KAŞ-KEKOVA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ İÇİN OLASI ...awsassets.wwftr.panda.org/downloads/20170216...FİNANSMANI 10 1.5 RAPoR İÇERİĞİ 12 2. KAŞ-KEKoVA ÖÇKB’NİN FİNANSAL

KAŞ-KEKOVA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ İÇİN OLASI SÜRDÜRÜLEBİLİR FİNANSMAN

MEKANİZMALARI FİZİBİLİTE RAPORU

sea-med Projesİ Teknİk serİsİ

© WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı), İstanbul, Türkiye, Şubat 2017

Tüm hakları saklıdır. Bu yayının herhangi bir bölümü, WWF-Türkiye’nin yazılı izni olmadan yeniden çoğaltılamaz ve basılamaz.

WWF-Türkiye Büyük Postane Caddesi, No:19 Kat:5 Bahçekapı, İstanbul Telefon: 0 212 528 20 30 Faks: 0 212 528 20 40 [email protected] wwf.org.tr

İçerik: Esra Başak Dessane

Danışman: Marie de Longcamp

Yayına hazırlayan: Yaz Güvendi (WWF-Türkiye)

Katkıda bulunanlar: Eray Çağlayan, Yaprak Arda (WWF-Türkiye)

Çeviri: Yasin Karayiğit

Fotoğraflar: © Claudia Amico

Tasarım: Catherine Roberts (WWF-Akdeniz)

Türkçe Uygulama: Ender Ergün

TEŞEKKÜRLER

Ankara’da gerçekleştirilen ve katılımcıları bu raporda ele alınan Türkiye’de koruma altına alınmış bölgeler için sürdürülebilir finansman sağlanmasına ilişkin fırsatlar ve güçlükler konusunda çok değerli katkılar yapmış olan Korunan Bölgeler İçin Sürdürülebilir Finansman/Pilot Kaş-Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi çalıştayının düzenlenmesinde büyük emeği geçen WWF-Türkiye çalışanı Eray Çağlayan, Yaprak Arda ve Nuran Kahya’ya teşekkür etmek isterim. Ayrıca, Ankara ve Antalya’da düzenlenen toplantıların organizasyonunda vermiş oldukları desteklerden dolayı WWF-Türkiye çalışanlarına da teşekkürü bir borç bilirim. Bu raporun hazırlanmasına yardımcı olmak üzere temin ettikleri ayrıntılı belgeler ve diğer kurumsal bilgiler için başta Sn. Güner Ergün olmak üzere Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’nün Ankara’da görev yapan personeli ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’na teşekkürlerimi sunarım.

Değerlendirme sürecinde yapılan görüşmelere iştirak ederek katkı ve görüşleriyle bu raporun içeriğini zenginleştiren ve isimleri Ek II’de yer alan tüm taraflara teşekkür ederim. Türkiye’de Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi (GEF-2) Projesi ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ile Küresel Çevre Fonu tarafından ortaklaşa yürütülen Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi gibi daha önce gerçekleştirilmiş koruma projeleri kapsamında hazırlanmış materyallere de bu raporda yer verilmiştir.

Mevcut sürdürülebilir finansman mekanizmaları, metodolojinin geliştirmesi ve genel olarak fizibilite çalışmasının yürütülmesi konusunda sağlamış olduğu çok kıymetli yardımlar ve gözetim için Sn. Marie de Longcamp’a da şükranlarımı sunarım.

KAŞ-KEKOVA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ İÇİN OLASI SÜRDÜRÜLEBİLİR FİNANSMAN MEKANİZMALARI FİZİBİLİTE RAPORU

Kaş-Kekova ÖÇKB için olası sürdürülebilir finansman mekanizmaları, Türkiye

TEŞEKKÜRLER 2

KISALTMALARLİSTESİ 4

YÖNETİCİÖZETİ 5

1. GİRİŞ 71.1 ÇALIŞMANINAMACI 71.2 SÜRDÜRÜLEBİLİRFİNANSMANINGEREKÇESİ 71.3 METoDoLojİ 91.4 TÜRKİYE’DEKİDKA’LARDâhİLoLMAKÜZEREKA’LARINSÜRDÜRÜLEBİLİR FİNANSMANI 101.5 RAPoRİÇERİĞİ 12

2. KAŞ-KEKoVAÖÇKB’NİNFİNANSALSÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNEİLİŞKİNKURUMSALVEVEYASALÇERÇEVE 13

2.1 ULUSALPoLİTİKALARDADoĞALKAYNAKLARINKoRUNMASI 132.2 MERKEZİBÜTÇEYAPISI 142.3 ALANYÖNETİMINİNYASALVEKURUMSALÇERÇEVESI 16

3. FİNANSALDEĞERLENDİRME 18

4. SÜRDÜRÜLEBİLİRFİNANSMANMEKANİZMALARI 214.1 KAMUSALFoNKAYNAKLARI 214.2 TURİZMLEBAĞLANTILIMEKANIZMALAR 264.3 BoRÇhAFİFLETME 284.4 FoNSAĞLAYANKURULUŞLAR 294.5 DoĞAKoRUMAYAYÖNELIKTEMİNATFoNU 314.6 YARDIMKURULUŞLARIVEÖZELSEKTÖRDESTEĞİ 324.7 EKoSİSTEMhİZMETLERİİÇİNÖDEME 334.8 KARBoNÖDEMELERİ 344.9 TELAFİMEKANİZMALARI 35

5. SoNUÇLARVETAVSİYELER 37

KAYNAKLAR 40

EKLER 43 EKI-KoRUNANALANLARINSÜRDÜRÜLEBİLİRFİNANSMANIÇALIŞTAYIRAPoRU 44 EKII-GÖRÜŞMEYAPILANKIŞILER(MAYIS–hAZIRAN2015) 46 EKIII-TÜRKIYE’NIN10’UNCUKALKINMAPLANI’NDA(2014-2018)YERVERİLEN

ÇEVREKoRUMAILEİLGİLİMADDELER 48

İÇINDEKİLER

4

Sea-MED Projesi Teknik Serisi

KISALTMALAR LİSTESİ

AB Avrupa Birliği

AFD Fransız Kalkınma Ajansı

BAKA Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı

ÇŞB Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

DKA Deniz Koruma Alanı

DKMPGM Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

EHÖ Ekosistem Hizmetleri için Ödemeler

GEF Küresel Çevre Fonu

GIZ Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit

GTHB Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

İGB İş Geliştirme Birimi

IPA Katılım Öncesi Yardım Aracı

IPARD AB Kırsal Kalkınma Programı

KA Korunan Alan

KASAD Kaş Sualtı Derneği

KB Kalkınma Bakanlığı

KTB Kültür ve Turizm Bakanlığı

MedPAN Akdeniz Korunan Alanlar Ağı

OECD Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı

OSİB Orman ve Su İşleri Bakanlığı

ÖÇKB Özel Çevre Koruma Bölgesi

ÖÇKKB Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı

STK Sivil Toplum Kuruluşu

TURMEPA DenizTemiz Derneği

TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu

TÜRSAB Türkiye Seyahat Acentaları Birliği

TVKGM Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü

UDHB Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı

UNDP Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı

WWF Dünya Doğayı Koruma Vakfı

WWF MedPO WWF Akdeniz Program Ofisi

Parasal dönüştürme oranı

1 Amerikan Doları = 2,6 TL

5


1990 yılından beri “Özel Çevre Koruma Bölgesi-ÖÇKB” olarak koruma altında bulunan ve Doğu Akdeniz’de denizel ve karasal biyoçeşitlilik açısından çok önemli bir bölge olma özelliği taşıyan Kaş-Kekova, eşsiz bir kültürel ve arkeolojik mirasa ev sahipliği yapmakla kalmayıp, ekosistem hizmetleriyle de bölgesel ve milli refaha katkıda bulunuyor. WWF-Türkiye, 2014 yılında nihai şeklini alan ÖÇKB Yönetim Planı’nın uygulanması çerçevesinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na (ÇŞB) bağlı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü (TVKGM) ile işbirliği içerisinde çalışıyor.

Kaş-Kekova ÖÇKB’de sağlam bir yönetim ekibine ve başta günlük çalışmalar olmak üzere Yönetim Planı kapsamında belirlenmiş faaliyetlerin yürütülmesi için öngörülebilir finansman kaynaklarına ihtiyaç duyuluyor. Bu çerçevede, işbu raporun amacı Kaş-Kekova’da uzun vadeli çalışmaların yapılabilmesini ve sürdürülebilirliği tesis edecek sürdürülebilir finansman mekanizmalarını incelemektir. Raporla birlikte sunulan Eylem Planı’nda, Kaş-Kekova’nın finansal sürdürülebilirliğini arttırmaya ilişkin uygulanabilir pilot çalışmalara dair önerilere yer verilmiştir.

Raporda kullanılan metodoloji, WWF-Türkiye ve WWF MedPO’da Doğa Koruma Finans Birliği Danışmanı olarak görev yapan Marie de Longcamp tarafından kurgulanmış ve denetlenmiştir. Metodolojide takip edilen adımlar şunlardır: Çeşitli kamu kurumları ile sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra yerel ve bölgesel paydaşların temsilcilerinden oluşan 30 katılımcıya Korunan Alanların Sürdürülebilir Finansmanı başlıklı bir günlük çalıştay yapılması, eldeki tüm mali mekanizmalarının Kaş-Kekova bağlamında uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi ile derecelendirilmesi için uygun bir anketin geliştirilmesi ve ilgili kriterlerin belirlenmesi, Türkiye’deki Korunan Alanların (KA) finansal sürdürülebilirliği konusunda daha önceden gerçekleştirilmiş projelere/araştırmalara ilişkin literatür taraması ve değerlendirmeler dâhil olmak üzere bir dizi finansman mekanizmasının geliştirilmesi için gereken kurumsal, ekonomik ve sosyolojik düzenlemelerin analiz edilmesi, Ankara, Antalya ve Kaş-Kekova’da faaliyet gösteren kamu kurumları, bağışçı kuruluşlar, sivil toplum kuruluşları (STK) ve özel sektör temsilcilerinin fikirlerinin alınması (bkz. Ek II) ve son olarak, belirlenen dört kriter ve alınan fikirler ışığında ilgili finansman mekanizmalarının derecelendirilmesi.

YÖNETİCİ ÖZETİ

6


Raporda Kaş-Kekova’nın finansal sürdürülebilirliğinin değerlendirilmesine ilişkin kurumsal ve yasal düzenlemeler hakkında bilgilere yer verilmiş ve bu düzenlemeler üç ana tema kapsamında analiz edilmiştir: Türkiye’nin ulusal politika, plan ve yatırım programlarında doğal kaynakların korunmasının düşük öncelikli bir husus olarak görülmesi, sistemin merkeziyetçi yapısı nedeniyle bölgede elde edilen gelirlerin bölgede kalması dâhil olmak üzere bölge düzeyinde karar alma olanaklarının çok kısıtlı olması, Yönetim Planı’nı uygulamak için görevli bir yönetim biriminin bulunmaması dâhil olmak üzere saha yönetiminde karşılaşılan yasal ve kurumsal engeller ve süreçte yer alan çok sayıda bakanlık ve makamın bulunması. Rapor aynı zamanda, sahada tekerrür edeceği öngörülen maliyetler ile TVKGM gelirlerine ilişkin ortalama rakamlar dâhil olmak üzere Kaş-Kekova ÖÇKB’nin Yönetim Planı’nın hayata geçirilmesi konusunda bugüne kadar gerçekleştirilen mali değerlendirme çalışmalarına ilişkin kapsamlı bir tablo sunmaktadır.

Raporun ana gövdesinde, Kaş-Kekova Yönetim Planı’nın gereksinimleri ile bunlara ilişkin fizibilite çalışması ışığında olası sürdürülebilir finansman mekanizmaları detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Özet olarak, özellikle sahaya ilişkin yatırım bileşenleri konusunda sağlam bir mali kapasiteye sahip olmaları, köklü ve siyasi açıdan kabul gören bir çerçeve sunmaları nedeniyle geleneksel kamu finansman kaynaklarının en makul finansman mekanizması olduğu ifade edilmiştir. Daha sonra, uluslararası bağışçı kuruluşlar tarafından sağlanan finansmanın, biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetleri ile özellikle iklim değişikliğine ilişkin önceliklere odaklanan fırsatlar sunmaya devam edeceği öngörüsüne yer verilmiştir. Bu çerçevede, Türkiye’nin Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) bağlamında tanımlanan mevcut çevre programının kapsamı, sahanın yönetim hedefleri ile bakanlıkların gerçekleştirmeyi planladıkları bir dizi projenin kesişmesini sağlayacak ölçüde geniştir. Pilot çalışmalar kapsamında uygulanan ve Kaş-Kekova ÖÇKB’nin finansal sürdürülebilirliğinin arttırılmasını hedefleyen Eylem Planı’nın desteklenmesi için uluslararası bağışçı kuruluşlardan finansman talebinde bulunulması önerilmektedir.

Yardım kuruluşları ve özel sektör destek mekanizmaları da Kaş-Kekova’nın sürdürülebilirliği konusunda önemli bir potansiyel barındırmaktadır. Sahada yapılan görüşmeler sırasında, ayni yardım veya yardım amaçlı bağışlar vasıtasıyla Kaş-Kekova Yönetim Planı’nın bazı bileşenlerinin finanse edilmesine katkıda bulunabilecek konumda bulunan ve özel sektörde faaliyet gösteren çok çeşitli paydaşların temsilcilerinin bu konuyla samimiyetle ilgilendikleri ve bu çerçevede gereken motivasyona sahip oldukları gözlemlenmiştir. Söz konusu mekanizmaları kullanarak Turizmle Bağlantılı Mekanizmaların pilot olarak uygulamaya konması ve ziyaretçilerin gönüllü olarak yaptığı katkılara paralel bir fonun oluşturulması önerilmektedir.

Kaş-Kekova’da ekonomiye yön veren unsurlar turizm ve emlak sektörleridir ve bu sektörler bölgenin sahip olduğu değerlerle doğrudan ilişki içerisindedir. Bu nedenle, doğal kaynakların sürdürülebilirliği yalnızca yerel ve bölgesel ekonomi için büyük önem taşımakla kalmayıp aynı zamanda Kaş ve ÖÇKB deyince akla gelen eşsiz ve tabiatla iç içe turizm bölgesinin de en önemli özelliğini oluşturmaktadır. Turizm esaslı mali araçlar vasıtasıyla başarılı sonuçlar elde edilebilmektedir. Bu kapsamda, özellikle gönüllü yardımların çoğaltılması önerilmektedir.

Doğal kaynakların korunmasına ilişkin vakıf fonları, Ekosistem Hizmetleri için Ödemeler (EHÖ), telafi mekanizmaları ve karbon ücretlendirmeleri gibi diğer mali araçlar da belirli bir oranda mali potansiyele sahiptir. Ancak, Türkiye’deki kurumsal ve yasal unsurların durumu, bu araçların Kaş-Kekova’da yerel olarak uygulanmasına elverişli değildir.

7


1.1 ÇALIŞMANIN AMACIAntalya ili sınırları içerisinde yer alan Kaş-Kekova, 90/77 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, 1990 yılından beri “Özel Çevre Koruma Bölgesi” statüsü taşımaktadır (TVKGM 2015). Batı’da Limanağzı-Fener burnundan, Doğu’da Kekova Adalarına kadar uzanan ÖÇKB, 107 km uzunluğundaki kıyı şeridi ile 166 km2lik deniz alanından ve 92 km2lik karasal alandan oluşmaktadır (Demir 2011).

Deniz Koruma Alanının (DKA) mali açıdan ve işleyiş bakımından kendi kendine yeter bir hale gelmesine yardımcı olmak amacıyla WWF Akdeniz Program Ofisi (WWF MedPO) öncülüğünde yürütülen “Akdeniz’deki Deniz Koruma Alanlarında Sürdürülebilir Ekonomik Aktiviteler” projesi (SEA-Med) kapsamında, altı Akdeniz ülkesindeki sekiz DKA’dan biri olan Kaş-Kekova’da desteklenmektedir.1 2014-2017 yılları arasını kapsayan projenin temel hedeflerinden biri de pilot sahalarda uzun vadeli çalışmalar yapılmasına ve sürdürülebilirliğin sağlanmasına odaklanan finansman mekanizmalarının incelenmesidir. Bu çerçevede WWF-Türkiye, Yönetim Planı’nı paydaşların etkin katılımıyla uygulamak, sahanın yönetişimini güçlendirmek, yerel turizm işletmeleri ve zanaatkâr balıkçılarla birlikte çalışarak iyi yönetim uygulamaları geliştirmek ve tabi kaynakları temel alan turizm girişimlerinin benimsenmesini sağlamak için işletmeler arası paylaşımı teşvik etmek amacıyla, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde çalışmaktadır.

İşbu raporun amacı Kaş-Kekova ÖÇKB için olası sürdürülebilir finansman mekanizmalarına ilişkin bir fizibilite değerlendirmesi yapmaktır. Bu kapsamda şu çalışmalar gerçekleştirilmiştir:

• Yönetim Planı’nda ifade edilen ihtiyaçların karşılanmasında kullanılabilecek mevcut ve muhtemel sürdü-rülebilir finansman mekanizmalarının tespit edilmesi (hem DKA’dan elde edilen gelirlerin yükseltilmesi hem de mevcut maliyetlerin karşılanması),

• Bu mekanizmaların gerçek potansiyelinin analiz edilmesi,

• Sürdürülebilir finansman mekanizmalarına ilişkin pilot uygulamaların başlatılabilmesi için somut eylem önerilerinin sunulması.

1. GİRİŞ

1 SEA-Med Projesinin, Kaş-Kekova’da gerçekleştirilmiş olan MedPAN Güney projesinin devamı niteliğinde olduğu söylenebilir; zira, bu proje kapsamında, DKA’nın denizel bölümüne yönelik saha Yönetim Planı hazırlanmıştır (daha fazla bilgi için www.panda.org/mediterranean adresini ziyaret ediniz).

8


Denizel ve karasal biyolojik zenginliği ile kültürel ve arkeolojik mirasının yanı sıra, Kaş-Kekova ÖÇKB sahip olduğu ekosistem hizmetlerinin bölgesel ve ulusal refaha yaptığı katkı nedeniyle de büyük bir öneme sahiptir (WWF-Türkiye 2014; Başak 2013). Biyoçeşitlilik açısından, Türkiye’nin Doğu Akdeniz kıyıları Batı Akdeniz kıyılarına kıyasla daha bakirdir. Bu anlamda, Kaş-Kekova ÖÇKB’nin denizel alanı Doğu Akdeniz’in en zengin bölgelerinden biridir. Aynı şekilde, Likya yolu ile birbirine bağlanan Andifli ve Simena antik kentleri ve liman-larına ev sahipliği yapan DKA, en çok da Kekova Adalarındaki batık kentle ün kazanmıştır. Ekosistemlerin doğrudan ve dolaylı faydaları yerel, bölgesel ve ulusal ölçeklerde ekonomiye refah ve katkı sağlamaktadır: Turizm ve tarım faaliyetleri Kaş-Kekova’nın sosyoekonomik yapısının temelini oluştururken, en önemli gelir kaynağı olan dalış etkinlikleri, tekne turları ve balıkçılık da ekosistemin yaşama gücüyle doğrudan bağlantı-lıdır. Kaş-Kekova’nın denizel, kıyısal ve karasal ekosistemleri, kıyı şeridi koruma, atık ıslahı, karbon gömme ve doğal yaşam alanı gibi bir dizi ekolojik hizmet de sunmaktadır.

Bölgenin denizel biyoçeşitliliği, WWF-Türkiye’nin sürekli izleme çalışmaları kapsamında ayrıntılı bir biçimde bel-gelendirilmiştir: 2002 yılından bu yana bölgede 1000’den fazla deniz canlısı türü tespit edilmiştir; bu özelliğiyle böl-ge, Doğu Akdeniz’in en zengin alanlarından biridir (WWF-Türkiye 2014). Denizel alan aynı zamanda, orfoz, lahoz ve fangri gibi ekonomik açıdan değerli balık türlerinin yavrulama, beslenme ve toplanma alanlarına sahip olması bakımından da önemlidir (WWF-Türkiye 2014).

Benzer şekilde, ÖÇKB’nin karasal biyoçeşitliliği de incelenmiştir. Alanın arazi yapısının yaklaşık %90’ı doğal bitki örtüsünden (ÖÇKB’nin %82,4’ü ormanlar ile kaplıdır), geri kalan %10’luk bölümü ise çoğunluğu tarımsal araziden, küçük bir kısmı ise insan yerleşimlerinden oluşmaktadır (AKS Planlama Mühendislik 2010). ÖÇKB’de 187 bitki türüne ve 51 familyadan toplam 272 türe ve alt türe rastlanmıştır. Bu türlerden 26’sı ise Türkiye’de bulunan endemik türlerdir (AKS Planlama Mühendislik 2010). Ayrıca, çalışma, ÖÇKB’de 20 memeli ve 96 kuş türünün bulunduğunu ortaya koymaktadır.

ÖÇKB’nin 2014 yılında tamamlanan Deniz Yönetim Planı, bölgenin denizel alanını etkileyen uzun vadeli kararlara ilişkin bir çerçeve sunmaktadır. Deniz yönetimi planlaması süreci sonunda alanın vizyonu, ideal hedefleri, uygulama hedefleri ve faaliyetlerinin tanımlandığı beş yıllık (2014-2017) eylem planı hazırlanmıştır. Kaş-Kekova Yönetim Planı’nda, bölgenin biyoçeşitliliğinin korunması konusunda belirlenmiş hedefleri sür-dürülebilir kılmak için mutlaka atılması gereken adımlara yer verilmiştir. Bu kapsamda, dört temel koruma programı öngörülmüştür:

1. Kaş-Kekova ÖÇKB’de deniz ve kıyı ekosistemini olumsuz etkileyen sıvı ve katı atık kirliliğinin beş yıl sonunda en aza indirilmesi, 2. Kaş-Kekova ÖÇKB’deki denizel ve karasal yaşam alanlarının beş yıl sonunda sağlıklı hale getirilmesi,3. Kaş-Kekova ÖÇKB koruma önceliği ve sürdürülebilir gelişiminin sağlanması,4. Kaş-Kekova ÖÇKB’nin katılımcı şekilde ve tek elden yönetiminin sağlanması.

Bu temel hedeflerin altında yer alan uygulama hedefleri ve özel faaliyetler ise bölgenin mali ihtiyaçlarının bel kemiğini oluşturmaktadır.

1.2 SÜRdÜRÜLEbİLİR FİNANSMANIN GEREKçESİDKA’ların yaşam alanlarını, türleri ve ekolojik işlevleri etkili bir biçimde koruyabileceğine, biyoçeşitliliğin ve denizel üretkenliğin onarılması, korunması ve güçlendirilmesi ile bugünün ve yarının nesillerinin deniz ve kıyı kaynakları ve hizmetlerinden faydalanmasında hayati bir rol oynadığına işaret eden kanıtların sayısı her geçen gün artmaktadır. WWF tarafından kısa süre önce gerçekleştirilen bir çalışma, DKA ağlarının küresel düzeyde genişletilmesi ile elde edilebilecek ekonomik dönüş oranının değerlendirilen senaryoların tamamında %24’e ulaşabileceğini göstermiştir. Diğer bir deyişle, DKA’ların oluşturulması için yapılan yatırımlarda kullanılan her bir Amerikan Doları, örneğin doğrudan istihdam yaratılması, kıyı koruma veya balıkçılık faaliyetlerinin arttırılmasına yardımcı olarak maliyetlerin üç katı oranında kâr edilmesini sağlamaktadır (Reuchlin-Hugenholtz ve McKenzie 2015).

Hâlihazırda resmi olarak DKA statüsü taşıyan Kaş-Kekova ÖÇKB de bu konuda bir istisna değildir. Kaş-Kekova’daki biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetlerinin bazı bileşenleri ve bu bileşenlerin yerel kalkınma dina-mikleri üzerinde meydana getirdiği çeşitli olumlu etkiler, ‘Plan Blue’ tarafından Akdeniz’de gerçekleştirilen pilot uygulama niteliğindeki bir vaka analiz çalışması kapsamında incelenmiştir (Başak 2013). Bu çalışmada, araştırmanın gerçekleştirildiği tarihte seçilen ekosistem hizmetlerinin tahmini değerinin yaklaşık 811 milyon avro, park yönetimi için yapılan tahmini mali harcamaların da 6 milyon avro civarında olduğu ifade edilmiştir.

9


Ekosistemin sağladığı doğrudan ve dolaylı faydalar ile DKA’nın biyoçeşitliliğinin korunması için yapılan har-camalar arasındaki farkın orantısız olduğu görülmektedir.

