VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA LESKOVAC

OSNOVNE STRUKOVNE STUDIJE

SEMINARSKI RAD

Predmet: TURISTIČKA GEOGRAFIJA

TEMA: TURISTIČKO – GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE TURSKE

Mentor: Student:

prof. dr Naum Marinoski Jovan Ristić

Broj indeksa: 12422

Smer:Turizam i ugostiteljstvo

Leskovac, 2015.

Sadržaj

Uvod ...................................................................................................................................3

Turističko – geografske karakteristike Turske ....................................................................4

1. Geografski položaj ..............................................................................................4

2. Reljef ...................................................................................................................4

3. Politika i državno uređenje .................................................................................6

4. Stanovništvo ........................................................................................................8

5. Jezici ...................................................................................................................8

6. Infrastruktura .....................................................................................................10

6.1. Drumski saobraćaj .............................................................................10

6.2. Železnički saobraćaj ...........................................................................11

6.3. Avionski saobraćaj .............................................................................11

6.4. Pomorski saobraćaj ............................................................................12

7. Turizam .............................................................................................................12

Zaključak ...........................................................................................................................14

Literatura ...........................................................................................................................15

2

Uvod

Republika Turska je evroazijska država smještena u jugoistočnoj Europi (istočna Tračka)

i jugozapadnom delu Azije (Mala Azija). Turska graniči na istoku s Gruzijom,

Jermenijom, Azerbajdžanom i Iranom, na jugu s Irakom i Sirijom, te na zapadu s

Grčkom, Bugarskom. 

Zbog položaja države na dva kontinenta, turska kultura je jedinstven spoj istočnjačkih i

zapadnjačkih običaja i tradicija. Položaj zemlje između Evrope na zapadu, središnje

Azije na istoku, Rusije na sjeveru i Bliskog istoka na jugu, dao je Turskoj i veliku

stratešku važnost.

Turska je demokratska, sekularna, unitarna, ustavna republika čiji je politički

sistem 1923. utemeljio Mustafa Kemal Atatürk, nakon propasti Osmanskog carstva

posle Prvog svetskog rata. Od tada se politika države počela okretati zapadu, tako da je

Turska danas članica mnogih zapadnih organizacija kao što su Veće

Evrope, NATO, OECD i OSCE. Turska je 2005. počela pregovore za članstvo u

Evropskoj uniji. Istovremeno država održava i pojačava svoje političke i ekonomske

odnose s istočnjačkim zemljama.

3

Turističko – geografske karakteristike Turske

1. Geografski položaj

Turska se geografski proteže na dva kontinenta. Anadolija, azijski deo države, zauzima

oko 97% površine Turske. Evropski deo koji se nalazi u istočnoj Trakiji zauzima oko 3%

površine države (23.623 km²).1

Sveukupne granice Turske dugačke su 9.850 km, od čega 7.200 km zauzimaju morske

granice. Na zapadu Turska izlazi na Egejsko more, na jugu ima izlaz na Sredozemno

more, te na severu na Crno more. Na kopnu Turska graniči s osam zemalja sa ukupnom

dužinom kopnenih granica od 2.648 km. Na severozapadu graniči s Grčkom (206 km

granice) i Bugarskom (240 km), na severoistoku s Gruzijom (252 km), Jermenijom (268

km), Azerbejdžanom (eksklavom i autonomnom republikom Nahičevan, 9 km), na istoku

s Iranom (499 km) i na jugu s Irakom (352 km) i Sirijom (822 km). Nedaleko od obale

Turske nalazi se i Kipar koji je politički podeljen na međunarodno priznatu Kiparske

Republike i Tursku Republiku Severni Kipar, koju priznaje samo Turska.2

Sever Turske je jedno od seizmički najaktivnijih područja na svetu s vrlo čestim

zemljotresima. Od većih gradova posebno je potresima ugrožen Istanbul.

