క య వంశమ పసుత [ లం ణ] ష ంతమ ను . శ. 1083 నుం . శ. 1323 వరక

ప ం న జవంశమ [1]. . శ. 9వ శ బమ ంతమ ల షక ట ల నుల జ య

రం ం న క య ల ఆంధ అంతట ఒ ట ప ం ర [2].

త హనుల అనంతరం ఆంధ , జ స క ం , ఏకచ త ం ం న ందవ

జవం య ల క య ల క [3]. క య ల లంల ఆంధ, ంగ ప ల సమ ర ల ,

శపరం , జ పరం ప రం ం . ర ఆంధ శ ర ర దు ధ ం ర . [4].

జ ఓర గల ( ట వరంగల ).

ప ర రంగం

లం ణ ంతంల క య ల జ అంక ర ణ జర గ త న ప డ ంధంల ం , ళ క ,

ళ ల భవం ణదశల ఉం . రంభంల త ర ళ క ల ప మ (బ ) ళ క లక దర

సమ నుల . కమం ద ణ పథం నుం స సున ళ ల ం తమ అ నంల

చు వ త ర ళ క ల సంబం ల కల ప ర . ఆల . శ. 1076నుం ంధంల

ళ క ళ య గం రంభ . శ. 1200 వరక ం . , సత వ యకత ంల ప మ

ళ క లక తరచు య ల జ . ద ణ ంధంల 11, 12 శ బ లల ల ట డ ల ,

గ ంట ర ల ంతంల ళ లక మంత ల ఉంట ప మ ళ క లను ఎదు ర . . శ.

1135ల ం ల జ న య దంల ంకయ అ ల ట ళ యక న ం త ప మ ళ క ల

వం ప త ల ఆంధ ంతంనుం ప ల ర . తర త ల ట ళ ల ద ణ ంధంల

ప స తంత ల ం ర .

తర త ఈ ం అం లం ల ణ న ళ ల , ల ర డ ల ం ర . కడప ం

ట ళ ల , న మను హయ ల , డద ల ను ం ళ క ళ ల , లర ం

ల గ యక ల , జయ డను ర , ధరణ టను ట ర , ండ డ ను యక ల , పల ట

హయ వంశప ల సుం ర . ఈ న న జ ల మధ త ల షమ ల సర

రణం. . శ. 1176-1182 మధ లంల రంప వద జ న పల ట య దం అప ట మత

ంప య ల మధ ( వ ల , షవ ల ), క ల ల మధ , జ త ల మధ (నల మ , మ వ )

జ న ద ర . ప అందర ల ఈ య దంల ఏ ఒక ప ంల ల పంచు ర . ఇందుల

జ న అ ర న జన, ఆ నషం వల ంధ జ ల శ నమ లయ . సమ జం

క కల ం . బలం క న లక ల లక జ కషం పజలక అవగతమ ం . అ చ

అంతం పభ వ లక అ అద న సమయం. ఈ ప ల ఓర గల క య లక లంద

ఓ ంచడం అంత కషం లదు. ఆంధ తమ లనల ఐక ం అవ శం ల ం ం .

లం ణ ంతం ఆ సమయంల స తంత ల లనల లదు. ల ప మ ళ క ల

అ నంల ను, ల షక ట ల అ నంల ను, ల ం ళ క ల అ నంల ను ఉన

మంత ల లనల ఉం . మ ఖ ం ం ళ క లక , షక ట లక మధ ఎడ ర లక ం

అ క య ల జ . లం ణ ల ధ ం ల లక ల మధ ల త ల మ ర త ం .

ఇల ప ఐదు వందల ండ లం ణల స తంత జ ం లనందున అక డ ఆ క, ంస ృ క పగ

క ంట వ ం .

. శ. 950 - 1100 మధ లంల క య ల ప క ల షక ట లక , ల ప మ ళ క లక

ల త ర ళ క లక (దశలను బట) మంత ల , ఉ గ ల ఉం ర . . శ. 934-945 మధ

మ ర, మ ను టలను ం న కత గ ండన షక ట లక ప . షక ట లక , ం లక

మధ జ న య లల పశంస య న త వ ం , తన పభ వ హం జ

ఏర రచు డ . అత వంశసుల ల , బత , ండవ ల కమం లం ణ ంతంల

ప మ ళ క ల లనను అంత ం ంచ గ ర . తర త క య ల లన ం

స ం ం .

క య ల ప ట ప త ల

క య ల ప ట ప త ల స దమ . ర నూ ళ క ల వల క ట శమ నక

ం న ర ఒక అ యమ . [5]. .శ. 950ల త ర ళ క ం న రవ మ గల

సనం ప రం "గ ం య షక ట ప త డ కత గ ండ న". (గ ం య డ క ఎ య

షక ట డ . అత డ క బ య. అత డ క కత గ ండన). ఈ " షక ట" పదం ఆ రం ను,

షక ట ల గర డ ల ం ధ ం నందువల క య ల మ షమ ల ం డ ంతంనుం

వ , లం ణ ంతంల జ గ ల రప ర చ త ర డ పరబహ అ య ప డ .

షక ట ల మ సూర వంశసులమ ప క య ల "అత ందు క లం" ర

ప బ ం . అన క య ల దుల అ . [6], క య ల ల గ యక వం ల మ

దురయ వంశమ [7] అ ప బ ం .

ల క రభద వ తన ఆంధ చ త ల వడమ సనం, బ దవ ర సనం, ఒక వ త

ం న అ త సనం, యనమదల సనం, ప ంతక సనం ఆ రం సు క య ల

ద క ల ం న ర అ ప పయ ం ర . ఈ రచనను ల ల స వ సుల ,

ర ద నర ంహ , వంగ సుబ వ వంట క మం రచ తల మ ం ర .

మ పరవసు ంకట ర ల " మన ప దక వ ట ట క వంశ టవమ ల వ ష

ం న వర ధనంజయ స ఖ తంబ ల న శ ల " అ ర . ఇందుల క య ల స ప

క ల ల ం . వంశ పవర - 'క శప ండ క క ల ళ మ జ పవ త క య

ల జ వంశ' అ బ ద వర ల " ఆంధ య వంశ ర కరమ ' ల యబ య న .

దూరయ న సంభ త న ఎరన య అత ర న మ య బత ను క వలభ ర

గ డూర సనంల యబ ఉన . ప పర దు సమ క న ధుడ "ఆత ందు క లప

శ మసృజద ం క య న య " అ క య న యమ సూర చంద వంశమ లను

అ శ ం నద డ . గ ంట ర ల మల ప రంల ల వసల ఉన ఒక లయంల నం

గహం ఒక సనం [395. (A. R. No. 94 of 1917)] క య ల సూర వంశప య ల

ల ప చున . గణప వ సనం, క య క లగ ర వగ వ వమ సనం, గణప వ

దండ ధు సనం దలన స ల క య ల ఆంధ య ల ల ప చున .

బ ల శనం ప రం గణప వ డ మ నూ ర మ (కృ ల ) ంతంల ప / కమ క ల

ం న జయప య (జ యప ) ద లన రమ , రమ లను హమ డ .

క మ ల ర దమ , జ ంబ. గణప వ డ తన ద క మ ర దమ ళ క వం య న

గణప వ హం డ . ండవ క మ జ ంబ ను ధరణ ట ట

హం డ . క మ ర క యప పర దుడ .

మ డ దశల

క య మ జ ంల మ డ మ ఖ న ఘట ల .