‘Plan Bleu’ tarafından gerçekleştirilen araştırmada da görüldüğü üzere, Kaş-Kekova ÖÇKB’de yalnızca balıkçılık, turizm, dalış, günlük tekne turları ve karbon gömme faaliyetlerinden sağlanan faydalar bile bölgenin biyoçeşitliliği ve bu çeşitliliğin sürdürülebilir kılınmasınayatırım yapılması için yeterlidir. Daha da önemlisi, mevcut Deniz Yönetim Planı’nda, belirlenen faaliyetlere yönelik olası finansman kaynaklarının acilen incelen-mesi gerektiğinin altı çizilmektedir.

Ancak, bu yatırımlardan geri dönüş sağlanabilmesi için, Kaş-Kekova ÖÇKB gibi bir DKA’da başta günlük faaliyetler olmak üzere Yönetim Planı’nın uygulanması için sağlam bir yönetim ekibine ve öngörülebilir finans-man kaynaklarına ihtiyaç vardır. Fakat bu ihtiyaçlar Kaş-Kekova ÖÇKB’de bugüne dek karşılanamamıştır. Zira bölgede yürütülen çalışmaların çoğu, azalmaya başlayan uluslararası proje fonları ile merkezi kamu finansmanına bel bağlamaktadır. Bölgenin yönetimsel ve kurumsal yapısının da güçlendirilmesi gerekmektedir.

Kaş-Kekova’da öngörülebilir ve istikrarlı finansman mekanizmalarının hayata geçirilmesi, alandaki yönetim mercilerinin mevcut Yönetim Planı’nı bile geride bırakacak uzun vadeli planlama yapmasını sağlayacak ve hem biyolojik çeşitliliğin korunması hem de sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasını hedefleyen mali kaynakların devamlılığını temin ederek genel paydaş desteğini arttıracaktır. Yönetim Planı’nın hazırlandığı dört yıllık süreç boyunca çalıştayların gerçekleştirilmesi, yerel aktörlerin yanı sıra yerel ve bölgesel idare temsilcileriyle görüşmeler yapılması, Kaş-Kekova’da hâlihazırda oturmuş bir paydaş katılımı ve desteği sağlamıştır. Ayrıca, kıyıları etkileyen yeni imar tehditleri (Çukurbağ yarımadasında yeni plajların kurulması için kıyının yerel yaşam alanlarının dönüştürülmesi), artan kullanım ve nüfus baskıları (özellikle DKA’nın Kekova kısmına Demre çıkışlı çok sayıda günübirlik tekne turunun düzenlenmesi ve Kaş ile Demre’de atık bertarafı konu-sundaki endişeler) hem kısa hem de uzun vadeli ihtiyaçlara derhal yanıt verebilecek mali araçlara gereksinim duyulduğunu göstermektedir.

1.3 METodoLojİBu çalışmada kullanılan metodoloji, WWF MedPO’da Doğa Koruma Finans Birliği Danışmanı olarak görev yapan Marie de Longcamp tarafından kurgulanmış ve Doğa Koruma Finans Birliği Ulusal Danışmanı Esra Başak Dessane ile WWF-Türkiye ve WWF MedPO ekipleri tarafından Kaş-Kekova bağlamına uyarlanmıştır.

Benimsenen yaklaşım, aşağıdaki dört kilit sorunun yanıtını arayan ‘Görev Tanımları’nda (bkz. Ek IV) ayrıntılı bir şekilde açıklanan üç aşamadan oluşmaktadır:

1. Hangi alanlarda sürdürülebilir finansmana ihtiyaç duyulduğu anlaşılmış mıdır?

2. Ne için finansman sağlanacağı açık mıdır?

3. Finansman sisteminin desteklenmesi için gereken kurumsal düzenlemeler nelerdir?

4. Uygulanabilir nitelikteki uzun vadeli finansman mekanizmaları nelerdir?

Odak noktası yerel paydaşların kapasitesinin geliştirilmesi olan proje kapsamında çok sayıda kişinin görüşünün alınması hedeflenmiştir. Geçmiş tecrübeler, uzun vadeli finansman mekanizmalarının başarılı bir biçimde geliştirilmesi için paydaşların bu konuda yürütülen çalışmaları sahiplenmesi ve çalışmalara ilgi göstermesi gerektiğine işaret etmektedir.

Metodolojinin ilk basamağı kapsamında, WWF-Türkiye Korunan Alanların Sürdürülebilir Finansmanı başlıklı bir günlük bir çalıştay düzenlemiştir ve eğitim Marie de Longcamp tarafından verilmiştir. 25 Mart 2015 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilen eğitimde, çeşitli kamu ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin yanı sıra yerel ve bölgesel paydaşlara sürdürülebilir finansman mekanizmalarına ilişkin geniş bir yelpaze ve bu alandaki vaka çalışmaları sunulmuştur.

Eğitim sırasında, sürdürülebilir finansman mekanizmalarına ilişkin fizibilite değerlendirmesi gerçekleştirilirken takip edilecek yol haritasının paylaşılmasının ardından, Kaş-Kekova’da hayata geçirilebilecek uygun mekanizmalar konusunda tüm katılımcıların iştirak ettiği bir beyin fırtınası çalışması yapılmıştır. İlk aşamada ‘dikkate değer’ bulunan uzun vadeli finansman mekanizmaları şunlardır: 1) Kamu kuruluşlarıyla bağlantılı mekanizmalar ve uluslararası bağışçı kuruluşlar, 2)

10


turizm gelirlerinin bağımsız şekilde yönetilmesine ilişkin yöntemler bulma konusunda istekli turizmle bağlantılı mekanizmalar ve 3) özel sektör olanakları en yüksek potansiyele sahip mekanizmalar olarak tespit edilmiştir (Eğitim raporunun Türkçe nüshası Ek I’de sunulmuştur).

Metodolojinin ikinci basamağında, tespit edilen finansman mekanizmalarının Kaş-Kekova ÖÇKB bağlamındaki uygulanabilirliğini değerlendirmek ve derecelendirmek için uygun bir anket oluşturulmuş ve kilit kriterler belirlenmiştir. Bu çerçevede, dört kriter kullanılmıştır: Kurumsal ve yasal çerçeve, talep, mali potansiyel ve Yönetim Planı’nın hedeflerine ulaşmak. Aşağıda bu kriterlere ilişkin açıklamalara yer verilmiştir:

Kriterler Açıklama

Kurumsalveyasalçerçeve

Ulusalpolitikalar,düzenlemelerveprosedürler,ilgilifinansmanmekanizmasınave/veya(mevcutdeğilse)bumekanizmanıngeliştirilmesineneölçüdeimkantanımaktadır?

TalepGörüşülenpaydaşlar,sözkonusumekanizmaya/laragerçektenihtiyaçduyulduğunudüşünmektevedilegetirmektemidir?

Malipotansiyel Mekanizmasayesindeeldeedilecekgelirnedereceönemlidir?

YönetimPlanı’nınhedeflerineulaşmak Mekanizma,YönetimPlanı’nınhedefleriyleuyumlumudur?

Metodolojinin üçüncü basamağında ise, çeşitli finansman mekanizmalarının geliştirilmesi için gerek duyulan kurumsal, ekonomik ve sosyolojik düzenlemeler analiz edilmiştir. Konuya ilişkin ayrıntılı bir literatür taraması yapılmış ve başta deniz ve kıyı KA’ları olmak üzere Türkiye’deki KA’ların finansal sürdürülebilirliğini ele alan önceki projeler ve/veya araştırma raporları incelenmiştir. Daha sonra, 2015 yılının Mart ve Haziran ayları arasında önce Ankara daha sonra da Antalya ve Kaş-Kekova’daki kamu kuruluşları, bağışçı kuruluşlar, STK’ler ve özel sektörde kilit mevkilerde görev yapan kişilerle görüşülmüştür. Ankara’da gerçekleştirilen ilk görüşmelerde, saha düzeyinde ele alınan metodolojik sorular arasında bir eleme yapılmıştır. Görüşme yapılan kişilerin tam listesi Ek II’de sunulmuştur.

Dört kriter ve görüşmeler temelinde, her bir finansman mekanizması (0 -> hiç tercih edilmeyen ve 3 -> en çok tercih edilen olmak üzere) derecelendirilmiş ve değerlendirilmiştir. Buna göre, işbu raporda yer verilen öneriler, Kaş-Kekova ÖÇKB’nin yönetiminde kullanılan gelirleri resmi veya gayri resmi yollarla arttırabilecek çeşitli finansman mekanizmalarının sahip olduğu potansiyelin kapsamının belirlenmesi amacıyla yürütülen ayrıntılı bir çalışma sonucunda hazırlanmıştır.

1.4 TÜRKİYE’dEKİ dKA’LAR dâhİL oLMAK ÜZERE KA’LARIN SÜRdÜRÜLEbİLİR FİNANSMANI

Pek az sayıda uzmanın çalışmalar yaptığı bir konu olan KA’ların sürdürülebilir finansmanı Türkiye’de görece yeni bir alandır. Belirli kara ve deniz KA’larının2 yöntemi konusunda ilerleme sağlanması amacıyla bir dizi doğal kaynak değerleme ve muhasebe çalışması yürütülmüş olsa da, KA’larla ilgilenen kamu kurum ve makamları (Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü-DKMPGM, TVKGM ve diğer kurumlar) düzenleyici önlemlerle desteklenen işlevsel sürdürülebilir finansman mekanizmalarının kurulması için bu çalışmalardan elde edilen sonuçlara başvurmamıştır. Yine de, bu alanda gerçekleştirilmiş en önemli çalışmalardan bazılarının bulgu ve önerilerinin altını çizmekte fayda vardır.

2 KA’larda karar alma mekanizmalarının iyileştirilmesini ve/veya iş geliştirme faaliyetlerinin başlatılmasını amaçlayan ekosistem hizmetleri ve biyolojik çeşitlilik değer biçme çalışmalarına ilişkin bazı örnekler: Yıldız Dağları (Moran 2009), Kaçkar Dağları (Başak 2009), Küre Dağları MP (Bann 2010), Sultan Sazlığı MP (DKMPGM 2012), Türkiye’nin DKA Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi’nin 6 pilot bölgesi (Bann ve Başak 2013), Bolu Ormanları (Dünya Bankası 2015).

11


Türkiye’nin KA sistemi kapsamında sürdürülebilir finansman konusunu ele alan önemli projelerden birisi 2000-2004 yılları arasında yürütülmüş olan GEF 2 projesidir (Dünya Bankası 2010). Projenin bileşenlerinden biri;, biyoçeşitliliğin korunmasına ilişkin dört örnek bölgedeki -Camili Ormanları, Sultan Sazlığı Milli Parkı, Köprülü Kanyon Milli Parkı ve İğneada Ormanları- koruma girişimlerine destek olacak finansman mekanizmalarının incelenmesi dâhil olmak üzere biyoçeşitliliğin korunmasına ilişkin ulusal çerçevenin güçlendirilmesiydi.

Proje kapsamında, sürdürülebilir finansman ve yönetim planlaması alanlarında şu faaliyetler gerçekleştirilmiştir:

• Mevcut kaynakların tespit edilmesi, hâlihazırda elde edilen gelirlerin belirlenmesi ve belirli yönetim adımlarının atılmasının maliyeti dâhil olmak üzere mevcut bütçeye ilişkin bilgilerin incelenmesi ve analiz edilmesi,

• Parklara ait mevcut gelir toplama ve paylaşma politikalarının incelenmesi ve gelecekte uygulanabilecek sistemlere ilişkin seçeneklerin belirlenmesi,

• Koruma Alanı Yönetim Birimlerinin gelir elde etme fırsatlarının desteklenmesi için ulusal düzeyde gereksinim duyulabilecek kurumsal ve yasal değişikliklerin tespit edilmesi, araştırmadan elde edilen bulgular, sonuçlar ve öneriler ile yasal bileşenler arasında paralellik sağlanması,

• KA’ların değerine ilişkin bilinci arttırmak ve parklar için alternatif finansman kaynakları bulmak amacıyla, park yetkilileri ve devletin karar alma organları ile özel sektör arasındaki iletişim mekanizmalarının güçlendirilmesi dâhil olmak üzere KA’ların ulusal düzeyde finanse edilmesini sağlamak için diğer seçeneklerin analiz edilmesi.

Ayrıca, iş planlama ve ekonomik değerleme konularında eğitim düzenlenmiş ve bu eğitimde katılımcılar Köprülü Kanyon Milli Parkı için bir iş planı şablonu geliştirmiştir (Chemonics Int. Inc. 2004). GEF-2 analiz çalışmasından elde edilen temel bulgular ışığında, anayasada Türk idaresinin ‘merkezi ve bölgesel’ olarak tanımlandığını ve bu nedenle “DKMPGM’yi ademi merkeziyetçi bir yapıya kavuşturmak üzere herhangi bir değişikliğin yapılmasının güç, yerel yönetim kurullarının oluşturulmasının ise neredeyse imkansız olduğu” sonucuna varılmıştır (Chemonics Int. Inc. 2004).

2009 yılında, Kafkaslardaki KA’ların Sürdürülebilir Finansmanı çalışması kapsamında, Türkiye’deki ulusal KA sistemine not vermek üzere Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Sürdürülebilir Finansman Puan Kartı doldurulmuştur (Thomas 2009). Ulusal KA sistemleri için özel olarak tasarlanmış puan kartının amacı, KA finansman sisteminin önemli yanlarını (hesaplarını ve yapısal temellerini) araştırmaları ve kayıt altına almalarında devletlere, bağışçı kuruluşlara ve STK’lere yardımcı olarak hem sistemin mevcut durumunu açıklamak hem de mali durumunda iyileşme sağlanıp sağlanmadığını göstermektir.

O dönemde, puan kartı eski Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesindeki 1) DKMPGM’nin milli parklar bölümü ve Milli Parklar, 2) Avcılık ve Yaban Hayatı Dairesi ve 3) Sulak Alanlar Dairesi adına doldurulmuştur. Ayrıca, önceden münferit bir yönetim kurumu olarak faaliyet gösteren eski Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı (ÖÇKKB) için ayrı bir puanlandırma yapılmıştır. O dönemde ÖÇKKB’nin kendi fonunu kendi yönettiği ve dönemin yasal, düzenleyici ve kurumsal çerçevelerinin KA’ların gelirlerini kendi ellerinde tutmasına izin veren mekanizmaların hayata geçirilmesine engel teşkil etmediği dikkate alınarak, ÖÇKKB mali karneden alınabilecek en yüksek puan üzerinden %58’lik bir not almıştır. Bu not Türkiye’de değerlendirmeye katılan doğa koruma kurumları arasındaki en yüksek not olmuştur.

WWF MedPO tarafından koordine edilen Akdeniz Korunan Alanlar Ağı (MedPAN) Güney projesi çerçevesinde, Haziran 2010’da DKA’ların sürdürülebilir finansmanına ilişkin iki günlük bir çalıştay düzenlenmiştir. Bu eğitime; ÖÇKKB, Çevre ve Orman Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, WWF ve IUCN- Dünya Doğayı Koruma Birliği personeli katılmıştır (Çevre ve Kalkınma Grubu 2010). Eğitimde katılımcılar KA’lara fon dağıtımına ilişkin sistemi masaya yatırmış, bazı yasa değişiklikleri dâhil olmak üzere olası adımları irdelemiş ve aşırı merkeziyetçi sistem nedeniyle belirli sürdürülebilir finansman mekanizmalarının hayata geçirilmesinde karşılaşılabilecek engelleri tartışmıştır (günümüzde de geçerliliğini korumaya devam ettiği için bu hususlar kurumsal ve yasal çerçeveyi ele alan 2. Bölüm kapsamında incelenmiştir). ÖÇKKB’nin değerlendirmelerine göre en uygulanabilir sürdürülebilir finansman seçenekleri de eğitimde ele alınmıştır.

12


Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından finanse edilen Türkiye’deki Orman Koruma Alanları Yönetiminin Güçlendirilmesi Projesi (GEF MSP PIMS 1988) vasıtasıyla, Küre Dağı Milli Parkı’nı (KDMP) ve çevresini kapsayan bir iş planının hazırlanmasında eski Çevre ve Orman Bakanlığı’na destek olunmuştur. Bu kapsamda, Küre Dağı Milli Parkı ve çevresinin ekonomik değerine ilişkin bir ön değerlendirme yapılmış, bölgeye uygun sürdürülebilir finansman seçenekleri gözden geçirilmiş, park ve çevresi için bir iş planının geliştirilmesi amacıyla öneriler sunulmuş ve bu planın Türkiye’nin çeşitli yerlerindeki sekiz orman bölgesinde uygulanması sağlanmıştır. Ayrıca, 19 kamu personeline iki günlük bir eğitim verilmiştir (Bann 2010).

Türkiye’deki deniz ve kıyı alanlarının finansal sürdürebilirliği konusunda yürütülmüş bir diğer önemli proje de yine GEF tarafından finanse edilen, DKMPGM ve Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ile işbirliği içerisinde TVKGM tarafından hayata geçirilen ve UNDP Türkiye’nin uygulayıcı kuruluş olarak görev aldığı “Türkiye’nin DKA Sisteminin Güçlendirilmesi (2010-2014) Projesi “dir.

Projenin amacı, deniz ve kıyı koruma alanlarına ilişkin ulusal sistemin yaygınlaştırılmasına destek olmak ve bu sistemin yönetimsel etkililiğini arttırmaktır. Proje ile üç ana sonuca ulaşılması hedeflenmektedir: Mevcut Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının daha etkin yönetimi ve yeni deniz ve kıyı koruma alanlarının kurulmasına öncelik vermek için sorumlu kurumların ihtiyaç duyduğu kurumsal yapının ve kapasitenin güçlendirilmesi; Deniz ve Kıyı Koruma Alanları için finansal planlama ve yönetim sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması ile etkin iş planlamasının, yeterli düzeyde gelir üretiminin ve maliyet etkin yönetiminin sağlanması ve Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının çok amaçlı kullanım alanlarında, ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesi ve yönetimi için kurumlar arası koordinasyonun sağlanması.

Proje kapsamında, projenin altı pilot bölgesi arasında Yönetim Planı’na sahip olan iki DKA olarak Foça ve Gökova ÖÇKB’lerine ait iş planları geliştirilmeye çalışılmıştır. Geçici iş planları bu iki DKA’nın yönetiminden doğacak muhtemel maliyetler ve o dönemin bütçeleri dikkate alınarak tespit edilen finansman uçurumuna ilişkin bilgi sunmuştur. Ancak, 2011 yılında bakanlığın yeniden yapılandırılması nedeniyle bu konuda herhangi bir adım atılmamıştır. Bu iki ÖÇKB’ye temin edilen fon miktarının, o dönemin koşullarında temel koruma iş ve uygulamalarının yürütülmesi için yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Diğer ÖÇKB’lerde olduğu gibi, koruma düzeyinin en ideal hale getirilmesi için finansmana ihtiyaç duyulduğu görülmüştür.

Kısacası, önemli sayıda koruma projesi, sürdürülebilir finansman ve Türkiye’deki KA’lar ve DKA’ların sürdürülebilir yönetimine ilişkin iş planlama konularını ele almış ve bu projeler çerçevesinde ilgili kamu ve STK çalışanının ekosistem hizmetleri değerleme, sürdürülebilir finansman mekanizmalarını değerlendirme ve iş planı uygulama konusundaki kapasitelerinin güçlendirilmesi için pek çok eğitim ve çalıştay düzenlenmiştir. Ne yazık ki eşgüdüm eksikliği, bakanlıklarda meydana gelen siyasi ve yapısal değişimler gibi bir dizi etken nedeniyle, bu gayretlerin pek azının devamı gelmiş ve çok küçük bir kısmı tamamlanan iş planları gibi çıktıları bulunan somut uygulamalara dönüşmüştür.

1.5 RApoR İçERİĞİİşbu rapor beş bölümden oluşmaktadır. 2. Bölümde, genel olarak Türkiye’deki KA’ların sürdürülebilir finansmanına dair kurumsal ve yasal çerçeveye ilişkin arka plan bilgisi sunulmuştur. 3. Bölümde, Kaş-Kekova ÖÇKB’nin Yönetim Planı’nın uygulanması kapsamında şimdiye kadar gerçekleştirilen mali değerlendirmede gelinen nokta anlatılmıştır. 4. Bölümde, Kaş-Kekova’da uygunluk ve uygulanabilirlikleri temelinde muhtemel sürdürülebilir finansman mekanizmalarına ilişkin ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir. Son olarak 5. Bölümde bölgede hayata geçirilmesi tavsiye edilen temel öneriler ve somut eylemler aktarılmıştır.

13


Bu bölümde, Kaş-Kekova’nın finansal sürdürülebilirliği değerlendirilirken dikkate alınması gereken kurumsal ve yasal hususlar üç başlık altında analiz edilmiştir:

• Ulusal politika, plan ve yatırım programlarında doğal kaynakların korunmasının düşük öncelikli bir husus olarak görülmesi,

• Sistemin merkeziyetçi yapısı nedeniyle bölgede elde edilen gelirlerin bölgede kalması dâhil olmak üzere bölge düzeyinde karar alma olanaklarının çok kısıtlı olması,

• Yönetim Planı’nı uygulamakla görevli bir yönetim biriminin bulunmaması dâhil olmak üzere alan yönetiminde karşılaşılan yasal ve kurumsal engeller ve süreçte yer alan çok sayıda bakanlık ve makamın bulunması.

2.1 ULuSAL poLİTİKALARdA doĞAL KAYNAKLARIN KoRuNMASIDoğal kaynakların korunmasından sorumlu merkezi organlardan Kalkınma Bakanlığı (KB), ulusal kalkınma politika ve planlarının hazırlanmasının yanı sıra doğal kaynaklarla bağlantılı tüm sektörlere ilişkin yatırım programlarının geliştirilmesinde kilit rol oynar. KB’nin görevi, ulusal kalkınma planları ile makro düzey sektörel politika ve programlar geliştirmek, tabi kaynaklarla ilgili projelere yatırım fonları tahsis etmek ve yatırımlarda kaydedilen ilerlemeyi izlemektir (Dünya Bankası 2014).

Kalkınma ve yatırım öncelikleri, ülkenin lokomotif sektörlerini temel alan makro düzeydeki ulusal kalkınma planlarında tanımlanır. Bu nedenle, çevre ve doğanın korunmasında kilit öneme sahip olan bütünleşik düşünme ve planlama unsurlarına genellikle gereken önem verilmemektedir. Diğer bir deyişle, çevre konusu farklı ulusal plan ve politikaların önemli bir parçası haline gelmekten henüz çok uzaktır. Örneğin, Türkiye’nin Onuncu Kalkınma Planı’nda (2014-2018) çevrenin korunması ve farklı sektörlerde sürdürülebilirliğin entegrasyonunun sağlanmasına ilişkin atılacak adımlar başlığı altında çok genel ve kesin taahhüdü bulunmayan birkaç politikadan söz etmekten öteye gidilmemiştir (bkz. Ek III).

2. KAŞ-KEKoVA ÖçKb’NİN FİNANSAL SÜRdÜRÜLEbİLİRLİĞİNE İLİŞKİN KuRuMSAL VE YASAL çERçEVE

14


Özellikle 2000’li yılların başından beri, Türkiye’nin hızla büyüyen ekonomisi giderek bozulmakta ve tükenmekteki çevresel ve doğal kaynaklar üzerinde olumsuz etkilere yol açmıştır (Dünya Bankası 2014). Ekonomik büyüme, artan nüfus, 2007’deki mali krizin atlatılmasından sonra ülkede yaşanan ve giderek artan enerji yoğunluğu ile çevresel etki değerlendirme ve uygulama süreçlerindeki ihmalkârlıklar arasındaki karşılıklı ilişki, kalkınma önceliklerinde çevre ve tabiat kaynaklarının yönetimi hususunun dikkate alınmadığına işaret etmektedir (Dünya Bankası 2014). Kutu 1’de devlet-çevre dinamikleri özetlenmektedir.

