JAKOŚCIOWA ZMIANA JAKOŚCIOWA ZMIANA EDUKACJIEDUKACJI

(PROBLEMY I POTRZEBY)(PROBLEMY I POTRZEBY)

dr hab. Irena Adamek prof. AP

Bez przyjęcia określonych ideałów, Bez przyjęcia określonych ideałów, wartości uniwersalnych i reguł życia wartości uniwersalnych i reguł życia szkolnego społecznego oraz światłych ludzi, szkolnego społecznego oraz światłych ludzi, rozumiejących związanych z tym cele, rozumiejących związanych z tym cele, funkcje i zadania szkoły nie będzie możliwa funkcje i zadania szkoły nie będzie możliwa jakościowa zmiana szkoły.jakościowa zmiana szkoły.

Raport UNESCO pt. Raport UNESCO pt. Edukacja jest w Edukacja jest w niej ukryty skarb niej ukryty skarb podkreśla:podkreśla:

podwyższenie jakości wszystkich aspektów podwyższenie jakości wszystkich aspektów wychowania szkolnego powinno być wychowania szkolnego powinno być podstawowym celem podstawowym celem kierownictwa kierownictwa politycznegopolitycznego i i oświatowegooświatowego każdego każdego kraju;kraju;

narastający kryzys ładu społeczno-moralnego narastający kryzys ładu społeczno-moralnego ww świecie wymaga od osób odpowiedzialnych świecie wymaga od osób odpowiedzialnych za edukację młodego pokolenia za edukację młodego pokolenia podejmowania działań zapobiegających temu podejmowania działań zapobiegających temu kryzysowi. Szczególna rola w tym zakresie kryzysowi. Szczególna rola w tym zakresie przypada nauczycielom. przypada nauczycielom.

Hipertrofia podejścia Hipertrofia podejścia ppedagogicznegoedagogicznego

szkoła bierze odpowiedzialność za szkoła bierze odpowiedzialność za

jakość kształcenia, coraz bardziej jakość kształcenia, coraz bardziej spada odpowiedzialność za naukę spada odpowiedzialność za naukę samych uczniów;samych uczniów;

utopijne założenie, że każdego utopijne założenie, że każdego ucznia można zmotywować do nauki.ucznia można zmotywować do nauki.

Jak mówić o zmianie skoroJak mówić o zmianie skoro::

W szkole kondycja fizyczna i psychiczna jest W szkole kondycja fizyczna i psychiczna jest zła (wypowiedzi 60 % badanych nauczycieli);zła (wypowiedzi 60 % badanych nauczycieli);

Zwątpienie w doniosłą rolZwątpienie w doniosłą rolee działalności działalności wychowawczej odczuwane jest powszechnie wychowawczej odczuwane jest powszechnie (opinia 75% badanych);(opinia 75% badanych);

Przeciętny nauczyciel, to Przeciętny nauczyciel, to nnauczyciel auczyciel bezradny, unikający nie schematycznych bezradny, unikający nie schematycznych sytuacji, przesiąknięty strachem przed sytuacji, przesiąknięty strachem przed nowościami, a zwłaszcza tymi, które nowościami, a zwłaszcza tymi, które zagrażają jego dotychczasowej autorytarnej zagrażają jego dotychczasowej autorytarnej pozycji w szkole (opinia co drugiej badanej pozycji w szkole (opinia co drugiej badanej osoby).osoby).

Nigdy dotąd w historii oświatyNigdy dotąd w historii oświaty nie nie przywiązywano wagi do roli przywiązywano wagi do roli

Dyrektora, Dyrektora, z którego funkcji uczyniono dziś z którego funkcji uczyniono dziś wszechwiedzącego, a przy tym mwszechwiedzącego, a przy tym managanagera.era.

NNiebezpieczeństwem prawdziwej iebezpieczeństwem prawdziwej współpracy jest myślenie grupowe i współpracy jest myślenie grupowe i bałkanizacja, która odznacza się bałkanizacja, która odznacza się bałaganem, sprzecznościami, czasami bałaganem, sprzecznościami, czasami skrajną różnorodnością i skrajną różnorodnością i woluntaryzmem.woluntaryzmem.