· . శ. 1000- 1158 - లం ణ చన: ఈ దశల నల గ ర ల ం ర - కత గ ండన,

దట ల , ండవ బత మ య ండవ ల - ఈ సమయంల లం ణ ంతం

క య ల వశమ ం . ల గ ట ప మ ళ క ల లన అంతమ ం . మ ఖ ం

ండవ ల ద జ లక ప ధులన నల గ ర మంత లను ఓ ం ఈ జయం

ం డ . అంతక మ ందు ంధంల మ త స తంత జ ల . కన డ ంతప

ళ క ల , మ షమ నుం షక ట ల ంధం జ న దండయ తలక లం ణ

మ రం ఉం . కనుక లం ణ ంతంల ఆ క, ంస ృ క పగ క ంట వ ం . పజలల ప ట,

కషసుఖ ల న క య ల ం న తంత మ లం ణ ంతంల వ వ యం,

త ం, రం ఊపందు . ఇప ట క య ల త ం న ర వ ల ల

మండల లల మ ఖ టవనర ల .

· . శ. 1159 - 1261 ంధంల జయం : ఈ దశల క య ల ఉత న గంజ ం నుం ద ణ న

కం వరక జ ం ర . యల మ, లం ణ మ య ంధ ం ల ఒ లనల

వ . ఈ దశల మ గ ర లక ల ర . ల గణప వ డ ప దుడ . ఈ లంల

అ ం ల మధ సంబంధ బ ంధ ల .

· . శ. 1262 - 1323 మ జ పతనం: ఈ సమయంల ర దమ , ప పర దుడ ం ర .

ఇదర సమర లన పభ వ ల మ య య ద దుల . ఉ నల మ ంచు న మ ం

దండయ తల రణం క య మ జ ం పత ఆపలక య ర . ధ క ల ల మధ

కల ల ఈ పత మ ంత డ .

క య మ జ కమం

ఆరంభదశ

. శ. 934-945 మధ లంల గ ండయ షక ట ల ప ( మంత ) మ ర, మ ను ట

ల లను ం డ . అ షక ట జ న ండవ కృష నక , ం దట ళ క

మ నక య ల జర గ త న సమయం. అనంతరం ర వంగ ర య దంల గ ండయ మరణం డ .

బజ డను పట వడంల గ ండన చూ న హ కృతజ ప ర కమ ండవ కృష డ గ ండయ

క మ ర డ ఎ యను ఓర గల దగరల క ర అ ప డ . త ర ననున మ ండ

ళ క లను ంచుటక ఇ ఉప గప ం [8]. ఎ య ఓర గల ( క ప రమ )ను జ

సు ప లన డ . ఇత మనుమడ కత గ ండ న (ఎ య డ క బతన లంల బహ

మ క ర ళ క ల ఆక ం ఉండవచు ను).

రవ , ఆత దర డ ండవ అమ నక జ న ఘరణల , మ డవ కృష ద లమ ,

రవ డ ం ం సనమ ంచు నుటక గ ండ న యప డ . ఆ జ లల ల న

కల ల లను అదును , మ క ర తన అ నంల చు ఉండవచు ను. అ

మ ండ ళ క లక ం న " య ల ఎర భ ప " ఒక య దంల గ ండ నను వ ం డ . గ ండ న

డ క గర డ బతన న వయసుల జ ం ల స య డ . ఎర భ ప ర మ ఆ

ల జ ఓర గల జ ం ఇ ం ం . మ ందు షక ట ల మంత ల ఉన క య ల

ఇల య ల రత ం ళ క ల మంత ల ఓర గల ల ల ర . బతన . శ. 1052

వరక జ ం డ .

బత క మ ర డ దట ల డ ( . శ. 1052 - 1076) ళ క య వ ఆరవ కమ త

స యప డ . క పభ వ లన అన య , న య లను ం డ . ఈత "అ స " అ ర దు

ఉం . ఇతను అనుమ ండ (హనుమ ండ)ను శ ర నుం ం డ . ల క మ ర డ ండవ

బత ( . శ. 1076 - 1108) హనుమ ండ జ ం డ . షక ట లను జ ం ర

మండలం, హనుమ ండ షయం, స మండల లను క క య జ స ం డ .

ఈత తమ డ ండవ ల ( . శ.1116 - 1157) ప డ . ళ క ల బల నప న

సమయమ ల తంత మ పకటంచు , లం ణమంతయ జ సరణ డ . ప మ ళ క ల

మంత లన లప వ డ (మహబ నగ , నల ండ ల ల ంతం), ంద (వరంగ ల

ల ండప ంతం), గ ండ (మం న ంతం), జగ వ డ ( మ ల డ ంతం) అ నల గ ర

లను జ ం లం ణమ ల ళ క ల లనను అంతం డ . ఇతడ క ణ సున

జల సమ క డ . జల సహ రం తన నను పం , అతడ క ణ నగ ప మ

ళ క లనుం వశం సు వ యప డ . క య ల దట జనుల . అప టవరక

లం ణ ంతంల జన మతం బలం ఉం . క ణల బసవ తృత ంల ర వం జృం ం

ఆంధ శంల బలం ప ం ం . ఉ నల వసున ర తలవం ండవ ల

క ం డ . ఈ సమయ నుక ల చత రత వల క య ల జ ం మ ండ శ బ ల

న గగ ం . తర త ండవ ల డ కృ న ట ంధ ళ లను జ ం ల య ం డ .

మంతక టమ ను (నూ డ మండలమ ) ంచుచున గ ండ ం , తన జ మ ల

కల ప క డ . . శ. 1158 ల ల ట న య దమ ల జంద డ ల హతమయ డ . ఈ

ఘటన క య ల చ తమల ప ం [9].

ర ద వ డ (1158-1195)

ప దులన క య లల ర ద వ డ దట డ . ప కమ . జ చత ర డ . ఇత దట

ప పర దుడ అ క అంట ర . ఇత అ క స లల అనుమ ండ సనం ( సం లగ )

ప ద న త రమ . ర ద వ డ క య ల జ స ం సు రం డ . ల

దల టన జయ య తలను మ ందుక సు డ . ప మ ళ క ల ర మ

రసుడ జల డ క య లను ల ంగ సు వ పయ ం డ . మ పక క య ల

జృంభణ అసూయ గసులన ళ క మంత ల క య ల క గట ర . అసమ న న జ

రంద ఎదు ర ద వ డ క య లక సంప ర తంత ం ం డ .

డ , మ , ల వ డ , దయ డ వంట న న క లను జ ం డ .

తర త ంధం ప దృ ం డ . . శ. 1162 ల ల ట దండయ త లం, ప ంతకం

ఆక ంచు డ . పల ట య దంల నల మ క యం ద ద పం డ . పల ట

య దంల ల ట ళ ల బల నప న తర త . శ. 1186 ల ర ద వ డ ఈ ం న ం

ఆక ంచు ండవ ల మరణ ప రం ర డ . తర త వ జన జత

జ న య దంల ర ద వ డ మరణం డ . ర ద వ డ ఓర గల ను దు ద న దురం ంచడం

దల ట డ . అనుమ ండల లయ ం డ . ఇతడ మ . స యం క .

మ వ డ ( .శ.1195-1199)

ర ద వ దర డ మ వ డ వ య దవ ల పగ ంచవలన పయ ం ఫల డయ డ .

ర దు సం నం లనందున మ వ డ క గణప వ దతత డ . బహ ర ద వ డ

మరణం నప గణప వ డ వ య దవ లక బం ఉంట డ . అత ం

పయత ంల మ వ డ వ దం , ఆ య దంల (ఏనుగ ద ఉం య న సూ)

మరణం డ . మ వ డ వ మ మ . ధృ శహవర పం త డ అత గ ర వ . మ వ

మరణ నంతరం . శ. 1198ల మ వ డ క (ర ద వ దతప త డ ) గణప వ డ క య

ం స అ ం డ .

