7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

1/15

Nekonata defio de Joan Peir iBelis: kunigi kooperativismon,

kulturon kaj socian revolucion*

Miguel Garau

RESUMOi tiu artikolo temos pri unu el la aspektoj malpli studitaj de la

anarkisindikatisma gvidanto Joan Peir Belis: lia defendo de la revolucia rolo de

la kooperativoj kaj ia rilato kun la kultura verko, kiun li starigis. Tio, kiokondukos nin trakti la entreprenan disvolvion de la kooperativo Kristalfarejojde Matar, de kiu li estis direktoro tiel, kiel de la Centro de Sociaj Studaoj deMatar kaj de la Raciisma Lernejo fondita de la menciita kooperativo. Tiel do nimalproksimios de lia sindikata figuro naciskale por koncentri nin pri lia agadosurloke dum la 2a Respubliko.

losilaj vortoj: Joan Peir Belis, kooperativismo, kulturo, anarkisindikatismo,2a Respubliko, Matar.

Nedubinda estas la elstara rolo de Joan Peir i Belis (Barcelono, 1887-Paterna,1942) kiel anarkisindikatisma gvidanto de la NKL (Nacia Konfederacio de laLaboro). La analizo de liaj sindikataj tezoj kaj lia konata rolo kiel doktrinateoriulo okupis la efajn historiajn esploraojn pri lia persono, neglektante liankulturan kaj edukan agadon1. i tiu artikolo proponas analizon de tiu kultura kajeduka aktiveco, ne organiza kaj surloka disvolvita e Matar dum la DuaRespubliko (1931-1936). El i tiu mikrohistoria analizao ni volas enprofundiipri lia revolucia signifo kaj koni pli detale la sencon de liaj propraj vortoj: Nidevas krei nian propran mondon en la internaoj mem de la kapitalisma mondo,

sed ne sur la papero kaj kun lirikecoj kaj filozofiaj elcerbaoj, sed sur la tereno,praktike, vekante la veran konfidon sur nia hodiaa kaj morgaa mondo2.

Unu el la plej originalaj trajtoj de la Joan Peir-a aktiveco en la vicoj de la

* Tiu i artikolo estis plublikigata en Cercles. Revista d'histria cultural, n. 13, januaro 2010, p. 201-220. Cerclesestas publikigata de la Grup d'Estudis d'Histria de la Cultura i els Instellectuals (Grupo de Studaoj pri Historio dela Kulturo kaj la Intelektuloj) de la Universitato de Barcelono (http://www.ub.edu/gehci/). Esperantigis JessGonzlez.

1 ELORZA, Antonio: La anarkiisma utopio sub la hispana Dua Respubliko , Madrido, Ayuso, 1973, p. 351-468;GABRIEL, Pere: Skribaoj. 1917-1939, Barcelono, Edicions 62, 1975; GABRIEL , Pere: Joan Peir: la revoluciasindikatismo, en Albert BALCELLS (koord.), La kataluna poltica pensado. Ekde la 18-jarcento is meze 20-jarcento .Barcelono, Edicions 62, 1988, p. 347-356; GABRIEL, Pere k. a., Joan Peir. Sindikatismo kaj anarkiismo numtempode iu historio,Anthropos, 114, 1990; MOSCARDINI, Susanna: Anarkiismo kaj sindikatistoj: interna konflikto en NKLkaj Joan Peir-a rolo (1927-1936), Spagna Contemporanea, 15, 1999, p. 7-22; PEIR, Jos: Juan Peir. Teoriulo

kaj aktivulo de la hispana anarkiismo, Barcelono, Foil, 1978, ktp. Malgra exceptoj kiel: COLOMER, Margarida:Kooperativismo kaj laborista movado. La ekzemplo de la Vitra Kooperativa de Matar (1920-1944), Barcelono,Patronat Municipal de Cultura de Matar & Editorial Altafulla, 1986; GABRIEL, Pere k. a.: Memorao de Joan Peir iBelis. Bildoj de sindikatano, ministro de la Dua Respubliko, Capellades (Anoia), Galerada, 2008.

2 PEIR, Joan: Ideoj pri sindikatismo kaj anarkiismo, Barcelono, Grupo Solidaridad, 1930, p. 31.

http://www.ub.edu/gehci/http://www.ub.edu/gehci/

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

2/15

anarkisindikatismo estis lia aktiva defendo de la kooperativoj, anta laindiferenteco, pasiva akcepto a timema defendo, en la pli bona de la okazoj,de liaj anarkisindikatistaj kunuloj. i tio estos la origino de nia esplorao. Posteni koncentrios pri la starigo de la kooperativo Kristalfarejoj de Matar, de kiu liestis direktoro, la Raciisma Lernejo subtenita de la menciita kooperativo kaj laCentro de Sociaj Studaoj de Matar, fondita je 1932.

La disvolvio de la kooperativo Kristalfarejoj de Matar

Joan Peir, laboristo en la vitrofornoj de la ok jaroj, okupis siajn unuajnrespondecajn postenojn je 1916, dudekokjara, kiel enerala sekretario de laNacia Federacio de Vitristoj kaj Kristalistoj. Unu jaro poste li estis enoficigitadirektoro de lia gazetara organo La Vitro kaj de La Laborista Abelujo, organo dela Loka Federacio de Laboristaj Asocioj de Badalona, postenoj, kiujn li okupispreska senese is 1920.

Post labori en la fornoj de Sants, Badalona kaj Barcelono kaj post mallonga

restado en malliberejo je 1921, Peir alvenis al Matar je 1922, kaj eklaboris enla vitra fabriko Juan, Estanyol kaj Ca. Samjare, li mallonge enpostenigis kielenerala sekretario de la NKL, posteno, kiun denove okupis je 1928-1929. En laMatar-a fabriko, li aliis al la projekto por igi la instalaon en vitra kooperativo,interkonsento, kiu estis formaligita dum la fabrika starigo je 1920, danke efeal la Josep Ros Serra-a elteneco. Kune kun li, Pau Pi Escales, TimoteuEstanyol kaj Josep Joan establis la menciitan fabrikon kiel komanditan asocionkun la interkonsento por kapitaligi parton el la jaraj profitoj favore al la

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

3/15

laboristoj, por ke ili mem povu okupii de la fabrika administrado kielkooperativo kvin jaroj poste3. Peir kaj la efa iniciatinto de la arano, RosSerra, koniis almena de 1916, ar amba renkontiis dum la eksterordinaranacia kongreso de la Nacia Federacio de Vitristoj kaj Kristalistoj, la unua kielmembro de la organizanta Komitato kaj la dua kiel reprezentanto de la Mataro-a vitra sekcio4.

