine

virusa, • Poznaje i obrazlaže

građu virusa, • Definiše pojam viroza.

• Ukazuje na biološke

odlike virusa, • Na shemi ili skici

bakteriofaga objašnjava


zdravlja.

OKRUGLI STO: • Međusobno

savjetovanje na temu side.



IZVOĐENJU građu virusa,

• Obrazlaže patogene uticaje virusa

• Uočava negativni uticaj virusa na biljke, životinje i čovjeka

4. Bakterije • Poznaje građu

bakterijske ćelije, • Poznaje oblike

bakterija (koke, bacili, spirili)

• objašnjava građu bakterijske ćelije i način razmnožavanja

• Skicira bakterijsku ćeliju

i obilježava dijelove, • Ukazuje na različite

načine grupisanje bakterija (npr. Streptokoke, stafilokoke...),

• Navodi primjere korisnih i štetnih baktrija

• Uviđa značaj pojedinih bakterijskih vrsta u genetskom inžinjeringu

Razvija osjećaj za red i urednost

5. Alge • Definiše građu i

značaj algi, • Poznaje sistematsku

raznolikost algi.

• Navodi primjere

jednoćeliskih, kolonijalnih i višećeliskih oblika algi,

• Uočava značaj algi (indikatori čistoće vode, korišćenje u ishrani, dobijanje joda)

• Stiče samopouzdanje i

sigurnost zbog novih sađnanja

VJEŽBA: • Posmatranje građe algi

na mikroskopskom ili nativnom uzorku.

6. Gljive • Nabraja grupe gljiva

(plijesni, kvasci, pečurke),

• Pronalazi primjere

VJEŽBA: • Upoznavanje sa nekim

jestivim i otrovnim



IZVOĐENJU • Definiše saprofitski

način života, • Definiše parazitski

način života, • Definiše pojam

mikorize.

saprofitskih i parazitskih oblika gljiva,

• Uočava značaj gljiva u svakodnevnoj upotrebi (medicina, prehrambena industrija)

• Uviđa ljepotu biologije kao nauke

gljivama.

7. Lišajevi • Definiše odnos

simbioze, • Definiše pojam

bioindikatora, pojam talusa, pojam kormusa.

• Objašnjava simbiozu na

primjeru • Uviđa bioindikatorsku

ulogu i značaj lišajeva.

• Stiče samopouzdanje i

sigurnost zbog novih sađnanja

VJEŽBA: • Upoznavanje sa

tipičnim predstavnicima lišajeva kod nas.

8. Mahovine • poznaje osnovni tip

građe mahovina, • opisuje stadijume

gametofit (polne) i sporofit (bespolne) generacije.

• na skici ili ilustraciji

objašnjava građu mahovina.

• ističe dominantnost gametofit generacije,

• Razlikuje na primeru smjenu generacija.

• Razvija moć zapažanja


tipičnim predstavnicima mahovina kod nas.



IZVOĐENJU 9. Paprati • Poznaje osnovni tip

građe paprati, • Opisuje stadijume

gametofit (polne) i sporofit (bespolne) generacije

• Na skici ili ilustraciji

opisuje građu paprati, • Razlikuje smjenu

generacija • Ističe dominantnost

sporofit generacije.

• Stiče sposobnost

analitičkog mišljenja


tipičnim predstavnicima paprati kod nas.

10. Golosjemenice • Naglašava pojavu

sjemena kao nove strukturne i funkcionalne cjeline,

• Navodi osnovne morfološke odlike golosjemenica.

• Uočava značaj

sjemena. • Opisuje građu na

herbarskom materijalu ili postijećim ilustracijama.


VJEŽBA: • Upoznavanje

najznačajnijih predstavnika četinara na ilustracijama ili fotografijama.

11. Skrivenosjemenice • Navode osnovne

morfološke odlike skrivenosjemenica,

• Poznaje građu cvijeta, • Poznaje proces i

načine oprašivanja kod biljaka.

• Opisuje građu na

herbarskom materijalu ili postojećim ilustracijama,

• Skicira cvijet, obilježava njegove dijelove.

• Obrazlaže način obrazovanja ploda sa sjemenkama.

• Razvija osjećaj

preciznosti i sistematičnosti


ljekovitim biljkama.

12. Praživotinje



IZVOĐENJU • Navodi vrste

praživotinja • Poznaje građu

praživotinja.

• Objašnjava na primjeru

građu praživotinja i način kretanja.

• Stiče sigurnost zbog novih saznanja i razumijevanja odnosa u prirodi

13. Sunđeri • Poznaje građu

sunđera, • Objašnjava pojam

sesilnosti.

• Opisuje građu sunđera

na datoj ilustraciji ili skici,

14. Dupljari • Poznaje građu

dupljara, • Nabraja tipove

dupljara (polipi, meduze i korali)

• Opisuje građu dupljara na primjeru ilustracije ili skice slatkovodne hidre,

• Uočava specifičnosti polipa, meduza i korala.