2. Reljef

Turska je geografski podeljena u sedam regija. To su: Mramorna regija, Egejska regija,

Crnomorska regija, Centralna Anadolija, Sredozemna regija, Istočna Anadolija i

Jugoistočna Anadolija. Ove regije se znatno razlikuju po vegetaciji i klimatskim

uslovima.

1 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.2 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.

4

Trakija se nalazi zapadno od Bosfora na evropskoj strani zemlje. Na tračkoj strani reka

Marica predstavlja granicu s Grčkom. Istočno od Bosfora nalazi se Mramorna regija.

Mramorno more deli Evropu od Azije, te Egejsko more od Crnog mora. Na izlazu na

Sredozemno more nalazi se tesnac Dardaneli dugačak 60 km. Na Bosforu se nalazi

Istanbul koji je najveći grad u Turskoj. Ova brežuljkasta regija koja je privredno središte

Turske prekrivena je šumama i grmovitim biljem. Poljoprivreda u tom području je

naročito razvijena. Nedaleko od grada Bursa nalazi se planina Uludag koja je popularno

turističko odredište.3

U Egejskoj regiji je takođe vrlo razvijena poljoprivreda. Izrazito brdoviti krajolik proteže

se uzduž zapadne obale od Čanakalea do Bodruma. Obalno područje je jedno od turistički

najrazvijenijih u Turskoj. Uz čemprese i masline ovde se uzgaja i vinova loza. U ovoj

regiji nalaze se mnogi gradovi iz starogrčkog razdoblja, kao npr. Troja, Asos, Pergam,

Efez, Priena, Milet, Didima i Euromos.4

Crnomorska regija zauzima severno obalno područje Turske. Ovu regiju karakteriše

blaga i vlažna klima. Planinsko područje ove regije prekriveno je šumama. Na ovom vrlo

plodnom tlu uzgajaju se čaj, duvan, kukuruz i lešnik.5

Regija Središnje Anadolije obuhvata visoravan u unutrašnjoj Anadoliji. Ovde se nalazi

slano jezero Tuz i planine visoke do 3.900 metara. Na istoku se nalazi Kapadokija koja je

poznata po zadivljujućim crkvama i nastambama u visokim planinskim predelima.

Unutrašnjom Anadolijom dominiraju stepe, a to područje se smatra jednim od najsušnijih

predela Anadolije. Zbog toga poljoprivreda u tom delu zemlje nije toliko razvijena.

Klimu ove regije karakterišu vruća i suva leta s hladnim noćima. Zimi temperatura može

pasti i ispod −20 °C.

3 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.4 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.5 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.

5

Regija Sredozemnog mora proteže se od planina Taurus na severu do planina Amanos na

istoku. U ovoj regiji pretežito se uzgajaju citrusi, banane, paradajza, kikiriki i pamuk.

Jugoistočna Anadolija je najstarija kulturna regija Turske. Proteže se od planina Taurus.

Ovde se nalaze reke Eufrat i Tigar. Najzastupljenije poljoprivredne kulture su pšenica,

ječam, vinova loza, masline i pistać.

3. Politika i državno uređenje

Turska je svetovna parlamentarna republika zasnovana na načelu deobe vlasti na

zakonodavnu, izvršnu i sudsku. Ustav je vrhovni zakon države.

Predsednik je šef države i bira se najmanje dvotrećinskom većinom Velike turske

narodne skupštine (tur. Türkiye Büyük Millet Meclisi; TBMM), poznatije kao Medžlis,

na jednokratni, sedmogodišnji mandat. Da bi bio podoban za ovu funkciju, kandidat mora

biti turski državljanin stariji od 40 godina, mora biti podoban za izbor u TBMM, i mora

imati visoku stručnu spremu. Predsednik predsedava Nacionalnim savetom za bezbednost

i vrši funkciju vrhovnog komandanta. U vreme rata, načelnik Generalštaba vrši funkciju

vrhovnog komandanta u ime predsednika. Predsednik je ovlašten proglašavati zakone ili

ih slati nazad u parlament na ponovno razmatranje, raspisivati javne referendume,

raspisivati parlamentarne izbore, imenovati premijera ili prihvatiti njegovu ostavku;

ratifikovati i objavljivati međunarodne sporazume itd.6

Izvršna vlast je u rukama predsednika i Saveta ministara, kojim predsedava premijer.