Kutu 1: Türkiye’nin devlet politikaları ve çevreTürkiye’dekiKA’larınmevcutdurumunutamolarakanlayabilmekiçin,devletileçevrearasındakidinamiklereilişkingenelbirçerçevesunmakfaydalıolacaktır.Sonyirmi-otuzyıldır,sermayebirikimiveithalatdesteğinitemelalanneoliberalbirprogramizleyenhükümet,çevreninzarargörmesipahasınadaolsaekonomikkalkınmanınsağlanmasıkonusundasertbirpolitikauygulamaktadır(Khan2013).hükümetinekonomikbüyümemodelinin ikiayağıbulunmaktadır:Tüketicikredilerivekamumallarınınticarileştirilmesiyoluylaeldeedilenmuazzamkiragelirleri(YeşilyurtGündüz2015).Kaynaklarıntüketilm-esineodaklananpolitikalarve“devletindesteklediği(hattaöncülükettiği)inşaatbalonu”tümtoprakları,nehirleri, dağları, tarımarazilerini, tarihi yapıları, ormanları vemilli parklarıetkilemektedir (Akbulut veAdaman2013).Bunedenle,Türkiye’nindoğalçevresivetabikaynakları,sustresi,toprakerozyonuvekirliliğeyolaçanenerjikullanımı,sanayi,ulaşım,turizmvetarımfaaliyetlerindekiartıştankaynaklananvegiderekağırlaşanbaskılarlakarşıkarşıyakalmaktadır(DünyaBankası2014).Türk siyasetinin en önemli unsurlarından olan “ekonomik büyüme veya ekonomik büyüme yoluylamodernleşmesaplantısı”gelişendünyayaayakuydurmaihtiyacınınduyulduğuosmanlıdöneminekadaruzanmaktadır(AkbulutandAdaman2013).Buanlamda,AKPhükümetininizlediği“hernepahasınaolursaolsunkalkınma”politikası,herkesçekabulgörenilerlemeninolmazsaolmazbirunsuruolanhızlıekono-mikbüyümeyoluylamodernleşmeidealiningerçekleştirilmesineduyulanderinözleminbiryansımasıdır(AkbulutveAdaman2013).MevcutKAstatülerininÇŞBtarafındanyenidendeğerlendirilmesiniberaberindegetirenvekorumakiçinkorumakyerine,KA’ların“sürdürülebilirkullanımı”üzerineyoğunlaşantabiatıkorumakanuntasarısı,ko-rumaalanındafaaliyetgösterenSTK’lerveyerelhalktanolumsuztepkileralmıştır(Akyüz2011).Bakanlıkta2011yılındagerçekleştirilenveÖÇKKB’ninkapatılmasıylasonuçlananyenidenyapılanmasüreciaslındahazinearazilerive/veyaormanvasfınıyitirmişarazilereilişkinkriterlerinbelirlenmesindehükümeteçokbüyükbiresnekliksağlamıştır(BilgenÖzeke2012).BugünTürkiye dünyanın onaltıncı büyükekonomisidir (DünyaBankası 2014) vebu listede ilk onagirme iddiasındadır.Ancakçeşitli küresel endekslerde, ülkemiz çokdahakötü sonuçlareldeetmiştir:TürkiyeUNDP’nin2013 İnsaniGelişmeEndeksindeondokuzuncu,UluslararasıŞeffaflıkÖrgütü’nün2014sıralamasındaaltmışdördüncü,DünyaEkonomikForumu2014CinsiyetEşitliğiEndeksindeyüzyirmibeşinciolmuş,2014İklimDeğişikliğiPerformansEndeksindeise“çokbaşarısız”ülkelerarasındayeralmıştır(YeşilyurtGündüz2015).

2.2 MERKEZİ bÜTçE YApISITürkiye’de doğal kaynakların yönetimi alanında sorumluluk üstlenen çeşitli bakanlıklar veya ulusal kurumlar mevcuttur. KB, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı gibi bir dizi merkezi planlama organı, doğal kaynaklara ilişkin planlama, bütçeleme ve yönetim konusunda sektörler arası sorumlulukları ÇŞB gibi ilgili bakanlıklarla birlikte yerine getirmektedir (Dünya Bankası 2014). Ayrıca, kendi yetki alanları çerçevesinde belirli doğal kaynakların yönetiminden sorumlu pek çok diğer icracı bakanlık ve organ da bulunmaktadır.

2011 yazına dek, Türkiye’deki ÖÇKB’lerin yönetimi3 ÖÇKKB’nin sorumluluğundaydı. 2011’de bakanlıkların yeniden yapılandırılmasıyla birlikte, Türkiye’deki ÖÇKB’lere ilişkin yetki ÇŞB bünyesinde yer alan TVKGM’ye devredildi.

15


Eskiden doğrudan Başbakanlık’a bağlı bir kamu kurumu olan ÖÇKKB’nin mali bağımsızlığı ve kapasitesi oldukça genişti. Kurumun çalışmalarının odağında, büyük çoğunluğu deniz ve kıyı çevrelerinde bulunan ÖÇKB’lerin korunması yer alıyordu. Ancak, 2011 yılında gerçekleştirilen mevzuat değişikliğiyle (28028 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 648 sayılı Kanun Hükmünde Kararname) TVKGM, Türkiye’deki 2400 adet Doğal SİT Alanına4 ilişkin koruma sorumluluğunu da devraldı. Bu Doğal SİT Alanları önceden Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın (KTB) yetki alanına giriyordu. TVKGM yalnızca Antalya-Burdur-Isparta bölgesinde 66 adet Doğal SİT Alanından sorumludur. Bu durum Genel Müdürlüğün bütçesini de zorlamaktadır.

Kaş-Kekova dâhil olmak üzere Yönetim Planı bulunan ÖÇKB’ler için saha düzeyinde bir yönetim faaliyetleri listesi hazırlanmıştır. Ancak, bu faaliyetlerin maliyetlendirilmesine ve hangilerine finansman sağlanacağına hangilerine sağlanmayacağına ilişkin kararlar ulusal düzeyde alınmaktadır. Bu durum ise saha düzeyinde etkili bir yönetim planlaması ve önceliklendirme yapılmasına engel olmaktadır (Çevre ve Kalkınma Grubu 2010). Maliyet Fayda Analizleri, sürdürülebilir finansman ve iş planı hazırlama alanlarındaki kapasitenin geliştirilmesi amacıyla 2011 yılında ÖÇKKB bünyesinde bir İş Geliştirme Birimi (İGB) tesis edilmiştir (Thomas ve Yolak 2012). Bugün halen devam eden bu girişimin ülkedeki tüm ÖÇKB’ler içerisindeki günlük kullanım alanlarına ilişkin daha gerçekçi kira bedellerinin5 belirlenmesi açısından başarılı bir adım olduğu ifade edilmektedir (Thomas ve Yolak 2012). Ancak, İGB’nin çalışmaları kıyı bölgelerinin kiralama usulleri ile sınırlı kalmış ve çalışan kapasitesi, değer biçme çalışmaları, iş planı hazırlama ve sürdürülebilir finansmanın diğer boyutlarını içerecek şekilde yeterince güçlendirilmemiştir. Kaş-Kekova ÖÇKB’nin hâlihazırda bir Yönetim Planı bulunduğu için İGB sahanın iş planı hazırlama sürecine daha etkin bir şekilde katılabilir.

Kendi döner sermaye yönetmeliği çerçevesinde ÇŞB’ye özel bir fon tahsis edilmiş olmasına rağmen6, sahada elde edilen her türlü gelir merkez teşkilata iletilmektedir7. Türkiye’deki Milli Parklardan sorumlu olan Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan (OSİB) farklı olarak, TVKGM’nin yetkisindeki bölgede elde edilen gelir ile o bölgeye yapılan bütçe tahsisi arasında herhangi bir ilişki bulunmamaktadır (bkz. Kutu 2). Mevzuatın elde edilen gelirlerin KA’da kalmasına müsaade etmediği dikkate alındığında, bu durumun saha düzeyinde iş planı hazırlanmasına ve yeni finansman mekanizmalarının yerel düzeyde hayata geçirilmesine engel teşkil ettiği söylenebilir (Çevre ve Kalkınma Grubu 2010). TVKGM özel fonu kullanma yoluna gidebilir. Ancak bu genellikle acil durumlarda (örneğin basına yansıyan bir olaya ivedilikle müdahale edilmesinin gerekmesi) başvurulan bir yöntemdir.

Ayrıca, ÇŞB bünyesinde Türkiye Çevre Koruma Vakfı (TÜÇEV) adında bir vakıf bulunmaktadır. Bu vakfın amacı, bir sivil toplum örgütü olarak bakanlığın faaliyetlerine destek olmak ve çalışmalarını güçlendirmektir. Vakfın çalışmalarının en önemli bileşenlerinden biri de ÇŞB’nin faaliyetleri için gerekli mali, bilimsel, teknik girdiler ile makine ve ekipman teminine katkıda bulunmaktır. Vakfın sempozyumlar ve çevre eğitimi/bilinci alanlarındaki etkinlikler gibi belirli faaliyetlere finansman sağladığı bilinmektedir. Ancak, merkez ve taşra teşkilatında görev yapan pek çok TVKGM çalışanıyla yapılan görüşmeler, Kaş-Kekova’nın bu iç işleyişten faydalanmasının mümkün olmadığına işaret etmektedir.

3 Türkiye’de 16 ÖÇKB mevcuttur; bunların 11 tanesi ise DKA statüsündedir. Bu 11 deniz ve kıyı ÖÇKB’nin 3’ü Yönetim Planı’na sahiptir. Foça, Gökova ve Kaş-Kekova. 4 Raporun İngilizce orijinalinde kullanılan “Natural Protected Areas” terimi Türkçe’deki “Doğal SİT” alanı ifadesine karşılık gelmektedir. 5 Plajlar, yemek yerleri, şezlong ve şemsiyeler gibi olanakların işletmelere kiralanarak halkın kullanımına sunulmasından elde edilen kira bedelleri Genel Müdürlüğün gelir kaynaklarındandır.6 “Döner sermaye”, bu fondan elde edilen gelirlerin belirli bir faaliyetler döngüsünün finansmanında kullanılmak üzere Türkiye’nin farklı Kamu Kurumları tarafından tesis edilen bir fon olarak tanımlanabilir. Fon kapsamında ticari veya diğer faaliyetler gerçekleştirilebilir, yani fon vasıtasıyla temin edilen mal ve hizmetler (veya fondan alınan borcun ödenmesi) karşılığında ücret alınır ve bu şekilde elde edilen gelirler de yine fonun faaliyetlerin sürdürülmesinde kullanılır - daha fazla bilgi için http://donersermaye.gen.tr/?page_id=9&lang=en)adresini ziyaret ediniz.7 2006 yılına kadar, eski ÖÇKKB’nin çevreyle ilgili olarak kesilen cezalardan oluşan ve DKA’ların finansmanında kullanılabilen bir fonu bulunmaktaydı; bu fon daha sonra lağvedildi (Çevre ve Kalkınma Grubu 2010). Çevreyle ilgili olarak kesilen cezalar artık ÇŞB’ye değil Hazine’ye gitmektedir.

16


Özet olarak, saha düzeyinde elde edilen gelirlerin merkeze aktarılmasını gerektiren mevcut merkezi bütçeleme yapısı, sürdürülebilir finansman olanakları ve iş planı hazırlama faaliyetleri açısından önemli bir engel teşkil etmektedir.

2.3 ALAN YÖNETİMİNİN YASAL VE KuRuMSAL çERçEVESİ2011 yılına kadar, alan düzeyinde hazırlanmış ÖÇKB yönetim planlarının veya yönetim faaliyetlerinin denetiminden sorumlu yasal bir mercii bulunmuyordu. Dolayısıyla, bu tür planlar veya faaliyetler bağlayıcı değildi (Çevre ve Kalkınma Grubu 2010). 648 No’lu 17.08.2011 tarihli Kanun Hükmünde Kararname ile ÇŞB’nin ve TVKGM’nin teşkilat ve görevleri hususunda değişikliğe gidildi. Bakanlığın kararları ve onaylanmış planları uyarınca8, tabiat varlıklarını, KA’ları ve Doğal Sit Alanlarını muhafaza etme sorumluğunun yanı sıra farklı ölçekteki planları izleme ve denetleme sorumluluğu da Genel Müdürlüğe devredildi. Kaş-Kekova ÖÇKB’ye ait Yönetim Planı ise Haziran 2014’te onaylandı.

Ancak, TVKGM’nin alan düzeyinde yönetim birimlerine (Bakanlığın 2011’de yeniden yapılanmasından önce bu tür birimler mevcuttu) sahip olmaması, Kaş-Kekova bölgesi için sorun teşkil ediyor. TVKGM bütün ÖÇKB’lerde alanların yönetim ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yerel/bölgesel kamu kurumlarıyla işbirliği yapıyor. Bu sayede, bir dereceye kadar maliyet paylaşımı sağlansa da, alanların etkin bir şekilde korunması için gereken liderlik, otorite ve sahiplik vasıfları zayıflıyor.

Yerel belediyelerle yapılan işbirliği, balıkçılık yönetmeliğinin yayımlanması, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na (GTHB) bağlı ilçe müdürlüklerince balık avlama faaliyetlerinin izlenmesi ve KTB’nin turizm faaliyetlerine ilişkin yaptığı düzenleme sayesinde Kaş-Kekova’da arıtılmamış suların DKA’lara boşaltımı olabildiğince azaltıldı. Bu kapsamda, Sahil Güvenlik Komutanlığı’yla da işbirliği yapılarak deniz alanları kontrol altında tutuldu ve gereken yerlerde müdahaleler gerçekleştirildi. Ancak, TVKGM’nin yerel yönetim birimi oluşturacak ve gerekli ekipmanı (izleme botu, araçlar vs.) satın almaya yetecek mali kaynağı olmadığı için DKA’lar sistematik olarak denetlenemiyor. DKA’ların kontrolünden sorumlu Sahil Güvenlik Komutanlığı, hâlihazırda Yunanistan’ın Meis adasına yapılan yasadışı göç olaylarıyla ilgileniyor.

2014 seçimlerinden sonra Antalya ilindeki küçük belediyelerin büyükşehir belediyeleriyle birleşmesiyle (6360 sayılı Belediye Kanunu), Kaş-Kekova bölgesinde aşağıdaki değişiklikler gözlemlendi:

• Kaş Belediyesi için artık daha az para tahsis ediliyor. Buna karşın, belediyenin müdahale alanı 750

Kutu 2: OSİB’deki Döner Sermaye Mekanizması TVKGM’yeçokbenzeyenbirdiğerkorumaorganıdaoSİBbünyesindekiDoğayıKorumaveMilliParklarGenelMüdürlüğü’dür(DKMPGM).DKMPGM’de,MilliParklaraayrılanfonlar,genelbütçetahsisleri,özelhesapfonuvegelirlerinbirbirleşimindenoluşmaktadır.Girişücretleri,kamp/konaklamaücretleri,doğasporlarındaneldeedilengelirler,festival,fuarveoyunlargibiorganizasyonlarveyabanhayatgelirleriDKMPGM’ningelirkaynaklarındandır.Kısasüreöncegerçekleştirilenreformlarsayesinde,DKMPGM’nineldeedilengelirlerimuhafazaederekMilliParklarınihtiyaçlarınısahadüzeyindedoğrudankarşılamasınınönüaçılmıştır(28445sayılıKanunhükmündeKararname’deyapılandeğişiklik).Bu“DönerSermaye”mekanizması(buradakullanılan“dönersermaye”ifadesiyleGenelMüdürlüğün“DönerSermayeliİşletmeleri”ndeneldeedilengelirlereişaretedilmektedir)sayesinde2014yılınınMartayındanbuyanaDKMPGMtoplambütçesinin%30’unukendisikarşılamıştır.2014’te,MilliParklardaneldeedilen60milyonTLgelirGenelMüdürlükbütçesineaktarılmıştır.Ancak,bufondamuhafazaedilenkazançniteliğindekigelirlerin-DKMPGMtarafındaneldeedildiğiiçin-aynıyıliçerisindekullanılmasıgerekmektedir.

8 UNDP tarafından yürütülen “Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi” (2010-2014), “Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (Taslak)”ndeki (onay bekliyor) 4. Stratejik Amacı (Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında yapılan yönetim planlarının mekânsal planlarla bütünleştirilmesini sağlamak) da desteklemiştir. Daha fazla bilgi için: http://dcm.dka.gov.tr/App_Upload/21_DKKA_Strateji_taslak_14072015.pdf

17


km2den 2.230 km2ye, nüfusu ise 7.000’den 55.000’e yükseldi. Dolayısıyla, Kaş Belediyesi’ne bağlı Kaş-Kekova ÖÇKB’nin altyapı ihtiyaçlarına yeterince finansman ayrılamıyor.

• Kaş ve Demre gibi ilçe belediyeleri, su arıtma gibi hizmetler üzerinden vergi toplayamıyor ve gelir elde edemiyor (Kaş limanının kullanım ücreti, otoparklar ile meyve, sebze ve balık hallerinden elde edilen gelirler). Söz konusu gelirler, Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin bütçesine gidiyor.

• 2008 yılında kurulan ve özerk yerel yönetim birimi olarak işlev görev Kaş-Kalkan Kıyı Bandı Turizm Altyapı Hizmet Birliği ile Kaş ve Demre Atık Bertaraf Tesisi Yapma ve İşletme Birliği (KADEB) gibi yerel birlikler kapatıldı9. Söz konusu birlikler (5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu uyarınca kurulan) esnek bir yönetim yapısına sahip olup bütün kilit yerel paydaşları temsil ediyordu. Örneğin, eski Kaş-Kalkan Kıyı Bandı Turizm Altyapı Hizmet Birliği üyeleri, deniz kullanımı için finansman ayırmakla yükümlüydü. Birlik, ÖÇKB’de 4 şamandıra kurulması amacıyla da fon sağlamıştı.

9 Türkiye’de Sultan Sazlığı Kalkınma Birliği ve Gediz Deltası Kalkınma Birliği gibi yerel düzeyde hizmet sağlayan birlikler de bulunuyor.

18


Kaş-Kekova Yönetim Planı tamamlanıp onaylandıktan sonra DKA’nın iş planı üzerinde durulmamış ve sistematik bir çalışma yapılmamıştır. Detaylı bir iş planının olmaması, belli başlı finansal eksikliklerin tespit edilmesini ve Yönetim Planı’na ilişkin operasyonel ve yatırım düzeyindeki acil ihtiyaçların önceliklendirilmesini engellemektedir.

Kaş-Kekova için geniş çaplı bir mali plan geliştirmek, bu çalışmanın kapsamı dışındadır. Ancak, değerlendirme amacıyla aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:

• Kaş-Kekova’nın sürdürülebilirliği için gerçekleştirilmesi gereken faaliyetler belirlendi mi?

• Mali plan yoksa, maliyetleri tahmin edecek araç var mı?

• Mevcut gelir kaynakları nelerdir ve çeşitli midir?

Kaş-Kekova bölgesinin sürdürülebilirliği için gereken uzun vadeli faaliyetler konusunda henüz fikir birliğine varılmamıştır. Ancak, mevcut fizibilite çalışması kapsamında yapılan görüşmelerde, Yönetim Planı’ndaki koruma hedeflerine ulaşmak için aşağıdaki faaliyetlerin gerçekleştirilmesi ve acilen finansman sağlanması gerektiği belirtilmiştir:

1. Gereken ekipman sağlanarak (örn. izleme botu) yerel bir yönetim birimi kurulması,

2. DKA’da katı atıkların sistematik olarak arıtılması,

3. Etkili ve sağlıklı bir şamandıra sistemi kurulması.

Güçlü bir yönetim ekibi oluşturmak, Yönetim Planı’nın uygulanma sürecini izlemek ve denetlemek açısından son derece önemlidir. Bu nedenle TVKGM’nin önce mevcut yerel yönetim birimini yeniden kurması gerekiyor. DKA’nın (Kekova koyundaki sualtı arkeolojik kalıntıları dâhil olmak üzere) yanı sıra Demre gibi diğer yerleşim yerlerinde alanı olumsuz etkileyen atık suların, sintine sularının ve çamurlu suların yönetimi ve arıtılması, denizel sürdürülebilirliğin bel kemiğini oluşturmaktadır. Dolayısıyla, hem karaya hem de denize boşaltılan arıtılmamış su miktarının yaratacağı etki daha iyi araştırılmalı ve ortadan kaldırılmalıdır.

3. FİNANSAL dEĞERLENdİRME

19


Yine de ÖÇKB’nin tekrar eden maliyetlerini öngörmek mümkündür. Akdeniz’deki DKA’ların Sürdürülebilir Finansmanına ilişkin MedPAN tarafından yapılan araştırma kapsamında, WWF-Türkiye ve TVKGM, Kaş-Kekova’nın yıllık yönetim masraflarına dair tahmini bir maliyet analizi gerçekleştirmiştir.10 İnsan kaynaklarına ilişkin tahmin, 2011’deki yapısal değişimden önce bölgede çalışan yerel yönetim personeli baz alınarak yapılmıştır.11

WWF-Türkiye, Kaş-Kekova’da şamandıra sistemi kurulmasına ilişkin bir fizibilite çalışması gerçekleştirdi. Bu çalışmaya göre, Posidonia türü denizçayırının ve denizel biyoçeşitliliğin etkin bir şekilde korunabilmesi için DKA’daki 23 noktaya toplam 160 adet şamandıra konumlandırılması gerekiyor. Ayrıca WWF-Türkiye, şamandıra sisteminin kullanımı konusunda bir “Görev Tanımı” hazırladı. Söz konusu sistemin tahmini maliyeti, 764.000-1.084.000 TL arasında değişiyor (WWF-Türkiye 2015).

ÇŞB’nin KA’lar veya Genel Müdürlük bazında maliyet dökümü gerçekleştirmesi mümkün değildir. 2014’te Genel Müdürlüğe 26 milyon TL tahsis edilmiş ve bu meblağnın %90’ı aşağıda belirtilen sektörel yatırımlar için kullanılmıştır (bkz. Tablo 1). 2015’te ise TVKGM’ye ayrılan yatırım bütçesinden (36.166.000 TL) 120.000 TL’lik kısım, Kaş bölgesi için bir turizm çevre planının geliştirmesine tahsis edilmiştir ve 19.740 TL su kalitesi değerlendirilmesinde kullanılmıştır. Bu faaliyetlere ayrılan bütçelerin gerçekleşme oranları bütçe yılı sonunda hesaplanacaktır. 2014’te 21.000 TL su kalite değerlendirmesine harcanmış, 59.879 TL ise denizel biyoçeşitliliğin izlenmesine ayrılmıştır (özellikle de orfoz-lahoz türleri için). Öte yandan, alanda günlük kiraya verilen bölgeler olmadığı için, buradan neredeyse hiç gelir elde edilememiştir.

Sektör Tahsis Edilen Bütçe (TL) Harcamalar (TL) Gerçekleşen

Oran (%)

Çevre(türler,yaşamalanınınizlenmesi,yönetimplanlarıvs.) 1.117.400,00 798.388,00 71,45

Yerleşme,Kentleşme 2.515.000,00 1.912.805,84 76,06

Turizm 11.000.000,00 10.928.747,99 99,35

Belediyehizmetleri 1.000.000,00 979.215,48 97,92

İçmeSuyu 3.769.000,00 3.761.637,28 99,80

ArıtmaSistemi 6.620.000,00 5.227.007,06 78,96

TOPLAM 26.021.400,00 23.607.801,65 90,72

10 MedPAN, Akdeniz’de etkin bir Deniz ve Kıyı Koruma Alanı yönetimi oluşturmanın ne kadara mal olacağı konusunda bilgi toplamak için Mart 2015’te bir çalışma yürütmüştür.11 Kaş-Kekova bölgesi için Eski Özel Çevre Koruma Kurumu (ÖÇKK) tarafından üç teknik personel istihdam edilmiştir.

Tablo 1: TVKGM’nin 2014 yılı bütçe gerçekleşme tablosu (Kaynak: TVKGM)

20


Kaş-Kekova merkezi fon kaynaklarına ve WWF-Türkiye’nin (son 10 yıldır yürütülen) uluslararası koruma projelerine bağımlı olduğu için söz konusu ÖÇKB’nin finansal sürdürülebilirliği risk altındadır. WWF’in SEA-Med gibi projelerinin sona ermesiyle çok önemli mali destek kaynakları da ortadan kalkacağı için alan yönetiminin geleceği şu an için belirsizdir. TVKGM’nin Türkiye’deki doğal sit alanlarını denetlemekle yükümlü olması, Kaş-Kekova gibi DKA’ların sürdürülebilirliğini de olumsuz yönde etkilemektedir.13

Mevcut gelir kaynaklarına ilişkin olarak, TVKGM tarafından yönetilen 11 deniz ve kıyı ÖÇKB’sinin 2015 için toplam işletme maliyeti yaklaşık 500.000 TL iken, aynı yıl TVKGM’ye toplam 36.166.000 TL yatırım bütçesi ayrılmıştır.

TVKGM’nin gelir getiren başlıca faaliyetleri şunlardır:

• Kira protokolü ve sözleşmesiyle tesislerin (ahşap rıhtım, marina, şamandıra, yüzey su sporları) gün-lük kullanımlarından elde edilen kira gelirleri,14

• TVKGM tarafından basılan broşürlerin, haritaların ve raporların satışından elde edilen gelirler,

• Veri erişiminden elde edilen gelirler (ÖÇKB’deki türler, biyoçeşitlilik gibi konulara ilişkin veriler, bilimsel araştırmalar, raporlar vs.),

• ÖÇKB’lerdeki ticari amaçlı film/video veya fotoğraf çekimlerinden elde edilen günlük gelirler.