Myślenie grupowe, to często Myślenie grupowe, to często bezkrytyczna akceptacja lub dławienie bezkrytyczna akceptacja lub dławienie odmiennych poglądów w podejmowaniu odmiennych poglądów w podejmowaniu decyzjidecyzji grupowych.grupowych.

Odpowiedzialność za rozwiązywanie tych i Odpowiedzialność za rozwiązywanie tych i innych problemów związanych ze zmianą innych problemów związanych ze zmianą filozofii edukacji, oraz przygotowanie do filozofii edukacji, oraz przygotowanie do zadań z tego wynikających należy przenieść zadań z tego wynikających należy przenieść na na wszystkie ciała zajmujące się wszystkie ciała zajmujące się kształceniem, doskonaleniem i kształceniem, doskonaleniem i dokształcaniem nauczycieli.dokształcaniem nauczycieli.

SYGNALNE PROBLEMY DO ANALIZYSYGNALNE PROBLEMY DO ANALIZYI.I. CZY szkoła jest dojrzałą do przejęcia dzieci z przedszkola? CZY szkoła jest dojrzałą do przejęcia dzieci z przedszkola? CZY podobnie jest przygotowane gimnazjum, liceum?CZY podobnie jest przygotowane gimnazjum, liceum?Można by rzec, że szkoła nie zawsze jest przystosowana. Obserwować Można by rzec, że szkoła nie zawsze jest przystosowana. Obserwować można dysfunkcyjne i dysadaptacyjne działanie szkoły. Symptomy tego to:można dysfunkcyjne i dysadaptacyjne działanie szkoły. Symptomy tego to:

trendy świadomościowe (technologiczne), czyli inaczej prymat:trendy świadomościowe (technologiczne), czyli inaczej prymat: podejścia teleologicznegopodejścia teleologicznego (akcent na edukację w oparciu o cele (akcent na edukację w oparciu o cele formułowane odgórnie – wyraźnie drugorzędne znaczenie mają formułowane odgórnie – wyraźnie drugorzędne znaczenie mają zróżnicowane cechy dzieci, ich potrzeby zainteresowania itp.); zróżnicowane cechy dzieci, ich potrzeby zainteresowania itp.); z tym wiąże się orientacja na z tym wiąże się orientacja na produkt finalny produkt finalny (akceptacja tylko tych (akceptacja tylko tych obszarów i zachowań ucznia, które prowadzą do osiągnięcia założonych obszarów i zachowań ucznia, które prowadzą do osiągnięcia założonych celów);celów); jednostronność – przecenianie rozwoju umysłowego w stosunku jednostronność – przecenianie rozwoju umysłowego w stosunku do wszystkich sfer psychiki dziecka;do wszystkich sfer psychiki dziecka; postulaty unifikujące (tworzenie w świadomości nauczyciela mało postulaty unifikujące (tworzenie w świadomości nauczyciela mało elastycznego wizerunku ucznia); jego indywidualność, odmienność budzi elastycznego wizerunku ucznia); jego indywidualność, odmienność budzi często niepokój i chęć „uprzeciętnienia”;często niepokój i chęć „uprzeciętnienia”; ograniczenia czasowe, które przybiera często postać „obsesyjnego „nie ograniczenia czasowe, które przybiera często postać „obsesyjnego „nie marnowania” czasu na lekcji; „nie ekonomiczność lekcji (jej rzeczywiste marnowania” czasu na lekcji; „nie ekonomiczność lekcji (jej rzeczywiste marnotrawstwo) wiąże się z brakiem akceptacji wiedzy uprzedniej ucznia, marnotrawstwo) wiąże się z brakiem akceptacji wiedzy uprzedniej ucznia, co prowadzi do powtórnego opracowywania tego, co uczniowie już znają co prowadzi do powtórnego opracowywania tego, co uczniowie już znają oraz na przestrzeganiu skrupulatnym rytuałów metodycznych..oraz na przestrzeganiu skrupulatnym rytuałów metodycznych..

Powyższe czynniki są nieuchwytne w Powyższe czynniki są nieuchwytne w pomiarze, ale często stanowią pomiarze, ale często stanowią większy ładunek prawdy i wiedzy o większy ładunek prawdy i wiedzy o szkole niż to, co można spenetrować szkole niż to, co można spenetrować za pomocą standaryzowanego testu.za pomocą standaryzowanego testu.