Post gravaj ekonomiaj malfacilaoj kaj leaj procesoj, kiujn ni ne detalos, je1925, dum la Primo de Rivera-a diktatorado, la projekto kristaliis per lanaskio de la kooperativo de vitra produktado Kristalfarejoj de Matar.Laborista Kooperativo kun limigita respondeco (Fondao Ros Serra)5. ianunuan estraron konsistigis Ladislau Bellavista Gual, Josep Banet Rovira kajEnric Bartrol Nogus6. Samjare, 1925, aperis la unuaj teoriaj tekstoj de Peirpri la revolucia valoro de la kooperativoj7. uste i tiu opinio provokis okojn ensindikataj medioj8. Pro longa malsano, kiu malfortigis Enric Bartrol Nogus,Peir profesiis kiel kooperativa direktoro ekde la unuaj jaroj de lia ekzistado9.

La revolucia valoro de la kooperativo

Peir konis la tradician kritikon, kiun la anarkisindikatistoj faris al lakooperativismo. Gravuloj de la franca revolucia sindikatismo, citante nur iujn, elkiuj plej grave influis en lia ideologia formado, pridiskutis la revolucianefektivecon de la kooperativismo; akuzante in pri konservativismo kaj ereakciismo, pro tio, ke i ne atakis la kapitalisman manieron de produktado kajalproprigo sur liaj fundamentaj bazoj, kaj sekve nur deturnis la laboristojn de liarevolucia vojo; la starigo de produktad- kaj konsumadkooperativoj instigis laegoismon kaj favoris la disigon inter la laboristoj. Ili estis, esence, konservativajde la starigita ordo kaj iukaze estis destinitaj al la fiasko ar, la tiuj asertis, lalaboristo ne estis preta por la direktado de la negocoj kaj pri tio oni havisabundajn historiajn pruvojn10. Peir mem akceptis parton de i tiuj kritikoj. Pri lalaboristoj, kiuj formis la kooperativojn li diris, ke estas tiel nepreciza la konadode la celo, kiun ili seras kiel kooperativuloj, ke ilia obsedo pri la ekonomio kajla hejmaj stastistikaoj similas ilian politikan-socian konformismon11. Tamen,Peir ne konsideris, ke i tiu konformismo estis io esenca al la kooperativismamovado, sed li atribuis tion rekte al la socialismaj doktrinoj, kiuj estis gvidintajin is tiutempe. Peir kredis, ke estis la disigo de la anarkiistoj de i tiumovado, kio permesis, ke tio okazis, tial li proponis sin rekonduki i tiunsintenon kaj interveni en la kooperativa movado por eviti la spiritan kaj

ideologian misformadon de la homamasoj12

.La anarkiistoj devis agi sur la aktuala movado kun la celo stampi al i laanarkiisman spiritecon13. La sloilo por ke la kooperativismo povis evolui kajprogresi kiel doktrino kaj politika-ekonomia-socia fakto, estis havigi iom da

3 COLOMER, Margarida: c.v., p. 47-48.4 La kunsidoj de la Kongreso, El Vidrio, Badalona, 30/12/1916.5 Vidu De la teorio al la praktiko. Praktika okazo de socialigo, La Tierra, 1157, Madrido, 10/09/1934.6 BELIS PEIR, Germinal, Historio de Kristalfarejoj de Matar (neeldonita), p. 8. Mi dankas ian konsulton al la

atoro.7 PEIR, Juan: Vojo de la Nacia Konfederaci de la Laboro , Grupo Cultura del arte fabril y textil de Matar, 1925.8 Kp.Accin Social Obrera, Sant Feliu de Guxols, 20/08/1927; 27/08/1927; 03/09/1927; 10/09/1927 y 17/09/1927.9 Persona intervjuo al Maria ngela kaj Roser Bartrol, 03/03/2010.10 Vidu BESNARD, Pierre: La laboristaj sindikatoj kaj la socia revolucio , Barcelono, Tipografa Cosmos, 1931, p. 342;

CORNELISSEN, Christian: Pri la kooperado, Natura, 27, Barcelono, 1/11/1904, p. 46-48; CORNELISSEN, Christian:Pri la kooperado. Konkludo, Natura, 28, Barcelono, 15/11/1904, p. 56-59.

11 PEIR, Joan: De la teorio al la praktiko. Praktika okazo de socialigo, La Tierra, 1154, Madrido, 05/09/1934.12 PEIR, Jos: Pensado de Juan Peir, Meksikio, Ediciones CNT, 1959, p. 156.13 sl, p. 156.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

4/15

revolucia kulturo al la kooperativuloj14.

El liaj vortoj oni deduktas ke, por havigi revolucian enhavon al lakooperativismo, la kooperativuloj devis ricevi kulturon por kompreni plej bonesiajn sociajn aspirojn kaj surpreni la historian celon de la laboristaro; siavice, lakooperativo devis agi kiel diskoniganta centro de kulturo kaj eduko, ar i tiujestis la nemalhaveblaj rimedoj por ebligi revolucian transformon de la socio.La i tiuj premisoj la kooperativo povus disvolvi veran socialan verkon. Por tio

Peir, kiu tute redaktis la statutojnde Kristalfarejoj de Matar, skribis 20% el la profitoj destinataj alsocialaj verkoj, kiel estas lasolidareco, kiun oni konsiderasusta kaj taga al la kooperativakaraktero, la sociala kaj profesiaa teknika kulturo, por stimuliinter la anoj la senton de ekonomi-

socia emancipo kaj la socialaasekuro kaj la kooperativaspirito15, ar kiel li skribis antae,kooperativismo, kiu [] destinasiajn produktadajn profitojn al lakulturo, la kreo de lernejoj kaj lapropagando de la emancipigajideoj, la nia opinio estas bonegakaj rekta rimedo por batalokontra la kapitalismo16.

Kiel li mem substrekis en unu elliaj malabundaj spertaoj en laorganoj de la kooperativagazetaro, oni ne devis forgesi, kela kooperativo estas rimedo, nefino per si mem17. i estis, nu,

utila ilo, kun granda pedagogia valoro, por la supre dirita revolucia transformode la socio18. La pedagogia valoro de la kooperativo disvolviis en plurajniveloj: la Peir-aj vortoj, al persona nivelo, la diferenco inter kiu laboris por laprofito de burulo kaj kiu faris tion por si mem estis, ke la unua scias ke, liestas malnobligita, io tiel, kiel se li estus maino a ara besto; laborante por

si mem, la laboristo reakiras morale la majeston de sia tuta individueco, sentasdigna kiel homo, gustumas, kvankam limigita de la aktuala socia organizo, lamielojn de la libereco19.

