42
JAHMUURIYADDA DIMOQRAADIGA SOOMAAUYA WASAARADDA KALLUUMEYSIGA, & KHAYRAADKA BADDA WAAXDA CILMI BAARISTA MAGACDA & MUUQAALKA KALLUUNKA

JAHMUURIYADDA DIMOQRAADIGA SOOMAAUYA ...dspace-roma3.caspur.it/bitstream/2307/799/1/Magacda...kiisa wax u dhimi lahaa. Dheecaan ayuu jirka kalluunku sii daayaa kaas oo loo maleynayo

Embed Size (px)

Citation preview

JAHMUURIYADDA DIMOQRAADIGA SOOMAAUYA

WASAARADDA KALLUUMEYSIGA, &KHAYRAADKA BADDA

WAAXDA CILMI BAARISTA

MAGACDA & MUUQAALKAKALLUUNKA

JAHMUURIYADDA DIMOQRAADIGA SOOMAALIYA

WASAARADOA KALLUUMEYSIGA, &KHAYRAAOKA BADDA

WAAXDA CILMI BAARISTA

MAGACDA & MUUQAALKAKALLUUNKA

Waxa Qoray: SAMAROON CUMAR GEEDI

QIIMAHA

Sh. So. 100

17

16 15

1. Isha.?. L»ft» madaxa.

3. Mas**-*

4. XangiTIf1

5. BsJtlMyoode.. Khadtca dar«enV =7» Mur'"*v»d* lidhka

8. Put^fl"

q.

10.

" '.-?.13.

M,

15.

'e.

17.

Kel1 i<ìfl.

fi i 5h h»>

Kiidtne

Calool .Be^r»Kadne.••'a-ifvo.

Mlioyada

C*r~a'-

TUSMAHA BUUGGA

Eragya Wasiirka . 3

Mahad-Naq \

Hordhac 5

Muhimadda Kalluunka 6

Sameyska Kalluunka 8

Notosha Kalluunka 10

Aqoonsiga Kalluunka 12

Magac-Bìxinta Kalluunka 19

Magaca Kalluunka 23

Sawirrada Kalluunka 30

Dhacdo Naadir ah 39

Bibliography Kalluunka

éRAYGA WASIIRKA

Baahi weyn ayaa in mucido ahba loo qabay helitaankamagacda saxa ah ee kalluunka dalkeenna looga yaqaan lyowixii macluumaad ah ee la xiriira xilliyada ay yimaadaan iyoslda u kale barian yihiin.

Weydiimo iyo caddeymo ku saabsan arrimahaas ayaanaga soo gaaray dad Soomaali iyo shisheeye isugu jira oodaneynayey in ay ku soo bliraan kalluumeysiga lyo suuq-geyntiisa.

Ammuurahaas oo Isbiirsaday darteed ayey Wasaaraddaula muuqatay iyada oo la kaashaneysa aqoon-yahannadeeda, in ay bilowdo cllml-baarlsta Magacda iyoMuuqalka Kalluunka BJyaheenna, (Macaan iyo Dhanaanba).Hawshaas oo hadda gacanta lagu hayo waxa qeybteedii horeka soo baxay natiijooyinka lyo waxtarka uu buuggan yarlxambaarsan yahay.

Akhristow, waxaan hubaa in aad ka hell doontld waxy-aabo badan oo ku ca!'s gellya, kuwaas oo anfici kara cldkasta oo heer walb? ' - <ga oo ku raja weyn In uu ka jawaabldoono weydilinnil hore noo soo gaarey.

Iyada oo tanl ay tahay qorlddii u horreysay "First Edition"ayaan filayaa in cllml-baarìstan qeybteeda labaad uu ka soobixl doono buug si tafaftiran u qoraya dhammaan magacdaiyo sawlrrada khayraadka biyaha.

Waxaan ammaan u soo jeedinayaa dhammaan dadkiigacanta kageystay soo saarldda buuggan, gaar ahaanwaxaan ku bogaadinayaa Jaalle Samaroon dadaalkll iyo waq-tlgil uu u huray cllml-baarista.

Ugu dambeyntll, waxaan soo dhoweyneynaa clddiitalooyin ku bllrln, dhalill ama ammaanba heysa.

AADEN MAXAMED CALI- Wasiirka -

MAHAD-NAQ

Waxaan mahad ballaaran ujeedinayaa dhammaan dadkiigacanta igu siiyey hirgelinta cilmì-baahsìan, gaar ahaanWASIIRKA oo mar walba igu dhiiri-gelinayey in hawshan aanka sai gaaro, isaga oo sijoogta ah ula socdey hadba heerka aymareyso.

Sidoo /ra/e, waxaan mahad u celinayaa AgaasimahaWaaxda Cilmi-baarista, la maareeyahay SMP, iyo Agaas-imaha Suuqa Casriga oo aan ka helay talòoyin iyotaageeraba.

Isuduwayaasha Wasaaradda, madaxda iskaasha-tooyinka kalluumeysiga iyo dadkii sida gaarka ah aan uwareystay dhammaan xusuus boy iga mudan yihiin.