PROBLEMPROBLEM

I. I. KSZTAŁCENIE UMIEJĘTNOŚCI KSZTAŁCENIE UMIEJĘTNOŚCI JAKOŚCIOWEJ ANALIZY DZIAŁANIA JAKOŚCIOWEJ ANALIZY DZIAŁANIA DYDAKTYCZNO - DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZEGOWYCHOWAWCZEGO

II. II. DIAGNOZA I OCENADIAGNOZA I OCENA

Diagnostyka i ocenianie szkolnego Diagnostyka i ocenianie szkolnego uczenia się – sprawdzanie wiedzy i uczenia się – sprawdzanie wiedzy i umiejętności zgodnie z umiejętności zgodnie z konstruktywistyczną teorią uczenia konstruktywistyczną teorią uczenia się – alternatywna diagnostyka się – alternatywna diagnostyka (wymagania zaprezentowania (wymagania zaprezentowania swojej przedwiedzy, pomiar i ocena swojej przedwiedzy, pomiar i ocena złożonych zachowań), gotowość złożonych zachowań), gotowość nauczyciela do krytycznej nauczyciela do krytycznej samooceny. samooceny.

G. Mietzel G. Mietzel Psychologia kształcenia. Psychologia kształcenia. Praktyczny podręcznik dla Praktyczny podręcznik dla pedagogów i nauczycieli.pedagogów i nauczycieli.

Diagnozowanie sytuacji socjalno – Diagnozowanie sytuacji socjalno – wychowawczej dziecka w rodzinie (strategia wychowawczej dziecka w rodzinie (strategia całościowa i zogniskowana);całościowa i zogniskowana); diagnoza przypadków diagnoza przypadków przemocy wobec dziecka w rodzinie przemocy wobec dziecka w rodzinie

Analiza przyczyn trudności wychowawczychAnaliza przyczyn trudności wychowawczych Stąd rodzą się koncStąd rodzą się koncepepcje pomocy cje pomocy wwychowawczejychowawczej::

trudności z utrzymaniem dyscypliny w szkoletrudności z utrzymaniem dyscypliny w szkole;; model „sprawiedliwej wspólnoty”model „sprawiedliwej wspólnoty”;; interwencje terapeutyczne;interwencje terapeutyczne; teoria rozwiązywania konfliktów (mobbing, teoria rozwiązywania konfliktów (mobbing, bullying i inne)bullying i inne)..

Nauczyciel działa zawsze w określonych Nauczyciel działa zawsze w określonych układach społecznych, oddziaływuje na układach społecznych, oddziaływuje na jednostki i na grupę, a jednocześnie jednostki i na grupę, a jednocześnie sam podlega wpływom tych stron. sam podlega wpływom tych stron. Interakcja nauczyciel – uczeń dokonuje Interakcja nauczyciel – uczeń dokonuje się więc na zasadzie zależności i się więc na zasadzie zależności i współdziałania.współdziałania.

EE.. Jarosz, Jarosz, Wybrane obszary diagnozowania Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego,pedagogicznego, Katowice 2005 Katowice 2005

O. Speck, O. Speck, Być nauczycielemByć nauczycielem, Gdańsk 2005 , Gdańsk 2005

Z doświadczenia osobistego oraz rozmów z Z doświadczenia osobistego oraz rozmów z nauczycielami wynika, że:nauczycielami wynika, że:

w sposób niebezpieczny zwiększa się bezradność w sposób niebezpieczny zwiększa się bezradność wychowawców w obliczu narastających problemów wychowawców w obliczu narastających problemów wychowawczych; stosowanie przemocy (wychowawczych; stosowanie przemocy (wywieranie wywieranie fizycznego lub psychicznego nacisku na osoby fizycznego lub psychicznego nacisku na osoby i /lub zawładnięcie rzeczami w celu i /lub zawładnięcie rzeczami w celu przeforsowania własnych zamiarów lub przeforsowania własnych zamiarów lub udaremnienia zamiarów innym osobom) udaremnienia zamiarów innym osobom) przez przez dzieci i młodzież;dzieci i młodzież;

nie są obce nikomu pojęcia mobbingu, bullyingu, nie są obce nikomu pojęcia mobbingu, bullyingu, narkomanii, alkoholizmu, w średnich szkołach sekt.narkomanii, alkoholizmu, w średnich szkołach sekt.

