Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

1

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

2

ئه فرایم سنێ، پزیشك، مرۆڤی سوپا و ده وڵه ت پارتێكی دروست كرد بۆ هه ڵبژاردن به ناوی )ئیسرائیلی به هیز(، ماوه ی خزمه تی له سوپادا بۆ 33 ساڵی له مه وبه ر ده گه ڕێته وه ، ئه مڕۆش وه ك سه رۆكی بنكه ی دا )ناتانیا( ئه كایمای له لێكۆڵینه وه ی ستراتێژی بۆ ئه براهام( )دانیال

كار ده كات.ئه فرایم سنێ له شاری ته لئه ڤیڤ له ساڵی 1944 دا له دایك بووه ، كه پزیشكی خوێندنی بۆ كرد چوو ته واو كاتێك خزمه تی سه ربازی ته واو بوو له خوێندنی پزیشكی پسپۆری له به شی هه ناو وه رگرت. له دوای خوێندنی پزیشكی گه ڕایه وه ناو سوپا وه ك سه ربازی هه میشه یی كاری كرد، له بواری خۆی وه ك پزیشكی )كه تیبه ی په ڕه شووتوانی(. له شه ڕی )كیپوور( و )یوم غفران( وه ك فه رمانده ی یه كه ی پزیشكی له )كه تیبه ی په ڕه شووتوانی( له شه ڕی قورس و خوێناوی له سینای له گه ڵ میسرییه كان له گرتنی كه نداوی سویس به شداری زۆر هێرشی تری كردووه ، له وانه له هیرشی شاری )ئه نتابا( له خوارووی ئۆغه نده

كورد له م سااڵنه ی دواییدا هه وڵێكی زۆری داوه بۆ به ده ستهێنانی سه ربه خۆییی، ئیسرائیلیش به هه موو شێوه یه ك پشتگیری ده كات

ئه فرایم سنێ كێیه ؟

هه ڤپه یڤین: دینۆ دانیال / ئیسرائیل

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

3

له م بوو یه كه كه فه رمانده ی وه ك كه هێرشه دا.

به سه ركه وتووانه دا 1987 سالی له كۆرسی فه رمانده ی فه وجی ته واو كرد هه ڵسا به دانانی یه كه یه ك بۆ رزگاركردن هێزی ناو له یه كاتدا له كشانه وه و ئاسمانی به ناوی یه كه ی )669(. 2 ساڵ وه ك كرد، یه كه یه ی ئه م فه رمانده ی لبنان یه كه می له شه ڕی فه رمانده یه ك وه ك كاره ، ه م سه رپه رشتیكاری وه ك له لبنان، ناوچه ی خوارووی فه رمانده ی ساڵی 1985 دا. له سه ر ده ستی سه رۆك )ئیسحاق كردوو كۆچ وه زیرانی رابین( بۆ یه كه مجار وه ك به ڕێوه به ری شارستانی له )یه هودا و شمرۆن( وه ك هه ستپێكراو و گرینگ لێپرسراوێكی نێوان راسته قینه ی پێوه ندیی نێوان له له كه دا. سنێ( )ئه فرایم و )رابین( یان جه نه رال پله ی به بوو ته واو سوپا فه رمانده ی لیوا له كۆتای ساڵی1987 دا وه ك ئه ندامێكی كارا له پارتی )عه ڤۆده /كار( كاری كرد. له سه ر لێهاتووییی خۆی متمانه ی و فه له ستینیه كان له باره ی ساڵی هاوینی له ئه و پێرس و رابین له گه ڵ نهێنی گفتوگۆی بۆ دا 1988فه تح له گه ڵ به تایبه تی فه له ستینییه كان له گه ڵ ئێسته تا له وكاته وه و پاریس له پێوه ندی فه له ستین سه ركردایه تیی هه یه ، ئه م پێوه ندییه له پێوه ندیی سیاسی رێككه وتنی به گه یشتن بۆ ئابووری و

راسته قینه و هه میشه ییی له دوا رۆژدا.له حوزه یرانی ساڵی 1992 وه ك ئه ندامی یه كه مجار بۆ ڵبژێردرا، ه كه نێست هه مان له و كه نێست ندامی ئه وه ك له ته ندروستی وه زیری به بوو مانگدا له و كاره یدا كه ئێسحاق رابین، كابینه ی بوو بوو دكتۆر یه كه م سنێ دكتۆر توانی ئه و و ته ندروستی به وه زیری دژی بچه سپێنی، ته ندروستی یاسای ته ندروستی البه ال و دانانی ته ندروستیی خه ڵك. كۆمه اڵنی هه موو بۆ گشتیی كابینه ی له گواستنه وه وه زیری وه ك شارۆن له ساڵی 2001 2002-دا بووه ، نێوان شه مه نده فه ری هێڵی دانانی له رۆڵی ئۆرشه لیم بۆ لچیۆن ریشۆن

هه بوو و بریاری دانانی هێڵی ئاسنی نێوان بێت شان و كه رمێل له حه یفای ده ركرد ئه مه ش مه به ستی خۆی هه بوو كه دواار باسی ده كه ین. هه روه ها دانانی هێڵی ئاسن بۆ نه قه ب )ئه شكه لۆن -دیمۆنه (، وه ك وه زیری گواستنه

بایه خی دا به گواستنه وه ی نێو شاره كان و فرۆكه وانی.دوو جار وه ك جێگری وه زیری به رگریی ئیسرائیل كاری كردووه له ساڵی )2001-1999( دا، وه ك جێگری یه هود به راك و جێگری عه میر پێرچ له ساڵی )2006-2007( دا له هه ردوو لێپرسراویه تیدا زۆر یارمه تی دا بۆ بۆ چاككردنی نهێنی به دانانی رێڕه وێكی ستراتیژی و پاراستنی واڵته كه ی، باری سوپا، بارودۆخی فه له ستینیه كان له كه رتی رۆژئاوا دا. له سااڵنی كه كاروباری خه ریكی سنێ نه بوو، كه نیسه ت ئه ندامی نه بوو ده سه اڵتدا له بواره ، ئه م بۆ رێك خست یاسایه كی چه ند بوو. كۆمه اڵیه تی و ئاسایشی خه ڵك، كۆمه اڵنی بۆ گرانبه هاكان ده رمانه كڕینی بۆ یارمه تی له وانه بۆ نه خۆشخانه یه ك په ككه وتووان، یارمه تیی نه خۆشخانه كان، یارمه تیدانی به سااڵچووان و هه ژاران. سنێ وه ك سه رۆكی لێژنه ی كاروباری ده ره وه فه له ستینیه كان و گرفتی گیر له سه ر به تایبه تی كه نێسه ت له ئاسایشی و ئێران ئه تۆمی ترسناكیی دژی 1992ه وه ساڵی له سنێ بوو. سه رقاڵ نه گرت، بۆ بیابان و كه س گوێی له بوو به اڵم وه ك ده نگێك ده جه نگی، ته نیا له م سااڵنه ی دواییدا زانیان ترسناكه بۆ سه ر ئیسرائیل و جیهان و له ئه مكاره ن. تر دژی ئه وانی نه بێ ده وڵه تێك ته نیا ناوه راستدا رۆژهه اڵتی عه ڤۆده - پارتی فراكسێۆنی سه رۆكی وه ك 2006 تا 2005 ساڵی له عمل- بوو له كه نێسه تی ئیسرائیل. وه ك ئه ندامی كه نێسه ت سنێ وه ك سه ربازێكی یه ده گ كاری ده كرد و به شداری كرد له گه ڵ یه كه ی تایبه تی )669( هه ڵساوه بۆ رزگاركردنی یه هودییه كانی ئه تیوپیو- ئه سیوپیا- له گه ڵ لبناندا. دكتۆر سنێ پسپۆره كه تیبه ی په ڕه شووتوانان له شه ڕی دووه می له چاره سه ریی نه خۆشییه كانی هه ناو و وه ك لێكۆڵه ره وه یه ك له والیه ته ده ركردووه په ڕتووكی دوو كردووه . كاری ئه مه ریكا یه كگرتووه كانی یه كێك به ناوی ستراتیژیه تی ئاسایشی نیشتمانی و ئه وی تر به ناوی خاكی ترسناك و وه رگێڕدراوه ته سه ر هه ردوو زمانی ئینگلیزی و رووسی. یه كێك له په ڕتووكه كانی باسی نه هامه تی نه ته وه ی كورد ده كات. سنێ ئێسته له هه رچلیا ده ژی، هاوسه ره كه ی ناوی )تكڤه (یه به كوردی یانی ئاوات، باوكی 2 كچه و له یه كێك له كچه كانی نه وه ی هه یه . سنێ پیاوێكی ژیر و بلیمه ته

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

4

خاوه ن كه سایه تیی خۆیه تی و به ڕیزه وه گوێ له به رامبه ره كه ی ده گرێ، زمانی عه ره بی ده زانێ

جگه له ئینگلیزی و زمانی دایك واته عیبری.

ئیسرائیل نیوان پێوه ندیی باسی ئێمه ئیسرائیل-كورد: پێوه ندییه ، ئه م ده ڕواننه چۆن ئێوه ده كه ین، كورد و ئایا له دوارۆژ و ئێسته دا شتیكی ره سمی له م پێوه ندییه

دروست ده بێ له نێوان هه ردوو گه لدا؟

له كورد گه لی بڕوایه دام له و من فرایم: ئه كوردستانی عێراق له ره گه وه پێوه ندی هه بووه له گه ڵ یه هودییه كان هه ر له سه ره تاوه ، له كاتی په ره ی زیاتر ئیسرائیل دروستبوونی ده وڵه تی پێداوه و تا ئه مڕۆ به رده وامه ، له سه ره تای ساڵی شه سته كانی سه ده ی رابردوو كاتێك ئیسرائیل له كورد گه لی به یارمه تیدانی كرد ده ستی كاتی بارزانی باوك تا نسكۆی شۆڕشه كه ی تا دوای هه ڵگیرساندنه وه ی شۆڕش. به بروای من به رده وامه ، چونكه هه ردووگه ل ئێسته هه ر تا دوژمنیان زۆرتره له دۆست له ناوچه كه ، كورد ناوچه كه له تره ئیسرائیلێكی كه داده نێن وا دروست بووه ، بۆیه هه رده م له پیالنن به هه ر بیانویه ك بێ كورد له ناو ببه ن، به اڵم كورد زۆر ئازا و چاو نه ترسه و ده توانێ به سه ر پیالنه كانیاندا زاڵ بێ. تۆ خوێندووته وه له باره ی جیناته وه كه له نێزیكتره كه س هه موو له كورد نه ته وه ی یه هوودیه كان له ناوچه كه دا، هه ر دووگه ل ئێمه له واین كه مینه یه ك وه ك تر گه النی چاو له و فارس و دانیشتووانی عه ره ب ژماره ی چاو هه وڵێكی دواییدا سااڵنه ی له م كورد توركدا. سه ربه خۆییی به ده ستهێنانی بۆ داوه زۆری شێوه یه ك به هه موو ئیسرائیلیش خۆی، یه ك یه هودییه كان پشتگیری ده كات. كورد و ناوه راست رۆژهه اڵتی له هه یه چاره نووسیان له ده یانه وێ ناوچه كه له تر نه ته وه كانی كه ئیراده ی نه ته وه هه ردوو به اڵم ببه ن، ناویان زۆر له وان به هیزتره و ده توانین بیان به زێنین.

له باره ی چیتان سیاسییه ك وه ك تۆ : ئیسرائیل-كورد باسی په رتووكه كانتدا كام له ئایا نووسیوه ، كورد نه ته وه ی كوردت كردووه ، ئه وه ی بزانم ئێوه خۆتان به

دۆستی نێزیكی گه لی كورد ده زانن؟

ئه فرایم: به ڵێ قسه كانت راستن من خۆم به دۆستی نێزیكی گه لی كورد ده زانم، به شی قوتابی من خۆی كاتی ده بێ، ساڵ 66 ته مه نم ئێسته بكه م باس بۆت پزیشكی بووم، راپۆرتیكم نووسی له سه ر كورد كه ته مه نم 25 ساڵ بوو هه ر له و كاته وه من تێكه ڵی ئه و نه ته وه بێ ده سه اڵته بووم كه له الیه ن عه ره ب و فارس و رزگاربوونیان بۆ داوه خۆم هه وڵی هه موو من ده چه وسایه وه ، توركه وه و به دیهێنانی ئاواتی ئه م نه ته وه كۆڵنه ده ره ، خۆت ده زانی من تاكێكم له كۆمه ڵگه ی پێ شتێكم هه موو ئیسرائیل، ناكرێ، زۆرجار به ربه ستم بۆ له الیه ن چ ده كه ن دروست خۆمانه وه بێ یاخۆ چ له الیه ن ده وڵه تانی تری به ده سه اڵت بێ. من كۆل ناده م هه رده م ماوم تا نه ته وه یه ئه م بۆ به دڵ و به گیان له گه ڵیاندام، ئه م ده كه م حه ز من زه ویدا، رووی له سه ر خوراوێكم به ش هه موو له گه ڵ راپۆرته م كه كاتی خۆی نووسیوه له سه ر كورد دووباره باڵوی بكه مه وه ، زۆری ترم نووسیوه له سه ركورد، به اڵم راپۆرتی یه كه مم له سه ر كورد نووسیوه و من

قوتابی زانكۆ بووم.

ئیسرائیل-كورد :پێوه ندیی نێوان ئیسرائیل و توركیا رۆژبه رۆژ به ره و ئالۆزی ده ڕوات، راتان چییه به رامبه ر ئه و هه ڵوێسته ی ده وڵه تی توركیا و ده سه اڵته كه ی پارتی داد و گه شه پێدانی توركیا

به سه ركردایه تیی ئه ردۆگان؟

من ده ڕوات، خراپی به ره و توركیا و ئێمه نێوان پێوه ندیی به داخه وه ئه فرایم:

توندرۆش په كه كه ئه گه ر بێ داوای ماف ده كات و دیاره ئه م ریگه یه ی هه ڵبژاردووه

ته مه نم 25 ساڵ بوو هه ر له و كاته وه من تێكه ڵی ئه و نه ته وه بێ ده سه اڵته بووم كه له الیه ن عه ره ب و فارس و توركه وه ده چه وسایه وه

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

5

له دیموكراتی ده وڵه تی دوو كه ده چم بۆ وای رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست پێوه ندییان ئاوا له گه ڵ یه كتریدا خراپ بێ، وه ك له كاتی خۆی هه بوو، ئه م پێوه ندییانه سه رۆكی وه ك من دواییدا سااڵنه ی له م چووه . تێك ناتانیا ئه كادیمای له ستراتیژی و لێكۆڵینه وه ده زگای من زۆر كۆڕ و سێمینار و شتم باس كردووه له باره ی پێوه ندیی نێوان ئێمه و توركیا، من به ڕای خۆم وایه كه ئه ردۆگان سیاسه ته كه ی چاك بكات به رامبه ر ئیسرائیل، چونكه ناتوانێ له سه ر ئه م سیاسه ته ی ئێسته ی بڕوات و ده یكات. كه نییه باش پێ كاره یان ئه م توركیا گه النی به م ده كات. چی ژیان له سه ربه سته هه ركه سیش سیاسه تی كه من به بڕوای نابێ، سه ركه وتوو كارانه ی گرووپی له ئه ندام نابێته جۆریك به هیچ بڕوات ئاوا ده وڵه تانی ئه وروپا. ئێمه ش به ئه و ناڵێن كه چی بكات خۆی، گه له كه ی له گه ڵ بكات هه ڵسوكه وت چۆن و له دواڕۆژدا روون با بی كات، به اڵم چۆنی پێ خۆشه ده بێته وه كه كامه سیاسه ت راسته ئه و بیگرتایه به ر. كاتی به رگری وه زیری جێگری من توركیا بووله رزه كه ی توركیا گه یشتینه من به سه رۆكایه تیی نێنراوێك بووم، رزگاركردنی له هه ر كردن، هاریكارێكمان هه موو و خه ڵكه كه و یارمه تیی مادی و روحی بۆ هه موو خه ڵكی توركیا، من به و هیوایه م پێوه ندییه كان بگه ڕێته وه جێگه ی

خۆی وه ك جاران، چونكه له قازانجی هه ر دووالیه .ئیسرائیل -كورد: چۆن سه یری توركیا ده كه ی كاتێك خه ڵكی سیڤیل له گه ڵ و كوردن چونكه تیرۆرستن، ئه مانه ی به بیانوی ده كوژی ده كوژێ حه ماس تیرۆریستێكی ئیسرائیل كاتێك په كه كه دان،

توركیا دنیا ده خاته سه رخۆی، له م باره یه وه بۆچوونتان چییه ؟

ئه فرایم: من ته نیا ئه وه ده ڵێم ئێمه چۆن هه ست ده كه ین به رامبه ر حه ماس و ئازاره كانی بۆ گه له كه مان ئه ویش ته نیا ئه وه ی هه ست بكردایه به رامبه ر حه ماس جا خۆی تێده گه یشت كه ئازاره كان چه ند قووڵن، ئه گه ر په كه كه توندرۆش بێ داوای ماف ده كات و دیاره ئه م ریگه یه ی هه ڵبژاردووه ، من باوه ڕم وایه ئێسته باوی هێرش نه ماوه دانوستاندن و یه ك بگه ینه به دیالۆگ ئه وه یه باوی له گه ڵ یه كتریدا بكه ین و له یه كتری بگه ین، بزانین كێ هه ق خوراوه ده بێ بگات به مافی خۆی له چوارچێوه ی خۆمان له سه ری رێك كه وتووین، چاره سه ری یه كالیه نه به شه ر و كوشتار هیچی لێ زیاد نابێ ته نیا دووبه ره كی و دڵه ڕاوكێی نێوان هه ردوو گه ل، جا هیوام وایه توركیا و په كه كه هه ستی خۆیان بجوڵێنن به رامبه ر یه كتر و و به كوشتار نه وه ك به دیالۆگ بكه ن رازی یه كتری بڕین، چونكه له دواڕۆژدا ده بێ هه ر له سه ر مێز له گه ڵ

یه كتری دانیشن و گفتوگۆ بكه ن.ئیسرائیل-كورد: جیاوازیی نێوان هه رێمی كوردستان و سیاسه ته كه ی توركیا به رامبه ر گه لی كورد و دراوسێكانی چۆن هه ڵده سنه نگێنی و

سه ركردایه تیی كورد له م هه ریمه دا چۆن ده بینی، ئایا سیاسه ته كه یان بۆ هینانه دی ئامانجه كانی گه لی كورد راستن؟

كوردی ده سه اڵتی سیاسه تی بزانم من ئه وه ی ئه فرایم: له سه ر و رێكوپیكه سیاسه تێكی كوردستان هه رێمی له خۆی مافه كانی داوای و ده ڕوات عێراق ده ستووری ده كات، سیاسه ته كه ی زۆر دووره له تیرۆر و تیرۆریستان و هه موو كات دژی تیرۆر بووه ، من باش دێته بیرم به كارێكی نه بوو كورد یه ك كرا، وێران گوندی هه زاران تیرۆریستی بكات. ده سه اڵتی كوردی رێگه ی نه دا ئه مكاره ئاشكرایه ، و روون زۆر كورد رێڕه وی بده ن. ئه نجام له گه ڵ ده كات حه ز و بووه ئاشتیدا له كات هه موو تیرۆر، له دوور بژی به ئاشتی كات هه موو دراوسێكانی

به اڵم دیاره ده وڵه تانی هاوسێی وه ك كورد بیر ناكه نه وه ، كورتی به ده رده چن. خۆیان چوارچێوه ی له هه ندیكیان رێگه ی عێراق كوردستانی له كوردی ده سه اڵتی رێگه ی ئاشتییه ئه ویش ته نیا رێگه یه بۆ هینانه دی مافه كانی كورد هه لومه رجه دا له م عێراقدا. ده وڵه تی چوارچێوه ی له كوردیش ئه وه گۆڕا، تردا به الیه كی دنیا هاتوو ئه گه ر جۆره بیرێكی تر ده كاته وه ئه م كات هه ر هه لومه رجێك بۆ

كاتێكی دیاریكراو پیویسته .نه ژاد ئه حمه دی و ئێران ده سه اڵتی ده ڕوانیته چۆن ئیسرائیل-كورد: و ئیسرائیل ئایا بكات، دروست ئه تۆم بۆمبی توانی ئێران كاتێك

جیهان چۆن سه یری ئه م ده سه اڵته توندڕۆیه ده كه ن؟

ئه فرایم: جارێ با ئه وه ت پێ بڵێم ئێران ده یه وێ هێزی جیهانی بكات به هێزی ناوچه یی و ده سه اڵتی خۆی له سه ر هه موو كه نداوی فارس و ده وڵه تانی كه نداوی ناوچه كه بسه پێنێ، ده یه وێ جیهانی ئیسالم به ره و تیرۆر ببات و ئه و ده سه اڵته وێرانكارییه بۆ هه موو رۆژهه اڵتی ناوه ڕاسته ، ئێسته باسی شه ڕ گرتووه . عه ره بی خاكی ئیسرائیل كه ده كات ئه وه له سه ر ئیسالم و خاكه كه ی ده كات، ئه ی ئێران بۆ له خۆی ناپرسێ چه ند ساله چه ند دوورگه یه كی ئیماراتی گرتووه بۆ نایداته وه ، خۆ ئیمارات ئیسرائیل نییه . ئه و به م بیانویه

ئه وه ی من بزانم سیاسه تی ده سه اڵتی كوردی له هه رێمی

كوردستان سیاسه تێكی رێكوپیكه و له سه ر ده ستووری عێراق ده ڕوات و

داوای مافه كانی خۆی ده كات

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

6

پێشتر سه فه وی ئیمپراتۆرییه تی وه ك ده یه وێ هه موو ناوچه كه له ژێر ده سه اڵتی ئه ودا بن ئه گه ر بۆی بچێته سه ر. سه یر بكه ئێسته مووشه كه كانی ئێران ده گه ن به مۆسكۆ و ئه سینا له یۆنان، بۆ 2 ئێران مووشه كه كانی بڕوات وا ئه گه ر تر ساڵی ده گه نه پاریس و ناو جه رگه ی ئه وروپا. ئێران بۆ وا ده كات ده زانی، ده یه وێ چه كی ئه تۆم به ده ست بهات و كه س نه توانێ قسه ی له گه ڵدا بكات، هه ر ئه و میر كور بێ له ناوچه كه دا. ئابلوقه كانی سه ر نییه له سه ر ئێران زۆر الوازن و هیچ كاریگه ریی دوایییه دا له م دێ، پێ هه رگالته ی ده سه اڵت، كۆنگرێسی ئه مه ریكا چه ند ئابلوقه یه كی باشی دانا له باره ی و گاز و نه وت له باره ی ئێران له سه ر بانكه كانی، به الی من ئه وه زیاتر كاریگه ر دراو و

ده بێ له سه ر ئێران تا ئابلوقه كانی تر.عه ره به كان عێراقدا له هه ڵبژاردن پاش ئیسرائیل-كورد: به شیعه و سونه كانیان ده یانه وێ كورد په راوێز بخه ن یاخۆ ده توانێ كورد ئایا بده نی، الوازیان ده سه اڵتێكی نیمچه

رۆلی كارا ببینێ له كاروباری عێراقدا؟

ئه فرایم: گوێ بگره لێم، كورد ئه وه ی داوای كردووه ، من باش ده زانم به شێكی كه می لێ وه رگرتووه ، زۆر ناوچه كه دا له ده سه اڵته كه ی و كورد به اڵم نامه وێ هه رچه نده من ده كه نه وه . بیر ژیرانه بچمه ناو شتێك كه پسپۆریم باش لێ نه بێت، به اڵم خۆی مافی داوای و هه قه سه ر له هه ر كورد ده كات. عه ره به كانی عێراق ناتوانن ئه م ده ستووره ناو مافه كانی له كوردیش و كورد بێ بگۆڕن ده ستوور زیاتر داوای شتی تری نه كردووه ، هه ر به دابڕاوه كانی ناوچه ده توانێ ده ستووره به م كه ركووكیشه وه بگه ڕێنێته وه سه ر ئۆتۆنۆمییه كه ی به یه كجاری. بخاته وه یه ك كورد ماڵی خۆی، كورد جارێ چه ند گیر و گرفتێكی له پێش ماوه گاز، و نه وت یاسای عێراق، له له گه ڵ ده سه اڵت سنووره كانی یاسای و دابڕاوه كان ناوچه یاسای كورد ده سه اڵتی كه ركووكه وه ، به كوردستان بێنێ. مافه وه ده ست ئه م ده زانێ چۆن ده توانێ به یه ك بوون عه ره به كان هه موو هاتوو ئه گه ر دژی كورد ئه وه عێراق به ره و نه هامه ت و جه نگ چین له سه ر ده وڵه ت نابێ تر، جارێكی ده باته وه زیانیان زۆر ئه گینا كه ن، دروست تایفه گه ری و عێراق هاوواڵتییانی ده زانی خۆت ده كه وێ. پێ

ده نگیان داوه دژی تایفه گه ری و توندڕۆیی. عێراقییه كان دوور كه ونه وه له تایفیه ت زیاتر سه ربه ست و ئازاد ده بن له ناوچه كه دا و كوردیش به مافه كانی

