11, o nis law hrt1 ś c i e l. p óźn i ej sz y gen e rał brygady WP. lnny rni j ego ko legami by li 111. in . Eugeniusz

Stuhc r ( 1900- 1944). rni ej ski lekarz wete ryn arii w Nowym Sączu. i Ste fan Miczy 1\ ski

Źród ł a : aki a odzaczeniowe w CAW, • dokume nt y Parafii pw. św . Małgo rzaty w Nowyrn Sączu. Sprmvou la11ie Dyrekcji C.K. Gimnazjum I. 1,1,'.vi.szego w mk szkol11_1· 1917. R. Bober - Zarys historii wojennej I-go pulk1rsrrze lc11w podhalwiskich / 9/ R- 1920. J . Giza - Zapo11111ia11i kawalerowie VM w: Almanachu Sądeckim nr IV/1 994. G. Łu komsk i - Kawalero wie Virtuti Militari 1792- / 92 1 (I.li. cz. 2) . L. Migra la - Drzewo genealogicme mdziny F, y tzrhv (opracowanie w ręko pi sie) . 8 . Polak - Kawalem wie Virruti Milirari 1792-/ 945 /wykazy odm 11czo11ych ... ). Z. Wesołowski - Order Vi rllt li Milirari i jego kawalerowie 1792- / 992.

In fo rmacj e B ogusława Fryca (Frydman) o raz Ryszard a Fryca i B o l es ława Fryczewski ego (Nowy

S ąc z ).

(1

Józef Giza, generał brygady WP i porucznik rezerwy (Oberleutnant in der Reserve) armii austro-węgier­skiej. Urodził się 3 marca 1887 roku w Dąbrówce Polskiej (powiat Nowy Sącz) jako syn Michała i Małgorzaty Szkaradek. W latach 1901-1909 uczęszczał do ck Gimnazjum 11

w Nowym Sączu, gdzie zdał egza­miny maturalne i przez pewien czas należał do I Męskiej Drużyny Har­cerzy. Od października 191 O do marca 1911 roku uczył się - jako tzw. jednoroczny ochotnik - w szkole dla oficerów rezerwy przy 20. galicyj­ski m pułku piechoty „Ks ięcia

Pruskiego Henryka" w Krakowie , a następnie pełnił służbę w IV bata­lionie s tacjonuj ącym w Bielinie na terytorium Bośni . Od października 1911 do maja 1914 roku pracował jako oficjał w Urzędzie Pocztowym w No­wym Sączu . Od 1912 roku należał do Polskich Drużyn Strzeleckich. W tym czasie organizował odczyty, pogadanki i przedstawienia o charakterze pa­triotycznym. W czerwcu 1914 roku powołany został do 20. pułku piechoty i do rezerwy już nie powrócił. W sierpniu tegoż roku mianowano go chorą­żym i dowódcą plutonu w IV batalionie w Serbii. Podczas I wojny światowej walczył na froncie serbskim, rosyj skim i włoskim, kończąc równocześnie

kurs techniczny armatek piechoty, gazowy i jazdy pontonami. Awansował regularnie: w lipcu 1915 roku do stopnia podporucznika, a w sierpniu 1917 roku porucznika. Działał w konspiracyjnej organizacji „Wolność", będącej

ekspozyturą POW w szeregach ck armii. Pod koniec wojny został odesłany -jako politycznie podejrzany - do batalionu zapasowego, który stacjonował w Tarnowie. Tam dowodził kompanią, prowadząc nadal pracę niepodległo-ciową. W nocy z 30 na 31 października 191 8 roku n ależał do ścisłego

kierownictwa przeprowadzonego przewrotu woj skowego i opanowania tam­tejszego garnizonu. W powstałym Woj sku Polskim otrzymał przydział do I . pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu i służył w nim do wrze­śnia 1927 roku. Należał do jednych z najbardziej zasłużonych oficerów w najtrudniej szych dniach powstawania i organizacji Pułku . W tym czasie awansował dwukrotnie: we wrześniu 1920 roku do stopnia kapitana, a w maju 1922 roku do stopnia majora. Sprawował następujące funkcje: dowódcy kom­panii zapasowej, adiutanta pułku, dowódcy II, a potem III batalionu, komendanta obwodowego rejonu PWiWF. Brał udział w wyprawie kijow­skiej, obronie przyczółka mostowego w Darnicy i Browarach na przedmościu Kijowa, w walkach odwrotowych, obronie Brześcia nad Bugiem, w kontr-

57

ofen -ywie znad Wieprza, w bojach pod Białymstokiem i Grodnem za ucho­dzącymi woj kami bolszewickimi aż do zawieszenia broni , które zast~ło pu~k w rejoni e Oszmiany. W okresie pokojowej służby w WP przyczymł s ię w h-topadzie 1923 roku w Krakowie - jako dowódca II batalionu I. psp - do

rozbrojenia bez rozlewu krwi grup protestujących robotników w szczyto­wym okresie fali strajkowej . Od września 1927 do mar_c~ 193 l r_ok u, był dowódcą 6. batalionu Korpusu Ochrony Pogra111cza w lwiencu (woJewodz­two nowogródzkie) . W tym okresie, w styczniu 1929 roku , awansował do stop nia podpułkownika. Od kwietnia 1931 do czerwca 1932 roku był za­stępcą dowódcy 82. pp w Brześciu nad Bugiem2

, a od lipca 1932 do czerwca 1935 roku służył na równoległym stanowi sku w 2. pułku strzelców podha­l ańskich w Sanoku. Potem przeniesiono go do Bielska, gdzie od lipca 1935 do kwietnia 1938 roku był dowódcą 3. pułku strzelców podhalai'iskich3. Tam też awansował do stopnia pułkownika w marcu 1938 roku. Od maja 1938 do sierpnia 1939 rok1:1 był dowódcą Górnoś l ąskiej Bry_gady Ob~·ony N~rodoweJ w Katowicach. Na czele swej brygady wziął udZi ał w pazdzierniku 1938 roku w odzyskaniu Zaolzia . W latach 1937- 1939 należał do Zwią_~ku Orga~ nizacji Wolność i Uczestników Walk o Niepod ległość z Formacji b. A~·m11 Austriackiej. Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku był zastępcą dowodcy 55. DP rez. Walki zakończy ł 23 września w oko licach Tomaszowa Lubel­sk iego. Uniknął niewoli niemieck iej i sowieckiej. Przedostał s ię na Węgr~, gdzie - po krótkim pobycie w obozie internowan ia w Selyp - był od grud~ta 1939 do kwietnia 1940 roku zastępcą attache wojskowego w Budapeszc ie. Następnie przedos tał się przez Francję do Anglii, gdzie pełni ł. funkcje do­wódcy 5. Brygady Kadrowej Strzelców, komenda nta kursów unitarnych oraz członka Wójskowego Trybunału Orzekającego. Od lipca 1942 roku przeby­wał na Bliskim i Środkowym W sc hod zie, b ędą dowódcą 4 . Brygady Strzelców w Iraku i Palestynie, przereorganizowan ą następnie w 5. Wileńską Brygadę Strzelców. Od września 1943 do kwietnia 1944 ro~u był komen_­dantern Centrum Wyszkolenia Armii na Bliskim Wschodz ie, a n astęp111e dowódcą 7. DP, która stanowiła odwód II Korpu su podczas bitwy o Monte Cass ino. We wrześniu 1944 roku awansował do stopnia genera ła brygady. W orudniu teooż roku rozchorował się poważnie i służby wojskowej już nie po;róc ił . Po ~akończeniu II wojny światowej pozosta ł na cmigr~cj i w Wi~l­kiej Brytanii, gdzie działał s połeczni e w Stowarzy . zcn iu Po lsk ich Kombatantów, Kole Generałów, Związku Podhalan i a0 endach karbu Na­rodowego. Był członkiem Oficerskiego Sądu Honorowego i P rczcs~m Zw!ązku Inwali dów Wojennych Polskich Sił Zbrojnych. Zmarł w Londynie 16 sierp­nia 1965 roku i pochowany został na cmentarzu Gunnersbury. Odznaczony był m.in . Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy (nr 1888 ) 1