zachowania o charakterze mobbingu typuzachowania o charakterze mobbingu typu – celowe – celowe działania zmierzające do obrażenia i skrzywdzenia działania zmierzające do obrażenia i skrzywdzenia innych osób za pomocą sprośnych słów, innych osób za pomocą sprośnych słów, nieprzyzwoitych dowcipów, poprzez wyszydzanie, nieprzyzwoitych dowcipów, poprzez wyszydzanie, wykonywanie plugawych gestów, popychanie, wykonywanie plugawych gestów, popychanie, zadawanie ciosów, kopnięć – sprawca dopuszcza się zadawanie ciosów, kopnięć – sprawca dopuszcza się tego dla przyjemności - są nam wszystkim znane tego dla przyjemności - są nam wszystkim znane już od przedszkolajuż od przedszkola

PRZYKŁADY:PRZYKŁADY:

Badania w Monachium socjologiczno-medyczne na 10 Badania w Monachium socjologiczno-medyczne na 10 latkach przyniosły następujące wyniki:latkach przyniosły następujące wyniki: 15% miało agresywny stosunek do otoczenia 45% łatwo 15% miało agresywny stosunek do otoczenia 45% łatwo wpadało w złość, 40 %miewało częste ataki wściekłości, 4% wpadało w złość, 40 %miewało częste ataki wściekłości, 4% dostawało ataków wściekłości i zachowywało się dostawało ataków wściekłości i zachowywało się destrukcyjnie, 13 % wykorzystywało słabszychdestrukcyjnie, 13 % wykorzystywało słabszych..

W szkole występują takie kategorie przemocy:W szkole występują takie kategorie przemocy: Napaści na kolegów;Napaści na kolegów; Celowe zakłócanie lekcjiCelowe zakłócanie lekcji;; Zuchwałe niszczenie sprzętów szkolnych;Zuchwałe niszczenie sprzętów szkolnych; Agresywne zachowania wobec nauczycieli;Agresywne zachowania wobec nauczycieli; Wykroczenia przeciw moralności (o podłożu Wykroczenia przeciw moralności (o podłożu

seksualnym) seksualnym) Kradzież oraz organizowanie się w bandy Kradzież oraz organizowanie się w bandy

Normy moralne przestają mieć jakąkolwiek Normy moralne przestają mieć jakąkolwiek wartość nie tylko dla młodzieży z rodzin wartość nie tylko dla młodzieży z rodzin patologicznych, ale dla tej też z tzw. dobrych domów.patologicznych, ale dla tej też z tzw. dobrych domów. Niemożność rozwiązania problemów z dyscypliną pozbawia Niemożność rozwiązania problemów z dyscypliną pozbawia nauczycieli pewności siebie. Strach przed dziećmi staje się nauczycieli pewności siebie. Strach przed dziećmi staje się obciążeniem i utrudnia działania wychowawcze. Rezygnują obciążeniem i utrudnia działania wychowawcze. Rezygnują zatem z roli wychowawców i ograniczają się do zatem z roli wychowawców i ograniczają się do przekazywania wiedzy ze swojej dziedziny.przekazywania wiedzy ze swojej dziedziny.

Dyrektor jednej ze szkół w Los Angeles mówi: Dyrektor jednej ze szkół w Los Angeles mówi: „zarówno nauczycielom, jak i uczniom nie chodzi już o „zarówno nauczycielom, jak i uczniom nie chodzi już o możliwość uczenia się, chodzi o możliwość przetrwania”.możliwość uczenia się, chodzi o możliwość przetrwania”.

CCoraz bardziej zróżnicowane i skomplikowane koncepcje i oraz bardziej zróżnicowane i skomplikowane koncepcje i modele pomocy wychowawczej oraz terapie w praktyce modele pomocy wychowawczej oraz terapie w praktyce funkcjonują jak śruba Archimedesa (sprawdzają się w funkcjonują jak śruba Archimedesa (sprawdzają się w sytuacjach typowych, zawodzą zaś w przypadkach sytuacjach typowych, zawodzą zaś w przypadkach szczególnych czy indywidualnych, ponieważ nie szczególnych czy indywidualnych, ponieważ nie uwzględniają niuansów i szczegółów);uwzględniają niuansów i szczegółów);

BBagatelizowanie wymiaru moralnego pozbawia praktykę agatelizowanie wymiaru moralnego pozbawia praktykę wychowawczą i terapeutyczną niezbędnej podbudowy i wychowawczą i terapeutyczną niezbędnej podbudowy i dłużej nie można przechodzić nad tym do porządku dłużej nie można przechodzić nad tym do porządku dziennego.dziennego.