Premijera imenuje predsednik odabirom između članova Velike turske narodne skupštine,

i kandiduje ministre, čije imenovanje mora odobriti Velika turska narodna skupština. Na

premijerov predlog predsednik razrešava ministre i imenuje nove. U roku od nedelju dana

od formiranja novog Saveta ministara, premijer ili jedan od ministara predstavlja vladin

program pred Velikom turskom narodnom skupštinom, nakon čega se izglasava

poverenje. Pre opštih izbora, ministri pravde, unutrašnjih poslova i komunikacija moraju

6 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.

6

se povući iz kabineta, a imenuju se nezavisni i neutralni (bez političkih veza) ministri.

Savet ministara izdaje pravila o primeni zakona i ostalim pitanjima, uz uslov da se ne

kose sa postojećim zakonima, koje tada proverava Državni savet. Velika turska narodna

skupština može smeniti vladu izglasavanjem nepoverenja.7

Prema ustavu iz 1982, zakonodavna vlast pripada Velikoj turskoj narodnoj skupštini

(Medžlis), koja zaseda u Ankari. To je jednodomno telo sa 550 mesta koje se bira po

sistemu proporcionalne zastupljenosti opštim pravom glasa odraslih, na petogodišnji

mandat. U Skupštini su zastupljene samo stranke koje su sakupile više od 10 % glasova u

zemlji. Velika turska nacionalna skupština donosi, menja, dopunjava i opoziva zakone;

nadgleda rad Saveta ministara i ovlašćuje ga da izdaje odluke o posebnim pitanjima koje

imaju snagu zakona; ratifikuje međunarodne sporazume i odluke vezane uz štampanje

novca, objave ratnog stanja, te učestvovanje državnih oružanih snaga u operacijama u

inostranstvu; odlučuje o pitanjima vezanim uz odobravanje amnestija i pomilovanja itd. 8

Ustavom iz 1982. proglašena je nezavisnost državnih sudova i sudija. Turska ima

jedinstveni pravni sistem građanskih i vojnih sudova, od kojih svaki ima apelacioni sud

sa sedištem u Ankari. Ustavni sud preispituje ustavnost zakona i odluka sa snagom

zakona, kao i pravila procedure Velike turske nacionalne skupštine. Njegove odluke se

odmah objavljuju u Službenom listu, pa su obavezujuće za sve, uključujući zakonodavnu

i izvršnu vlast. Sudije imenuje predsednik. Visoki apelacioni sud je poslednji stepen

preispitivanja odluka i presuda koje su doneli sudovi. Sudije bira Vrhovni savet sudija i

tužilaca. Državni savet je najviši upravni tribunal. Tri četvrtine sudija imenuje Vrhovni

savet sudija i tužilaca, a jednu četvrtinu predsednik. Ustavom iz 1982. propisano je

uspostavljanje sudova za bezbednost koji se bave napadima na nacionalni i teritorijalni

integritet Turske, demokratski poredak, napade na unutrašnju i spoljašnju bezbednost

države itd. Tu je još i mnogo nižih građanskih i vojnih sudova.

4. Stanovništvo

7 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.8 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.

7

Zbog toga što se u Turskoj ne izvodi etnički popis stanovništva nego samo opredeljenje

po jeziku, teško je odrediti njen etnički sastav, jer neke manjine govore uglavnom

turskim jezikom.