, trzykrotnie Krzyżem Walecznych , Orderem Odrodzenia Polski , Zł otym Krzyżem Zasłu­oi i Z łotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Medalem Niepod l eg ł ośc i , Medale~ Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, M edal em Dz i esięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Srebrnym i Brązowym Medalem za Długol etni ą Służbę, a tak­że angielskimi, amerykai'iskimi i austriackimi. Upamiętniony zosta ł w Nowy m

58

Sączu w następujący sposób: ulicą w 1979 roku, tablicami w kościele św. Rocha i św. Kazimierza w 1966 i w 1988 roku, a w 1993 roku Szkoła Pod­stawowa w Wielogłowach wzięła go za swojego patrona. Był żonaty z Wiktorią Szkaradek (1889-1986) . Miał córkę Marię Podgórską (ur. 1921 r.) podczas II wojny światowej łączniczkę ZWZ-AK ps. ,,Maja", nauczycielkę języków obcych , i trzech synów: Mieczysława ( 1920-1939) , absolwenta Korpusu Kadetów nr I we Lwowie, kaprala podchorążego 3. pułku strzelców podha­lal'iskich, poległego podczas kampan ii wrześniowej i odznaczonego Krzyżem Walecznych, Kazimierza (ur. 1924 r.), abso lwenta I Gimnazjum w Nowym Sączu, inżyniera, emigranta politycznego, zamieszkałego na stałe w Londy­nie, oraz Tadeusza (ur. 1929 r. ), ab olwenta II Gimnazjum w Nowym Sączu, represjonowanego w okresie talin ow kim, spo rtowca i sądeckiego działa­

cza społecznego m .in . Towarzy s twa im . ge n . J. Kustronia i Związku Represjonowanych Żołnierzy-Górników.

Przypisy:

I. Jego szkolnymi kolegami z klasy maturalnej byli m.in . Adam Benisz ( 1888- 1991 ). ur praw. legionista , komisarz plebiscytowy podczas Powstai\ Śląskich i powsianiec ś ląski, Kazimierz Pierack i (189 J-1 94 1 ), leg ioni sta i peowiak. wiceminister oświaty, za lllo rdowan y przez Niemców za kierowanie podczas okupacji tajną Komisją Oświecenia Publicznego. czy Feliks Rapf ( 189 1-197 1 ). pro feso r g illl­nazjalny, przewodnik beskidzki i talrza1\ski. budowniczy schroniska na Przehybie. a przez pew ien czas

. także Rudolf Kawczak. Zenon Klemensiewicz i Karo l Habenst re it de Sonaburg. 2. Miejscowa prasa 9. czerwca 1932 roku pisała m.in .: ,,( ... ) Żegna111 y ppłk . Józe fa Gi zę. który

z polesk ich błot wraca w swe strony rodzinne na stanow isko zas tępcy dowódcy 2. pułku strze lców podhalm\skich. Żegnamy z ża lem, bo choć krótko był z nami . stal s ię z krwi i kośc i naszym. Kochali śmy Go wszyscy! Był dowódcą, który nie tylko zawsze świec ił nam swym przykładem. lecz miał szczere serce gó ral a, klóre nikogo nigdy nie zaw i od ł o. Jego zalety charakteru poznał i ocenił dobrze dowódca pułku. skoro padły s łowa przemówienia. na które ppłk Giza odpow iedział ze wzrusze niem i wzniós ł okrzyk na cześć pułku. który o Tobie. Panie Pułkowniku . zawsze pamiętać będ z ie i jeszcze raz przesyła życzenia :

Niech Ci pi órko lekki m będzie ... ". 3. Miejscowa polska prasa pisała m.in .: .. ( ... ) Po przeszł o 1rzechle1nim pobycie odehouzi z Bielska na

inne stanowi sko pik Józef Gi za . Dal s ię poznać i pokoc hać przez swój szczery. prosty i pozy tywny stosunek do wszelkich poczyna1i s po ł ecznych i polski ch. Nie szczc;dz il swego czas u. by s łu żyć pomocą

wszystkim 1ym. którzy s ię po IO do niego zwróci li . By ł. jest i będzie góra lem. synem Podhala: który nie lubił szumnych hase ł. ale po krótk ich mocnyc h s ł owach przys lę powal do czynów. Solidnie i z upanośc ią trwał przy swoich zamierzeni ach. rea li zowa ł je z że l az n ą. żo lnic rs ką , konsekwencją. A był przy lym skromny ( ... ). Cale spo tecze1\stwo polskie żegna Ci~. Panie Putkowniku. z ża l em i zazdrośc i nowemu środ ow i s ku pracownika ofiarnego i sz lache 1ncgo ... ".

4 . W aktach odznaczeniowych znajdujących się w Cenlra lnym Archiwum Wojskowym znajd uje s ię

wniosek dowódcy I. putku si rze lców podhal a 1\sk ich pik , Kazimierza Horoszk iew icza o odznaczenie J. Gizy Orderem VM IV klasy (lj. Krzyżem Zł o t ym sic1). We wniosku 1y 111 111ożna przeczytać: .,W czas ie potrze by kijowskiej miatem niejedn okrotnie sposobność przekonać s ię . że adiutant pułkowy. porucznik Józef Gi za, oficer doskonały, pracownik ni ezmordowany i zaufania godny. jest ponadto c z ł ow i ek i em

wybitnie mężnym. nie dbającym na niebezpieczc1is1wa i z całym spokoje 111 narażającym swoje życie dla spe łnienia rozkazu. Tak objeżdżał lub obchodzi ł porucznik Giza w licznych bilwach. j aki e pułk stoczy ł.

linię własną celem zbadania sytuacji. skonstatowania biegu i obsady pozycji i nawiązania łąc znośc i.

wysyłany przeze mnie z tymi zadaniami i spełniał je zawsze jak najl ep iej . narażając nieraz życ i e. a przy­n osząc dokładne informacje. W bilwie nad No rynie m dnia 19 czerwca 1920 roku. wys ian y rano na prawe s krzydło dla zbadania sy tuacji , przyłączył s ię do prowadzonego przez poruczn ika Malika i po­ruc znika Jakóba konlrataku i brał w nim ud ział aż do walki ręczn ej. Na swoim koniu odes łał rannego szeregowca do Narodycz. Fakl len wid ział em na włas ne oczy z mego punklu obserwacyjnego".