• Razvija osjećaj

preciznosti

VJEŽBA: Prepoznavanje praživotinja, sunđera, dupljara.

15. Pljosnati crvi • Definiše pojam

parazitizma, • Poznaje razvojni

ciklus velikog metilja, • Poznaje svojstva

pantljičara.

• Navodi primjere

parazitizma. • Na shemi objašnjava

razvojni ciklus velikog metilja.

16. Valjkasti crvi • Poznaje posljedice

parazitskog načina života dječje gliste,

• Poznaje posljedice parazitskog načina života trihinele.

• Opisuje infektivni put

dječje gliste i trihinele.

• Uviđa važnost

sistematičnog pristupa radu

17. Člankoviti crvi • Opisuje način života

kišne gliste,

• objašnjava značaj kišne

gliste za aeraciju


tipičnim predstavnicima



IZVOĐENJU • Poznaje građu

člankovitih crva, • Poznaje osobenosti

pijavica.

zemljišta. • Objašnjava ulogu tzv.

medicinske pijavice

pljosnatih, valjkastih i člankovitih crva.

18. Zglavkari • Nabraja osnovne

grupe zglavkara (insekti, rakovi, pauci, škorpije, krpelji itd),

• Poznaje građu zglavkara.

• Razlikuje predstavnike navedenih grupa zglavkara.

• Uočava značaj paukolikih životinja (otrovne životinje, prenosioci zaraznih bolesti, parazitske vrste)

• Razvija svijest o

očuvanju prirode.


najznačajnijim predstavnicima insekata na osnovu učeničkog insektarijuma.

19. Mekušci • Nabraja osnovne

grupe mekušaca (hitoni, puževi, školjke, glavonošci),

• Poznaje građu mekušaca.

• Razlikuje predstavnike navedenih grupa mekušaca

• Opisuje građu mekušaca uz ilustraciju ili skicu

• Uviđa ljepotu zivog

svijeta i potrebu brige o njemu

20. Bodljokošci • Nabraja značajne

predstavnike ove grupe.

• Poznaje građu bodljokožaca

• Uočava raznovrsnost

oblika u obliku grupe


VJEŽBA: • Upoznavanje sa nekim

predstavnicima mekušaca i bodljokožaca.

21. Kičmenjaci • Nabraja osnovne

grupe riba i njihove karakteristike.

• Poznaje građu vodozemaca,

• Nabraja osnovne

• Stiče sigurnost i

izgrađuje sistematičnost

VJEŽBA: • Upoznavanje nekih

slatkovodnih i morskih riba.




IZVOĐENJU grupe vodozemaca i njihove karakteristike.

• Poznaje građu gmizavaca.

• Navodi osnovne grupe gmizavaca i njihove karakteristike

• Nabraja osnovne

grupe ptica i njihove karakteristike.

• Nabraja osnovne grupe sisara i njihove karakteristike

• Razlikuje predstavnike

riba • Razlikuje predstavnike

vodozemaca, • Razlikuje predstavnike

gmizavaca • Razlikuje predstavnike

ptica • Razlikuje predstavnike

sisara


biodiverziteta.

predstavnika vodozemaca.


predstavnika gmizavaca.


predstavnika ptica. VJEŽBA: • Upoznavanje nekih

predstavnika sisara. TEMA IV: OSNOVI GENETIKE • Definiše pojam

nasleđivanja i promjenljivosti,


• Razumije procese replikacije, transkripcije i translacije,


• Navodi osnovna

• Razvija upornost i

preciznost • Razvija svijest o

neophodnosti poštovanja pravila





IZVOĐENJU pravila nasleđivanja,

• Nabraja i definiše osnovne tipove nasleđivanja,

• Definiše različite izvore genetičke promjenljivosti (promjene u građi hromozoma, promjene u broju hromozoma),


• Poznaje nasleđivanje preko autozoma i polnih hromozoma,


• Poznaje značaj genetskog savjetovanja pri planiranju porodice.

• Uočava zakonitosti

nasleđivanja i promjenljivosti osobina.

• Objašnjava svojstva DNK molekula

• Obrazlaže osnovne pojmove u genetici,

• Prepoznaje tipove nasleđivanja na primjerima iz života.

• Uočava činioce sredine koji dovode do naslednih promjena.

• Uočava uzroke koji dovode do naslednih bolesti kod čovjeka.

FILM: • Mutagenost

radioaktivnog zračenja. VJEŽBA: • Polno vezano

nasleđivanje na konkretnom primjeru.

VJEŽBA: • Analiza rodoslova.

TEMA VI: OSNOVI EVOLUCIJE 1. Predbiološka i biološka evolucija • Definiše pojam

evolucije kao nauke, • Poznaje faze



IZVOĐENJU predbiološke (hemijske) evolucije,

• Poznaje način obrazovanja prvih biopolimera,

• Navodi karakteristike primarnih heterotrofa, prvih autotrofa i sekundarnih heterotrofa,

• Poznaj uslove koji su omogućili prelaz života iz praokeana na kopno,

• Obrazlaže mehanizam i značaj formiranja ozonskog omotača,

• Objašnjava uslove i

mehanizme biološke evolucije na Zemlji

• Shematski prikazuje evolutivni put razvoja biljnog svijeta.

