JJEERROOTTEEJJ VVLLAAHHOOSSJJEERROOTTEEJJ VVLLAAHHOOSS

NADMINUVAWE NA NACIONALIZMOTNADMINUVAWE NA NACIONALIZMOT

NACIONALIZMOT E ERES NANACIONALIZMOT E ERES NA

PRAVOSLAVNIOT CRKOVEN @IVOT, [TOPRAVOSLAVNIOT CRKOVEN @IVOT, [TO

ZNA^I DEKA SEKOJ NACIONALIZAM E ZNA^I DEKA SEKOJ NACIONALIZAM E

SEPARATIVEN,,BIDEJ]I JA @IVEE ODDELSEPARATIVEN,,BIDEJ]I JA @IVEE ODDEL--

NOSTA ZA SMETKA NA SOBORNOSTA..NOSTA ZA SMETKA NA SOBORNOSTA..

NACIONALIZMOT PRETSTAVUVA EDNA PODELNACIONALIZMOT PRETSTAVUVA EDNA PODEL--

BA,TOKMU ZATOA [TO SE PREFERIRA FILEBA,TOKMU ZATOA [TO SE PREFERIRA FILE--

TIZMOT RODOVSTVOTO) NASPROTI EDINTIZMOT RODOVSTVOTO) NASPROTI EDIN--

STVOTO NA ^OVE^KIOT ROD. . . .STVOTO NA ^OVE^KIOT ROD. . . .

...Me|utoa, treba da se zabele`i

ne{to {to za `al odbegnuva od

vnimanieto na onie {to se osvr-

nuvaat na opasnosta od nacional-

izmot. A toa e deka nacionaliz-

mot, sostojbata da se zatvara nekoj

vo prostorot i vremeto, da se

ograduva vo rodovski granici, vo

realnosta e edna prirodna sostoj-

ba vo neprirodniot `ivot posle

padot.

Bog ne gi sozdade lu|eto za da

bidat vladeteli i pot~ineti, gos-

podari i slugi. Od po~etokot na

sozdavaweto, ~ovekot ne be{e po-

delen vo rodovi i etni~ki grupi,

nitu postoe{e pome|u niv anta-

gonizam. Seto toa e posledica na

~ovekoviot pad, na negovoto iz-

leguvawe od Rajot, na gubeweto na

Bogoop{teweto.

Vo knigata na Postanokot posle

potopot so Noe, se veli deka lu-

|eto zboruvale eden op{t jazik.

Po celata zemja ima{e eden jazik

i eden govor (1 Moj. 11, 1). Me|u-

toa koga ja napravija Vavilonska-

ta kula, {to be{e znak na gordost,

toga{ Bog napravi me{awe na ja-

zicite i gi rasturi po celoto li-

ce na zemjata. Pi{uva vo Svetoto

Pismo: I re~e Gospod: ‘Ete, eden

narod se i site imaat eden jazik,

no eve {to po~nale da pravat; i

nema da se otka`at da go napra-

vat toa, {to go naumile. Ajde da

slezeme i da im go zbrkame jazi-

kot nivni za da ne se razbiraat

eden so drug {to zboruvaat!'. I

taka Gospod gi rasturi ottamu

po celata zemja, i prestanaa da go

yidaat gradot i kulata (1 Moj.

11, 6 - 8).

Vo ovaa odlomka se gleda deka

podelbata na jazicite, me{aweto

pome|u lu|eto, nivnoto razdelu-

vawe, be{e posledica na ~oveko-

viot grev. Bog, kone~no, go dopu-

{ti i go blagoslovi toa oddale~u-

vawe, stremej}i kon poop{tiot

interes, bidej}i ve}e prethode{e

edna druga katastrofa preku po-

topot.

Povtornoto edinstvo pome|u

lu|eto be{e postignato so Hri-

stovoto vo~ove~uvawe, so Krstot,

Smrtta, Negovoto Voskresenie i

doa|aweto na Ute{itelot. Crkva-

ta e noviot Raj, vo koj{to ~ovekot

ja steknuva vistinskata zaednica

so Boga i so lu|eto. Iako ostanuva

posebnosta na jazikot i na tatko-

vinata, koi ne se isfrlaat, sepak

se nadminuvaat so steknuvaweto

na eden drug jazik, na umnosrde-

~nata molitva, koja e posledica na

primaweto na Svetiot Duh.