To upoważnia do twierdzenia, że sukces To upoważnia do twierdzenia, że sukces zabiegów wychowawczych w szkole w dużym zabiegów wychowawczych w szkole w dużym stopniu zależy od kwalifikacji i umiejętności stopniu zależy od kwalifikacji i umiejętności nauczyciela w zakresie umiejętności:nauczyciela w zakresie umiejętności:

planowania i organizowania działalności planowania i organizowania działalności

wychowawczej np. tworzenie sytuacji wychowawczej np. tworzenie sytuacji wychowawczych , wyznaczanie celów wychowawczych , wyznaczanie celów operacyjnych;operacyjnych;

kierowniczych;kierowniczych;

nawiązywania pozytywnych kontaktów z nawiązywania pozytywnych kontaktów z wychowankami;wychowankami;

współdziałania z innymi ludźmi, np. rodzicami, współdziałania z innymi ludźmi, np. rodzicami, członkami rady pedagogicznej itp. członkami rady pedagogicznej itp.

Sukces to również świadomość roli w Sukces to również świadomość roli w przygotowaniu ucznia do autonomii:przygotowaniu ucznia do autonomii:

„„wrażliwość umysłu - warunek wstępny działania wrażliwość umysłu - warunek wstępny działania moralnego (podkreśla I. Kant w moralnego (podkreśla I. Kant w Krytyce Krytyce praktycznego rozumupraktycznego rozumu););

„„uczucie moralne, sumienie, miłość bliźniego i uczucie moralne, sumienie, miłość bliźniego i szacunek dla siebie samego – to subiektywne szacunek dla siebie samego – to subiektywne warunki moralności – są to inaczej naturalne warunki moralności – są to inaczej naturalne skłonności umysłu, które muszą być kultywowane za skłonności umysłu, które muszą być kultywowane za pomocą środków wychowawczych;pomocą środków wychowawczych;

uporządkowana wolność – dość przypomnieć uporządkowana wolność – dość przypomnieć J.J J.J Rousseau, że uczenie się to jest proces Rousseau, że uczenie się to jest proces samosterujący samosterujący się – tylko w porządku i regułach się – tylko w porządku i regułach leży siła człowieka i leży siła człowieka i tylko tyle jest pewności w tylko tyle jest pewności w użyciu tej siły, ile jest w użyciu tej siły, ile jest w porządku i regułach.porządku i regułach.

postulat moralnej autonomii prowadzi do postulat moralnej autonomii prowadzi do ponownego ponownego związku (religio) z transcendentnym związku (religio) z transcendentnym ostatecznym ostatecznym celem wszystkiego (całego celem wszystkiego (całego stworzenia).stworzenia).

III. III. METODY WYCHOWANIA METODY WYCHOWANIA MORALNEGOMORALNEGO

1. 1. a. Zapoznanie w ramach specjalnego programu z teoriami i metodami a. Zapoznanie w ramach specjalnego programu z teoriami i metodami wychowania wychowania moralnego i poradnictwo w kwestiimoralnego i poradnictwo w kwestii oceniania konkretnych oceniania konkretnych doświadczeń i sytuacji;doświadczeń i sytuacji;

b. Kształtowanie ocen moralnych (np. teoria rozwoju Kohlberga)b. Kształtowanie ocen moralnych (np. teoria rozwoju Kohlberga)c. Analiza dostępnych programów wychowawczych oraz ich c. Analiza dostępnych programów wychowawczych oraz ich

przygotowanie doprzygotowanie do wykorzystania w praktycewykorzystania w praktyced. Praktyczne wypróbowanie metod i materiałów oraz ich systematyczna d. Praktyczne wypróbowanie metod i materiałów oraz ich systematyczna

ocenaocena

Otto Speck, Otto Speck, Być nauczycielem, Być nauczycielem, Gdańska 2005, Gdańska 2005, G. Mietzel, G. Mietzel, Psychologia kształcenia, Psychologia kształcenia, Gdańsk 2002Gdańsk 2002