خۆی ده گات.ئیسرائیل-كورد: ئایا ده وڵه تانی عه ره ب وئێران ماوه به عێراقییه كان ده ده ن كه دوور كه ونه وه

له تایفه گه ری و بۆچوونه كانی ئاینی له ناو عێراقدا؟

ئه فرایم: ئێران ئێسته له رێگه ی هاوپه یمانه شیعه كان ده سه اڵتی ته واوی هه یه به ده سه اڵتی خۆی نه جه ف له شیعه ناوه ندی هه رچه نده عێراق، له سه ر گه وره ی شیعه ده زانێ، دوای ئه و قومه له ئێران، به اڵم ئێران له كایه كی تر له هاوپه یمانه كانی له پارته شیعه كان زیاتر ده سه اڵتی په یدا كردووه ، شیعه كانی

چه ند باشه ئه وه ی عێراق هاتوو ئه گه ر گرووپێكن، بان یه ك هه موویان سه فه وی ئیمپراتۆرییه تی ناوچه كه دا له تر جارێكی ده بووه وه ، دروست هه موو ئێران هه رچه نده خستووه ته هه وڵه كانی ئه م نوێكردنه وه ی بۆ گه ڕ

ئه ی ئێران بۆ له خۆی ناپرسێ چه ند ساله چه ند دوورگه یه كی ئیماراتی گرتووه بۆ

نایداته وه ، خۆ ئیمارات ئیسرائیل نییه

عه ره به كانی عێراق ناتوانن ئه م ده ستووره بگۆڕن بێ كورد و كوردیش له مافه كانی ناو ده ستوور زیاتر داوای شتی

تری نه كردووه

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

7

ئیمپراتۆرییه ته . من له و باوه ڕه دام كه خه لكی ئێران ده سه اڵت كاروباری ناو بخاته ده ست كه حكوومه ته كه یان به نه ده ن ده وڵه تانی تر، خه ڵكی ئێران زۆر زیره ك و ئازان، به رهه ڵستی

ئه م رێژیمه ناپاكه ده كه ن، له م رۆژانه دا له ناوی ده به ن.ئیسرائیل-كورد: ئه گه ر هاتوو شه ڕ ده ستی پێكرد له گه ڵ ئێران، ئێران چه ند گرووپێكی ئاماده كردووه له دژی ئیسرائیل وه ك حه ماس و حزبوواڵ،

ئایا ئیسرائیل خۆی ئاماده كردووه بۆ ئه م پێشهاته ؟

روو ده كه ی باسی شته ی ئه و باوه ڕه دام له و من ئه فرایم: هه موو بۆ و ئاماده یه ئیسرائیل دا رووی ئه گه ر و نادات شتێك حسابی كردووه ، من داوا له گه لی ئێران ده كه م رێگه به ده سه اڵته كه ی نه ژاد نه ده ن ئه مكاره بكات، چونكه ئێمه له ده سه اڵته كه ی ئێران ده ناسین، زۆر له مێژه خه ڵكی زۆر

ئێران گه لی كه ده بینین خۆمان چاوی به ژیرترن، نه ژاد دژی ئه م رێژیمه یه و هه وڵی له ناوبردنی ده ده ن، ئه وه ش ئێراندا گه النی له گه ڵ ده كرێ نێوده وله تی یارمه تی به به یه كه وه كار بكه ن بۆ رووخانی ریژیمی مه الكان له ئێران. گه لی ئێران حه ز به سه ربه ستی ده كات و په روه رده یان جیایه له گه ڵ ده سه اڵتی ئیسالمیی تیرۆریستیی ده سه اڵتدار، بیر له دوا رۆژ ده كه نه وه كه ئه م نه ته وه یه چی به سه ر دێ له شه ڕ

و شه ڕخوازیدا.ئیسرائیل-كورد: باست كرد له دامه زراندنی هێڵی ئاسنی له )بیت شان( له سنووری ئۆردن بۆ حه یفا، له دامه زراندنی ئه م هێڵه ئاسنه مه به ستت

چی بوو؟ئه فرایم: من له ساڵی 2002 وه زیری گواستنه وه بووم، ئه وكات ئاسنی هێڵی دا بڕیارم من بوو، حووكم سه ر له سه دام شه مه نده فه ری نێوان سنووری ئۆردن و شاری حه ییفا نوێ بكه مه وه كه كاتی ده سه اڵتی عوسمانی و ئینگلیزه كان هه بوو، به به نده ری عێراق نه وتی هێڵی به ستنه وه ی بۆ هێڵه كه ده ست كه ركووكه وه له كه بوو جیهان هه موو بۆ حه ییفا پێ ده كات به h1,h2,h3 ئه مه مه به ستی هێڵی حه ییفایه كه كاتی خۆی هه بوو بۆ ئه وروپا و ئۆقیانوسی ئه تڵه سی. له وێ هه موو خه ڵكی عێراق سه رفراز ده بن به مكاره بۆ عێراق و بۆ ئیسرائیل باشه ، عێراق به جیهانی ده ره وه دا ده به ستێته وه و زۆر هێمن وپارێزراوه بۆ ئاسایشی عێراق و دووره له كاری

تێكده رانه .

عێراق، له گه ڵ بوو ئاشتیتان هاتوو ئه گه ر ئیسرائیل-كورد: ده وڵه تی ئیسرائیل ئێوه ی دیاری كرد وه ك كۆنسوڵی یه كه م له

عێراق، ئایا ئاماده ی ئه و پۆسته وه ربگری؟من كاتێك دوایییه دا ئه م هه ڵبژاردنی له ئه فرایم: سه ركه وتنی پارته كه م و هه ڵبژاردن له ده رنه چووم نه هینا وازم له هه موو كاری سیاسی هێناوه ، بۆ بوونم به كۆنسۆل له عێراق شه ڕه فێكی گه وره یه بۆ من، به اڵم من ئه و كاره ناكه م، چونكه كه سی شیاوترمان هه یه له

ده وڵه ت بۆ وه رگرتنی ئه م پۆسته .و ئیسرائیل-كورد ده زگای به رامبه ر راتان -كورد: ئیسرائیل نێوان گۆڤاره كه مان چییه و چۆن ده ڕوانیته دوا رۆژی پێوه ندبی رێگه ی گۆڤاره كه مان وه ك پردی پێوه ندیی له ئیسرائیل و كورد

نێوان گه لی كورد و ئیسرائیل؟

هاوكاران هه موو و ئێوه له ده ستخۆشی ئه فرایم: هیوای ده كه م، ره نگینه گۆڤاره ئه م به رپرسانی و به ڕاستی ده خوازم، بۆ به خته وه ریتان و سه ركه وتن به هه ردوو گه لی كورد و جوو ده كه ن ئێوه خزمه ت له رووی كولتوور و پێوه ندیدا و هه ر ئه مه ش ده بێته پردێك بۆ پێوه ندیی راسته قینه و ئاشكرا له نێوان ئێمه بۆ سوپاس و عێراقدا كوردستانی له كورد گه لی و

ئێوه .ماندوومان كه سوپاس زۆر دكتۆر كۆتاییدا له ئیسرائیل-كورد: كردی و ماوه ی خۆت به ئێمه به خشی بۆ ئه م چاوپێكه وتنه ، هه ر

ته مه ن درێژ بن.

به چاوی خۆمان ده بینین كه گه لی ئێران دژی ئه م رێژیمه یه و هه وڵی له ناوبردنی ده ده ن

به ڕاستی ئێوه خزمه ت به هه ردوو گه لی كورد و جوو ده كه ن له رووی

كولتوور و پێوه ندیدا

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

8

میلله تێك ده دات به هۆیه وه هه وڵی سڕینه وه ی داگیركه رێكه كه به درێژاییی مێژوو ستراتیژییه تی جینۆساید و ره شه كوژی تر خۆی میلله تێكی حیسابی له سه ر ده خوازێ و ده كاته وه ره ت مرۆڤایه تی رێساكانی و یاسا هه موو داگیركه ره ش ئه و و به سه ر خوێن و ئێسك و ببێته مشه خۆر له و رێگه یه شه وه به كورسی ده سه اڵتی بدات و به رده وامیش لووتكه و بگه یه نێته ئه رمه نییه كان جیهانیدا جه نگی یه كه م له و 1915 نیسانی 24ی له رابردوو له سه ده ی بنده سته دا. میلله ته ئه و پروسكی له سه ر ده ستی توركه عوسمانلییه كان به شێوازێكی زۆر دڕنده و نامرۆڤانه جینۆساید و ره شه كوژ كران، كه له ئه نجامدا ئه و

نه ته وه گه وره یه پارچه پارچه بوو و هاته لێواری توانه وه و په رته وازه ی ئه مه ریكا و ئوسترالیا و ته واوی واڵتانی دنیا بوون. له دوای رووخانی یه كێتیی سۆڤیه ت له ساڵی 1989 ئه رمینیای فیدراڵ سه ربه خۆییی خۆی راگه یاند كه ئێستا له UN وه ك ده وڵه ت ئه ندامه ، ئه مڕۆ ئه رمه نه كان خاوه نی كیانی سیاسی و نه ته وه ییی خۆیانن و هه موو ساڵێكیش له 24ی نیسان ته نگ به توركیا كه ئه نجامده ری كۆكوژییه كه بوو هه ڵده چنن و داوای قه ره بووی زیانه كانیان ده كه ن و هه ر به و هۆیه ش ره زای گرانی توركیا الی ئه وروپایییه كان گرانتر كراوه و توركیاش به دانپیانانی شتی زۆر گه وره له ده ست ده دات، ئه وا 100 ساڵیش به سه ر ئه و كۆمه ڵكوژییه دا تێده په ڕێ كه چی ئه وان ئه و یاده تاڵه به كۆمه ڵێك داواكاری سیاسی و ناچاركردنی توركیا بۆ

مانگی نیسان و جینۆسایدی سێ نه ته وه ی زیندوو))كورد - ئه رمه ن – جوو((

به دواداچوون: شێرزاد عومه ر مه حموود

ئه مڕۆ ئه رمه نه كان خاوه نی كیانی سیاسی و نه ته وه ییی

خۆیانن و هه موو ساڵێكیش له 24ی نیسان ته نگ به توركیا كه ئه نجامده ری كۆكوژییه كه بوو

هه ڵده چنن

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

9

ده كه نه وه . یاد قه ره بووكردنه وه ئه رمه نه كان به هه رحاڵ رای توانیویانه ئێسته خۆیان بۆ دنیا گشتیی هه ست و بكه ن كێش په رله مانی سۆزی و ته واوی به ئه وروپاییش به هۆیه وه و راكێشن ئێسته هه موو دنیا پاڵپشتی

ئه رمه نه كان ئه رمه نییه كانه ، پاڵپشتی كه بوون تۆمه تبار به وه توركه دژی له ئینگلیزه كانن بۆنه یه ش به و عوسمانلییه كان بڕیاری قڕكردن و كۆمه ڵكوژییان

درا. ده ستی له سه ر 1939/4/16 له و جینۆساید ئه ڵمانه كان نازییه كۆمه ڵكوژی هۆڵۆكۆستی جووه كان تیایدا به هه زاران ئه نجام درا كه و بیر سووته مه نی كرانه جوو هزری شۆڤێنیانه ی نازییه كان و به هه زارانیان له تاقیگه نامرۆیییه كان كوژران، كانه كاندا له و ره شه كوژیی و كۆمه ڵكوژی راده یه ك گه یشته جووه كان و بێڵن به جێ كیشوه ره ئه و كه هه موو په رته وازه ی به ناچاری دنیا ببن، تا ساڵی 1948 جووه كان كرد دروست عیبریان ده وڵه تی له سه رده ستی بیرمه ندی گه وره ی جوو )هرتزل( ئیتر جووی هه موو راسته قینه ی واڵتی له رووی دنیا ئه و به هۆی و كرد خۆیان راوه دوونان و مه ینه تی هه موو به كۆمه ڵكوژیه وه و راگواستن و به بوون هۆڵۆكۆست، تایبه تی خاوه نی ده وڵه تی نه ته وه ییی خۆیان ده وڵه تی بڕیاره كانی ئێسته و خۆی پێگه ی دنیا هه موو له جوو به وه تۆمه تبار هه یه ، جووه كانیش هاوپه یمانان له گه ڵ كه ده كران له دژی ئه ڵمانه كان كار و چاالكی هیتله ر ئادلۆف و ئه نجام ده ده ن پێنجه م تابووری و »سیخوڕ به

هۆكاره ئه م ده بردن، ناوی پڕشكۆ« ئه ڵمانیای ره گی له پیس خوێنی و نانه وه ی هۆكاری تاكه هۆلۆكۆست جینۆسایدی ئه وه ی بۆ هه روه ها بوو. ئه م كاره ساته تاڵه هه ركات نه وه ی هزری و بیر له له بێ زیندوو نوێیان ملیار حه وت 1998 ساڵی قه ره بووی وه ك دۆالریان له پێكرابوو كاریان نازیه كان كارگه كانی له كرێ به بێ كه جووانه دیله ئه و ئه ڵمانیا وه رگرت كه سه ره ڕای ئه وه ش ئیسرائیل و ئه لمانیا له دوای رووخانی

نازییه كان دۆستایه تیی پته ویان له نێواندا هه بووه و هه یه . سێیه م نه ته وه كه به نه ته وه ی هه ره دێرینی رۆژهه اڵت ده ناسرێ و خاوه نی خاكی و كولتوور و زمان و شارستانییه ت و مێژوو ساڵ 2700 له زیاتر خۆیه تی كه نه ته وه ی كورده ، دیسانه وه له 1988/4/14 له هه موو كونجێكی هه موو به كورد ناسنامه ی سڕینه وه ی و قڕكردن بڕیاری كوردستانه ئه م شێوازه كانییه وه له الیه ن سه رانی به عسی عه ره بی درا، كه پێشتر به نهێنی ئه و بۆ ئیسالمی كاته ی كه سوپای عه ره بی له و واتا هه ر بوو، كاردا له پرۆسه یه به ئیسالمكردن روویان له و ناوچه یه ی كوردستان كرد ده ستیان به پێڕه وكردنی له الیه ن كوردستان كه كاته ی ئه و تا پێدا درێژه یان و كرد پرۆسه یه ئه و به هه موو جۆر و پارچه یه كی له هه ر واڵته زلهێزه كانه وه به ش به ش كرا و شێوازه كانی هه وڵی قڕكردن و سڕینه وه ی ناسنامه ی نه ته وایه تیی كورد درا. بۆ ئه م مه به سته ش به هیچ شێوه یه ك سڵیان له هیچ نه كرده وه و درێخیان نه كرد.

تۆمه تبار تاوانی كورد وه كو نه ته وه به شتێكه وه هه ر سه رده مێك له له نموونه بۆ ئیسالم كراوه ، سوپای هاتنی سه رده می و فتوحات داگیركردنی ناوچه به هه شتییه كانی به مه به ستی كورد كورد، له گه ڵ ئێمه ی كه ده كرا تاوانبار به وه

دژ ده كات، ئه گه ر ئاوڕێك له راپه ڕینی كار الیه نی راستییه كورده ئه و بده ینه وه بابه كییه كان ته به ری ( ده سه لمێ كه وه ك چۆن )محه مه د

په رتووكه ته به ری( له )تاریخ مێژوویییه كه ی راپه ڕینی له بابه كییه كان و ده شتی شاره زوور باسی به رامبه ر كه كردووه ئیسالم، عه ره بی به سوپای به بوون دوای ئیسالمیشیان كه چی له به ر نه دانی له له سه رانه و الیه ن كورده كانه وه هه ركات باج ده كران. تاوانێكی ئه وسا بۆ كورد ئه وه سه ركوت نه ته وه یه كی كه )مه جوس( واتا زه رده شتین و بوو غه یره واتا به و به )موالی ( ده ناسران، عه ره ب ده بووایه كورد بۆنه یه ش شه ڕگه كانیش له عه ره ب غه یره بن، و به رگری قه لخانی وه ك نه بوو عه ره به كان به سواری بۆیان بن، والخ و وشتر بڕۆن پیاده ده بووایه )موالی ( حاڵ چونكه به هه ر بوون، پرۆسه یه پێش خرا، تا گه یشته ئه م

توانیویانه ئه وه بۆ شه قامی عه ره بی بسه لمێنن كه كورد شایه نی هه موو قڕكردن و له ناوبردنێكن، چونكه ره نگه له ئاینده دا ببن

به ئیسرائیلێكی تر له ناوچه كه دا

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

10

كۆماری ئاستێك دوای دروستبوونی ده وڵه تی هه ستی ئه وسا كه 1920 ساڵی له عێراق له هه مان به اڵم بوو، نه ته وه ییی كوردی الواز بوون، به رده وام راپه ڕینه كان و شۆڕش كات باشووری به شه ی ئه و ئه وه ی سه ره ڕای عێراقی به لكێنرا زۆره ملێ به كوردستان عه ره بی ، كه له هه مان كاتیش به ئاشكرا و نهێنی پرۆسه ی سڕینه وه ی ناسنامه ی نه ته وه یی پیاده

ده كرا له الیه ن شۆڤێنیانی عه ره بی . و قه ومی ده وڵه تی جووه كان كاتێ 1948 له عیبریان راگه یاند، ئیتر له و به شه ی كوردستان پشكی سه ره كی به ركه وت له ترس و تۆقاندن العربی( للوگن الشرقی )بوابه نه وه ك به وه ی بشكێنرێ و بكه وێته مه ترسبیه وه و له ناوچه كه به هه موو بۆیه ببێ، دروست تر ئیسرائیلێكی چه سپاندنی بۆ خۆیان كه وتنه شێوازه كان ژێربه ژێر كورده كان گوایه ئه وه ی تۆمه تی یاخۆ هه یه ، ده ستیان جوودا ده وڵه تی له گه ڵ كورده كان بۆ داهاتووی عه ره ب له ناوچه كه دا ده بن جووه كان له گه ڵ و مه ترسین جێگه ی سه دان و ده یان و ستراتیژی هاوپه یمانبی به تاوانی تری هه ڵبه ستراوی دوور له راستی ، بۆیه به ئه نفال پیاده كردنی تا ساوه له و ده بینین ئاشكرا، بۆ ئه وه ی هه ست و سۆزێ بۆ دۆزی كورد دروست نه بێ له شه قامی عه ره بی، یاخۆ بۆ سه ركوتكردنی هه ر شۆڕش و سه رهه ڵدان و داخوازییه كی كورد له و به شه بێ سێ و دوو پاڵی، داوه ته دووه م(یان )ئیسرائیلی تاوانی عه ره بی شه قامی بۆ ئه وه توانیویانه به وه ش بسه لمێنن كه كورد شایه نی هه موو قڕكردن و له ناوبردنێكن، چونكه ره نگه له ئاینده دا ببن به

ئیسرائیلێكی تر له ناوچه كه دا. هه ر له گه ڵ ده ستپێكردنی شه ڕی نێوان عێراق بۆ تریان تۆمه تێكی به عسییه كان ئێرانیش و لێی وردی به ئه گه ر كه كرد، زیاد كورد بكۆڵینه وه ئه وا كاڵفامی و نه زانی ده سه التدارانی به عسمان بۆ روون ده بێته وه ، پێیان وابوو كورد له الیه ن ئیسرائیلییه كانه وه پاڵپشتی شۆڕشه كه ی بانگه شه ی هه ر و به عس لێدانی بۆ ده كرێت ئه وه شیان كات هه مان له ده كرد، ئه وه شیان هاوپه یمانی كورده كان كه ده كرده وه باڵو به هه ر عێراق، دژی له ئێرانییه كانن فارسه و ئێران له كوردان پاڵپشتیكردنی تاوانی حاڵ

له شه ڕی 8 ساڵه ی نێوان عێراق و ئیران، كیمیابارانی هه ڵه بجه و ئه نفالكردنی 182000 ئافره ت و مناڵ و پیر و گه نج و جینۆسایدی 8000 بارزانی و بێ سه روشوێنكردنی سه دان هاوواڵتیی سیڤیل و وێرانكردنی سه دان دێ و دێهاتی كوردی لێكه وته وه ، واتا به و تۆمه تباركردنه شه رعییه تیان به خۆیان ده دا بۆ ئه م كۆمه ڵكوژیانه یان، ئه م تۆمه ته ش له دادگاییكردنی سه دام و سه رانی به عسی فاشی به روونی ره نگی دایه وه ، سه ره ڕای ئه مانه ش كوردان وه كو جوو و ئه رمه نییه كان زۆره ملێ به كران، جینۆساید بوون، ره گه زی پاكتاوی سیاسه تی دووچاری راگوێزران له گوند و دێهاته كانیانه وه له سه ر ماڵ و موڵكیانه وه بۆ ئۆردوگه زۆره ملێكان، دارایی و سامان و ماڵ و موڵكیان ده ستی به سه ردا گیرا و بوون به )غنیمه حرب( و زه وت كران، سه ره ڕای هه موو ئه مانه ش كچ و ژنانی كورد

ده بردران فه رهوود و تااڵن به عه ره بییه واڵته ده فرۆشرانه و به جۆرێك هاوكات مسوڵمانه كان، له كه كرد په رته وازه كوردیان له و رۆژئاوا بۆ رۆژهه اڵته وه گۆی باشووری بۆ باكوره وه زه وی كوردی لێ په رته وازه بوو، باشووری نموونه ی ته نیا ئه وه به لكاو )كوردستانی كوردستان تریش پارچه كانی له عێراق(، ئه وا نه كرابێ ئه مه وه ك ئه گه ر بۆ كراوه زیاتریش ئه نفال له

ئێمه به راده ی ئازادی و سه ربه خۆییی 3 تا 4 ده وڵه ت گه النی مێژووی به قه د داوه ، شه هیدمان و قوربانی

ناوچه كه خه بات و تێكۆشانمان هه یه

هاوكات به جۆرێك كوردیان په رته وازه كرد كه له

رۆژهه اڵته وه بۆ رۆژئاوا و له باكوره وه بۆ باشووری گۆی زه وی كوردی لێ

په رته وازه بوو

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

11

سڕینه وه ی ناسنامه ی كورد. له دوای قوربانیدانه ، هه موو ئه و دوای داخه ، جێی ئه وه ی سه ده یه ك خه بات و تێكۆشانی كورد، نه مانتوانیوه وه كو ئه و لكاومان له ژێرده سته یی و زۆره ملێیی نه ته وه زیندووه 2به عێراقی عه ره بی رزگارمان ببێ، ئێمه به راده ی ئازادی و سه ربه خۆییی 3 تا 4 ده وڵه ت قوربانی و شه هیدمان داوه ، به قه د مێژووی گه النی ناوچه كه خه بات و تێكۆشانمان هه یه ، ره خساوه ، بۆ هه ڵمان سه ركه وتنیش ده رفه ته كانی به قه د به قه د ژماره ی شه هیده كانیشمان بڕوامان به دۆزی ره وای هه یه ، خۆمان توانستی و خۆمان ئاینده ی و نه ته وه كه مان بۆ ئێستا تا مێژوو كوێره ی گرێ ئه و بۆچی نازانم ئیتر كه س نه كراوه ته وه كه )بۆچی ئێمه نه مانتوانیوه به ئامانجه

ستراتیژییه نه ته وه یییه كانمان بگه ین....؟؟!!(. سڕینه وه بۆ نامرۆیییه پرۆسه 3 ئه م كه بڵێم ماوه ئه وه و خاك خاوه ن و زیندوو نه ته وه 3 ئه م ناوبردنی له و نیشتمان و زمان و كولتوور و... هتد زۆر له یه كتری نێزیكن زوڵمیان مێژوودا له هه رسێكیان شێوازه كانیان. به هه موو ئه رمه ن و جوو نه ته وه ی هه ردوو به اڵم كراوه ، ده رهه ق به ئامانجی خۆیان گه یشتن و هه ڵی زێڕینی خۆیان قۆسته وه بۆ چێكردنی ده وڵه ت و ته نیا ئێمه ی كورد به سه ر ئه و هه ڵه ببینین لێ سوودی نه مانتوانی و دا بازمان زێڕینانه ماندا قوربانییه كانمان و خه بات و ره نج به ری نه شمانتوانی و و شانۆگه ری و سیناریۆ خه ریكه وا له كاتێكدا بدورینه وه ، و ده بێ ته واو ئه نفال كه یسی دادگای رۆژانه ی زنجیره ی خه لیفه ی ئه نفالچیان له سێداره ش دران، كه چی ئێمه چ وه ك سه ركردایه تیی سیاسی كوردی و چ وه ك سیاسه تمه دارانمان و چ وه ك شه قامی كوردی له و په ڕی ساردی و خه مساردی بازنه داخراوه داین، بۆیه پێم وابێ كاتی ئه وه هاتووه له و ده ربچین و قفڵی هه موو ده رگه سه خته كانی سه ر رێگه مان پێناو له له سه ری كاركردن و ئه نفال كه یسی به بشكێنین وه دیهێنانی مافه ره واكانمان به تایبه تی ده وڵه تی سه ربه خۆیی عه ره بی عێراقی داته پیوی كۆماری له جیابوونه وه مان و

ته واوی هه وڵه كانمان وه گه ڕ بخه ین.