TVKGM’nin yönetimi altındaki 105 alandan elde edilen kira gelirleri, 2014 yılında Müdürlüğe 55 milyon Amerikan Doları kazanç getirmiştir. Hâlihazırda Kaş-Kekova bölgesinde günlük kiralanan tesis bulunmuyor.

İnsan kaynakları Sayı Maliyet/Ay (TL) Ay MaliyetKadrolupersonel 2 5.000 12 120.000Geçicipersonel 1 5.000 10 50.000Bakım 12

Yerelofis/ziyaretçimerkezikirası 500 12 6.000Yerelofis/ziyaretçimerkezitadilatmaliyeti 150 12 1.800Gemiyakıtı 25.000Gemibakımı 1.500Araçyakıtı 500 12 6.000Araçbakımı 1.500Kamu hizmetleri Su 50 12 600Elektrik 50 12 600İletişim 50 12 600Temel gereçlerGPSaraçları,üniformalarvs. 250 12 3.000Bilimsel çalışmalarSukalitedeğerlendirmesi heryıl 20.000Ekolojikgözlem 2yıldabir 45.000Yıllık toplam maliyet 281.600

12 Araç ve izleme botuna ilişkin ilk yatırım maliyetleri MedPAN araştırmasına dâhil edilmediği için, bu çalışmada da kullanılmamıştır.13 2013-2014 yılları arasında KB, Tabiat Varlıkları ve Doğal Sit Alanlarının statüsünü ve sınırlarını bir proje kapsamında yeniden değerlendirmek amacıyla, Yatırım Programında bu çalışma için fon ayırmıştır (Projeye, 4.8 milyon TL tahsis edilmiştir - proje numarası: 2013K100020).14 Turizm açısından cazip ÖÇKB’lerdeki bazı alanlar, sabit yıllık ücret karşılığında belediyelere ve özel işletmelere kiralanmaktadır. Yıllık ücret; alanın büyüklüğüne ve işletmenin elde edeceği tahmini gelire göre hesaplanmaktadır.

Tablo 2: Kaş-Kekova ÖÇKB’sinin tahmini tekrar eden maliyetleri (yıllık)

21


Bu bölümde, Kaş-Kekova bölgesine dair yapılan araştırmalar ve görüşmeler ışığında sürdürülebilir finansman mekanizmaları detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Her mekanizma için metodolojideki dört kriteri temel alan fizibilite değerlendirmesi yapılacaktır.

4. SÜRdÜRÜLEbİLİR FİNANSMAN MEKANİZMALARI

4.1 KAMuSAL FoN KAYNAKLARITürk ulusal muhasebe standartları uyarınca, bakanlıklara ve bakanlıklara doğrudan bağlı kuruluşlar, merkezi hükümetin bütçesinden yararlanır. Türkiye’deki kamu mali yönetimi 2003’te yürürlüğe giren 5018 sayılı “Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu”na tabidir. Bu kanunun amacı, kalkınma planları ve programlarında yer alan politika ve hedefler doğrultusunda, kamu bütçelerinin hazırlanması, uygulanması, tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesi, raporlanması ve mali kontrolünü düzenlemektir (Karacal ve Uyduranoğlu Öktem 2007).

Dolayısıyla Türkiye’deki bütçe hazırlama süreci, son derece hiyerarşik olup merkezi yönetimin kararlarından etkilenmektedir (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı-OECD, 2007). Hiyerarşik süreç, ilgili bakanlıkların ve kuruluşların, yeni fikirler üretmelerini veya bütçe tahsisinin yeniden yapılandırmasına ilişkin talepte bulunmalarını engellemektedir (a.g.e). Türkiye’nin merkezi bütçeleme çerçevesine göre, bütün bakanlıklar yatırım veya nakit transferi olarak KB’den yıllık bütçelerini talep eder. Aynı süreç KA’ların mali planlaması için de geçerlidir. Bu plan, ulusal düzeyde uygulanmakta olup ilgili devlet kuruluşunun aldığı toplam paraya bağlıdır. Para tahsisi ise, uygulama işlevini yerine getiren il yöneticilerine yapılır (Thomas 2009).

Bütün ÖÇKB’lere ilişkin bütçe görüşmeleri, KB ve ÇŞB arasında gerçekleşir. TVKGM’nin il müdürlüklerinden alınan talepler, yönetim planları (varsa) ve her yıl değişen öncelikli faaliyetler (örn. Bilimsel araştırma ve çalışmalar, büyük/küçük ölçekli imar planlarının hazırlanması, izleme ve değerlendirme faaliyetleri vs.) doğrultusunda ÖÇKB bütçeleri hazırlanır. Bütçeleme süreci kapsamında ÇŞB il müdürlükleri, yerel belediyelerden yatırım taleplerini alır.

22


Kamusal fon kaynakları, Türkiye’deki KA’ların yönetimine ilişkin yapılacak yatırımlarda temel araç olarak kullanılmaktadır (Çevre ve Kalkınma Grubu, 2010). Mevcut çalışmaya dair Ankara’da düzenlenen çalıştayda (bkz. Ek I) katılımcıların çoğu, kamusal fon kaynaklarının büyük bir potansiyele sahip olduğu ve finansal mekanizmalarda çok önemli bir rol oynayacağı konusunda fikir birliğine varmıştır. Bu husus, Kaş-Kekova bölgesine uygun farklı finansman kaynaklarının tartışıldığı görüşmelerde de dile getirilmiştir.

Kamu sektörünün Kaş-Kekova bölgesine uygun farklı finansman kaynakları bulunmaktadır. Bu kaynaklardan bazıları, Kaş-Kekova bölgesinin yönetiminden sorumlu ÇŞB’nin tekelindeyken, diğer kaynaklara ÇŞB ile işbirliği yapılarak doğrudan erişilebilmektedir.

çŞb tarafından sağlanan kamusal fon kaynaklarıçevre ve Şehircilik bakanlığı

Doğrudan TVKGM’nin (ÇŞB’nin altı alt biriminden biri) idari yetkisi altında bulunan Kaş-Kekova ÖÇKB’nin finansmanı, Bakanlık tarafından sağlanır. Daha sistematik bir mali plan ve yönetim yapısı oluşturulduğu takdirde, Kaş-Kekova bölgesinin kilit yönetim faaliyetlerine ayrılan meblağ arttırılabilir. Bunun için, bütçe hazırlama sürecinde TVKGM ile iletişim güçlendirilmeli ve Kaş-Kekova bölgesi için bir yönetim birimi oluşturulmalıdır.

Bakanlığa tahsis edilen yıllık merkezi bütçe haricinde, ÇŞB, Avrupa Birliği (AB) Bakanlığı ve KB gibi devlet kurumlarına ek finansman için başvurabilir.

Kalkınma bakanlığı

KB’nin 2015 yılı için Yatırım Programına toplam 55 milyar TL ayrılmış olup bunun 4 milyar TL’si çevre sektörüne tahsis edilmiştir.

KB, geliştirilen projelere bağlı olarak her bir Yatırım Programı döngüsünde çevre sektörüne finansman ayırabilmektedir. Örneğin, OSİB “Ulusal Korunan Alan Sisteminin İyileştirilmesi” projesi (proje numarası-2013K100140) için 2013-2016 yılları arasında 2.65 milyon TL tahsis edilmiştir. OSİB’in bu doğrultuda yürüttüğü en önemli projelerden biri de “Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme Projesi”dir (proje numarası-2013K100120). 2013-2018 yılları arasında yürütülecek proje için yaklaşık 24.5 milyon TL ayrılmıştır.

KB, Türkiye’deki belediyelerin iklim değişikliği konusunda bilinçlendirilmesini amaçlayan bir proje kapsamında ÇŞB’ye destek vermektedir. Kaş-Kekova bölgesi için sunulan seçenekler arasında, TVKGM’nin böyle bir finansman projesi (örneğin, alana şamandıra sistemi kurmak için) geliştirmesi istenmektedir. Ancak yönetim yapısına da sahip olacak sistemin işlevsel hale gelebilmesi için özel sektörün de sürece dâhil olması gerekmektedir.

Avrupa birliği bakanlığı

Türkiye 2001 yılından beri, üyelik başvurusu kapsamında AB’ye katılım öncesi mali yardım almaktadır (AB Türkiye Delegasyonu, 2015). AB tarafından Türkiye’ye yapılan mali yardımın amacı, kurumsal kapasiteyi güçlendirmek, mevzuatı ve mevzuatın uygulanma sürecini iyileştirmektir. Böylece Türkiye ortak politikalara (sosyal politikalar, kalkınma politikaları, kırsal kesim politikaları vs.) kolaylıkla uyum sağlayabilecek ve AB’nin tam üyesi olacaktır.

AB Bakanlığı, Türkiye’deki mali işbirliğinin farklı bileşenleri arasında yapılacak fon tahsisine karar veren ve bu süreci koordine eden bir devlet kurumudur (AB Bakanlığı, 2015). Fonlar, her yıl Ulusal Programlar kapsamında düzenlenir. Fonların ulusal programlara tahsisi, Avrupa Komisyonu ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından alınan ortak karar ve katılımda öncelikli olarak yatırım yapılması gereken alanlar göz önünde bulundurularak gerçekleştirilir. 2007’de, Türkiye’ye katılım öncesi mali yardım aracı, IPA olarak tek bir çatı altında toplanmıştır15. IPA’nın 5 bileşeni bulunmaktadır: Çevre, ulaşım, bölgesel rekabet edebilirlik, insan kaynaklarının geliştirilmesi ve kırsal kalkınma.

15 IPA’nın 1. aşamasında, 2007-2013 yılları arasında Türkiye’ye 4.8 milyar avro tahsis edildi.

23


Hâlihazırda Türkiye, 2014-2020 yıllarını kapsayacak ikinci IPA’nın başlangıç safhasındadır. Bu doğrultuda, çevre programı yaklaşık 600 milyon avro alacaktır. Dolayısıyla, ilgili bakanlıkların (Kaş-Kekova için ÇŞB) AB Bakanlığı’na proje önerilerini sunmaları için çok doğru bir zamandır. Çevre programının amacı, çevresel altyapı sektörüne yatırım yaparak Türk halkının yaşam standardının iyileştirilmesini ve çevrenin korunmasını sağlamaktır. ÇŞB, çevresel politikaları AB müktesebatıyla uyumlaştırılmasından sorumlu öncü kurumdur. Henüz tamamlanmamış olmakla birlikte, IPA II kapsamındaki Çevre Operasyonel Programı’nın öncelikleri arasında, iklim değişikliği, doğanın korunması ve afet yönetimi bulunmaktadır (EU IPA 2014).

Kaş-Kekova bölgesi, Çevre Operasyonel Programı’nın öncelikleri de dikkate alınarak birbiriyle örtüşen temalar için Avrupa Komisyonu’na pilot alan olarak önerilebilir (AB Bakanlığı aracılığıyla). IPA II süreci için proje önerileri aşaması halen devam etmektedir. Bu bağlamda WWF-Türkiye, ilgili paydaşlara bu fırsatları değerlendirmeleri konusunda yardımcı olabilir. Uluslararası kuruluşlarla yürütülen “olgun” projeleri (koruma faaliyetlerinin 10 yılı aşkın süredir devam ettiği ve bu kapsamda finansman sağlandığı Kaş-Kekova projesi de bu projelere dâhildir) değerlendirme aşamasında öncelik verilebileceği de unutulmamalıdır.

Türkiye için Natura 2000 Uygulama Stratejisi çok önemlidir. OSİB Türkiye’deki Natura 2000 alanlarının belirlenmesi amacıyla bir proje yürütecektir (İç Anadolu’da bir pilot uygulama bölgesi seçilebilir). Öte yandan AB Bakanlığı temsilcileri, ÇŞB ve TVKGM’nin Kaş-Kekova bölgesini bu proje için pilot alan önermeleri (OSİB’E bağlı DKMPGM’ye) konusunda teşvik etmektedir. WWF-Türkiye, bu hususun takip edilmesine katkı sağlayabilir.

Sivil toplumun ve temel hakların güçlendirilmesi, AB’nin Türkiye’ye yaptığı geçiş dönemi yardımının en önemli bileşenlerindendir. 2008-2015 yılları arasında Sivil Toplum Diyaloğu programı yürütülmüştür. Bu program kapsamında, Türkiye’deki STK’ler 9 tematik alanda (çevre, enerji, tarım ve balıkçılık dâhil) geliştirdikleri projeler için hibe başvurusunda bulunmuşlardır. 2016’da Bakanlık, özellikle STK sektörüne ilişkin “Sivil Toplum Gelişimi” adlı finansman programını uygulamaya koyacaktır. Bir önceki programdan farklı olarak, bu program kapsamında AB paydaşlarıyla işbirliği yapmak için STK’lere başvurulması gerekmeyecektir.

Diğer bir AB finansman programı olan Kırsal Kalkınma Programı’nın (IPARD-tarım işletmelerinin standartlarını AB standartlarına yükseltmeyi amaçlamaktadır) uygulaması, Türkiye’de devam etmektedir. IPARD son yıllarda, havza bazında entegre kırsal kalkınmaya odaklanmış ve tarım dışı faaliyetler de programa dahil edilmiştir. Dolayısıyla, LEADER Programı gibi girişimlerle bu programın Kaş-Kekova bölgesine uygulanabilirliği araştırılmalıdır.

Son olarak, AB Deniz Stratejisi Çerçeve Direktifi Türkiye’de ihale aşamasında olup Deniz ve Kıyı Yönetimi Daire Başkanlığı tarafından koordine edilmektedir.

diğer kurumlar tarafından sağlanan kamusal fon kaynaklarıulaştırma, denizcilik ve haberleşme bakanlığı

Denizlerin ve DKA’ların korunması, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın (UDHB) öncelikleri arasında yer almıyor. Denizcilik Müsteşarlığı’nın 2011 yılında kapatılmasının ardından, çevreyle ilgili hususlar ÇŞB’ye, balıkçılıkla ilgili hususlar ise GTHB’ye devredildi. Bu bağlamda, UDHB özellikle denizcilik, ulaşım ve gemi yapım konularına odaklanmaya başladı. Bakanlığın, bu faaliyetlerin yanı sıra deniz atıklarının yönetimi konusunda özel sektörle işbirliği yaptığı da belirtiliyor.

Kaş-Kekova bölgesinin Yönetim Planı kapsamında şamandıra sistemi (demirleme noktalarının tespit edilmesi, çevresel etki değerlendirmesi, şamandıraların kurulması, işletilmesi ve bakımını içeren süreç) kurulması için UDHB ile işbirliği yapılması gerekiyor. 3. Bölümde de belirtildiği üzere, WWF-Türkiye, şamandıra sistemine ilişkin bir fizibilite değerlendirmesi yapmış ve bu sistemin hayata geçirilmesi için bir Görev Tanımı hazırlamıştır. Her ne kadar Kaş-Kekova bölgesine ait Yönetim Planı’nı uygulamak TVKGM ve ÇŞB’nin sorumluluğu olsa da, şamandıra sisteminin finansmanı için UDHB’ye bağlı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü’ne başvurulabilir.

UDHB, Kaş-Kekova bölgesiyle ilgili bazı projeler de yürütmektedir. Örneğin, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’na (TÜBİTAK) bağlı Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü (TÜSSİDE) UDHB ile birlikte Şubat 2015’te “Kıyılarımızda Güvenli Barınma Yerlerinin ve Bağlama Sistemlerinin

24


Etüdü” adlı bir araştırma projesi başlatmıştır. Proje kapsamında kıyılarımızı ve koylarımızı kullanan teknelerin atık yönetimine ve teknelerin çapa atarak deniz dibine zarar vermemesi için uygun bağlama sistemlerinin oluşturulmasına odaklanan etüt çalışmaları gerçekleştirilecektir. TVKGM ve WWF-Türkiye, Yönetim Planı maliyetlerini karşılama yöntemi olarak söz konusu projenin bazı bileşenlerinin Kaş-Kekova bölgesine uygulanıp uygulanmayacağını tespit edebilmesi için bu projenin amaçlarını ve pilot alanlarını daha iyi kavramalıdır. UDHB’nin UNDP ile işbirliği içinde yürüttüğü projelerden bir diğeri, deniz araçlarının karbon emisyonunu azaltmayı hedeflemiştir.

Kültür ve Turizm bakanlığı

TVKGM’nin yanı sıra KTB de SEA-Med Projesi’nin paydaşlarındandır. KTB, Kaş-Kekova için doğrudan finansman sağlayamasa da, sahada yapılan görüşmelerde KTB’nin geçmiş yıllarda Kaş’ta bir atıksu arıtma tesisi kurulması amacıyla para tahsis ettiği öğrenilmiştir. Benzer şekilde KTB, Çukurbağ Yarımadası’nda su artıma tesisi yapılması için gereken 800.000 TL’nin 500.000 TL’sini karşılamıştır. KTB’nin Kaş-Kekova bölgesi için ayırdığı bütçelerin araştırılması ve Yönetim Planı ile örtüşüp örtüşmediklerinin değerlendirilmesi gerekmektedir.

Kalkınma Ajansları

Türkiye’nin adım adım AB’nin kurumsal ve siyasi anlayışını benimsemesi, bölgesel bir yönetişim yapısı oluşturmasına zemin hazırlamıştır (Lagendijk ve ark 2009). Bu yapıdaki en önemli bileşen, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması’na (NUTS-2) göre bölgeler oluşturulmasıdır. Bu bölgelerin her birini temsilen 5449 sayılı kanunla kurulmuş 26 Bölgesel Kalkınma Ajansı bulunmaktadır. Kalkınma Ajansları, bölgesel kalkınmayı hızlandırmak ve yerel kapasiteyi güçlendirmek amacıyla oluşturulmuş birimlerdir. Bu birimler, bölgesel dinamikleri harekete geçirmeyi ve yerel aktörler ile merkezi yönetim arasındaki işbirliğini arttırmayı hedeflemektedir.

Antalya’da Kaş-Kekova bölgesinden sorumlu ajans, Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı’dır (BAKA). BAKA, bölgesel planların ve programların uygulanmasını sağlayacak faaliyetler için mali destek sunmaktadır. Antalya-Burdur-Isparta’yı kapsayan bölgesel plan, alternatif turizm (sağlık turizmi, spor turizmi ve eko-turizm), yenilenebilir enerji (sulama birlikleri ve sanayi bölgelerini hedef alan güneş enerjisi), tarıma dayalı sanayi, araştırma ve geliştirme alanlarına odaklanmaktadır.

BAKA’nın, Kaş-Kekova bölgesindeki Yönetim Planı faaliyetleriyle ilgili iki temel finansman programı bulunuyor. Bunlardan ilki, yatırım bileşeni olmayan faaliyetler için geliştirilmiş “Doğrudan Faaliyet Desteği” programıdır. Doğrudan Faaliyet Desteği, açık çağrı niteliğinde olup ajansın yönetim kurumu tarafından her yıl değerlendirilmektedir. Her teklifin, 25-75.000 TL arasında olması gerekmektedir. Doğrudan Faaliyet Desteği’nden yerel yönetimler, üniversiteler, diğer kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, birlikler ve kooperatifler yararlanabilir. Bu kapsamda, yatırım getirecek araştırmalara odaklanılır. Bu yıl BAKA ilk kez “sürdürülebilir çevre ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi” hususunda Doğrudan Faaliyet Desteği vermektedir. Yatırım faaliyetlerine odaklanan fizibilite çalışması gibi Kaş-Kekova Yönetim Planı’nın araştırma bileşenine ilişkin hedefler Ajansa iletilebilir.

Diğer finansman imkânı yılda bir kez çağrı yapılan “Mali Destek Programı”dır (genellikle Kasım/Aralık civarında). Bu program, bölgesel kalkınma planına bağlı olarak, proje başına 100.000-400.000 TL destek sağlamakta olup her adayın (STK, özel sektör, yerel yönetim birimleri vs.) eş finansman ihtiyaçlarını dikkate almaktadır. 2014’teki finansman çağrısı, bölgesel kalkınma planı da dikkate alınarak üç ana konu altında yapılmıştır: Alternatif turizm, yenilenebilir enerji ve yenilikçi teknolojiler.

Kaş Kaymakamlığı, Kaş’taki alternatif turizm faaliyetlerinin fizibilitesini değerlendirmeyi ve haritalandırmayı amaçlayan bir proje için geçen yıl BAKA’dan Doğrudan Faaliyet Desteği almıştır (yaklaşık 77.000 TL). Proje kapsamında android işletim sistemi için bir uygulama da geliştirilmiştir. Uygulamaya şu bağlantıdan ulaşılabilir: http://www.kasportal.com/

25


Tablo 3: Kaş-Kekova ÖÇKB için kamusal fon mekanizmaları

0-3 arası puanlama, 0: Olumsuz, 3: Olumlu

Grafik 1

Devlet kurumu Finansman potansiyeli Kaş-Kekova bölgesi için sahip olduğu potansiyel

KB

KB,geliştirilenprojelerebağlıolarakherbirYatırımProgramıdöngüsündeçevresektörünefinansmanayırıyor.

TVKGM,ÇŞBaracılığıyla,Kaş-KekovaYönetimPlanı’ndabelirtilenyatırımlarlailgilibirfinansmanprojesigeliştirebilir.

ABBakanlığı

2014-2020yıllarıarasındauygulanacakIPAII

Kaş-Kekovabölgesi,ÇevreoperasyonelProgramı’nınöncelikleridedikkatealınarakbirbiriyleörtüşentemalariçinAvrupaKomisyonu'napilotalanolarakönerilebilir(ABBakanlığıaracılığıyla).

TürkiyeiçinNatura2000UygulamaStratejisi

ÇŞBveTVKGM,oSİB'ebağlıDKMPGMtarafındanyönetilenNatura2000alanlarıiçinKaş-Kekovabölgesinipilotalanolarakönerebilir.

SivilToplumKalkınmaProgramı(2016itibarıyla)

Kaş-KekovabölgesininkorunmasındafaaliyetgösterenSTK'lerfarklıtemalaraltında(çevre,enerji,tarımvebalıkçılıkgibi)finansmanbaşvurusundabulunabilir.

IPARD(devamediyor) LEADERProgramıgibigirişimlerin,Kaş-Kekovabölgesineuygulanabilirliğiaraştırılabilir.

ABDenizStratejisiÇerçeveDirektifi(Türkiye'deihaleaşamasındadır)

ÇŞB'yebağlıDenizveKıyıYönetimiDaireBaşkanlığı’ylaişbirliğiyapılarakKaş-Kekovabölgesiyleilintilifaaliyetlerbelirlenebilir.

UDhB AltyapıYatırımlarıGenelMüdürlüğü

TVKGMveÇŞB,şamandırasistemininAltyapıYatırımlarıGenelMüdürlüğütarafındanfinanseedilmeihtimaliniaraştırabilir.

KTB TVKGMveÇŞB,ÖÇKB'yietkileyenatıksuarıtmatesislerininiyileştirilmesineodaklanabilir.

BANKA

“DoğrudanFaaliyetDesteği”programı-sürdürülebilirçevreveyaşamkalitesininiyileştirilmesi(yılboyunca)

Kaş-KekovaYönetimPlanı’nınaraştırmabileşenindebulunanhedefler,yatırımfaaliyetlerineodaklananfizibiliteçalışmasıgibi,DoğrudanFaaliyetDesteğialmakiçinAjansailetilebilir.

MaliDestekProgramı(yıllıkteklifçağrısı)

ÖÇKB'dekiSTK'ler,özelsektörveyerelyönetimler,alternatifturizm,yenilenebilirenerjiveyenilikçiteknolojialanlarındafinansmanbaşvurusundabulunabilir.

Yönetimplanıhedefleri

Kamusal Fon Kaynakları

Talep

0 1 2 3

Malipotansiyel

Kurumsalveyasal

26


4.2 TuRİZMLE bAĞLANTILI MEKANİZMALARTurizm gelirleri, dünyanın her yerinde KA’lar için çok önemli bir finansman kaynağıdır. Tanzanya, Kenya, Kosta Rika ve Güney Afrika gibi ülkelerde turizmden elde edilen gelirler, KA’ların işletme ma-liyetlerini karşılamak amacıyla temel finansman kaynağı olarak kullanılır (genelde özel işletmecilerle işbirliği yapılarak). Turizmle ilgili sürdürülebilir finansman mekanizmaları arasında KA giriş ücretleri, eğlence faaliyetleri (yürüyüş, avcılık, balıkçılık veya kampçılık gibi) için verilen lisans veya izin ücret-leri, KA hediyelik eşya satışından alınan dolaylı vergiler ve ücretler, otel konaklama ücretleri, havaala-nıyla bağlantılı ücretler veya diğer sektörlerde turizmle ilgili mallar ve hizmetlerden elde edilen gelirler ile turistler ve turizm işletmeleri tarafından yapılan gönüllü katkılar bulunuyor (Emerton ve ark. 2006; WWF 2009).