2. 2. aa.. Strategie i negocjacje w relacji nauczyciel – uczeń Strategie i negocjacje w relacji nauczyciel – uczeńb .Zdarzenia krytyczne – kształtowanie profesjonalnego osądu b .Zdarzenia krytyczne – kształtowanie profesjonalnego osądu poprzez:poprzez:

diagnozę i interpretację zdarzeń (analiza swojego postępowania w diagnozę i interpretację zdarzeń (analiza swojego postępowania w sposób sposób naukowy, w rezultacie czego tworzy się dojrzałą interpretację naukowy, w rezultacie czego tworzy się dojrzałą interpretację jako podstawę dla jako podstawę dla zasadnego osądu profesjonalnego zasadnego osądu profesjonalnego

c. Uwarunkowania sukcesu w pracy zawodowej c. Uwarunkowania sukcesu w pracy zawodowej

D. Tripp, D. Tripp, Zdarzenia krytyczne w nauczaniu, Zdarzenia krytyczne w nauczaniu, WSiP 1996WSiP 1996A. Janowski, A. Janowski, Pedagogika praktyczna, Pedagogika praktyczna, Warszawa 2002 Warszawa 2002

Zmienia się wzór nauczyciela:Zmienia się wzór nauczyciela:

na 1. miejsce wysuwa się nauczyciel o bogatym zasobie na 1. miejsce wysuwa się nauczyciel o bogatym zasobie wiedzy, którą potrafi wykorzystać w różnych sytuacjach;wiedzy, którą potrafi wykorzystać w różnych sytuacjach; uczącego się i zapoznającego z aktualnymi osiągnięciami uczącego się i zapoznającego z aktualnymi osiągnięciami nauki, które wykorzystuje we własnej pracynauki, które wykorzystuje we własnej pracy;;

uczniowie gotowi są okazywać respekt, czyli szanować uczniowie gotowi są okazywać respekt, czyli szanować autorytet, ale tylko wtedy gdy (podkreśla Otto Speck):autorytet, ale tylko wtedy gdy (podkreśla Otto Speck):

1. 1. Nauczyciel naprawdę zna swój przedmiot;Nauczyciel naprawdę zna swój przedmiot;2. 2. Jest dobrze przygotowany;Jest dobrze przygotowany;3. 3. Umie wyjaśniaćUmie wyjaśniać;;4. 4. Nie daje się zbyt prędko wyprowadzić z Nie daje się zbyt prędko wyprowadzić z

równowagirównowagi;;5. Ma własne zdanie i potrafi go bronić, mimo, ze nie 5. Ma własne zdanie i potrafi go bronić, mimo, ze nie

uważa uważa swojego stanowiska za jedynie słuszneswojego stanowiska za jedynie słuszne..

IV. IV. WYCHOWANIE DO WYCHOWANIE DO AUTONOMIIAUTONOMII

Każdy uczeń – musi odczuć (podkreśla Zaborowski), że Każdy uczeń – musi odczuć (podkreśla Zaborowski), że nauczyciel go szanuje i że może liczyć na niego. Celem wychowania nauczyciel go szanuje i że może liczyć na niego. Celem wychowania jest dojrzałość i odpowiedzialność, to wychowanie musi być jest dojrzałość i odpowiedzialność, to wychowanie musi być wychowaniem do autonomii. Kto więc chce wychowywać albo ma być wychowaniem do autonomii. Kto więc chce wychowywać albo ma być wychowany, musi dysponować autonomią lub musi się jej nauczyć wychowany, musi dysponować autonomią lub musi się jej nauczyć jednocześnie obowiązuje zasad, że wychowanie jest respektowaniem jednocześnie obowiązuje zasad, że wychowanie jest respektowaniem wolności.wolności.