Dhinaca farsamada iyo sawir-qaàdista waxa si hagarla'aan ah gacan (igu siiyey Jaalle Warfaa, waxanan u hayaaabaal aan duugoobeynin.

SAMAROON CUMAR GEEDICllml-baaraha & qoraha buugga

HORDHAC

Xeebta dalka gobollada ku yaal waxa mid kasta ka jiramagac kalluun oo u gaar ah deegaankaas, iyadaoo aysan jirinmagac dhex-dhexaad ah oo la wada garan karo. KalluunkaXamar looga yaqaan Yuumbi, waxa Bari looga yaqaanTaraaqad, halka Woqooyi uu noqonayo Deerik, J/HoosenaNguru. Halkaas waxa ka yimid is-fahamwaa. Sidaas darteedayey Wasaaraddu go'aansatay in ay bilowdo cilmi-baaris.Ujeeddooyinka laga lahaana waxa ugu muhiimsanaa:

1. In la soo urursho dhammaan magacda kalluunka eegobollada ka jira.

2. In la helo muuqaalka (sawirrada) kaliunka iyo khay-raadka kale.

3. In la isku dubarido, kaddibna buug iyo posterro laga sbosaaro, kuwaas oo lagu baahinayo dalka oo dhan.

Hawehaas oo aad u ballarneyd, waxay lagama maarmaanu tahay shaqooyinka iyo adeegga ay Wasaaraddu ummaddau qabato. Natìijooyinka cilmi-baaristani waxay wax weyn katari doonaan dhinacyada: '

1. Tlrakoobka: Waxa sahlanaanaya soo ururinta iyohabeynta wax soo saarka. Waxayna caawineysaafidiyayaasha soo ururiya xogtaas.

2. Suuq-geynta: Waxa seyladaha adduunka ee kalluunkalagu soo bandhigi karaa noocyada kaliunka ee dalka siaan qeybteenna u qaadanno.

3. Wada xiriirka: Hay'adaha ku hawlan cuntada, ama horu-marinta kalluumeysiga ha noqdaan kuwa caalami ahama kuwo goboleed, waxay badanaa soo warsadaan xogku saabsan khayraadka biyaha dalka. Markaas waxafududaajieysa in si dhaqso leh loogu jawaabo iyo ciddiikale ee dani ka hayso xogtaas.

In ka badan saddex bilood ayey socotey cilmi-baaristu,iyada oo bilaabantay 24.10.86. Waxa sahan iyo baaris lagusameeyey xeebta dheer ee dalka min Saylac ilaa R/Kiyam-booni. Qorshe waqtiyeysan ayaa goob walba lagu tegey.waxa mudnaanta la siiyey lix goobood oo kala ah Saylac,Berbera, Bosaso, Hobyo, Muqdisho iyo Kismaayo, iyada ooloo arkayey in ay matali karaan inta kale.

Dhinaca kale, waxa laga fursan waayey in tijaabo yar"pilot" laga sameeyo magaalo-madaxda ka hor inta aanhawsha weyn la guda-gelin. Tijaabadan oo socotey intii udhexeysay 1 — 7dii Oktoobar, waxay ìfisay meelo badan ooshaki ka jirey.

Halkan kama muuqdaan sawirradii midabka lahaa ootiradoodu dhamayd 300, hase yeeshee waxaan filaynaa in ayku soo baxaan buugga dambe, waayo way dhib badan tahaydaabacaadda iyo badinta sawirrada midabka leh.

Waxa mudan in aan la illaawin ujeeddada buuggan yarlaga leeyahay oo ah inuu aasaas u noqdo kuwa dambe iyoinuu caawiyo dadka kalluunka ka ganacsada, tirakoob-ayaasha iyo cilmi-baareyaasha. Sidaasdarteed qaladaad yar-yar waa laga heli karaa, isla markaas yaan laga filin wax aanloogu talo gelin.

MUHIMADDA KALLUUNKA.

Keydka noolaha biyuhu waa mid dhammaan kara, haddiiaan laysku mashquulin kordhinta tarankisa, sida beerista,xannaaneynta, deegaan u daryeelka iyo dib ugu abuuriddanoole kale meelaha ay ku yar yihiin. Haddii aan taas la yeelinwaxa dhici karta in la gaaro heer kalluunku ku filfaan waayobaahida dadka.

Wax soo saarka kalluunka ee adduunku si aad ah ayuu ukordhay kontonki sano ee u dambeysay, waxa uu ka sookacay sannadkii 1938kii 20 malyan oo tan ilaa in ku dhow 83milyan oo tan sannadkii 1982kii. Korodhka intaas le'eg waxauu ku yimid horumarka laga sameeyey dhinacyada farsa-mada iyo aqoonta kalluumeysiga Shaxda I waxa ka muuqdaWSS-ka adduunka sannadihii 1980 - 84.