Posebno je teško odrediti ukupan broj pripadnika kurdske i Zaza etničke grupe, budući da

su one najsnažnije bile pogođene politikom asimilacije. Stanovništvo Turske danas čine

sledeće etničke grupe: od 77% do 81% Turci, od 15% do 20% Kurdi, od 2% do 3% Zaza,

2% Arapi, 1% Albanci, 0,5% Čerkezi, 0,5 % Gruzini, te pripadnici ostalih etničkih

skupina kao što su Abhazi, Jermni, Bošnjaci, Bugari, Grci, Lazi, Čečeni i drugi.9

Pripadnici ostalih turkijskih naroda se takođe prema popisu stanovništva smatraju

Turcima. Procenjuje se da danas u Turskoj uz osmanske Turke živi i oko 2 do 5

miliona Krimskih Tatara i Tatara, od 0,5 do 2 miliona Azera, oko 200.000 Mesketinskih

Turaka, oko 100.000 Tahtacıja, oko 60.000 Karapapaka, između 14.000 i 20.000

Gagauza, oko 2.000 Uzbeka, te oko 1.000 Kazaha, Kirgiza, Kumica, Turkmena i 500

Ujgura. 10

5. Jezici

Nacionalni i jedini službeni jezik Turske je turski jezik, koji je materinski jezik za preko

80% stanovništva zemlje, a kao drugi jezik govori ga od 10 do 15% stanovništva. Time je

ovo najgovoreniji jezik u državi.

Uz turski u zemlji se govori i oko 20-ak drugih jezika iz pet različitih jezičnih porodica.

Oko 40.000 građana Turske govori jermenski, a oko 4.000 grčki kao materinski jezik.

Ova dva jezika bila su u prošlosti snažno rasprostranjena u Turskoj, budući da je

početkom 20. veka na području današnje Turske živelo oko dva miliona Jermenaca i 1,5 9 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.10 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.

8

miliona Grka. Takođe u prošlosti su se na području Turske govorili i neki jezici koji

danas praktično i nemaju govornika.11

Od manjinskih indoevropskih jezika značajan broj govornika imaju albanski (oko

15.000), romski (25.000) i domarski (30.000) jezik. Od kartvelskih jezika značajan broj

govornika imaju gruzijski (40.000) i lazijski (30.000) jezik. Uz kabardinski i adigejski

jezik, od zapadnokavkaskih jezika u Turskoj se govori i abhaski (5.000)

te abaski (10.000) jezik.12

Danas u Turskoj žive i male zajednice govornika raznih turkijskih jezika kao što su

turkmenski, kazaški, kirgijski, uzbečki, ujgurski, kumički i krimski tatarski, te nekoliko

stotina govornika kavkaskih jezika, kao što su čečenski, lakski i lezgijski, kao i određeni

broj govornika osetskog i persijskog koji spadaju pod iranske jezike.

Standardni jezik zemlje je tzv. istanbulski turski, koji se koristi u medijima i u školstvu.

Takođe postoje mnoge dijalektalne razlike u jeziku širom zemlje i izvan nje. Istraživanje

turskih dijalekata sprovodi nekoliko institucija, a najznačajnija je Turska jezična zadruga

(Türk Dil Kurumu) koja je službeno regulatorno telo zaduženo za turski jezik od 1932.

godine. Službeni jezik Osmanskog Carstva bio je osmanski turski koji se bitno razlikovao

od govornog turskog jezika. Tokom Atatürkove jezične reforme uklonjene su mnoge

persijske i arapske pozajmljenice koje su se koristile u službenom jeziku, a arabicu je

zamenila latinica. U tom razdoblju znatno je porasla i pismenost, koja je dotad među

običnim stanovništvom bila retka.

6. Infrastruktura

11 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.12 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.

9

Zbog važnog geografskog položaja koji Tursku stavlja na raskršće puteva između Evrope

i Azije, saobraćaj je važan izvor prihoda za državu. Uz drumske, pomorske,

vazduhoplovne i železničke prevozne usluge, važan deo saobraćaja čine i razni cevovodi.

U međunarodnom prevozu roba i putnika, Turska je 1999. zaradila 1,2 milijarde eura.