గణప వ డ ( .శ.1199-1262)

గణప వ డ జ వ మ ందు 12 సంవత ల వ య దవ లక బం ఉం

డ దల యబ డ . ఈల క య మంత ల న ర గ బ టను చర ర దుడ అ

స త న అణ , జ గణప వ అప ం డ . గణప వ డ మ ర డ .

దూరదృ ఉన జ డ . అప ట ద ణ న ండ ల , ప మ న హయసల, య దవ ల ,

ఉతర శంల త ర ష ల బలవంత ల ఆంధ ం చుట మ ట ఉ ర . గల పమ గ ం న

గణప వ డ ఆంధ ఐక మ య జయయ తల రం ం డ . అ ఓ న

లను ల ంచలదు. సంబం ల కల ప , మంత ప ప న ం డ . ఈ

మంత ల క య లక అండ ర .

గణప వ డ . శ. 1212 - 1213 లంల త ర రం దం కృ , వ , గ ంట ర ం లను

నం సు డ . డద ల లక న ం ళ క రభదు ( య డ ) తన క మ

ర దమ ను ఇ ం డ . ండవ క మ గణ ంబను ధరణ ట బత క , ద

ల ం కను మ ర లక డ ర ద క ఇ హం డ . జ యప ఇదర లళ ను

( న డ క మ లన రమ , రమ ) గణప వ డ హం సు డ . జ యప

(జ యప య డ ) తన గజ ధ ఓర గల సు డ . ల ర ం జ ం , అక

ప ర లక న మనుమ ఇ డ . యల మ ం న ం జ ం , గంగయ ణ అ

మంత లక అ రం అప జ డ . త త క ంగ శంల గంజ ం ల ఆ వరక

జ ం డ .

అప ట క ల వ వస, క ల ల మధ అంత ల బలపడ త . గణప వ డ అ క ల ల

సంబంధ బ ంధ ల రప ంట ఈ క ల ల అంతఃకల ల మ రక ం జ గత ప డ .

జ యప యక ల వంశసుడ . చర ర దుడ వంశసుడ . ళ క రభదుడ య డ .

ల ర క ం న క న మయ ఓర గల గణప వ ఆ నంల తన మ రత రచన ప

డ .

ల ర జ ంల క య ల జ క ం వలన ండ ల రం ఏర ం . ండ ల ండ

లను పం ర . ర ం ంగ యకత ంల ఒక న ం క య ల య దంల ఓ ం .

ండ ల ండవ న ం జట వర యకత ంల ల ర ం . . శ. 1263ల మ త క ర వద

జ న య దంల క య- వ ణ ల ఓ య . ఈ య దంల మనుమ మరణం డ .

ల ర జ ం ండ ల వశమయ ం . ఇ క య లక ర ప జయం. ఇ క ట గణప వ డ

య లల చ చూ న ఓట . అప ట గణప వ డ బ వృదు య డ . తర త

ప పర దు లం వరక ల ర ను క య ల వశపరచు లక య ర .

గణప వ లంల ఓర గల ఆంధనగ అ ం . క తట ల, ఆలయ ల ణం జ ం . అ క

గణపవ ల . ణజ ం వ ం . ట ప వ ప ం ం . ల సువ

పభ ం ం . మప లయ ణం ఈ లంల జ న .

ర దమ (1269-1289)

ణ ర దమ

ప న సం: ర దమ

గణప వ ప త ల లనందున ండవ క త ర ర దమ ప ర త ద ల "ర ద వ

మ " ం స అప ం డ . ఆంధ శమంతట ఒక అసమ న ర హ ల

సమరవంతం ంచడం వలన ఈ ఘటం ల గ చ తల మ ఖ న .

ర దమ లన లమం య ల స ం . ర దమ మ ందు ప లన స ంచ

మంత లనుం , య దులనుం ప ఘటన ఎదుర ం . అ సమయంల వ య దవ

దం వ డ . ఈ ండ పత లనూ ఆ సమరవంతం ఎదు ం . ఈ ట లల ఆ క బ సట

న నుల చ తల రస రణయ లయ ర . ల ందర - న గ , చర

ప త డ ( లమ), ర ద యక డ (కమ ), జ గ వ డ ( యసుడ ), ప ంతక డ

( యసుడ ) మ య బండప అన య (బ హ ణ డ ).

తర త త ర న గంగ నర ంహ వ డ ం ం ( . శ. 1262ల ) ఆక ం డ .

యక, యక ల ఓ ం .శ. 1278ల ం ల క య ల అ రం

ల ల ర . ఇంతల వ య దవమ వ డ దం డ . అత ఓ ం ర దమ ప

గ ం ం . ద ణ న ల ర ంతంల ండ ల జృం ంచ ర . ఓ ం ననూ అక డ

క య రం ఎం లం ల వలదు. ండ ల మంత లన ల గ డ ల మ ల ర ను

ఆక ం ర . వల ర జ ం మ తం ండ లనుం క య ల వశ ం . జ గ వ డ ,

తర త ప క య ల మంత ల ఏల ర . అ ప తర త వ న అంబ వ డ

ర గ బ ట స తంత జ ం ంచ పయ ం డ . అంబయ జ న య దంల ర దమ

మరణం ం ( . శ. 1289).

రంతరం య లల ఉ , ర దమ ల సమరవంతం లన ర ం ం . ఓర గల టను

దు ద ం బలపర ం . శం సు ం ఉం . ఆ లంల య క డ ట ప వ ల

డ . శంల లన కట టం ఉంద , ప శమల , ణజ ం వ ల త య వ ం డ .

ప పర దుడ (1289-1323)

ప న సం: ప పర దుడ

ప పర దుడ ర దమ మనుమడ (క త ర డ క ). ర దమ ఈత రసు సు వట

దతత సు ం . . శ. 1289ల యస అంబ వ ర గ బ ట అణచు పయత మ ల

ర దమ మరణం ం . ప పర దుడ ం సనమ ం డ . ప పర దు ప ల లమంతయ

య దమ ల గడ ం . అంబ వ , ల ర ల మనుమగండ , క ట లను జ ం జ మ

కట టమ డ . ఇంతల ఉతర శమ నుం త ఉపదవమ మ ంచు ం . .శ. 1303,1309,

1318, 1320 ల సుల ను అల ఉ మ డ ర ఫలమయ డ [10]. . శ. 1323 ల

జ న ల గవయ దమ ల ప పర దు అపజయమ సంభ ం ం [11].

మ సునూ యక ల

ప న సం: మ సునూ యక ల

ప పర దు ప జయమ తర త ఆంధ శమ అలకల ల న . త ర ష ల ఆగ ల ప నల

. లయ యక లస మ సనమ ల ఆ ట ల గ దయ య వ ంచబ ం .

అట షమప త లల బండప అన య మం మ య లను ర ద వ డను ఇదర

మ నుల ల ద న ల గ యక లను ఐక పర యక మ సునూ ల డ

అను మ ధు ఎను ర . ల డ ఓర గల మ ంచుటక పల వ హమ లల డ .

క య దమ ల దప . శ. 1326 ల త ర ష లను ద ణ రతమ నుం త య టల

యక ల సఫలమయ ర . ందూమతమ ర ంచబ ం . లయమ ల ప నర ద ంచబ .

బ హ ణ లక అగ రమ యబ ను. అ త కల వ ర సనమ ల ల రత మ ,

మ నమ , పజ రంజకమగ ప లన ప లమ య డబ [12].