'000 tons

Sannadaha 1980 1961 1982 1983 1984WSS-ka 71.996.3 74,859.4 76,590 1 76,845.9 82.769.8

Shaqo ahaan kalluumeysiga waxa ku hawlan qiyaas 10-12 milyan oo qof, iyadaootiro intaas le'eg ay kaxoogsadaanwarshadaha u adeega kalluumeysiga, sida kuwa doonyahaiyo maraakiibta dhisa, kuwa habeeya iyo kuwa qalabka kalesameeya.

Cunista kalluunka aad ayaa loogu kàla geddisan yahay.Arrintani waxa laga yaabaa in ay in badan ku xiran tahaydhaqanka, dakhliga, diinta iyo helitaanka ama waayitaankakalluunka. Wadammada koonfurta Ameerika waxa la doorbi-daa hilibka, halka Bariga fog kalluunku uu muhiim ka yahay.Shaxdan ayaa faahfaahin ka bixineysa cunista kalluunka.

Wadamada horumaray 23.5 kg/headWadamada soo koraya 7.4 kh/head

Wadamada Hantiwadaagga 11.3 kg/headCelceliska adduunka 11.8 kg/head

Dalkeenna cunista kalluunka aad bay u liidataa, inkastooyididiilofiican ay leedahay sannadahandambe. Waxaqiyaasahaan qofkii ku soo beegmayasannadkii 0.4kg/head (1986).

Suuq-geynta kalluunka waxa uguhorreeyadalkaKanadaoo sannadkii 1982ki dhoofiyey kalluun ay ka soo gashaylacagdhan 1291 milyan Doollar. waxasoo raacaMareykankaiyo Jabaan. Wadammada soo koraya Chile iyo Mexicn ayaadhoofintoodu fiican tahay.

8

Mar haddii taranka dadka ee adduunka oo ah 2% sannad-kiiba, uu ka badan yahay heerka korodhka cuntada oo ah1.5%, kalluunka ayaa ah keydka mustaqbalka laguxisaabtamayo.

SAMEYSKA KALLUUNKA

Sida ka muuqata, (figure II) waaxyaha ay ka koobantahay xabbad kalluun ihi waxa ay kala yihiin:

1. Lafo "Qalfoof".2. Muruq.3. Maqaar iyo baalal.4. Uur ku jir sida xiidmaha iyo beerka.5. Madax ku jir sida maskaxda iyo indhaha.

Hase yeeshee, waxaa waaxyahaas ugu muhiimsan intamuruqa ah oo aan ka badneyn 30 - 40% miisaanka kalluunka.Taas macnaheedu ma aha in inta kale aysan faa'iido lahayn,balse waxa loo beddeli karaa badeecooyin kale oo si toos ahiyo si aan toos ahaynba ugu soo noqda aadamaha sida fishmeal.

Muruqa kalluunku waxa uu ka sameysan yahay (inkastaoo ay yara kala geddisan tahay kalluunada) qiyaasta soosocota:

Protei nDufanMacdanBiyo

20%5%5%

70%

Kalluunku waxa uu ka protein badan yahay hilibka,waxana la caddeeyey in 100gm oo kalluun ah ay ku jirto 18.5%protein ah, halka hilibka qiyaastaasle'eglagaheli karo 16.5%.

Dhinaca kale proteinka kalluunka laga helo waxa uudhan yahay 14% proteinka laga helo dhammaan waxyaabahala cuno.

NOLOSHA KALLUUNKA

Qaybaha lyo Shaqooylnkooda.

Qolofta: Waxay ka ilaalisaa jeermiska iyo dhaawacyada jir-kiisa wax u dhimi lahaa. Dheecaan ayuu jirka kalluunku siidaayaa kaas oo loo maleynayo in uu ka caawiyo dhaq-dhaqaajinta qolofta iyo in biyaha dhexdooda uu si sahal ahugu dabaasho.

Baalasha: Waxay ka caawiyaan socodka, leexashada, joog-siga, dib u socodka, is-dheelitirka iyo qumaati u taagnaanta.Kalluunka dheereeya waxa u gaar ah baal dabeed u eg dayaxbilow ah, halka kalluunka socodka gaaban leh dabadiisu ayballaaran tahay.

Indhaha: Woxoogaa wey dhaq-dhaqaaqi karaan, waxnabiyaha dhexdooda wuu ku arkaa, inkasta oo me e I dheerwaxba uusan ka arag.

Dhegaha: Ma laha dalool dibadeed, waxayna dareemi kar-aan wixii gariir ah ee soo gaara. Shaqada dheguhu kumakoobna wax maqalka oo qura ee waa organno dheelli-tirajirka kalluunka.

llkaha: Qaar ilko leh iyo kuwo ay ka maqan yihiinba weyjiraan, halkaas waxa laga garan karaa nooca cunno ee kal-luunkaasi uu quuto hilib ama caws.

Waafyaha: Kalluunku waxa uu ka neefsadaa waafyaha,waxana ku filan Oxygenta yar ee ku mìlan biyaha oo qiyaasahaan noqoneysa 10cc halkii l'itirba halka hawada aan neef-sanno ay ku jirto 200cc oo Oxygen ah litirkiiba. Marka kal-luunku uu neefsanayo wuxuu qaataa biyo si uu u dulmariyomiiqyada waafyaha halkaas oo O2-ta iyo CO2 la iskuweydaarsho.