سه رچاوه كان: - كما شاهدناه من العپمانیون

www.knesset.gov.il ماڵپه ڕی -- دوله الخوف

ره واكانمان - فتوح البلدان مافه وه دیهێنانی پێناو له و سه ربه خۆیی ده وڵه تی به تایبه تی داته پیوی كۆماری له جیابوونه وه مان هه وڵه كانمان ته واوی عه ره بی عێراقی

وه گه ڕ بخه ین

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

12

له دنیای ئه مڕۆدا رای گشتی بووه ته پێوه ری خه ڵكێكی بۆچوونی هه ڵوێسته كان، و بڕیار دوور له سیاسه ت و كۆمه اڵیه تی زۆر زیاتر په سندكردن دێته سیاسی كه سانێكی له پاش سیاسییه كان چونكه كاریگه رتره ، و فلته ری ده یان له پرسه كان تێپه ڕاندنی سیاسی و دیبلۆماسی بۆچوونێكت پێ ده ده ن، به اڵم خه ڵكی ئاسایی هه ر له گه ڵ ته واوبوونی پێ راسته قینه ت وه اڵمێكی پرسیاره كه ت و شوێنێك هه موو له گشتی رای ده دات. ورده چونكه گرینگه ، ئیسرائیل له وانه ش راستییه كانی هه مووان ده بینێ و ئاماده نییه بۆ رازیكردنی نه یار پشت له راستییه كانی ناو ژماره یه دا له م بكات. خۆی هزری و ئه قڵ شوفێرێكی ته كسی له ئیسرائیل دێته ئاخاوتن پرسه كان له باس به زمانێكی زۆر ساده كه ئه و گشتیی رای وه ك ده توانین و ده كات

واڵته وه ری بگرین.ره سه نی پایه ته ختی ئۆرشه لیمی شاری له ئیسرائیل و به مه به ستی سه ردانی مۆنۆمێنتی و ده ست واتای به كوردی كه ڤه شێم یاد قوربانیدانی له گوزارشت كه ده دات، ناو هۆلۆكۆستی زیندووی هه میشه ملیۆن 6به رهه می ئه ڵمانیا و واڵته كانی تر ده كات كه

نموونه ی بوونه به خت كرا و گیانیان نازیی هیتله ر پارتی به ده ستی به درێژایی كورد گه لی كه وه ك هه ر دا، مان پێناوی له به رخۆدان

ته مه نی ژیانی خۆی به خت كردووه .بۆ ئه و مه به سته و چوون بۆ به شداری له ڕیوڕه سمه كه تاكسییه كمان راگرت و داوامان لێ كرد بمانبات بۆ ئه و شوێنه ، شوفێره كه كوڕێكی الوی چاالك بوو،قسه شیرین و ده م به پێكه نین بوو، كه گوێی لێ بوو ئێمه به كوردی ده دوێین و ئێمه نامۆین، پرسی ئێوه كوردن؟ گوتمان به اڵم كوردم، منیش خۆ تێناگه م چۆن گوتی تێگه یشتی؟ چۆن به ڵێ

نازانم قسه ی پێ بكه م.

شوفێر/ من ته مه نم 25 ساڵه و له گه ڕه كی كوردان ده ژیم.ته نیا یاخۆ كورد جوو، ده ده ی، له قه ڵه م چ به خۆت تۆ باشه ئازاد/

ئیسرائیلی؟شۆفێر/ كوردی جووی زاخۆیی.

ئازاد/ هه ر یه ك وشه كوردیش نازانی؟شوفێر/ با، با، یه ك دوو وشه ده زانم وه ك، چووزانی ، په پووكا.

ئازاد/ به ڵێ تۆ په پووكای چونكه زمانی خۆت نازانی.به اڵم ده كه ی، ڕاست گوتی و پێكه نین به كرد ده ستی كاكی شوفێر

زمانی كوردی زۆر سه خته بۆ من، به اڵم دایكم و باوكم كوردییان

له بیر ماوه و شانازی به كوردایه تی ده كه ین و تا ئێسته ش و شایی و ستران به ده كه ین، به كوردی سه یرانه كان و زه ماوه ند

جلوبه رگی كوردی و ده هۆڵ و زوڕناوه .ئازاد/ باشه ئێوه له ئیسرائیل هیچ قوتابخانه ی كوردیتان نییه ؟

شوفێر/ تا ئه و جێگه ی من بزانم نا نیمانه ، نازانم بۆ، زۆر سه یره ، به ڕای من ئێوه له و پارچه ی كوردستانی ئازاد كراو كه به ڕووبه ری له ئیسرائیل یارمه تیمان و دابنێن كێشه یه مان ئه م بۆ پالنێك پێویسته گه وره تره ،

شوفێرێكی ته كسی له ئورشه لیم به ساده یی له راستییه كانی نه ته وه كه ی ده دوێ:

ئێمه شانازی به سه اڵحه دین ده كه ین، هه رچه نده هیچی بۆ كورد نه كرد، به اڵم زۆر مه رد و ئازا بوو

هه ڤپه یڤین: ئازاد میران/ ئیسرائیل

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

13

بده ن، ئێمه ش كوردین و براتانین.ئازاد/ ئاره زووته كوردستان ببینی؟

باپیرانم و باب خاكی خۆزگه به لێ، شوفێر/ زۆری پاره یه كی گه شته م ئه و به اڵم بدیبایه ،

ده وێ.ئازاد/ به ڕای ئێوه ژماره ی كوردانی ئیسرائیل

چه ند ده بن؟ملیۆن نیو زۆرین گه لێ بڵێم، چی شوفێر/ و ئۆرشه لیم شاری له زۆربه مان و ده بین كورده له جگه ئه وه ده ژین، ده وروپشتی شاری واته ڕۆژئاوا كه رتی مسوڵمانه كانی

ئه لخلیل و شاره كانی فه له ستین.له ده كه ن چ موسلمانانه كورده ئه و ئازاد/

فه له ستێن؟شوفێر/ ئه وانه ی له گه ڵ سه اڵحه دینی ئه یوبی له كوردستانه وه هاتوون و لێره ماونه ته وه ،ده ڵێن كوردستانه وه له هۆزی 500 سه اڵحه دین ئێمه خاچپه رستان، شه ڕی بۆ ئێره هێناوه ته هه رچه نده ده كه ین، سه اڵحه دین به شانازی و مه رد زۆر به اڵم نه كرد، كورد بۆ هیچی

ئازا بوو.ئازاد/ ئه و ده نگۆیه راسته كه مه حموود عه باس

سه رۆكی ده سه اڵتی فه له ستێنی كورده ؟شوفێر/ منیش وام بیستووه .

ڤه شێم، یاد مۆنۆمێنتی گه یشتینه كه ئیتر چووینه پرسگه كه تا هه ندێك په رتووكیان پێ كه مۆنۆمێنته كه په رتووكخانه ی بۆ ببه خشم

برێتی بوون له م په رتووكانه .1- هه شت هه زار بارزانی چییان به سه ر هات؟

نووسینی د. جه واد مه الالكردیه ، الدوله و كیسنجر و 2-البارزانی

نوو سینی د. جواد مالالسوری البعپ لحزب االستعماریه 3-السیاسه

فی غرب كردستان ، نوو سینی د. جواد مالنووسینی كورده كان، The Kurds -4

پرۆفیسۆر جه مال نه به ز /به زمانی ئینگلیزی5- دیموكراسییه ت له توركیا

Kurdistan and the Kurds -6به خۆشحاڵییه وه وه ریانگرتن و

سوپاسنامه یه كیشیان پێ داین. ئه وه ی مایه ی خۆشحاڵی بوو، كابرای پرسگه كه ش كـــورد

بوو.هه ركه سێك بچێته ئۆرشه لیم و ئه و مۆنۆمێنته

زمانی و ده كات هۆلۆكۆست كاره ساتی به هه ست به ته واوی ببینێ، درێژ و ملی هۆڕی ئه و كه سانه ی بۆ ده رده كه وێ كه هۆله كۆستیان پێ درۆیه و ئه وسا هه ست ده كه ی كه ئێمه ی كوردیش هاوده ردی له هیوادارم سوود یه كه . وه ك دوواڕۆژمان و ئێسته و جووه كانین جۆری دروستكردنی ئه و مۆنۆمێنته ببیندرێ بۆ شاره كانی كوردستان، چونكه له هه ر شار و گوندێكی كوردستان ئێمه ش هۆلۆكۆستمان هه یه

به ناوی ئه نفال.

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

14

كورده جووه كانی دانیشتووی ئیسرائیل له ته لئه ڤیڤی پایه ته خت له رێككه وتی 8/7/2010

خۆپشاندانێكیان ساز كرد له به رده م كۆنسوڵگه ی توركیا له و شاره ، ئه ویش به مه به ستی ناڕه زایه تی ده ربڕین دژی ئه و هێرشانه ی رۆژانه ده كرێته

سه ر كوردستانی ئازاد له الیه ن سوپای توركیا و كۆماری ئیسالمیی ئێرانه وه ، كه ئه و هێرشانه

بوونه ته مایه ی تێكدانی ژیان و ئارامی و ئاسایشی هاوواڵتییان هه رێمی كوردستان و

بێزاری كردوون. خۆپێشاندانه كه به ئاماده بوونی هه موو چین و توێژه كان و به هاوكاری برا

ئیسرائیلییه كان له سات 19.00 به كاتی ئورشه لیم ده ستی پێكرد و دوو ساعه تی خایاند.

له و خۆپشاندانه دا به گوتنی سرودی »ئه ی ره قیب« له الیه ن به شدارانه وه ده ستی پێكرد،

ئاماده بووان به به رزكردنه وه ی ئااڵی كوردستان و ئیسرائیل و به رزكردنه وه ی چه ندان دروشم

دژی توركیا و ئێران به ڕێوه چوو، وه ك:1. كوردستان واڵتی ئێمه یه 2. بژی كورد و كوردستان 3. سه ربه خۆیی بۆ كوردستان 4. ئه ردۆگان به س كورد بكوژه 5. ئه ردۆگان و خومه ینی مانایان تێرۆریسته

هه روه ها داوا كرا، ئێران و توركیا پێویسته بدرێنه دادگه ی نێوده وڵه تی له سه ر پێشێلكردنی مافی مرۆڤـ ، زه وتكردنی مافه ره واكانی گه لی

كورد، كوشتنی خه ڵكی بێ تاوان، له سێداره دانی كه سانی ناڕازی به ده سه اڵتی ره شی كۆماری

ئیسالمی و به ردبارانكردنی ژنان كه تا ئێسته ش له ئێران كاری پێده كرێ.

له كۆتاییدا به شداران به ڕاخستنی ئااڵی ئێران و توركیا له سه ر زه وی، هه ریه كه له خۆپشانده ران

به پێ لێنانی ئه و دوو ئااڵیان وه اڵمی پێلێنانی

سه ركووتگه رانی كورد به سه ر زیندانییه كان له سنه و دیاربه كر دایه وه و خۆپشاندانه كه یان پیرۆزتر راگرت.

رێوڕه سمه كه به به شداری زۆربه ی كه ناڵه كانی راگه یاندنی ئیسرائیلی به ڕێوه چوو، گۆڤاری ئیسرائیل–كورد به باشی زانی رووی پرسیار له

چه ند به شداربوویه ك بكات. یه كه م كه س كه پرسیاره مان لێ كرد ژنێكی به سااڵچووی كورد له دایكبووی شاری هه ڵه بجه بوو، ناوی گێالس گه وڵه بوو كه ئێسته دانیشتووی شاری كفار یۆنا له ئیسرائیله ، خاتوو گێالس نووسه ری

ژماره یه ك كتێبه به زمانی عیبری. ئیسرائیل–كورد: ئه و خۆپشاندانه له ئیسرائیل بۆ پشتگیری كورد چی

گرینگییه كی هه یه ؟ گێالس: به داخه وه نه متوانی ته واو ئاماده ی خۆپێشاندانه كه به م، من له كوردستان زۆر نه ژیاوم، به اڵم هه موو كات كوردستانم له بیره ، ئه و

خۆپێشاندانه ی ئیسرائیل وكو ئه وه وابوو به ردێك فڕێ بده یته ناو ئاوێك و ئاوه كه بشڵقێنێ.

به هه مان شێوه ئه و خۆپشاندانه ی ئیسرائیل دوژمنانی كوردیان به ئاگا هێنا كه ئیسرائیل دۆستی نه ته وه ی كورده ، كاتێك سه دام حوسێنی گۆڕبه گۆڕ كوردی

ده كوشت و كیمیابارانی ده كرد كه س باسی نه ده كرد و نابێ رێگه بده ین سه دامێكی تر دروست بێ، گه لی كورد پێویسته یه كگرتوو بێ، چونكه گه لی كورد زۆر ئازا و خۆڕاگره ، بژی كوردستان، ریسوایی و نه مان بۆ دوژمنانی

كورد و ئیسرائیل.یودا بێن یوسف سه رۆكی رێكخراوی كورده جووه كان له ئیسرائیل له باره ی

پرسیاری ئیسرایل–كورد كه ئایا گرینگیی ئه و خۆپێشاندانه بۆ كورد و ئیسرائیل چی بوو گوتی: ئیمه زۆر ده مێك بوو به نیازی سازكردنی ئه و

خۆپشاندانه بوین و به سه ركه وتویی توانیمان ئه و كاره بكه ین، دیاره به هاوكاریی كۆمه ڵێك له كه سانی دڵسۆز و پشتگیریی دۆستایه تیی ئیسرائیل

له گه ڵ نه ته وه ی كورد. شتی وا زۆر پێویسته ، چونكه ئه گه ر سه یری مێژوو بكه ین ده بینین مێژووی ئه و دوو نه ته وه یه هاوشێوه ی یه كترین،

دووژمنانیشمان هه ریه كن، ئێمه ی كوردانی ئیسرائیل ویستمان به توركیا و ئێران بڵێین ئێمه ش به شێكین له كورد و پشتگیری له كوردستان ده كه ین،

هه ر سه ركه وتوو بێ كورد و كوردستان.

ئه و خۆپشاندانه ی ئیسرائیل دوژمنانی كوردیان به ئاگا هێنا كه ئیسرائیل دۆستی

نه ته وه ی كورده ئیسرائیل-كورد

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

15

به شیر: خۆت بۆ خوێنه رانی كورد له كوردستان بناسێنه ؟

هیزا گوندی له 1922 ساڵی نیسانه ، ناوم نیسان: سورچی عه مران بووم. دایك له ئاكرێ - بجیل -بوو. له چله كاندا موختاری گوندی هیزا باوكمه ، كه باوكم له ده ڤه ری بادینان، مووسڵ و سۆران ناوێكی الی له و بوو هێز به گه له ك مرۆڤێكی و هه بوو منداڵییه وه له من بوو. رێزی گه له ك سورچییه كان گه نج كه كاته ی ئه و و بووم باش دووزه له ژه نێكی له هه ریر. و بارزان زێبار، گه یشته ناوبانگم بووم، بیرمه كه ساڵی 1937 شێخ ته قیه دینی سورچی ژنی هێنا، من له داوه ته كه ی دووزه له م ژه نی، هه روه ها به بڕیاری ئه و شێخه ، من بووم به پاسه وانی و تفه نگێكم

لێ وه رگرت.

به شیر: چۆن بوو جوویه ك ده بێ به پاسه وانی شێخی بادینان و سۆران؟

نیسان: سه یر نییه و حه رامیش نییه و ئه مه كارێك بوو و من گه له ك شانازی پێ ده كه م. ئێمه مسوڵمان، جوو، ئێزدی و فه له له كوردستان هه موومان وه ك خوشك و برا بووین و به تایبه ت جووه كان الی كورده

مسوڵمانه كان رێزێكی تایبه تیان هه بوو

كوردانی جوو، ئه وانه ی ئه مڕۆ له ئیسرائیلن رووداوی جۆره جۆریان له كوردستان به سه ردا هاتووه ، خۆش و ناخۆش، به اڵم ئه وه ی گرینگه كاتێك باسی ئه و رۆژانه مان بۆ ده كه ن ته نیا گوێبیستی خۆشییه كانیان ده بین و زۆر ده گمه نه كورده جوویه ك ئه مڕۆ له بخاته كوردستان له رابردووی رۆژانی له خه مێكت ئیسرائیل

به رگوێت.هونه رمه نده ، كه سێكی له وه ی جگه سورچی عه مران نیسان نه ته وه كه یه تی، سه رهاتی ئاگه داری و رۆشنبیره جوویه كی له م ژماره یه دا نیسان باس له ورده كارییه كانی ژیانی خۆی له

كوردستان ده كات و روانینی خۆی بۆ پرسه كان ده خاته روو.

نیسان عه مران سورچی: ئه ز كوردێكی جووم، بابم كورده ، باپیرم كورده و پێغه مبه رمان

ئیبراهیمیش كورد بوو

هڤپه یڤین: به شیر سه بری بۆتانی

به تایبه ت جووه كان الی كورده مسوڵمانه كان رێزێكی تایبه تیان هه بوو

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

16

به شیر: مادام ئێوه له كوردستان رێزێكێ تایبه تیتان هه بوو، بۆ هاتن بۆ ئیسرائیل؟به رخ فرۆشراوین و ده ركراوین، له كوردستان وه ك مریشك و ئێمه به اڵم ئیسرائیل، بۆ نه هاتین ئێمه نیسان: حكوومه تی عێراق به ئێمه یان گوت »ئه گه ر نه چن بۆ فه له ستین، سه رتان ده بڕین.« به ڕاستی حكوومه ت له عێراق

سه ربڕه و تا ئێسته ش سه ر ده بڕێ، چونكه ئه مه كولتوور و مێژوویانه .

به شیر: تۆ خۆت به چی ده زانی، كوردی یاخۆ جوو؟ نیسان: ئه ز كوردێكی جووم، بابم كورده ، باپیرم كورده و پێغه مبه رمان ئیبراهیمیش كورد بوو، 2600 ساڵ ئێمه له كوردستان له گه ڵ ئه و خه ڵكه وه ك خوشك و برا ده ژیان، به اڵم گه له ك مخابن كه وای لێهات ئێمه ساڵی 1951 له الیه ن رێژیمی عێراقه وه بۆ كاره ئه م دابڕاین. خۆشه ویست كوردستانی له یه كجاری به و ده ركراین ئیسرائیل پیسه هه مووی هه ڵه و زوڵمی سه رۆكوه زیرانی ئه وكاتی عێراق نووری پاشا بوو، كه خۆی كوردێكی خاین بوو، ماشاڵاڵ كوردی خاین زۆرن بۆیه تا ئێسته ده وڵه تێكی كوردی

دروست نه بووه و به خیانه ت دروستیش نابێ.

ئێمه ساڵ 2600له كوردستان له گه ڵ وه ك خه ڵكه ئه و خوشك و برا ده ژیان

حكوومه تی عێراق: »ئه گه ر نه چن بۆ فه له ستین، سه رتان ده بڕین.«

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

17

به شیر: بۆ دروست نابێ؟له گه ڵ هه بێ، خاین كوردی مادام نیسان: دوژمنان ده ست به ده ستن، ئه وه ناكرێ له و دۆخه دا كوردستان ئازاد بێ. كێ بوون ئه وانه ی دژی شێخ مه حموود شه ڕیان كرد؟ به ڕاستی دیتنی ده نگبێژ كاوێس ئاغا گه له ك راست بوو، ئه و سه رده مه ی كه سترانی »كورد خائینۆ«ی ئه حمه د شێخ شه ڕی كێ ئه ی خوێنده وه . بارزانی و مه ال مسته فای بارزانی كرد؟ هه ر له گه ڵ و به ریتانیا له گه ڵ كوردانه ی ئه و مادام ئه مڕۆش، بوون. عێراقدا حكوومه تی گه نده ڵی له كوردستان ته واو بنبڕی نه كراوه و ئافره تی كورد ته واو به مافه كانی نه گه یشتووه ، ئه م واڵته له م سه رده مه دا رزگار نابێ. به اڵم ئه گه ر شه ڕێكی جیهانی ببێ و كورده كان پشتی له و بن یه كتری دڵسۆزی و بگرن یه كتری ئه وسا بن، ئیسرائیل له گه ڵ كاتیشدا هه مان هیوایه ك هه یه كوردستان ببێت به ده وڵه ت.

كاری ، ئیسرائیل بۆ هاتن ئێوه كاته ی ئه و به شیر: چیتان ده كرد؟

و ده كرد جووتیاریم كاری من نیسان: مه ڕم په یدا كرد و گه له ك عه ره بی ره نجده ر و جووه كان كورده ئێمه ده كرد، كاریان الم باشمان پێوه ندییه كی ئێسته ش تا عه ره به كان

هه یه و ئێسته ش من خانه نشینم.

به شیر: جگه له خانه نشینی، ئێستا چی ده كه ی؟ نیسان: من پیره مێردێكی ته مه ن 88 ساڵه م. رۆژانه به رده وام سه یری كه ناڵه كوردییه كان ده كه م و رۆژانی پێنجشه م ده چم بۆ بازار بۆ كڕینی شتومه ك و خواردن بۆ رۆژانی هه ینی جووه كان كورده ئێمه چونكه شه مووان، و ته ورات خواردن پێش له رۆژانه دا دوو له و

ده خۆێنین و پاشان خواردن ده خۆین.

به شیر: كه ناڵه كوردییه كان چۆنن؟نیسان: كه ناڵه كوردییه كان باشن، خراپ نین، به اڵم به ته نیا خزمه تی حزب و رێبازی خۆیان دوژمنانی باسی باشی به هه روه ها ده كه ن، كوردستان ده كه ن و شایانی وتنه كه نایانه وێ

كه ناڵه له كوردستان سروشتی بینینی له گه ڵ ئێمه بن. نێزیكمان و واڵتمانه كوردستان چونكه ده گرین، ده ستبه جێ كوردییه كان ره وشمان له وێ زۆر خۆش بوو. ئێمه هه ر چاومان له كوردستان پێش مردنمان، كارمه ندێكی كه ناڵێكی كوردی له ئه وروپایه ، كه و تا به اڵم مخابن بكات. بۆ دروست پرۆگرامێكمان و ئیسرائیل بێته وه ك به اڵم بێن، ناخوازن و ئیسرائیل نه هاتووه ته یه كێك ئێسته گه شتیار چه ند كه سێكی وه ك ئێوه هاتوونه ته ئیسرائیل. دیاره ئێمه كورده جووه كان له الیه ن كه ناڵه كوردییه كانه وه فه رامۆش كراوین، بۆیه ده مه وێ ببێژم كه ئه م دیارده یه بۆ نووسه ر، رۆژنامه نووس،

رۆشنبیر و سیاسه تمه دارانی كورد دووره له ره وشت.

به شیر: برات یۆنا سورچی له ئیسرائیل گه له ك ناوداره ، به كورتی بۆمان باسی بكه ؟

نیسان: یۆنای برام له بادینان به »میری سترانی كوردی« ناودار بوو. ئه و موزیكژه ن و مه قامبێژێكی مه زن بوو، به كورتی ئه و له كاتی خۆی باشترین حه یرانۆكبێژ، الوكبێژ و پاهیزۆكبێژ بوو... نه ك هه ر به ته نیا یۆنای برام شتێك بوو، به راستی ئێمه له ئیسرائیل وه ك كه ناڵه ئه مڕۆ كه چی هه یه ، دیكه مان كه سێكی گه له ك برام یۆنای

كوردییه كان هه ر نایانه وێ باسی مرۆڤێكی ئاوها بكه ن.

ئێمه له گه ڵ بینینی سروشتی كوردستان له كه ناڵه كوردییه كان ده ستبه جێ ده گرین، چونكه كوردستان

واڵتمانه و ره وشمان له وێ زۆر خۆش بوو

ئێمه كورده جووه كان له الیه ن كه ناڵه كوردییه كانه وه فه رامۆش كراوین

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

18

چیت ئیسرائیل له كوردی مۆسیقای له باره ی به شیر: كردووه ؟

نیسان: پێش هه موو شتێك، من له كوردستان بلوێرژه ن دووزه له ژه ن، بووم زوڕناژه ن و له و بووم یه كێك و مۆسیقای كه كه سانه ی بادینان، له كوردییان باڵو سۆران و مووسڵ كرده وه و له ئیسرائیلیش به رده وام بووم، به سه دان كوردستان له كه س مۆسیقای ئیسرائیل و كوردی له من فێر بوون،

واڵتی بگه ڕێمه وه به سه ردان نییه مافم كه چی خۆ كوردستان، هه روه ها مافم نییه له رادیۆ و بكه م، خۆ ده ردێ باسی كوردییه كاندا كه ناڵه مافم بكه م، كوردی مۆسیقای باسی نییه مافم نییه باسی واڵتێ خۆ بكه م و ...هتد. ئه مه كه ی راست و دروسته ؟ من له و حزب و به رپرس و

رۆشنبیرانه و كه نااڵنه تێ ناگه م.