Tio estas, la kooperativo, kvankam interne de la sistemo de kapitalismaproduktado, havigis iun sendependecon pri la menciita sistemo, permesante lakontrolon de la laboristoj pri la produktada proceso. La kapitalisma sistemoaltrudis al la produktanto la malhomigon, konsiderante lin plia peco de lameanismo, maino a ara besto, al kiu sekve i neis lian kapablon por

14 PEIR, Juan: De la teorio al la praktiko, La Tierra, 1154, Madrido, 05/09/1934.15 Statutoj de Kristalfarejoj de Matar, 1934, Archivo Histrico de la Cmara de Comercio de Barcelona (poste,

AHGCB), Fondo Comisin de Incorporacin Industrial y Mercantil (poste, CIIM), n 2, skatolo 306, dosiero Matar.16 PEIR, Juan: Vojo de la, c.v., p. 192.17 PEIR, Juan: La baro de la kooperado, Butllet de la Uni de Cooperatives de Matar , 27, Matar, 06/1933.18 Pri lia modelo de revolucia socio, vidu ELORZA, c.v., p. 351-468.19 PEIR, Juan: De la teorio al la praktiko. Praktika okazo de socialigo, La Tierra, 1157, Madrido, 10/09/1934.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

5/15

interveni kaj decidi pri la produktada proceso. Tamen, partoprenante aktive enla menciita proceso kaj liberigita de la mastro, la kooperativulo reakiris siantutan individuecon kiel homon, konklude, la perditan dignecon.

Aliflanke la kooperativo signifis, al kolektiva nivelo kaj por la aro de liajefroluloj, pedagogian vojon de revolucia provo. En i, la laboristoj akiris lateknikan kaj profesian trejnadon bezonata por administri la fundojn de laproduktado, preparante sin por la ekonomia administrado de la futura socio,stariita post la preno de la rimedoj de produktado por la laboristoj. Peirrezervis la menciitan administradon de la produktado, dum unua fazo detransiro, al la sindikato20. Dum i tiu daras, la kooperativo akirus novanvaloron, estus la dissenda organo ekde la produktado al la konsumado 21. En itiu modelo la entreprena sukceso de Kristalfarejoj de Matar en la siatempasocio rezultis fundamenta por Peir kaj liaj kunuloj, ar i devis starigi kielpraktika pruvo de la tageco de la manlaboristoj por la administrado de lanegocoj kaj la ekonomia ordigo por kiam alvenos la oportuna okazo. Malgratio, Peir konsciis, ke ne la tuta laboristaro povus tage prepari sin por okupii

de la produktado, pro tio, li defendis anka la altiron de la teknikistoj al larevolucia idealo, per ilia eniro en la spacoj de anarkiaj kunveno kaj kulturo22.

Kristalfarejoj de Matar en ciferoj: esencoj de ia plifortigo

La sukceso de Kristalfarejoj naskiis de iaj komencoj, per la rezigno de iulaboristo de parto de liaj respondaj jaraj profitoj, reinvestante ilin en lamodernigo kaj meanikigo de la fabriko, strukturo de kolektiva fruktuzo. Laatomatigo en la procezoj de vitra ellaborado ne komencis plene en Hispaniois 192023.

Tradicie ekzistis malproporcio inter la granda numero de fabrikoj kaj lamalabunda reala mendado de produktado tiel, kiel dependeco de la fremdaimportado de la unuaj materioj, kiu tenis la hispanan vitran industrion envegeta stato24. Kristalfarejoj de Matar fidis de la komenco pri la meanikigokaj la atingo de la industria memsufio. Nekonataj tekstoj is nuntempe ninpermesas montri kiel efektiviis i tiu proceso25. Oni konstruis novajn kajmodernajn fornojn (sistemo Schwaller kaj Sauvageot); oni pligrandigis lafabrikejon; oni specialiis en la produktado de ampoloj (bulboj de ampolo)por elektraj lampoj, kaj en aliaj kromaj varoj kiel la tuboj de ujo kaj vosto, lastangeto uzita por la filamenta apogilo kaj la vakuigo, kio is tiu momentodependis de la fremda importado26. Por tio, oni investis anka en la akiro de

patentoj. La investaoj kaj la entreprena bona funkciado permesis, ke de lakomencaj 135.000 pesetoj, en kiuj taksis sin la kooperativa socia kapitalo jemarto de 1925, oni atingis je 1934 propraon kaj kolektivan socian kapitalontaksita je pli ol 1.500.000 pesetoj, kiu dum la civila milito pliiis al 1.886.605pesetoj27.

20 Ni ne ekdetalas la variantoj en tiu i skemo ekde 1934 kun la akcepto de federala sociala respubliko; vidu GABRIEL,Pere: La sociala idearo de Juan Peir,Anthropos, 114, 1990, p. 29-33.

21 PEIR, Jos: Penso de Juan Peir, Meksikio, Ediciones CNT, 1959, p. 77.22 PEIR, Jos: sl., p. 57. Kp. Centro de Sociaj Studaoj. Statutoj, dosiero 15790, Matar, 19/05/1932, AHGCB.23 CUCHILLO, Claudio: De la vitra gildo kaj la vitristoj, en PLANELL, Leopoldo: Vitro. Historio, tradicio kaj arto,

volumo I, Barcelono, Tipogrfica Emporium S.A., 1948, p. 252-327.24 sl., p. 255. Kp. PEIR, Juan: De la teorio al la praktiko, La Tierra, 1157, Madrido, 10/09/1934.

25 Vidu AHGCB, CIIM, n 2, skatolo 306, dosiero Matar. Mi dankas la kunlaboradon de Maria Pont, arkiva responsable,kaj ngels Amiel, dokumentistino, en tiu trovao.

26 PEIR, Joan: De la teorio al la praktiko, La Tierra, 1157, Madrido, 10/09/1934.27 Por pliaj detalles pri la produktado, librotenado, ktp, dum la Respubliko kaj la civila milito, vidu CIIM, n 2, skatolo

306, dosiero Matar.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

6/15

Koncerne al la labora reimo, la necesoj altrudis la starigon de devigaminimuma produktado po laboristo de 530 iutagaj ampoloj por salajro de 76semajnaj pesetoj (salajro, kiu oni enspezis en la cetero de fabrikoj), tamen onialdonis maksimuman kaj eksterordinaran produktadon de 575 iutagajampoloj, kiun oni enspezis al 100 pesetoj28. i tiu superproduktada premio permalabunda diferenco stimulis, ke la kooperativa vitristo povis enspezi irka

33% pli ol en la mastraj fabrikoj29.Siaflanke la direktoro enspezis 250 semajnajn pesetojn, la administranto 175kaj la metilernantoj30 la unua jaro, pliigante po 5 pesetoj iu jaro. La ladisponeblaj datumoj, el la 37 aktivaj fabrikoj de vitro kalkulitaj dum la DuaRespubliko (10 el ili en kooperativa reimo) Kristalfarejoj de Matar estis enkiu, proporcie, pli investis en salajroj (64.700 pesetoj po 155 laboristoj).30

La diferencoj estas gravaj, ar samtempe, la barcelona populara kooperativoVivo Nova investis en salajroj 65.000 pesetoj, preska la sama kvanto, tamendisdonita inter 235 personoj31.