Urlnta: Kalluunku wax wuu urln karaa waxana shaqadaas uqabta dulalka. Urlntu kalluunka aad bey m uhi i m ugu tahay,waayo waxa uu ku raadsadaa cuntadiisa, waxana uu kagatogaadaa cadowgllsa.

10

Dheefshfidka: Cuntadu marka ay caloosha gaarto waa lajajabiyaa, waxana loo gudbiyaa mindhicirka, halkaas oo lagusii shiiday ayaa lagaga nuugaa wixii nafaqo leh, inta kalenadebidda ayaa loo qashin saaraa.

Taranka: Badiyaa ukunta dheddigga iyo minida labka ayaabiyaha lagu wada sii daayaa, halkaas oo bacrintu ay kadhacdo. Waxa sinjiyada kalluunka qaarkood nolosha ay kubJlaabaan lab ahaan, waxayna marka dambe isu beddelaandheddìg. Kalluun waxa laga yaabaa inuu bacriyo sinji kale,hase yeeshee waxa ka dhashaa ma sii tarmo. Waxa marar dhifah dhacda in kalluun qura uu mar keliya sii daayo ukun iyomini.

Kalluunka carjowda leh iyo qaar ka mid ah kuwa lafta lehayaa ilmuhu ku dhex abuurmaa uurka hooyadiis, kaddibmarka dheddigga iyo labku ay kulmaan. Kalluunkaa waxa ugaar ah taran badan oo noolaha kale lahayn. Qaar ka mid ahayaa mar keliya dhali kara ilaa toban tnilyan (10,000,000) ooukumood, hase yeeshee wax yar ayaa ka badbaada dabeec-adda qallafsan iyo cadowyada isku xakuma sida ay u kalaxoog weyn yihiin.

11

AQOONSIGA KALLUUNKAMa sahlana in noolaha biyaha oo dhan si sax ah loo kata

garto, gaar ahaan marka arrintu ay khuseyso sinjiyo iskusifaad dhow. Buugag iyo qoraallo badan aya ladiyaarshay siay u adeegsadaan dadka kalluumeysta, kuwa gada iyo cilmi-baareyaashu. Kalluunka waxyaabana Iagu kala garto waxa kamid ah:

Midabbada: Waxa kalluunku uu ku kala geddisan yahaymidabbada uu Eebbe ku dheehay.

Muuqaalka; Dhererka iyo ballaarka ayaa ah sifooyin kal-luunka Iagu kala garto. Qaar yar-yar, kuwo waaweyn, kuwoballaaran iyo kuwo dhuuban intaba wey leeyihiin. Fig. IV.

Madaxa: Waa astaan muhiim ah oo kalluunku ku kala ged-disan yahay. Bai u fiirso. Fig. V (a) iyo fig. V (b).

Baalasha: Noocyada halkan ka muuqda ayaa tusaaleinoogu filan baalasha kala duwan ee kalluunka. Fig. VI (a) iyoFig. VI (b).

Indhaha: Goobta ay indhuhu ku yaallaan iyo noocyadooduwaa calaamado muhiim ah. Fig, VII.

Tirada Lafaha Baalasha "Fin splnes": Hadday yihiin baal-asha dabada iyo kuwa dhabarka, tirada lafahoogu wey kalageddisan tahay kalluunka kala duwan, waana astaan Iagukala garto.

Qashaarka "scalea": Tirada qashaarka kalluunka oo lagatiriyo laynka dareenka "lateral line" ayaa iyana,muhiim ah.Calaamad gaar ah: Wax muuqda oo calaamad ali oo u gaarah kalluunka haddii ayjiraan waa Iagu kala sooci karaa, haseyeeshee waa in ay ahaataa mid aan loo geysan.

Waxa dhici karta in la helo kalluumo intaas oo sifaad ahwadaaga, waxa markaas lala kaàshadaa nin khabiìr ku ahnoocaas la baarayo, ama waxa la geeyaa labooratori si anali-sis loogu sameeyo.

12

Noocyada Muùqaalka Katluunka Fig. IV

Noo_eyada_Mu_uqaalka Kal 1 uu

13

Noocyada Afka Kalluunka Flg. V (a)

14

Noocyada Afka Libaax-badeedka Fig. V (b)

15

Noocyada Dabada Kalluunka Flg. VI (a)

16

Noocyada Dabada Llbaax-badeedka Flg. VI (b)

17

Noocyada Qashaarka Kalluunka Flg. VII

18

MAGAC BIXINTA KALLUUKAMagacda kalluunka ee dal walba u gaar ah waxa ka dhas-

hay dhibaatooyin dalkaas gudihiisa iyo dibeddiisa, taas ookeentay in la wada garan waayo marka kalluun lagaga had-layo doodaha cilmiga ah ama shirarka. Waxa adkaaday inganacsatadu dalabkooda ama waxa ay rabaan in ay dhoof-tyaan si sax ah u gudbiyaan,

Waxa laysku dayey in magacda Ingiriiska ah la istic-maalo, hase yeeshee iyaga laftooda ayaan ka dhibaato yareynkuwa kale. Sidaas darteed waxa lagu heshiiyey in magaccaatami ah oon dalna lahayn la jdeegsado.