క య ల మంత ల

క య ల లమ న మంత ల , మ మం పత ల , మ మ త ల , దండ యక ల

అ య న శ పపత ల , జ భ , శ భ ల చక త ం ర . య దమ లల ర

ల ఎన ద న త ం ర . అట వంట క వంశ మంత లల ఎన ద న ర :

1. కందూ డ ల

2. చర వం య ల

3. రక వం య ల

4. మల ల

5. య ల

6. ల ల

7.

8. నత

9. ట

10. యస

11. ఇందుల

12. న

13. చర పద యక

చర వం య ల

చర ల , చక ప ట ల , భ క వం య ల వద ల పల క బ క ,

మంత ల , మంత ల , మ మంత ల ఉ ర . ర మ ఖ మ నల ండ నంద

ఆమనగల , లల మ , లగ డ, గ ల డ , మవరం: వరంగల ంతమ నంద ఎలక ,

మ ల గ , నర ం ట, మ ప ర : క ంనగర ంతమ నంద హ బ దు ంతమ లను

ప ం ర .

షయ సూ క

· 1 లయ ణమ

· 2 మత షయమ ల

· 3 ట ర దల కర మ ల

· 4 దురమ ల ల టల

· 5 పర మణ

· 6 క షమ ల

లయ ణమ

ఈ వంశ ల అ క లయమ ల ం ర . ప నమ వమత అవలం క ల . ర

ం న లయమ ల

· లలమ నంద క టశ ర, శ ర, ఎఱ శ ర ఆలయమ ల

· గ ల డ నంద శ ర, శ ర, టశ ర, శ ర ఆలయమ ల

· లం టనంద ర శ లయమ

· లనంద పంచ ం శ లయమ

· చ క ంట, మన ట, ట లం డ , ఎలక , మ ప ర దలగ ంతమ లయందూ

ర లయమ ల ం ర .

మత షయమ ల

తమ పభ వ లన క వంశమ వల ర క వ మతమ ఆ ం ర . లమ న జనమ

అ దరణక గ కమమ కనుమర న . అ క లయమ ల లయమ ల

మ ర బ , జన గ లను తట కమ లల నూ, నూత లల నూ ర ర , జన ధువ ల అ క

కషన లక గ అ వలస ర , అ సమయమ ల మం ఆదరణ న , అ క

మ ల ం ర , ల ం ర లయమ లక , అంద ఉ గ లక ర

భ ల ర .

ట ర దల కర మ ల

పజల మ ఖ ఆ రమ వ వ యమ . అ వృ సం త శ అ వృ సం ర ల

తట కమ ల ం ర ఈసం య వందలల ఉంట ం , చూడం ల క సమ దమ , ఎఱక

సమ దమ , మ ట ల వల , మ సమ దమ , శ థ సమ దమ , గ సమ దమ , ంతల

ఱువ , డ ఱువ , క ఱువ , గ డ ఱువ , ర సమ దమ , స సమ దమ , ల

సమ దమ , ఎరమ క ంట, బ మ క ంట ల వ, జ యక ఱువ , ఏలశ రమ ల వ,

చవ ట ల వ, ప ల ఱువ , మప ఱువ , మ సమ దమ , డ సమ దమ వంట అ క

ర వ ల , లల త ం ర .

దురమ ల ల టల

అమనగల , లల మ , ఉండ ండ, ఉర ండ, డ , ఎలక దలగ దురమ ల కలవ .

పర మణ

పర మణ, ల ఈ లమ ట ణమ ల ట ష మ అను బం ర ణమ ల ఉం . ఆ

తర త ర క, అడ గ, సమ , న మ అను ణమ ల ఉం . [[ ష మ ] = మ డ = బం ర

ణమ ర క = ం ణమ ప ర కల = ఒక మ డ అడ గ = అర = 1/2 ర క క = క = 1/4

ర క సమ , న మ , ర కల గమ ల .

ఓ షయమ గమ ? ఇప ట ఈ బ ల ల పదమ ల ల గ వదలలదు

ఉ హరణక ర క, ర య ల ద ంచడమ లదు! స త బం రం క ఇవ ను - అను డ

కలదు క (అంట ఇప ట షల నయ క ఇవ ను అ ) మ డల జ నపద కథలల మ తమ

నట .

క షమ ల

ర న మ ను స ంతమ ం , క వంశ లక తలల ల క ఉం ర . అ క

సమయమ ల ర ల పమ ఖ భ కను ం ర , మ ఖ మ దట బత కం

దండయ తల నూ, ర ద వ మ మరణ ంతరమ గణప వ మ నక

జ మ నప ంచడమ ల నూ, త ల మ ఖ న .

ర స ంత న మ ట తమ తమ దురమ లందు న మ ం ర , ఈ న మ ను

దు పత ల చూ ర , ర దురమ అ నమ ల మ లనుం పను ల వసూల ర . ఓ

న షయమ ఏ టంట, ఈ లమ ల పను ల ఎక వ ఉం అ ల సుం , క

పంటల , ల సమృ ఉండ టవల పజల సుఖ ంత ల ఉ ర , అ క ం ర

వ వ యమ ను ల బ గ ం ర అ ప క మ క !

ర క లక తమ ల ఇ ర . య దమ లందు జయమ ం న దప ర లక

స నమ ల జ ర . న మ నందు ఉన త ప న త ల ట రకర లన నుకల ఇతర

బహ మత ల ఇ ర .

అ , మ సల, కణయ, కంపణ, మ దర, మర, ం ల, కకచ, చ, మ ం దలన ర

న మ ను భ ం ర , ఇ ఇప ట మన రకర ల ప షను పద వంట అను వచు .

బహ

బహ చర వంశ ల మ ల ప ర ష డ . ఇతను మ ర డ . మ ఖ మ ఇతను కం నంద

ళ న మ య దమ న క మంత ర లల ఒకడ . ఈ య దంల జయం ం ర .

ఇతను సుమ ర 1035 నందు క బత ల వ ల ప ం , 1055 వరక ఉన ట

ంచబడ త న .

మ చ

ఇతను క దట ల వద మంత ప డ . చకక టమ , ంకణమ , ర ,

గ ణ గరమ , మ ల డ, దలగ ంతమ లను ంచుటల ఇతను దట ల నక ల

స యం డ . ఇత అ గజ స అను ర దు ఉన . ఇతను య ల వంశ ల కల క

జ సరణక ట ప డ . ఇతను ప డ .

ట

ఇతను క ండవ బట నక మంత వల అం ం డ . ల అ ప

ఉండవలను? ఇతను మ ండ, స ర, అనుమ ండ ంతమ లను ం మ మండలశ ర

ఉం ను. ఇతను క వం య లక అత ంత య డ .

చర ల ర

చర ల ర

1. బహ

2. మ చ

3. ట

4. మ

5. టచమ ప

6. బ

7.

8. వల

9. లయ

10. మ చ

11. ర ద

12. మల

13. ల

14. ట

15.

16. ల క

17. ద గణప చమ థ

18. టచమ ప

19. మయ

20. మయ

21. మలయ

22. గణ

23. మ

24. గణప

25. ప త చమ థ

26. రప త

చర ల లమ ట స ల

చర వం య లక సంబం ం , మంత, మ ండ క, స వ, అంగ ర క లక ం న అ క స ల

ల ం . ఇ వరంగల , క ంనగ , నల ండ, మమ , ల ర ంతమ లందు

క ంచుత న .