• Shematski prikazuje evolutivni put razvoja životinjskog svijeta.

Stiče sigurnost zbog novih saznanja.

VJEŽBA: Upoznavanje nekih bitnih predstavnika biljaka i životinja koji su živjeli u ranij im geološkim periodima (ilustracije

2. Dokazi evolucije • Definiše pojam

monofiletskog porijekla,

• Poznaje biohemijske, ćelijske, anatomsko-morfološke (analogije i homologije) i paleontološke dokaze evolucije

• uočava značaj

monofiletskog porijekla u evoluciji živog svijeta

• Objašnjava na konkretnim primjerima navedene dokaze.

• Izgrađuje osjećaj

marljivosti i sposobnosti kritičkog razmišljanja

VJEŽBA: • Analiza paleontoloških

dokaza evolucije.

3. Darvinizam i savremena shvatanja organske evolucije • Poznaje osnovne




IZVOĐENJU postulate Darvinove teorije evolucije,

• Poznaje teorije specijacije.

• Obrazlaže mehanizam prirodnog odabiranja (selekcija) kao faktora favorizovanja jednih oblika života u odnosu na druge.

4. Evolucija čovjeka • Poznaje evolutivni put

razvoja ljudske vrste, • Navodi karakteristike

mogućih čovjekovih predaka.

• Na šemi objašnjava

evolutivni put ljudske vrste,

• Obrazlaže tjelesne i intelektualne promjene tokom evolutivnog razvoja čovjekovih predaka.

• Izgrađuje sposobnost

analitičkog razmišljanja

FILM: • Biološka i kulturna

evolucija čovjeka.

1. Osnovni pojmovi u ekologiji • Definiše pojam

prirode, • Definiše pojam

ekologije, • Definiše pojam

životne sredine, • Nabraja životne

(ekološke) faktore – abiotički ,biotički, i antropogeni,

• Definiše pojam biotopa i životnog staništa,

• Definiše pojamove

• Ukazuje na međusobnu povezanost žive i nežive prirode,

• Određuje elemente životne sredine,

• Uviđa raznovrsnost uticaja kojima su živa bića izložena u životnoj sredini,

• Objašnjava na konkretnim primjerima osobine pojedinih tipova staništa,

• Razumije životnu zajednicu kao realan oblik grupisanja živog

• Uviđa neraskidivu vezu

žive i nežive prirode čiji tokovi održavaju život na Zemlji, i važnost očuvanja te veze za čovjeka

• Uviđa značaj ekologije u

svakodnevnom životu.

TERENSKI RAD: • Posmatranje i analiza

različitih tipova staništa i zajednica.



IZVOĐENJU biocenoza, ekosistem, biosfera.

svijeta u prirodi, • Uočava jednistvo žive i

nežive prirode. 2. Ekologija populacije • Definiše pojam

populacije, • Poznaje faktore koji

određuju strukturu populacije (formalni elementi i funkcionalni elementi),

• Definiše pojam ekološke ravnoteže.

• Određuje na primjeru

osnovne karakteristike populacije.

• Obrazlaže na konkretnom primjeru opterećenost populacije.

• Uviđa harmoničnost

odnosa u okviru određene populacije, pronalazeći analogiju sa ljudskom populacijom.

VJEŽBA: • Na odabranom primjeru

određuje kretaje u okviru populacije.

•

3. Kruženje materije i transformisanje energije u prirodi • Definiše pojmove

proizvođač organske materije (producent), potrošač organske materije (konzument), razlagač organske materije (reducent),

• Definiše lanac ishrane,

• Poznaje procese kruženja materije i transformacije energije u ekosistemu.

• Razlikuje osnovne

kategorije živih bića u prirodi,

• Uočava značaj procesa kruženja materije i proticanja energije.

• Shematski prikazuje lanac ishrane u vodenoj i kopnenoj zajednici,

• Objašnjava procese

• Razvija svijest o ličnoj

odgovornosti prema očuvanju prirode


očuvanja svojstava elemenata životne sredine

VJEŽBA: Predstavlja ilustracijom procese kruženja materije i proticanja energije na odabranom primjeru lanca ishrane.



IZVOĐENJU kruženja materije i transformacija energije na primjeru nekog lanca ishrane.

4. Ekosistem • Definiše pojam

ekosistema (kopneni, vodeni, antropogeni),

• Nabraja indikatorske organizme,

• Definiše prostornu i vremensku strukturu ekosistema,

• Definiše sukcesije u ekosistemu.

• Prepoznaje raznovrsnost ekoistema na Zemlji.

• Objašnjava na konkretnim primjerima zajedničke karakteristike kopnenih ekosistema i razlike među njima,

• Objašnjava na konkretnim primjerima zajedničke karakteristike vodenih ekosistema i razlike među njima,

• Ukazuje na raznovrsnost ekosistema kod nas u odnosu na geografski položaj i klimatske karakteristike.