Je 1925, i produktis irkae 5.000-6.000 ampolojn iutage, je 1936 iaproduktado atingis 40.000-45.000 iutagaj32. ia politiko de konkura postuloatingis, ke de 3.500.000-4.000.000 de ampoloj produktitaj averae inter1925 kaj 1927, ia jara produktado pliiis dum la sekvaj jaroj is pli ol7.000.000, estante je 1932-1933 de 11.107.210 ampoloj, atingante 85% dela nacia merkato de elektraj ampoloj33. Tiel, je 1933, en plena ekonomia krizo,kaj en la vitra sektoro, en kiu i tiu sentiis intense, la kooperativo tamen haviskapablon por investi 75.000 pesetojn en la akirao de la Philips-a patento por

28 PEIR, Josep: La ekzemplo de Kristalfarejoj de Matar, laborista kooperativo, Sessi dEstudis Mataronins, 20, p.28.

29 sl., sennumero. Kp. PEIR, Juan: La fabriko de kristalo, Sindicalismo, 11, Barcelono, p. 5.30 Statistikaoj kaj aliaj datumoj en FRANCS, Andrs, Vitra industrio, Timn, 3, Barcelono, 1938 p. 129-141.31 sl., p. 133.32 Kristalfarejoj de Matar, C.O. Fondao Josep Ros Serra, Ilustracin Ibrica, 2, 03/1938.33 Detalaj datumoj en PEIR, Joan: De la teorio al la praktiko, La Tierra, 1170, Madrido, 25/09/1934.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

7/15

Hispanio34. iaj klientoj estis la plej gravaj fabrikoj de elektraj lampoj al tatanivelo, lokitaj e Barcelono (Lampo Vulcan kaj Nacia FNLE), Bilbao (LampoTitan), Korunjo (Yria S.A.) kaj efe Lampoj OSRAM kaj Lampo Metalo deMadrido, de kiuj devenis 70% el ia jara fakturado dum la antaaj monatoj al lacivila milito. iaj efaj provizantoj troviis e Barcelono a e Matar mem(Vicente Fit provizanta de Minio Plumbo), tial ni konstatas ian

sendependecon de la fremda industrio35. La sukceso de la kooperativo implicisla neceson de novaj dungaoj, tial de 40 (a 60 la aliaj fontoj) fondintajmembroj pliiis al 155-160 anoj dum la Respubliko: distribuitaj en 102 vitristoj,20 similaj, 4 virinoj kaj 29 helpantoj, estante la fabriko, kiu plej granda numerode vitristoj kaj similaj havis proporcie (la kutimo estis, ke la helpantoj estasplimulto)36.

La novaj laboristoj uis egalajn rajtojn kaj devojn ol la cetero, malgra ke iliankora alportis neniom da kapitalo, kontraste al la plejmulto de kooperativoj.La kooperativa laleigo devigis ani i tiun situacion kaj postuli komencankapitalon da 250 pesetoj37.

La kooperativo kompletigis la entreprenajn progresojn per la teknika kaj kulturaformado de iaj anoj; la ekonomia solidareco kun aliaj fabrikoj, kiuj dezirisstarigi kiel kooperativoj; la ekonomia apogo al kulturaj iniciatoj disvolvitajekster la muroj de la fabriko, la kreo de la raciisma lernejo a la konservado dela integra salajro por kiuj restis en malliberejo38.

La fervorega defendo de la revolucia ermo, kiun povis enhavi la kooperativoj,ajnis infekti la tridekan sektoron. Pestaa, kiu je 1926 kritikis fajrece lakooperativismon, agnoskis jam je 1930 ke la kooperativismo devas korektiankora multajn difektojn; sed ni anka kredas, ke krom ian karakteron deamasmovado, de kolektiva volo, de socia aktiveco de granda numero, i eblas

kaj estas gravega faktoro de socia transformo39.La propra trideka manifesto je agusto de 1931 montriis favora al la starigode kooperativoj. La kooperativisma defendo, sen ii trajto de ekskluzivaidenteco de la tridekismo, penetris en liaj simpatiantoj, e proponante, lavortoj de la tridekulo Mari Prat, kooperativa sindikatismo40.

Joan Peir kaj la konfederala disigo

La diferencoj inter anarkisindikatanoj kaj puraj anarkiistoj en la kerno de lakonfederacia institucio ekzistis de la originoj de la NKL, tamen i ne renversis la

komunan revolucian idealon. La sekvenda taktiko post la alveno de laRespubliko malfaciligis i tiujn rilatojn, kiel oni esprimis je junio de 1931 kun lapublikigo de la Manifesto de la 30. La plimulto de la anarkisindikatanoj, kiujsubskribis la menciitan manifeston, kontraaj al la revolucio por la revoluciomem estis veteranaj sindikataj estroj, kiuj, kiel Peir, venis de la industria

34 PEIR, Juan: De la teorio al la praktiko, 1163, 17/09/1934.35 Vidu AHGCB, CIIM, n 2, skatolo 306, dosiero Matar.36 FRANCS, Andrs: Vitra industrio, Timn. Sntesis de Orientacin Poltico-Social, 3, 09/1938, p. 133; plena listo

de la kooperativanaro en: AHGCB, CIIM, n 2, skatolo 306, dosiero Matar.37 Pri la ania maniero, la enspeza reimo kaj la partopreno en la kooperativaj profitoj, vidu PEIR, Juan: De la teorio

al la praktiko, La Tierra, 1172 y 1181, Madrido, 27/09/1934 kaj 16/10/1934, respektive.

38 PEIR, Jos: Ekzempla vivo (neeldonita biografio, mi dankas ian konsulton al Germinal Belis Peir), p. 97-98;COLOMER, Margarida: La kooperativo de la vitra forno kaj Juan Peir, Anthropos, 114, 1990, p. 48.

39 PESTAA, ngel: Nia devo,Accin Cooperatista, 374, Barcelono, 04/07/1930; antaaj kritikoj al la Kooperativismoen PESTAA, ngel: La demando,Accin Cooperatista, 165, Barcelono, 2/07/1926.

40 Citita en Ekde Matar. La heroaoj de la brulestingistoj, Solidaridad Obrera, 745, Barcelono, 18/08/1933.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

8/15

mondo, kun lernita ofico41. Ili okupis postenojn de respondeco en la kaa NKLdum la Primo de Rivera-a diktatorado kaj samtempe defendis la laleigonde la NKL kaj partoprenis en konspiroj kaj ribeloj, kiuj okazis kune kun aliajpolitikaj fortoj de maldekstra a naciismaj42.

La i tiu sinteno Peir estis enerala sekretario je 1922 kaj je 1928 kaj okupispostenojn en la Nacia Komitato je 1929 direktita de Pestaa43.