1. లలమ సనమ , 1195

2. ల ర సనమ , 1199

3. లలమ సనమ 2 , 1202

4. గ ల డ సనమ , 1202

5. ఎఱక లలమ సనమ , 1208

6. లలమ సనమ , లమ దు

7. లలమ సనమ 3 లమ దు

8. మ సనమ , 1212

9. ట లం డ సనమ , 1213

10. బ మవరమ సనమ , 1213

11. ఎలక సనమ

12. మవరమ సనమ

13. లం ట సనమ , 1213

14. ద గణప మ సనమ

15. చ క ంట సనమ

16. మ ప సనమ

17. మన ట సనమ , 1213

18. ఊట ర సనమ , 1216

19. మ ప సనమ , 1217

20. చ క ంట సనమ 2, 1217

21. డ సనమ

22. గ ల డ సనమ , 1234

23. మవరమ సనమ , 1234

24. ల సనమ , 1235

25. ఉప రప సనమ , 1236

26. స డ సనమ , 1254

27. గ ల డ సనమ , 1258

28. అన వరమ సనమ , 1258

29. గణ మ డ గ ల డ సనమ

30. గ ల డ సనమ

31. ధ వ ట సనమ

ఈ సనమ లల సంస ృతమ నందూ, ల గ నందూ, ండ షలయందూ ఉ .

బహ మ మ జ మ

బహ మ మ జ మ ద ణ రత శమ న దక క ఒక మ ం జ మ . ఈ సలన ను 1347ల ట

గవర అల హస బహ , సుల , మ హమ త గ క వ కమ ర గ బ ట

ం డ . అత ర గ బ ట సఫల , మ జ మ క ద ణ ం ల దక ల ఒక స తంత

జ ఏర ర డ . 1347 నుం ప 1425 వరక బహ మ ల జ ఎహ బ (గ ల ). ఆ

తర త జ , మహమ బ ( ద )క తర ం ర . బహ మ ల దక ద ఆ ప ద ణ న ఉన

ందూ జయనగర మ జ మ ట ప ర . ఈ సలన క అ రమ మహమ గ క

వ యత ల (1466–1481) ఉచ ర న . 1518 త త అంతఃకల ల వలన బహ మ మ జ మ

ఐదు స తంత జ ల న న . ఆ ఐదు జ మ ల అహ నగ , , ద , జ ప , మ య

[[ ల ండసలన | ల ండ]], దక సలన ల ర ం .

బహ మ సుల నుల జ

· అల హస బహ 1347 - 1358

· మహమ I 1358 - 1375

· అల మ జ 1375 - 1378

· వ 1378

· మహమ II 1378 - 1397

· య త 1397

· షంష 1397

· 1397 - 1422

· అహ I వ 1422 - 1436

· అల అహ II 1436 - 1458

· అల హ మ య జ 1458 - 1461

· జ ం 1461 - 1463

· మహమ III లష 1463 - 1482

· మహమ IV ( హమ ) 1482 - 1518

· అహ III 1518 - 1521

· అల 1521 - 1522

· వ అల 1522 - 1525

· క మల 1525 - 1527

మ హమ త గ

మ హమ ఫక ఖ ల వబ మ హమ త గ (ఆంగమ Muhammad bin

Tughlaq, అర : ق ن تغل د ب (c.1300–1351) (محم సుల ను, 1325 - 1351 ల మధ ప ం డ .

య సు త గ జ షక మ ర డ . య సు ఇత , క య వంశప జన ప పర దుడ

వరంగ ను యం ంచుటక దక ను ం పం డ . తం మరణ ంతం, 1325 ల ం స

అ ం డ .

మ హమ త గ , ఓ మ పం త డ , ంసుడ . ఇత తర మ , తత మ , గణతమ , ఖ ళ

సమ , మ య క సమ లల మం ప శమ ం . ఇతడ ఇ య క కృత ల

ణం న డ . ఇత ద మ మ య మ ండ లల మం ప జ నం మ య ప ణ ం

ఉం . [1]

మ హమ త గ ఆశ ర జనక 'సకలక వల ' క వ ం డ . మధ య గంల

ప ఢమ ద యగ న వ క వ డ . దూరదృ , ఆల చ పర డ , బ య ల

మ య త ల గ ఆల ంచగ శ గ న డ .[2]

జ సంకమణ

1324ల య సు త గ ల దండయ తక ళ త , వ ల ఉన క మ ర డ ఉల ఖ

ను న ర ం తన తర ఫ న జ వ వ లను చూసుక ందుక జప ల య ం

డ . 1325ల బం దండయ తనుం వసున య సు త గ ను ఆ ంచట

రల మహమ త గ ఒక ద ఎ న క ఏ ట డ . అ ఊ ంప జ టప డ

ఏనుగ త తం క లటట ర పకల న జ ం . క పథకం ప రం య సు క

ఆయన మరణంచడం మహమ త గ క జ ం సంక ం ం . మ కథనం ప రం తనయ డ

ఒక క బ ల కటం అ తం క లట డ బ ర . తం హత క పథ

ర ం ర ం ం మహమ త గ అన రణం అందర ఒప క షయం.[3] ఈ

పమ దంల తం య తనయ డ మ య రసత ంల ఖ కంట మ ందు ఉన

మహ మ ఖ క మరణం డ . ఆ తర త ల ల ల సున ప డ య సు శ రమ

మహ మ ఖ న య త ర ం పయత ం నట క ం నట -ఎ- ర ల

సమ క చ త ర డ య వ బ ఉల ం డ [4].

ప లన

త గ రత పకల ం ల ం లను జ ం తన మ జ సరణక నడ ంకట డ . ద ణ

ం ల పట రక తన జ నుం వ మ డ . నుం 700 ళ దూ న

దక ను ల గల వ , ల బ దు ర మ జ పకటం డ . తన పభ త లయ ను

మ త మ ర క, తం పజ ల బ దుక మ ం మ ల హ క ం జ డ .

ల బ దుల పజ క ల కల గజయడంల ఫల డ . క స వసత లన ట సరఫ క

యలక య డ . వలం ం ండల , జ పకటం , పజలంద ల

ఆజల జ డ . ఈ అసంబద రయ బల , వలసల ఎంద జనం మరణం ర . ఈ ం ళ లం

"భ ల నగరం " మ ంద చ త ర ల బ ర . ఉతర ఆ క ం న య క డ ఇబ

బత ఇల డ : ' ను ల ప ం నప డ , అ ఎ ల వ న '.

త గ రత శంల దట ణమ ల మ రక రం ం డ , ట య ల

నమ ల స యం ఇత ల ణలను డ దల డ . మ నుప వ న బం రంమ య

ం ణలను నక సుక ఖజ ల భదప డ . పజల చత ర ల, మం మ త ఈ

మ సుక ర , ల మం ంగ ట ఈ ణల మ దణ పట ఖజ క హం ర . ఈ

ఉ యం ఫల న , ఖజ ల మ య ఇత ణల సంవత ల తరబ గ టల

ర క య య చ త ర ల బ ర . త గ ప య మ య దండయ త

సలపబ త డ ర, పజలల ం ం . ఇల ంట ప త బ దుల త గ , సమ నులల

మర లక ల నయ డ .

ం ంతంల తన ర కల ల న సున తర ణంల త గ మ 20, 1351 న ం ంతంల

థట ల మరణం డ . ఈయను త తండ ల ట ల య సు సమ మం రంల ఖననం

ర . ఇత రసు త గ ం స అ ం డ .