47

Pre

min

, Ro`

dest

vo H

rist

ovo

2004

Ne e bez vrska faktot deka vo

crkovnoto bogoslu`ewe se pra-

vi edna relacija pome|u Vavi-

lon i Pedesetnica. Toa najkara-

kteristi~no mo`e da se zabele-

`i vo Kondakot na Pedesetnica.

Vo nego se gleda deka Bog gi po-

deli narodite i jazicite, no ko-

ne~no preku Svetiot Duh i pre-

ku razdeluvaweto na ogneniot

jazik lu|eto go steknaa edins-

tvoto pome|u sebe. Taka, i po-

kraj podelenosta i razli~nosta

na jazicite, sepak postoi eden

op{t jazik. A ako ja tolkuvame

Pedesetnicata preku ote~koto

u~ewe, mo`eme da se uverime

oti toa zna~i deka onie koi{to

}e stignat do do`ivuvawe na

Pedesetnicata, do sozercanie

na Boga, steknuvaat edinstvo po-

me|u sebe.

Toa poka`uva deka filetiz-

mot, zatvaraweto vo tesnite

granici na etnofiletizmot, {to

sekako se pravi za smetka na

edinstvoto na ~ove~kiot rod, e

priroden `ivot vo neprirodna-

ta sostojba na ~ovekot. Nadmi-

nuvaweto na etnofiletizmot se

vr{i samo so u~estvoto vo so-

edinuva~kata sila na Presve-

tiot Duh. Toa mo`eme da go vi-

dime poanaliti~ki vo tri to-

~ki, koi sekako se prodol`enie

na ona {to prethodno go ka`a-

vme.

Prvata to~ka e deka ~ovekot

posle padot, kako {to veli Sve-

toto Pismo, ja oble~e ko`nata

obleka. Svetite otci tolkuvaj-

}i {to e taa ko`na obleka, da-

vaat i alegorisko zna~ewe, deka

toa se trule`nosta i smrtnosta.

Poradi trule`nosta i smrtnos-

ta vo ~ovekot se razvivaat raz-

li~ni strasti, od koi{to naj-

glavna e sebequbieto. ^ovekot

vo `ivotot po padot ~uvstvuva

nesigurnost, strav i agonija, po-

radi smrtta. Slavoqubieto, se-

bi~nosta, sobiraweto i umno-

`uvaweto na mnogu materijalni

dobra se posledica na taa sosto-

jba.

Povtornoto edinstvo

pome|u lu|eto be{e postig-

nato so Hristovoto

vo~ove~uvawe, Krstot, Smrtta,

Negovoto Voskresenie i so

doa|aweto na

Ute{itelot.

Crkvata e noviot

Raj, vo koj{to ~ovekot

ja steknuva vistinskata

zaednica so Boga i so lu|eto.

Iako ostanuva posebnosta na

jazikot i na tatkovinata, koi ne

se isfrlaat, sepak tie se nadmin-

uvaat so steknuvaweto na eden

drug jazik, na umnosrde~nata

molitva, koja e posledica

na primaweto na

Svetiot Duh.

PPRREEMMIINN jj aannuuaarrii 22 00 00 44 HHRRIISSTTOOSS SSEE RROODDII !! !! !!