59

Źródł a: teczka personalna i akta odznaczeniowe w CAW i Kriegsarchiv, dokumenty w posiadaniu rodziny, Ra11glisten des Koniglichen und Kaiserlichen Heeres 1918, Lista starsze1istwa oficerów zawQdowych 1922, Roczniki oficerskie 1924, 1928, 1932, J. Giza - Sądeccy generałowie, M. Giza-Podgórska - Z Sącza rodenf, T. Kryska-Karski - Generałowie Polski Niepodległej, Materiały do historii Wojska Polskiego, Pie-

chota 1939- 1945,

60

W. Steblik - Armia „Kraków " 1939, Z. Wesołowski - Order Virtuti Militari i jego kawalerowie 1792-1992, R. Zaziemski - 1. pułk strzelców podhala,iskich 1918-1939.

Informacje Kazimierza Gizy (Londyn) , Wiktorii Gizowej i Marii Giza-Podgórskiej (Nowy Sącz)

. generałowie : J. Giza, J. Zając, W. Anders

20, PIIINCES GATE,

GENUIM. W. ANDERS LONDON, 9,W.7,

Dnia l'l llierpnia 1965 r.

Wielce Szanowna i Droga Pani,

Z wielkim smutkiem dowiedziałem się o zgonie

ś . P• Męta Pani.

Odejście na zawsze Generała Jóte!a Gizy zostawia wielką lukę w szeregach tołn1erzy, którzy zawsze wiernie

alutyli Rzeczypospolitej.

W tych dniach oiętkiej tałoby łączę moje serdeczne

-,n•,•"'•'•'•""''"'°7~

Jan Głuszek, kapitan pospolitego ru­szenia WP i podporucznik rezerwy (Leutnant in der Reserve) armii au­stro-węgierskiej. Urodził się

23 czerwca 1893 roku w Zakopanem (powiat Nowy Targ) jako syn Fran­ciszka i Matyldy Lipskiej. W 1904 roku ukończył szkołę powszechną tamże. W latach 1905-1909 uczęsz­

czał w Bielsku do szkoły wydziało­wej, a nas tępnie Wyższej Szkoły

Przemysłowej ( oddział chemii orga­nicznej) w Wiedniu, gdzie zdał eg­zaminy maturalne w 1913 roku i jako tzw. jednoroczny ochotnik wstąpił

w szeregi 1. śląskiego pułku piecho­ty „Cesarza" w Krakowie. Podczas I wojny światowej walczył w jego szeregach na froncie rosyj skim, ru­muńskim oraz włoskim aż do grud­

,.... .. --------

nia 1917 roku, kiedy to został d wódcą kompanii karabinów maszynowych w 58. batalionie szturmowym. Był dwukrotnie ranny: pod Dęblinem w 1914 i pod Tłumaczem w 1915 roku . W cesarsko-królewskiej armii awansował: w 1915 roku do stopnia kadeta , w 1916 chorążego, a w sierpniu 1917 roku do stopnia podporucznika. W tym czasie ukończył też kurs broni w Wiedniu, oddziałów szturmowych i ciężki ch karabinów maszynowych w Bruck i nar­ciarski w Zakopanem. W październiku 1918 roku rozchorował się na zapa­lenie płuc i leczył się w Czechach, gdzie po pewnym czasie został interno­wany. Do Polski powrócił w maju 1919 roku i ochotniczo wstąpił w szeregi Wojska Polskiego, otrzymuj ąc przydział do 1. pułku strzelców podhalań­skich w Nowym Sączu jako dowódca 3. kompanii w batalionie zapasowym. W czerwcu 1919 roku zweryfikowany został jako porucznik. W kwietniu 1920 roku jako dowódca kompanii karabinów maszynowych wziął udział w wyprawie kijowskiej , zdobyciu Kijowa i walkach odwrotowych pułku, pod­czas których wsławił się szczególnym męstwem w walkach pod Demidową1 •

W lipcu tegoż roku został dowódcą taborów pułku, a w połowie sierpnia prze­niesiono go do Dowództwa l. Dywizji Górskiej z przydziałem na kierowni­ka składnicy sklepów i gospód żołnierskich. Od września do grudnia 1920 roku leczył się w szpitalu epidemicznym w Warszawie2, a następnie powrócił na poprzednie stanowisko, które piastował do października 1921 roku. Póź­niej był referentem gazowym przy 1. Dywizji Górskiej, po czym na własną prośbę w lutym 1922 roku przeszedł do rezerwy ze względu na stan zdrowia. Zajmował się prowadzeniem sklepu i hurtowni tytoniowej w Zakopanem3,

gdzie mieszkał przy ul. Krupówki. W 1924 roku mianowany został kapita­nem pospolitego ruszenia. W kampanii wrześniowej 1939 roku udziału nie

6 I

-

66

I

AD.J U·r ;.:-;rcnA liło:~F.IU L~ ,\

\\'0DZA '.1.A CZRL~mo.

l,E Gn1M A C,T A

plllk. JIOllO&ZUllUQZ tasimi• rs .

,. Do l p.ain„l'o.dllal. ... ..

Uf'KA.W~IONl' JISS't DO \ZR:,l l łt. onz.~1 OkoBłlli • 'v i1t•rti•r°ij'~fi' l. l 'l'A RI

~AOANRGO MU PRZRZ WOD2A NACZRl.,NROO D8KRK1'Kl4 .,

2, DNIA 211.l , J021 ROKU.

/,1; t Ji,1 1:J

Kar1ka K. Horoszkiewicza z zasiania w Łorbie (obwód omski ) do córki w Nowym Sączu

Wincenty Izworski, plutonowy re­zerwy WP i kapral (Korporał) armii au s tro-węgierskiej. Urodził się

30 marca 1897 roku w Kokuszce (powiat Nowy Sącz) jako syn Woj­ciecha i Marii Smyda. Do szkoły powszechnej uczęszczał w latach 1904- 1909 w Piwnicznej . Utrzymy­wał się wówczas z pracy w gospoda­rs twie rolnym rodziców. Podc zas I wojny światowej służył w 1. gali­cyjskim pułku ułanów „Generał a

Rudolfa von Brodermanna" od 1915 do 1918 roku. Do Wojska Polskiego - jako ochotnik - wstąpił 20 stycz­nia 1919 roku i przydzielony zos tał

do II batalionu 1. pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu. W jego składzie do marca 1920 roku zajmował pozycję na pograniczu cze­cho-słowackim. Następnie wziął udział we wszystkich walkach 1. psp, począwszy od wyprawy kijowskiej, poprzez obronę Brześcia nad Bugiem, walki odwrotowe, kontrofensywę znad Wieprza, aż po bitwę o Białystok. Szczególnie wsławił się w walkach o Gródek nad rzeką Nurzec 29 sierpnia 1920 roku 1• We wrześniu tegoż roku rozchorował się poważnie z trudów wojennych i odesłany został do szpitala. Podczas służby w WP awansował następująco: w sierpniu 1919 roku do stopnia starszego strzelca, w grudniu tegoż roku do stopnia kaprala, a w styczniu 1921 roku - przechodząc do rezerwy - do stopnia plutonowego. W latach 1922-1933 utrzymywał się z rolnictwa. Od 1934 do 1937 roku pracował jako strażnik ochrony kolei, a następnie do 1945 roku zatrudniony był w nastawni kolejowej w Nowym Sączu. W kampanii wrześniowej 1939 roku udziału nie wziął. Nic też nie wiadomo o jego działalności konspiracyjnej podczas okupacji. Po zakoń­czeniu II wojny światowej pracował aż do przejścia na emeryturę w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Nowym Sączu jako portier. Należał do Związku Rezerwistów i był znanym starosądeckim działaczem społecznym. Zmarł w Starym Sączu 1 kwietnia 1977 roku i pochowany został na miejsco­wym cmentarzu. Odznaczony był Orderem Virtuti Militari V klasy (nr 1703), Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921 i Odznaką Honorową „Przy­czółek-Kijów" . Był żonaty z Rozalią Kożuch, z którą miał dwóch synów: Władysława z zawodu fryzjera, Stefana z zawodu nauczyciela, i córkę Hele­nę. Posiadał też dwóch braci i dwie siostry.