మ జ పతనం

త గ తన ప ల అం చూ డ . తన ప ల ల ఆఖ సంవత లల , దక ను ంతంల

స తంత జ ల ఆ వన చూ డ , ఉ హరణక బహమ జ ం హస గంగ ంపబ న . [5]

ణమ ల ప ల

మ హమ త గ , ణమ లప లక ప . బం ర మ య ం ణలక బదుల

మ య ఇత ణలను డ దల డ . ల గల ల సుగ ల న పజల , బం ర మ య ం

ణల తమదగ వ ంచు , , ఇత ణల స ంతం తయ ర సు , ల మణ సు ర .

వలన సుల ను ఖజ క గం ప ం . ఈ ణల క కృత ల ణ వంతమ లనందున

ంగ ట ణల తయ ర తమప సులభతర న . ఈ నమ జయవంతమ

క ననూ, ణమ ల మ య మ రక నమ పటష న . ఇత చ తల మం

టం . ఇత బం ర ర ల 202 ంజల (గ ర ంజ) బర వ , 172 ంజల బర వ ల గలవ . ం

ణంల 144 గ ర ంజల బర వ త . ఏ ండ తర త, ఈ రదు పర డ , రణం

పజలనుం స న సహ రం ల ంచక వడ .

ఇత ణమ ల క మ మ ం వ ం . ఇ క, అల మ రంల ధుడ అ , నల గ ర

దూ ఖ ల అ న అబ బ , ఉమ , ఉ మ య అ ల ర మ ంపబ య ం . తన

ణలను, , ల , ర ఇ ం, సుల ప , త గ ప , ల బ దు, మ య మ -ఎ- లం

( లం ణ ) లల మ ం డ . ఇంతవరక 30 ర ల ల ణల గ ం .

క య ల

క న య

బయ రం శనం ప రం ఇతను క య వంశమ నక మ లప ర ష డ . ఇతను క ప రం అను ంతం నుం

ప లన ం డ .

గణప వ డ

క య లల ప చకవ గణప వ డ . 6 ద బ ల ట క య మ జ ప ం డ . ల గ

ట ఏకమ ల గ రంద ఒక డ గ ంద న మహ య లల క య గణప వ డ ఒకడ

( న ర త ప త తక , మ సునూ డ , కృష వ యల ).

వ ఏల త న య దవ జత ల డ 1195 ల క య ర ద వ వ ం గణప వ బం డ .

ర ద వ తమ డ మ వ డ ఓర గల ం సన మ డ వరమ ల (1196-1198 CE) డ .

1198ల గణప ంచుటక వ దం జయమ డ తన ణ ల ల డ . మ వ

మరణ నంతరమ జ మ ల అ చకమ ల గ త ం . మ వ క మ ర న గణప వ డ 1198ల

జ వ డ .[1] ప ర ర దుడ తన శ య క ల ర జ మ చక దు డ . గణప వ డ

ం న 62 సంవత రమ ల ల గ శ చ తల య డద న . ఇత లనల జ సరణక , వర

మ ఖ త డ .[2]

ల నం

క య గణప వ డ జ కమ ందు 12 సంవత ల వ య దవ ల వద బం ఉ డ .

ఈ లంల మత ల ఎ ర గ బ ట ర . ఈ ర గ బ టను చర ర దుడ

అణ డ . డ దలన దప చర ర దుడ క య జ గణప వ అప ం డ .

గణప వ లనల వ వ యమ మ య వర ల బ వృ ం . గణప వ డ వరక లక

త ం డ . ట ప ల ం న అభయ సనం దర నం. గణప వ డ క య

జ హన ండ నుం ఓర గల క మ డ . వ వ యమ వృ ంద ట ర దల

క ంచుటక ఇత ల ర వ ను కటం డ . మ ండ సమ ం డ .

జ సరణ

ంధ జయమ

గణప వ డ జ సరణక న త ఇ డ . ఇందు సం క బలం క ం స హదు జ ల

జక ట ంబ ల సంబం ల ట క డ . 1201ల జ న దట దండయ త ల బజ డ నమ

సుక డ . అట నుం మక మరల డ . అచట అయ వంశమ నక ం న న

సు డ . వ ప ఘటన అనంతరమ న ల ం య డ . న క త ళ రమ ,

రమ లను గణప హమ , డ క జ యప క య గజ య డ .

ల డ క య జ మ ల క ం . 1209 ఇడ ప ల డ (బ పట ల ) సనమ

ప రమ కమ డ , ల డ ఈ దండయ తల జ ంచబ . 1212ల త ర రం దండయ త

కృ , వ గ ంట ర లను నం సుక డ . డద ల ను సున ం ళ క

రభదు తన క త ర ర దమ హం డ . మ క త ర గణ ంబను ధరణ ట

బత క ఇ హం జ ం డ . . ల ర ను జ ం మనుమ ఇ డ . ప

యల మ తం గణప వ లనల వ ం . త హనుల అనంతరం ల గ

ం న ంతట ఏకఛ పత ంల డ .[3] గణప వ క మ ర ల లనందున ఇత

అనంతరం క త ర ర దమ అ రంల వ ం .[4]

ద ణ శదండయ త

ల ర , కడప, ంగ పట ంతమ లక తమ . ఇతడ మనుమ మ డవ డ క . తన

అన ల క , నల లను ర లను ంచుత ండ క భ ల డ తమ గ

ంచుటక గణప వ ఆశ ంచు డ . గణప ల ర జ మ ను జ ం క భ ల నక

అప ం డల డ . జ యప 1213ల ం న బ ల సనమ ల ఈ వ ల .

తదుప జ న గణప వ య దమ లల క పల మ ర యం డ . కం ళ లను, కడప వద

వణ లను, క ంగ లను ఓ ంచుటల క హసమ న [5].

దుర

ం బత మరణ ంతరమ అత క మ ర డ దుర 8 సంవత ల ం డ ...

ఇత ర దు ' భ వనమల వ ' ..అ ట సనమ ల ప ం .

అ ఇప ట ఇత ప ల ల య క న ...

ప పర దుడ

ప పర దుడ క య జవంశమ నక ం న వ . ప పర దుడ ర దమ మనవడ

(క త ర డ క ). ర దమ ఈయను రసు సు వట దతత సు ం . ప పర దు

దట రర దుడ , క మ రర దుడను ర ం ను. నక ణ భ దయమను రచనను మ ంచుచూ

గంథకర అప య ర డ తన గంథమ ను ర దక మ ర వ జ మ ల శకమ 1241ల మ ం న

ప క డ .

1289ల యస అంబ వ ర గ బ ట అణచు పయత మ ల ర దమ మరణం ం .

ప పర దుడ ం సనమ ం డ . ప పర దు ప ల లమంతయ య దమ ల

గడ ం [1].

జ మ

జ స ం జ లనల క సంస రణల డ . ఈత లమ ల యబ న "సరస

ల సమ " అను గంథమ ల ందూ ధర మ ల , ఆ రమ ల , ఆ హక ల దలగ చటమ ల

క ంచబ న [2]. క మ లక ట వస రక ఱువ ల త ం డ . టల బయ రమ

ర వ ప ద న

య మ ల

. శ. 1289ల ర దమ మరణ నంతరమ జ రమ బటన ంట అంబ వ ర గ బ ట

అణ య టక ప పర దుడ ప నుక డ . అందు సం యం ర నమ ను కట టం డ .

యక ల న మ నంతనూ మం ణ ఇ ం దప డ . తన మ డ భ ం

మ డ మ రమ లల న ం డ . ఒకట అంబ వ , ండవ ల ర , మ డవ వ ణ

జ మ . ఇందుల అన య ప ంతకమ . శ. 1291ల అంబ వ త డ .