به شیر: هه رچه نده ئێوه زیاتر كه سایه تییه كی كولتوورین، به اڵم چۆن ده ڕوانیته پرسی چه كی ئه تۆمیی ئێران؟

نیسان: ئیسرائیل ساڵی 1981 بنكه ی ئه تۆمیی عێراقی بۆردومان كرد و ئه و رۆژه بۆمان بوو به جه ژن. ئیسرائیل ساڵی 2007 جێگه ی چه كی ئه تۆمیی سووریای بۆردومان كرد و ئه و رۆژه نۆبه ی ئێسته ش جه ژن. به بوو بۆمان دیسان ئێرانه و ئیسرائیل بۆ لێدانی بنكه ی ئه و واڵته باش خۆی ئاماده كردووه ، بۆیه ئێمه ش بۆ پاراستنی خۆمان ئاماده ین و وا بزانم بۆ شه ڕه كه گه له ك نه ماوه و من دڵنیام ئیسرائیل هه روه ك جاران سه رده كه وێ. چونكه ئیسرائیل وه ك فیلێكی زله ئێران بۆیه ورده ، مێروویه كی وه ك ئێران و بڕوا بوه ستێ. ئیسرائیل به رامبه ر ناتوانێ هه ر بكه ئیسرائیل له ئه وروپا و رووسیاش به هێزتره و له ئه نجامی شه ڕه كه ش باش دیار ده كه وێ. هه روه ك چۆن رووخانی سه دام حوسێن بۆمان مه حموود رووخانی ئه مڕۆ جه ژن، به بوو ئه حمه دی نه ژادیش بۆمان ده بێ به جه ژن و له

پاشه ڕۆژدا جه ژنێكی ترمان هه یه ، ئه ویش كه وتنی ئه ردۆغانه و هیوادارم ئه م جه ژنه ش پیرۆز بكه م.

كۆتادا چ له و بێ پیرۆز نیسان، جه ژنت مام به شیر: په یڤێكت بۆ بزاڤی كورد هه یه ؟

باش ئه زموونێكی كورد، بزاڤی با نیسان: به پێویسته كه وه ربگرێ، سه هیۆنی بزاڤی له پرۆژه و به پالن خه بات بكات، هه روه ها با بزاڤی كوردی له گه نده ڵیدا السایی واڵته ئیسالمییه كان نامه ردانه یه نه كاته وه ، چونكه گه نده ڵی كارێكی و كه وتنی سه دام و كه سانی هاوشێوه ی بۆ ئه م جیهانه باشترین نموونه بوون، ئیتر من گه له ك و هه یه كوردستانم و كورد بۆ و ساڵوم رێز

هیوادارم كه بزاڤی كورد خۆی نوێ بكاته وه .

به سه دان كه س له كوردستان و ئیسرائیل مۆسیقای كوردی له من فێر بوون، كه چی مافم نییه به سه ردان بگه ڕێمه وه

واڵتی خۆ كوردستان

حوسێن سه دام رووخانی چۆن هه روه ك رووخانی ئه مڕۆ جه ژن، به بوو بۆمان مه حموود ئه حمه دی نه ژادیش بۆمان ده بێ جه ژنێكی پاشه ڕۆژدا له و جه ژن به ترمان هه یه ، ئه ویش كه وتنی ئه ردۆغانه و هیوادارم ئه م جه ژنه ش پیرۆز بكه م.

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

19

هه ركات شه ڕ و لێكگه یشتن وه ستا، زمانی هونه ر و مۆسیقا ده ست پێ ده كات، له ئیسرائیلی پڕ له ئازار و كێشه زۆر گرینگه ده نگی مۆسیقایه ك بێ، به تایبه ت ئه گه ر ژه نیاره كه ی ئافره تێكی كوردی ماندوو له مێژوو بێ.

هه داسا یه شورۆی كوردی جوو، ده یسه لمێنێ كه نه ته وه كه ی هه رچه ند پڕ ئازار و ته نگژه ی بێ، به اڵم ئاماده نییه مۆسیقای هاوڕێی ئاشتی و ئارامی فه رامۆش بكات، لێره دا خۆی زیاتر بۆمان ده دوێ.

شیرینكاری له چڕینی ئاوازی گۆرانییه كانی هه داسا یه شورۆ مۆركی كوردانه ده داته گوێگر و به دنیای داهێنانی هونه ر ئاشنای ده كات، له هه مووی به سۆزتر و جۆشهێنه رتر النه دان و مانه وه یه له ره گ و ریشه ی كوردانه ی له ئیسرائیل و دووریی جه سته یی له كوردستان. ئه رێ ئه و هه سته گه رمه كوردانه ی سه ره ڕای له دایكبوونی

خانمی گۆرانیبێژ هه داساخان كێشاینه ناو كۆمه ڵێ پرسیار وه ك سه رباس و گه رمه باسێك كه وتمه دواندنی.

ئیسرائیل –كورد: پێش ئه وه ی بزانین هه داسا كێ یه و چ كه سه ، سه رچاوه ی گۆرانیی كوردی له الی به ڕێزت له كوێ سه رچاوه ده گرێ؟

هه داسا: له ناو بنه ماڵه كه مان هه میشه ویستوومه كولتوور و مۆسیقای نه ته وه كه م بپارێزم و شانازی به وه ده كه م كه كوردم.

ئیسرائیل-كورد: ده توانین باشتر هه داسا خانم بناسین؟ هه داسا: من دایك و باوكم كوردن، خۆم له ئیسرائیل له دایك بووم. باوكم له شاری ورمێ رۆژهه اڵتی كوردستان له دایك بووه هه ر له ورمێ ژیانی هاوسه ریی پێكهێناوه . دواتر بۆ ماوه ی چه ند ساڵێك له سه رده شت بووه تا ساڵی 1951 كه گه ڕاوه ته وه بۆ ئیسرائیل. ئێسته ش باوكم له ژیاندا ماوه و ته مه نی 91 ساڵه ، زۆر حه ز ده كات

كچه هونه رمه ندانی كوردی جوو حه زیان ده كرد ناویان كوردستـان باهڤپه یڤین: ئیالن-ئیسرائیل

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

20

ویستوومه هه میشه مۆسیقای و كولتوور نه ته وه كه م بپارێزم

سه ردانی كوردستان بكات.

پێ رێگه ی ته مه ن هیوادارین ئێمه ش ئیسرائیل-كورد: بدات سه ردانی كوردستان بكات، ده ته وێ به هونه ره كه ت

چی به ژیان و مرۆڤایه تی بگه یه نی و په یامت چییه ؟

ئاشتی و په یامی هونه ره كه م بوونی هه داسا: ته بایییه .

ئیسرائیل-كورد: هونه ر عه شقه و هه ركه سێ سه وداسه ری بوو به خۆشی و ئازاره كانی خه ریك ده بێ، ئینجا هه داسا عه شقه كه ی ئاره زوومه ندانه یه یاخۆ ته واو پیشه یییه ؟

ناكه م، هونه ره كه م پیشه وه كو من هه داسا: ته نیا وه ك ئاره زو، چونكه من زۆر حه زم له كوردی هونه ری خزمه تی به نیازم مۆسیقایه

بكه م.

كرد به وه ته مه نه وه هه ستت كام له ئیسرائیل–كورد: ده نگت زانیت بڵێین یاخۆ هونه رمه ند ببیته ده توانی

خۆشه ؟

له حه زم منداڵییه وه له هه ر من هه داسا: له قوتابخانه له به تایبه ت بوو، گۆرانی گوتن ده كردم لێ داوایان رێوڕه سمه كان و بۆنه گۆرانی بڵێم، له ماڵه وه ش زۆر هانیان ده دام

پێیان ده گوتم ده نگت خۆشه .

به رهه می كوردیت ئێسته چه ند ئیسرائیل- كورد: تا كرده وه باڵو كوردیت به رهه می یه كه مجار بۆ هه یه ، كام كوردیت گۆرانی یه كه م و بوو چه ند ساڵی

گۆرانییه ؟هه داسا: تا ئێسته 40 گۆرانی كوردیم هه یه و له ساڵی 1999 یه كه م به رهه مم به كوردی لیمۆ« هه ی »لیمۆ به ناوی كرده وه باڵو

كه گۆرانییه كی فۆلكلۆره .

كام كورد: ئیسرائیل- ڕێچكه ی گۆرانی شێوازی مه به ست كاروانه كه ته ؟ گورانی كالسیك ، مۆدێرن، ...تاد، حه یران و مه قام هه مووان تێكه ڵه ی یا

پێشكێش ده كه ی؟ ده توانم من هه داسا: هه موو سه ر له بڵێم گۆرانیم شێوازه كان زۆریش و گوتووه به بووم سه ركه وتوو

تایبه تی له مه قام.ده توانی ئیسرائیل-كورد:

حه یرانه كمان بۆ بڵێی؟پێكه نینه وه ( )به هه داسا: هه ر زانیبا بم خۆزگه من ده گوتی، بۆم ئێسته خۆم داوه هه وڵم زۆر به اڵم بكه م حه یران فێری تا ئێسته نه متوانیوه ، چونكه شاره زایییه كی حه یران گوتنی

باشی ده وێ.

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

21

كوردیت به رهه می چه ند ئێسته تا كورد: ئیسرائیل- هه یه ، ئه و خانمه كورده ئیسرائیلییه با بزانین جگه له

زمانی كوردی به چ زمانێكی تریش گۆرانی ده چڕێ؟

و فارسی عیبری، كوردی، به من هه داسا: عه ره بی گۆرانی ده ڵێم.

ئیسرائیل-كورد: هانده ر و هاوكارت كێیه ؟ كام ئاوازدانه ر و ده نگی كام هونه رمه ند له خه یاڵی هه داسادا گرینگتره ؟

هه داسا: ماڵه وه مان زۆر هانده رمن و هونه رمه ند به توانا هۆنه رمه ندی و بۆتانی به شیر سابیر هاوكارمن و هانده ر زۆر كاوه موراد ده نگی فۆلكلۆرن. زۆربه ی ئاوازه كان و زیره ك حه سه ن مامۆستا نه مر هونه رمه ندی زۆر حه زم لێیه ، به رده وام گوێ له گۆرانییه كانی مامۆستایان نه مر هونه رمه ندانی و ده گرم عیسا به رواری و محه مه د عارف جه زراوی و به رهه مه كانی هونه رمه ند چۆپی فه تاحم به دڵه ،

به تایبه ت گۆرانی )سیا چه مانه (.

ئیسرائیل-كورد: تا ئێسته بۆچی هیچ ڤیدیۆ كلیپێكت بۆ یه كێك له به رهه مه كانت نه كردووه ؟

ڤیدیۆ نه متوانیوه ئێسته تا راسته زۆر هه داسا: ئه وه ی له به ر گۆرانییه كانم، بۆ بكه م كلیپ تێده چێ زۆری پاره ی گۆرانی بۆ كلیپكردن كه خۆم نه متوانیوه دابینی بكه م، به اڵم هیوادارم بتوانم كلیپێكی جوانی كوردی بكه م و پێشكێشی

خۆیه وه زمانی له و بناسین هه داسا ویستمان ئیسرائیل-كورد: مانای ئه و چه ند وشانه مان بۆ شی بكه یه وه به كورتی؟

1. كوردستان یاخۆ كورد؟ با، كورد زوڵمیان زۆر ناوم كوردستان حه زم ده كرد

لێكراوه .2. جلوبه رگی كوردی؟

جوانترین جلوبه رگه .3. هه لپه ركێی كوردی ؟

من 2 شێوه ی ده زانم )شێخانی-چۆپی(4. مۆسیقای كوردی ؟

زیاتر وایه هیوام و ده بینم سه ركه وتویی به زۆر خزمه تی مۆسیقای كوردی بكرێ.

په یامی هونه ره كه م بوونی ئاشتی و ته بایییه

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

22

راگه یاندنه كانی كوردی بكه م.

نه كردووه ته وه له وه بیرت ئێسته تا ئیسرائیل-كورد: شاره كانی له كۆنسێرت و بكه ی كوردستان سه ردانی

كوردستان پێشكێش بكه ی؟

كه من خه ونه كانی له یه كێكه ئه وه هه داسا: نێزیكه وه له و بكه م كوردستان سه ردانی به رهه مه كانم پێشكێش به خه ڵكی خۆشه ویستیی

كوردستان بكه م.

ئیسرائیل-كورد: ئه ی به ته مانیت به رهه می تازه ت باڵو بكه یه وه ؟

له به ر به رهه مێكم ئێسته به ڵێ هه داسا: له یه كێك ده كه م، بۆ كاری ده ستدایه

گۆرانییه كانی مامۆستا حه سه ن زیره ك.

ئیسرائیل-كورد: په یامت چییه بۆ كوردستان به گشتی؟

هه داسا: به ناوی هه موو كورده كانی ئیسرائیله وه ده ڵێم ئێمه خۆمان به كه سوكاری خه ڵكی كوردستان ده زانین، هه مووكات كوردستانمان له بیره . هیوامان وایه گه لی كورد چیتر زوڵمی لێ نه كرێ، چونكه كورد هه موو كات هه ر سه ركوت كراوه و دوژمنان مافی كوردیان پێشیل كردووه . زۆر خۆشحاڵ بووم به و چاوپێكه وتنه له گه ڵ Israel- به ناوی باڵو ده بێته وه له كوردستان ئێسته ئه و گۆڤاره خۆشه ویسته ی kurd، به ڕاستی جێگه ی شانازییه بو ئێمه . من ده ستخۆشی له هه موو كارمه ندانی ئه و گۆڤاره ده كه م و هیوادارم توانیبم له رێگه ی ئه و بابه ته وه زیاتر له كوردستان نێزیك بووبمه وه . ئاواتی من دروستبوونی ده وڵه تی كوردی له پێكهاته ی هه رچوار

پارچه كانی كوردستانه ، بژی كورد و سه ربه خۆیی بۆ كوردستان .

حه زم ده كرد ناوم كوردستان با، كورد زوڵمیان زۆر لێكراوه

ئه وه یه كێكه له خه ونه كانی من كه سه ردانی كوردستان بكه م

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

23

یه كێتبی یاسایییه كانی پێكهاته مه رج و ئه وه ی پاش توركیا -ئه ور وپای پی جێبه جی نه كرا، هه ر بۆیه یه كێتیی ئه وروپا توركیای وه ك ئه ندامێك په سند نه كرد، چونكه سیستمی دیموكراسیی مافه كانی شارستانی و كۆمه ڵگه ی بنه ماكانی خاوه ن ئه وروپا سوپاساالر نه ژادپه رست و ده وڵه تێكی ناتوانی بۆیه مرۆڤه ، و فره نه ته وه واڵتێكی توركیا كاتێدا له وه ربگرێ به ئه ندام ئاینێك و نه ته وه هیچ واڵته دا ئه و ده ستووری له فره ئاینه . ئازاد نییه و مافی النیكه م 20 ملیۆن كورد ره چاو ناكرێ جگه ... بولگاری و ئه رمه ن، چه ركه س، گریك و له گه النی وه ك

هتد ژێرپی ده خرێ.مافی ئاینه كانی وه كو كریستیان، جووله كه و ئیسالمیی عه له وی پێشێل ده كرێ، توركیا تا ئه مڕۆ واڵتێكه )سوپا ته نیا شتێكی دیكتاتۆرییه تی سوپا و سه رباز حوكم ده كات، دیموكراسی به ده سته ، بڕیاری سیاسی و سه رباز( رووكه ش و فریوده رانه ی رای گشتیی ناوه خۆ و جیهانی ده ره وه یه بۆ ئه وه ی بڵێن له توركیا سیستمی دیموكراسی بكاته چاوی خه ڵك، وه كو سیناریۆیه كی شانۆگه ری به نیازه خۆڵ له و واڵته و مافه كانی مرۆڤـ هه یه . ده سه اڵت ئه م حزب ده ڕوات و ئه و حزب دێ، هیچ له بارودۆخی ئه و واڵته ناگۆڕی. حزبه كانی ناو توركیا هه موویان یه ك مۆركی سیاسییان هه یه ، هیچیان ناتوانن ئه قڵ و فه رهه نگی نه ژادپه رستی تۆرانی تێپه ڕێنن. توركیا واڵتێكه خاوه نی ده ستوورێكی نه ته وه په رستیی كوێرانه یه كه هیچ پێكهاته یه كی تر بێجگه له ره گه زی تورك ناتوانی گوزارشت له تایبه تمه ندێتیی كولتووریی خۆی بكات. توركیا واڵتێكه سه دان ساڵه به كولتووری شمشێر ده سه اڵتداری كردووه و ده یكات. زیندانه كانی هه ر ئێستا پڕن له تێكۆشه رانی مافه مه ده نی و خه باتكارانی زیندانی سیاسی. به رده وام ئه شكه نجه ی سیاسی هه یه ، ناوبانگی توركیا ڕه شه ، خاوه نی الپه ڕه یه كی ره شه له كارنامه ی مافه كانی مرۆڤ و مافی گه النی بن ده ستی ئه و واڵته له سه ر ووی هه موویانه وه گه لی كورد. له توركیا به پله یه ك ئازادی سیاسی پێشێل

دۆزی كورد و ده وڵه تی پیاوه نه خۆشه كه و ستراتیژی نوێی ئیسرائیل

ئا: یاسین كه ریم

له ده ستووری ئه و واڵته دا هیچ نه ته وه و ئاینێك ئازاد نییه و مافی النیكه م 20 ملیۆن كورد ره چاو ناكرێ

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

24

ده كری كه له مێژووی هیچ واڵتێكدا رووی نه داوه رۆژنامه نووس و نووسه ر و سیاسی و گرتنی له رۆماننووس و شانۆكار و سینه ماكاراندا نموونه مان عه بدواڵ بێشكچی، ئیسماعیل گۆنای، )یه ڵماز زۆره

ئۆچه الن و ...هتد(.له توركیا جیاوازیی نه ژادی به ڕوونی ده بینری، ناوچه توركییه كان ئاوه دان و گه شه یان كردووه ، ناوچه كانی له وێرانه یه كوردستانه كه ی به تایبه تی توركیا تری هه یه ئابووری سته می واته ڕوویه كه وه ، هه موو كوردستانه كه ی له پیشه سازییه و كارخانه هه رچی

دا نایبینی.

توركیا ئه گه ر ئه مه كارنامه ی كار و كرده وه كانی بێت به چ روویه كه وه داوای بوون به ئه ندام له یه كێتی ئه وروپا ده كات له كاتێكدا ئه وروپا به رئه نجامی سه دان ساڵ شۆڕشی ڕۆشنبیری

و پیشه سازی و سیاسی و خاوه نی شارستانییه تی دیموكراسییه كه ته مه نی خۆی له سه دان ساڵ ئه دات. توركیا هێنده خه می ده ستكه وتی

ئابوورییه كه خه ریكه به سه ر ئه وروپاوه

خۆی بژێنی و په رۆشی كولتووری دیموكراسی

نییه . ده وڵه تی پیاوه نه خۆشه كه ئه مجاره له به رگ و فۆرمێكی تردا

هاتووه پێمان ده ڵی »یه كێتیی ئه وروپا«

سیاسه تی دووڕووانه و چه واشه كاریانه له گه ڵ توركیا پێڕه و ده كات. له سه ر زاری سه رۆك

وه زیرانی توركیا )ره جه ب ته یب ئه ردۆغان(ه وه ده ڵی »یه كێتیی ئه وروپا 50 ساڵه زیاتره ده ستی ده ستیمان پی ده كات و سیاسه تی

ناوچه توركییه كان ئاوه دان و گه شه یان كردووه ، ناوچه كانی

تری توركیا به تایبه تی كوردستانه كه ی وێرانه یه

ئه ور وپا ناتوانی مێژووی شارستانێتیی خۆی پیس بكات به وه ی ده وڵه تێكی وه ك توركیا بكاته ئه ندام كه هیچ مه رج و یاسایه كی شارستانیه تیی دیموكراسیی ئه وروپا نایگرێته وه

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

25

دووالیزم و چه واشه كاریمان له گه ڵدا پێڕه و ده كه ن«، ئه ردۆغان سیاسه تی یه كێتیی ئه ور وپای وه ك یانه

و هه رێمێكی مه سیحی ناوزه د كرد نه ك وه ك شارستانییه تی دیموكراسی. هه روه ها هه وڵی بادانه وه

و رووكردنه رۆژهه اڵتی به سیاسه تێكی دروست له قه ڵه مدا پاش نائومێدبوونی له به ئه ندام بوونی توركیا

له یه كێتیی ئه وروپا.تاقی ڕۆژهه اڵت له توركیا رۆڵی ده یه وی ئه ردۆغان بكاته وه و رۆڵی سوڵتانی ئیمپراتۆرییه تی عوسمانی بۆ به رازیل نێوان ڕێككه وتنی هه روه ها و بگێڕی توركیا كێشه ی چاره سه ركردنی له باره ی ئێران توركیا و و بۆ تاران بۆ ئه ردۆغان سه ردانی ئێران و ئه تۆمی بۆ ئێرانه وه له پیتێنراو یۆرانیۆمی گواستنه وه ی نێوده وڵه تی سزای له تا ئێران فریاكه وتنی توركیا دژی له توركیا ئاسایش ئه نجوومه نی له بیپارێزی و هه روه ها دا. ده نگی ئه نجوومه ن سزای سه پاندنی ناردنی كه شتیگه لی به ناو ئاشتی و ئازادی له توركیاوه بۆ هه ڕه شه كردنه ئه مه ئیسرائیل كه ناره كانی بۆ ده وڵه ته دڵدانه وه ی ئیسرائیل و ئاسایشی سه ر گوایه كه توركیایه پێشه وه ی خۆبردنه عه ره بییه كان و غه زه و كه رتی ده گه یه نێته مرۆیی كۆمه كی توركیا

پێناسه ی موسوڵمانێتیی خۆی تازه كرده وه .ئه ور وپا و یه كێیتی بۆ فشارخستنه سه ر توركیا هه وڵه كانی گۆڕانی توركیا به جیدی تا ده مێنێته وه ئه نجام بی ئه مریكا ده ستووری و ئیداری و سیستمی كۆی له دیموكراسی ماف و ئازادیی سیاسی و مه ده نی و ئابووری و رۆشنبیریدا نه كات. ئه وه ی توركیا له م گه مه سیاسییه دا ده یكات ئه یه وی ئه ور وپا و ئه مه ریكا بێنێته سه ر ئه وه ی له یه كێتیی ئه ور وپا ببێته ئه ندام تا خۆی له قه یرانی ئابووری رزگار بكات و خۆی به ئه ور وپا بژیه نی، ئه ور وپاش ئه زانی چی ئه كات و توركیا ئه ندام به ببێ توركیا ئه وه ی بۆ ئه ور وپا چییه . به ته مای ئابووریی تا بكات سه رف بۆ یۆرۆی ملیۆن 406 ده بی توركیا هاوسه نگ بێته وه له گه ڵ ئابووریی ئه ور وپا. سه ره ڕای پیس خۆی شارستانێتیی مێژووی ناتوانی ئه ور وپا ئه وه ش بكات به وه ی ده وڵه تێكی وه ك توركیا بكاته ئه ندام كه هیچ ئه وروپا دیموكراسیی شارستانیه تیی یاسایه كی مه رج و مرۆڤ مافی ره وشی ناكری. به دی تێیدا و نایگرێته وه ئه رمه ن كوشتاری هه یه سیاسی ئه شكه نجه ی خراپه ، زۆر سته می ده كات و كوشتار كورد گه لی ناناسی، به فه رمی ناو له رێگه ی جیاوازیی گوزه رانی گه النی ئابووری ده كات زۆر سیاسیی گه مه یه كی ده یكات توركیا ئه وه ی و توركیا

ترسناكه بۆ به رژه وه ندییه كانی توركیا.

به اڵم ئه ركی ئیسرائیله ئه مجاره به جیدی وبی دوودڵی پشتیوانی له دۆزی ره وای سیاسیی گه لی كورد بكات له توركیا و سووریا و ته واوی ناوچه كه دا

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

26

له الیه كی تره وه توركیا دانیشتنی ژێربه ژێر و ئاشكرا ده كات ناو به ناو له گه ڵ سووریا و بزووتنه وه ی حه ماس به به شداری رووسیا. به هه رحاڵ رووسیا ده یه وی پێگه ی خۆی و به رژه وه ندییه له ده ست یه كێتیی روخانی دوای له ناوه ڕاستدا رۆژهه اڵتی له چووه كانی به ده ست ناسراوه رۆژهه اڵت بلۆكی به كه پێشوو سۆڤیه تی به رژه وه ندییه كه ده كات به ئاگر یاری توركیا به اڵم بێنێته وه ، وه ك كه هه ڵوێستانه ی به و مه ترسییه وه ده خاته ئابوورییه كانی كارتی فشار به كاری دێنی له دژی ئه وروپا و ئه مه ریكا و ئیسرائیل.