Türkiye’de turizmin merkezi Antalya’dır. 2013’te Türkiye’yi ziyaret eden 35 milyon turistten 11 milyonu Antalya’ya gelmiştir (BAKA 2014). Aynı yıl turizm sektöründen 32 milyar Amerikan Doları gelir elde edilmiştir ve kişi başına yaklaşık 824 Amerikan Doları düşmektedir (Türkiye İstatistik Kurumu 2014). Her ne kadar Kaş-Kekova bölgesini günde kaç kişinin ziyaret ettiği bilinmese de, genel olarak Kaş bölgesi (Kalkan ve Patara dâhil) 2013’te toplam 355.000 kişiyi ağırlamıştır (Kaş Belediye Başkanlığı 2014). Kaş’ın merkezindeki otel sayısı 102 olup yatak kapasitesi 4.431’dir (a.g.e). Öte yandan, Kekova bölümünde yatak kapasitesinin 310 olduğu tahmin edilmektedir (Başak 2012).

Doğa temelli turizme gösterilen talep dünya çapında her geçen gün artmaktadır. Dolayısıyla, bölgesel kalkınma planları alternatif turizme odaklanmaya başlamıştır. KTB’nin 2023 yılına (Türkiye Cumhu-riyeti’nin 100. yılı) kadar benimsemiş olduğu Türkiye Turizm Stratejisi 10. Kalkınma Planı hedefleri ile uyum içindedir. Bu strateji kapsamında, kıyı turizmi üzerindeki baskıyı azaltarak sağlık ve termal turizm, kış sporları, dağ ve doğa turizmi, yayla turizmi, kırsal ve eko turizm, kongre ve fuar turizmi, kruvaziyer ve yat turizmi gibi alternatif turizm üzerinde duruluyor (KTB, 2007).

Bu strateji doğrultusunda, Antalya, Burdur ve Isparta illerini kapsayan bölgesel kalkınma ajansı BAKA, bölgesel stratejisini sağlık, spor ve eko turizm faaliyetlerini de içeren alternatif turizm etrafın-da şekillendirmiştir. Geleneksel kitle turizminin yaygın olduğu Antalya’nın diğer ilçelerinden farklı olan Kaş-Kekova bölgesi, bu vizyonla da paraleldir. Yıllar içinde Kaş, Türkiye’nin en gözde dalış ve doğa sporları merkezlerinden birisi haline gelmiştir.16 Öte yandan Kekova, arkeolojik özellikleriyle (Üçağız-Kale Batık Şehri) dikkat çekmektedir (Başak 2012). Saha çalışmasında görüşülen yerel turizm işletmecileri ve dernekler, Kaş-Kekova bölgesinin ve Çukurbağ yarımadasının karşı karşıya olduğu kalkınma baskılarından ve bu baskıların doğurduğu tehlikelerden dolayı endişe duymaktadır. Yerel STK’ler ve turizm işletmecilerinden oluşan Kaş Çevre Platformu, bu tür sorunları ele almak ve gerekli müdahaleleri yapmak amacıyla kurulmuştur. Oluşturulan bu yerel platform, Kaş-Kekova bölgesine dikkat çekerek bölgenin korunmasına katkı sağlayacak önlemler almayı amaçlıyor.

Türkiye’deki ÖÇKB’lerden alınan giriş ücretleri ve ziyaretçilerden elde edilen gelirler, TVKGM tarafın-dan belirlenmemektedir. Bunun nedeni, bu sürecin turizm sektörüne ek maliyet getirmesidir. Ayrıca, toplanan gelir, yönetim masraflarının karşılanmasında kullanılmakta, dolayısıyla ÖÇKB’lere/turizm alanlarına giriş ücretlerini belirlemek için KTB ile görüşme yapılmasına gerek kalmamaktadır (Thomas ve Yolak 2012). Kaş-Kekova’da ziyaretçi ücreti yalnızca Simena Kalesi’nden alınmakta olup ücretler KTB tarafından toplanmaktadır. Benzer şekilde, günlük tekne gezileri, dalış faaliyetleri ve marina kul-lanımı gibi etkinliklere ait lisans veya izin ücretleri de KTB tarafından yıllık bazda toplanmaktadır.

Öte yandan, Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının Ekonomik Değerlendirmesine İlişkin Mali Eylem Pla-nı’nda da belirtildiği üzere, turizm piyasasındaki bazı sektörler daha yüksek bir ödeme kapasitesine sa-hip. Dolayısıyla, söz konusu sektörler, hizmet kalitesinin de orantılı olarak yükseltilmesi şartıyla daha yüksek bir meblağ ödemeyi kabul ediyor (Thomas ve Yolak 2012). Yapılacak iyileştirmeler arasında, dalış ve sahil alanlarının ayrılması, yat ve tekne bağlama sistemlerinin yenilenmesi bulunuyor (a.g.e). Kaş-Kekova bölgesinde, yerel turizm işletmecilerinin işletme lisansları Yönetim Planı’nda yer alan bazı faaliyetleri kapsayacak şekilde yeniden düzenlenebilir. Örneğin, Kaş Sualtı Araştırmaları Derneği (KASAD), dalış acentalarının, şamandıra sistemini desteklemek amacıyla işletme lisanslarına fazladan

16 Hâlihazırda Kaş’ta 15 dalış merkezi faaliyet gösteriyor (sahada yapılan görüşmeler). 2013 yılında, yurtiçinden ve yurtdışından yaklaşık 18.000 kişinin Kaş’ta dalış yaptığı belirtilmiştir (Kaş Belediye Başkanlığı 2014).

27


ücret ödeyip ödemek istemediklerini araştırmıştır. Her ne kadar şamandıra sistemini denetleyecek yerel bir birim olmasa da, yapılan görüşmeler sırasında Deniz Ticaret Odası Antalya şubesi bu hususun koordinasyonunda rol almak istediğini belirtmiştir (bkz. Tablo 3).

Turistler ve turizm işletmeleri tarafından yapılan gönüllü katkılar da Kaş-Kekova bölgesine finansman sağlayacak önemli kaynaklardandır. Bu tür katkılara ilişkin geçmiş örnekler de mevcuttur (bkz. Kutu 3). Sahada yapılan görüşmelerde turizm sektörünü temsil eden paydaşlar bu konuda istekli olduklarını dile getirmişlerdir. Kaş’ta dalgıçlarla yürütülen ekonomik değerleme çalışmasında, doğanın korunması amacıyla dalış başına ortalama 1,6 avro (bölgedeki standart dalış ücretinin yaklaşık %5 fazlası) fazla-dan ödenebileceği sonucuna varılmıştır. Dolayısıyla, dalış sektöründen elde edilecek 54.400 avroluk ek gelir DKA’nın yönetim faaliyetlerini desteklemek için kullanılabilir (Durgun ve ark. 2012). Kaş-Kekova bölgesinde turizm sektörüyle bağlantılı sürdürülebilir finansman mekanizmaları Tablo 2’de verilmiştir:

Yerel bir STK’nin kurulum ve işletim maliyeti, gönüllü katkılardan elde edilen geliri aşabilir. Kaş’ta görüşülen kişilerden birkaçı üyelik ücretinin toplanmasında (örn. Denizciler Derneği, Otelciler Bir-liği vs.) sıkıntılar yaşandığını ve STK’lerin karşılaştığı sorunlar karşısında dayanışma içinde hareket edilmediğini belirtmiştir.17 Vakıf kurulması ise, uzun soluklu bir süreç olup büyük bir sermaye gerek-tirmektedir. Bu nedenle, Kaş-Kekova bölgesi için bu tür maliyetler ve elde edilecek faydalar etraflıca değerlendirilmelidir.

Kutu 3: KASAD’ın DKA için gönüllü katkısı: Rozet girişimi2012’deKASAD,gönüllülükesasınadayananbirkatkısistemigeliştirmiştir.Bukapsamda,bölgeyegelendalgıçlarKaş-Kekovabölgesininkorunmasınayardımetmişlerdir.otarihte20dalışişletmesinitemsiledenKASAD,üzerinde“KaşDenizininkorunmasınakatkıdabulundum”yazansugeçirmezrozetlerüretmiştir.Rozetlerhemdalışsırasındakullanılabilmişhemdekıyafetveyaçantagibieşyalarüzerineiliştirilebilmiştir.Rozetlerinsatışı,KASADüyesidalışkulüpleriaracılığıylayapılmışveeldeedilengelirvebağışlardernektarafındanyönetilmiştir.Tanesi10lirayasatılanrozetlerinyanında,yapılankatkınınamacınıaçıklayanbilgilerdeverilmiştir.Rozetialankişilere,KASADtarafındanbirteşekküre-postasıgönderilmiştir.Rozetlerinsatışındaneldeedilengelir,2013’tedenizkaplumbağalarınınbeslenmesindeyaşanılansorunlarailişkinbirbilinçlendirmekampanyasındakullanılmıştır.Rozetinkendisidebirbilinçlendirmesembolüolarakkullanılmıştır.Dalış,Kaş’tayılboyuncadevamedenbirfaaliyetolduğuiçinbufaaliyetinbölgeselturizmesağladığıkatkıinkâredilemez.Dolayısıyla,eldeedilentoplamgelirfazlaolmasadarozetgirişimigibikatkılarbirdeğişimyaratabilir.Kaynak:Başak2014

Grafik 2

17 Görüşme yapılan kişilerden bazıları, bölgede entegre katı atık bertaraf veya su arıtma sistemi ya da şamandıra gibi yüksek maliyetli sistemler kurulmadığı müddetçe; yerel bir fon, STK veya vakıf kurmanın istenilen sonucu vermeyeceğini belirtmiştir.

Turizmle Bağlantılı Mekanizmalar



Talep

0 1 2 3

Malipotansiyel

Kurumsalveyasal

28


4.3 boRç hAFİFLETMEDoğa için Borç Takası (borç ödeme yükümlülüğünün, borçlu ülkenin biyoçeşitliliğini koruma programları karşılığında azaltılması) Türkiye’de uygulanmamaktadır. Bunun nedeni, Türkiye’nin üst-orta gelir seviyesinde bir ülke olması ve on yılı aşkın süredir hızlı bir ekonomik büyüme sürecinden geçmesidir. Bugün Türkiye dünyadaki 16. büyük ekonomi olup diğer ülkeler için (özellikle de Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Orta Asya ülkeleri) kalkınma konusunda bir esin kaynağıdır (Dünya Bankası 2014).

Grafik 3

Borç Hafifletme



Talep

0 1 2 3

Malipotansiyel

Kurumsalveyasal

Tablo 4: Kaş-Kekova ÖÇKB için turizmle bağlantılı finansman mekanizmaları

Mekanizma Uygulama İlgili paydaşlar Yöntem

Rekreasyonelaktivitelerdenalınanlisansücretleri

DKAsınırlarıiçindekidenizalanınıkullananturizmişletmelerindenalınacaklisansücretleriarttırılabilir.

Kaş,ÜçağızveDemre’dekigünlükturişletmecileri,dalışişletmecileri(KASAD),rekreasyonamaçlıbalıkçıtekneleri,TVKGM,KTB

Toplananücretlerin,DKA’dakullanılmasıamacıylaÇŞB(TVKGM)veKTParasındaprotokolimzalanabilir.

Gönüllükatkılar

Kaş-Kekova’dafaaliyetgösteripalanınkorunmasınakatkıdabulunmakisteyenyerelturizmişletmelerindenvediğerişletmelerdengönüllüyapılacakkatkılarbiriktirilebilir.Toplananfonlaraynıbölgeiçerisinde,şeffaflıkilkesigözetilerekyıllıködemelervebağışlarşeklindekullanılabilir.

KaşMarina,günlükturişletmecilerikooperatifleri,dalışişletmecileri(KASAD),KaşTurizmveTanıtmaDerneği,TürkiyeSeyahatAcenteleriBirliği(TÜRSAB)KaşŞubesi,KaşEsnafveSanatkârlarodası,KumlucaTicaretveSanayiodası,KaşLokantacılarDerneği,KaşKalkanPataraTuristikotelcilerveİşletmecilerBirliği

Gönüllükatkılarınyasalolaraktoplanıpalanınyönetimindekullanılmasınısağlayacakkâramacıgütmeyenyerelbirbirimkurulabilir(komite,STK,“Kaş-KekovaSeverlerDerneği”gibibirdernek)

KA’lardahediyelikeşyasatışı

EnyoğunsezondainternetüzerindensatılmaküzereKaş-Kekova’yaözgühediyelikeşyalar(örn.oyuncaklar,tişörtler,şapkalar,Kaş-Kekova’yaözgütürlerinresminitaşıyansuşişeleri,elişleriveyiyecek-içecekler)üretilebilir.Eldeedilengelir,ayrıbirbankahesabındatoplanabilir.

KaşTurizmveTanıtmaDerneği

Ürünveyahediyelikeşyaüretimiiçinbaşlangıçyatırımıyapılabilir.Kaşmeydanındasatışstandıaçmakiçingerekenizinalınıpbirsatışelemanıistihdamedilebilirvegönüllülerdenbiribuişiçingörevlendirilebilir.DernekyönetmeliğineeldeedilengelirinKaş-KekovaYönetimPlanıiçinharcanacağınadairbirmaddeeklenebilir.

29


4.4 FoN SAĞLAYAN KuRuLuŞLARÇok taraflı ajanslarca sunulan fonlar Türkiye’de doğa koruma faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanı-lan en önemli kaynaklardandır (özellikle de küresel ve bölgesel hedefleri gerçekleştirmek için teknik destek sağlayan projeler aracılığıyla) (CBD, AB mevzuatları). Bu bölümde, Türkiye’deki biyoçeşitliliğin korunması alanında faaliyet gösteren bağışçı kuruluşlar, bu kuruluşların mevcut programlarındaki öncelikler ve bunların Kaş-Kekova bölgesi üzerindeki etkileri ele alınacaktır.

çok Taraflı Ajanslar Küresel çevre Fonu ve birleşmiş Milletler Kuruluşları

GEF, çok taraflı çevre sözleşmelerindeki (Türkiye’nin de taraf olduğu Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi gibi) hedeflerin gerçekleştirilmesine katkı sağlayan en önemli finansal mekanizmalardandır. GEF, şu anda 6. dönemindedir (Temmuz 2014-Haziran 2018) ve GEF-6 için toplam kaynak miktarı 4.34 milyon Amerikan Doları olarak belirlenmiştir. Bunun 1.296 milyar Amerikan Doları biyoçeşitlilik için ayrılmıştır (GEF 2014). GEF-6’nın gösterge niteliğindeki mali tahsislerine baktığımızda, Türkiye için 26.87 milyon Amerikan Doları ayrıldığı görülmektedir (bunun 7.14 milyon Amerikan Doları biyoçeşit-liliğin korunmasına tahsis edilmiştir18) (GEF 2015).

Kaş-Kekova Yönetim Planı’nda ortaya koyulan hedefler, GEF-6 biyoçeşitlilik stratejisinin ilk ama-cıyla (KA sistemlerinin sürdürülebilirliğinin arttırılması) örtüşmektedir. GEF-6 kapsamında UNEP ve UNDP (GEF projelerinin ana uygulayıcılarından), “Ekosistemlerin Etkin Yönetimi için Kalkınma ve Mali Planlama Çerçeveleri Geliştirilmesi” adlı küresel bir proje geliştirmektedir. Projenin amacı, gelişen ülkelerin ekosistem hizmet değerlemesi, muhasebe uygulamaları ve diğer ekonomi analizlerini, kalkınma politikası ve mali planlamayla elverişli bir ortam yaratmaktır.

Projenin odak noktası, ekosistem hizmetlerinin kalkınma politikalarına entegre edilmesini sağlamak-tır. Kamu harcamalarını gözden geçirerek nakit akışlarının iyileştirilmesine ve yenilikçi finans meka-nizmalarının (ekosistem hizmetleri için ödemeler, tür bankacılığı, toplu tazminatlar, kalkınma hakları ve kotalar) uygulamaya konmasına ilişkin destekler de bu kapsamda yer almaktadır (a.g.e.) UNDP, bu projenin Türkiye’de uygulanması için KB ile görüşmelerini sürdürmektedir. Proje Türkiye’de de uygu-lamaya konulursa Kaş-Kekova bölgesi projenin pilot uygulama alanı olarak seçilebilir.

UNDP tarafından geliştirilen ve 2018’e kadar devam edecek BIOFIN -Biyolojik Çeşitlilik Finans Giri-şimi- ise çok paydaşlı küresel bir girişimdir.19 Projenin amacı, -yerel düzeyde- biyoçeşitliliğin mevcut durumunu, yapılan yatırımları, biyoçeşitlilik hususundaki finansman ihtiyaçları ile eksikliklerini, finansal mekanizmaların uygunluğunu değerlendirmek ve yeni kararların alınmasını sağlayacak bir siyasi katılım süreci başlatmaktır (BIOFIN 2015).

Mevcut fizibilite raporu hazırlanırken yaklaşık 30 ülke BIOFIN sürecine katılmıştır ve katılımcı ülke sayısı artmaktadır. Projenin başlangıç aşamasında bütün ülkeler, biyoçeşitliliği ve ekosistem hizmet-lerini hem olumlu hem de olumsuz yönde etkileyen politikalarını ve kurumsal çerçevelerini analiz etmekte, geçmişteki ve hâlihazırdaki (mevcut) kamu ve özel harcamalarını gözden geçirerek yapılabi-lecek yatırımları tespit etmektedir. Türkiye’nin BIOFIN sürecine katılması, Kaş-Kekova bölgesi için kaynakları nasıl seferber edeceği konusunda küresel bilgi birikiminden faydalanmasını sağlayabilir. Ayrıca, sürdürülebilir finansman açısından gereken kurumsal ve yasal reformları ele almasına da yar-dımcı olabilir. Fakat UNDP Türkiye tarafından uygulanması öngörülen bu program, merkezi düzeyde lobicilik faaliyeti yürütülmesini gerektirmekte ve dolayısıyla uzun vadeli bir sürece işaret etmektedir.

TVKGM, UNDP ve FAO gibi uluslararası kuruluşları aracı kurum olarak belirleyip Avrupa Komisyo-nu’nun Doğrudan Hibe Sözleşmelerinden de yararlanabilir. Ancak, böylesi bir sonuç için büyük gayret sarf edilmelidir.

18 Türkiye için diğer kategoriler; iklim değişikliği (15.72 milyon Amerikan Doları) ve toprak degradasyonudur (4 milyon Amerikan Doları)19 UNDP ve Avrupa Komisyonu (AK), “Biyoçeşitlilik Yönetimine Yapılan Yatırımların Arttırılması için Politik ve Mali Çerçeveler Geliştirilmesi” adlı bir ortaklık projesini uygulamayı koymuştur. Söz konusu proje, ulusal düzeyde ekosistem ve biyoçeşitlilik yönetimine yapılan yatırımların arttırılması için öneriler sunmaktadır.

30


Avrupa birliği Fonları

AB tarafından sağlanan fon kaynakları, Avrupa Birliği Bakanlığı başlıklı bölümde (4.1) ele alınmıştır.

dünya bankası

Dünya Bankası’nın Türkiye’ye ilişkin Ülke Ortaklık Stratejisi’nde (CPS) üç ana hedef bulunmaktadır: Rekabetin ve istihdamın arttırılması, eşitliğin ve kamu hizmetlerinin iyileştirilmesi ile sürdürülebilir kalkınmanın güçlendirilmesi (Dünya Bankası 2014). Dünya Bankası Ülke Ortaklık Stratejisi’nin üçün-cü hedefini gerçekleştirmek için Türkiye’de entegre su havzası yönetimine ve teknik yardım çalışması olarak orman ve tatlı su sistemlerinde doğal sermayenin hesaplanmasına odaklanmaktadır. Dolayısıy-la, KA’lar ve DKA’lara ilişkin hususlar bankanın öncelikleri arasında yer almamaktadır.

Eylül 2015’te uygulamaya konacak yeni Ülke Ortaklık Stratejisi (2016-2020), KB ve Hazine Müste-şarlığı işbirliğinde Dünya Bankası tarafından hazırlanacaktır. Bu kapsamda, ÇŞB’nin KB ve Hazine Müsteşarlığı aracılığıyla Kaş-Kekova bölgesini, öncelikli uygulama alanı olarak önermesi tavsiye edilir. Türkiye’nin portföyü, bir dizi çalıştay ve üst düzey toplantı ile belirlenecektir.

çift Taraflı Kalkınma Ajansları

Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) ve Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) gibi uluslararası bağışçı kuruluşlar Türkiye’de faaliyet göstermekte olup yürüttükleri çalışmalarla do-ğanın korunmasına katkıda bulunmaktadır.

AFD, gelişen ve deniz aşırı ülkelere resmi kalkınma yardımı yapan Fransa merkezli bir finans kurulu-şudur. Türkiye için 2014 yılında yaklaşık 200-300 milyon avro ayıran Ajans, iklim değişikliği ve çevre konularında Fransız-Türk işbirliğini güçlendirmeyi amaçlamaktadır. AFD, kamu sektörü (merkezi hükümet, devlet teşekkülleri ve yerel yönetimler) ve özel sektör (alt kuruluşu Proparco aracılığıyla ban-kalar ve özel şirketler) ile birlikte hareket etmektedir.

Kaş-Kekova Yönetim Planı’nın finansman ihtiyacını karşılamak için ÇŞB Hazine Müsteşarlığı’na baş-vurabilir. Hazine Müsteşarlığı ise maliyeti 10-20 milyon avro arasında değişen projeler için AFD’den fon talebinde bulunabilir. İkinci olarak AFD, Dünya Bankası işbirliğiyle “Sürdürülebilir Şehirler” adlı projeyi geliştirmektedir. AFD, İller Bankası20 vasıtasıyla Türkiye’deki yeni kurulan belediyelere sürdü-rülebilirlik konusunda destek vermeyi hedeflemektedir. İller Bankası, Kaş-Kekova Yönetim Planı’ndaki pek çok faaliyette yer aldığı için, söz konusu finansman programının kapsamını etraflıca incelemelidir. Üçüncü olarak AFD ile TSKB (Türkiye Sınai Kalkınma Bankası)21 Türk firmalarının belirli alanlarda yürüttüğü çalışmalara (yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği gibi) finansman sağlamak için işbirli-ği yapmaktadır. Kaş-Kekova bölgesi için kullanılabilecek kredi seçeneklerinden biri “Sürdürülebilir Turizm” kredisidir. Bu kredi kapsamında TSKB, turizm sektöründeki sürdürülebilir yatırım projelerine finansman sağlamaktadır. Bu kredi özellikle işletmenin büyüklüğü ve proje türüne (renovasyon veya yeşil alan) göre çeşitli kapsamlarda BREEAM (Bina Araştırma Kuruluşu Çevresel Değerlendirme Me-todu), LEED (Enerji ve Çevre Tasarımında Öncülük) ve HQE (Yüksek Çevre Kalitesi) sertifikası almak isteyen otel ve tatil köyü işletmelerine hitap etmektedir (TSKB 2015).

Ancak, Kaş-Kekova bölge halkı ile yapılan görüşmelerden anlaşıldığı üzere bölgedeki oteller, nispeten küçük işletmeler olduğu için öncelikleri arasında sürdürülebilirlik bulunmuyor (Kaş’taki hiçbir turizm işletmesinin Yeşil Yıldız Sertifikası bulunmuyor). Bu nedenle, bir banka kredisi kullanmaya yanaşmıyor. Söz konusu turizm işletmelerinin öncelikleri arasında daha ziyade zarar etmemek ve çeşitli sınırlamala-rın yanı sıra Türkiye’deki turizm sektörünün karşı karşıya kaldığı imaj sorunuyla başa çıkmak bulunuyor.

GIZ şirketi Almanya devletine uluslararası işbirliği hedeflerine ulaşma konusunda yardım eden bir fir-madır. GIZ firmasının Türkiye’deki çalışma alanı ise çoğunlukla AB IPA ile özellikle iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin azaltılması, adaptasyon ile Suriye’de ekonomik kalkınma ve yeniden inşa yardımla-rından oluşuyor. Uzun vadeli projelere ayrılan fonlar Alman Devleti tarafından doğrudan bakanlıklara

20 İller Bankası, Bayındırlık Bakanlığına bağlı olarak faaliyet gösteren bir devlet bankası olup belediyelere altyapı hizmetleri ve mali hizmetler konusunda finansman sağlayan farklı bir fon yapısına sahiptir (OECD 2007).21 1950 yılında kurulan Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) Türkiye’nin ilk özel kalkınma ve yatırım bankasıdır.

31


aktarılırken aynı zamanda çok taraflı fonlar ve devlet fonlarının (AB fonları gibi) uygulama ajansı olarak ‘GIZ International Services (Uluslararası Hizmetler)’ birimi aracılığıyla da aktarılabilmektedir.