Magacdaas oo loo yaqaan MAGACDA CILMIGA AH ama"SCIENTIFIC NAMES", waxa habeyntooda u xilsaaran gud-diga loo yaqaan "International Commission of ZoologicalNomenclature". Haddii ay dhacdo in kalluun cusub la arko,waxa magaciisa iyo sifaadkiisa laga diiwaan-geliyaaguddigaas.

Runtii ma fududa ama suurta-galba ma aha helitaankaaqoonsiga dhabta ah ee kalluun walba oo ka mid ah in ta kabadan 18,818 sinji ee la shegay in ay jiraan, waayo sinjiyadakalluunku ma aha kuwa aan iska beddelin sidii ay ku dhas-heen ee waxa ay la socdaan isbeddelka joogtada ah eedabeecadda.

Magaca Cilmiga ah ee kalluunka loo bixiyaa,waxay kayimaaddaan nidaam taxan oo la iskugu raae-faaciyo amakoox-kooxeéyo kalluunka oo loo yaqaan abla-ablayn.Nidamkan waxa markii u horreeysey isku taxlujiyey ninkii laoran jirey Aristotle (322 B.C.) oo xayawaanka u kalaqaybshaysiddeed kooxood. Kaddib waxa sii horumariyey Carolus Lin-neaus (1707- 1778).

Abla-ablayntu waxay sahashaa dib u tixraaca asalkanoolaha. Haddaba haddii aad heshid magaca cilmiga eenoolaha, isla markaasna aad taqan abla-ableynta, waxa aadhalkaas ka ogaan kartaa macluumaad badan oo noolahaaskhuseeya, waxaanad aaran kartaa wuxuu waxtar leeyahay,

19

Nidaamkani waxa uu caadi ahaan ka kooban yahay tod-doba jaran-jaro, inkastaoo mararkaqaarkoodiyagalasi! kalajajabiyo. Toddobadu waxay kala yihiin: Boqortooyo {kingd-om), Phyla (fayla), Gacal (class), Dir (order), Bah (family),Duul (genus), Sinji (specìes).

Noolaha waxa guud ahaan loo kalaqeybìyaa labo boqor-tooyo oo kala ah: Boqortooyada dhirta iyo xayawaanka (plant& animai Kingdom). Haddii aan sii raacno boqortooyadaxayawaanka, waxa loo sii kala jabin karaa 10 phyla, Tobank-aas phyla mid walba waxa uu u sii kala baxayaa Gacallo.Haddii aan sii fiirinno Gacallada Phylada Chordata, waxaynoqonayaan shanta kala ah:

1. Pisces: Tusaale: Kalluun2. Amphibia: Tusaale: Rana3. Reptilia: Tusaale: Diinka4. Aves: Tusaale: Shimbiro5. Mamrnalia: Tusaale: Dadka.

Nibirinka oo markii hore lagu tirin jirey. Phylada Piscesayaa markii dambe la ogaaday in uu maamal yahay. Argoos-atadu waxay galaysaa Phylada Arthropoda. Farabadanta iyoduushadu waxay raacsan yihiin Phylada Mollusca.

Shanta Gacal ee phylada Cfiordata mid walba oo ka midah waxay u sii kala baxaysaa dhowr dir oo kiiba uu u sii kalabaxayo baho oo laftoodu sii noqonaya duulal ilaa ay ka siinoqdaan sinjiyo.

Waxa nidaamka noocaas ah aan ku matali karnaa ada-reeska guryaheenna oo warqad kasta oo la soo diraa ay toos uimanayso adareeskaas. Bai ka bogo tusaalaha sida ay isugudhìgmi karaan:

Abla-ablayn Clnwaan

BoqortooyoPhylaGacalDirPahDuulSinji20

AnimaiChordataTelestomiClupeiformesSalmonidaeSalmoCiarkii

*

Qaarad ,DalGobolDegmoLaanWadadaGuri lamb

AfrikaSomaliaBanadìrHawl-wadaagX/TaakoKacaanka99999

U fiirso, boqortooyo waxay u dhigmi kartaa (Analogy)Qaarad, kuwa kalena sida ay iskugu aaddan yihiin. Magacacilmiga ee kalluunkaas loogu yeerayo waxa uu noqonayaa"Salmo clarkii". Mid kasta oo jaranjaradaas ahi waxay kasoocaysaa kalluunka kuwo kale, xayawaan waxay ka soocey-saa dhirta, Chorodata waxay caddeynaysaa in araxley yahay,Teleostomi waxay ka reebeysaa wixii aan laf lahayn, sidaasayey mid walba u sii sifeyneysaa kalluunka ilaa laga gaarosheyga laftiisii.