67

Przy1i'isy:

I we wni osku odznacze ni ow y111 napi sano rn . in .: .. ( ... ) Wykaza ł s i ę oso bi s tą odwagą w czasie wypn;wy na Gródek ( ... ). Rzuc ił s i ę na wie lokrotnie li czniejszego nieprzyjaciel a. bi o rąc jc1\ców bolsze­

wickid1. a resz tę zrnuszając do ucieczki .. .'' .

t,

Żród l a : akta odznaczeniowe w CAW. akt zgonu nr 27/77 w USC w Stary111 S ąc-v. u. K · i ęcra urodze1\ Urzędu Stanu Cywilnego w Pi wnicznej ( nr 8/ 1897 ). R. B~ber - Zlll )'S historii woje1111 ej /- go p11/k11 strze /u,w p11dlwlt11iskicli .' 9 IR- I 920. J. Giza - Zapomniani kawa/em wie \lirtuti Mili tari w: Al111anachu S ądeck1111 lll/1 997 . B. Polak - Kawalemwie \lir/llti Militari 1792-1945 (wYka z.v rulznacuJ11 yrli .. .). z. Weso łowski - Order \linuti Militari i j eJ!, 11 ka w11lem wie 1792- / 992.

ln fo r111 acje Janiny Filipiak ( Piwniczna ) i Stefana lzworskiego ( Nowy Sącz ).

Michał Jajeśnica-Jaśnicki, chorąży

WP i zastępca oficera (Offizierstellver­treter) armii austro-węgierskiej.

Urodził się 29 września 1886 roku w Nowym Sączu jako syn Karola Ja­jeśnicy i Katarzyny Liebensfeld. Po ukończeniu szkoły powszechnej tam­że w 1897 roku uczył się dwa lata w szkole przemysłowej we Lwowie, gdzie pracował od 1899 roku jako czeladnik piwowarski w miej scowym browarze. W październiku 1909 roku powołany został do odbycia zasadni­czej służby wojskowej w 20. galicy­jskim pułku piechoty „Księcia Pru­skiego Henryka" w Nowym Sączu .

Okazał się bardzo dobrym żołnierzem, awansując w 1910 roku do stopnia kaprala, a w 1911 do stopnia pluto­nowego. W listopadzie 1912 roku przyjęty został do służby zawodowej w tymże pułku. Podczas I wojny światowej, walcząc na froncie rosyjskim w sierpniu 1915 roku, awansował do stopnia tytularnego sierżanta, w lipcu 1917 roku do sierżanta, następnie w tym samym roku na froncie rumuńskim do stopnia starszego sierżanta . Od czerwca 1917 roku aż do końca I wojny światowej walczył na froncie włoskim, gdzie w 1918 roku awansował do stopnia zastępcy oficera. W czasie działań wojennych był trzykrotnie ranny (w październiku 1914 roku pod Lublinem, w czerwcu 1915 roku pod Bu­czaczem i w grudniu 1917 roku pod Col de Rosso). Od 1917 roku należał do polskiej konspiracji wojskowej w 20. pp, w 1918 roku zaprzysiężony jako członek Organizacji „Wolność". W listopadzie 1918 roku zgłosił się ochot­niczo do służby w Wojsku Polskim i zweryfikowano go jako chorążego, przydzielając do kompanii zapasowej 1. pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu . Od lutego 1919 roku wziął udział w walkach na froncie ukraińskim. Bił się w okolicach Rawy Ruskiej , Bełza i Magierowa. Po za­kończeniu zwycięskich walk w Małopolsce Wschodniej stacjonował najpierw w Kołomyi, a od września 1919 do marca 1920 roku na Pokuciu, obsadzając tamten odcinek graniczny. W wojnie polsko-sowieckiej wziął udział we wszystkich walkach pułku Uako dowódca plutonu w 8. i 9. kompanii), po­cząwszy od wyprawy kijowskiej (kwiecień 1920 roku), obrony Brześcia nad Bugiem, kontrofensywy znad Wieprza, bitew o Białystok i Grodno, aż po zawieszenie broni, które zastało pułk w Oszmianie (październik 1920 r.). W sierpniu 1922 roku zmienił nazwisko na Jaśnie.ki. W czasie pokoju służył w 1. pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu jako instruktor kom­panijny oraz PW (do 1929 r.), a następnie jako płatnik w kwatermistrzostwie pułku. Był wysoko oceniany przez ówczesnych przełożonych. Ukończył

69

'

f t

16 PU Ł~~ PIECHOTY \Y r. . zal. Nr 2.

LEOITY,MACJA Nr_3j_.

\

I l_ ,._ __ _I

,16:!,

~ ·icisk paic.1 W, skazuj4cego

pra.,vej ręki • (ew. -fotografia)

RYSOPIS:

Twarz O wa eu.g__ :Włosy & f..ow.--{

Bronisław Antoni Majewski, major WP oraz porucznik rezerwy (Obe­rleutnant in der Reserve) armii austro-węgierskiej . Urodził się 5 lu­tego 1891 roku w Woli Baranieckiej (powiat Sambor) jako syn Ferdynan­da i Antoniny Kwiatek. W latach 1903-1911 był uczniem ck Ginma­zjum w Buczaczu, gdzie od 1905 roku należał do konspiracyjnej orga­nizacji młodzieżowej Promieniści. Po złożeniu egzaminów maturalnych w 1911 roku pracował w jednej z kancelarii notarialnych we Lwowie. W październiku 1912 roku został jako tzw. jednoroczny ochotnik wcielony do 95. galicyjskiego pułku piechoty we Lwowie (ukończył szko­łę oficerów rezerwy). W latach 1913- 1914 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Podczas I wojny świato­wej walczył na froncie rosyjskim w Galicji od sierpnia 1914 do października 1915 roku, kiedy to został ranny. W tym czasie awansował do stopnia pod­porucznika. Od czerwca 1916 do listopada 1917 roku walczył na froncie włoskim w Tyrolu i rosyjskim na Bukowinie w 104. batalionie piechoty. W sierpniu 1917 roku awansował do stopnia porucznika. W grudniu tegoż roku przeniesiony do 203. pp walczył na Bukowinie aż do października 1918 roku. W listopadzie wstąpił do Wojska Polskiego i uzyskał przydział do I batalionu 1. pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu. W jego skła­dzie walczył w grudniu 1918 roku na froncie spiskim przeciwko wojskom czeskim, a od 16 stycznia 1919 roku - jako dowódca 2. kompanii - na fron­cie ukraińskim w okolicach Bełza, Rawy Ruskiej i Magierowa1