GIZ International Services birimi şu anda KTB ortaklığında ve yaklaşık 7 milyon avroluk AB finansma-nıyla Türkiye’de sürdürülebilir turizm projesi yürütüyor. Söz konusu projenin amacı Bakanlık onaylı 15 otelin Yeşil Yıldız Sertifikası alması için teknik destek sağlamak. Ayrıca “iyi uygulama” örneği teşkil eden turizm işletmecileri de pilot işletme olarak projeye dâhil edildi ancak büyük çoğunluğu küçük işletmelerden oluşan Kaş-Kekova bölgesindeki turizm işletmeleri (bu işletmeler belediye onaylı olup KTB’nin uyguladığı standartların altında kalmaktadır) proje kriterlerine uymuyor.

Avusturya Kalkınma İşbirliği Teşkilatı’nın yanı sıra Türkiye’de faaliyet gösteren çeşitli büyükelçilikler tarafından sağlar başka uluslararası fonlar da mevcuttur (British Council, Almanya Büyükelçiliği Matra Fonu gibi). Ancak zamanın yetersiz olması nedeniyle bu fonların Kaş-Kekova bölgesine hitap eden öncelikleri olup olmadığını inceleme fırsatı olmamıştır.

4.5 doĞA KoRuMAYA YÖNELİK TEMİNAT FoNuDoğa Korumaya Yönelik Teminat Fonu (Conservation Trust Funds/CTF) biyoçeşitliliğin korunması amacıyla sürdürülebilir finansman sağlayan ve yasal olarak bağımsız nitelikteki hibe kuruluşlarıdır. Genellikle bir ülkede uygulanan KA sisteminin uzun vadeli yönetim masraflarının bir kısmını finanse ederler (Conservation Finance Alliance 2008). Son yirmi yıl içinde biyoçeşitliliğin korunması amacıyla uluslararası bağışçı kurumlardan, hükümetlerden ve özel sektörden büyük miktarlarda finansman almak için 55 ülkede Doğa Korumaya Yönelik Teminat Fonu oluşturuldu.

GEF değerlendirmesinde Doğa Korumaya Yönelik Teminat Fonu fizibilitesini sağlamak için dört “temel şart” aranması gerektiği belirtilmektedir:

1. Üzerinde çalışılacak konu en az 10-15 yıllık bir taahhüt gerektirmeli,

2. Doğrudan devlet kontrolüne ek olarak özel-kamu işbirliği mekanizmaları için aktif bir devlet desteği mevcut olmalı,

3. Biyoçeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kalkınma hedefi çerçevesinde birlikte çalışabilecek toplumun farklı kesimlerinden yeterli bir kitle mevcut olmalı,

4. Hukuki ve mali uygulamalar ile destek mekanizmaları (bankacılık, denetim, ihale mekanizmaları gibi) sağlam ve güvenilir olmalı.

Kaş-Kekova bölgesinde 2 ve 4 numaralı şartlar sağlanamıyor. Bunun da ötesinde bu bölgede yapılacak bir yatırımın kâr getirmesi için en az 5-10 milyon avro sermaye gerektiğinden bölgede tek başına bir Doğa Korumaya Yönelik Teminat Fonu oluşturmak mümkün gözükmüyor. İdari yapılanması son derece merkezi olan Türkiye de doğrudan devlet kontrolü haricinde herhangi bir destek mekanizmasına sıcak bakmıyor.

Şu anda Türkiye’de sadece biyoçeşitliliğin korunması hususunda faaliyet gösteren Doğa Korumaya Yönelik Teminat Fonu niteliğinde hiçbir hibe kuruluşu yok. Türkiye’deki vakıfların yönetim ve denetiminden sorumlu bir devlet kurumu olan Vakıflar Genel Müdürlüğü 5737 sayılı Vakıflar

Grafik 4

Bağışçı Kuruluşlar Tarafından Sunulan Fon Kaynakları



Talep

0 1 2 3

Malipotansiyel

Kurumsalveyasal

32


4.6 YARdIM KuRuLuŞLARI VE ÖZEL SEKTÖR dESTEĞİ Türkiye’deki KA’lardan sorumlu kurumların ve özellikle de TVKGM’nin kurumsal çerçevesi, hayırsever kuruluşlardan ve özel sektörden yardım alınmasına izin vermektedir. Söz konusu bağış ve yardımların büyük kısmı özel ve yarı özel teşekküllerden gelirken diğer kısmı amaca yönelik pazarlama, girişim ve hayır amaçlı bağışlardan oluşuyor.22 Doğa koruma alanlarında faaliyet gösteren STK’ler ve araştırma enstitüleri ile işbirliği yaparak ÖÇKB’lerin korunması için önemli düzeyde finansman elde edilebiliyor. Örneğin Dalyan-Köyceğiz ÖÇKB’deki İztuzu sahilinde bulunan Deniz Kaplumbağası Araştırma, Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi Pamukkale Üniversitesi tarafından işletilirken (Bann ve Başak 2013) EU SMAP III fonu (SAMP III) kapsamında Sualtı Araştırmaları Derneği (SAD) ve Dutch Rubicon Foundation işbirliğiyle Gökova Körfezi ÖÇKB Entegre Sahil Yönetim Planı uygulanmaktadır. Ayrıca ÇŞB’ye ait TÜRÇEV koordinatörlüğünde Mavi Bayrak uygulaması yapılmakta ve Türkiye’deki ÖÇKB içindeki körfez ve sahiller izleme altına alınmaktadır.

WWF-Türkiye 2002 yılından bu yana Kaş-Kekova DKA’daki denizel biyoçeşitliliği izleme ve koruma çalışmaları yürütmektedir. WWF-Türkiye tarafından sağlanan finansman imkânları sayesinde mevcut SEA-Med projesi uygulamaya konmadan önce söz konusu alan için yönetim planlaması yapılabildi. Türkiye’de kurulmuş bir vakıf niteliğindeki WWF-Türkiye, devlet, özel ve diğer uluslararası fonlarda toplanabilecek ayrı ve şartlı alt fonlar oluşturabilmektedir. WWF-Türkiye’nin hâlihazırda “Türkiye’nin Canı” adlı hibe programı kapsamında özellikle Türkiye’deki özel şirketlerin desteğiyle yerel biyoçeşitliliği koruma projeleri uygulama fırsatı sunan bir fonu mevcut. (http://www.turkiyenincani.org/)

Benzer şekilde Mart 2015’de WWF-Türkiye, destekçilerine her yıl Antalya’da düzenlenen “Runanatolia” maratonuna katılma çağrısında bulundu. Bu maratona Kaş’tan katılan bir ekip, Kaş-Kekova ÖÇKB’de yaşayan ve nesli tehlike altındaki orfoz balığı türünün korunması için bağış kampanyasına destek istedi. WWF-Türkiye, DKA’daki ihtiyaçlar için kullanmak üzere kampanyayla elde edile geliri ayrı bir banka hesabında topladı. Önümüzdeki yıllarda düzenlenecek maratonlara daha yüksek katılım gösterilebilir ve dolayısıyla da daha fazla destek toplanabilir.23

KTB Türkiye’nin kültürel miras alanlarında özel sektörle işbirliği yapıyor ve bu kapsamda özel şirketler arkeolojik kazılara sponsor oluyor. ÇŞB ve OSİB’de ise KA’lar konusunda özel sektörle

Kanunu’na tabi olup sadece hibe işlemleriyle ilgilenen herhangi bir birimi bulunmamaktadır. Üçüncü şahıslara finansman sağlayan Türk vakıfları ise (eğitim, insan hakları veya biyoçeşitliliğin korunması gibi alanlarda) sadece işletmeci teşekküller olarak hareket etmektedir.

Tüm bu sebeplerden dolayı bu aşamada bir CTF oluşturulması mümkün görünmüyor.

22 Amaca yönelik pazarlama ve yenilikçi kurumsal ortaklık kavramı; kâr amaçlı şirketlerin kâr amacı gütmeyen yardım kampanyası yürüterek bilinç ve finansman oluşturma çalışmalarını ifade etmektedir (Çevre ve Kalkınma Grubu 2010).23 Kaş-Kekova ÖÇKB için bağış toplama ve bilinç oluşturma amacıyla düzenlenen spor etkinliklerinden bir tanesi de iki kişinin Kaş-Kekova ÖÇKB’ye dikkat çekmek için katıldığı 7 kilometrelik Meis-Kaş Yüzme Yarışıdır.

Grafik 5

Doğa Korumaya Yönelik Teminat Fonu



Talep

0 1 2 3

Malipotansiyel

Kurumsalveyasal

33


doğrudan işbirliği yapılması çok fazla söz konusu değil. Diğer yandan ulusal ve uluslararası özel sektör kuruluşları DenizTemiz Derneği (TURMEPA), ÇEKÜL, TEMA, WWF-Türkiye, Doğa Derneği ve diğer benzeri STK’ler tarafından yürütülen doğa koruma çalışmaları ve projelerine giderek daha fazla bağış yapmakta veya sponsor olmaktadır.

Kaş-Kekova-Demre bölgesinin denize yakın kesimlerindeki özel şirketlerin imajı ve mali durumları, Fethiye’nin kuzeyinden itibaren başlayan bölgelerden daha zayıf olmasına rağmen yine de buralarda bir potansiyel mevcut. Bölge sakinleriyle yapılan görüşmelerde ayni veya bağış yardımlarıyla Kaş-Kekova Yönetim Planı’na finansal destek vermeye hazır özel sektör kuruluşlarından oluşan önemli bir paydaş kitlesi olduğu anlaşılıyor. Bu finansman fırsatlarıyla birlikte bireysel katkılara ek olarak turizmle ilgili destek mekanizmalarından da faydalanılarak eş-finansman yaratılabilir. Söz konusu eş-finansman fırsatları Tablo 5’te açıklanmaktadır.

Özel sektörde faaliyet gösteren yukarıdaki şirketler ve ticaret odalarına ek olarak çevre koruma ve çevresel sürdürülebilirlik konularına giderek daha fazla yönelen Orta Doğu’daki fon kuruluşları (İslam Kalkınma Bankası gibi) ile kurumsal ortaklık ve bağış fırsatları da değerlendirilebilir.

Tablo 5: Kaş-Kekova ÖÇKB’deki özel sektör kuruluşlarıyla yapılabilecek işbirliği fırsatları

Kurum Açıklama Finanse edilecek Yönetim Planı faaliyetleri İşbirliği yolları

DenizTicaretodası(AntalyaŞubesi)

Bölgedekayıtlı1600üyeve5000tekne

-Atıktoplama-Şamandırasistemi-ÖÇKB'debilinçoluşturmaveeğitimfaaliyetleri-Kaş'takibalıkçıteknesibarınağınıntamiri-Üçağızmevkiindebulunanbatığınparçalanması

YönetimPlanı’ndabelirtilenprojeler,bağışlar,sponsorluklar

TÜRSAB

TÜRSABKaşŞubesi'nekayıtlıKaşveKalkan'da40turizmişletmecisibulunmaktadır.

Dahasonrabelirlenecek Bağışlar

KaşMarina

İşletmeci:SeturMülkiyet:Koçholding(Türkiye'ninenbüyükveetkiliholdinglerindenbirtanesi)

-Şamandırasistemi-Denizatığıtoplama Bağışlar

KumlucaTicaretveSanayiodası

Türkiye'ninenbüyükturizmfuarıEmittFuarı'ndakiKaştanıtımstandınasponsoralınması

Kaş-KekovaÖÇKB'ninbölgeveülkegenelindetanıtılması-ÖÇKB’ndebilinçoluşturmaveeğitimfaaliyetleri

Sponsorluk,bağışlar

Grafik 6

Hayırsever Yardımlar ve Özel Sektör Desteği



Talep

0 1 2 3

Malipotansiyel

Kurumsalveyasal

34


4.8 KARboN ÖdEMELERİTürkiye, yıllık emisyon miktarlarının kayıt altına alınması ve sera gazlarının ortadan kaldırılmasını hedefleyen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamındaki Kyoto Protokolü’nü 2009 yılında imzaladı. Ancak, Türkiye’de bu doğrultuda bir zorunlu piyasa bulunmadığı için devletin emisyon hedeflerini düşürme veya emisyon kaynaklarına sınırlama getirme yönünde herhangi bir çalışması bulunmuyor.

Günümüzde Türkiye’deki karbon telafi mekanizmaları sadece rüzgâr, su ve biyogaz enerjisi ile atık ısı geri kazanımı alanlarında faaliyet gösteren gönüllü karbon piyasalarından ibaret. Bu piyasalardaki en büyük pay, çevresel ve sosyal sorumluluk anlayışı çerçevesinde karbon emisyonlarını telafi etmek

4.7 EKoSİSTEM hİZMETLERİ İçİN ÖdEMELERDiğer KA’larda olduğu gibi deniz koruma alanlarında da geniş bir ekosistem hizmetleri yelpazesi söz konusudur (Mangos ve diğerleri, 2010). Kaş-Kekova ÖÇKB’deki çeşitli ekosistem hizmetleri ve bunların bölgedeki kalkınma dinamikleri üzerindeki etkileri bölge düzeyinde incelendi (Başak, 2012).

EHÖ mekanizmaları sözleşmeler ve bağış niteliğinde para transferi yoluyla yürütülmekte olup sözleş-medeki ‘alıcı’, ‘satıcıya’ ekosistem hizmetini teslim aldıktan veya araziyi kullandıktan sonra veya hizmet alımını teminat altına aldıktan sonra ödeme yapmaktadır (Moye ve Nazerali 2010). EHÖ planları, üre-tim-tüketim faaliyetlerine dayanmayan KA yönetimi uygulamalarından daha fazla gelir elde edilmesine imkân tanıyabilmektedir (Emerton ve diğerleri, 2006). Havza koruması, karbon tutumu ve biyoçeşitlili-ğin korunması için yapılan ödemeler KA’lar için finansman oluşturmak amacıyla kullanılan EHÖ uygu-lamalarına örnek olarak gösterilebilir. Mevcut durumda EHÖ için herhangi bir devlet düzenlemesi veya teşvik sistemi olmadığı için Türkiye’de EHÖ planları uygulanmıyor. Ancak, Türkiye’nin 10’uncu Kalkın-ma Planı’nda “doğal kaynaklar ve ekosistem hizmetlerinin değerinin hesaplanarak politika geliştirme ve uygulama süreçlerinde dikkate alınacağına” vurgu yapılmaktadır (bkz. Ek 3).

Havza Hizmetleri Ödemeleri uygulamasının hedefinde genel olarak su akışını ve kalitesini etkileyen ormanlar tarafından oluşturulan havza hizmetleri bulunmaktadır. Havza ekosistemi hizmetleri açısından bakıldığında Kaş-Kekova bölgesinin karstik araziden dolayı ham su kaynaklarına erişimi sınırlıdır. DKA sınırları içinde seracılık yapılan köylerden çok azının kendi yeraltı suyu kaynağı bulunmakta (Çevreli köyü gibi) olup kendi su kaynağı bulunmayan köylerin suyu genellikle Demre, Gömbe ve diğer bölge-lerden temin edilmektedir. Kaş ilçesinin merkezi ise içme suyu ihtiyacının tamamını Gömbe (40-45 km uzaklıkta) ve Saklıkent (60 km uzaklıkta) gibi memba kaynaklarından temin etmektedir. Bu sebeplerden dolayı DKA bölgesindeki ormanların bölgedeki su kaynaklarını beslemesini ve su kalitesini yükseltmesini sağlayacak bir ödeme planından bahsetmek zor.

Biyolojik keşif araştırması (bioprospecting) çoğunlukla bir çeşit EHÖ türü olarak kabul edilmekte ve ürün geliştirmede kullanılabilecek ticari değeri olan yeni genetik, bileşik, organizma ve benzeri kaynakla-rın sistematik bir biçimde araştırılması olarak tanımlanmaktadır (Moye ve Nazerali 2010). 1000’den faz-la deniz canlısı türü ve 26 endemik kara bitkisi türüne ev sahipliği yapan Kaş-Kekova ÖÇKB’nin önemli bir genetik materyal kaynağı teşkil etmesine rağmen mevcut olarak bu kaynakların tıp, ilaç, kozmetik veya diğer alanlarda kullanılabileceğine dair herhangi bir bilimsel kanıt söz konusu değildir.

Grafik 7

EHÖ



Talep

0 1 2 3

Malipotansiyel

Kurumsalveyasal

35


isteyen özel şirketler ve belediyelere aittir (zorunlu mevzuattan dolayı en fazla faaliyet biyogaz sektöründedir). Karbon tutulumunun arttırılması amacıyla uygulanan projeler için sertifika alarak da karbon kredisi alınabilmektedir. Örneğin, Ormansızlaştırma/Ağaçlandırma (Doğa Koruma Merkezi ve TRESS Forest Carbon Consulting 2014), Blue Carbon (Thomas ve Yolak 2012), Land Use Change.

Gönüllü karbon ödemelerinin sertifikasyonu oldukça masraflı olduğu için (başvuru, danışmanlık, onay masrafları) Türkiye’de sadece büyük şirketler sertifikasyon alabiliyor. Ayrıca özel şirketlerin KA’larda büyük çaplı yenilenebilir enerji yatırımları yapmasına da izin verilmiyor. Kaş-Kekova ÖÇKB’de belediyeler için karbon ödeme potansiyeli bulunmaktadır (biyogaz, biyokütle, atık ısı geri kazanımı). Karbon piyasasına doğrudan giriş yapmak mümkün olmasa bile karbon telafisi için farklı yollara başvurulabilir.

• DKA’da sürekli olarak faaliyet gösteren günübirlik tur tekneleri ve dalış teknelerinde elektrik motoru veya güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynakları kullanılabilir. Bu sayede teknelerin hem karbon salınımı hem de petrol kirliliği azalır. Örnek olarak Köyceğiz-Dalyan ÖÇKB’de Dalyan Tekne Kooperatifi, Köyceğiz Gölü ve Dalyan kanallarında kullanmak üzere güneş enerjili tekne filosu kurmak için teşvik beklemektedir (Bann ve Başak 2013).

• Kaş-Kekova bölgesinde turizm endüstrisiyle bağlantılı karbon telafisi mekanizmaları araştırılabilir. WWF-Türkiye’nin öncülüğünde Türk Hava Yolları ve TÜRSAB ile işbirliğine gidilerek gönüllü karbon telafi çalışması yapılabilir. Kaş’ta bulunan turizm danışma bürosunda özellikle uzak mesafelerden DKA’ya gelecek turistler için karbon telafi sistemleri uygulanabilir.

• TVKGM’nin Mali Eylem Planı’nda da bahsedildiği üzere Akdeniz denizçayırları (Posidonia oceanica) karbon tutulumu ve depolanmasıyla ilgili ekosistem hizmetleri sunmaktadır. TVKGM’nin denizlerde karbon yakalamak için özel sektörle işbirliği fırsatları kovalaması tavsiye edilmektedir (Thomas ve Yolak 2012).

Kaş-Kekova bölgesindeki denizçayırları karbon finansmanı için uygun bir fırsat sunuyor. Şu anda mavi (deniz) karbon etkinliklerinden üretilen karbon kredileri için herhangi bir karbon piyasası bulunmasa da Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Kyoto Protokolü vasıtasıyla mavi karbon ödemeleri mümkün olabilir. Ancak mavi karbon finansmanına dair bir fizibilite değerlendirmesi yapılması için karbon tutulum oranları, yerinde depolama, emisyon profilleri ve koruma masraflarına dair ayrıntılı veriler gerekmekte olup bu verilerin hazırlanması için de bir ön finansmana ihtiyaç var. Kaş-Kekova iş planının nihai versiyonunda bu veri araştırmalarına yer verilerek maliyetlendirilebilir.

4.9 TELAFİ MEKANİZMALARIBiyoçeşitlilik telafi mekanizmaları, biyoçeşitliliğin ‘net zarara uğramaması’ ve mümkünse ‘net kazanç’ getirmesini sağlamak için biyoçeşitlilik üzerindeki engellenemez olumsuz etkilerin telafi edilmesine dair çalışmalardır (Planning & Economic Consultants 2010). Telafi mekanizmaları, normalde dışsallıkların içselleştirilmesi olarak yansıtmak ve biyoçeşitlilik, ekosistem hizmetleriyle alakalı iyi uygulama örnekleri oluşturmak için oldukça ideal araçlardır. Örneğin, bir firmanın faaliyetlerinin deniz canlıları üzerindeki etkilerini azaltmak için para harcaması gerekiyorsa ya bu işlemin masraflarını karşılaması ya da faaliyetlerini başka bir yere taşıması gerekir. Tam tersine eğer bir firmanın nesli tehlike altındaki bir deniz canlısı türünün veya doğal ortamın korunması veya sayısının

Grafik 8

Karbon Ödemeleri



Talep

0 1 2 3

Malipotansiyel

Kurumsalveyasal

36


arttırılması için yaptığı masraflar kendisine geri ödenebiliyorsa söz konusu canlı türünün veya yaşam ortamının korunmasına dair ekonomik teşvikler uygulanacaktır (Bann ve Başak 2013).

Denizel biyoçeşitlilik, pek çok farklı kesiminin bağlı olduğu deniz ekosistem hizmetlerini güçlendirir. Sahil ve deniz mevzuatlarının sağlam olduğu yerlerde tür bankası ve denizel biyoçeşitliliği dengelemesi gibi telafi mekanizmaları deniz yaşamının korunmasında oldukça faydalı olabilir. Ancak, ülkenin diğer yerlerinde olduğu gibi Kaş-Kekova bölgesinde de Çevresel Etki Değerlendirmesi mevzuatlarının tam olarak uygulanmadığı göz önünde bulundurulduğunda (World Bank 2014) bu şu anda pek mümkün görünmüyor. Söz konusu mevzuatlar toprak üzerindeki üretim/çıkarım faaliyetleri için bile tam olarak uygulanamazken bu mevzuatların deniz alanlarında uygulanması çok daha zor ve maliyetlidir.

Mart 2015’te düzenlenen Korunan Alanların Sürdürülebilir Finansmanı çalıştayında özel sektörün Kaş-Kekova bölgesindeki doğal yaşam alanlarına asıl zararı veren madencilik ve mermer ocağı faaliyetlerinin telafisi hakkında ciddi endişeler olduğu görüldü. Kaş’ta 300’e yakın şirketin bu tür faaliyetler için ruhsat başvurusunda bulunduğu ve ruhsatsız üretim faaliyetlerinin çok fazla olduğu bildirildi. Tüm bu sebeplerden dolayı Kaş-Kekova bölgesi için telafi mekanizmaları tavsiye edilmez.

Grafik 9

Telafi Mekanizmaları



Talep

0 1 2 3

Malipotansiyel

Kurumsalveyasal

37


Mevcut fizibilite değerlendirmesinde ulaşılan temel bulgular, metodoloji kapsamında yapılan saha gözlemlerinin yanı sıra Türkiye’deki KA’ların sürdürülebilir finansmanı konusunda daha önce yapılmış çalışma ve araştırmaların sonuçlarına dayanmaktadır. Elde edilen bulgular sadece 4. bölümde geçen sürdürülebilir finansman mekanizmalarının fizibilitesinin dört kriteri çerçevesinde değil (bakınız 1.3 no’lu bölüm) aynı zamanda durum hakkında genel bir bakış sağlayan (Şekil 1’de de incelenen) farklı finansman kaynaklarının birlikte kullanılması gerektiğini gösteriyor.

5. SoNuçLAR VE TAVSİYELER

Şekil 1 Kaş-Kekova ÖÇKB’de uygulanabilecek finansman mekanizmaları sıralaması

Bağşçı kuruluşlar

Turizmle bağlantılı

mekanizmalar

EHÖ Telafi mekanizmaları

Borç yardımı

Kamusal fon kaynakları

Kurumsal ve yasal Talep Finansal potansiyel Yönetim planı hedefleri

Yardımlar ve özel sektör

desteği

Doğa Korumaya

Yönelik Teminat Fonu

Karbon ödemeleri

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10Kaş-Kekova ÖÇKB’ye uygun finansman mekanizmaları

38


Kamusal fon kaynakları, en uygun finansman mekanizması olarak değerlendirilmiştir. Çünkü devlet kaynaklarından beslenen bir finansman mekanizması, özellikle saha yatırımları için ciddi bir mali kapasiteye ek olarak yerleşmiş ve siyasi olarak kabul görmüş bir çerçeveye sahiptir. Değerlendirme sürecinde görüşme yapılan tarafların Yönetim Planı hedeflerine ulaşılması hususunda devletten beklentileri çok yüksek gibi görünse de, hükumet programlarında yol, havalimanı ve liman yapımı gibi geleneksel kalkınma projelerine öncelik verildiği anlaşılmaktadır.