Magacda cilmiga ah dhammaan si laatin ah ayaa looqoraa, waxay doonayaan ha ahaado markii hore. Kalluunwalba waxa la siiyaa labo magac oo kala ah kan duulkiisa iyokansinjigiisa. Magaca hore waxa lagubilaabaaxarafweyn, kalabaadna xaraf yar. Waxa badiba la raacshaa magaca qofkakalluunkaas helay iyo sannadkuu helay sida: Melanogram-mus aeglefinus (Linnaeus) 1758.

Dalkeenna magacda kalluunku waa ay kooban yihiin,waxayna tilmaamaan midabkiisa ama qaabkiisa sida ago-li ee re iyo guduudow,' qaarna waxay tilmaamaan fai uu kal-luunku sameeyo sida Codweyn oo Ingiriiskana lagu yiraahdoCroaker oo macnaheedu yahay guuxe ama reeme. MagacdaSoomaaligu ma aha kuwo cilmiyeysan, sidaas darteed yaabma laha haddii 5 ama 10 kalluun uu hai magac ka dhexeeyo.

Inkasta oo magacda gobolladu ay kala duwan yihiin,haddana xiriir ayaa ka dhexeeya sida ay isugu dhow-dhowyihiin. Cilmi-baaristan waxa ka soo baxay 80% magacdalabada gobol ee Awdal iyo W-Galbeed ay isku mid yihiin.Dhinaca kale waxa muuqatay in L/Qorey ilaa Garacad magackalluun oon is-khilaaf badan lahayni ay ka jiraan.

Hobyo ilaa C/Axmed magac isku mid ah aya la'ga helikara. Hase yeeshee waxaa suurto gai ah in meelahaqaarkoodkalluun laba magac looga yaqaan, halka meelaha kale magackeliya laga haysto, taasina ay keento in loo qaato in magacduay kala geddisan yihiin.

21

Kismaayo iyo Baraawe wey ka geddisan yihìin dalka inti-isa kale, iyaga laftooduna wey kala duwan yihiin. Magacdunawaxa ay yihiin Baajuun iyo Barwaani.

Haddii aad u fiirsato magacda G. Awdal, W. Galbeed, iyoBari waxaad arkaysaa in magac badani asal ahaan ay ka soojeeddo Carabi, sida Makhnus, Qud, Kalbirì baxri iyo Fuluus.Banaadir waxa ku jira magac Talyaani ah, sida Iskaambo iyoFangalaati.

Guud ahaan cilmi-baaristu waxa ay soo ururisay magacgaaraya 600, oo tilmaamaya 100 kalluun oo u kala baxasidatan:

— Kalluunka badda: 70.— Labaax: 10.— Kalluunka Webiga: 8.— Qolofleey: 3.— Ayax badeed: 1.— Kuwo kale: 8.

Marka laga reebo kalluunka webiyada iyo qolofleyda,kalluunku waxa uu u kala baxaa sida soo socota:

Kalluun qareed (Demersal fish): 25.Kalluun Madoobe (Pelagic fish): 39.Xeeb-joog (Coastal fish):*16.

Tirada noocyada dalkeenna laga heli karaayo aad beyuga badan tahay inta kor ku xusan, hase yeeshee waxadhacda in ilaatoban kalluun hai magac ka dhexeeyo. Tusaale:Goatfish waxa jirta in ka badan 16 noe, Soomaalidunawaxayu taqaan Labo-garle ama Fangalaati.

Cilmi-baaristu waxay soo bandhigeysaa shax koobaysamagacda kalluunka ee muhiimka ah ama ganacsi galka ah,kuwaas oo si qalad ah meelo badan loogu qorey.

22

(FIS

H N

AM

ES

)