Razvija svijest o racionalnom iskorišćavanju i očuvanju prirodnih ekosistema

5. Životne oblasti • Definiše pojam

bioma, • Poznaje ekološke

grupe organizama u okviru mora i okeana,

• Poznaje ekološke grupe organizama u okviru kopnenih voda,

• Poznaje oblasti na

• Razvija svijest o ličnoj

odgovornosti prema očuvanju prirode

VJEŽBA: Na geografskoj karti svijeta adekvatno obilježava oblasti sa pomenutim biomima



IZVOĐENJU Zemlji u kojima su rasprostranjeni biomi suvozemne oblasti (tropske kišne šume, listopadne šume umjerenog pojasa, tajge, tundre, stepe, pustinje, zimzelene šume.

• Razlikuje životne oblasti

i različitost živog svijeta u njima.

• Obrazlaže specifičnost klime i živog svijeta u pomenutim biomima.

6. Ekološki problemi u životnoj sredini • definiše pojam

demografske eksplozije,

• definiše pojam uništavanja i ugrožavanja prirodnih ekosistema,

• definiše pojam polutanata,

• definiše izvore i posljedice lokalnog i globalnog zagađenja vazduha,

• poznaje efekat staklene bašte,

• poznaje pojavu kisjelih kiša,

• definiše izvore i oblike zagađenja voda,

• definiše izvore i oblike zagađenja zemljišta,

• definiše izvore i oblike

• Stiče sposobnost

uviđanja i rješavanja ekoloških problema,



IZVOĐENJU zagađenja hrane,

• objašnjava toksično, teratogeno, mutageno i kancerogeno dejstvo polutanata,

• objašnjava uzroke i posledice ove pojave,

• objašnjava načine ugrožavanja ozonskog omotača,

• objašnjava način nastanka kisjelih kiša

• objašnjava prirodni, hemijski, fizički i biološki oblik narušavanja svojstava prirodnih voda,

• definiše izvore i oblike radioaktivnog zagađenja,

• Obrazlaže biološke efekte zračenja iz prirodnih i vještačkih izvora.

• navodi zdravstvene posledice dejstva buke

• uočava ekološke

probleme u svojoj životnoj sredini.

• Uočava uzroke i posledice demografske eksplozije,

• objašnjava ovaj problem na primjeru uništavanja šumskih ekosistema,

• naglašava načine zagađenja zemljišta upotrebom mineralnih đubriva i pesticida,

• Pronalazi i objašnjava oblike kontaminacije biljnih i životinjskih sirovina, koji služe za ljudsku ishranu.


očuvanja ekosistema, • Razvija etičke i estetičke

stavove o zaštiti prirodne baštine.

7. Zaštita prirode • Definiše pojam

revitalizacije i rekultivacije,

• Definiše pojam erozije

• Uviđa ljepotu prirode i

važnost brige o njoj

TERENSKI RAD: • Organizovati akciju

pošumljavanja. • Posjeta nekom



IZVOĐENJU zemljišta,

• Nabraja zaštićene objekte prirode (nacionalni parkovi, parkovi prirode, predjeli izuzetnih odlika, rezervati prirode, spomenici prirode i prirodne rijetkosti),

• Uočava uništavanje

ekosistema, • Ukazuje na značaj

pošumljavanja terena koji su podložni eroziji.

• Pronalazi primjere zakonom zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta.

• Određuje ulogu i mjesto čovjeka u biosferi.

• Stiče sposobnost uviđanja i rješavanja ekoloških problema,

Uviđa važnost poštovanja i podržavanja propisa koji se odnose na zaštitu ugroženih, endemskih, reliktnih biljnih i životinjskih vrsta.

nacionalnom parku u Crnoj Gori.

5. Okvirni spisak literature: - D. Marinković, K. Paunović, V. Terzija - Biologija za I i II razred srenjih stručnih škola, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, - dr Delija Balok, dr Dragoljub Panić, dr Branka Stevanović, mr Katica Paunović i dr Đorđe Stevanović – Biologija za I razred medicinske i veterinarske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, - M. Krunić, I. Savić, B. Đurić – Biologija za II ili I razred medicinske i veterinarske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, - R. Domac, Č. Herman, A. Lui, M. Meštrov, K. Milković, O. Springer, B. Vrtar i D. Žnidarić – Biologija za srednje škole, Školska knjiga Zagreb, 1976. - S. Stanković – Biologija za gimnaziju, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, - Ivo Savić, Veljko Terzija – Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave: - Dijaprojektor, slajdovi, - Grafoskop, - TV prijemnik, video rekorder, video kasete, - mikroskop, trajni mikroskopski preparati, - binokularna lupa, - akvarijum, terarijum,

- mini-botanička bašta. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja: - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta: - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika: - Visoka stručna sprema:


KATALOG ZNANJA ZA PREDMET BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM - SA DVA ČASA NEDJELJNO 1. Naziv predmeta: BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM 2. Broj časova po godinama obrazovanja i oblicima nastave: Razred O b l i c i n a s t a v e

Teorija Vježbe Praksa Ukupno 56 16 72 Napomena: program može započeti u prvom, drugom ili trećem razredu * T – Teorijska nastava za sve učenike u odeljenju * V – Vježbe * P – Praksa 3. Opšti ciljevi nastave

• Upoznavanje osnovnih pojmova, činjenica i zakonitosti; • uočavanje međusobne povezanosti žive i nežive prirode; • shvatanje raznolikosto odnosa živih bića; • ukazivanje na primjenu stečenih znanja; • upoznavanje zakonitosti nasleđivanja; • uočavanje činioca koje dovode do naslednih promjena; • ukazivanje na ekološke probleme u okviru struke za koju se učenici osposobljavaju; • ukazivanje na odgovoran odnos prema životnoj sredini.

4. Sadržaji (standardi znanja predmeta), operativni ciljevi INFORMATIVNI CILJEVI I

SADRŽAJI FORMATIVNI CILJEVI

SOCIJALIZACIJSKI CILJEVI

SPECIFIČNOSTI U IZVOĐENJU

TEMA I: UVOD U BIOLOGIJU 1. Uvod u biologiju • definiše pojam biologije;



• Razvija svijest o značaju bioloških znanja za intelektualni i akademski razvoj ličnosti.



• Prepoznaje razlike

navdenih karakteristika kod različitih grupa živih bića.

• Razumije značaj očuvanja


odgovornosti koju čovjek preduzima radi očuvanja izvornih oblika života.

TEMA II: ĆELIJA 1. Ćelija – osnovna jedinica života • Definiše pojam ćelije, • Navodi dva tipa ćelijske

organizacije (prokariotska, eukariotska ćelija).

• Poznaje osnovne elemente građe ćelije,

• Definiše pojmove

• Zapaža razlike


• Uočava povezanost građe i

funkcije ćelije.

• Razumije strukturno-

funkcionalnu organizaciju žive materije.

• Razumije nivoe u

VJEŽBA: • Posmatranje građe biljne i

životinjske ćelije pod mikroskopom

diferencijacije i specijalizacije ćelija.

strukturno-funkcionalnoj organizovanosti žive materije.

2. Hemijski sastav ćelije • Navodi nerganske sastojke

ćelije. • Navodi organske sastojke

ćelije,

• shvata ulogu vode i

neorganskih materija u ćeliji,


• Zaključuje o hemijskom

jedinstvu žive i nežive prirode.

• Razvija svijest o pravilnoj

ishrani kojom se obezbjeđuju esencijalni organski sastojci,

3. Nukleinske kiseline • Definiše ulogu i značaj

DNK, • Objašnjava mehanizam

obrazovanja polinukleotidnog lanca,



• Definiše pojam mutacije, • Definiše ulogu tipova RNK

• Upoznaje način

povezivanja dijelova DNK. • Uviđa značaj i

jedinstvenost procesa replikacije

• Upoznaje različite tipove

RNK

• Razumije značaj i

mogućnosti praktične primjene znanja o DNK (medicina, kriminalistika, određivanje stepena srodnosti)

• Buđenje istraživačkog duha,

• Uviđa značaj individualne specifičnosti građe DNK molekula



4. Građa i uloga ćelijske membrane • Definiše pojam ćelijske

membrane, • Navodi uloge ćelijske

membrane


membrane


samoinicijativnosti u donošenju zaključaka


ćelijskog zida,


ćelijskog zida


ćelije na mikroskopu (crni luk)

6. Citoplazma • Navodi građu citoplazme

• upoznaje osnovni sastav

citoplazme

7. Ćelijske organele • Nabraja organele:

plastidi, vauole, mitohondrije, Goldžijev aparat, endoplazmatični retikulum, ribozomi,

• Definiše ponaosob uloge ćelijskih organela


ćelijske organele

• Razvija sposobnosti

opažanja, preciznosti, temeljnosti koji imaju značaj u svakodnevnom životu

8. Ćelijsko jedro • Navodi građu jedra, • Definiše ulogu jedra, • Definiše ulogu

hromozoma, • Definiše pojmove

haploidan i diploidan,

• uočava značaj jedra.

• Shvata značaj broja

hromozoma u ćelijama kao specifičnost svake biološke vrste

VJEŽBA: • skiciranje različitih tipova

hromozoma.

9. Ćelijski ciklus • definiše pojam ćelijske

diobe, • definiše pojam mitoze, • definiše pojam mejoze.

• Shvata razlike između

dioba, • Razlikuje faze u ćelijskim

diobama.

• Razumije važnost životnog

fenomena umnožavanja, rastenja, diferencijacije i degradacije.