La diferencoj inter iu kaj alia sektoro ne ajnis deveni, kiel esprimas lahistoriografio tradicie, de malkonsentoj koncerne al la neceso fortigi kaj etendila sindikaton, kiu devis starigi la bazon de la futura socio, ar amba konsentiskaj partoprenis en la kreo kaj etendo de novaj regionaj sindikatoj dum laperiodo je 1931 al 193344.

Liaj diferencoj baziis sur pluraj punktoj: la doktrina afero (la akcepto a ne dela liberecana komunismo kiel celo de la NKL); la sindikata modelo (laanarkisindikatanoj favore al la Naciaj Federacioj de Industrio, la purajanarkiistoj kontrae); la revolucia kalendaro (por la anarkisindikatanoj ankora

ne ekzistis la necesaj kondioj por efektivigi in sukcese, dum por la radikalajanarkiistoj i tiu devis esti tuja kaj neprokastebla) kaj la rilato inter la sindikatacentralo kaj la grupoj de afineco (sindikata sendependeco, proponita de laanarkisindikatanoj almena de la formalaj deklaraoj, anta la interligo interla ekonomicela institucio, NKL, kaj specifa societo, IAF Ibera AnarkiaFederacio).

Peir kaj aliaj NKL-aj anarkisindikatanoj favoris transiran reimon (teoriigita deCornelissen), en kiu la sindikato estus la ordiga akso de iuj aspektoj de laestonta vivo, almena dum unua etapo, is la alveno de la liberecanakomunismo; tiel do, atingi la tutan sindikatan starigadon sur la teritorio estisnepra kondio por ajna revolucia provo.

La puraj anarkiistoj, kiuj la iuj historiistoj koincidis en la celo de sindikatismarespubliko, vidis en la uzo de la ribela ago la plej efektivan manieron poratingi la revolucian celon (kaj siavice senmaskigi tiujn, kiuj ne estis pretaj porakompani ilin en lia revolucia aventuro); ili tiel bazis sian taktikon en larevolucia gimnastiko teoriigita de Garca Oliver45.

Super taktikaj a doktrinaj malkonsentoj ekzistis pova lukto inter frakcioj pri lakontrolo de la anarkisindikata centralo, kies strukturo estis nemalhavebla por

41 CASANOVA, Julin: c.v., p. 88; la historiografian polemikon pri kontrastaro inter du generacioj de aktivuloj onipovas legi anka en VEGA, Eullia: Inter revolucio kaj reformo. La NKL e Katalunio (1930-1936), Ilerdo, PagsEditors, 2004; GABRIEL, Pere: Konfederaciaj propagandistoj inter la sindikato kaj la anarkiismo. La barcelona

konstruo de la NKL en Katalunio, Aragono, Valencilando kaj Balearaj Insuloj, Ayer, 45, p. 105-127; TAVERA,Susanna: Ribela lernejo. Juneco kaj anarkisindicatismo, en UCELAY-DA CAL, Enric (koord.): La Juneco e Kataluniodum la 20-jarcento: materials por historiao, I, Diputaci de Barcelona, 1987, p. 139-151.

42 Detala raporto pri la ribelaj intencoj kaj iaj efroluloj en TAVERA, Susanna kaj UCELAY-DA CAL, Enric: Revolucio enalia, c. a.

43 La rolo de Peir en la kerno de la NKL dum la Primo de Ribera-a diktatorado kaj la Dua Respubliko en GABRIEL,Pere (eld.), Skribaoj, 1917-1939, Barcelono, Edicions 62, p. 15-27.

44 Detala studao pri tiu proceso en TAVERA, Susanna kaj UCELAY-DA CAL, Enric: Skafaldo en movado: grafikstrukturokaj teritorio en la NKL, en OYN, Jos Luis (eld.): NKL-a radikalismo kaj laboristismo en la barcelona irkaurbo,1918-1939, Barcelono, 2004

45 Pri la koincido de celoj por una sindikatisma respubliko, vidu detala esprimao en TAVERA, Susanna kaj UCELAY-DA CAL, Enric: Iu revolucio en alia: la ribela logiko en la hispana politiko, 1924-1934, Ayer, 13, 1994, p. 115-146,kaj TAVERA, Susanna: La historio de la hispana anarkiismo: nova interpretita vojkrucio, Ayer, 45, 2002, p. 13-37; kompletigaj rigardoj al tiu i en CASANOVA, Julin: El la strato al fronto. La anarkisindikatismo e Hispanio(1931-1939), Barcelono, Crtica, 1997, pp. 73-131; ELORZA, Antonio: c.v., p. 439-468; VEGA, Eullia: c.v.;PANIAGUA, Xavier: La liberecena socio. Agrarismo e industriigo en la hispana anarkiismo (1930-1939), Barcelono,

Crtica, 1982; ekde la liberecena vidpunkto: GARCA OLIVER, Juan: La eo de la paoj, Barcelono, Planeta, 2008;BUESO, Adolfo: Memoraoj de NKL-ano, II, De la Dua Respubliko is la fino de la civila Milito, Barcelono, 1978;PEIRATS, Jos: El mia paso tra la vivo: Memoraoj (Susanna TAVERA kaj Gerard PEDRET, eld.), Barcelono, Flor delViento, 2009; numtempa analizo pri la faktoj en BUENACASA, Manuel: La NKL, la tridekuloj kaj la IAF, Barcelono,Alfa, 1933.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

9/15

amba frakcioj. Per la grupoj de konfederacia defendo kaj la komitatoj favorede malliberuloj, la puraj anarkiistoj, konitaj kiel IAF-uloj, proksimigis sian tieldeziritan interligon kaj kuraigis la ribelajn movadojn, kiu okazis inter 1931kaj 1934.

Malgra tio, la FAI ne estis, is 1936, pli ol kunordiganto de aliaj grupoj iuj ilietaj kaj de malabunda reala efiko46. La tridekuloj, kelkaj lokaj federacioj kajiuj sindikatoj kiel tiuj de Sabadell kaj Manresa estis forpelitaj de la NKL inter1932 kaj 1933.

Tio donis motivon tiam al la formado de la Liberecana Sindikatisma Federacio(LSF) kaj je agusto de 1933 al la formado de la Sindikatoj de Opozicio al laNKL47.

Tiutempe Peir sekvis apartan vojon: apartenanta al la IAF de siaj komencoj, lisubskribis la Manifeston de la 30 je agusto de 1931 kaj demisiis kune kun laplimulto de sia redakcia teamo de la estraro de Laborista Solidareco, estanteanstataita de Felipe Aliz, de la IAF48.