MA

GA

CD

A

KA

LLU

UN

KA

Woq

ooyl

Ful

uus

Kal

bul

baxr

iC

arab

iQ

udA

bush

ook

Muk

hnuu

sD

awac

oK

umal

Car

uusa

Siis

aan

Labo

gad

hle

Xilw

aS

akhl

adC

aqaa

m

Gax

aash

Afd

heer

eC

awra

dC

ursi

nX

imaa

ri

Bar

i

Suc

baan

Lool

aaq

Car

abi

Faar

deC

aydi

Maq

naf

Daw

aco

Gac

oorr

eFu

urIs

miir

Labo

gar

leX

ilwa

Silq

oG

anaa

d

Gax

aash

Afd

heer

eT

unbu

urD

hocd

hocl

eD

hoco

dhoc

le

Ban

aadl

r

Suc

baan

Ey-

maa

yoC

aano

odS

hool

eyC

aydi

Sim

ibi&

jT

ixsi

-gaa

dFu

nni

Maa

mbr

yoS

aafit

Fan

gata

ati

Xal

aaw

iTa

qo a

ma

Silq

oA

luus

o am

aS

ubsa

alim

Cag

oole

am

aD

huub

anM

iraam

irS

huur

e ga

leB

irbi r

owX

abko

ole

J/H

oose

Ful

uus

Taad

aM

kidh

iM

utum

buD

agaa

Uba

biN

uufi

Fum

me

Boo

noTa

asi

Imko

oma

Kuu

kuT

akaa

Kis

umba

Tan

guija

afa

Bor

asi m

bo

Mki

dhi

Kaa

we

Ki-o

ofa

Eng

llsh

Nam

es

Dol

phin

fis

hS

hark

suc

ker

Mul

let

Nee

dle

fish

Sar

di n

eW

olf

herr

ing

Indi

an f

iat

head

Cat

fis

hP

arro

t fis

hR

abbi

t fis

hG

oat

fish

Jack

pom

phre

t^C

obia

Baf

acud

da

Em

pero

r S

cave

nger

Long

fac

e em

poro

rM

ulle

tRe

,d S

trip

ped

sea

brea

mY

ejlo

w f

inne

d se

a br

eam

Scl

entlf

lc N

ame

Cor

ypha

ena

hipp

urus

Ech

enei

s na

ucra

tes

Mug

ilida

e sp

p.A

lben

nes

hain

sS

ardi

nella

fim

bria

teC

hiro

cent

rus

dora

bP

laty

ceph

alus

indì

cus

Tac

hysu

ridae

spp

.S

caru

s gh

obba

nS

igan

us s

pp.

Mul

lidae

For

mio

nig

erR

achy

cent

ridae

Sph

yrae

nida

e

Leth

rinus

neb

ulos

us

Leth

rinus

min

iatu

sLi

za n

ebul

osus

Arg

yrop

s fil

amet

osus

Aca

ntho

pagr

us t

atus

basa

liF

aras

Fara

s

féJk

um

oo

iBF

aard

eX

aarc

unS

iisaa

nS

iisaa

n

Mar

afao

Sno

oxM

uray

khB

aaq

T~

ìa m

oo

rL/a

ll lool

Bur

quc

Has

arX

adda

asS

ubul

qàa

d

^e

n

Sni

rwo

Sey

nub

Tab

adB

axri

yah

Gaa

doow

eF

aras

Can

bars

heG

aado

owe

Uku

moo

leF

aard

eX

aarc

unS

iisaa

nS

iisaa

nS

iisaa

nM

araf

adS

hoox

Mur

akh

Baa

qF

uund

oF

uund

oA

fwaa

xS

oman

aallk

o ad

agB

aaq

Cod

wey

nT

araa

qad

Shi

rwo

Bic

reed

Tab

adiin

Bax

riya

hG

abar

aare

Gab

araa

re

Birb

i row

Daa

nbiri

Daa

biri

cadd

eD

iirm

oo

leU

kum

oole

Kha

raar

eD

haw

anbe

Kax

anK

ho

mb

oro

Kax

an g

eesl

eA

roo

s m

aany

oS

hoox

Aan

isho

wO

ongi

Kun

gu-s

abaa

naS

ulsu

ulS

ulsu

ul

Maj

inos

Nke

eko

Bar

red

silv

ery

sea

brea

mS

ail

fish

Bla

ck m

arlin

Bar

red

flag

-ta

ilS

oldi

er f

ish

.H

alf-

beak

Ma-

una

tum

ba

kuY

ello

w m

arke

d bu

tter

flyK

itaar

aK

ulun

guw

eK

uuju

Kul

ungu

we

Ta-ii

Ibaa

wa

Kin

koo

y ca

rbee

dGon

naK

iinko

oyS

amad

uul

Soò

ray

yaxa

as

Quu

qle

Doo

l dool

Laqa

nto

Yuu

mbi

Dhi

iglo

wS

eynu

bJe

eder

Bax

reed

Sha

nlo

Keb

elim

aany

o

Gon

naFu

bbe

fub

be

Ling

aK

ooko

Tan

da k

ole

Ngu

ruK

iboo

ma

Ngu

ruK

ibom

a m

jana

Ngu

ruK

i-u

ufa

lyedi

Sur

geon

fis

hB

ande

d su

rgeo

n fis

hB

row

n un

icor

nM

ooris

h id

ol

Piv

e sp

ot h

erri

ngM

ilk f

ish

Har

dy h

ead

silv

ersi

deW

aist

coat

tr

igge

rfis

hB

ridle

tri

gger

fish

Fou

rthr

eads

thr

eadf

inT

hrea

dfin

bre

amT

wo

band

edse

a br

eam

Liza

rd f

ish

Cro

aker

Bar

red

span

ish

Mac

kere

lF

rigat

e m

acke

rel

Str

eake

d sp

anis

h m

acke

rel

Yel

low

fin t

una

Wah

ooS

ickl

e fis

hB

at fis

h

Che

imer

us

nufa

rIs

tiophoru

s pl

atyp

teru

sM

akaì

ra indic

aK

uhlia

tae

niur

usH

olo

centr

ides

sp.

Hem

iram

phus

far

Pom

acan

thrid

aeA

can

thru

s le

ucos

tern

onT

riost

eguu

sN

aso

spp.