48

Pre

min

, Ro`

dest

vo H

rist

ovo

2004

^ovekot hermeti~ki se zatvara vo tvarnite ograni~uva~ki ramki,

vo zatvorot na svoeto Ego. Prirodno e, zna~i, vo neprirodniot

`ivot, da se ~uvstvuva siguren vo svojot jazik i vo svojot rod,

koj{to go gleda kako proekcija na samiot sebesi i na svoeto semej-

stvo. Ne mo`e da gi vozqubi drugite pove}e od sebesi, ne mo`e da

se prinese na zaednicata `rtvuvaj}i go svoeto semejstvo, ne mo`e

da go nadmine filetizmot. Vtorata to~ka e deka toa nadminuvawe

na filetizmot se postignuva preku Svetiot Duh, Koj dejstvuva vo

prostorot na Crkvata. Bog gi povikuva site narodi da go primat

Otkrovenieto, koe{to im se dade na lu|eto preku Hrista. So

Tajnite na Crkvata ~ovekot se voveduva i `ivee vo edno semejstvo,

koe e nad negovoto semejstvo i nad samata negova tatkovina. Bez da

se isfrlaat semejnite i nacionalnite odnosi, steknuva edno drugo

po{iroko semejstvo. So Kr{tenieto ~ovekot go nadminuva svojot

individualizam i individualisti~kite izbori. Eden sovremen

monah od Sveta Gora veli deka ~ovekot vleguvaj}i vo Crkvata, duri

i monahot koj{to se otka`uva da pravi svoe semejstvo vleguva vo

golemoto semejstvo na Adam, t.e. siot svet go pravi svoe semejstvo i

tatkovina. Zatoa i Svetoto Kr{tenie se narekuva preroduvawe,

bidej}i kr{telniot kupel e duhovnata utroba na Crkvata. Preku

pri~estuvaweto so Teloto i Krvta Hristovi ~ovekot se soedinuva

so Hrista, i kako i On taka i toj go qubi siot svet. Bo`estvenata

Evharistija koja{to se vr{i „za site i za se“ gi obedinuva site

Hristijani, iako pripa|aat na razli~ni rodovi i etnosi.

Pravoslavieto ima eden drug `ivot, koj se povrzuva so Bo`jata blagodat i mu pomaga na

~ovekot da nadmine sekakva minlivost i relativnost, sekakva pooddelnost i separativnost.

49

Pre

min

, Ro`

dest

vo H

rist

ovo

2004

Mo{ne trogatelno e da se gleda koga Pravoslavni Hristijani

od razli~ni nacii i boi zaedni~ki se molat za vreme na

Bogoslu`eweto, a osobeno koga se pri~estuvaat od istiot

putir na Bo`estvenata Liturgija. Asketskiot `ivot, koj e

najtesno povrzan so svetotainskiot `ivot, mu pomaga na

~ovekot da go otfrli sebequbieto i da ja stekne qubovta

koja{to „ne go bara svoeto“. Normalno, qubovta ne e od

~ove~ki proishod, tuku energija na Bo`jata blagodat i si-

nergija (sodejstvo) na ~ovekot. Koga nekoj }e ja stekne taa

qubov gi nadminuva jazicite na lu|eto i na angelite (vidi

1 Kor. 13, 1). Obo`enite lu|e bidej}i celosno se preobrazuvaat

go otfrlaat sebequbieto, zatoa i se prirodni lu|e, imaat

golema srde~na priemlivost i se sesvetski lu|e. Go qubat siot

svet i se molat za nego. Karakteristi~en primer za takva iku-

meni~nost koja{to e plod na do`ivuvaweto na `ivotot pred

padot e sovremeniot sveti Siluan Atonski. Onoj {to gi ~ita

negovite spisi }e se uveri deka bil Rusin, `iveel na Sveta

Gora, no se molel za siot svet. Iako imal rusko poteklo, sepak

crkovno ne bil nitu Rusin, nitu Grk, tuku svetitel koj{to go

pregrna od qubov i so qubov siot svet. Bez da patuva vo

razli~ni zemji ja spoznal tragedijata i dramata na lu|eto i se

molel za niv. Zatoa, eden svetitel ne mo`e da bide {pion,

filetist i nacionalist, za{to site tie ograni~eni qubovi se

napoeni od golemata Hristova qubov.