Kvankam la tridekismo enhavis doktrine bonan parton de lia idearo, li nekpartoprenis videble en la formado de la Liberecana Sindikatisma Federacio nek,poste, de la Sindikatoj de Opozicio49. Kontraste kun aliaj subskribintaj famulojkiel Pestaa, kiu dum proceso de revizio de la anarkisindikatismaj taktikoj kajprincipoj, disiis de la NKL por fondi la Sindikatisman Partion (1934), Peirklopodis malhelpi la dividon la siaj kapabloj50. Denove li kunlaboris enLaborista Solidareco, dum Aliz restis en malliberejo, kaj ofte en LiberecanaKulturo kaj ia sekvanto Sindikatismo, organo de la LSF. Konscia pri la nombrakaj morala forto de la NKL inter la laboristoj, lia malproksimio estis iamkomprenita de li mem kiel cirkonstanca kaj lia reveno, kiu ne okazis is laeksplodo de la civila milito, estis kondiita al direkto-ano en la taktikaalkonduko de la sindikato. Malgra tio, li tenis absolutan regon de la starigadode la Sindikatoj de Opozicio per sia dekstra mano Manuel Mascarell, laboristokune kun li de la vitra kooperativo de Matar kaj elektita kiel eneralasekretario de la Sindikatoj de Opozicio.

La rolo de la Centro de Sociaj Studaoj de Matar

La apero de i tiu Centro, kaj de aliaj similaj en aliaj vilaoj, komprenis sin en itiu sindikata kunteksto51. Je majo de 1932, en plena divida proceso, Peir,Mascarell kaj aliaj aktivuloj de Matar malkontentaj kun tio, kion konsideris kiel

IAF-an enmiksion en la NKL, fondis la Centron de Sociaj Studaoj, pretaj porprofiti lian sindikatisman utopion per intensa kultura kaj propaganda laboropor atingi la plej grandan eblan preparadon kun la intenco akceli la malaperanproceson de la kapitalisma reimo kaj establi poste transiran periodon, en kiula Sindikatoj devas esti la decida elemento, tiel en la morala kaj intelekta kielindustria kaj ekonomia ordo, de la liberecana komunismo52.

Utilas analizi la funkciadon de i tiu Centro de Sociaj Studaoj, ar en i oni

46 Vidu CASANOVA, Julin: c.v., p. 92; TAVERA, Susanna kaj UCELAYDA CAL, Enric: Grupoj de afineco, militadisciplino kaj liberecana urnalismo, 1936-1938, Historia Contempornea, 9, p. 167-190.

47 Vidu VEGA, Eullia: Inter revolucio kaj reformo. La NKL e Katalunio (1930-1936), Ilerdo, Pags Editors, 2004.48 PEIR, Juan: Nerevokebla decido, Solidaridad Obrera, Barcelono, 22/09/1931.

49 VEGA, Eullia: c.v., p. 294.50 sl.51 NAVARRO, Francisco Javier: Ateneoj kaj anarkiaj grupoj. Vivo kaj kultura aktiveco de la valenciaj anarkiismaj

societoj dum la Dua Respubliko, Valencio, Generalitat valenciana Conselleria de Cultura i Educaci, 2002.52 Centro de Sociaj Studajxoj. Statutoj, dosiero 15790, Matar, 19/05/1932, AHGCB.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

10/15

praktikis la pedagogian metodon, kiun Peir proponis en siaj teoriaj tekstoj de1925 kaj 1930. La centro funkciis per kulturaj komisionoj iu el ili specialigitaen sindikataj, politikaj, ekonomiaj, sociaj, literaturaj kaj artaj orientadoj,egenikaj historio kaj filozofio kaj enerala higieno. iu el ili devis redaktiraportaon kaj informaojn rilate al ia fako. Dum la vesperkunvenoj de debato

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

11/15

kaj diskutado, kiuj plenumiis en la centro, invitito parolis pri temo responda alunu el la menciitaj fakoj. La preleganto skizis la aferon eneral-linie, dum lakomisiono dediita al la traktita temo elektis unu el liaj membroj por fari notonde la elmetitaj tezoj por plenumi raporton kompletigante detale la tutanamplekson de la temo disvolvita de la preleganto.

La menciita raporto estis legita dum asembleo a enerala kunveno kunvokitatiucele, kiu diskutis, korektis kaj pliigis la komisionan laboron. iu el lakomisionoj estis rajtigita por organizi iu monato konferencon rilata al la branode ia fako53. Aliaj agaoj estis la komentitaj legadoj de fragmentoj de malnovaja nuntempaj klasikaoj a ajna nuna okazao, kiun la komisionoj konsiderisoportune trakti, por tio ili estis devigitaj prezenti antae kritikan informon dela juita okazao. Aliflanke oni fondis Popularan Bibliotekon kiesbibliotekisto estis Pedro Buch Simen54.

Por Peir kaj liaj kunuloj tiel grava estis la enhavo de tio, kion oni diskonigis kiella pedagogia metodo per kiu oni instruis. Tiel, anta la klasika modelo de lapasiva ricevanto de la kono, la membroj de la Centro de Sociaj Studaoj de

Matar proponis metodaron en kiu la individuo agis kiel aktiva agento en lapedagogia ago per sia partopreno en la kolektiva konstruo.

La Centro enhavis, tamen, klaran instruan kaj propagandan celon, fidelanspegulon de la trideka alternativo, kiun montris liaj statutoj. Tiel, la Centroklopodis enplanti determinitajn valorojn kaj regulojn de agado, konsideritaj kielnecesaj por la atingo de la revolucia sindikatisma utopio. Al la ribela strategio,kiun proponis la puraj anarkiistoj (anoj a ne de la IAF) oni kontrastarisstrategion kies ideoj-forto, esprimitaj de la propra pedagogia metodo de lakomisionoj de studo, estis la preparado, antavido, organizado a studado dela difino de la estonta socio. Ideoj lernitaj de la membroj de la Centro, kiuj

siavice devis agi kiel transmisia rimeno en la kerno de la sindikato, kvankampro tio oni havis dubojn pri lia propra parolado favore al la sindikatasendependeco anta la anarkiismaj grupoj:

La anarkiisma grupo estas la centro de studaoj kaj la laboratorio, kie estaslaborata la cerbo de la nova homaro [] La individuo prenas la lumon de lagrupo por porti in al la sindikato [] Tio ne devas signifi, ke la grupo estasplilongigo de la sindikato a inverse ar la sindikato kaj la specifa grupo estasdu malsamaj kaj sendependaj aoj kaj, sekve, nekonfuzeblaj55.

Anta i tiu Centro ekzistis e Matar la Ateneo de Kulturo kaj sociaDiskonigado de IAF-a tendenco, impulsita de meze de 1931 de Josep Meriach,

Mariano Garca kaj Jaume R. Magri. La tio, kion ni scias, en i oni realigiskulturajn paroladojn en kiuj intervenis elstaraj IAF-uloj, kiel Federica Montsenya Toms Cano Ruiz56. Kvankam, ja ne estis originala de Peir la teoriideologiascio, kiu alkondukis al la formado de la Centro de Sociaj Studaoj, de iabiblioteko a de la raciisma lernejo de Kristalfarejoj de kiu ni parolos tuj, onidevas rimarki lian fizikan eeston, lian doktrinan influon kaj lian organizankapablon kiel katalizilon por ke i tiuj iniciatoj realiis e Matar. Se niekzamenas la unuan estraron de la Centro de Sociaj Studaoj, konsistigita deManuel Mascarell (prezidanto), Joan Peir (vicprezidanto), Andrs Carretero(sekretario), Juan Saa (kasisto), Ramon Ribas (kalkulisto), Pedro Buch

53 Vidu Centro de Sociaj Studajxoj de Matar. Statutoj, dosiero 15790, Matar, 19/05/1932, AHGCB; kp. Jos PEIR,c.v., p. 152.