• Wziął udział

w ofensywie w Małopolsce Wschodniej aż po zakończenie walk w lipcu 1919 roku. Następnie stacjonował na Pokuciu, pilnując odcinka graniczne­go z Rumunią. W marcu 1920 roku objął stanowisko adiutanta III batalionu, z którym wziął udział w wyprawie kijowskiej i dalszych walkach z bolsze­wikami Uuż jako dowódca kompanii). Szczególnie wsławił się podczas walk nad Bugiem i podczas kontrofensywy znad Wieprza (sierpień 1920 r.)2. Po zakończeniu działań wojennych w październiku 1920 roku aż do grudnia 1923 roku służył w 1. pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu Uako dowódca kompanii, adiutant batalionu i pułku). W maju 1922 roku miano­wany został kapitanem. W styczniu 1924 roku przeniesiony został do sztabu 1. dywizji piechoty górskiej w Bielsku. W sierpniu tegoż roku awansował do stopnia majora i przeniesiony został do 52. pułku piechoty w Złoczowie (do­wódca II batalionu) . W lutym 1927 roku przesunięty został do tamtejszej

107

P wi'illowej Komendy Uzupełnie 1'i , a w październiku tegoż roku do PKU w arnach, gdzie od wrześni a 1928 roku był jej komendantem. Na stanowi­sku tym pozostawał do grudnia 1935 roku, po czym przes zedł w stan sp zynku. Od 1937 roku mieszkał w Warszawie, gdzie był zatrudniony w Par'istwowych Zakładach b otniczych. Do tego czasu był kawalerem. Jego dal ze losy nie są znane\ Odznaczony był Orderem Virtuti Militari V klasy (nr 4985), Krzyżem Walecznych-, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-192 1 i Meda lem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodl egłości , a także austr iacki mi: Srebrnym i Brązowym Wojskowym Medalem Zasługi , Krzy­żem Wojskowym Karola oraz Krzyżem Pamiątkowym 191 2-1 913.

Przypisy:

I . w aktach odznaczeniowych znajd uj ących s ię w Centralnym Archiwum Wojskowym przeczytać można m.in .: .,( ... ) W czasie walk na froncie ukrai1\skim ko lo Rawy Ruskiej i Bełza niejednokrotnie dal

dowody zimnej krwi i osobistej dz ielnośc i . b i o rąc li cznych j.;1\ców ... ". . . . 2. We wniosku odznaczeniowym nap isano m.in.: .. ( ... ) W wa lkac h nad Bug1ern dos konale k i erując

kompanią, uderzy ł na przeważające sił y bolszew ickie i po zaci~1ej wa lce wyparł nieprzyjaciela . zadając mu ciężki e straty. Nazajutrz na li czono 150 poh:glyc h bol szewików( .. . )._ W czas ie kon1ro~e nsywy 16 s ierpnia I 920 roku - po mimo że ciężko chory - ni e opuści ł swego oddzia łu I z całym posw1ęcen 1em: św iecąc osobistym przy kładem podwładnym oraz dodając odwagi osob is1ej . na _czele s_we.1 kompami zręcznym manew re m sfo rsował przejście na rzece Wieprz i 1ym samym umoz l! wd bata lionowi n1 e111al

bez strat zdobycie pozycji bolszewickich na przeciwległym brzegu .. . ". _ . . . :i. Nie jest wy mieniony na żadnej li śc ie strat w Polsce czy poza Polską z lat 1939- 194:> an t te z nie

Iiguruje na li śc i e zag ini onyc h PCK , ani w archiwum Minis1e rstwa S praw Wewn1,t rznyc h :_ O d c hwili wprowadzenia nume rów Pesel w latach s i e d emdzies iątych nie wysąp11_1 e ł ez w teJ cw1denc.11 obywateh

po lskich.

Źród ł a: 1eczka personalna i akta odznaczeniowe w CAW.

Rw1glis1e11 des k.u.k. Heeres / 9/ R. Li.,·w s1w·sze1is1w a ofice rńw wwodowych I 922. Roc:11iki oficerskie 1924, 1928. / 932. R. Bober - Zarys hisrorii woje1111 ej I . 11u!ku srrzetc,,w 11011/wlwiskich 1918- / 920. B. Polak - Km~alermvie Virruri Mi/iwri 1792- / 945 (wvka z.y 11d::.11t,c:011ych ... ). z. Wesołowski - Order Vim11i Mililllri i jego kawalerowie 1792- / 992.

108

Zygmunt Malik, major WP oraz porucznik rezerwy (Oberleutnant in der Reserve) armii austro-węgier­skiej. Urodził się 24 marca 1893 roku w Rytrze (powiat Nowy Sącz) jako syn Pawła i Bolesławy Ogorzałów­ny. Do szkoły ludowej uczęszczał tamże. W latach 1905-1913 był uczniem ck Gimnazjum I' w Nowym Sączu. Należał w tym czasie do Związku Strzeleckiego . Po zdaniu egzaminów maturalnych przez rok studiował na Wydziale Prawa UJ, a w sierpniu 1914 roku wcielony zo­stał do 20. galicyjskiego pułku

piechoty „Księcia Pruskiego Henry­ka". Podczas I wojny światowej walczył na froncie serbskim, rosyj­skim i włoskim (ranny w lipcu 1916 roku w walkach w miejscowo­ści Gubin-Budki na Wołyniu). W wojsku austriackim awansował w maju 1915 roku do stopnia kadeta, w styczniu 1916 roku do stopnia podporucz­nika, a w maju 1918 roku porucznika. Należał do tajnej organizacji ,,Wolność", będącej ekspozyturą Polskiej Organizacji Wojskowej wsze­regach armii austro-węgierskiej . 19 listopada 1918 roku przybył do Nowego Sącza z frontu włoskiego, przechodząc do służby w Wojsku Polskim i uzy­skując przydział do 1. pułku strzelców podhalańskich. Objął w nim dowództwo nad 4. kompanią w I batalionie. Od 24 grudnia 1918 do 14 stycznia 1919 roku walczył przeciwko wojskom czeskim na froncie spiskim. Od 17 stycz­nia 1919 roku wziął udział w walkach na froncie ukraińskim w okolicach Rawy Ruskiej , Bełza i Magierowa. W maju tegoż roku bił się podczas ofen­sywy w Małopolsce Wschodniej. Od czerwca przebywał na leczeniu w Nowym Sączu. W tym czasie został awansowany do stopnia kapitana. Od 17 sierpnia 1919 roku objął dowództwo 5. kompanii w II batalionie, obsa­dzając do marca 1920 roku odcinek granicy czeskiej. W kwietniu tegoż roku wziął udział w wyprawie kijowskiej przeciwko wojskom bolszewickim. Szczególnie wsławił się, wkraczając 7 maja 1920 roku na czele swej kompa­nii - jako pierwszy oddział WP - do Kijowa, obsadzając most na Dnieprze i uniemożliwiając jego wysadzenie przez wycofującego się nieprzyjaciela2

•

Następnie bił się w walkach odwrotowych pułku, a 2 sierpnia 1920 roku został ciężko ranny podczas obrony Brześcia nad Bugiem. Przebywał w szpi­talu w Nowym Sączu do października tegoż roku. Następnie powrócił do c~~nnej ~łużby w 1. psp, w którym pełnił kolejno funkcje dowódcy kompa­nn ?atahonu zapasowego, adiutanta III batalionu i dowódcy 7. kompanii. W hpcu 1925 roku awansował do stopnia majora. Od października 1926 roku

109

••a11d Paral .ialny w Zal.epanem

[. BJ/ 97_ .