Eden primer za ikumeni~nost e Sveta Gora. Monasite

doa|aat od mnogu tatkovini, no site ja ~uvstvuvaat Sveta Gora

za edinstvena svoja tatkovina. Sveta Gora e edinstveniot pros-

tor na zemjata vo koj{to ne se ra|aat lu|e, tuku samo `iveat i

umiraat. Me|utoa, site ja ~uvstvuvaat kako svoja vistinska

tatkovina, za{to tamu se preroduvaat duhovno. Toa e edno zaed-

ni~ko `itelstvo na qubov i sloboda. I ako nekoga{ vo mina-

toto tamu bilo zabele`ano nekoe nacionalisti~ko dvi`ewe

od nekoja strana, istoto se smetalo kako eres i nabrgu bilo

spre~uvano od postoeweto na obo`enite lu|e koi{to ja

`iveele i ja `iveat vistinskata ikumeni~nost. Taka, Sveta

Gora otprilika ni poka`uva kako mo`e da funkcionira edno

pravoslavno op{testvo. Tamo{niot na~in na upravuvawe i na

`iveewe treba da stane predmet na seriozno nau~no izu~uvawe,

za{to }e poka`e kako mo`at da se nadminat site fileti~ki

(rodovski) razliki.

JJJJ EEEE RRRR OOOO TTTT EEEE JJ VVVV LLLL AAAA HHHH OOOO SSSS NNNN AAAA DD MMMM IIII NNNN UUUU VVVV AAAA WW EEEE NNNN AAAA NNNN AAAA CC IIII OOOO NNNN AAAA LLLL IIII ZZZZ MMMM OOOO TT

PPRREEMMIINN jj aannuuaarrii 22 00 00 44 HHRRIISS TTOOSS SS EE RROODDII !!

50

PPRREEMMIINN

jjaannuuaarrii

22000044

HHRRIISSTTOOSS

SSEE

RROODDII

!!!!!!

Tretata to~ka e deka Hristijanite ne se ograni~uvaat od pros-

torot i vremeto, tuku gi preobrazuvaat i gi osvetuvaat so blago-

datta Bo`ja. Nezamislivo e vremeto bez prostorot i prostorot bez

vremeto. Vo Crkvata kako vremeto taka i prostorot se osvetuvaat

od Bo`jata blagodat. Vo konkretniot prostor i konkretnoto vreme

mo`eme da go `iveeme ve~noto, Carstvoto Bo`jo. Koga ~ovekot se

determinira od vremeto i prostorot, koga ne gi sovladuva so

Bo`jata blagodat, toga{ e nacionalist i vistinski idolopo-

klonik. Vo vrska so ova profesorot Georgios Manyaridis

zabele`uva: „Prostorot gi deli lu|eto. A oddelnite elementi so

koi{to se povrzuvaat lu|eto vo sekoja konkretna oblast, gi delat

od lu|eto od drugite oblasti. Etni~kite elementi, koga se apsolu-

tiziraat, se preobrazuvaat vo idoli. Taka nacionalizmot se

sovpa|a so idolopoklonstvoto. A bidej}i nacionalizmot sekoga{

se ograni~uva vo prostorot, toj e politeisti~en“. Vistinska zaed-

nica i edinstvo t.e. nadminuvawe na prostorot i vremeto postoi

samo so pobedata nad smrtta.

Od po~etokot na sozdavaweto ~ovekot ne be{e podelen vo

rodovi i vo etni~ki grupi nitu postoe{e pome|u niv anta-

gonizam. Seto toa e posledica na ~ovekoviot pad, na negov-

oto izleguvawe od Rajot, na gubeweto na Bogoop{teweto.

51

EDEN SVETITEL NE MO@E DA BIDE [PION,EDEN SVETITEL NE MO@E DA BIDE [PION,FILETIST I NACIONALIST, ZA[TO SITE TIEFILETIST I NACIONALIST, ZA[TO SITE TIE

OGRANI~ENI QUBOVI SE NAPOENI ODOGRANI~ENI QUBOVI SE NAPOENI ODGOLEMATA HRISTOVA QUBOV.GOLEMATA HRISTOVA QUBOV.