TEMA III: OSNOVNI ŽIVOTNI PROCESI 1. Energetski bogati molekuli • Navodi strukturu ATP-a, • Definiše ulogu ATP-a,

• Shvata značaj ATP-a u

ćeliji,

• Razumije važnost

deponovanja i utroška

energije u životnim procesima,

2. Enzimi – fermenti • Definiše pojam enzima, • Navodi podjelu enzima, • Nabraja faktore koji


• shvata ulogu i značaj

enzima

• Shvata složenost

regulatornih mehanizama koji obezbjeđuju tokove životnih funkcija na različitim nivoima organizacije žive materije.



3. Vrenja • Definiše pojam vrenja:

alkoholno, mlječno-kiselinsko i sirćetno,


• Uviđa razlike između

alkoholnog, mlječno-kiselinskog i sirćetnog vrenja.

• Ističe pozitivnu

informaciju o značaju procesa vrenja u biotehnologiji.


vrenja.

4. Fotsinteza • Definiše pojam autotrofne

ishrane, • Definiše fotosintezu kao

hemijski proces, • Poznaje građu

hloroplasta, • Poznaje prirodu hlorofila, • Naglašava značaj


• uočava značaj autotrofnih

organizama, • shvata transformaciju

neorganskih materija u organske materije i kiseonik,

• Kritički se odnosi ka

antropogenim aktivnostima kojima se ugrožavaju ili uništavaju biljne vrste.

FILM: Fotosinteza.

5. Ćelijsko disanje • Definiše pojam ćelijskog

disanja, • Objašnjava proces


• Prepoznaje etape

ćelijskog disanja, • zapaža ulogu mitohondrija


• Formira predstavu o

materijalnosti živog svijeta, kruženju materije i pretvaranju organske u neorgansku materiju.

• Objašnjava sličnosti i razlike između sagorijevanja kao hemijskog i ćelijskog disanja kao enzimskog procesa.

TEMA IV: OSNOVI GENETIKE • Definiše pojam

nasleđivanja i promjenljivosti,


• Poznaje procese replikacije, transkripcije i translacije,


• Navodi osnovna pravila nasleđivanja,

• Nabraja i definiše osnovne

tipove nasleđivanja, • Definiše različite izvore

genetičke promjenljivosti (promjene u građi hromozoma, promjene u broju hromozoma),


• Poznaje nasleđivanje

• Uočava zakonitosti

nasleđivanja i promjenljivosti osobina.

• Prepoznaje osnovne

pojmove u genetici, • Prepoznaje tipove

nasleđivanja. • Uočava činioce sredine

koji dovode do naslednih promjena.

• Uočava uzroke koji dovode do naslednih bolesti.

• Shvata ustrojstvo živih

bića na molekularnom nivou

• Razvija sposobnost da

argumentovano potvrđuje ili dokazuje neku hipotezu.

• Uviđa značaj različitog genskog kombinovanja i rekombinovanja, u cilju ispoljavanja raznolikosti u okviru jedne biološke vrste.

• Uviđa mogućnosti

narušavanja stabilnih genskih odn. hromozomskih struktura,



FILM: • Mutagenost radioaktivnog

zračenja. VJEŽBA: • Polno vezano nasleđivanje

preko autozoma i polnih hromozoma,


• Poznaje značaj genetskog

savjetovanja pri planiranju porodice.

• Uviđa praktični značaj

amniocenteze, • Uočava važnost genske

promjenljivosti u stvaranju novih oblika života koje nasleđivanje čuva i materijalno utemeljuje.

na konkretnom primjeru. VJEŽBA: • Analiza rodoslova.

1. Osnovni pojmovi u ekologiji • Definiše pojam prirode, • Definiše pojam ekologije, • Definiše pojam životne

sredine, • Nabraja životne



• Definiše pojam biocenoze, • Definiše pojam

ekosistema, • Definiše pojam biosfere.

• Ukazuje na međusobnu

povezanost žive i nežive prirode,




• Razumije životnu zajednicu kao realan oblik grupisanja živog svijeta u prirodi,

• Uočava jednistvo žive i nežive prirode.

• Razumije neraskidivu vezu

žive i nežive prirode čiji tokovi održavaju život na Zemlji,

• Uviđa značaj ekologije u svakodnevnom životu.



2. Ekologija populacije • Definiše pojam


određuju strukturu populacije (formalni

• uočava osnovne

karakteristike populacije.

• Uviđa harmoničnost

odnosa u okviru određene populacije, pronalazeći analogiju sa ljudskom populacijom.



elementi i funkcionalni elementi),

• Definiše pojam ekološke ravnoteže.

3. Kruženje materije i transformisanje energije u prirodi • Definiše pojmove


• Definiše lanac ishrane, • Poznaje procese kruženja

materije i transformacije energije u ekosistemu.

• Uočava kategorije živih

bića u prirodi, • Shvata značaj procesa

kruženja materije i proticanja energije.

• Razumije ulogu koju živa

bića imaju u procesu kruženja materije i proticanja energije, gdje svaki član ima nezamjenljivu ulogu,

• Shvata stalnost i zakonitost procesa kruženja materije i proticanja energije.