Bağışçı kuruluşlar tarafından sağlanan fon kaynakları, biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetlerinin finanse edilmesinde kullanılmaya devam edilecek olup özellikle küresel iklim değişikliği önceliklerine önem verilecektir. Türkiye için belirlenen IPA, çeşitli bakanlık projeleri vasıtasıyla bölgedeki Yönetim Planı hedeflerini kapsayacak kadar geniş bir çerçeveye sahiptir. Kaş-Kekova ÖÇKB’nin finansal sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesine ilişkin pilot uygulamalara ait Eylem Planlarının desteklenmesi için bağış kaynaklı finansman fırsatlarının değerlendirilmesi önerilmektedir.

Yardım kuruluşları ve özel sektör destek mekanizmaları da Kaş-Kekova bölgesinin sürdürülebilirliğini sağlamak için önemli bir potansiyel sunuyor. Bölge sakinleriyle yapılan görüşmelerde, Kaş-Kekova Yönetim Planı’na katkı veya bağışlarla finansal destek vermeye hazır özel sektör kuruluşlarından oluşan önemli bir paydaş kitlesi olduğu görüldü. Bu mekanizmalar, Turizmle Bağlantılı Mekanizmaların pilot uygulamalarının başlatılması için kullanılabilir ve ziyaretçilerin gönüllü katkıları için eş-finansman olarak değerlendirilebilir.

Kaş-Kekova bölgesinin en önemli gelir kaynağı turizm ve emlak sektörü olup bunların her ikisi de tamamen bölgedeki doğal güzelliklere bağlıdır (temiz deniz, el değmemiş doğa vs.) Bu yüzden doğal kaynakların sürdürülebilir olması bölge ekonomisi için oldukça önemlidir ve aynı zamanda da Kaş ve ÖÇKB’deki eşsiz doğa turizminin en önemli unsurudur. Turizm sektörüne verilen mali destek ile son derece faydalı sonuçlar elde edilebilir ve özellikle bu konudaki gönüllü yardımlara gereken önem verilmelidir.

Doğanın korunması odaklı fonlar, ekosistem hizmetleri ödemeleri, telafi mekanizmaları ve karbon ödemeleri gibi diğer sürdürülebilir finansman araçları hususunda ise Türkiye’de finansal potansiyel olmasına rağmen kurumsal ve yasal şartlar bu potansiyelin Kaş-Kekova bölgesinde sahaya yansıtılmasını zorlaştırıyor.

Rapordaki bulgular ışığında aşağıdaki eylemler önerilmektedir:

• İkinci bölümde belirtildiği üzere Kaş-Kekova ÖÇKB’nin yönetim sorumluluğu merkezi teşkilatlar, taşra teşkilatları ve belediyeler arasında dağınık halde ve bu da deniz koruma alanlarının işletme mülkiyeti konusunda bir sorun teşkil ediyor. Yönetim Planı’nın hayata geçirilebilmesi için söz konusu bu kurumlar arasında etkili bir koordinasyonun kurulması, en azından tek bir yönetim organı oluşturuluncaya kadar WWF-Türkiye’ye ait gibi görünüyor.24 SEA-Med projesinin sürdürülebilir finansman hedeflerine değinilecek olursa, söz konusu bu çok başlı KA yönetişim şekli, GEF gibi çok taraflı fonlara başvurulmasını daha da zorlaştırıyor.

• Yerel düzeyde bir yönetim birimi olmaması nedeniyle Kaş-Kekova ÖÇKB Yönetim Planı’nın izlemesi sağlıklı yapılamıyor ve uyum sorunları yaşanıyor. Bu nedenle, gerçekleştirilmesi gereken müdahalelerin önem sırasına göre sıralanması amacıyla Yönetim Planı’nda öngörülen faaliyetlerin önceliklendirilmesi tavsiye edilmektedir. Eğer mümkünse, Yönetim Planı’ndaki faaliyetlerin önceliklendirilmesi katılımcı bir süreç dâhilinde yapılmalı ve uzun vadeli finansman gerektiren hedeflere odaklanılmalıdır.

24 Rapor taslağının hazırlandığı dönemde Antalya Valiliği bünyesinde Kaş-Kekova ÖÇKB’nin tüm yerel paydaşlarını temsil eden yerel bir çalışma grubu oluşturuldu. Bu çalışma grubunda temsil edilenler arasında şunlar vardır: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü (Tabiat Varlıklarını Koruma Şube Müdürlüğü), Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme İl Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Kaş Liman Başkanlığı, BAKA, Antalya Büyükşehir Belediyesi, Kaş Belediyesi, Kaş ve Demre GTHB, Kaş Turizm Danışma Bürosu, Kaş Balıkçılık Kooperatifi, Kaş Sualtı Araştırma Derneği, Kaş Turizm ve Tanıtma Derneği ve WWF-Türkiye.

39


• Faaliyetlere ait bütçe kalemi tahminlerinin daha hassas olarak yapıldığı Yönetim Planı’nda kullanılmak üzere iş planı hazırlanması önerilmektedir. Bu anlamda Kaş-Kekova bölgesi için harcamaların ve harcama gerekçelerinin açık bir şekilde belirtildiği bir iş planı oluşturulması kilit öneme sahiptir. Planda gerekli finansman kalemleri daha ayrıntılı bir şekilde yer alacak ve daha şeffaf olacaktır. Bütçe ihtiyaçlarının açık bir şekilde belirtilmesi aynı zamanda bağış kampanyalarına katılımın artmasını sağlayabilir.

• Maliyet tasarruf stratejileri iyi bir iş planının en önemli unsurlarından biridir. Dolayısıyla Kaş-Kekova bölgesinin Yönetim Planı kapsamında bir maliyet tasarruf stratejisi geliştirilmesi tavsiye edilmektedir. Yapılan ilk tespitlere göre aşağıda belirtilen bazı uygulama hedefleri kapsamında ortaya çıkacak masraflar için dış finansör bulunmalıdır. Bunun haricinde aşağıdaki tespitlere ulaşılmıştır:

Üniversiteler ve bilim Enstitüleri ile işbirliği:

• Biyoçeşitlilik izlemesi amacıyla saha araştırması yapılmasına ilişkin 2.1 no’lu uygulama hedefi (örn. Selçuk ve Akdeniz Üniversitesi’ne ait bilimsel araştırma gemileri ve/veya GTHB’ye ait araştırma gemisi vasıtasıyla),

• Bölgede uygulanacak iş planının herhangi bir İşletme Yüksek Lisans programı desteğiyle detaylandırılması için işbirliği yapılması. Bu tür devlet-üniversite işbirliği örnekleri Türkiye’de giderek artmakta olup Gürcistan’daki KA’lara ilişkin iş planı da benzer türde bir işbirliği ile oluşturulmuştur. Eğitim programları daha fazla uygulama odaklı olduğu için bu doğrultuda özel üniversiteler ile işbirliğine gidilmesi tavsiye edilmektedir.

• TÜBİTAK ile ortak araştırma projeleri yürütülmesi veya Yönetim Planı’ndaki hedeflerin hâlihazırda devam eden proje ve çalışmaların hedefleri ile birleştirilmesi (bkz. Bölüm 4.1).

STK’ler ile işbirliği:

• Kaş-Kekova bölgesinde faaliyet gösteren teknelerden kaynaklanan katı ve sıvı atıkların bertaraf edilmesine ilişkin 1.1 no’lu Uygulama Hedefi kapsamında TURMEPA ile işbirliği yapılması.

• Resmi bir yönetim birimi oluşturuluncaya kadar hem Yönetim Planı’nın uygulamasını izleyecek hem de ilerleyen dönemlerde WWF-Türkiye tarafından aktif olarak desteklenecek sürdürülebilir finansman araçları arasında kolaylaştırıcılık yapıp koordinasyonu sağlayacak yerel düzeyde bir geçici çalışma grubu oluşturulması da tavsiye edilmektedir. Bu çalışma grubu: i) Yönetim Planı öncelikleri ve uzun vadeli finansman gerektirecek faaliyetler, ii) öncelik verilmiş sürdürülebilir faaliyetlere göre bütçe planı hazırlanması süreci ve iii) çalışmada ulaşılacak tavsiyeler gibi önemli konuların tartışılacağı bir platform niteliğinde olacaktır.

• Geçici yerel çalışma grubu aynı zamanda sürdürülebilir finansman görev gücü gibi hareket ederek gönüllülük esasına dayalı ilgili taraflardan turizm konusunda bölge için bağış toplayabilir veya kampanya başlatabilir (söz konusu ücretler ve bağışlar ilk aşamalarda sembolik miktarlarda olabilir).

• Bu sürdürülebilir finansman görev gücü son olarak “Kaş-Kekova ÖÇKB Severler” adında bir dernek ve hatta vakıf olarak resmi statü kazanabilir. Böyle bir teşekkülün sahip olduğu potansiyel saha ziyaretlerinde görüldü. Bu tür bir dernek veya vakıf sayesinde sahada gelir amaçlı faaliyetler yürütülebilir.

• KA’ların asıl idari sorumlusu olan ÇŞB ve özellikle TVKGM’nin sahaya daha fazla sahip çıkması ve mevcut devlet ve uluslararası finansman kaynaklarından (AB Bakanlığı, KB, Hazine Müsteşarlığı, Dünya Bankası, GEF) yararlanmak için lobi faaliyetleri yürütmesi gerekiyor.

• Bu esnada Kaş-Kekova bölgesi için finansman kaynaklarının arttırılabilmesi ve bakanlıklar ve büyük bağışçı kurumlar düzeyinde doğru zamanda ve doğru yerde lobi faaliyeti yürütülebilmesi için WWF-Türkiye’nin en erken SEA-Med projesi tamamlanıncaya kadar tercihen Ankara’da bir danışman ile çalışması tavsiye edilmektedir. Bağış ve çevre finansmanı alanlarında tecrübesi olan bir danışman seçmeye özen gösterilmelidir.

25 Kaş-Kekova ÖÇKB’de kuruluş aşamasında olan yerel çalışma grubu hakkında bilgi için bir önceki dipnota bakınız.

40


KAYNAKçAAkbulut, B. ve F. Adaman. 2013. ‘The Unbearable Appeal of Modernization: The Fetish of Growth’, Perspectives: Political Analysis and Commentary from Turkey 5: 14–17.

AKS Planlama Mühendislik. 2010. Kaş-Kekova ÖÇKB Biyolojik Çeşitliliğin Tespiti Proje Raporu. Ankara.

Akyüz, A. 2011. Legal aspects of nature conservation in Turkey in the period of EU accession negotiations. In: Did You Know About Turkey’s Ecological Issues. EESE 2011 İnternet Sites: http://www.esee2011.org/index.php?p=22. Erişim Tarihi: 29.05.2015.

Bann, C. 2010. “Developing a Business Plan for Küre Mountains National Park and its Buffer Zone.” Final Report, January 2010. Enhancing Forest Protected Areas System of Turkey Project.

Bann, C. ve Başak, E. 2013. Economic Analysis of Köyceğiz-Dalyan Special Environmental Protection Area. Project PIMS 3697: The Strengthening the System of Marine and Coastal Protected Areas of Turkey. Technical Report Series 12: 52 pp.

BAKA. 2014. İstatistiklerle Batı Akdeniz: Antalya, Isparta, Burdur. Haziran 2014.

Başak, E. 2009. “Kaçkar Dağları Sürdürülebilir Orman Kullanımı ve Koruma Projesi, Ekosistem Değerleri Araştırması Uzman Raporu.” TEMA Vakfı, İstanbul.

Başak, E. 2013. Economic Assessment of Kaş-Kekova Special Environmental Protection Area’s Effects on the Sustainability of Local Development. In Mangos, A. & Claudot M.-A. 2013. Economic study of the impacts of marine and coastal protected areas in the Mediterranean. Plan Bleu, Valbonne. (Plan Bleu Papers 13)

Başak, E. 2014. Beyşehir Gölü Milli Parkı Sürdürülebilir Turizm / Ekoturizm Planlaması. Finans Raporu. Ortadoğu Ormancılık Proje Etüt ve Müşavirlik Tic. A.Ş. Ankara.

Bilgen Özeke, H. 2012. Turkey: Cultural Asset or Natural Asset: That is the Question. http://www.mondaq.com/turkey/x/168000/Environmental+Law/Cultural+Asset+Or+Natural+Asset+This+Is+The+Question. Erişim Tarihi: 01.07.2015.

BIOFIN. 2015. Biodiversity Finance Approach. http://www.biodiversityfinance.net/approach Accessed on 30.06.15

Chemonics Int. Inc. 2004. Kurumsal Değişim ve Teknik Destek Çalışması Sonuçları, Bölüm 5: Sürdürülebilir Finans Yönetimi, Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi Projesi (GEF II), Ankara.

Conservation Finance Alliance (CFA) 2008. Rapid Review of Conservation Trust Funds. Prepared for the CFA Working Group on Environmental Funds by Barry Spergel ve Philippe Taïeb

Delegation of the EU to Turkey. 2015. EU Projects at a Glance – Which are the Priorities. http://avrupa.info.tr/eu-funding-in-turkey/which-are-the-priorities.html. Erişim Tarihi: 29.06.2015.

Demir, V. 2011. Biodiversity Research in Kaş-Antalya Marine Protected Area Planning via Decision Support Systems. İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi.

Doğa Koruma Merkezi ve TREES Forest Carbon Consulting. 2014. Lessons Learnt from DKM Pilot A/R Project in Turkey Envisaged for Gold Standard Registration. Ankara.

Emerton, L., Bishop, J. ve Thomas, L. 2006. Sustainable Financing of Protected Areas: A global review of challenges and options. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. x + 97pp.

Durgun, D., Tunca, S., Göncüoğlu, H. ve Ünal, V. 2012. Determination of an Economic Source for Two Mediterranean MPAs in Turkey via CVM. MedPAN Forum 2012. Poster Presentation.

Çevre ve Kalkınma Grubu 2010. Sustainable Finance Mechanisms for Conservancies in Namibia: Analysis & Recommendations.

Çevre ve Kalkınma Grubu 2010. Training course in sustainable financing for Marine Protected Areas EPASA, Turkey 14-15 June 2010. Training Report. Training organized in the framework of the

41


MedPAN South project, coordinated by WWF-MedPO.

EU IPA. 2014. EU IPA Assistance through Multi-annual Programmes with Split Commitments. Republic of Turkey - Environmental Operational Programme. Mayıs 2014.

DKMPGM. 2012. Bio-valuation of Kayseri Sultansazlığı Natural Park Project - Final Report, Kasım 2012 (in Turkish), Ankara.

TVKGM. 2015. Kaş-Kekova SEPA. http://www.csb.gov.tr/projeler/ockb/index.php?Sayfa=sayfa&Tur=webmenu&Id=7789 Erişim Tarihi: 02.06.2015.

GEF. 2014a. GEF-6 Programming Directions. Extract from GEF Assembly Document GEF/A.5/07/Rev.01, Mayıs 22, 2014

GEF .2014b. GEF-6 Biodiversity Strategy (2014-2018).

GEF. 2015. GEF-6 Indicative Star Allocations.

https://www.thegef.org/gef/STAR/GEF6_country_allocations. Erişim Tarihi: 13.05.2015.

Karacal, M. ve Uyduranoğlu Ö. A. 2007. Bütçe Kılavuzu - Uzman Olmayanlar İçin Bir El Kitabı. TESEV Yayınları, İstanbul.

Kaş Belediye Başkanlığı. 2014. Stratejik Plan – 2015-2019. Antalya.

Khan, S. 2013. An Economic Boom in Turkey Takes a Toll on Marine Life. Yale Environment 360.http://e360.yale.edu/feature/an_economic_boom_in_turkey_takes_a_toll_on_marine_life/2657/ Erişim Tarihi: 29.05.2015.

Kültür ve Turizm Bakanlığı. 2007. Türkiye Turizm Stratejisi 2023. Ankara.

Lagendijk, A., Kayasu, S.ve Yaşar, S. 2009. The Role of Regional Development Agencies in Turkey. European Urban and Regional Studies. Ekim 2009 Sayı. 16 no. 4 383-396.

Mangos, A., Bassino, J-P., Sauzade, D. 2010. The economic value of sustainable benefits rendered by the Mediterranean marine ecosystems. Plan Bleu, Valbonne. (Blue Plan Papers 8).

AB Bakanlığı. 2015. TR-EU Financial Cooperation.

http://www.abgs.gov.tr/?p=5&l=2. Erişim Tarihi: 07.07.2015.

Moran, D. 2009. “Identification and Valuation of Ecosystem Goods and Services in the Yildiz Mountains Area.” Interim Report for Technical Assistance for Protection and Sustainable Development of Natural Resources and Biodiversity in the Yildiz Mountains Location, Turkey.

Moye, M. ve Nazerali, S. 2010. Sustainable Financing of Conservation Areas in Mozambique. Prepared with support from UNDP-GEF. World Wide Fund for Nature (WWF), Maputo Mozambique.

OECD 2007. Budgeting in Turkey. OECD Journal on Budgeting Sayı 7 - No: 2. ISSN 1608-7143

Planning & Economic Consultants. 2010. Feasibility Assessment of Marine Protected Areas (MPA) Sustainable Financing Mechanisms for the multi-national seascape of the Sulu Sulawesi Seas Marine Ecoregion. Final Report. Temmu 2010.

Reuchlin-Hugenholtz, E., McKenzie, E. 2015. Marine protected areas: Smart investments in ocean health. WWF, Gland, Switzerland

SMAP III. 2010. Integrated Coastal Zone Management and Action Plan for the Inner Gökova Bay and the Sedir Island. Preparation of Integrated Coastal Zone Management Plan for the Inner Gökova Bay and the Sedir Island.

Thomas, L. 2009. Report on the Sustainable Financing of Protected Areas in the Caucasus Region prepared for WWF-Turkey.

Thomas, L. ve Yolak, U. 2012. Financial Action Plan for General Directorate of Natural Assets Protection on Economic Assessment of Marine & Coastal Protected Areas. Strengthening the system of Marine and Coastal Protected Areas of Turkey Project.

42


TSKB. 2015. TSKB’ye AFD’den 60 milyon avro tutarında “Sürdürülebilir Turizm ve Inovatif Yenilebilir Enerji” Kredisi. http://www.tskb.com.tr/web/101-302-1-1/tskb-site-tr/tr-hakkimizda/tskbden-haberler/tskbye-afdden-60-milyon-euro-tutarinda-surdurulebilir-turizm-ve-inovatif-yenilenebilir-enerji-kredisi. Accessed on 02.07.2015

Türkiye İstatistik Kurumu 2014. What the Figures Say – 2014. Ankara.

UNEP. 2015.Building Development and Finance Planning Frameworks for Effective Management of Ecosystems – Project Concept Note.

Dünya Bankası. 2010. GEF country portfolio evaluation: Turkey (1992-2009). Signposts brief. Washington, DC: World Bank.

Dünya Bankası. 2014. Natural Capital Accounting for Sustainable Growth in Turkey: A Diagnostic Note. The World Bank.

Dünya Bankası. 2015. Valuing Forest Products and Services in Turkey: A Pilot Study of Bolu Forest Area. June 2015. The Draft Report, The World Bank.

WWF. 2009. Guide to Conservation Finance. Sustainable Financing for the Planet. Washington DC, USA.

WWF-Türkiye. 2014. Kaş-Kekova Special Environmental Protected Area Management Plan 2014-2017. WWF-Turkey İstanbul.

WWF-Türkiye. 2015. Kaş-Kekova Şamandıra Sistemi. İstanbul.

Yeşilyurt Gündüz, Z. 2015. The “New Turkey”: Fetishizing Growth with Fatal Results. Monthly Review: Volume 67, Issue 02

43


EK1-KoRUNANALANLARINSÜRDÜRÜLEBİLİRFİNANSMANIÇALIŞTAYIRAPoRU 44

EKII-GÖRÜŞMEYAPILANKİŞİLER(MAYIS–hAZİRAN2015) 46

EKIII–TÜRKİYE’NİN10’NCUKALKINMAPLANI’NDA(2014-2018)YERVERİLENÇEVREKoRUMAİLEİLGİLİMADDELER 48

EKLER

44


Ann

ex I –

Sust

aina

ble

Fina

ncin

g of

Pro

tect

ed A

reas

Tra

inin

g Re

port

KO

RU

NA

N A

LAN

LAR

IN

SÜR

DÜ

RÜ

LEB

İLİR

FİN

AN

SMA

NI Ç

ALI

ŞTA

YI

Kaş

-Kek

ova

ÖÇ

KB

Örn

eği

ÇA

LIŞT

AY

RA

POR

U

Tarih

: 25

Mar

t 201

5

Yer

: Möv

enpi

ck H

otel

Ank

ara

Ak

deni

z’in

Kirl

iliğe

Kar

şı K

orun

mas

ı Söz

leşm

esi (

Bars

elon

a S

özle

şmes

i) çe

rçev

esin

deki

yü

küm

lülü

kler

imiz

in y

erin

e ge

tirilm

esin

e ka

tkıd

a bu

lunm

ak ü

zere

Çev

re v

e Şe

hirc

ilik

Baka

nlığ

ı Tab

iat V

arlık

ların

ı Kor

uma

Gen

el M

üdür

lüğü

(TVK

GM

) işb

irliğ

i ile

200

9-20

13 y

ıllar

ı ar

asın

da y

ürüt

tüğü

müz

“Kaş

-Kek

ova

Pro

jesi

” kap

sam

ında

bir

deni

zel a

lan

yöne

tim p

lanı

ha

zırla

nmış

ve

TVKG

M’c

e on

ayla

nmış

tır.

Söz

konu

su p

roje

nin

2013

yılı

nda

tam

amla

nmas

ıyla

, Ta

biat

Var

lıkla

rını

Koru

ma

Gen

el

Müd

ürlü

ğü v

e Kü

ltür

ve T

uriz

m B

akan

lığı Y

atırı

m v

e İş

letm

eler

Gen

el M

üdür

lüğü

işbi

rliği

ile

01 M

art

2014

tar

ihin

de “

Kaş-

Keko

va S

ürdü

rüle

bilir

Tur

izm

Pro

jesi

” ba

şlat

ılmış

tır.

Bugü

ne

kada

r al

anda

yap

ılan

çalış

mal

arın

dev

amı

nite

liğin

de o

lan

yeni

pro

je k

apsa

mın

da D

eniz

el

Alan

Yö

netim

Pl

anı

uygu

lam

alar

ının

iz

lenm

esi

ve

Kaş-

Keko

va

ÖÇ

KB’d

e sü

rdür

üleb

ilir

turiz

min

gel

iştir

ilmes

i hed

efle

nmek

tedi

r.

Sözk

onus

u pr

oje

kaps

amın

da d

üzen

lene

n ça

lışta

y Ek

1’d

eki l

iste

de b

elirt

ilen

katıl

ımcı

ların

iş

tirak

iyle

aşa

ğıda

ki a

maç

larla

25

Mar

t 201

5 ta

rihin

de A

nkar

a’da

ger

çekl

eştir

ilmiş

tir.

- Sü

rdür

üleb

ilir

finan

sman

m

ekan

izm

alar

ıyla

ilg

ili ge

nel

bilg

i ve

rilm

esi

ve

örne

kler

in

akta

rılm

ası.

- Sü

rdür

üleb

ilir f

inan

sman

stra

tejile

rinin

gel

iştir

ilmes

inde

uyg

ulan

an y

önte

mle

rin v

e iy

i ör

nekl

erin

akt

arılm

ası.

- Ka

ş-Ke

kova

Ö

ÇKB

iç

in

Sürd

ürül

ebilir

Fi

nans

man

M

ekan

izm

alar

ı Fi

zibi

lite

Değ

erle

ndirm

esin

in s

unul

mas

ı ve

Tür

kiye

’de

sürd

ürül

ebilir

fin

ansm

an m

ekan

izm

alar

ı ge

liştir

ilmes

i kap

sam

ında

ilgi

li ta

rafla

rın d

ahiliy

etin

in s

ağla

nmas

ı.

- Tü

rkiy

e’de

ki

koru

nan

alan

lar

için

bu

güne

ka

dar

yapı

lmış

sü

rdür

üleb

ilir

finan

sman

ça

lışm

alar

ının

bel

irlen

mes

i.

Çal

ışta

y ka

psam

ında

Tab

iat

Varlı

klar

ını

Koru

ma

Gen

el M

üdür

lüğü

adı

na G

üner

Erg

ün’ü

n aç

ılış

konu

şmas

ını

taki

ben

Doğ

al H

ayat

ı Ko

rum

a Va

kfı

(WW

F-Tü

rkiy

e)’n

ın K

aş-K

ekov

a Ö

ÇKB

ile

ilgili

çalış

mal

arın

ın g

eçm

işi v

e bu

günü

hak

kınd

a bi

r su

num

yap

ılmış

tır.