U zemlji prevoz roba i putnika vrši se gotovo isključivo drumsim saobraćajem. Sa

stranim zemljama robni prevoz obavlja se obično pomorskim putem, dok se putnički

prevoz velikim delom vrši vazduhoplovnim putem.

Godine 2000., sektor komunikacija i saobraćaja činio je oko 14% ukuonog BDP-a

države. 27,3% svih javnih investicija ide u ovaj sektor.13

6.1. Drumski saobraćaj

Ukupna dužina drumske mreže u Turskoj je 413.724 km. Od ovoga 62.000 km čine

ruralni putevi, 350.000 km čine tzv. seoski putevi, a 1.800 km su autoputevi. Mreža

autoputeva je trenutno pod izgradnjom. Najvažniji saobraćajni pravci su autoputevi

od Istanbula do Ankare (O-4), te O-52 od Adane do Gaziantepa. Drugi važni autoputevi

su oko Izmira (O-31 i O-32), te u južnom delu zemlje (Mersin, İskenderun, Pozantı).14

Kao što je spomenuto, najveći deo prevoza roba (89,2%) i putnika (95%) odvija se

drumskim saobraćajem. Za putovanja po zemlji najpopularniji su autobusi. Sigurnost u

saobraćaju još nije dosegla nivo većine evropskih zemalje, tako da godišnje postoji veliki

broj poginulh na putevima.

U gradovima je javni prevoz organizovan obično autobusima. Zbog nedovoljno

razvijenog javnog prevoza razvili su se tzv. zajednički taksiji (dolmuş). Ovi mali autobusi

13 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.14 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.

10

kreću samo ako su popunjena sva putnička mesta, a kreću se obično već zacrtanim

pravcima. Uz dolmuşe u mnogim gradovima je organizovana redovna taksi služba.

6.2. Železnički saobraćaj

Železnička mreža u Turskoj nije dovoljno razvijena, jer se više pažnje posvećivalo

drumskoj mreži. Veći deo šina datira iz 19. i početka 20. veka. Od ukupne dužine od

10.500 km šina, samo je 20% elektrifikovano. Železnica čini oko 10% ukupnog prometa

u zemlji. Vozovi su česti samo na ruti između Istanbula i Ankare, dok drugde putnički

vozovi voze jedanput ili dvaput na dan. Iako su putovanja vozom sporija u poređenju s

razvijenom autobusnom mrežom, komfor je daleko veći u vozovima.15

6.3. Avionski saobraćaj

Državna avio kompanija je Turkish Airlines (Türk Hava Yolları THY) koji je osnovan

1933. i koji je do 1990-ih ima monopolu turskom avionskom saobraćaju. Danas privatne

avio kompanije (kao Atlasjet, Fly Air, MNG Air, Onur Air, SunExpress) drže oko 33%

tržišnog udela u avionskom saobraćaju.16

Sveukupno Turska ima preko 117 aerodroma, od čega 15 međunarodnih. Najvažniji

aerodrom je Međunarodni aerodrom Atatürk koja se nalazi u evropskom delu Istanbula i

koja ima promet od 23 miliona putnika.17

6.4. Pomorski saobraćaj

15 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.16 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.17 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.

11

S dužinom obale od 8.333 km i s 156 luka, Turska ima veliki potencijal u brodskom

prevozu. Ukupna tonaža turske trgovačke flote je 10.444.163 DWT. Lokalni pomorski

saobraćaj posebno je razvijen u Istanbulu, gde vožnja od evropske do azijske strane grada

traje između 20 i 40 minuta.18

Najvažnije luke na Sredozemnom moru su İskenderun, Mersin i Antalija. Na Egejskom

moru važna luka je İzmir, dok su na Mramornom moru velike luke Gemlik, Istanbul i

Izmir. Crnomorske luke Turske su Hopa, Samsun, Trabzon i Zonguldak.19

7. Turizam

Letovanje u Turskoj 2016 je izazov. Zašto? Zato što je Turska zemlja kontrasta, lepota,

orijenta i predrasuda. Uvek drugačije privlačna, uvek se doživi na jedan nov način.