PARAFIA RZYM.-KAT. pw. Sw. Rod.tin11

ul. Krupówki Ja, tel. 2'!-41 < 34-500 ZAKOPANE

R.zecspospolita Polska Wojew6d.dwo Krakowskie Parafia rz;ym.-kat. - Zakopane

Wyciąg z księgi zmar:lyck U~zędu Parafialnego w Zakopanem Tom V, str.458, Nr 20

syn Teodora i !(proliny z d. Koller, urodz.?.VITI.1880 r. ········- ·······cril"'l'M·-·Jel-errie - "d·owte·c···po ··Marienn"i:e-· z-·· d,·!l·czulr···-- - · ···

Jan Wantuch, podpułkownik WP i porucznik rezerwy (Oberleutnant in der Reserve) armii austro-węgier­skiej. Urodził się 23 marca 1894 roku w Woli Łużańskiej jako syn Michała i Marianny Proszak. W latach 1906-1914 uczęszczał do ck Gimnazjum I w Tarnowie. Po zdaniu egzaminów maturalnych w sierpniu 1914 roku wcielony został do 20. galicyjskiego pułku piechoty „Księcia Pruskiego Henryka". Przeszkolenie rekruckie do października 1914 roku odbywał przy batalionie zapasowym w No­wym Sączu, a później w Freudenthal. Od kwietnia do czerwca 1915 roku uczył się w szkole dla oficerów re­zerwy w Opawie, a następnie

skierowany został na front rosyjski, gdzie awansował do stopnia chorą­żego. W lipcu 1916 roku został ranny i leczył się w szpitalu polowym w Haliczu, a następnie w Opawie. W sierpniu 1916 roku awansował do stopnia podporucznika. Od listopada 1916 do maja 1917 roku walczył na Bukowi­nie i w Karpatach jako dowódca kompanii ponownie przeciwko wojskom rosyjskim. Następnie 20. galicyjski pułk piechoty przerzucono na front wło­ski, gdzie w sierpniu 1917 roku został ranny. Po leczeniu w szpitalu w Nowym Targu przebywał do grudnia 1917 roku przy batalionie zapasowym w Tar­nowie. Następnie powrócił na front włoski i do marca 1918 roku walczył nad rzeką Piawą. W latach 1917-1918 należał do antyaustriackiej konspiracyjnej organizacji „Wolność", będącej ekspozyturą POW w szeregach armii austro­węgierskiej 1• Od marca do czerwca 1918 roku dowodził kompanią w batalionie „A" 46. węgierskiego pułku piechoty, a następnie do września tegoż roku służył ponownie w 20. galicyjskim pułku piechoty na froncie włoskim. Urlo­powany, przebywał w rodzinnym domu do 24 października 1918 roku. Potem w batalionie zapasowym 20. pp w Tarnowie, gdzie w nocy z 30/31 paździer­nika wziął udział w antyaustriackim przewrocie wojskowym i opanowaniu tamtejszego garnizonu. W listopadzie 1918 roku mianowany porucznikiem Wojska Polskiego z przydziałem do 1. pułku strzelców podhalańskich w No­wym Sączu . Do 2 stycznia 1919 roku zajmował się rekrutacją i wyszkoleniem. Następnie dowodził 8. kompanią podczas tłumienia rozruchów w tzw. repu­blice tarnobrzeskiej. Od 27 stycznia do 15 lutego 1919 roku walczył zwycięsko przeciwko wojskom czeskim na Śląsku Cieszyńskim pod Mię­dzyświeciem i Kisielowem2

• Potem w składzie II batalionu strzegł wraz 8. kompanią odcinka granicznego pomiędzy Piwniczną a Żegiestowem . W kwietniu 1920 roku awansował do stopnia kapitana i wziął udział w wal-

14<)

kach rrn froncie bolszewickim począwszy od wyprawy kijowskiej, obrony przyczółka mostowego w Darnicy i Browarach , odwrocie z Kijowa i obronie Brześc i a nad Bugiem, gdzie wsławił się szczególnie, zostając ciężko ranny 6 s ie rpnia 1920 roku\ Po leczeniu w szpitalu w Nowym Sączu powrócił do s łu żby wojskowej i od października 1920 do s ierpnia 1924 roku dowodził 4. kompanią I batalionu I . psp. W tym czas ie dwukrotnie ( 1923 i 1924 roku) wziął udział w poborze rekrutów w Małopolsce Wschodniej (powiat Dolina). W s ie rpniu 1924 roku awansowa( do stopni a majora i został dowódcą II ba­ta li o nu do października 1928 roku (z krótką przerwą od marca 1925 do kwietnia 1926 roku na służbę przy Komisji Rej es tracyjnej nr 4 powiatu kato­w ick iego i kwatermistrzow ską w 4. pułku strze lcó w podhala11skich w Cieszynie). Następnie do li stopada 193 1 roku byt kwatermi strze m w I. psp w Nowym Sączu. Potem do kwietnia 1933 roku był dowódcą batalionu w 44. pułku piechoty w Równem , gdzie też został awansowany do stopnia podpułkownika · w styczniu 1933 roku. Przeniesiony na zastępcę dowódcy 24. pułku piechoty w Łucku, pełnił tam służbę do maja 1938 roku, kiedy to został mianowany komendantem S zkoły Podofice rskiej Piechoty dla Mało­letnich nr 3 w Nisku. Kierował nią do sierpnia 1939 roku. W latach 1937-1939 należał do Związku Organizacji Wolność i Uczes tników Walk o Niepodle­g łość z Formacji b. Armii Austriackiej. Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku przebywał początkowo w Ośrodku Zapasowy m 13. dyw izj i pie­c hoty w Równem , organizując batalion zapasowy 44. pułku pi ec hoty. Po wkroczen iu woj sk sowieckich 17 września wycofał się w kierunku połu­dn iowo- zachod nim , dowodząc batalion e m „Rów ne", który 23 wrześ ni a

w rejonie. Uhnowa wszedł w s kład Grupy ,,Dubno". Dwa dni później dostał s i ę ranny do ni ewo li nie mieckiej w miejscowośc i Rzyczki. W Oflagu VIIa w Murnau przebywał do 29 kwietnia 1945 roku, kiedy to ów obóz jeniecki wyzwo lony został przez oddziały armii ameryka11ski ej. We wrześ niu tegoż

roku powrócił do Polski". Został zmobilizowany na dowódcę 5. pułku strzel­có w kołobrzeskich i od października 1945 do marca 1946 roku wziął udział w walkach z oddziałami ukrai11skimi w powiecie hrubieszowskim'. W poło­wie marca wydano rozkaz o przesunięciu 5. pułku do walk przeciwko nie ujawnio nym oddziałom Armii Krajowej w oko li cach Chełma Lubelskiego. Nic chcąc brać w tym udziału , przedłożył prośbę o skierowanie go na lecze­nie. W kwietni u 1946 roku został zdemobilizowany jako trwale niezdolny do s łu żby wojskowe/'. Szykanowany przez władze komunistyczne, miał kło­p ty ze z nalezieniem zajęcia . Pracował najpierw jako dozorca, a później ur:1,t;dnik Powszech nej Spółdzielni Spożywców w Miechowie, aż do przej­ś · ia na e meryturę w 1965 roku. Nie mogąc (m imo stara 11) zamieszkać w wym Sączu , przeniósł się wówczas do Krakowa7, gdzie - podobnie jak w z 'Śl1icj w Miechow ie - oddawał się pracy społecznej z młodzieżą. Pisał t eż amat rskic wie rsze i rzeźbił8 • Zmarł 21 kwietnia 1980 roku w Krakowie i p · h wany został na cme ntarzu w Bronowicach . Odznaczony był m .in.