Vo Poslanieto na Diogen, eden tekst od vtoriot vek, najizra-

zito se prika`uva `ivotot vo Hrista koj{to e nadminuvawe na

nacionalizmot i na sekoja posebnost. Se veli deka „Hristija-

nite imaat svoja tatkovina, no se kako tu|inci; u~estvuvaat vo s#

kako gra|ani, no prebivaat kako stranci; sekoja tu|a tatkovina

e nivna, i sekoja tatkovina tu|a; vo telo se, no ne `iveat spored

teloto. Na zemjata se dvi`at, no na neboto `iveat“. Bez da se

otfrla tatkovinata, se nadminuva preku vo Hrista tu|inuvawe-

to. @iveeweto na eshatonot (na beskone~niot `ivot) ja odzema

sekoja determiniranost. Hristijanite imaat edna konkretna ta-

tkovina, no ne se lepat za nea, bidej}i se ~uvstvuvaat kako stran-

ci. Istovremeno ja do`ivuvaat seta vselena kako tatkovina.

Seta zemja e nivna.

52

Pre

min

, Ro`

dest

vo H

rist

ovo

2004

Sledstveno, samo Crkvata go vra}a ~ovekot vo `ivotot pred

padot i vo sostojbata pred Vavilonskata kula, bidej}i se sozdava

eden nov narod, so poimaweto {to go navedovme prethodno. Nadvor

od Crkvata e nevozmo`no nekoj da se oddale~i od nacionalizmot.

Mislam deka pretstavuva vistinska utopija da zboruva nekoj pro-

tiv nacionalizmot bivaj}i vrzan vo prostorot i vremeto. Kako

{to e utopija da zboruva nekoj za komunizam i za nesteknuvawe bez

Svetiot Duh, isto taka utopija e da zboruva nekoj za osloboduvawe

od nacionalizmot nadvor od crkovniot `ivot.

Pravoslavieto po svojata priroda e nadnacionalno, bez da gi

isfrla posebnite tatkovini na sekoj ~ovek. Kako {to za nekoj

astronaut koj izleguva od privle~nosta na zemjinata te`a va`at

drugi uslovi i drugi zakoni, istoto se slu~uva i so sekoj ~ovek koj

ja do`ivuva i `ivee blagodatta Bo`ja. Ima eden `ivot koj e nad-

minuvawe na biolo{kiot `ivot. Toa e ona {to se veli deka steknu-

va edna ipostas koja e odrekuvawe od sekoja prirodna nu`nost, od

sekoja nu`nost na prirodata. Dr`avata mo`e da praktikuva kakva

saka politika, koja misli deka e od polza za nejzinite gra|ani.

Me|utoa Pravoslavieto ima eden drug `ivot, koj{to se povrzuva

so Bo`jata blagodat i mu pomaga na ~ovekot da nadmine sekakva

minlivost i relativnost, sekakva pooddelnost i separativnost.

ETNI^KITE ELEMENTI, KOGA ETNI^KITE ELEMENTI, KOGA SE APSOLUTIZIRAAT, SE APSOLUTIZIRAAT,

SE PREOBRAZUVAAT VO IDOLI.SE PREOBRAZUVAAT VO IDOLI.TAKA NACI-OONALIZMOT SETAKA NACI-OONALIZMOT SE

SOVPA\A SO SOVPA\A SO IDOLOPOKLONSTVOTO. IDOLOPOKLONSTVOTO.

A BIDEJ]I NACIONALIZMOTA BIDEJ]I NACIONALIZMOTSEKOGA[ SE OGRANI^UVA VOSEKOGA[ SE OGRANI^UVA VO

PROSTOROT, TOJ E POLITEIS-PROSTOROT, TOJ E POLITEIS-TI^EN TI^EN

53

Pre

min

, Ro`

dest

vo H

rist

ovo

2004

JJJJ EEEE RRRR OOOO TTTT EEEE JJ VVVV LLLL AAAA HHHH OOOO SSSS NNNN AAAA DD MMMM IIII NNNN UUUU VVVV AAAA WW EEEE NNNN AAAA NNNN AAAA CC IIII OOOO NNNN AAAA LLLL IIII ZZZZ MMMM OOOO TT