به اڵم ئه ركی ئیسرائیله ئه مجاره به جیدی وبی دوودڵی پشتیوانی له دۆزی ره وای سیاسیی گه لی كورد بكات له توركیا و سووریا و ته واوی ناوچه كه دا تا له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاستدا دۆستێكی ستراتیجی و پشتیوانی هه تایی تا بكات دروست خۆی بۆ هه میشه یی و هاوپه یمانێتی له گه ڵ PKK دا بكات والپه ڕه یه كی نوی هه ڵبده نه وه ، به اڵم به مه رجێك وه ك ستراتیجێكی پڕ بایه خ سه یر بكرێت نه ك تاكتیكی سیاسیی كاتی، چونكه كورد جارێكی تر به كاربردن وه كو خاوه نی )په كه كه ( به تایبه تی ناكات په سند فشار كارتی وه ك ده نگۆی ئێسته شدا له نییه . قبوڵ پاشكۆیه تی خۆیه تی سیاسه تی ئه وه هه یه ئیسرائیل و توركیا دانیشتنی نهێنی و به رده وامیان هه یه بۆ چاككردنه وه ی ئه و بار ودۆخه گرژ و ئاڵۆزه ، ئه ركی په كه كه یه

وه ربگری تازه یه دۆخه و بار له و سوود سه ربازی سیاسی و پێوه ندیی بتوانی و له داوا ئیسرائیل و له گه ڵ بكات دروست ئیسرائیل بكات هاوكاریی لۆجه ستیكی بكات لێبووردن داوای و مه رجێك هیچ به بی له ڕه سمی به بكری كورد گه لی له له مۆساد كۆمه ككردنی به شداریكردن و لۆبی ئۆچه الن و به ڕێز ده ستگیركردنی گه لی كه ئازادكردنیدا له بجوڵێنی جوو

كورد ئه و سه ركرده یه ی خۆی وه ك ماندێال و گاندی بایه خی پێ ده دات بۆ هه موو كورد له به رانبه ردا پرۆتۆكۆلێكی ستراتیجی مۆر بكری بۆ سوود و به رژه وه ندیی هه ردووال، چونكه ده بی ئیسرائیل ئه وه باش بزانی كه داهاتووی )په كه كه ( گه شه و گه لی كورد له ئه و ده ژین. ئازادییه وه ئاسۆی به ره و پێیه له سه ر باكور هه موو رۆژه نێزیكه و )په كه كه ( هێزێكی گه وره یه و میلله تێكی له پشته . ستراتیجی به قازانجی )په كه كه ( له گه ڵ سیاسی رێككه وتنی بۆیه رۆژهه اڵتی ناوچه كه دا. له جووه كورد و میلله تی هه ردوو ناوه ڕاست له سه روبه ندی گۆڕانێكی گه وره دایه نابی ئه و سیستمه ئاینی نه ژادپه رستی و سواوی چه مكی له سه ر كه كۆنه خوازانه ئه و ئیسرائیل ده وڵه تی ئه گه ر و بمێننه وه سه ر تا دامه زراون ده توانی واته جێبه جێكردنه وه ، واری بخاته ستراتیجییه پێوه ندییه میلله تێكی یه كه م الیه نه وه . 2 له بگه یه نی جوو گه لی به سوود بۆ گرینگه كه هه میشه یی ستراتیجی و به دۆستی ده بی گه وره

ئاسایشی نه ته وه ییی ئیسرائیل، دووه م ده توانی سوودمه ندی به ر سه ره كی پشكی كه ئابوورییه وه له ڕووی بی یه كه م و گه وره له جوگرافیایه كی به گه ڕخستن له سه رمایه كه وی ده وڵه مه ندا كه پڕه له یه ده گی نه وتی خاو و گازی سروشتی كوردستاندا ته واوی له گرانبه ها به نرخ و كانزای ده یان و دوا له بۆ خۆی هه میشه بۆ ئاو ئاسایشی ده توانی و هه یه زۆرتر كوردستان ده زانری وه كو بكات. مسۆگه ر رۆژدا

%80ی ئاوی سازگار و شیرینی هه یه .به و هیوایه ی هه ردوو میلله تی كورد و جوو په یماننامه یه كی گه ل هه ردوو به قازانجی هه میشه یی گرینگ و ستراتیجی نه ژادپه رستی مۆته كه ی ترس و له بۆ هه میشه تا ببه ستن ببین، سه رفراز و ئازاد شیعه گه رێتی عه ره ب و تورك و سنوور بۆ فره وانخوازییان دابنرێ و رۆژهه اڵتی ناوه ڕاستیش

بۆ هه میشه به ئارامی و دیموكراسی بژی.ئه مڕۆ پالن و ترسێكی راسته قینه له سه ر كورد و ئیسرائیل هه ر كوردستان هه ریمی تۆپبارانكردنی سنووره كانی هه یه ، ته نیا به نییه ، پژاك( و )په كه كه گه ریالكانی بوونی ته نیا و توركیا ده وڵه تانی الیه ن له ئیسرائیل سه ر فشاره كانی ئیرانه وه له لێواری ته قینه وه ی جه نگێكی گه وره دایه . هه ربۆیه له كار تا وه خت و پێش ده بی كه وین وه خۆمان نه ترازاوه كار له گه له كه مان بۆ دواڕۆژی و كوردستان و ئیسرائیلدا بنه خشێنین، سیاسبیه كان هاوكێشه چونكه سه ربازی و هه ڵكشانی له روو داگیركارین. پێكدادانه كولتورییه كان تا بێ گه رم و گوڕتر ده بن. توركیا، ئێران و عێراقیش هه موویان واڵتی فره نه ته وه و فره ئاینن و ئاماده ییی هه ڵوه شان و لێكترازانیان ، لێكترازانی ناوچه ی ڕۆژهه اڵتی ناوه ڕاستدا دوو ئه گه ری له به ر ده مدایه یا ده بی گه النی ڕۆژهه اڵتی ناوه ڕاست دوو ئاڕاسته دیمۆكراسی سیسته می ئه وه تا یا هه ڵبژێرن ئه گه ر دوو یا په سه ند جیهانداو ڕووی به كرانه وه و مرۆڤ مافه كانی و كردنی جیاوازییه كانی ناوچه كه . یا ئه وه تاهه ڵوه شانی سنوری ئه نجومه نی وه ردانی ده ست ئێستا، سیاسی جوگرافیای ئاسایش له ناوچه كه داو دروست كردنی ئارامی و ئاشتی له ناوچه كه دا ئه ویش به هه ڵوه شانی ده وله ته گه وره و دیكتاتۆره واته نوی ده وڵه تی چه ندین پێكهێنانی و سه ركوتگه ره كان مافی بڕیار دانی چاره نووس بۆ گه النی بن ده ست و سته م دیده ی ناوچه كه واته ده بی سیماو سنوری جوگرافی ناوچه كه

بگۆڕدری.

ئه ركی په كه كه یه سوود له و بار و دۆخه تازه یه وه ربگری و بتوانی

پێوه ندیی سیاسی و سه ربازی دروست بكات له گه ڵ ئیسرائیل

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

27

حزبی دیموكراتی كوردستان وه ك هێزێكی

سیاسی له رۆژهه اڵتی كوردستان كاریگه ریی خۆی له سه ر ئاراسته ی

ره وته كان ده بێ و وه ك هه ر حزب و الیه نێكی تر

خوێندنه وه ی تایبه تی بۆ رووداوه كان هه یه . له م ژماره یه دا مسته فا مه ولوودی جێگری خالید عه زیزی سكرتێری گشتیی حدك له باره ی گرینگی و پێگه ی

ئیسرائیل له سیاسه ته كانی ئه و الیه نه دا وه اڵمی چه ند پرسیارێك ده داته وه كه ئاراسته ی سه ركردایه تیی حزبی دیموكراتی كوردستان ده كرێن.

ئیسرائیل-كورد: له سه رخستنی ئامانجه كانی نه ته وه یی و حزبیتاندا چه نده گرینگی به روڵ و هێزه جۆره جۆره كانی ئیسرائیل ده ده ن؟

مسته فا مه ولوودی: سه ره تا ده بێ بڵێم ئامانجی نه ته وه یی و حزبیمان پێوه ندیی به روڵی هێزه جۆره وجۆره كانی ئیسرائیله وه نییه ، هه تا گرینگی تایبه تی پێ بده ین، پێویستی كرد كه ناڕاسته وخۆ نه ته وه ییی كورد به شێوه ی ئامانجی ئه گه ریش هێزێكی سروشتییه بدرێ، ده وروبه ری و ناوچه سیاسیی به مه سه له ی بایه خ سیاسیی رۆژهه اڵتی كوردستان حیسابی بۆ ده كا و خوێندنه وه ی خۆی ده بێ و به مه رجێك لێ وه ربگرێ، نیشتمانی كه ڵكی به رژه وه ندیی له به ر چاوگرتنی به

زیان به مافی نه ته وه كانی تر نه گه یه نێ.

سكرتێری جێگری مه ولوودی مسته فا گشتیی حزبی دیموكراتی كوردستان:

له راستیدا شتێك به ناوی بڕوابوون به ئیسرائیل له ئارادا نییه تا ئێمه بیسه لمێنین بڕاومان به ئیسرائیل

هه یه یاخۆ نـا

ئامانجی نه ته وه یی و حزبیمان پێوه ندیی به

روڵی هێزه جۆره وجۆره كانی ئیسرائیله وه نییه ، هه تا گرینگی تایبه تی پێ بده ین

هه ڤپه یڤین: ئیسرائیل-كورد

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

28

ئیسرائیل-كورد: بۆچی هه لی ناكۆكییه كانی نێوان ئێران و ئیسرائیل له به رژه وه ندیی خۆتان دژی ئێران ناقۆزنه وه ؟

هاوبه شیان سنووری ئیسرائیل و ئێران مه ولوودی: مسته فا واڵته 2 ئه و ناكۆكییه كانی بۆیه نییه ، یه كتریدا له گه ڵ مه سه له ی له سه ر كاریگه رییان زۆر تایبه ت به شێوه ی ناوچه كان له ئێران و بزووتنه وه ی نه ته وه كان نییه تا بكرێ له ناكوكیی ئه و 2 واڵته كه ڵك وه ربگرین. جیا له وه ش ره نگه بزووتنه وه ناوچه یییه كان له ناوه وخۆی واڵتێكدا هه وڵ بده ن له ناكۆكییه ناوه خۆیییه كان و ناڕه زایه تیی خه ڵكی واڵت كه ڵك وه ربگرن كه ئه وه زۆرتر له قازانج و به رژه وه ندییان دایه ، هه تا كه ڵك له ناكۆكیی 2 ده وڵه ت وه ربگرن كه سنووری نه ته وه یی، پێوه ندیییه كی هیچ و نییه پێكه وه هاوبه شیان جیا نییه ، پێكه وه ئابووریشیان ته نانه ت و فه رهه نگی ئاینی، له وانه ش پاساوێكی تایبه تیش نییه ئێمه كه ڵك له و ناكۆكییانه

وه ربگرین.

ئیسرائیل-كورد: روانینی هێزه كانی كوردی رۆژهه اڵت بۆ ئیسرائیل له سه ر چ بنه مایه كه ؟

كه سایه تیی خاوه نی ده وڵه تێكه ئیسرائیل مه ولوودی: مسته فا یاساییی نێونه ته وه ییی خۆیه تی، كۆمه ڵگه ی نێوده وڵه تیش كار ده كا بۆ ئه وه ی ده وڵه ت و مافی خه ڵكی فه له ستین له سه ر فه له ستین و 2 ده وڵه تی بناسێ و به ره سمی خاكی خۆیان ئیسرائیل له ته نیشت یه كتری به ئاشتییانه بوونیان هه بێ و مافه كانی یه كتری به ڕه سمی بناسن و كێشه كانیان له رێگه ی

گفتوگۆ و دیالۆگه وه چاره سه ر بكه ن.رۆژهه اڵت كورده كانی نییه وا پێتان ئایا ئئیسرائیل-كورد: به حزبه كانیشه وه كه وتوونه ته ژێر كاریگه ریی پروپاگه نده كانی كۆماری

ئیسالمی و واڵتانی عه ره بی و ئیسالمی به رامبه ر به ئیسرائیل؟

سیاسییه كانی هێزه وایه الم من نه خێر مه ولوودی: مسته فا رۆژهه اڵتی كوردستان توانای ئه وه یان هه یه به سه ربه خۆیی ئه و پروپاگه ندانه ی جۆره ئه و بده ن. سیاسی بریاری جیگایانه ی كه ئاماژه تان پێ كرد كاریگه رییان له سه ر دانانێ. و به لێكدانه وه كوردستان رۆژهه اڵتی حزبه كانی بگره هه ڵسه نگاندنی به رژه وه ندیی نیشتمانی و نه ته وه یی و حزبی ده یكه ن، ئه وه بێ باش و دروست پێیان ئه وه ی خۆیان بكه ن. پروپاگه ندانه جۆره ئه و بۆ تایبه ت حیسابی نه ك ئه وه ی كه حزبه سیاسییه كانی رۆژهه اڵتی كوردستان مه یل به ده وڵه تی پێوه ندیگرتن بۆ ناده ن پێشان ره زامه ندی و وابێ پێیان كه بێ ئه وه له به ر زیاتر هه ر ره نگه ئیسرائیل جیدی كاریگه ریی ناتوانێ به گشتی پێوه ندییه جۆره ئه و

له گه ڵ پێوه ندی به به ستنی حه ز زۆر بۆیه هه بێ به رچاوی و ده وڵه تی ئیسرائیلدا ناكه ن.

ئیسرائیل-كورد: چۆن ده یسه لمێنن بڕواتان به ئیسرائیل هه یه و له تواناكانی ئه و واڵته گه یشتوون؟

مسته فا مه ولوودی: له راستیدا شتێك به ناوی بڕوابوون به ئیسرائیل به ئیسرائیل بڕاومان كه بیسه لمێنین ئێمه تا نییه گۆڕێدا له به اڵم واڵته هه ڵسه نگێنین، ئه و تواناكانی دواتر و نا یاخۆ هه یه شاراوه نییه ئیسرائیل له ناوچه دا به نیسبه ت ده وڵه تێكی به هێزه و گرینگیی خۆی هه یه . پرسی ئیسرائیل فه له ستینیش یه كێك له له ناكرێ بۆیه هه ر ناوچه كه یه و جیهان هه ستیاره كانی كێشه

خوێندنه وه و تێڕوانینه سیاسییه كاندا له به ر چاو نه گیرێ.

ئه وه ی كه حزبه سیاسییه كانی رۆژهه اڵتی كوردستان پێوه ندیگرتن بۆ ناده ن پێشان ره زامه ندی و مه یل به ده وڵه تی ئیسرائیل ره نگه زیاتر هه ر له به ر ئه وه بێ ناتوانێ به گشتی پێوه ندییه جۆره ئه و وابێ پێیان كه

كاریگه ریی جیدی و به رچاوی هه بێ.

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

29

راپۆرتی: دیاكۆ

1930 ساڵه كانی سه ره تای له جوو كه وتوونه ته ناوچه ی پشده ر سه ید قه اڵدزێ، سنووری له سوێجی و نوره دین ئه حمه دان، ژیان كاته ئه و بوون، نیشته جێ دیاره بووه ، ساكار و ساده زۆر ساكار و ساده پیشه گه ریی بۆ بووه سه ره كی هۆكارێكی كۆچپێكردنی جوو بۆ ئه و ناوچانه له و سیاسییه كان هۆكاره له جگه

سه رده مه دا.ئه و سه رده مه كه جوو هاتوونه ته هیچ پشده ر ناوچانه ، ئه و ده سه اڵتێكی سیاسی و ئیداری تێدا هه موو له بووه دوور نه بووه ، حكوومه تی. داموده زگه یه كی و ئاساییی كاروباری ئاغاكان رۆژانه ی خه ڵكیان به ڕێوه بردووه .قه اڵدزێ قه اڵتی ده وروبه ری شوێنی و مه نگوڕان مه یدانی و گواستنه وه كۆنی قه اڵدزێ شوێنی ژیانی هه موو خه ڵكی ئه و ناوچه یه )دێر(ی جوو هه ربۆیه ش بووه ،

خواپه رستیان له شوێنی ماڵی عه لی مام تۆفیقی ئێسته داناوه . رۆژانه نێزیكه ی 25 جوو هاتوچۆی ئه و دێره یان كردووه بۆ خواپه رستی. زۆربه ی ماڵه جووه كان له و گوزه ره له گه ڵ ماڵه مسوڵمانه كان ژیانیان به سه ر بردووه ، ژیانێكی زۆر ساده و ساكار. پێوه ندییه كی ئاشتییانه و دراوسێیانه یان له گه ڵ یه كتریدا هه بووه ، دوور له رق و كینه ، ئه گه رچی هه ندێ سه رچاوه باس له وه ده كه ن هه ندێ جار جووه كان له الیه ن مسوڵمانانه وه ئازار دراون، به اڵم ئه و ئازاردانه نه گه یشتووه ته راده ی كۆچپێكردن یاخۆ له ناوبردنیان. بۆ نموونه ئه گه ر كێشه یه ك له نێوان جوو و مسوڵماندا هه بووایه ، ئه وا هه ردوو الیه نی شه ڕكه ریان ده برد بۆ ماڵی )سه لیم ئاغاوه سه لیم الیه ن له و ده كرا چاره سه ر كێشه كه له وێ سه ركه پكان( ئاغای ئاشت ده كرانه وه ، وه ك سزایه كیش بڕی 3 مریشك له جووه كان ده ستێنرا بۆ

ماڵی سه لیم ئاغا.تێكه اڵوبوونی جوو و مسوڵمان به تێپه ڕبوونی كات زیاتر بووه له رووی قبوڵكردنی لێهاتووه وای ته نانه ت بازرگانی. ئاڵوگۆڕی و سه ودا هه بوونی و دراوسێیه تی كه هه ندێ له مسوڵمانان ژن له جووه كان بخوازن، وه ك له گوندی نوره دین )حاجی مووسا( باوكی )هۆمه ری حاجی مووسا( خێزانه كه ی به ناوی خاتوو ناز كه جوو بووه و له پاش خواستنی مسوڵمان بووه . خاتوو )عاسیمه ( كه براكانی ناویان )ئیسحاق و مالم( بووه خێزانێكی جوو بوون، خاتوو عاسیمه خێزانی له گه ڵ حاجی مامه پێك هێناوه و مسوڵمان بووه و تا كۆتای ژیانی له گه ڵ ئه و خێزانه دا ژیاوه .

له كه جووه كان، كوڕه به نه داوه ژنیان جووه كان به پێچه وانه ی مسوڵمانان له گه ڵ ئه وه شدا هیچ رق و كینه دروست نه بووه ، یه كالیه نه ئه و ژن خواستنه ی مسوڵمانان له گه ڵ جووه كاندا به رده وام بووه و كۆمه ڵێك ماڵی جوو له و شاره دا

ناسراون و دیارترینیان ئه مانه ن:1. وه ستا حه یا: كه پیشه ی زێڕنگه ربووه ، دراوسێی ماڵی حاجی مه حموود باوكی حه سه ن حاجی مه حموود بووه كه دیارترین كه سایه تیی ناوچه ی قه اڵدزێ بووه ،

ئاوڕدانه وه یه كی مێژوویی بۆ نیشته جێبوونی جوو له ده ڤه ری پشده ر

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

30

مه شان(ه و )ساڵح ناویان حه یا وه ستا كوڕه كانی كچه كانیشی ناویان )لۆلێ و په ری( بووه .

زێڕنگه ر پیشه ی ئه ویش یه عقوب: وه ستا .2بووه و هه ر له و گوزه ره ژیاوه و كوڕه كه ی ناوی

په نحاز بووه .3. ئیسحاقه جووالیه كه له نێزیك دووكانی حه مید

میرزا سه عید بوون.4. سلێمانه جوو ئه ویش دراوسێی ئه سعه دی مام

باپیر بووه .له بووه ی )خم( ئیشی ئه میش هاروون: .5نێزیك ماڵی مام سمایل باوكی شه هیدی مامۆستا

)محه مه د سوڵتان( بووه .ژنه جوو سوراحه جوو، له یال جوو، سوراحه .6جوویه ك بوو مێردی كۆچی دوایی كردبوو له گه ڵ جلوبه رگی بوون، خمكردن خه ریكی جوو له یال 12( ده گوت پێشیان كه ده كرد خه م بلباسیان نیشان(، )ئافتاب یاخۆ و حه الوه ( خام گه زی كه بوو به مجۆره خه مكردنه كه ش چۆنییه تیی كوپه یه كی گه وره یان له زه وی ده گرت له شێوه ی جلوبه رگ به ده كرا كه قوماشه ی ئه و ته ندور، كه ئه وه ی دوای و هه ڵده كێشا خومه یان له و ره نگی ده گرت ده یاندوری، زۆرێك له و ژنانه كه به بووك ده بران ئه و جۆره جلوبه رگه یان بۆ خم ده كرا و هه ندێ جار ئه و خمكردنه به كار هاتووه مسوڵمانان منداڵ، ئێشه ی سك چاره سه ری بۆ سكی له سه ر دواتر ده برد خمیان پارچه یه ك منداڵه كه سكی ئازاری و داناوه منداڵه كه یان زێڕنگه ریدا زۆر پیشه ی له بووه ، جووه كان باش یه كه مجار بۆ راستی به بوون كارزان و وه ستا ناوچه یه . گرینگترین ئه و پیشه یه یان هێناوه ته ئه و )چوچه ، له دروستكردنی بوون بریتی كاره كانیان مله گۆ، كرمه ك، گه ردن له خ، پڵپڵه و سه رسكه ی درێژ( و هه ندێكیان كاری مه ی دروستكردنیشیان فرۆشتن بۆ بوو خۆیان بۆ ته نیا به اڵم ده كرد، ناو له مسوڵمانان له به ر نه ده كرد، دروستیان ته نورێك ده یان شارده وه و سه ره كه یان قوڕ ده دا

دواتریش به ڕه یاخۆ ڕایه خیان له سه ر ڕاده خست.كاره ئه و دژایه تیی زۆر مسوڵمانانه وه الیه ن له مه ال الیه ن له هه ینی رۆژی هه موو ده كرا، محه مه د )مامی مامۆستا مه ال محه مه د ده ڵگه یی( چه ند فه قێیه ك ده نێردرانه سه ر ئه و مااڵنه ی كه ئاره قیان دروست ده كرد لێیان ده شكاندن. حه مید

گه زۆ كه زۆر نێزیك بوو له جووه كان ده ڵێ هه موو هه ینییه ك خۆشم له گه ڵ الی ده كه وێته كه بوو جیاواز گۆڕستانیان جووه كان ده چووم، فه قێیه كان داری وه لی نێزیك به نزینخانه ی ئێسته ، كه مردوویان لێ بمردایه ئه وا خۆیان ده گه ڕێننه وه ئه وه بۆ كاره ئه و سه رچاوه هه ندێك ناشت. ده یان به نهێنی

كه گوایه جووه كان بڕوایان وابووه كه كه سی غه یری جوو مردوویان له گه ڵ بنێژێ ئه وا هی تریان لێ ده مرێ.

بۆ جل شوشتن و خۆ شوشتن ده چوون بۆ كانییه ك كه ناوی كانی )یا مێره مێ( هیچیان ئێسته كه بوو جه الل(ه وه )حه سه ن دایكی به ناوی كانییه ئه و بوو، نێزیك كه )ته رگاران( گه شتیش ده چوونه و بۆ سه یران نه ماون. ژیاندا له دوور ئاگر له شه موو رۆژانی قه اڵدزێ. له ئێسته یه خركه ی چوم گوندی شه موویان خواردنی هه ینی رۆژی له خۆیان نه ریتێكی وه ك ده كه وتنه وه خواردنه كه یان شه موو رۆژی له و ده نا لێ كفته یان زیاتر ده كرد. ئاماده كاته ئه و به ده ر ده كه وت ئه ستێره 7 تا یاخۆ ئێواره یه كی دره نگ تا داده نا هه یه گوزه شته یه ك سه ر ده خوارد. نانیان و ده كه وتنه وه ئاگره كه نێزیك گوایه ئه گه ر منداڵه مسوڵمانه كان )تا(یه كی به هێزیان هه بووایه ئه وا ده چوون

بۆ الی خواردنه كه و دوو كفته یان ده دزی و ده یان خوارد به وه تای منداڵه كه تر به جۆرێكی یاخۆ داده به زی كه ی )تا( هه بووایه تای هه ركه سێ یاخۆ مسوڵمانان بۆ نزمكردنه وه ی تای منداڵ و گه وره ش نه ریت وا باو بوو كه ده بێ خاوه ن نه خۆش بچێته به ر ده رگه ی ماڵێك كه دوو ژنی هه بێ، ئه وكات خاوه ن ژنی هه بوو كه دوو بابه كر( )ئه حمه دی كاك ماڵی زیاتر ده چوونه

نه خۆشه كه ئه م شیعره ی ده گوت:هه ی تا هه ی تا، به شه و ده گری تا، به رۆژ به رده دا تا، ئه ی حاجی چوارچاو چ ده رمان ده دا، خاوه ن ماڵه كه ش چ خواردنێكی له به رده م بایه ده یگوت ئه مه

جووه كان له پیشه ی زێڕنگه ریدا زۆر وه ستا و كارزان بوون به راستی بۆ یه كه مجار ئه و پیشه یه یان هێناوه ته ئه و ناوچه یه

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

31

به رده دا تا.نه ریتی له بوو شینه یه ك كه پره كه پرێكیان قه اڵدزێ له جووه كان، مۆرتك، داری له ده كرد دروست هه موو كه پره كه دا ده وروبه ری به كاته یان ئه و مێوه یه كی جۆره كه پره دا ئه و له ژێر هه ڵده واسی، به به زم ده یانكرد و كۆده بوونه وه بارانبارین، بۆ ده پاڕانه وه شادی، و ئه وا باریبا باران ئه وه دوای ئه گه ر و ده بوون ئاسووده زۆر جووه كان ئێمه ی گه وره خوای گوت ده یان ئێمه نیازی كردووه ته وه ، به سه ر

دابین كردووه .زۆر كه گه زۆ( )حه مید به گوته ی تێكه اڵوی جووه كان بووه و به رده وام ئه و ده ڵێ: ده كردن هاتوچۆی جووانه ی له و ناوچه یه ده ژیان زۆر بێ ئه رك و هێمن بوون، كاریان به كاری كه سه وه نه بوو و زۆر گونجاو بوون و گوتی »پێم شك نایه به هۆی شه ڕ و ئاژاوه وه هیچ جوویه ك كوژرا بێت یاخۆ هیچ مسوڵمانێك به ده ستی جوو

هاتبێته كوشتن«.له جووه كان گه ڕانه وه ی بڕیاری ده رچوو 1950 ساڵی سه ره تای سه رۆكی سه عید نووری ئه وسا كه

عێراق بووـ بڕیارێك ده رچوو سه باره ت به گه ڕانه وه ی جووه كان و به پێی ئه و مه رجێك به بگه ڕێنه وه ده توانن كه كرد عێراق جووه كانی له داوای بڕیاره له جووانه ی ئه و دیاره نه به نه وه ، خۆیان له گه ڵ شتومه ك و كه لوپه ل هیچ قه اڵدزێ و ده وروبه ری ده ژیان خۆیان ئاماده كرد بۆ گه ڕانه وه ، له ڕۆژێكدا هه ر هه موویان له گه راجی ئاغا باوه كه ده كه وێته پشتی قه اڵتی شار كۆكرانه وه . و لێبورده یی به بوون، ئاماده رۆژه دا له و ماڵئاوایی بۆ شار زۆری خه ڵكێكی ئاسووده یییه وه ماڵئاواییان له قه اڵدزێ و مسوڵمانان كرد. بانگهێشتن و داوه تی و كرد كۆچ به سه ر ساڵ 40 نێزیكه ی دوای قه اڵدزێ، مسوڵمانانی بۆ جوو گه ڕانه وه ی جووه كان جارێكی تر پێوه ندیی هه ندێك له خه ڵكی شاری قه اڵدزێ و واڵتی جوو دروست بوو. به هۆی ئه و بڕیاره ی كه له واڵتی ئیسرائیل ده رچوو كه هه موو جوویه ك ده توانێ داوه تنامه بۆ ئه و خزم و پاشماوانه ی بنێرێ كه

نیشته جێی عێراق و هه رێمی كوردستانن.ژیاون، قه اڵدزێ له جووه كان كاته ی له و كرد باسمان پێشتر وه ك دیاره كۆمه ڵێك ژن و ژنخوازی له نێوانیاندا هه بووه ، به و هۆیه وه جووه كانی ئیسرائیل له ساڵی 1994-1995 سوودیان له و بڕیاره وه رگرت، كۆمه ڵێك خێزانیان له قه اڵدزێ بانگهێشتنی ئیسرائیل كرد و به شێوه یه كی یاسایی وه ك جوو كۆچیان

كرد به ره و ئیسرائیل كه تا ئێسته ش ئه و كۆمه ڵه ماڵباته له ئیسرائیلن.