rder 'm Virtuti M ilitar i V klasy (nr ?)'I, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Zł tym Krzyż m Za ·tu gi, Medalem Niepodległości, Medalem Pamiątkowym

150

za Wojnę 1918-1921, Medalem Dzi s ięciolecia Odzyskanej Niepodległości ,

Srebrnym i Brązowym Medalem za Długoletni ą Stużbę, Honorową Odznaką

,,Przyczółek-Kijów" i Krzyżem I klasy Odznaki „Za Obronę Śląska" ( 1919), a także austriackim Brązowym Woj skowy m Medal e m Zasługi oraz Krzyżem Wojskowym Karola. Żonaty z Felicją Brachel ( 1893- 1978) 1< nauczycielką, miał niezamężną córkę Jadwigę ( 1924-1997), urzędniczkę, oraz syna Zdzi­sława (ur. w 1923 roku) inżyniera, budownictwa lądowego.

Przyp isy:

I . W zapiskach pozos ta ł ych po ppłk. Jan ie Wantuchu lllożna przeczytać lll .in .: .. ( ... ) Sk ł ad kierow­ni ctwa taj nej organizacj i przy 20. pu ł ku piecho1y przcds1awial sii,: na. 1i,:puj:1co: kpi. Jerzy Dohrodzicki. por. Stani s ław Plappert. por. Józef Giza. por. Władysław Kiełbasa( ... ). Nies1cty. 12 marca 19 18 roku wsk u1ek zdrady 12. dywizja picd101y zos1al:l w ciąg u jcdncj nocy ,.luzowana przez dywizję wi,:g ie rs ką.

gdyż ujawni one ;ws iał o porozumienie z dowódz1we1n włoskim. rn do prtcj śc ia 15 marca 12. dywizji na dru gą s 1ro n ę fron1u .. :·.

2. W .led11od11i,1wce I -go pułku s1r:.clc,111· /}(Jt/1111/w i.vkicl, napisano 111 .in .: .. (. .. ) W walkach na Ś l ąs ku Cieszy 1\ sk im 7. Czechami b rała udz iał kompania 8. pod dowc\dztwc111 por. Wan1uch a Jan:1. wc hod ząc

w s kład grupy .. C'" maj ora Zoernera ... ". Na1om ias t w Za ry.rie /1i.w1rii 1rnje1111,'.i / -go 1111 /ku .Vll7.e/c,J 11 · podhalwi.rkic'1 przeczy t ać można. co nastę puj e: .. ( ... ) 8. kompania. k1ór:1 tlu1 ni la rozruchy w Tarnobrze­skie rn. o trzy mała zadanie wsparcia zagrożonych pod Ki sic lowc1n oddz iałów polski ch ( .. . ). Nad ra nem 27 stycznia 19 19 rok u z ok rzykiem z nami bracia po rwa ła za s obą wypart e polskie oddzia ł y 1w drodze Skoczów-Cieszyn ( ... ). W połowie lu tego 19 19 roku odesz ła do Nowego Sącza .. ."'.

3. We wni osku odznaczeni owym na Order Virtuti Militari nap isano m.in .: .. ( ... ) W czas ie wyprawy kijowskiej szczególnie wsławił si,.: pod Puchówką 16 maja 1920 roku . gdy Ili batalion ulracil sJanowisko pod naporem nieprzyjaciela . Kpi. Wan1uch ś mi a ł y m na1a rcie 1n odzyska ł u1racone stanowisko. zadaj ąc nieprzyj aciel owi bardzo wie lkie slarty. I sierpnia. gdy bo lszewicy w1argni; li do Brześcia. kpt. Wan1uch wykona ł kontratak . odb ierając fo rt i biorąc jenców ( .. . ). 6 sierpnia w czasie kontrataku cekm odzyskania linii Bugu , idąc na czele swojej kompanii , został ranny. Nic odszedł jednak zaraz. ale doprowadził mak aż do ko 1łca .. :·. Wniosek datowany był: Nowy Sącz . 16 lutego 1921 roku. a podpisał go dowódca I. psp pik Kaz imierz Horoszk iew icz oraz jako św i adkow i e ad iut ant pułku kpt. Jó ze f Giza i por. Leopold Ombach.

4. W zapiskach po ppłk . Janic Wantuchu moi.na przeczy tać: .. ( ... ) Powra cających z obozu jenieckie­go wyładowano w Dziedzicach. gdzie przez tydzie1\ przeprowadzona była werylikacja i tzw. rchahiliracja. kt órą prowadzi ł a ko mi sja z Warszawy w sk ł ad zie 111ajor i dwóch kapitan ów słabo nH\w iących po polsku . W czasie mojej .. rehabilitacji'" 5 września 1945 rok u 111ajor ciągk nawraca ł pytaniem: dlaczego wracalll do kraju 9 Ni e mógł zroz ulllieć. jak ja - syn pracow nika kolejowego - d oszedłem do tak wyso kiego stopnia w Wojsku Polsk im ( ... ). Pierwsze wraże ni e po powrocie by ło przygnęb i ające. W Dziedzicach na dworcu kolejowylll rosyjscy żo łni e rze zdarli na przyw itanie zcgarek z ri,:ki mego kolegi ......

5. W zapiskach j.w. czy tamy: .. ( ... ) 5. pułk s1rze lcriw kołobrzes kich garnizonowa! w Częst ochow i e

po powrocie z Berlina w pełnym składzi e bojowym około 2.500 żo łni erzy zdc llloralizowanych i przy­zwyczajonych żyć szeroko . Po JWLybyciu do Hrubieszowa zaczął rahować jak w kraju nieprzyjaciel skim. Dopiero wytlu111aczenie. ze to jeSI Polska. a ludność ruska 10 t t:ż poddani Polsk i. tranta im do przekona­nia ... ".