Niezbędne więc mu są umiejętności psychologiczne, takie jak:Niezbędne więc mu są umiejętności psychologiczne, takie jak: dostrzeganie, rozpoznawanie oraz komunikowanie zmian;dostrzeganie, rozpoznawanie oraz komunikowanie zmian; empatyczne zachowanie wobec ucznia;empatyczne zachowanie wobec ucznia; dostrzeganie mocnych stron ucznia;dostrzeganie mocnych stron ucznia; udzielania pomocy i wsparcia uczniowi;udzielania pomocy i wsparcia uczniowi; rozwiązywania uczniowskich konfliktów wewnętrznych oraz zaistniałych rozwiązywania uczniowskich konfliktów wewnętrznych oraz zaistniałych

konfliktów uczeń – uczeń, uczeń – grupa;konfliktów uczeń – uczeń, uczeń – grupa; traktowania jako podmiotu oddziaływań wychowawczych..traktowania jako podmiotu oddziaływań wychowawczych..

Nauczyciel musi umieć diagnozować swoje relacje z uczniami. Czy Nauczyciel musi umieć diagnozować swoje relacje z uczniami. Czy one są:one są:

stymulowane,stymulowane, rzeczowe,rzeczowe, obojętne i konfliktowe?obojętne i konfliktowe?

PROBLEMYPROBLEMY konieczność włączenia do planu pomocy wychowawczej konieczność włączenia do planu pomocy wychowawczej

kategorii moralnej – a tym samym autonomicznego kategorii moralnej – a tym samym autonomicznego kształcenia;kształcenia;

zastąpienie różnych systemów jednolitym porządkiem w zastąpienie różnych systemów jednolitym porządkiem w zakresie norm obowiązujących w rodzinie, w szkole, gminie, zakresie norm obowiązujących w rodzinie, w szkole, gminie, czy państwie.czy państwie.

To zagadnienia:To zagadnienia:

kształtowanie osobowości;kształtowanie osobowości; właściwe korzystanie z wolności, nie wykluczające przestrzegania właściwe korzystanie z wolności, nie wykluczające przestrzegania

reguł;reguł; wychowanie do autonomii zakłada istnienie autonomicznych i wychowanie do autonomii zakłada istnienie autonomicznych i

świadomych odpowiedzialności wychowawców;świadomych odpowiedzialności wychowawców; wychowanie do autonomii wymaga ograniczenia do minimum kar i wychowanie do autonomii wymaga ograniczenia do minimum kar i

nagród, a ponadto wymaga: nagród, a ponadto wymaga: wczesnego wdrożenia do wolnego, połączonego z wczesnego wdrożenia do wolnego, połączonego z

gotowością do gotowością do brania do odpowiedzialności działania;brania do odpowiedzialności działania; wykształcenia wrażliwego umysłu, doświadczenia wykształcenia wrażliwego umysłu, doświadczenia

naturalnego naturalnego oporu; respektowania wolności i godności innych oporu; respektowania wolności i godności innych osób;osób;

pielęgnowanie własnej władzy sądzeniapielęgnowanie własnej władzy sądzenia i własnych i własnych maksym maksym moralnych – kształcenie sumienia;moralnych – kształcenie sumienia;

V. V. DETERMINANTY DETERMINANTY ZMIAN JAKOŚCIOWYCHZMIAN JAKOŚCIOWYCH

WW WYCHOWANIUWYCHOWANIU Problemy przemian edukacyjnych: humanizacja edukacji, zmiany w teleologii Problemy przemian edukacyjnych: humanizacja edukacji, zmiany w teleologii

edukacji, edukacja a rynek; ojczyzna jako wartość edukacji, kulturyedukacji, edukacja a rynek; ojczyzna jako wartość edukacji, kultury Aksjologiczny fundament w kształceniuAksjologiczny fundament w kształceniu Nauczyciel profesjonalny. Jego życie i praca: nauczyciel w klasie szkolnej; Nauczyciel profesjonalny. Jego życie i praca: nauczyciel w klasie szkolnej;

relacje z uczniami; nauczyciel a środowisko szkolne, nauczyciel wśród innych relacje z uczniami; nauczyciel a środowisko szkolne, nauczyciel wśród innych nauczycieli nauczycieli

Nauczyciel w reformowaniu edukacji – powinności pedagogiczne (wiedza, Nauczyciel w reformowaniu edukacji – powinności pedagogiczne (wiedza, przyswojone wartości, umiejętności), społeczne (sterowanie i wspieranie w przyswojone wartości, umiejętności), społeczne (sterowanie i wspieranie w wyborach losów edukacyjnych i życiowych), polityczne 9uczenie kultury wyborach losów edukacyjnych i życiowych), polityczne 9uczenie kultury politycznej), kulturalne (uczestnictwo w kulturze – twórcza i biorca) i politycznej), kulturalne (uczestnictwo w kulturze – twórcza i biorca) i ekonomiczne (przygotowanie do pracy i zawodu)ekonomiczne (przygotowanie do pracy i zawodu)