»پێم شك نایه به هۆی شه ڕ و ئاژاوه وه هیچ جوویه ك كوژرا بێت یاخۆ هیچ مسوڵمانێك به ده ستی جوو هاتبێته كوشتن«

كه مردوویان لێ بمردایه ئه وا خۆیان به نهێنی ده یان ناشت

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

32

ئا: بارزان ئیبراهیم

پێوه ندییه نێونه ته وه یییه كان یه كێك له سیاسه ته هه ره گرینگه كه ی ئه وه یه ره وشت سنوور بۆ كه سایه تی دانانێ، هه ڵسوكه وتی سیاسی و ئاوڕدانه وه یه كی مێژوویی ئه وه مان بۆ روون

ده كاته وه كه پێوه ندییه نێوده وڵه تییه كان ره گه زه هه میشه یییه كانی نییه .

Politics( به ناوی ناوبانگه كه یدا به په رتووكه له مۆرگتۆ« »هانس به ناوبانگ نووسه ری Among Nations سیاسه تی ناو نه ته وه كان( پێوه ندییه نێوده وڵه تییه كان ئاوا پێناسه ده كات. نه ته وایه تی به رژه وه ندییه كانی ده بێ تێڕوانینه یه ئه و سیاسییه كان پێوه ندییه شرۆڤه ی به رژه وه ندبی ده بێ و ده خات یه ك هێز ته رازوی و هێز تێگه یشتنی له گه ڵ شانبه شان

نه ته وایه تی ره چاو بكرێ.

پێوه ندی به ستن به واڵتانی تره وه مافێكی ته واو ده ستووری و رێگه پێدراوه له الیه ن رێكخراوی

پێگه ی ئیسرائیل له ناو واڵته ئیسالمییه كاندا

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

33

شێخه كانی عه ره ب له شه قامه كانی ئیسرائیل پیاسه ده كه ن

نه ته وه یه كگرتووه كان، ئه و پێوه ندییه هه تا بۆ رێكخراوه كانی ئێن جی ئۆكانیش ده سته به ر كراوه و رێگه یان لێ نه گیراوه به وه ی پێوه ندییان به هاوپیشه كانی خۆیانه وه هه بێ، به بێ

دیاریكردنی هیچ ئاین و ده ستنیشانكردنی نه ته وه یه ك.ئه و به یه كسانی هه یه نه ته وه یه كدا هه موو ده سه اڵتی له مافه به كار بهێنێ، بۆ مه به ستی به ره و پێشبردنی دۆستایه تیی نێوانیان و به رزكردنه وه ی ئاستی هاریكاریكردنی هه ردوو

الیه ن.

نه ته وه ی كورد وه ك نموونه ی ئه و پێوه ندییانه

باشووری كوردستان ماوه ی 19 ساڵه ده سه اڵتێكی خۆجێی به ڕێوبردنی له الیه ن سه ركردایه تیی كوردستانه وه هه بووه . په لهاویشتنی و فره وانكردن مافی زۆر راده یه كی تا زۆربه ی له گه ڵ هه بووه دیبلۆماسییه كانی ده سه اڵته هه ستیارترین له یه كێك دنیا. ده سه اڵتدارێكی و ده وڵه ت

ئه و پێوه ندییانه تایبه ت بووه به ئیسرائیل.گه لی بۆ پێوه ندییه ئه و دروستبوونی هه لومه رجی ئاخۆ بۆ هه یه ئه گه ر پێوه ندییه ئه و یاخۆ نه ڕه خساوه ؟ كورد و بكرێته وه ڕوون الیه ك هه موو بۆ و نانرێ پیا ددانی بگوترێ به ڵێ پیوه ندیی نێوان ئیسرائیل و كوردستان هه یه

و مافی ئێمه شه وه ك واڵتانی تری مسوڵمان هه مانبێ.وه ك عیراقدا ده وڵه تی چوارچێوه ی له كورد گه لی چه وسێنراوه ته وه ساڵه به ده یان كه سته مدیده گه لێكی نه ته وایه تییه كانی لێ زه وت كراوه هه تا سیاسه تی و مافه كورد ئاخۆ كراوه ، پێڕه و به رامبه ر به جینۆسایدكردنی ڕه وا پێ تریشی گه النی به پێوه ندی بوونی سیاسه تی

نه بینراوه ؟

خۆ ئه گه ر ئه و پێوه ندییه له بنه ڕه تدا نه بووبایه ئه وا ده كرا به دیوێكی تر بابه ته كه لێك بدرابایه وه ، مادام به درێژایی چه ندان ساڵ ئێمه و گه لی جوو ژیانێكی دوور و درێژمان به یه كه وه هه بووه ، به بێ بوونی گرفتی ئاینی له نێوانماندا

دۆستایه تی و برایه تیی ئه و دوو گه له زوڵم لێكراوه .دامه زراندنی 1991ه وه به هاری ڕاپه ڕینی دوای له داموده زگاكانی هه رێمی كوردستان و ده ست به كاربوونی سه ركردایه تیی كورد بۆ ئه ركی به ڕێوه بردنی هه رێم، له و ساوه له هه ر دانیشتن و كۆبوونه وه و پرێس كۆنفرانسێكدا یه كێك له و بابه تانه ی كه سه ركردایه تیی كوردی پێ ئیحراج

ده كرێ بابه تی پێوه ندبی بووه له گه ڵ ئیسرائیل.

به ئه ده ن په المارمان تیرهاوێژێك وه ك به ناوه ناوه سه ر راگه یاندی و شۆڤێنییه كان عه ره به میدیای تایبه ت به رپرسانی ده رفه تێكدا هه ر له توندڕۆكان ئیسالمییه به بابه تی ئه ویش دژوار بابه تێكی ناو خستووه ته كوردیان

ئاخۆ كورد سیاسه تی بوونی پێوه ندی به

گه النی تریشی پێ ڕه وا نه بینراوه ؟

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

34

پێوه ندییان ئیسالمییه كان ده وڵه ته هه ره زۆری زۆربه ی دامه زرا به رده ئه و ئه وانه ی به ست، ئیسرائیلدا له گه ڵ كورد سه ركرده ی فاڵن به وه ی كورد ده گرنه یاخۆ كردووه ، ئیسرائیلی سه ردانی رابردوودا له هه نووكه ئیسرائیل له كوردستان ئاماده یییان هه یه ، پێوه ندیی به هیزترین واڵته كانیان ئه وانه هه موو له گه ڵ رۆشنبیرییان و ئابووری و دیبلۆماسی پێوه ندییه بگره هه یه . گه له كه یدا و ئیسرائیل له م دۆالره ، ملیۆن به سه دان سااڵنه ئابوورییه كان دوویانه ئیسرائیل به ره سمی هه موو ئه و پێوه ندییه ژێربه ژێرانه ی پاڵه وانانی ئیسالم و سه ركرده ی واڵته رووییی دوو سه یری كرد. ئاشكرا عه ره بییه كانی پێوه ندییه كانیان خۆیان چۆن كه بكه ن عه ره ب وه ك نه ته وه ی و پێداوه په ره ئیسرائیلدا له گه ڵ واڵتێكی ده بێ چۆن كه ده كه ن تاوانبار كوردیش

مسوڵمان پێوه ندی له گه ل جووه كاندا هه بێ؟ ددانی كه ئیسالم واڵتی یه كه م هه رچه نده به ئیسرائیل ناوه ده وڵه تی توركیا بووه ، به اڵم بۆ زیاتر ده وڵه تی خوێنه ران و الیه ك هه موو به رچاوڕوونی واڵته ئه و كه دێنینه وه بابه ته كه به نموونه ی میسر له گه ڵ چاره نووسسازی و پته و پێوه ندییه كی چۆن

ئیسرائیلدا هه یه .واڵتی میسر هه ر له دوای ساڵی 1948 ه وه پێوه ندییه كی به هیزی كه به ڵگانامانه ی ئه و به پێی هێنا. پێك ئیسرائیلدا له گه ڵ ئابووری له وه زاره تی ده روه ی ئیسرائیلدا هاتووه میسر هه ر له سه ره تای دروستبوونی ئیسرائیله وه پێوه ندییه كی به هێزی ئابووری له نێوان ئه و دوو واڵته دا دروست بووه ، ئاڵوگۆڕه بازرگانییه كان به شێوه ی جیاجیا بوونیان هه بووه ، تا ئه و ماوه زۆره ی كه شه ڕی سه پێنراوی ده وڵه ته زۆربه ی ئیتر هات به كۆتا ئیسرائیل و عه ره ب نێوان دیبلۆماسییان پێوه ندیی ئاشكرا به شێوه ی ئیسالمییه كان عه ره بییه

له گه ڵ ئیسرائیل به ست.له ساڵی 1979 دوای ئه وه ی جه نگی 30 ساڵه به كۆتا هات له نێوان

ئیسرائیل و عه ره ب كه 5 شه ڕی گه وره ی به خۆیه وه بینی.په یماننامه ی ئاشتیی ئیسرائیل و میسر له ساڵی 1979، كۆتایی هێنا

به هه موو جه نگه خوێناوبیه كانی نێوان عه ره ب و ئیسرائیل.په یماننامه ی كامپ ده یڤد له ساڵی 1978، به ناوبژیوانی ئه مه ریكا سه رۆك جێمی كارته ر، له نێوان میسر و ئیسرائیل گرێ درا، ئه وه بووه هۆی به ردی بناخه یه كی به هێز بۆ ئاشتی له نێوان ئه و دوو

واڵته و دراوسێكانی ئیسرائیل.

)مناحیم ئیسرائیل ئه وسای وه زیرانی سه رۆك داوای سه ر له بیگن(، سه رۆكی میسر )ئه نوه ر سادات( بانگهێشتنی ئۆرشه لیم كرا، له وێ سادات وێڕای ددانپێنانی ئیسرائیل وه ك ده وڵه تی سه ربه خۆ، وته یه كی گرینگی له كنیسه تی ئه و واڵته دا پێشكێش به گه لی ئیسرائیل و دنیا كرد و رای گه یاند مافی هه موو گه النی دنیایه به ئازادی و

بوونی پێوه ندبی نێوان كورد و ئیسرائیله .وه اڵمدانه وه ی راستیدا له كورد سه ركرده كانی پاكانه كردن بكه ونه نابێ شه رم جێی كات هیچ و ئه گه ر كورد بۆ نییه وه ك گه لێكی به پێوه ندی خاوه نی كه بكات، جووه وه وه ك كاره ساتی چه ندان هۆلۆكۆست و له ناوچوون و

تااڵنكاری و به كۆیله كردنن.ده بوو ئه وه ی سه ركردایه تیی گه لی كورد بیكردبایه ، بۆ وه اڵمدانه وه ی ئه ی لێدوانانه ، ئه و هه موو ده وڵه تی ئێوه ی مافی بۆ به پێوه ندیتان ئیسالمییه

ئیسرائیل و گه له كه ی هه بێ، به اڵم بۆ كورد ره وا نییه ئه و

جۆره كه نااڵنه بكاته وه ؟بێده نگیی بێگومان كردووه وای سه ركردایه تی

له وباره یه وه كورد به رده وام عه ره ب شۆڤینسته كانی شێوه یه له و پێوه ندییه كی گاڵته وه ، ناو بخه نه هه موو له هه رێمه كامان به هێزبوونی مایه ی ده بێته روویه كه وه و له داهاتووشدا ئه وان ده بنه چه ترێك بۆ

پاراستنی ناوچه كه مان.ئه مه ریكایی لێكۆڵه ره وه یه كی گه وره دوایییانه دا له م كه به هۆی لێكۆڵینه وه ی بابه ته كانی له سه ر مه سه له ی پێوه ندی كورد، و جوو گه لی پێوه ندی و كورد له گه ڵ پێوه ندی هه بوونی ئاخۆ گوتی و كردم پێوه هه یه كونسوڵخانه كه له وه ی نییه گرینگتر ئیسرائیل ته نیا كاری سیخوری و هێنانی كۆمپانیای فاشله كه له ئاینده دا ته نیا زه ره مه ندی گه وره گه لی كورد ده بێ؟

ئاخۆ گه لی كورد وه ك نه ته وه ئاره زووی دروستبوونی رایه ڵه ی پێوه ندی نییه له گه ڵ ئیسرائیل؟ به بێ گومان دانیشتووانی هه رێمی كوردستان زۆربه ی هه ره زۆی راسته وخۆ پێوه ندییه كی دروستبوونی ئاره زووی ده كه ن له گه ڵ ئیسرائیل، ئه وه من نیم له جیاتی ئه و هه موو رێژه زۆره ی دانیشتووانی هه رێم قسه ده كه م، بگره زۆربه ی راپرسی و را جیاجیاكان ئه وه ده خوازن.

ئیسرائیل ده وڵه تی كاته ی له و 1948 ساڵی دوای

هیچ كات جێی شه رم نییه بۆ كورد ئه گه ر پێوه ندی به گه لێكی

وه ك جووه وه بكات،

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

35

وه ستانی و یه كتریدا به رامبه ر له چه كدارییه كان كرداره توندوتیژی و كۆتاهێنان به هه ڕه شه له یه كتركردن بوو.

ئه و هه ڵگرتنی رۆشنبریدا و ئابووری و دیبلۆماسی بواری له كایه ی وه ستاندنی هۆی بوونه ته كه به ربه ستییانه ی دیواره ئابووری، بازرگانی و رێگه پێدانی هاوواڵتییانیان بۆ سه ردانیكردنی

هه ردوو واڵت.توندڕۆكان ئیسالمییه عه ره به نه كردنی گله یی بۆ جاربه جاره ئێمه ئه وه تا بڵێن تا ده كاته وه سارد پێوه ندییه ئه و میسر عروبه ییی خۆمان له ده ست نه داوه ، له ڕاستیدا ئه وه خه ڵه تاندنی

هاوواڵتییانی عه ره به .له بواری پێوه ندییه ئابوورییه كان، سااڵنه میسر به به های سه دان ملیۆن دۆالر ئاڵوگۆڕی بازرگانی ده كا له گه ڵ ئیسرائیل، هه ردوو په یماننامه ی میسر و ئیسرائیل 2005 ساڵی كاته وه ی له و ئابووری »كویز«یان مۆر كرد، سااڵنه میسر 1.7 ملیار م3 جا

گازی سروشتی تا 20 ساڵ بۆ ئیسرائیل دابین ده كات.ئه و نێوان بازرگانیی ئاڵوگۆڕی ڕه سمییه كان سه رچاوه به پێی دوو واڵته سااڵنه ده گاته به های 307.9 ملیۆن دۆالر و هه ندێك

جاریش قه باره بازرگانییه ده گاته زۆر سه رووی ئه و رێژه یه .زۆربه ی كه كاتێكدایه له گرینگه ئابوورییه په یماننامه ئه و نه بوونی گاز به ر له ئیسالمییه كان هه ره زۆری واڵته عه ره بییه ده ناڵێنن، ئه وه ته واو مافێكی سروشتیی ئه و واڵته یه كه زۆرترین ئاڵوگۆڕی بازرگانی له گه ڵ ئیسرائیلدا هه بێ، به اڵم مافی ئه و نییه به رد بگرێته ماڵی من به وه ی دۆستایه تیی ئیسرائیلمان ده وێ و

پێوه ندیمان له گه ڵیاندا هه یه .

ناو له ال هه ردوو دیبلۆماسییه كان، به پێوه ندییه سه باره ت

و رۆشنبیری كایه و كۆنسوڵخانه یه كتریدا خاكی ناو واڵته كانیاندا هه یه ، له ئه كادیمییه كانییان ده زگه هه رچی ئیسرائیله ئه وا له هه ردوو شاری قاهیره و

ئه سكه ندره ییه نوێنه رایه تی دیبلۆماتییان هه یه .له كۆتا با خۆمان دادوه ر بین، ئاخۆ ره وایه بۆ ئه وان پێوه ندی له گه ڵ گه لی جوودا دروست بكه ن، به اڵم

بۆ ئێمه الدانی هێڵی سووره ؟واڵته نێوان پێوه ندیی داهاتوودا به شه كانی له ئیسالمییه كان و ئیسرائیل زیاتر به ڕووی خوێنه راندا

ئاشنا ده كه ین.

سه رچاوه / ئه رشیڤی وه زاره تی ده ره وه ی ئیسرائیل

http://www.mfa.gov.il/MFA/Foreign+Relations/Israel+Among+the+Nations/ISRAEL+AMONG+THE+NATIONS- +Middle+East+-+North+Afri.htm

سه ربه خۆیی بژین و مافی ده وڵه تی جووشه گه لی

سه ربه خۆیان هه بێ.

سه ردانه ی له و هه ر بۆ میسر سه رۆكی خه اڵتی له وێ ئیسرائیل به پێشكێش ئاشتی نۆبڵی ئه نوه ر و بیگن منحیم میسر سه رۆكی ساداتی

كرا.ئیسرائیل نێوان ئاشتیی چه ند سه ر له میسر و هاوبه ش بنه مایه كی گرینگترین پێكهێنان، هاته كۆتاهێنان ره گه زه كانی هه موو و شه ڕ دۆخی به

سه یری دوو رووییی عه ره ب بكه ن كه چۆن خۆیان پێوه ندییه كانیان له گه ڵ ئیسرائیلدا په ره پێداوه و نه ته وه ی وه ك كوردیش تاوانبار ده كه ن كه چۆن

ده بێ واڵتێكی مسوڵمان پێوه ندی له گه ل جووه كاندا هه بێ؟

پێوه ندی ئه وان بۆ ره وایه ئاخۆ بكه ن، دروست گه لی جوودا له گه ڵ به اڵم بۆ ئێمه الدانی هێڵی سووره ؟

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

36

ئا: شێرزاد قاسم

مقابل وزاره الدفاع باسی له وه دایه سه یر ده كرا، هه ولێر ماستی باسی عێراقی كه ناڵێكی له له مه وبه ر رۆژێك چه ند لبن اربیل/وه زاره تی به رگرییان ده كرد، به اڵم نه یان ده ویست بیسه لمێنن كه وا ماستی هه ولێر له كه ركووك دروست ده كرێ و جووتیاره عه ره به كان ئه یان گوت كه وا هه ولێر هه مووی چیایه كوا مه ڕی تێدایه ، ئه م ماسته هی كه ركووكه

و هی عه ره به شیعه و ئیسالمییه كتنه .ئه م ته سك بیركردنه وه نه ته وایه تییه و ئاینییه من لێره دا نامه وێ وه اڵمی بده مه وه ، چونكه زۆر بچووك و الوازه هه ر بۆ نوكته و گاڵته ده شێ. به اڵم به راورد به بیری نه ته وایه تی و ئاینی رۆڵی له پێشكه وتنی بیروباوه ڕی وه ك چه مكێكی گرینگ له پێشكه وتنی كۆمه ڵگه ، وام لێده كات باسێك له رۆڵی بیری« یه هوودییه ت« بكه م وه ك )ئایدیه ( له دامه زراندنی هزری

نه ته وایه تی له رۆژئاوا.ره خنه گری به ناوبانگی ئه مه ریكا جۆرج شتایفر له ساڵی 2004 په رتووكێكی به ناونیشانی ) I›m Jewish من جووم( باڵو كرده وه كه ده ڵێ به شێكی زۆری له به رهه مه كانم پێوه ندییه كی راسته وخۆیان هه یه ، به نازییه ت و رۆڵی رۆشنبیری و

كۆمه ڵگه ی ئه ڵمانی له تواندنه وه و قڕكردنی یه هوودییه ت له ئه وروپا.

هزری یه هوودییه كان له چه سپاندنی كه سایه تیی رۆژئاوادا

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

37

شتایفر له و په رتووكه به به هایه دا باسی زیاتر له )150( كه سایه تیی رۆژئاوا ده كات، كه هه موویان له یه ك خاڵ له یه كتریان كۆ ده كاته وه ، ئه ویش )Jew( وشه ی جیاتی له یه هوودی )Jewish( وشه ی به كارهێنانی

یه هوود كه به درێژاییی مێژوو ئه وترا.

كه واته لێره دا باسی )Jewish( یه هوودی ئه كه م وه ك چه مكێكی هزری نه ك ئاینی.

شتایفر له م په رتووكه پێمان ده ڵێ كه كوشتنی یه هوود تر، الیه كانی له هه موو ئه ڵمانیا و چه وسانه وه یان له به شێوه یه كی یه هوودیه ت هه ڵسانه وه ی هۆی بووه

تر.و ره خنه له كۆمه ڵگه یه گرینگه كانی الیه نه ئه ویش كه بۆیه تر، زانسته كانی هه موو شیعر و چیرۆك له ده ربڕین رێگه كانی و هۆشیاریی و به راوردی

ماركسییه ت و فرۆید وه ك فه لسه فه .خوێندنه وه ی فتفشتاین و داهێنانی هونه ری له الیه ن )موله ر( و )كافكا( پێوه ندییه كی راسته وخۆی هه یه به مناڵی پێگه یاندن و په روه رده ی خێزان.

هه موویان له یه ك خاڵ بیركه روه ده كه ن، ئه ویش شانازیكردن به خێزان و

هه ستی زانستی كه به رده وام به ستراوه ته وه به داب و نه ریتی الساییكردنه وه ی رۆژانه .

هه موویان له ماڵباتی یه هوودی و رۆشنبیر ئاینی نه ریتی به به ستراوه ته وه بگره و لێره دا گات. ئه به یه كیان یه هوودییه ت سه ر له یه هوودیه كان خێزانی كراوه ییی ئه وانی تروه قبوڵ كردنیان و خزمه تكردنی پایه ی یه كه مه وه كۆمه ڵگه له

هاتووه .ئێمه قه رزاریانین«یه هوودییه كان« شی جیهان توانییان كه سه ركه وتن و بكه نه وه جیهانێكی بۆ بێنن وه ده ست له دوور عه قاڵنی و زانستی یۆنانییه كان له كه ئه فسانه ی ئه گه ر مابووه وه ، بۆمان رۆمانییه كان و وه گه ڕ توانای هه موو كریستانییه ت به اڵم رۆژئاوا، رۆژهه اڵتكردنی بۆ خست

ئێمه قه رزاریانین«یه هوودییه كان«

كه توانییان جیهان شی بكه نه وه و سه ركه وتن وه ده ست بێنن بۆ جیهانێكی زانستی و عه قاڵنی دوور له ئه فسانه

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

38

یه هوودییه ت یارمه تی دا جارێكی تر شانازیی بكا به بیروباوه ڕی ڕۆژئاوا...جار له دوای جار ....(.