ఆ దమ మల ల ర డ అచట మనుమగండభ ల హతమ డ . ప మరంగమ ల న

గన య, టల డ య దవ జ ంతమ లనున ఆద , త ంబళమ టల పట

యచూర దురమ డల ర . కన డ ం లన మ ణ వ, ళ వలను క డ ం కృ

త ంగభదల న శమంతట జ ం ర . వ ణ దు కమణమ కట బ ం . ఆంతరం క

వ వ ధమ చక దు నగ నను ప పర దు ప పత రప ఉతర శమ నుం

మ ంచు ం .

మ ం దండయ తల

సుల ను జల ల ను అల డ గర మ .శ. 1296ల య దవ జ మ దం వ

చుక య డ . గర మ మనుహత అల వ అను ర ం సన డ .

సంపదల త లత గ త న ఓర గంట కను బ ం . ల గ శమ మ మ ల డ లక

.శ. 1303ల అంక ర ణ జ ం .

దట

అల వ ను తన స త లన స ర ల మ ఫక మ య జ లను ప

న మ బం ళ శమ దు పం డ . క య యక డ త గంట ఉప రప (పసుత

క ంనగ మండలం)వద త ర ష ఎదు త డ .

ండవ

.శ. 1309ల సుల ను మ ంత న మ మ ఫ ను పం డ . అతడ వ దు

పయ ం ల ప ర టను నమ సుక ంట డ . షయమ ప పర దుడ

న మ ను దమ ట సంర ణక స దుడవ డ . ఫ హనుమ ండను ఆక ం ఓర గల

మ ట ం డ . బ ర న క యక ప న తగ న మ ల ల తమ టను

ర . త దక మ ం నల మట డను చుటఉన అగడను ట ల ప ప ంచగ .

ప పర దుడ టను సుర తమ డగ డ . న ఫ ఓర గంట ప సర ంతం,

మ ల భ పటలం డ . అమ యకపజలను, ఆడ , లలను, మ స ర అ క డ

చూడక ండ నరసం రం డ . క ల ల అ ల ర . ఇ ప పర దుడ సం

ఒప అ ర న ధనమ ను, ఏనుగ లను బహ క ం డ .

మ డవ

. శ. 1318ల సుల ను ట స రమ వ ం లన సున మ ఫ ను హత

అల వ డ క క త బ మ బ ర ం సనమ క ం డ . దక వ వ రమ ల

చక బట మ బ ర స యం వ దు ఓర గల వ డ . ఆత దు గతమ ల గ ం న

ప పర దుడ ధనకనకవసు హ పంప డ .

ల గవ

. శ. 1320ల జ య లల ద మ ర వ ం . వంశం త గ వంశం అ రమ ల

వ ం . య త గ సుల నయ డ . ఇ అదను చూ ప పర దుడ క కప ం

ఆ డ . ల గడ సుల నుకప ం న ద టమరల ఆక డ . ప ం న య తన

డ క ఉల ఖ నును ఓర గల దండయ తక పంప డ . ల గల ద , ట ల బర చు

ఓర గల ట మ ట ం డ . ఎంత పయ ం ట నమ లదు. అ దు లలమ ట

త త ఫల న ఉల ఖ మర య డ . చ త ర ల ఈ షయమ పల ల

ర . ప పర దు యక ల, నల ర హసమ లక , ట పటమక ఇ ఒక

మచు త నక.

అ దవ

ఇక ఉపదవమ ల ండవ ం న ప పర దుడ య దమ ల జ న న లను ప డ నక

ఉ ం డ . టక మరమ త ల ంచలదు. మ సమక ర నలదు. ల లల

మ న మ వ న ఉల ఖ తలబ నప పర దు నల తమ నను

ప జయమ తప లదు. క య యక లల తల న అ క త, ఈ ల క ఓట

రణ ల చ త ర ల అ యం.

మరణం

ప పర దుడ , కటక ల డ గన మ య డ మ య క నుల బం లయ ర .

ప పర దు బం ం న ఉల ఖ , వరంగ ల ఉం పమ దమ స త లన ఖ ఖ ,

ఖ జ లక ఆయను తర ం బ ధ తను అప ం డ . అ ప పర దుడ

మ రమధ ంల కను మ డ . అ ఇవ గంథసం న ం అ ప పర దుడ ఎల

మరణం వ ంచలదు. సుల ను న ం ప పర దు సుక ళ త ండ మ రమ న

ద వ (నర న ) రంల ఆయన కను మ డ మ సునూ లయ యక .శ. 1330

లస నపతం ం .[3] ప పర దుడ సహజ మరణం ందలద స ఛ ందం భగవ క ం

ం డ .శ. 1423ల ణ ం న అ త కల వ ర మ సనంల ఉం .[4] బట

ప పర దుడ ఆత హత సు వట ల అత క రక సహచర లవ చంపట

జ వ ంట ంద సు ర .[5]

ంస ృ క రసత ం

ప ప ర దు ర థ ల గ త ంల ఎ ల ంపబ ం .

స ల

లక ల ఓర గల ను ఆక ంచుక న త లంల ఆంధ శంల ధ

ం లను ఆక ం న పల వ ర ల , నుల తమ స లల ప ప ర దు

ర థను పశం ం ర . ంధను ప ం న మ నుసూ యక ల , ల ం న పల

స లల క య మ జ పత సంబం ం న దం, డ క ందుక ప ప ర దుడ న

త ట ల వంట ప వనక వ .

ల క త ం

ట ల , ల , క నవలల వంట టల ప ప ర దు గ ం ఎ ప వనల వడ

క రచనల ప ప ర దు ట ల , రత ం, దురదృషకర న ఓట , మరణం వంట

ఇ వృ ల . టల కపర న వ లను క ం ల ం లక ద ట న

ఉ .

· ప పర యం: క య మ జ ప ఆఖ చకవ ప ప ర దు తంల జ న ఘటనల

ఆ రం సుక పమ ఖ పం త డ దమ ంకట య ర ం న టకం ఇ . ఈ టకంల

ఇ వృతం ప రం ప పర దు మం య గంధర డ . ఇతడ మ , ప జభ కల డ .

సుల త గ , ప వ ఖ . అతడ ఒక డ ఓర గల వ , తమసుల నుక బ సుల నుక

మధ య దం జరగబ ంద , ప పర దు స యంఅ ంచ వ మ బ డ .

అతడ ప పర దు ఎల క ట ర ం ం , పట క ల ప గం వ డ . అప డ

మంత ల , నగరంల లడ , ఒక రంల వ డ బ ర . ఇంతల వ ఖ తన రహస

అనుచర ల , టక న ప పర దు బం ం , సుల వదక సు డ . షయ

గ ల ల సు న మం య గంధర డ , డ మ ర షం ం , ప పర దు

నంల , సుల జద ర ల ప శ ట, వ ఖ ఆట కటం , సుల అత

ం , ట ర కట డ . అల తన అచంచల న జభ ట ంట డ మం య గంధర డ .

ఈ కథక కయ లక ంతన లక తల ల వరక ల.[6]

· మ ంధ మ జ పతనమ : ఇ క నవల. ప ర ంకటశ ర వ ర ంచ న ంద గంథమ లను

ఏ ట పల పచురణల న మ ళ ప మ క అం త ర . మ ంధ మ జ మన

ప ఈ నవలల క య ల ప లనక ప ప ం ర . ఈ గంథంల అ శ క లను క

మ ణక ఆ ల త న చ త ఇ వృత ణ ఆ రం క ం నట రచ త

ర . ప ప ర దు మరణం ప న క య మ జ పత ఈ నవలల క ం ర .[7]

దట ల

దట బత క మ ర డ దట ల . ఖ ట, లల మ , లం ట స ల ఇత

ఘన లను ంట .