Zemlja rastuće ekonomije. Taj proces indukovao je rast na polju kulture i umetnosti,

snimaju se sve popularnije TV serije (Sulejman Veličanstveni, Šeherezada, Kad lišće

pada, Asi), ali i blokbasteru poput Fetih 1543 (Pad Carigrada) i tako dalje. Sve ove

aktivnosti su jak vetar u jedra turskom turizmu koji ćemo detaljno obraditi. U prošloj

sezoni, leto 2015, Turska se ubraja u top 2 destinacije po masovnosti putovanja naših

turista (pretekla je Crnu Goru).20

Sa stanovišta reljefa i klime, današnja turska rivijera od Crnog mora do krajnjeg

Samandaga zauzima najlepši deo ne samo Evroazije, već može se reći Evrope. Na ovim

prostorima nekada je blistala rano antička umetnost, a najpoznatiji primeri su dva od

sedam čuda starog sveta poput mauzoleja Halikarnas u neposrednoj okolini Bodruma i

Artemidinog hrama u drevnom Efesu.21

18 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.19 http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.20 https://goturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.00.21 https://goturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.00.

12

Turska je poznata kao država gde je na jedan poseban način prisutan ranohrišćanski Bog.

U tom cilju svakako posebno su inspirativne priče o "Sedam crkava otkrovenja", Aja

Sofiji, katakombama i bogomoljama duž Anadolije i Kapadokije. Ovo je zemlja gde se

hrišćanstvo dodiruje sa islamom, a islam dalje sa budizmom i hinduizmom. Ovakvim

dijapazonom religija retko koja zemlja se može pohvaliti. Biblijske priče o Nojevoj barci

sa planine Ararat, kući device Marije, poslanicama Svetog Jovana i apostola Pavla samo

su neke od krcate kulturno umetničke baštine Turske.22

Iako je tokom krstaških ratova Zapad Evrope usisao u sebe puno sakralnih relikvija,

ikona i drugih dragocenosti drevne Vizantije, svaki grad na obali sredozemnog mora

odlikuje se bogatom antičkom zaostvštinom i kulturnim životom.23

Turci, naravno u svojim geopolitičkim planovima naše prostore, tj. Balkan doživljavaju

na veoma blizak način. Srpski jezik je dugo bio službeni jezik Istanbula, a danas se i dalje

čuje na Grand Bazaru i ostalim šoping centrima Turske.24

Zaključak22 https://goturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.00.23 https://goturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.00.24 https://goturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.00.

13

Turska, zvanično Turska Republika (tur. Türkiye Cumhuriyeti) država je u jugozapadnoj

Aziji. Ovo je transkontinentalna zemlja i veći deo njene teritorije leži u Aziji, a samo

jedan manji deo u jugoistočnoj Evropi (jugoistočni deo Balkanskog poluostrva). Do

1922. godine današnja Turska je bila sedište Osmanskog carstva. Glavni grad Turske je

Ankara, a najveći je Istanbul.

Turska se nalazi na obalama Crnog, Mramornog, Egejskog, i Sredozemnog mora, što je

čini zanimljivim turističkim odredištem.

Turska se graniči na zapadu sa Grčkom i Bugarskom, na istoku sa Gruzijom, Jermenijom,

Azerbejdžanom i Iranom, na jugu sa Irakom i Sirijom.

Prvi predsednik Turske Republike i njen osnivač bio je Mustafa Kemal Ataturk.

Literatura

14

https://goturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.00.

http://www.about.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 11.33.

http://www.allaboutturkey.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.55.

http://www.lonelyplanet.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 12.40.

http://www.worldatlas.com/, pristupljeno 30.11.2015. u 11.11.

15