Walter( كۆرفمان والته ر وته ی ده قی ئه مه THE Partable( په رتووكی له )Kaufman

Nietzche( له الپه ڕه ی 63.ئه نشتایین ئه وه ی ویستی گوتی... ئه وه ی توانیی كردی... ده رگه یه كی یه كجار گه وره ی به ڕووی هه مووماندا كرده ووه ، له هه مان كاتدا خزمه تی و ئامانج ئه وه ی به بێ كرد )یه هوودییه تی(

ئاواتی بێ! به اڵم حاشای لێ نه كرد.ئه ڵمانییه فه یله سووفه ئه و »هاینه « هه روه ها ئه ڵی »خه ریكه له تووندڕۆی ئه ڵمانی و رقیان بوێت، خۆش تر...شوعیه تم میله ته كانی له زۆرم بیروباوه ڕێكی جیاوازیی هه رچه نده

له گه ڵدا هه ن«.فه یله سوفی به ناوبانگ )دزرائیلی( په ره سه ندنی شكاندنی بۆ ئه گه ڕێنێته وه تازه بیروباوه ڕی هه موو ئه و قودس، له ئه وروپی مه مله كه تی یارمه تی ئه وروپا ئازایانی پیاوه و پاره یه سه ركه وتنییان نه دا، ئه م شكانه وه یه بووه هۆی و ئاین له دوور ئازاد بیروباوه ڕی هه ڵسانی به شداری ئه وانه ی زۆرن كه نیسه ، ده سه اڵتی به توانایان كرد له پێشكه وتنی ئه م هه ڵسانه وه

فكرییه ، له وانه بۆ نموونه .زیفی كاڵشه ر له پۆڵۆنیا له ساڵی1875- 1795 گه وره ی یه كجار ده ورێكی كه بووه ، له دایك ده سه اڵتی له گكر رزگاركردنی له هه بوو

كریستیانییه ت و كه نیسه .گۆته له ساڵی 1749 -1832 له ئه ڵمانیا له دایك

بووه هه مان رۆڵی بینیوه .كه ئه مه یان 1840-1790 ئارنۆڵد و ماتی -1923 ریشان ئێرنێست بوون، به ریتانیایی

1892 له فه ره نسا.و ئه مه ریكا له نوێ فه لسه فه ی دامه زرادنی تازه ئه مه ریكاییی نه ته وه ی به شانازیكردن لڤینانس، )نانسی،دریده ، بۆ ئه گه ڕێته وه دۆڵۆس( كه ئه مانه هه موویان یه هوودی بوون.و بخه ن رێك ئه مه ریكایی هزری توانییان به ره وه پێشه وه ی ببه ن، هاوواڵتییانی ئه و واڵته هاواڵتیی به شانازی هزری قه ناعه تێكی به خۆیان بكه ن دوور له ته سك بینینی نه ته وایه تیی نامه یه كیدا له كه فرۆید له بین فێر با ئاینی،

من دڵنیا نیم له راستیی بۆچوونه كانی شیكردنه وه ی ده روونی وه ك به رهه مێكی یه هوودی، به اڵم

شه رمه زار نیم گه ر واش نه بێ پاش چه ندان ساڵ له دووره واڵتی له ئه نجامدا ئه توانم پشت به هزری

میله ته كه م ببه ستم كه ئه ویش یه هووده

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

39

ده ڵی »من دڵنیا نیم له راستیی بۆچوونه كانی شیكردنه وه ی ده روونی وه ك به رهه مێكی یه هوودی، به اڵم شه رمه زار نیم گه ر واش نه بێ پاش چه ندان ساڵ له دووره واڵتی له ئه نجامدا ئه توانم پشت

به هزری میله ته كه م ببه ستم كه ئه ویش یه هووده «.ئه و فه یله سووفانه وه ك«سینیوزا«، ماركس، دریدا، سارته ر، شاعیرانێك وه ك »هاینه « ، »تسیالن«، نووسه ران وه ك »درزریلی« و »وۆرس« ره خنه گرانێك وه ك »هاروڵدبلۆم« ، »شتاینسه ر« زانا وه ك »فرۆید« و »ئه نشتایین« سه دانی تر به ره همی بیری نه ته وه یه كن به بیر ئازاد ئه كات. مرۆڤ له قۆناخی یه كه مدا ئه نێن و حاشا له رابردوو ناكه ن، بگره به قووڵی مێژوو سوودی لێ وه رئه گرن

و بۆ رۆناككردنه وه ی هزری فكری نه ته وه یی له جیهان له هه موو بواره كاندا.دروستكردنی كه سایه تیی تاك و له كۆمه ڵی رۆژئاوا ئه مانه بوون كه ئه م شۆڕشه فكرییه یان دروست

كرد، سه ركه وتنیش له هه موو بواره كان بۆ ئه وان ئه گه ڕێته وه .ئه وه ی ماوه ته وه بیڵێم له سه ر ماستی هه ولێر و وته ی ئه و عه ره به كه به هیچ جۆرێك جێگه ی جیاوازیی نییه ، گه ر ئه و عه ره به ئه و هه موو زانایانه ی پێشكێش به جیهان و مرۆڤایه تی بكردایه ده بووا چی بڵێ؟

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

40

مومتاز حه یده ری : ئه و جووانه ی له كوردستان ده ژیان خۆیان

به كورد ده زانی ، ته نێا ئاینه كه یان جیاواز بوو

ئه وانه ی مێژووی جووه كان له كوردستان به قۆناخێكی پڕ له ئارامی و ژیانی لێكگه یشتنی ئاین و بۆوچونه كان ده زانن ته نیا كه سانی سیاسی و كولتووری نین، بگره كه سایه تییه ئه ده بی و بنه ماڵه مسوڵمانه ناوداره كانی كوردستانیش بۆ ئه و راستییه گه واهی ده ده ن. جووه كان ته نیا دۆستی نه ته وه یی كورد نه بوون، ئه وان هاوڕێی مسوڵمانه كانیش بوون. بنه ماڵه ی حه یده ریان له هه ولێر كه ماڵباتێكی ئاینی و رۆشنبیر و تێكۆشه رن وه ك دۆستێكی دێرین و نێزیك یادی جووه كانی كوردستان ده كه نه وه و سه رجه م ئه و بۆچوونانه ره ت

ده كه نه وه كه گوایه جوو نه یاری ئیسالم بووه .بۆ دیدارێكدا له كوردستانه ناسراوه ی هه رێمی بنه ماڵه به و كه سه ر و سیاسی رۆشنبیری كه سایه تییه كی وه ك مومتاز حه یده ری،

ئیسرائیل-كورد باس له الیه نه جۆره وجۆره كانی ژیانی جوو له هه ولێر ده كات.

هه ڤپه یڤین: شێرزاد عه بدوڵال قۆریتانی

ئیسرائیل–كورد: له وه ده ست پێبكه ین، سه ره تای ده رچوونی گۆڤاری كوردستانی سه ده ی بیست و یه كه م خۆت به ته نیا ئیش و كاره كانی گۆڤاره كه ت راده په ڕاند، ده كرێ به كورتی باسێكی ئه م گۆڤاره و بیرۆكه ی ده ركردنی گۆڤاره كه بكه ی ؟

مومتازحه یده ری : ده رچوونی ئه م گۆڤاره دیاره پاشخانێكی كولتووری ، سیاسی و تایبه تی خۆی هه یه ، بیرم كرده وه ئه و توانایه م هه یه بۆ نووسین و ئه و ئه زموونه كۆ بووه ته وه ، له سه ر ئه ركی خۆم زه ویم فرۆشت و هه ندێ سه رچاوه تری دارایی خۆم فرۆشت، ئیتر ئه وه بوو ده ستم پێ كرد و له سه ر ئه ركی خۆم ئه م گۆڤاره م ده رده كرد، بۆیه هه ر له فه راشه وه تا خاوه ن ئیمتیاز و سه رنووسه ر هه ر خۆم بووم، براده ران یارمه تیان دام و بابه تیان به بێ به رامبه ر بۆ ده نووسیم. هه ندێك داموده زگا گۆڤاره كه یان ده كڕییه وه وه ك ده ڵێن بۆ هاندانی زیاتر له نرخی خۆی . من داوام كرد هه رسێ سه ركرده ی ئه مڕۆی كوردستانی ببینم، به اڵم رێكنه كه وت. له 10\3\2010 جه نابی مام جه الل پێشوازی لێكردم و به بێ هیچ مه رجێك بودجه ی گۆڤاره كه و باره گه كه ی بۆ دابین كردین ماڵی ئاوه دان بێ، ئه وه به كورتی ، تا ئێسته ش 7 ژماره ی لێ ده رچووه .

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

41

ئیسرائیل–كورد: ئێوه به حوكمی ئه وه ی زانیاریی باشت له ال هه یه سه باره ت به ژیانی جووه كورده كان، له و بڕوایه دا

نیت كورد و جوو نێزیكترین نه ته وه ن له یه كتری ؟خوێندووه ته وه ، ته وراتم من مومتازحه یده ری : )الحق به ناونیشانی هه یه ئایه تێك ته وراتدا له یحرركم(، ده توانم بڵێم ئه و ده سته واژه یه یه كه م یه كه م یاخۆ مرۆڤایه تیدا ژیانی له راگه یاندنه هاواركردنه كه مرۆڤایه تی هه قی خۆی وه ربگرێ، هه یه خۆم به دواداچوونی من لێره وه واته كه مووسا پێغه مبه ر ئاینی و ئیسرائیل مێژووی له هه روه ها ئه مڕۆ. رۆژگاره ی ئه م ده گاته تا به سه رۆكایه تیی بازل كۆنگره ی وردی به ئیسرائیلی ده وڵه تی دروستبوونی كه هرتلز ئه وان جموجوله ی ئه و ده گاته تا كه وته وه لێ له م بۆیه عوسمانیدا. ده وڵه تی له گه ڵ كردیان گفتوگۆ به كورتی ئه گه ر ئێمه ش روانگه یه وه نیشتیمانه كه مان، چاڵدێرانه وه شه ڕی له بكه ین به چ كراوه داگیر هۆشمان و بیر جه سته مان، به هه رحاڵ پاش بیانی . به زمانی ئاینی چ رێگه ی كورد كێشه ی دووه م و یه كه م جیهانی شه ڕی كرا ئاشكرا سایكسبیكۆ به تایبه تی بوو، ئاڵۆزتر پاش شۆڕشی ئه كتۆبه ری مه زن و سیڤه ر زینده به چاڵ كرا. پیالنی لۆزان هاته پێشه وه تا ده گاته پیالنی جه زائیر، بۆیه له و روانگه یه وه له كێشه ی بوونی نه ته وه و خاك و نه بوونی ده وڵه ت ئێمه باشه پێم من نێزیكین، ئیسرائیل نه ته وه ی له خه ڵكانی و كورد سه ركردایه تیی تاكێك وه ك ئیسرائیل ده وڵه تی له سوود كورد رۆشنبیری وه ربگرن و له ده وڵه تی ئیسرائیل نێزیك ببنه وه ئه وان هه ردووال. به رژه وه ندیی بنه مای له سه ر ئه وان خزمه تی ئێمه ش و بكه ن ئێمه خزمه تی بكه ین بۆ ئه وه ی كێشه ی كورد چاره سه ر بكرێ، له گه ڵ ئیسرائیل به رژه وه ندیی پێموایه من ئه وان بۆ ده وڵه ت ببینه ئێمه كه ئێمه دایه ، باشتره ، بۆیه پێویسته پردێكی تایبه تیمان هه بێ له نێوان گه لی ئیسرائیل بۆ ئه وه ی رۆژێك زووتر تره وه له الیه كی بكرێ، چاره سه ر كێشه كه مان و زوڵم و دژی فه له ستینم كێشه ی له گه ڵ من

زۆرداریم، پێم ناخۆشه زوڵمیان لێده كرێ .

به گشتی دراوسێ واڵتانی چییه هۆكار ئیسرائیل–كورد: له هه یه زۆریان مه ترسییه كی عه ره به كان والته و

دۆستایه تیی كورد وئیسرائیل؟

مومتازحه یده ری : عه ره به كان ده زانن كوردستان نیشتمانێكی گه وره ی كاتی ده زانن ناوه ڕاسته ، رۆژهه اڵتی ده رگه ی و پارچه یه پارچه مافه كانی خۆی و ده وڵه تی خۆی هه بێ بگاته ئه وه هاتووه كورد ئیسرائیل له گه ڵ كێشه یان ئه وان ده وڵه مه نده . نیشتمانه كه ی و

نابڕێته وه ، چونكه ئه مه ریكا و ئه وروپا له پاڵ ده وڵه تی هاوكات ئیسرائیلدان. له سه ركرده كان خۆشیان ئیسرائیل له گه ڵ ژێره وه له و هه یه پێوه ندییان و ده ترسن ئیسرائیل ده كه ن، دۆستایه تیشی ئێمه هاتوو ئه گه ر به اڵم تری ده وڵه تێكی بووینه ناوه ڕاست، رۆژهه اڵتی

له الیه كی نامینێ، ئێسته یان قورسایییه ی ئه و عه ره بی ده وڵه تانی تریشه وه ده زانن مه سه له ی نه وت له كوردستان بێ بڕانه وه یه و

كۆمه ڵێك هۆكار و فاكته ری تر هه یه .

ئیسرائیل–كورد: پێتوایه دۆستایه تی و هه بوونی پێوه ندیی نێوان كورد و ئیسرائیل زامنی مافه كانی نه ته وه ی كورده له بوونی به ده وڵه تی سه ربه خۆی كوردستان؟

مومتازحه یده ری : من پێشتر ئاماژه م پێدا هه ر ده رگه یه ك یاخۆ هه ر له گه ڵ دۆستایه تی بۆیه باشه ، بكرێته وه ئێمه بۆ په نجه ره یه ك ده وڵه تی ئیسرائیل به گشتی و میله تی ئیسرائیل سوودبه خش ده بێ، چونكه ئه وه ده رگه یه ك ده بێ ئێمه بچینه دنیای ئه وروپا، بچینه دنیا ئه مه ریكا بۆ ئه وه ی زیاتر له كێشه ی ئێمه نێزیك ببنه وه . ته نانه ت به ته واوه تی ئیسرائیل كه راده یه ی ئه و ئه گه ر گه یشته عه ره بیش قورساییی هه یه قورساییی خۆی ئیسرائیل كه بگرێ كورد پشتی ئه مه ریكا و ئه وروپا له گه ڵ ئیسرائیله ، ئه وكاته عه ره به كانیش دێنه ئێمه به مافی دان عه ره ب سیاسیی ئه قڵی مه به ستم سه رچۆك،

دابنێن و به ره و دروستبوونی ده وڵه تی كوردی بڕۆین .

ئیسرائیل–كورد: ئه گه ر به كورتی باسی ژیانی ئه و كورده جووانه بكه ی كه كاتی خۆی له كوردستان بوون؟

له كێشه ی بوونی نه ته وه و خاك و

نه بوونی ده وڵه ت ئێمه له نه ته وه ی ئیسرائیل

نێزیكین

من پێموایه به رژه وه ندیی ئیسرائیل له گه ڵ ئێمه دایه ، كه ئێمه ببینه

ده وڵه ت بۆ ئه وان باشتره

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

42

بازاڕی له دێ به بیرم ئه وه ی مومتازحه یده ری : دووكانیان جووه كان هه ولێر قه یسه ری هه بوو و له گه ڕه كی ته ئجیل نیشته جێ بوون. ئێسته ش له بیرمه من منداڵ بووم تام لێ بوو ده ستیان خوشكم و دایكم بووم، نه خۆش و گرتم بردمیانه ماڵێكی جوو بۆ ئه وه ی بزانن بۆچی تام گرتووه ، ئه وانیش داب و نه ریتێكیان كرد ئاویان له و تووانده وه مزیان هه بوو، له گوتیان ده رچوو مانگ شێوه ی وه ك ناسراو ئیسالمیی بنه ماڵه یه كی ترساوه . مانگ به بنه ماڵه ی حه یده رییان بچنه ماڵی جوویه ك بزان كوڕه كه یان بۆ نه خۆش كه وتووه ، ئه مه نموونه یه كی زۆر زیندووی جوانه له تێكه اڵوی به ناوی هه بوو تر دووكاندارێكی ژیان، )ئه فرام ( كه خاوه نی دووكانێكی گه وره بوو مانگانه ئێمه ده كرد، له به ر سه ڵته ی و كه وا شه كر و چاو هه موو پێداویستییه كمان ده هێنا كه مانگ سه ری به قه رزی دووكانه له و پێده دا، پاره كه مان وه رده گرت مووچه مان ئێمه ده یزانی كه ده داین یارمه تیشی زۆر برایه كانمان نیشتمانپه روه رین بنه ماڵه یه كی گیراون رێزیان زیاتر لێ ده ناین. ئه و جووانه ی له كوردستان ده ژیان خۆیان به كورد ده زانی ، له خۆیان ئه گینا بوو جیاواز ئاینه كه یان ته نێا كورد و داب و نه ریتی كوردی جیا نه ده كردوه . وه ك نه بوو، حه ساسییه ته ئه و گونده كان له كه ئیسالمی توندڕۆی رێبازه ی ئه و ئێسته ئه و نه بوو، ده كات حه رام شتێك هه موو جووتیارێكی و مسوڵمان جووتیارێكی كاتی ده ستاوی و ده خوارد نانیان به یه كه وه جوو یه كتریان ده خوارد و به حه رامیان نه ده زانی و له و شایی له ده كرد. یه كتریان هاموشۆی به هه رحاڵ بوون، یه كتری ناخۆشی هاوبه شی هیوادارم ئه و كه شوهه وا كۆمه اڵیه تی و ئاینییه

پاكه ی سااڵنی چله كان دووباره بێته وه .

ئێوه ئیسالمییه ی توندڕۆ بیره ئه و ئیسرائیل–كورد: یاخۆ ده گه ڕاوه كورد كولتووری بۆ ئاخۆ ده كه ن باسی ئێمه ی میله تی یه خه ی و عه ره بییه واڵتانی هاورده ی

گرتووه ؟

به نه ته وه دژ پیالنێكه ئه وه مومتازحه یده ری : تازه ی ره وته به و دژ و تێكۆشه ره كان

به ره و 21 خه ڵكی كۆتای سه ده ی 20 و سه ره تای سه ده ی له گۆرانكارییانه ی بڕۆن. مه ده نی كۆمه ڵگه ی به ره و به نیازن و به ره وه ده ڕۆیشن علمانییه ت بچێ، ده ست له سیاسییان ده سه اڵتی نایانه وێ والتانه ئه و یاخۆ گرووپانه ئه و ئاینی به ڕێگه ی جا هه ندێكیان و بۆگه ن ده سه اڵتی دواكه وتوو، ده سه اڵتی له جه وهه ردا به اڵم به ئاینه وه ، داپۆش كردووه ئیسالمه وه سیاسه تیان پیرۆزی پێوه ندییان هیچ ئه وانه وان داگیركه ر وه كو ئه وانه سیاسین، گرووپی ئه وانه به پیرۆزی و پاكی ئیسالمه وه نییه ، چونكه ئیسالم داوای برایه تیی هه موو میله تان و هه ڵه بجه كیمیابارانی و ئه نفال وه ك ناكات خه ڵكی كوشتوبڕی داوای ده كا، ده وڵه تی بێ، شوێنێك هه ر له به هه رحال سۆماڵ. له و ئه مازیخییه كان یاخۆ ده وروپشت به تایبه تی ئاینییه كان ده ستوه ردانێك له تێكۆشانی گه النی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست ده كه ن، به تایبه تی چاویان بڕیوه ته كوردستان كه دواڕۆژێكی گه شی

له به رده مدایه .

بنه ماڵه یه كی ئیسالمیی ناسراو به بنه ماڵه ی حه یده رییان بچنه ماڵی جوویه ك بزان كوڕه كه یان بۆ نه خۆش كه وتووه ، ئه مه نموونه یه كی زۆر

زیندووی جوانه له تێكه اڵوی ژیان

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

43

كۆماری سه ره ڕۆی ئیسالمی و ترس له ئیسرائیلی دیموكرات و پێشكه وتوو

ئا: شۆڕش گوڵكار

هه رتاكێكی زیندوو و چاالكیی ئه م ناوچه یه بۆ یه كجاریش هۆی كه پێشێ هاتووه ته بۆ پرسیاره ی ئه م بووبێ له گه ڵ ئێران ئیسالمیی كۆماری رێژیمی دژایه تیكردنی ئیسرائیل چییه و بۆچی ده گه ڕێته وه ؟ بۆیه به شێوه یه كی كورت و پوخت ده بێ بڵێم كه به هۆی ئه وه ی ئیسرائیل له بواری ته كنه لۆجیاوه تاكه واڵتی پێشكه وتوو و هه روه ها دیموكراتی ناوچه كه یه كه سااڵنێكی زۆره له الیه ن واڵتانی و دراوه گه مارۆ گورگن هاشێوه ی كه ده وروبه ره وه به رده وام له به رده م هه ڕه شه و مه ترسیدا بووه ، كه چی سه ربه رزانه توانیویه تی له سه ر پێی خۆی راوه ستێ و رێز له یه كێ و بگرێ ئازاد رای و بیر و مرۆڤ مافی له نێونه ته وه ییش كۆمه ڵگه ی به رچاوه كانی و چاالك الیه نه بێ و ره وایییه كی جیهانیشی هه بێ، به جورێك كه ته نانه ت به تایبه ته كه »پۆینت« رێكخراوی راپرسی به پێی كوردستان خه ڵكی 1/3 هاتووه ستراتیژی لێكۆڵینه وه ی ده بێ هه رێم حكوومه تی كه باوڕه ن ئه و سه ر له

پێوه ندیی له گه ڵ ئیسرائیلدا دروست بكا، چونكه ئیسرائیل له م ده كات. كورد نه ته وه ی له چاو هاوپه یمانێك وه ك راپرسییه دا كه له پێنج پارێزگه ی باشووری كوردستان واته هه ولێر، سلێمانی، كه ركووك، دهۆك و مووسڵ كراوه پتر له %64 كوردان پێیان وایه پێوه ندیی له گه ڵ ئیسرائیل به ته نانه ت له م راپرسییه دا هاتووه كه قازانجییانه . هه روه ها به شێكی زۆر له نووسه ران و سیاسه تڤانانی كورد پێداگرن كه خۆیان كاربه ده ستانی له هه یه ئه وه یان داخوازیی و هه رچی زووتر هه نگاو بنێن بۆ پێوه ندی له گه ڵ ئیسرائیل و به شێوه یه كی فه رمیش رایبگه ینن و له هه ڵویستی واڵتانی دراوسێش ترسیان نه بێ. هه روه ها ئه و راپرسییه باس له وه پێوه ندی پچڕانی راپرسییه كه به شدارانی كه 73% ده كا له گه ڵ ئیسرائیل به باش نازانن، چونكه به قازانجی نه ته وه ی له پێداگری خه ڵكه له و 64% هه روه ها نابینن. كوردی

سه ر روونبوون و ره سمیبوونی پێوه ندییه كان ده كه نه وه .تایبه تمه ندییه ئه م هه ر كه بڵێین ده توانین گشتی به

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

44

به رچاوانه وای كردووه كه ئیسرائیل ببێته چقڵی ئیسالمی، كۆماری سه ره ڕۆی رێژیمی چاوی كه بكه ین له بیر ئه وه ش نابێ هه رچه نده ئێران رێژیمی دوژمنایه تیی دیكه ی هۆیه كی كۆماری پێكهاته ی خودی ئیسرائیل گه ڵ له كۆماری رێژیمی چونكه ، ئێرانه ، ئیسالمی تر رێژیمه كانی له گه ڵ رێژیمێكه ئیسالمی جیاوازی هه یه ، چونكه له ناو ته واوی سیستمه ده سه اڵتداره ناسراوه كانی دنیادا به رێژیمێكی ئایدیۆلۆژیك سه ره ڕۆی و داخراو و دوگم كه ئه وه یه به بۆنه ی ئه ویش ئه ژمار، دێته نێونه ته وه یی رێسایه كی و یاسا هیچ به گوێ نادا و خۆیشی به به رپرسیار نازانێ له ئاستیدا. هه روه ها زۆر جاریش به شێوه یه كی راسته وخۆ و ناڕاسته وخۆ هه ڕه شه له ئاسایش و هێمنی مه به ستی و ده كات دراوسێش واڵتانی نانه وه ی شه ڕ و ئاژاوه و بشێوی له ناوه خۆی

ئه و واڵتانه دایه .جێگه ی ئاماژه یه كه ئه م رێژیمه له ناوچه یه كی هه ستیار و هه ڵكه وتێكی جوگرافیی فره چه شن له پڕ و بناخه بێ و ئاڵۆز پێكهاته یه كی و بۆ كه ئاراوه هاتووه ته قوژبن و كه لێن كه لێنانه ی ئه م دیكه ئه وه نده ی خۆیشی قوڵتر و پێكهاته ی كۆمه ڵگه یشی ئاڵۆزتر و بێ

سه ره وبه ره تر كردووه .چونكه ئه م رێژیمه خاوه ن تیئۆرییێكه به ناوی تێزی بڵێین باشتر یاخۆ فه قی« »والیه تی ئه میش سه رچاوه كه والیه ت« و »ئیمامه ت سه ده ی پاشكه وتووی بیرۆكه یه كی له ره وابوونیشی كه ده گرێ، نێوه راستییه وه له الیه ن خوداوه ده زانێ و ئیمامه رێبه ره كه شی دێنێته زه وی له سه ر خودا به نوێنه ری ئه ژمار. به م پێیه رێبه ر پیرۆزییه كی بۆ خۆی به چینێكی مه الش چینی و ده سته به ركردووه