VJEŽBA: • Predstavlja ilustracijom

procese kruženja materije i proticanja energije na odabranom primjeru lanca ishrane.






• Prepoznaje raznovrsnost

ekoistema na Zemlji.


racionalnom iskorišćavanju i očuvanju prirodnih ekosistema, kao i mogućnosti proizvodnje hrane.

5. Životne oblasti • Definiše pojam bioma, • Poznaje ekološke grupe

organizama u okviru mora i okeana,

• Razlikuje životne oblasti i

različitost živog svijeta u njima.

VJEŽBA: • Na geografskoj karti

svijeta adekvatno obilježava oblasti sa


• Poznaje oblasti na Zemlji u kojima su rasprostranjeni biomi suvozemne oblasti (tropske kišne šume, listopadne šume umjerenog pojasa, tajge, tundre, stepe, pustinje, zimzelene šume.

pomenutim biomima.


demografske eksplozije, • definiše pojam

uništavanja i ugrožavanja prirodnih ekosistema,






zagađenja voda, • definiše izvore i oblike

zagađenja zemljišta,

• uočava ekološke probleme u svojoj životnoj sredini.

• Ukazuje na posledice zagađivanja vazduha, vode, zemljišta i hrane.

• Shvata važnost čuvanja zdrave i čiste životne sredine.

• Stiče sposobnost uviđanja

i rješavanja ekoloških problema,

• Razvija svijest o značaju očuvanja i unapređenja autohtonih odlika ekosistema,

• Sagledava posledice dejstava polutanata.


očuvanja hemijskih, fizičkih, bioloških svojstava elemenata životne sredine,

• Razvija etičke i estetičke stavove o zaštiti prirodne baštine.

• Uviđa opasnosti

nekontrolisane ili

• definiše izvore i oblike zagađenja hrane,

• definiše izvore i oblike radioaktivnog zagađenja,


neadekvatne upotrebe nuklearne energije,

• Uviđa značaj upotrebe raznih oblika zvučne izolacije.



• Definiše pojam erozije zemljišta,

• Nabraja zaštićene objekte

prirode (nacionalni parkovi, parkovi prirode, predjeli izuzetnih odlika, rezervati prirode, spomenici prirode i prirodne rijetkosti),

Poznaje neke zakonom zaštićene biljne i životinjske vrste.

• Uočava uništavanje ekosistema,

• Ukazuje na značaj pošumljavanja terena koji su podložni eroziji.

• Shvata značaj čuvanja zaštićenih objekata u prirodi.

• Podržava aktivnosti čovjeka kojima se potpomažu procesi obnavljanja ugroženih ili narušenih ekosistema.

• Poštuje i podržava propise kojima se određuju norme očuvanja zaštićenih objekata prirode

Poštuje i podržava propise koji se odnose na zaštitu ugroženih, endemskih, reliktnih biljnih i životinjskih vrsta.




5. Okvirni spisak literature: - Milorad Janković – Ekologija, - Miodrag Jablanović i Derviš Rožaja – Zagađivanje i zaštita životne sredine, - Ivo Savić, Veljko Terzija – Ekologija i zaštita životne sredine. - Glišić, Ljubiša – Opšta citologija - Grozdanović Radovanović Jelena – Citologija - V. Diklić, M. Kosanović, J. Nikoliš, S. Dukić – Biologija sa humanom genetikom - D. Marinković, K. Paunović, V. Terzija - Biologija 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave:

- Dijaprojektor, slajdovi, - Grafoskop, - TV prijemnik, video rekorder, video kasete. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja: - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta: - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika: - Visoka stručna sprema:

1. profesor biologije, 2. diplomirani biolog.

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET EKOLOGIJA - SA JEDNIM ČASOM NEDJELJNO 1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i oblicima nastave: Razred O b l i c i n a s t a v e

Teorija Vježbe Praksa Ukupno 28 8 36 Napomena: program može započeti u prvom, drugom ili trećem razredu * T – Teorijska nastava za sve učenike u odeljenju * V – Vježbe * P - Praksa 3. Opšti ciljevi nastave

• upoznavanje osnovnih pojmova, činjenica i zakonitosti; • uočavanje međusobne povezanosti žive i nežive prirode; • razvijemo sposobnosti za prepoznavanje ekoloških problema u okviru struke za koju se učenici osposobljavaju; • ukazivanje na ekološke probleme u okviru struke za koju se učenici osposobljavaju; • ukazivanje na praktičnu primjenu znanja; • ukazivanje na odgovoran odnos prema prirodi.

4. Sadržaji (standardi znanja predmeta), operativni ciljevi INFORMATIVNI CILJEVI I SADRŽAJI

FORMATIVNI CILJEVI SOCIJALIZACIJSKI CILJEVI SPECIFIČNOSTI U IZVOĐENJU

1. Osnovni pojmovi u ekologiji • Definiše pojam prirode, • Definiše pojam

ekologije, • Definiše pojam životne

sredine, • Nabraja životne



• Definiše pojam biocenoze,

• Definiše pojam

ekosistema, • Definiše pojam biosfere.