54 sl.55 PEIR, Jos: Penso de Juan Peir, p. 146.56 VEGA, Eullia: c.v., p. 125; kp. MANT, Marta: Matar dum la jaroj, Matar, Iluro, 1995, p. 141.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

12/15

(bibliotekisto) kaj Manuel Esteban kaj Josep Arnau (konsilistaranoj), ni vidos, kepli ol la duono de la postenoj de la estraro estis okupitaj de prestiaj membrojde Kristalfarejoj de Matar (Mascarell, Peir, Saa kaj Esteban). Sekve lakooperativo kaj la devontigo pri la kulturo kaj la persona eduko de multaj el iajmembroj stimulis, en i tiu kaj aliaj okazoj, la funkciigo de kulturaj projektoj ela urbo de Matar57. Je la 4a de agusto de 1933 Eduard Masoller anstatais

Joan Peir-n kiel vicprezidanton de la Centro, tre probable pro la definitivaformado de la Sindikatoj de Opozicio.

Peir tiel evitis okupi respondecajn postenojn en institucio klare favore al laSindikatoj de Opozicio kaj prezidita de lia sama enerala sekretario, sed tio nesignifis, ke li esis kunlabori a subteni plenan ideologian agordon kun laaktivaoj de la Centro de Studaoj.

La raciisma lernejo de Kristalfarejoj de Matar

La grandega verko de la kooperativuloj estis la raciisma lernejo de la strato

Prat de la Riba. Dum la unuaj jaroj de kooperativa funkciado, kiam ankora iagis kae, iaj laboristoj funkciigis neformalan lernejon por sia proprainstruado.

Manuel Mascarell profesiis, kvaza instruiston, dum Josep Banet (a Benet)Rovira estis komisiita por organizi la unuajn babilrondojn kaj kulturajnkonferencojn.

La lecionoj kaj paroladoj plenumiis en la interno de la sama fabriko, ekde la18a horo, jam finita la labortago, kaj ili disvolviis dum la tuta Primo deRivera-a diktatorado58.

La alveno de la Respubliko alportis kelkajn gravajn anojn, inter tiuj lakooperativan laleigon je 1934 per la leo de Bazoj de la Kunlaborado (1932)kaj la fondon de la raciisma lernejo de Kristalfarejoj de Matar. La Joan Peir-a obstino, kiel kooperativa direktoro, por funkciigi lernejon devenis, ne nur dela klasika laborisma parolado, sed anka personaj zorgadoj. Peir, kiel multajaliaj de sia generacio, estis juna memlernanto, al kiu la laboro kiel metilernantoen la vitraj fornoj neebligis la lernadon legi kaj skribi uste is la dudekdujaraao.

Tial la lernejo estas senpaga kaj deviga paso por la kooperativaj metilernantoj,kiuj ais inter dek kvar kaj dek ok jaroj.

La lernejo staris en konstruao konstruita intence por tio sur la strato Prat de laRiba numero 67-69. ia konstruo eblis danke al la donaco al la kooperativo detereno proprao de Josep Ros Serra, donacita de lia filino, post lia morto, jemajo de 193359.

Antae, tamen, i jam estis iniciatinta ian vojon de pli modesta maniero je1931. Kun la alveno de la Respubliko la kooperativo kunlaboris kun Grupo Por-Raciisma instruado us naskita e Matar, por disponi de geinfana lernejo en lakerno de la Socio Popola Ateneo60.

La kunlaborantoj devis pagi minimuman kotizon de du realoj (duonpeseto) por

57 eesto de kooperativuloj en aliaj kunvenoj dokumentita en la Societo Amikoj de la Teatro prezidita de Mascarell; laSocieto Popola Ateneo, k.t.p. Vidu Diversa Dokumentaro, en AHGCB.

58 COLOMER, Margarida, La kooperativo de la forno,Anthropos, 114, 1990, p. 47.59 AHGCB, CIIM, n 2, skatolo 306, dosiero Matar.60 Raporto Kristalfarejxoj de Matar, fondo delegacin local de la FET de las JONS, 1939, AHGCB.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

13/15

la bontenado de i tiu lernejo.

En la lernejo de Kristalfarejoj oni donis klasojn por geinfanoj tage kaj poradoltoj, enerale kooperativlaboristoj, en noktaj klasoj. La lernejo konsideris sinraciisma kaj fiera disiplo de Ferrer i Gurdia.

La apero de i tiu lernejo ne signifis la malaperon de la antaa, sed ia unuio

en unu sola61

. Por direkti la menciitan lernejon estis elektita la NKL-anainstruisto Miguel Campuzano Garca, kiu jam direktis la lernejon de la SocietoPopola Ateneo, kiun parte financis Kristalfarejoj. io ajnis indiki, ke Peir kajCampuzano koniis dum la diktatorado irka la publikao Laborista Socia Agode Sant Feliu de Guxols, kie amba kunlaboris ofte.

Campuzano, devenanta el Valladolid, alvenis al Sant Feliu je 1924 por laborikiel instruisto en la Horacio-a Institucio de Kulturo subtenita de la LokaFederacio de Sindikatoj de i tiu urbo. Li ricevis profesoran titolon dekokjare kajjam dudekjara konsideris sin anarkiista kaj kontraklerikala, kialo, pro kiu lilaboris de migranta maniero tie, kie raciisma lernejo petis al li liajn servojn.

Post sia eesto e Sant Feliu, li laboris en Valencia raciisma lernejo, estisarestita mallonge dum la Primo de Rivera-a diktatorado kaj ekziliis kelkajnmonatojn al Francio. Kiam li revenis al Hispanio, li laboris en Arcos de Jaln kaj,fine, en Matar, kie li direktis seninterrompe la lernejon dum la respublikaperiodo62.

La pedagogia modelo, defendita de Campuzano per multnombraj artikolojeldonitaj en Albada a la Bulteno de la Socio Popola Ateneo, stariis sur labazaj punktoj de la Ferrer-a raciismo: laika eduko, geedukado egalece, la ludokiel alira maniero al la kono, la kontakto kun la naturo, la nuligo de premioj kajpunoj, la gepatra kunrespondeco en la edukado, ktp63. En sia pedagogia tasko lihavis la kunlaboradon de Armona Dalmau, sia edzino, tiel, kiel de la geedzojkonsistigitaj de la s-o Franco kaj la s-ino Terol, Germinal Esgleas, kunulo deFederica Montseny ekde 1928, kaj Espartaco64. La ideologia diverseco de lainstruistaro, kiu ampleksis de la laika respublikismo de la s-o Franco kaj la s-inoTerol is la konata IAF-a aktiveco de Germinal Esgleas, ne estis malhelpo por labona progreso de la lernejo.