Ardı

ndan

W

WF

Akde

niz

Prog

ram

Ofis

i Dan

ışm

anı M

arie

de

Long

cam

p, fa

rklı

ülke

lerd

eki s

ürdü

rüle

bilir

fin

ansm

an m

ekan

izm

a ör

nekl

eri

ve s

ürdü

rüle

bilir

fin

ansm

an s

trate

jilerin

in g

eliş

tirilm

esin

de

uygu

lana

n yö

ntem

ler

hakk

ında

bilg

i ve

den

eyim

lerin

i pa

ylaş

arak

çeş

itli

örne

kler

ver

miş

tir.

Ayrıc

a W

WF-

Türk

iye

Dan

ışm

anı E

sra

Başa

k, k

onuy

la il

gili

olar

ak b

ugün

e ka

dar

Türk

iye’

de

yapı

lmış

çal

ışm

alar

dan

bahs

eder

ek K

aş-K

ekov

a Ö

ÇKB

içi

n da

ha ö

nce

yapı

lmış

sos

yo-

ekon

omik

değ

erle

ndirm

eyle

ilg

ili bi

lgi

verm

iştir

. Ç

alış

tayı

n so

n bö

lüm

ünde

aşa

ğıda

öze

ti bu

luna

n Ka

ş-Ke

kova

ÖÇ

KB i

çin

olas

ı sü

rdür

üleb

ilir f

inan

sman

mek

aniz

ma

araç

larıy

la i

lgili

inte

rakt

if bi

r gru

p ça

lışm

ası y

apılm

ıştır

.

Kaş

-Kek

ova

Öze

l Çev

re K

orum

a B

ölge

si S

ürdü

rüle

bilir

Fin

ansm

an S

eçen

ekle

ri

*kat

ılım

cıla

r ta

rafın

dan

en f

azla

oy

alan

ilk

dör

t fin

ansm

anar

acı

seçe

neği

ve

terc

ih e

dilm

e ge

rekç

eler

i aşa

ğıda

bel

irtilm

iştir

.

1) G

elen

ekse

l Kay

nakl

ar

Ger

ekçe

leri:

Kayn

ağın

tah

sisi

içn

iyi

bir

gere

kçe

rapo

runu

n ha

zırla

nmas

ı ge

rekl

dir.

Bunu

n sa

ğlan

mas

ı du

rum

unda

sö

z ko

nusu

ka

ynağ

ın

tem

ini

müm

kün

olab

ilmek

tedi

r. Ba

kanl

ıkla

rın

tava

n

EK 1 - Korunan Alanların Sürdürülebilir Finansmanı Çalıştayı Raporu

45


ha

rcam

alar

ı aş

ılmad

ığı

süre

ce

bütç

eler

inde

ye

r ve

rileb

ilir.

Benz

er

şeki

lde

STK’

lar

da

finan

sörle

re ra

porla

ma

yapm

a ko

şulu

yla

fon

tem

in e

dip

kulla

nabi

lirle

r.

Bu k

ayna

klar

Yön

etim

Pla

nı iç

in g

eliş

tirile

bilir

. Ayr

ıca

bu k

ayna

klar

dev

let t

araf

ında

n da

ha iy

i ku

llanı

labi

lir.

Kuru

mla

rın s

ahip

old

uğu

salo

n, o

tel o

dası

, ara

ç gi

bi a

yni k

atkı

lar d

a bu

baş

lığın

terc

ih e

dilm

e ne

denl

erin

den.

2) T

uriz

m Ü

cret

leri

Ger

ekçe

ler:

Bölg

ede

hali

hazı

rda

yam

aş p

araş

ütü,

dal

ış, k

ano

vb. d

oğa

spor

ları

ile g

elirl

er s

ağla

nıyo

r. Bu

ge

lirle

rin

tem

ini

zor

olm

amas

ının

ya

nınd

a,

alan

ın

sürd

ürül

ebilir

fin

ans

sist

emi

için

de

kulla

nılm

ası i

çin

iyi p

lanl

amas

ı ve

turiz

mci

lerin

orta

k ça

lışm

asın

ı ger

ektir

mek

tedi

r.

3) Ü

cret

ler v

e B

edel

ler

Ger

ekçe

ler:

Su ü

rünl

erin

den

yani

am

atör

avc

ıların

ve

kıyı

bal

ıkçı

ların

ın v

ergi

leri,

av

mal

zem

eler

i, te

kne,

ya

kıt,

ulaş

ım, y

emek

vb.

har

cam

alar

ı bu

başl

ığın

terc

ih e

dilm

e ne

denl

erin

den.

*bu

başl

ık a

ltınd

a m

aden

kon

usu

çok

tartı

şıld

ı. Ka

tımcı

ların

bir

kısm

ı Ö

ÇK

B d

ışın

daki

mad

enle

rin v

ergi

lerin

in

alan

a ak

tarıl

mas

ını

savu

nurk

en,

bir

kısm

ı bu

nun

müm

kün

olm

adığ

ını

açık

ladı

. B

u ne

denl

erle

mad

enle

ilg

ili gö

rüşm

eler

aşa

ğıda

ki b

aşlık

ta y

er a

ldı.

4) Ö

zel S

ektö

r Ort

aklık

ları

Ger

ekçe

ler:

Şirk

etle

r ve

öze

l ba

nkal

ar,

çevr

e/do

ğa a

lanı

ndak

i ST

K’la

rı de

stek

leye

rek

görü

nürlü

ğünü

ar

ttırıy

or. B

u şe

kild

e ça

lışm

ayı t

erci

h ed

en ş

irket

ve

bank

alar

ın v

arlığ

ı ala

n iç

in fı

rsat

ola

rak

değe

rlend

iriliy

or.

Alan

da d

aha

önce

Sua

ltı A

raşt

ırmal

arı

Der

neği

tar

afın

dan

fok

evla

t ed

inm

e ka

mpa

nyas

ı yü

rütü

lmüş

ve

bu

ka

mpa

nyan

ın

duyu

rula

rı iç

in

hava

yolu

fir

mal

arı

ile

işbi

rliği

ya

para

k fir

mal

arın

der

gile

rinde

kam

pany

anın

duy

urus

u ya

pılm

ıştır

. W

WF-

Türk

iye’

nin

Orfo

z, C

aret

ta

care

tta g

ibi t

ürle

r içi

n yü

rüttü

ğü b

enze

r kam

pany

alar

ı bu

başl

ıkta

ele

alın

abilir

.

Dal

ış m

erke

zler

inin

fon

sağl

amak

için

baş

lattı

ğı ro

zet s

atış

ı da

gere

kçel

erde

n.

Gör

üş v

e Ö

neril

er

Türk

iye’

de Y

önet

im P

lanl

arın

ın y

asal

bir

altlı

ğı y

ok v

e D

eniz

Kor

uma

Alan

ı yas

al b

ir ko

rum

a st

atüs

ü de

ğil.

Bu

nede

nler

le b

u al

anla

ra a

yrıla

n öz

el b

ütçe

de

bulu

nmuy

or.

Kaş’

daki

al

tyap

ı so

runl

arı

biyo

çeşi

tliliğ

i te

hdit

etm

ekte

dir.

Bu

nede

nle

alty

apı

soru

nu

çözü

lmes

i ger

eken

önc

elik

li ko

nula

rdan

dır.

WW

F-Tü

rkiy

e,

Yere

l Ç

alış

ma

Gru

bu

oluş

turm

ak

için

An

taly

a Va

liliği

ile

gö

rüşm

eler

ini

sürd

ürüy

or.

Sürd

ürül

ebilir

fin

ansm

an

mod

elin

in

oluş

turu

lmas

ı ça

lışm

alar

ıbu

grup

ile

yü

rütü

lebi

lir.

Sü

rdür

üleb

ilir f

inan

s m

odel

inin

olu

ştur

ulup

yür

ütül

mes

i iç

in b

ir va

kıf

kuru

lmas

ı da

iht

iyac

ı ka

rşıla

yabi

lir.

Vakı

f ku

rmak

içi

n ço

k fa

zla

olm

asa

da b

ir se

rmay

e ge

reki

yor.

Benz

er b

ir ça

lışm

ayı d

aha

önce

Kaş

’ta k

urul

an S

ağlık

Vak

fı ya

pmış

tı. B

u ör

nek

ince

lene

bilir

.

Mal

iye

Baka

nlığ

ı’nda

Kaş

-Kek

ova

ÖÇ

K Bö

lges

i’ne

fon

oluş

turm

ak ü

zerin

e bi

r ça

lışm

a bu

lunm

uyor

. Ba

kanl

ığım

ızın

par

a ay

ırmas

ı ha

linde

, bu

par

anın

har

cam

a ye

tkis

i Ç

evre

ve

Şehi

rcilik

Bak

anlığ

ı’nda

ola

cakt

ır. B

u ne

denl

e fo

n ay

ırma

konu

su,

Çev

re v

e Şe

hirc

ilik

Baka

nlığ

ı’nın

tale

bi il

e M

aliy

e B

akan

lığı’n

da d

eğer

lend

irmey

e al

ınab

ilir.

Kaş-

Keko

va Ö

ÇK

Bölg

esi

üzer

inde

n sa

ğlan

an t

üm g

elirl

er B

akan

lıkla

rın k

endi

büt

çesi

ne

akta

rılıy

or. G

elirl

erin

, Kaş

’ta k

alm

ası/h

arca

nmas

ı içi

n m

evzu

at d

eğiş

ikliğ

i yap

ılmas

ı ger

ekiy

or.

Zira

hal

i haz

ırda

bir g

eliri

n di

rek

Kaş’

a ak

tarıl

mas

ı im

kans

ız.

Çev

re v

e Şe

hirc

ilik B

akan

lığı T

abia

t Var

lıkla

rını K

orum

a G

enel

Müd

ürlü

ğü, Ö

ÇK

Bölg

eler

deki

gü

nübi

rlik

alan

ların

iş

letm

esin

i bi

r pr

otok

ol

ile

vakı

flara

de

vred

ebilir

. M

uğla

’dak

i Ö

ÇK

Bölg

eler

i içi

n be

nzer

yön

tem

le b

u al

anla

rın iş

letil

mes

i içi

n ça

lışm

alar

mev

cuttu

r.

Ged

iz D

elta

sı Y

önet

im P

lanı

nın

uygu

lanm

ası

için

kur

ulan

, İz

mir

Kuş

Cen

netin

i Kor

uma

ve

Gel

iştir

me

Birli

ği’n

in

orga

niza

syon

ve

fin

ans

yapı

sı

da

Kaş-

Keko

va

ÖÇ

K Bö

lges

i iç

in

ince

lene

bilir

.

Anta

lya

Den

iz v

e Ti

care

t O

dası

, Ka

ş-Ke

kova

ÖÇ

K Bö

lges

i’ne

çok

önem

ver

iyor

. O

da,

bölg

ede

kulla

nmak

üze

re k

atı a

tık to

plam

a te

knes

i alıy

or. B

u te

knen

in k

ulla

nım

ı TU

RM

EPA

ile

ger

çekl

eştir

ilece

k.

Oda

, ÖÇ

K Bö

lges

i içi

n şa

man

dıra

sis

tem

inin

kur

ulm

asın

ı sağ

laya

bilir

. An

cak

şam

andı

rala

rın b

akım

ı ve

işle

tmes

inin

nas

ıl ya

pıla

cağı

bu

çalış

man

ın ö

nünd

e şi

mdi

lik

enge

l teş

kil e

diyo

r.

Dal

ış M

erke

zler

i 5 T

L’ye

roz

et s

atar

ak ş

aman

dıra

ların

bak

ımı i

çin

kend

i fon

unu

oluş

turm

aya

çalış

ıyor

. Yu

rt dı

şınd

aki b

azı

koru

nan

alan

lard

a da

ben

zer

uygu

lam

alar

var

ve

insa

nlar

bir

roze

t iç

in 7

5-80

dol

ar ü

cret

öde

yebi

liyor

. An

cak

Kaş’

ta 5

TL’

den

fazl

ası

topl

anam

ıyor

, in

sanl

ar v

erm

ek is

tem

iyor

. Bu

ned

enle

top

lana

n ge

lirle

r, şa

man

dıra

ların

bak

ımın

a ye

tmiy

or

ve d

ışar

dan

dest

ek g

erek

iyor

.

Dal

ış M

erke

zler

inin

göz

lem

lerin

e gö

re K

aş Ö

ÇK

Bölg

esi’n

de b

iyoç

eşitl

ilik

özel

likle

son

10

yıld

a az

aldı

. Doğ

al k

ayna

klar

ın ü

zerin

den

para

tale

p ed

ilebi

lece

k du

rum

da d

eğiliz

.

ÖÇ

K Bö

lges

inin

dış

ında

ki m

aden

lerin

yar

attığ

ı sor

unla

rla S

TK’la

r uğ

raşı

yor

ve b

u so

runl

arın

en

gelle

nmes

i kon

usun

daki

çab

alar

yet

ersi

z ka

lıyor

.

Mad

enle

r çe

vrey

e za

rar

veriy

orsa

cid

di c

ezal

ar ö

dem

eli,

çevr

eye

soru

mlu

olm

alı.

Ruh

sat

alırk

en s

adec

e ku

lland

ığı

alan

ın b

edel

ini ö

dem

emel

i. To

z, k

atı

atık

gib

i kirl

etic

ilerle

ver

diği

za

rar

ruhs

atla

ndırm

a ça

lışm

alar

ında

göz

önü

nde

bulu

ndur

ulm

alı.

Bir

mad

en ş

irket

i, m

aden

va

desi

ni d

oldu

rduğ

unda

atık

ların

ı ora

da b

ırakı

p gi

dem

emel

i.

46


Ek II - Görüşme Yapılan Kişiler (Mayıs–Haziran 2015)

Kurum İsim Görev Görüşme TarihiÇŞB,TVKGM,KorumaveİzlemeDairesiBaşkanlığı

GünerErgun DaireBaşkanı 26.03.2015

KTB,DenizTurizmiDairesiBaşkanlığı

EmelÇelik DaireBaşkanı 26.03.2015

FransızKalkınmaAjansı GökşenŞahinLicha ProjeSorumlusu-ÇevreBirimi

11.05.2015

FransızKalkınmaAjansı SergePerrin ProjeDirektörü 11.05.2015LeeThomas SürdürülebilirFinansman

Danışmanı18.05.2015

oSİB,ABveDışİlişkilerDairesiBaşkanlığı

Mustafahakanhelva DaireBaşkanı/GEFİdariodakNoktası

21.05.2015

oSİB,ABveDışİlişkilerDairesiBaşkanlığı

FatmaGüngör DışKaynaklıProjelerŞubeMüdürü

21.05.2015

oSİB,DKMPGM/Destekhizmetleri MustafaYılmaz Uzman 21.05.2015KB,ÇevreveSürdürülebilirKalkınmaDairesiBaşkalığı

YusufÇağrıVeysioğlu PlanlamaUzmanYardımcısı

21.05.2015

DoğaKorumaMerkezi MelikeKuş ProjeSorumlusu 21.05.2015UDhB,DenizveİçsularDüzenlemeGenelMüdürlüğü

hasanYılmaz Biyolog 22.05.2015

UDhB,DenizveİçsularDüzenlemeGenelMüdürlüğü

YılmazTaşçı DenizcilikSörveyMühendisi

22.05.2015

UDhB,TersanelerveKıyıYapılarıGenelMüdürlüğü

ÖcalYıldız Mühendis 22.05.2015

GIZ-TurizmSektöründekiÇalışanlarınveİşverenlerinUyumluluğununArttırılmasıProjesi(IncreasingtheAdaptabilityofEmployersandEmployeesinTourismSectorProject)

Bernardo’Sullivan EkipLideri 22.05.2015

GIZ MehtapBahadırKayhan ProjeMüdürü 22.05.2015TürkiyeKalkınmaBankası,KurumsalPazarlamaDairesiBaşkanlığı

SeyhanAyanlar Müdür 22.05.2015

TürkiyeKalkınmaBankası,KurumsalPazarlamaDairesiBaşkanlığı

AysunDemircioğlu KıdemliUzman 22.05.2015

ABBakanlığı,ProjeUygulamaBaşkanlığı

BülentÖzcan Başkan 22.05.2015

TürkiyeÜçüncüSektörVakfı TevfikBaşakErsen GenelSekreter 27.05.2015UNDPTürkiye KatalinZaim ÇevreveSürdürülebilir

KalkınmaProgramYöneticisi

28.05.2015

DünyaBankasıTürkiyeofisi EsraArıkan KıdemliÇevreUzmanı 02.06.2015DenizTicaretodası,AntalyaŞubesi İnançKendiroğlu YönetimKuruluBaşkanı 17.06.2015DenizTicaretodası,AntalyaŞubesi TuğbaGöksoy ŞubeMüdürü 17.06.2015AntalyaTabiatVarlıklarınıKorumaİlMüdürlüğü

BehiceErdoğan Biyolog 17.06.2015

AntalyaTabiatVarlıklarınıKorumaİlMüdürlüğü

NurayErdoğan BirimBaşkanı 17.06.2015

BAKA,AntalyaYatırımDestekofisi SelinSen Uzman 18.06.2015ABBakanlığı,AntalyaMaliİşbirliğiMüdürlüğü

SelmanÇetin ABUzmanı 18.06.2015

47


AntalyaUDhBİlMüdürlüğü MevlüdeDönmez Mimar 18.06.2015AntalyaUDhBİlMüdürlüğü İlkerÇelik Müdür 18.06.2015KaşBelediyesi LütfüÖztürk BelediyeBaşkanı

Yardımcısı19.06.2015

KaşLimanBaşkanlığı GalipAvcı KaşLimanBaşkanı 19.06.2015KaşKalkanPataraTuristikotelcilerveİşletmecilerBirliği

BurakÇorumluoğlu Başkan 19.06.2015

KaşKültürveTurizmDanışmaMerkezi

MustafaAydın Müdür 19.06.2015

KaşTurizmveTanıtmaDerneği(KAŞTURDER)

Muniseozan Başkan 20.06.2015

KaşSualtıAraştırmalarıDerneği(KASAD)

MuratDraman Başkan 20.06.2015

KaşEsnafveSanatkârlarodası AliÇalışkan odaBaşkanı 20.06.2015KumlucaTicaretveSanayiodası Murathüdavendigar

GünayYönetimKuruluBaşkanı 20.06.2015

TürkiyeSeyahatAcentalarıBirliği(TÜRSAB)KaşŞubesi

FethiGürses TÜRSABKaşTemsilcisi 20.06.2015

KaşMarina TuncayÖzses Müdür 22.06.2015DragomanAçıkhavaEtkinlikleriMerkezi

TolgaYücel Müdür 22.06.2015

KaşBalıkçılarDerneği osmanDoğan Başkan 22.06.2015KaşKaymakamlığı,AraştırmaveGeliştirme

TuğbaCan Uzman 22.06.2015

KaşKaymakamlığıSekreterliği hüseyinTekin Yönetici 22.06.2015ABBakanlığı,SektörelPolitikalarBaşkanlığı

GüngörÖzgeAkpınar ABUzmanı 26.06.2015

TURMEPA TanerBörekçi Temsilci 30.06.2015ABTürkiyeDelegasyonu

AlperAcar ÇevreveİklimDeğişikliğiBirimiBaşkanı

30.06.2015EgeÜniversitesi AslanÇöl BotanikBilimci 03.07.2015

48


Ek III – Türkiye’nin 10. Kalkınma Planı’nda (2014-2018) Yer Verilen Çevre Koruma ile İlgili Maddeler

1033. Çevre yönetiminde görev, yetki ve sorumluluklardaki belirsizlik ve yetersizlikler giderilecek, denetim mekanizmaları güçlendirilecek; özel sektörün, yerel yönetimlerin ve STK’lerin rolü arttırılacaktır.

1034. Sürdürülebilir şehirler yaklaşımına uygun olarak şehirlerde atık ve emisyon azaltma, enerji, su ve kaynak verimliliği, geri kazanım, gürültü ve görüntü kirliliğinin önlenmesi, çevre dostu malzeme kullanımı gibi uygulamalarla çevre duyarlılığı ve yaşam kalitesi arttırılacaktır.

1035. Üretim ve hizmetlerde yenilenebilir enerji, eko-verimlilik, temiz üretim teknolojileri gibi çevre dostu uygulamalar desteklenecek, çevre dostu yeni ürünlerin geliştirilmesi ve markalaşması teşvik edilecektir.

1036. Sürdürülebilir üretim ve tüketimi desteklemek üzere kamu alımlarında çevre dostu ürünlerin tercih edilmesi özendirilecektir.

1037. Doğal kaynakların ve ekosistem hizmetlerinin değeri ölçülerek politika oluşturma ve uygulama süreçlerinde dikkate alınacaktır.

1038. Tüketim alışkanlıklarının sürdürülebilirliğinin desteklenmesi ve doğa koruma başta olmak üzere çevre bilincinin arttırılmasına ilişkin uygulamalar yaygınlaştırılacaktır.

1039. Tarım, ormancılık, gıda ve ilaç sanayii açısından önem taşıyan biyolojik çeşitliliğin tespiti, korunması, sürdürülebilir kullanımı, geliştirilmesi ve izlenmesi sağlanacaktır.

1040. İklim değişikliği ile mücadele ve uyum çalışmaları ülke gerçekleri gözetilerek “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” ile “göreceli kabiliyetler” ilkeleri doğrultusunda sürdürülecektir.

1041. Enerji, sanayi, tarım, ulaştırma, inşaat, hizmetler ve şehirleşme gibi alanlarda yeşil büyüme fırsatları değerlendirilecek, çevreye duyarlı ekonomik büyümeyi sağlayan yeni iş alanları, Ar-Ge ve yenilikçilik desteklenecektir.

49


WWF-TürkiyeWWF-Türkiye dünyanın en büyük, deneyimli ve bağımsız doğa koruma kuruluşlarından WWF ağının bir parçasıdır. Beş milyonu aşkın destekçiye ve 100’den fazla ülkede etkin bir küresel ağa sahip WWF’in misyonu, dünyanın biyolojik çeşitliliğini koruyarak, yenilenebilir kaynakların sürdürülebilirliğini sağlayarak; kirlilik ve aşırı tüketimin azaltılmasını teşvik ederek gezegenimizin doğal çevresinin bozulmasını durdurmak ve insanın doğayla uyum içinde yaşadığı bir geleceğin kurulmasına katkıda bulunmaktır.

WWF Akdeniz Girişimi WWF Akdeniz Girişimi, deniz ve kıyıların korunması konusunda bir bölgesel dönüşüm yaratmak amacıyla 2010’da WWF’in Fransa, Yunanistan, İtalya, İspanya ve Türkiye ’de bulunan ofisleri ile WWF Akdeniz Program Ofisi, WWF Avrupa Politika Ofisi ve WWF International’ın bir araya gelmesiyle oluşturulmuştur.

SEA-Med ProjesiSEA-Med, güney ve doğu Akdeniz bölgesindeki sekiz Deniz Koruma Alanı’nın yönetim kapasitesini iyileştirmek, sürdürülebilir ekonomik uygulamalar geliştirmek ve sürdürülebilir finans mekanizmaları tespit etmek için WWF ve paydaşlarının desteklediği ortak bir çalışmasıdır.

SEA-Med Projesi Teknik SerisiSEA-Med Projesi Teknik Serisi doğu ve güney Akdeniz’in DKA’larında elde edilmiş bilgi ve araçları paylaşır.

Kaş-Kekova ÖÇKB Sürdürülebilir Turizm ProjesiWWF Akdeniz Program Ofisi’nin bölgesel koordinasyonunda, altı ülkede eşzamanlı olarak yürütülmekte olan SEA-Med Projesi’nin Türkiye’deki uygulama alanı Kaş-Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi’dir (ÖÇKB). Proje kapsamında Kaş-Kekova ÖÇKB’nin sürdürülebilir turizm yönetim planının katılımcı bir süreçle hazırlanması, denizel yönetim planına entegre edilmesi ve uygulamasına başlanması hedeflenmiştir.

© 1986 Panda Sembollü WWF-Dünya Doğayı Koruma Vakfı (önceki ismi: Dünya Doğal Yaşamı Koruma Vakfı)® “WWF” tescilli bir WWF ticari markasıdır.

mediterranean.panda.org

Neden buradayız:Dünyanın doğal çevresini korumak ve insanların doğayla uyumiçinde yaşadığı bir geleceği kurmak için.

DESTEKLEYEN KURULUŞLAR:

FİNANSAL DESTEK:

Documents

KAŞ-KEKOVA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ İÇİN OLASI ...awsassets.wwftr.panda.org/downloads/20170216...FİNANSMANI 10 1.5 RAPoR İÇERİĞİ 12 2. KAŞ-KEKoVA ÖÇKB’NİN FİNANSAL