దట ల తన ర మ న దట శ ర దండయ తలల ల డ . శ ర డ

ఇత ర ప లక అత అనుమ ండను వంశ రంపర ప హక లను ఇ మంత

పభ వ గ ం డ .

ఇతడ తన జ ర గ న ఉన మ ల డ, ర , గ ణ గరం దలన ం లను జ ం డ .

భదంగ స మండల ఆక ం డ .

దట ల ఓర గల స పంల అ గజ స ర ద ర వ ను త ం డ . పసుతం

స సమ దం ప గణసు ర .

దట బత

ఎఱయ షక ట క మ ర డ బ య...ఇతను అసమర డ .... వలన క ఱ మ ండ

ళ క ల ఆక ం ర ...

బ య క మ ర డ కర గ ండ న ల ం ల కల ల ఆరంభమయ ...

ళ యక ల

ళ ర ల త క య చకవర లకడ మ ట మ సునూ కడ ప ం న ర ల .

మరణ నంతరమ రందర జయనగరమ తర . జయనగరమ నక వలస న మ ట ళ

వం క ల ళ వ, త ళ వ మ య అర ట లకడ నుల , మంత ల వ యశః ర ల

ం . మ ఖ మ అర ట ల లమ ల లమ ను మ య దూ ట మను 1364 నుం ప ం .

ళ ప వన ల త 1257 ల మ డవ జ లనల నవచు ను. చలమ గండ అను ర దు

బట ర దురయ వంశమ నక వల ట తమ నక ం న ర శదమగ చున . ళ వంశ పశ ,

య ద శలమ ర కరమ లక ర తమగ గం పస పహరణమ అను పద వ మ ల

పల ధమ ల గడబ న .

మల య డ

ళ వ నర ంహ యలకడ ళ మల 1495 ల ప య ం ను. గ డ వద జ న

య దమ ల బహమ జగ క త ను మ క ల మ క ల న ను. మ మలక

' జ దయభల ప పపభవ' అను ర దు సం ను. ళ న మ య టక

జయనగరమందు 1260 క ంటల సలమ గలదు. మల న మ ల ఆర ల క ల , ల గ వందల

అశ మ ల గలవ . ఈత సంవత యమ పదమ డ ల బం ర వర ల . ఇందు మ డవ వంత

యల ంచుచుం ను. 1527ల దర జంగ జ న య దమ ల మ ర నునక

డ మరణం ను.

మల య క మ ర డగ య డ ష వ యల ఉత ళ శ దండయ తల (1513-1515)

ల గజప ను ఓ ంచుటక డ ను. ప ప కమమ నక న యల ర

బహ ధమ ల సత ం . య డ క య డ మ యల ప కర ల

వద జ న ర ల మ మ నలను త టను నమ సు ను (వసుచ తమ ).

పయ క మ ర డ ండవ ప మ య మనుమడ దట ంగ క డ మ ధుల . దట

ం య క మ ర డగ ం య డ ళ వ మ యల ల వ ల నుం మ నవప కడ

జ న య దమ ల దు ఖ ను ఓ ం ఆ టను ం ను.

అయ ప య డ

ష యల అల డ మ యల మంత నున అయ ప య డ ( ండవ

య క మ ర డ ) ర మ ణ ట ను ం ను. ల ండ సుల ను అబ ల క త బ (1611)

న మ ం ఆ మ య ను ండ టలను ం ను. ఈత అశ వంత, పరబల మ,

చలమ వరగండ, ఆద దురగర ళ, హత మ వ రగండ అను ప ర దుల గలవ . అయ ప

మనుమడ ండవ ంగ జయనగర నలక యక ఆద , గం ట, కర ల టలను

నపరచు ను. ర కరమ లక ఈత ఆ నమ ల నుం ను.

ల ర మండలమ ల ర న సనమ లబట అర ట ల లమందు ఉదయ ట య డ ,

ర టను మ య డ మ య య డ ంచుచుం .

ళ ంకటరంగ అప య డ

ప న సం: ళ ంకటరంగ అప య డ

త ళ శమ న ర ల మండలమ ల ఇలయరసనం జ ం ళ . ట

లనల ంకటరంగ అప య డ బహ పశంసల ం న జ ం ర .

ర దమ

ర దమ క య ల వంశంల ఒక ధువ ర న మ ణ[1]. క య వంశమ నక ప ర

పఖ త ల టన రవ త. రత శ చ తల జ లను ఏ న మ ణ లల ర దమ ఒకర .

ఈ అసల ర ర ంబ. ఈ తం గణప వ ప త సం నం లదు. అందువలన ర ంబను తన

క మ ర ల ంచు ర ద వ డ మకరణం డ [2]. గణప వ డ తన క మ ర దమ

రవద ప ర ( డద ల ) ం సున త ర ళ క న రభదు ఇ హం డ .

ర దమ ఇదర క మ ల . దక మ మ మ డమ . ఈ మ వ ర . ప త ప ప

ర దుడ . ర దమ ంబ ప పర దు దతత సు య వ పట కం ం . ప పర దునక

అన మ వ డ అ తమ డ ఉం డ క థ. బస జ వ లక వంశం ర

అన మ వ తమ వంశకర ప క ర . ర దమ ండవ క మ ర య మ ను ఇందుల

అన ల వ హం ం . అన ల వ డ ప మ య మ ప .

త ల

క య లల అగగణ న గణప వ తర త 1262 ల ర దమ ' ర దమ ' ర దం

క య మ మ జ ం స అ ం ం . అ ఒక మ ళ లక ల వటం ఓర ల

అ కమం మంత ల ర గ బ ట ర . అ సమయంల ల ర ండ ల ంద, ం ంతం

ంక దట నర ంహ ంద న ... క ట యస అంబ వ డ , క ంగ నర ంహ

క మ ర డ ర నుడ ర గ బ ట ర . ర దమ తన నుల క ఈ ర గ బ టన ట

జయవంతం అణ ం . ర దమ ంబ ఎదు న దండయ తల టల వ య దవ ల

దండయ త అ ద , లక న . య దవ మ వ డ ఓర గల ను మ ట ం డ , అ

ర దమయ దవలను ఓ ం , వ దురం వరక త టం . ల మహ వ డ సం

వ , య ద ప రం మ డ ట సువ ల ం డ . ర దమ క వమత గ ర వ

శ ర వశంబ . గణప వ , ండవ ప పర దు క ఈయ గ ర వ .

ర దమ స యం యస జ ం నట ల ం . Chandupatla (నల ండ) సనం

ఆ రం యస అంబ వ జ న య లల మరణ నట చ త ర ల సు ర .

ర దమ గల ఇతర ర దుల : యగజ స , ఘట దృ .

పఖ త ప క డ మ ల శమ నుం ళ త ద ణ రత శమ సంద ం

ర దమ గ ం , ఆ లన గ ం బహ ధమ ల డ . ట ప వ నుం క య ల

సమ ద రమ గ ం క డ వరమ డ [3].

ండవ ల

ండవ ల దుర తమ డ మ య ండవ బత క మ ర డ .

క ణ ళ క వంశంల ఆరవ కమ త తర త ల అంత సమర ల ర . అందువలన

మంత ల అ క ల స తంత ల పకటంచుక ర . ండవ ల ఇ సమయంల

జ ల దం ఓ ం తన జ స ం డ . ఈ షయ లను హనుమ ండ సనం ంట ం .