La lernejo estis administrata de estraro konsistigita de la delegitaro de la LokaFederacio de laborismaj sindikatoj de Matar65. Matar estis unu el la eflokojde la Sindikatoj de Opozicio, kie estis lokita ia Komitato de Rilatoj kaj, kiel jamni menciis, ia enerala sekretario Manuel Mascarell. La plimulto de lakonfederaciaj sindikatoj de la urbo aliis al la opozicia bloko, nur iuj, kiel la

sindikato de la konstruo, tiu de transporto a tiu de la kamparanoj, darisaliintaj al la kataluna NKL.

La Esgleas-a eesto en i tiu ajne malfavora medio povas klarii pro larepacigaj tezoj de Peir anta la disigo, kiuj influis sur la Loka Federacio desindikatoj de Matar. Al la lernejo aliris infanoj, kies gepatroj estis anoj de laGrupo Por-Raciisma instruado de Matar; de la NKL/Sindikatoj de Opozicio ade la kooperativo Kristalfarejoj de Matar, kaj in subtenis la ekonomia streo

61 Akto de la raciisma lernejo omae al Ferrer i Guardia, Butllet de Societat Ateneu Popular de Matar, 16, Matar,01/1933.

62 GARCA, Vctor: Miguel Campuzano, CENIT, 173, Pars, 03/12/1966, p. 4839-4842.63 Vidu Bulteno de la Societo Popola Ateneo, 13, 14, 16, 17, 10/1932-03/1933; kp. FERRER i GURDIA, Francisco: La

moderna lernejo, Jcar, 1976.64 GABRIEL, Pere k. a., c.v., p. 114.65 PEIR, Juan: La kolektiva kristala fabriko de Matar, Sindicalismo, 11, Barcelono, 28/04/1933, p. 4.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

14/15

de la kooperativo66. Tiel, la lernejo agis en la loka strukturo kiel interligo tielinter la diversaj tendencoj de la NKL, kiel la sindikato kaj la kooperativoKristalfarejoj de Matar67. Per la administrado de la estraro de la LokaFederacio kaj la eesto de pli ol 200 lernantoj de malsama deveno, la raciismalernejo, kiel komuna projekto, favoris la interkomprenon de la partoj.

La lernejo estis la maksimuma ekzemplo pri la kultura kaj eduka respondeco,kiun Peir volis inspiri al la kooperativismo.

Tial li defendis fajrece la kooperativan utilecon por la subvencio de raciismajlernejoj, anta la tradicia uzo por tio de la laborismaj societoj kaj sindikatoj68.Tiel, pensis Peir, ne hipotekiis ekonomie la sindikatoj, kiuj jam havis sufiajnpagendajn kostojn, devenitaj de la specifaj bezonoj de la organizao.

Kaj anka la lernejo certigis ian kontinuecon, ar i ne estos koncernita okazede tempa fermo a eksterleigo de ili.

La Peir la dependeco de la sindikatoj, iam kun malabundaj ekonomiajrimedoj, estis la kialo per kiu la raciismaj lernejoj malaperis tiel rapide kiel

aperis.La uzoj de la kooperativismo ne devis limii al tio, ar la liaj propraj vortoj:La ekonomiaj ebloj de la kooperativismo nin permesus krei kaj subtenigrandan numeron de lernejojn kaj la fondon kaj vivtenon de Normallernejo deinstruistoj, kaj la kreon de grandaj kolektivaj a sociaj bibliotekoj kaj ladisvastigon de la parola kaj skribita propagando disvolvita grandskale69.

Konkludo

Post elmontri la bazojn de la loka, ne sindikata, aktiveco de Peir ni vidis lian

politikan praktikon. Ni observas, unue, reciprokan retroefikon inter praktiko kajteorio, kondiitaj de la observo kaj analizo de la politika, sindikata kaj socialarealao, kiun li plenumas.

La raciisma lernejo a la Centro de Sociaj Studaoj estis frukto el antaakonscienca pripensado, akompanita de analizo de la ebloj kaj konjunkturajnecesoj (tio estas, de demokratia respublikana reimo kaj de disigita procezoen la kerno de la NKL); tamen, en la kooperativisma defendo ajnas esti plejgranda konsento inter lia teoria pensado kaj la oportunaj necesoj kaj personajcirkonstancoj, por kiuj li rilatiis en la kreo de kooperativo projektita du jarojanta ol sia alveno al Matar kaj kvin anta ol sia teoriado pri la valoro de la

kooperativismo, kiun li ne verkis is 1925.Elstaras, aliflanke, la Peir-a rolo kiel organizanto, tiel en la entreprena sukcesode la kooperativo ekde lia administrado kiel direktoro, kiel en lia kapablo porinflui kaj direkti la aspiroj de aro de personoj kiuj, kunvenitaj efe irka lakooperativo, kaj super partiaj alioj, formis densan reton de familiaj kajpersonaj rilatoj, kiuj agis kiel eo de liaj aspiroj.

La kooperativo, la loka kadro, agis kiel laboratorio de sociala inenierio, el kiuPeir projektis iutage siajn ideojn, dum Matar transformiis al kadro de i tiuagado, sfero de ekspozicio kaj influo de la rezultantaj kulturaj projektoj.

66 PEIR, Juan: sl., p. 4.67 Kp. COLOMER, Margarida: c.v., p. 66.68 PEIR, Jos: Penso de Juan Peir, p. 177.69 PEIR, Juan: efartikolo, Accin Social Obrera, 485, Sant Feliu de Guxols, 17/09/1927, citita en MOSCARDINI,

c.v., 1999, p. 121-122.

7/31/2019 Joan Peir kaj la kooperativoj

15/15

Akceptita la akcesora funkcio de la kooperativoj en la pli ampleksa strategio dela sindikatismo en la Peir-a ideologia skemo, jam indikita de la historiisto PereGabriel, oni devas substreki, tamen, la oportunan kaj iutagan gravecon de lakooperativismo de loka bazo en la revolucia pedagogio de Peir, tiel lateknika-profesia kiel kultura-eduka nivelo. Por enprofundii en tio, do, necesisesplori lian aktivecon de loka bazo, preter liaj teoria-doktrinaj tekstoj, ar

kvankam la ega plimulto el liaj artikoloj kaj brouroj temis pri sindikatismo, lidediis anka la iutagan penadon de preska dudek jaroj de lia vivo al la kreokaj bontenado de kooperativo kaj de ia raciisma lernejo. Tiu tasko povas kajdevas formi parton de la studaoj pri lia figuro.