6. W zapi skach j.w. czytallly: .,( ... ) Dnia 15 lllarca 1946 roku 1ransport samochodowy został na trasie Chełm Lubelski-Hrubieszów rozbity przez oddz iał y Armii Krajowej . Otrzymałem rozkaz wstrzymania dziala1\ przec iwko banderowcom i uderzenia ca ł ym pułkiem na ten 700 osobowy odd z i a ł AK. Jako Polak nie moglem tego rozkazu wykonać ' Zameldowałem . i ż jes te m chory. a rzeczyw i ście po powrocie z niewoli bylelll fi zycznie wyczerpany. Wezwany do Warszawy na badania. gdzie uznano koniec z ność dłu ższego leczenia i cudem zosta łem zdemobilizowany. unikając - jak inni lllOi koled zy - zamknię­

cia ... ". 7. Nie mógł zamieszkać w Nowym Sączu. ponieważ komuni styczne władze administracyjne odmó­

wi ły mu możli wośc i zakwaterowania we włas nym dornu. Pisał o 1ym z goryczą: .. ( ... ) Nowy Sącz miasto dla mnie niedos tępne . gdyż kałmuki nilll rządzą. A prz.ecież. gdy w li stop:1dzic 191 8 roku pękły okowy niewoli . wszys tki e s ił y oddał e m le mu Miastu . Tam kładłem pie rwsze zręby przy j ednocze niu kraju . organi zowałem obron1y jego granic. targanych od po ł udni a i wschodu . Pokochałem to Miasto. pojąłem

151

s,1dcczankę za żonę , tam urodziły s i ę moje dzieci. Tam na starość chciałem zna leźć spokój i schronienie. Dz i ś jako starzec patrząc przez okno na kopiec Kościuszki, ciąg le jestem w Nowym Sączu i w myślach rganizuję kolejny raz ten najpiękniejszy i najdzielniejszy pułk Wojska Polskiego, Strzelców Podhalań­

skich ... ". 8. W wierszach tych wyrażał zarówno swoją miłość do Ojczyzny, jak i do żony, jak i do Nowego

Sącza . Przedstawia! także swój skrajnie negatywny stosunek do PZPR i PRL jako państwa uza leżnionego

od ZSSR. 9. Nie zachowały s ię dokumenty na podstawie, których można stwierdz ić , j aki numer Orderu VM

otrzyma ł.

1 O. Jego żona była sądeczanką, córką Józefa- i Anny Dobrowolskiej .

Źródła: teczka personalna i akta odznaczeniowe w CAW, dokumenty w archi wum rodzinnym, Rangliszen des Koniglichen und Kaiserlichen Heeres 1918, Lista sta rszeństwa oficerów zawodowych 1922, Roczniki oficerskie 1924, 1928, 1932, Jednodniówka 1-go Pułku Strzelców Podhala,iskich w Nowym Sączu, R. Bober - Zarys historii wojennej I-go pułku strzelców podhalwiskich 1918-1920, J. Giza - Bohaterowie Organizacji „ Wolność" i ich późniejsze losy w: Almanachu Sądeckim nr I i nr

IV/1998 ,

152

T. Kryska-Karski - Materiały do historii Wojska Polskiego, Piechota 1939-1945, R. Zaziemski - I. pułk strzelców podliala,iskich 1918- 1939.

Informacje Tadeusza Jaroszy1\skiego (Kraków) i Zdzi s ł awa Wantucha (Warszawa) .

l'PLK. IV. P. W ST. SP., OSTATNI PRZEDWOJENNY KMDT. SZKOLY WOJSKOWEJ OLA ~IALOLETNICH NR 3, UCZESTNIK I i li WOJNY $WIATOWEJ, JENIEC WOJENNY OFLAG VU A MURNAU, O-CA l'ULKU W LUDOWYM W. P„ KOMBATANT, CZLONEK ZBoWiD, DLUGOLETNI PRACOWNIK .,$POLEM", GORĄCY PATRIOTA, ODZNACZONY KRZYtEM VIRTUTI MnJTARI V KL. KRZY2E~f WALECZNYCH. Zl.OTYM KRZYttlt

ZASt.UGI I WIELOMA ODZNACZENIAMI.

NASZ NAJDR02SlY OJCIEC I DZIADEK

anuł dnia 21 kwldnla 1980 r. w wieku 86 lat, po:wstawi>jąc oas pov,ponych w 1~1def la­lobie I smutku:

Wyprowadzenie zwłok z kaplicy cmentarMj w Bronowicach Wielłdd:1 do pobowca rod:z:innero odbędzóe <ię w pl:itck dnia 25 bm. o godzinie 13.00.

NABOZĘ:J(ISTWO za ,pokój Jego duszy od~iic ,ię w piątek dnia 25 bm. o codiinle 8.30 w kościele parafialnym o.1ledla Azory.

CÓRKA, SYN, SYNOWA I WNUKI.

Tadeusz Wołkowicki, pułkownik WP i rotmistrz rezerwy (Rittmeister in der Reserve) armii austro-węgierskiej. Urodził się 16 maja 1882 roku w Strzyżowie nad Wisłokiem (woje­wództwo lwowskie) jako syn Hipolita i Konstancji Skrzyńskiej 1• We wrześniu 1892 roku rozpoczął naukę w ck Gimnazjum w Rzeszowie. Po­tem, w latach 1893-1900 był

uczniem ck Gimnazjum III w Kra­kowie, gdzie zdał też egzaminy maturalne. Następnie studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiel­lońskiego aż do 1904 roku. Przez pewien czas kontynuował studia za granicą. W październiku 1906 roku wcielony został - jako tzw. jedno­roczny ochotnik - do 2. galicyjskiego pułku ułanów „Księcia Schwarzen­berga" w Tarnowie. W październiku 1907 roku złożył pomyślnie egzamin oficerski i mianowany został podporucznikiem rezerwy kawalerii . Tytuł dok­tora praw uzyskał w lipcu 1911 roku na UJ i rozpoczął praktykę adwokacką. Wraz z wybuchem I wojny światowej w sierpniu 1914 roku powołany został do 2. galicyjskiego pułku ułanów i jako dowódca plutonu (do czerwca 1915r.), a później I szwadronu (do lipca 1917 roku) walczył na froncie ro­syjskim. W tym czasie awansował do stopnia porucznika, a w maju 1918 roku do stopnia rotmistrza. Do października 1918 roku był dowódcą szwa­dronu zapasowego 1. galicyjskiego pułku ułanów. W listopadzie 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Od 1 stycznia 1919 roku służył w 1. pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu . 17 stycznia tegoż roku jako do­wódca I batalionu wyruszył na front ukraiński. Od 19 stycznia bił się

przeciwko wojskom ukraińskim w Grupie „Bug" gen. Jana Romera w rejo­nie Rawy Ruskiej, dowodząc I batalionem w walkach pod Stajami, Bełzem, Szczercem, Niemirowem i Magierowem2

• Od kwietnia tegoż roku aż do końca zwycięskiej ofensywy polskiej w Małopolsce Wschodniej dowodził grupą złożoną z dwóch batalionów podhalańskich (jeden z 1. psp i jeden z 2. psp). Walczył m.in. pod Dobrosinem, Żółkwią i Kamionką Strumiłową, a później pod Wierzblanami, Białym Kamieniem i Brodami. W pościgu za uchodzą­cymi wojskami ukraińskimi 7 czerwca 1919 roku wziął udział w pierwszej potyczce z oddziałami Armii Czerwonej pod Pereniatynem. Od czerwca do września 1919 roku był dowódcą batalionu zapasowego 1. pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu, a od września do listopada tegoż roku do­wódcą III batalionu na pograniczu czeskim, po czym ponownie słu żył w batalionie zapasowym. Następnie od lutego 1920 roku dowodził batalio-

15:1