Wydaje się, że omówione problemy są jednymi z Wydaje się, że omówione problemy są jednymi z ważniejszych. Ich rozwiązywanie wymaga od nauczyciela ważniejszych. Ich rozwiązywanie wymaga od nauczyciela nowej wiedzy i umiejętności. Wydaje się więc konieczne nowej wiedzy i umiejętności. Wydaje się więc konieczne wspomaganie wspomaganie nauczyciela w trudzie szukania dróg ich nauczyciela w trudzie szukania dróg ich rozwiązywania.rozwiązywania.

I. Kawecki, I. Kawecki, Wprowadzenie do wiedzy o szkole i nauczania. Wprowadzenie do wiedzy o szkole i nauczania. Kraków 2003Kraków 2003

LITERATURALITERATURA 1. 1. Banach Cz., Banach Cz., Szkoła naszych oczekiwań i marzeń, potrzeb, projekcji i Szkoła naszych oczekiwań i marzeń, potrzeb, projekcji i

działań.działań.Wyd. eMPi², Poznań 2005Wyd. eMPi², Poznań 2005 2. 2. Dudzikowa M., Dudzikowa M., Mit o szkole jako miejscu wszechstronnego rozwoju uczniaMit o szkole jako miejscu wszechstronnego rozwoju ucznia. .

Impuls, Kraków, 2005 wyd. 2Impuls, Kraków, 2005 wyd. 2 3. 3. Gutek G.L., Gutek G.L., Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji.Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji. Gdańskie Wyd. Gdańskie Wyd.

Psychologiczne, Gdańsk 2003.Psychologiczne, Gdańsk 2003. 4. 4. Jankowski B., Jankowski B., Wychowanie w szkole .Tworzenie programu wychowawczego. Wychowanie w szkole .Tworzenie programu wychowawczego.

Poznań 2001 Poznań 2001 5. 5. Jarosz E., Jarosz E., Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego. UŚ, Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego. UŚ, Katowice Katowice

20052005 6. 6. Kawecki I., Kawecki I., Wprowadzenie do wiedzy o szkole i nauczaniu .Wprowadzenie do wiedzy o szkole i nauczaniu .Impuls, Kraków, Impuls, Kraków,

20032003 7.7. Kształcenie i doskonalenie nauczycieli (dla) edukacji alternatywnej. Kształcenie i doskonalenie nauczycieli (dla) edukacji alternatywnej. Red. Red.

W. Mikołajewicz. Impuls, Kraków 2001.W. Mikołajewicz. Impuls, Kraków 2001. 8. 8. MacBeath J., Schratz M., Meuret D., Jakobsen L., MacBeath J., Schratz M., Meuret D., Jakobsen L., Czy nasza szkoła jest Czy nasza szkoła jest

dobra.dobra. WSiP, Warszawa 2003 WSiP, Warszawa 2003 9. 9. Mietzel G., Mietzel G., Psychologia kształcenia. Praktyczny podręcznik dla pedagogów Psychologia kształcenia. Praktyczny podręcznik dla pedagogów

i nauczycieli. i nauczycieli. Gdańskie Wyd.Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Gdańsk 2002Psychologiczne, Gdańsk 200210. 10. Speck O., Speck O., Być nauczycielem. Być nauczycielem. Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Gdańsk 2005Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Gdańsk 200511. 11. Szymański M.J., Szymański M.J., W poszukiwaniu drogi. Szanse i problemy edukacji w W poszukiwaniu drogi. Szanse i problemy edukacji w 12.12. Polsce.Polsce. Wyd. AP Kraków, 2004 Wyd. AP Kraków, 200413. 13. Tripp D., Tripp D., Zdarzenia krytyczne w nauczaniu. Kształtowanie profesjonalnego Zdarzenia krytyczne w nauczaniu. Kształtowanie profesjonalnego

osądu osądu. WSiP, Warszawa 1996. WSiP, Warszawa 1996