باإلده ست و خاوه ن رێز و بایه خ ناوزه د ده كا.بۆیه كاربه ده ستانی كۆماری سه ره ڕۆی ئیسالمی هه میشه له پێوه رێكی ئاینی خۆیان كه »ته قیه »یه واته شاردنه وه ی مه به ست پێڕه وی ده كه ن و به رده وام پشت به ئه م ده سه اڵتدارانی چونكه ده به ستن، دێماگۆژیانه و پۆپۆلیستیانه دروشمگه لی رێژیمه كۆمه ڵێك به ره اڵی سه رچڵن كه هیچ شتێكیان پێ نییه پێشكێشی بكه ن له بواری حكوومه تدارییه وه ، كه چی حه ز و ئاره زوویه كی بێسنوور و له راده به ده ریشیان هه یه له ده سه اڵت و پاراستنی رێژیمیش له هه موو شت بۆیان گرینگتره . هه ر پالنێكی هیچ هه نووكه ش تا به كاربوونییه وه ده ست له به ر رێژیمه ئه م بۆیه

نییه و نه بووه رێكوپێكی بۆ ئیداره و به رێوه بردنی ئاكامه كه ی كه واڵت ژیان و باشتربوونی ببێته واڵت، به ره وپێشچوونی هه وڵی هه میشه بگره تا داوه كونترۆڵكردنی هه روه ها ئیداره كردن، هه ستی كات هیچ به به رپرسیارییه تی پێناو له نه كردووه واڵمده ری و خه ڵكه كه ی داخۆازییه كانیان ئه مه ش هه ر نه بووه ، كه كردووه وای سیاسی سه قامگیریی كۆمه ڵگه ی له و نه بێ په راوێز نێونه ته وه ییشدا بخرێ و به رده وام ترسی هه بێ. ناوچوونیشی له

بۆیه كاتێك كۆماری ئیسالمی ئه وه به چاكی هه ست پێ ده كا كه ناتوانێ ئازادی و ئاسووده یی و دادپه روه ری بۆ خه ڵك دابین بكات و له ئازار و نه هامه تییه كانیان و متمانه یی بێ و بدات حه شار رۆژانه راستییه كانی ده دا هه وڵ كاته وه ، كه م

به م پێیه رێبه ر پیرۆزییه كی بۆ خۆی ده سته به ركردووه و چینی مه الش به چینێكی باإلده ست و خاوه ن رێز و بایه خ ناوزه د ده كا

1/3 خه ڵكی كوردستان له سه ر ئه و باوڕه ن كه حكوومه تی هه رێم ده بێ

پێوه ندیی له گه ڵ ئیسرائیلدا دروست بكا، چونكه ئیسرائیل وه ك هاوپه یمانێك چاو

له نه ته وه ی كورد ده كات

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

45

جێگیر كۆمه ڵگه له خه یانه ت و گومان داوه هه وڵی به رده وام بۆیه هه ر بكات. پێوه ندیی نێوان خه ڵك بپچڕێ و كه شێكی بكات. دروست ناویاندا له متمانه یی بێ هه روه ها رێگه ش نه دا خه ڵك پێوه ندی به و ئازار و ده رد و بكه ن ده ره وه دنیای نه هامه تییه كانی خۆیان بۆ دنیای ده ره وه باس بكه ن ئه ویش له رێگه ی راگه یه ندنه واته ئه وان چونكه سه ربه خۆكانه وه ، رۆژنامه ئیسالمی سه ره ڕۆی رێژیمی راگه یه ندنه و هه واڵنێری ده زگه ی و دوژمنێكی و ئامراز به گشتییه كان بۆیه ده زانن. خۆیان سه ر بۆ سه ره كی هه رجووره دژایه تی هێزه وه هه موو به

فه رمی شێوه یه كی به و ده كه ن راده ربڕین ئازادییه كی و ده كه ن پڕوپاگه نده »كه ناڵه كه رایده گه ینن گرینگه كانی راگه یاندنه 96% له پتر جیهان ناڕاسته وخۆ و راسته وخۆ و سه هیونیزمه هی ده ده ن هه وڵ به رده وام پێ گشتی بیروڕای كه

فریو بده ن تا ته واوی بیروڕای گشتیی جیهان كونتڕۆڵ بكه ن. باشترین كه ره سه و ئامڕازیش بۆ ئه و كاره رۆژنامه و ده زگا راگه یه ندنه گشتییه كانه بۆیه سه هیونیزم خوازیاری زاڵ بوونه له به رده وام و هه واڵنێرییانه ئامرازاه ئه و ته واوی به سه ر فریودانی بۆ داڕشتنه پیالن خه ریكی پسپۆڕانییه وه رێگه ی شه یتانی به رژه وه ندیی و قازانج پێناو له گشتی بیروڕای سه هیونیزمدا، بۆیه له م دوایانه دا ئه گه ر سه رنج بده نه ده زگا هه واڵنێرییه كانی جیهانی به رده وام به شێوه یه كی چه واشه كارانه باس له هێزی جه نگی ناوه كی ئێران ده كا و هه ر رۆژ مژاری ده با ناو مه ترسییه كی به و ده كاته وه زه ق ئێران ناوه كیی لێكدانه وه ی كۆماری ئه وه یه ئه وروپا« ئیسرائیل و بۆ سه ر

ئیسالمی(.كۆماری دژایه تیكردنی سه ره كیی هۆی كه ئاماژیه جێگه ی ده زگا و رۆژنامه له گه ڵ به مشێوه ئیسالمی سه ره ڕۆی راگه یه ندنه گشتییه كاندا بۆ ئه وه ده گه ڕیته وه كه هه روه ك و داخراو پێكهاته یه كی رێژیمه ئه م پێكهاته ی كرد باسمان پاشكه وتووه و له هه مان كاتدا ئه وه ده زانێ كه پێكهێنانی گۆڕان و ئاڵوگۆڕ له كۆمه ڵگه ی قه تیسكراو له سه ره كی ترین ئه ركی رۆژنامه و ده زگاكانی راگه یاندنه سه ربه خۆ و ئازاده كانه كه ئه و له كۆمه ڵگه ، چونكه روناكبیری بۆ ده بێته ده سپێكێكیش راگه یه ندنه گشتییانه كاریگه ریی یه كجار زۆریان هه یه له ناو ئازادیخوازانه و مافخوازی خه ڵك و ده توانێ په ره به بیری

بدا. هه روه ها یه كێكی تر له كاریگه رترین چه كه كانه بۆ خه بات و زانیاری گه یاندن له ناو كۆمه ڵگه كه كۆماری دواوه ی به شه ی له م ئیسالمی زۆر ده ترسێ، چونكه به هۆی ئه م گشتییانه وه یه راگه یه ندنه ده زگا و دزێو كرده وه و رووخسار كه شه ڕخۆازییه كان و گێره و ئاژاوه ده بێ. ئاشكرا جیهان ته واوی بۆ هه واڵی باڵوبوونه وه ی نموونه بۆ ده ستبه سه رداگرتنی پاپۆڕی پڕ له چه كوچۆڵی ئێران له الیه ن ده وڵه تی ئیسرائیل و یه مه نه وه كه ئێران بۆ تیرۆریسته كانی حه ماسی به ڕێ كردبوو كه ته نانه ت به ڕێوه به رانی پاپۆڕه كه ش دانیان به وه دانابوو كه له ئێرانه وه نێردراون و به ره و غه زه ده چن، كه چی ئێران ره تی ده كرده وه و ده یگوت ئه وه پڕوپاگه نده ی سه هیونیزمه و ئێمه یارمه تی مرۆییمان ناردووه ! یاخۆ سه رده م سه ره ڕۆی به نرخه كانی وته باڵوبوونه وه ی واته مه حموود ئه حمه دی نه ژاد كه به رده وام هه ڕه شه له كۆمه ڵگه ی مرۆڤایه تی ده كا و ده ڵی كه ده بێ واڵتی ئیسرائیل له سه ر نه خشه ی گۆی زه وی بسڕێته وه كه پیاوی دیكتاتۆرترین بیرۆكه ی له سه رچاوه ئه وه ش جیهان واته خومه ینی فاشیست ده گرێ كه »شه ڕی به كه رای ده گه یاند به رده وام و نیعمه تی خودا ده زانی رێگه ی قودس له كه ربه الوه ده چێ و رێگه ی كه ربه الش له كوردستانه وه »، هه روه ها دژی هه رجۆره بیروڕای گه یاندبوو رای فه رمیش شێوه یه كی به بوو ئازاد له ئیسالمی حكوومه تی دژبه رانی سزای »مادام كه ئیسالمدا مه رگه ، بۆیه حیسابی خۆتان بكه ن ته نانه ت له مێشكیشتاندا بیر له دژایه تی و رخنه گرتن له كۆماری

ئیسالمی نه كه نه وه .«

رێژیمی دوژمنایه تیی دیكه ی هۆیه كی خودی ئیسرائیل گه ڵ له ئێران

پێكهاته ی كۆماری ئیسالمی ئێرانه

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

46

له وانه یه گه یشتن به وه اڵمێكی گشتگیر و هه مه الیه نه ی پرسیارێكی له و شێوه یه پێویستیی به چه ندان الیه نه ی ده كرێ به اڵم هه بێ، كۆمه اڵیه تی و مێژوویی كولتووری، به دواداچوونی و توێژینه وه

سه ره كییه كانی ئه و به رسڤه بخرێنه روو. كورد زۆر كه م به دوای ئاین و مه زهه بدا وێڵ بووه ، ئه وه زیاتر ئاین بوو كه سه ری كورد و خاكه كه ی به ر نه داوه و ئه گه ر به ڕه زامه ندی بووبێ ئه گینا به زۆره مڵی ئاینی به سه ردا سه پێنراوه . ئاینی ئیسالم نموونه یه ك ئه و بابه ته یه و دوور نییه ئه گه ر ئاینێكی تریش و بۆ نموونه كریستیانی له باره ی پرسه كه واته دابا، كورد له سه ر سه پاندنی خۆ هه وڵی ئیسالم له زیاتر زۆر بووایه چۆنیه تیی ئاینه كان نییه و زیاتر باس له رووداوه كانه ، هه روه ها جوو كه هه ڵگری یه هوودییه ته و مێژوویه كی كۆنی هه یه ، له هه مبه ر كورد هیچ جیاوازییه كی له گه ڵ ئاینه كانی تردا نییه و بگره

زۆرجار ئیسالم باشتر له گه ڵ كولتوور و ره وشتی كۆمه اڵیه تیی كورد گونجاوه .

كه هه یه ئه زموونیان كۆمه ڵێك كرا باسی ئاینییه ی الیه نه ئه و ره چاوكردنی به بێ جووه كان به سه ختی پێیدا تێپه ڕیون و ئێسته ش ده كرێ به سانایی گه النی تر و له وانه كورد سوودی لێ وه ربگرێ. كاتێك كه ده ڵێی جوو راسته وخۆ دیمه نی پیرێكی به ئه زموون، چه وساوه ، بێده نگ و ئازار چێشتوو له مێشكدا وێنا ده كرێ، ئه و وێنه یه نێزیكه له وێنه ی كورد له مێشكی كه سێكی بێ الیه ن

و ئاگه داری به سه رهاته كانی دوور و نێزیكی گه لی كورد. هه ر له ئه گه ر نه گرن، ئامێزی له نه ماوه خه م و نه كه نه وه به سه ری نه ماوه ئازار جووه كان

كورده كان له جوو فێری چی ده بن؟

كورد زۆر كه م به دوای ئاین و مه زهه بدا وێڵ بووه ، ئه وه زیاتر ئاین بوو كه سه ری كورد و خاكه كه ی به ر نه داوه

Israe

l-Kur

dئیسرائیل - كورد

NO14July2010

Israel-Kurd

47

خه م و ئازارێك ئه زموونێك بۆ تووش وه رگرتبێ، ئازاره یان به و نه بوون پڕ كۆگه یه كی ئێسته به دڵنیاییه وه له كاتێك جوو هه یه . ئه زموونیان له له الیه ن هه موو رابردوو سه ده كانی زۆربه ی ده كرا، به ره نگاری دنیاوه والتانی به هێزی ئێسته ی پێشكه وتووی ئازار چێشتنی له بوون ساوا دنیا ئه وروپایی و ئه مه ریكایی كه متر و هه بوو شه وێك دوور له ماڵ و خێزانی

خۆی بێ. ناوی واڵتی دووره و ئاواره یی واته بیكاته توانی كه جووه دووه می هه وێنی سه ربه خۆیی و خودانی واڵت، به و پێیه منی كورد به شانازییه وانه ی فێر جوو دوێنێی له ئه مڕۆ یه كه می ده به م ئه وه ی كه هه ر كه س و گه ڵیك له نه بینێ، واڵتی دووره و ئاواره یی بااڵده ستیی خۆی و مانای سه روه ری

و خاكه كه ی ناگات.

دانه بڕاوی به شێكی چه وسانه وه ، بۆ پیالن چه وسانه وه یه كی جووه كانه ، كه به شێوه یه ك جیهانی، داڕێژراوی نه ته وه یی دوژمنێكی كورد ئه گه ر دوژمنی هه زاران جوو ئه وه هه یه ، هه یه . نه ته وه یی و مێژوویی ئاینی، له زۆر به شێكی كێشه ی ئه گه ر نه هێشتنی كورد منی نه ته وه ی به كوردی نووسینه ، ئه وه كێشه ی جوو بوونییه ته . ته واوی ره تكردنه وه ی تۆ »راسته ده ڵێن من دوژمنانی كوردی، به اڵم ده بێ به فارسی، توركی و عه ره بی بنووسی«، به اڵم دوژمنانی جوو ده ڵێن »راسته ئێوه جوون، به اڵم بنه ڕه ته وه له هه ر و شوومن ئێوه

نابێ هه بن«. شوێنه ی »به و ده ڵێن من نه یارانی لێی باپیرانت و باب و كورد تۆی ئێرانه ، خاكی بڵی بوونه نیشته جێ نیشتمانی عه ره ب و توركستانه »، به اڵم هه ر »ئێوه ده ڵێن جوو دوژمنانی نیشتمانن و خاك بێ سه ره تاوه له

ده یان و نه بووان«، هه ر بوو پێویست و پێكچوونی هاوبه ش.

واته ده بینم گه لێكی زۆر له من چه وساوه تر هه یه كه ئێسته ده توانێ بڵێ واڵتی سه ربه خۆم ده نووسێ خۆی عیبری به زمانی و هه یه دووه م وانه ی به وشێوه یه ئیسرائیل، واڵتی ناتوانێ چه وسانه وه كه وه رده گرم جوو له بۆ هه تایی له مپه ر بخاته به ر رێگه ی ویسته

نه ته وه یییه كانم.

جووه كان بێده نگن و ده سه اڵتیان له كار و هه ڵوێستدا كۆ كردووه ته وه . هیچ رۆژێك له ساڵدا نییه كه ساڵوه گه ری هێرشێك بۆ سه ر جووه كان نه بێ، به اڵم بنیاتنانی ده نگیان ناخه نه پێش ده ستیان و سڵ ناكه نه وه . كار ده كه ن له سه ر مه به سته سه ره كییه كانیان كه ئه ویش هێنانه ئارای واڵتێكی ئارام و ئاشتیخوازه . منی كوردیش رۆژانی مێژووم پڕه له كاره سات و لێره دا ده كرێ وانه سێیه م فێر بم كه ئه وه یه بۆ گه یشتن به ئاشتی و ئارامی پێویسته ئاشتیخوازانه بیر له

ئامانج و هۆكاره كان بكه ینه وه .

له گه ڵ هه ر جوو نین، كۆنتر به اڵم چڕترن جوو هی له كورد ئازاره كانی ئاین به ناوی ، گه ڤـ و هه ڕه شه به ر كه وتووه ته ئاینه كان ره وتی ده سپێكی كوژراوه ، بڕدراوه و راو نراوه ، به اڵم مێژووی ئازاره كانی كورد زیاتر له 150 ساڵی رابردوودا خۆی ده بینێته وه و روونترن. كورد زیاتر له الیه ن 4 واڵت و جه مسه ری داگیركاره وه چه وساوه ته وه ، به اڵم جوو له وانه یه له هه موو دنیا پاڵپشتیی بكه ن، بۆیه كه ئازاری جوو ده بینم زیاتر ته نیا 4 واڵت و جه مسه ر كه ده بم ئه وه فێری چواره م وانه ی له و ده بم ئازار له گه ڵ راهاتن فێری نه ته وه كانی بنده ست مه حكوومن به وه ی ده بێ له قۆناخێكی مێژووییدا ئازار داهاتوویان نه وه كانی بۆ ناخۆشی له دوور و ئازار بێ قوناخێكی تا بچێژن

به رهه ڤ بكه ن«.

گرینگیی جوو بۆ كورد نه ئاینییه ، بگره نموونه یییه بۆ ئه وه ی كوردیش بتوانێ له پێوانی رێگه ی پڕ له به رزی و نشێوه كانیدا ئامانج بزر نه كات و هه ركات ویستی كۆڵ بدات سه یری ئه و 4 وانه سه ره كییه ی سه ره وه بكات كه ئه زموونی

دیرۆكیی جوو بۆ گه النی ژێرده ست و له وانه ش كورد دووباره ده كاته وه .

هاوار بازیـانhawarbazyan2000@gmail.com

جوو له دووه م وانه ی چه وسانه وه كه وه رده گرم هه تایی بۆ ناتوانێ له مپه ر بخاته به ر رێگه ی ویسته نه ته وه یییه كانم

له وانه ی چواره م فێری ئه وه ده بم كه نه ته وه كانی بنده ست مه حكوومن به وه ی ده بێ له قۆناخێكی مێژووییدا ئازار بچێژن تا قوناخێكی بێ ئازار و دوور له ناخۆشی بۆ نه وه كانی داهاتوویان به رهه ڤ بكه ن«.

Israel-Kurd

ئیسرائیل - كوردNO14July2010

Israel-Kurd

48

زارۆكی غه زه پێویستییان به یارمه تی هه یه ، ئه ی زارۆكی كورد؟

مه ولوود ئافه ندره وشی سیاسیی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست هه ر له دێر زمانه وه پڕ بووه له كێشه و ناكۆكی و شه ڕ و پێكدادانی نێوان الیه ن و ده وڵه ته كان، یه كێك رۆژهه اڵتی چاره سه رنه كراوه نه ی كێشه له و ناڤین كێشه ی گه لی كورد و فه له ستینه ، دیاره چاره سه رنه كردنی هۆكاره كانی له باسكردن كرۆكی فه له ستین و كورد نه ته وه ی كێشه ی بابه ته كه م نییه ، به اڵم ئه وه ی كه جێگه ی تێڕامان بۆ دڵسۆزی مه سه له ی لێوردبوونه وه یه و خه ڵكی غه زه یه له الیه ن توركیا و ئێران و واڵتانی كوردستان و ناوچه كه ئیسالمییه كانی عه ربیه غه زه خه ڵكی بۆ یارمه تی باسی به رده وام كه و زارۆكێن غه زه ده كه ن. یارمه تی و هاوكاریی مرۆیی بۆ زارۆكی غه زه پێویسته ، به اڵم هاوكات و دیاربه كر له كورد مندااڵنی بۆ یارمه تی به پێچه وانه ی پێویسته ، قامیشلۆش و سنه و ئێران ئیسالمیی كۆماری پرۆپاگه نده كانی نییه كه زارۆكی غه زه ئیسرائیل ئه وه توركیا، رێكخراوی به رپرسانی به ڵكوو ده دات، ئازار تیرۆریستی حه ماس خۆیانن كه به شێوه یه كی زۆر یاخییانه ، مندااڵنی بێ تاوانی فه له ستینییان بۆ و خۆیان ده ستی ده سكه الی كردووه ته دێنن. به كاریان تیرۆریستییه كانیان مه رامه یارمه تی به پێویستییان غه زه زارۆكی راسته ، سه رانی چه نگی ژێر له ئه وه ی بۆ هه یه رێكخراوی تیرۆریستیی حه ماس رزگاریان بی.

مندااڵنی غه زه له جیاتی ئه وه ی به شێوه یه كی زانستی و مۆدێرن په رورده بكرین بۆ دروستكردنی جیهانی ئارام و ژیانێكی پڕ له خۆشگوزه رانی، به رده وام رۆژانه له الیه ن ریكخراوی تێرۆریستی حه ماسه وه مێشكیان پڕ ده كرێ له خۆرافاتی به ناوی ئاین و ئایدیۆلۆژیای توندڕۆیی و جیهادكردن و شه هیدبوون و به هه شت.

ئه وه رێكخراوی تیرۆریستی حه ماسه كه به سیاسه تی شه رخۆازانه ی خۆی، بووه ته هۆكاری گه مارۆی سه ر كه رتی غه زه ، له و ناوه شدا مندااڵنی غه زه ده بنه قوربانیی خۆشییه كانی هه موو بڕی له غه زه مندااڵنی ژیانی حه ماس، سیاسه تانه ی ئه و جیهانی مندااڵن سه رقاڵی چه ك و ته قه مه نییه كانی ئێران و حه ماسن و سه رجه م له ته قه مه نییه كانی كه قوتابخانه كانی مندااڵنی كردووه ته حه شارگه ی چه ك و الیه ن كۆماری ئیسالمیی ئێرانه وه رۆژانه بۆی ده نێردێ به مه به ستی به رده وامی دروستكردنی ئاڵۆزی و شه ڕ له گه ڵ واڵتی ئیسرائیل، له بڕی ئه وه ی قوتابخانه و پارك و شوێنی حه سانه وه بۆ زارۆكی غه زه دروست بكات، ته واوی ئه و پاره و ئیمكاناته ی كه رۆژانه له الیه ن ئێران و ئه وروپاوه ده ستی ده كه وی سه رفی كڕینی چه ك و ته قه مه نی ده كات و هیچ بڕوای به ژیان و داهاتووی زارۆك و

پیر و گه نجان نییه .له ماوی 2 هه فته دا حه ماس و گرووپه تیرۆریستییه كانی تری هاوشێوه ، چه ند گرووپی الیه ن له كه تێبه ردا ئاگر سه ره تایییان په روه رده ییی قوتابخانه ی كرابوون، دروست غه زه زارۆكی بۆ یه كگرتووه كانه وه نه ته وه ئاشتیپارێزی به ناو ئایدیۆلۆژیا دژه په روه رده ی قوتابخانانه دا له و ئه وه ی بیانووی به زارۆك بۆ په روه رده ی سه ره تایی دراوه ، ئه نجام تێدا ئیسالمییه كه ی حه ماسی ژنانی و غه زه مندااڵنی كه راستییه كه ئه وه داهاتووی، له سه ر گرینگی هه یه غه زه و پیاوانی غه زه ش پێویستییان به یارمه تی هه یه بۆ رزگاربوون له ده ستی ده یهه وێ حه ماس چۆن هاوشێوه كانی. و حه ماس تیرۆریستی رێكخراوی هه موویان بكێشێته ناو شه ڕه وه و له هه موو خۆشییه كانی ژیان دووریان بكاته وه . غه زه ی مندااڵنی كێ ئه وه راستی به بده ینه وه وه اڵم پێویسته پرسیاره ئه و كردووه ته سووته مه نیی شه ڕ، ئاخۆ ئیسرائیل له به رامبه ر هێرشه كانی حه ماسدا

پێویستی به خۆ پاراستن نییه ؟مندااڵنی له زیاتر كوردستان پارچه ی چوار هه ر له كورد مندااڵنی ئه مڕۆ هه ژاری و بیكاری ئێران له هه یه ، جۆره وجۆر یارمه تیی به پێویستییان غه زه مندااڵنی رێژه ی رۆژبه ڕۆژ سپێ ئه نفالی به كورد مندااڵنی ئالووده بوونی و

ئیشكه ری سه ر شه قامه كان به رز ده كاته وه .

به ردبارانكردنی ته نیا ناسراوه ، ره ق و توند به كه سزا یاسای توركیاش له و تیرۆر تۆمه تی ئه وه ی بۆ به سه خۆپێشاندانه كان له پۆلیس ئه ندامانی پاڵپشتیكردنی رێكخراوی تیرۆریستی بخاته پاڵ ئه و كه سانه ی له خۆپیشاندانه كان به شداری ده كه ن. ئێسته زیاتر له 3500 منداڵ كه ته مه نیان له نێوان 13 بۆ 17 ساڵیدایه سزای زیندانیان بۆ بڕاوه ته وه و له گرتووخانه ی گه وره سااڵندا ژیان

به سه ر ده به ن.له روانگه ی ده وڵه تی توركیاوه ، هه موو ئه و خۆپیشاندان و رووبه ڕووبوونه وانه ی له )په كه كه ( كوردستان كرێكارانی پارتی ئه وا ده ده ن، ئه نجامی كورده كان پشته وه یه تی و به شداریكردنی مندااڵنیش له خۆپیشاندانه كاندا به ئه ندامانی ئه و پارته ده زانێ، به شێوه یه كی زۆر توند ته واوی ئه و مندااڵنه به یاسای دژه تیرۆر مه حكووم ده كات، ئه وه سه ره ڕای ئه وه ی كه پۆڵیس هێزه ئه منییه كانی ده وڵه تی

توركیا هیچ خۆیان ناپارێزن له كوشتن و ئه شكه نجه و ئازاری زارۆكی كورد.