• Ukazuje na međusobnu

povezanost žive i nežive prirode,




• Razumije životnu zajednicu kao realan oblik grupisanja živog svijeta u prirodi,

• Uočava jednistvo žive i nežive prirode.

• Razumije neraskidivu vezu

žive i nežive prirode čiji tokovi održavaju život na Zemlji,

• Uviđa značaj ekologije u svakodnevnom životu.



2. Ekologija populacije • Definiše pojam


određuju strukturu populacije (formalni elementi i funkcionalni elementi),

• Definiše pojam ekološke

• uočava osnovne karakteristike

populacije.

• Uviđa harmoničnost odnosa

u okviru određene populacije, pronalazeći analogiju sa ljudskom populacijom.



ravnoteže. 3. Kruženje materije i transformisanje energije u prirodi • Definiše pojmove


• Definiše lanac ishrane, • Poznaje procese

kruženja materije i transformacije energije u ekosistemu.

• Uočava kategorije živih bića u

prirodi, • Shvata značaj procesa

kruženja materije i proticanja energije.

• Razumije ulogu koju živa

bića imaju u procesu kruženja materije i proticanja energije, gdje svaki član ima nezamjenljivu ulogu,

• Shvata stalnost i zakonitost procesa kruženja materije i proticanja energije.

VJEŽBA: • Predstavlja

ilustracijom procese kruženja materije i proticanja energije na odabranom primjeru lanca ishrane.






• Prepoznaje raznovrsnost

ekoistema na Zemlji.


racionalnom iskorišćavanju i očuvanju prirodnih ekosistema, kao i mogućnosti proizvodnje hrane.

5. Životne oblasti • Definiše pojam bioma, • Poznaje ekološke grupe

organizama u okviru mora i okeana,


• Poznaje oblasti na

• Razlikuje životne oblasti i

različitost živog svijeta u njima.

VJEŽBA: • Na geografskoj karti

svijeta adekvatno obilježava oblasti sa pomenutim biomima.

Zemlji u kojima su rasprostranjeni biomi suvozemne oblasti (tropske kišne šume, listopadne šume umjerenog pojasa, tajge, tundre, stepe, pustinje, zimzelene šume.


demografske eksplozije, • definiše pojam

uništavanja i ugrožavanja prirodnih ekosistema,






zagađenja voda, • definiše izvore i oblike

zagađenja zemljišta,

• uočava ekološke probleme u

svojoj životnoj sredini. • Ukazuje na posledice

zagađivanja vazduha, vode, zemljišta i hrane.

• Shvata važnost čuvanja zdrave i čiste životne sredine.

• Stiče sposobnost uviđanja i

rješavanja ekoloških problema,

• Razvija svijest o značaju očuvanja i unapređenja autohtonih odlika ekosistema,

• Sagledava posledice dejstava polutanata.


očuvanja hemijskih, fizičkih, bioloških svojstava elemenata životne sredine,

• Razvija etičke i estetičke stavove o zaštiti prirodne baštine.

• definiše izvore i oblike zagađenja hrane,


radioaktivnog zagađenja,


• Uviđa opasnosti

nekontrolisane ili neadekvatne upotrebe nuklearne energije,

• Uviđa značaj upotrebe raznih oblika zvučne izolacije.



• Definiše pojam erozije zemljišta,

• Nabraja zaštićene objekte prirode (nacionalni parkovi, parkovi prirode, predjeli izuzetnih odlika, rezervati prirode, spomenici prirode i prirodne rijetkosti),

• Poznaje neke zakonom zaštićene biljne i životinjske vrste.

• Uočava uništavanje

ekosistema, • Ukazuje na značaj

pošumljavanja terena koji su podložni eroziji.

• Shvata značaj čuvanja zaštićenih objekata u prirodi.

• Podržava aktivnosti

čovjeka kojima se potpomažu procesi obnavljanja ugroženih ili narušenih ekosistema.

• Poštuje i podržava propise kojima se određuju norme očuvanja zaštićenih objekata prirode

• Poštuje i podržava propise koji se odnose na zaštitu ugroženih, endemskih, reliktnih biljnih i životinjskih vrsta.




5. Okvirni spisak literature: - Milorad Janković – Ekologija, - Miodrag Jablanović i Derviš Rožaja – Zagađivanje i zaštita životne sredine, - Ivo Savić, Veljko Terzija – Ekologija i zaštita životne sredine. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave: - Dijaprojektor, slajdovi, - Grafoskop, - TV prijemnik, video rekorder, video kasete.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja: - Usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta: - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika: - Visoka stručna sprema:


Documents

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET BIOLOGIJA - SA … · KATALOG ZNANJA ZA PREDMET BIOLOGIJA - SA JEDNIM ČASOM NEDJELJNO 1. Naziv predmeta: BIOLOGIJA 2. Broj časova prema godinama obrazovanja