Zan

clus

corn

utu

sH

ilsa

kel

eC

hano

s ch

anos

Pra

nesu

s pì

ngui

sB

alis

toid

es c

onsp

icill

um

Suf

flam

en f

raen

atu

Ele

uthe

rone

us

tetr

adac

tyiu

mN

emip

teru

s to

luA

cant

hrop

agru

s bi

fase

i atu

sS

aurd

ia tum

bul

Sci

aeni

dae

spp.

Sco

mbe

rom

orus

com

nrìe

rson

iE

uthy

nus

affin

isS

com

bero

mor

us p

lurilin

eatu

sT

hunu

s al

baca

res

Aca

nth

ocy

bu

im s

ola

ndri

Dre

pane

punct

itaP

lata

x pln

natu

s

Sin

agu b

Boo

raad

Boo

raad

Box

aara

hQ

arda

boC

ayji

Fuu

r

Dee

roD

abaa

l-qat

Kor

ow b

aalle

Sum

maa

nG

oshi

r

Caa

llo

Doo

rab

Duu

si

Shi

iraan

Nim

iraan

iA

buse

efM

uqar

amC

olc

ool

Sub

ii

Gab

araa

reLi

faas

Boo

raad

Can

gub

Box

aara

hQ

arda

boC

ayji

Fuu

rS

inag

uban

Sin

agub

anD

abaa

l-qat

Kor

ow b

aalle

Sum

maa

nA

seeb

oG

uduu

dC

aallo

Mak

oD

oora

bA

fka

too

bS

hoof

eS

hiira

anS

haah

Nim

iraan

iS

araa

ciim

oM

uqar

amC

olc

ool

Sa m

a te

rD

umm

ad

Muu

mbo

wC

aa

ri-j

oo

gB

oora

adC

angu

bS

holi-

boora

dT

arta

boC

ayji

llwaa

Can

gub

San

nuur

oM

eylo

nB

uwaa

yW

aaye

erY

aaqu

urD

umaa

shi

Caa

lloM

ako

Koo

koIk

uuji

Kun

guB

aafa

Yam

beyn

iK

aws

Sho

ogo

Boo

nno

Kho

nday

Ngu

ru

Hab

shiy

aT

eva

bojo

Buf

aadi

Sha

mba

aro

Jabt

o o

r b

aro

ole

Ba

nru

Mad

ax d

haga

xS

hiira

anS

hiira

anK

hoom

aar

Nim

iraan

iM

iisha

arG

eesl

eG

odgo

'do

Milm

iloB

aalc

adde

Nril

ilim

be-iim

be

See

selis

iN

abra

anP

apan

gP

apan

kiM

beey

aK

hum

iS

umbg

uwe

Spa

de f

ish

Pin

jalo

sna

pper

Tw

o sp

ot s

napp

er/B

lack

spo

t sn

appe

rH

umpb

ack

snap

per

Spe

ckle

d sn

ap

pe

rB

lopd

sna

pper

, B

lack

fin w

rass

eB

lue

ban

ded s

napp

erS

kìpj

ack

Whi

pray

Fly

ing

fis

her

Ble

keer

's g

roup

erB

row

n s

potte

d g

roup

erT

orna

to b

ass

Pur

ple r

ock

cod

Half-

moon

roc

k co

dS

potte

d l

eath

er s

kin

Pom

pano

* D

jedd

aba c

reva

lleP

enna

nt t

reva

llyLo

ngfin

ca

valla

Tig

er s

hark

Saw

fish

Ham

mer

head

sK

ark

Less

er g

uita

r fis

hS

oupf

in s

hark

Hou

nd s

hark

Trip

tero

don o

rbis

Pin

jalo

pin

jalo

Lutja

nus

boha

rLu

tjanu

s fu

lvi f

iam

ma

Lutja

nus

gibb

usLu

tjanu

s ri

vula

tus

Lutja

nus

san

gu

ine

us

Bod

ianu

s b

jllu

nu

latu

sLu

tjanu

s ka

smir

aK

atsu

won

us p

elam

us

Exo

coet

idae

spp

.E

pine

phel

us b

leek

eri

Epi

neph

etus

ta

uvi

na

Cep

halo

phol

is s

onnera

tiE

pine

phui

us f

lavo

caer

uleu

sE

pine

phel

us g

ram

mat

opho

rus

Sco

mb.

com

mers

onia

nus

Tra

chio

ntu

s blo

chii

Ale

pes

djed

daba

Ale

ctic

s ci

liaris

Car

ango

ides

arm

atG

aleo

cerd

o c

uvi

eri

Pris

is p

ectin

ata

Sph

yrna

Zyg

aena

Rhi

nbat

us a

nnul

atus

Gal

eorh

inus

gal

exM

uste

lus

cani

s

Rab

iish

Saf

ari

Saf

ari

Yam

an g

ofe

Poi

nted

-noi

sed

stin

gray

D

asya

tis je

nkin

siD

eyra

tul

baxr

i G

arfa

ad

Som

ir S

hate

edi

Spo

tted

eag

lera

y A

ctob

atus

nar

inar

,

Sha

khaw

is

Miy

aaso

Y

ahee

ra

Blu

ntos

e sp

iny

Squ

alus

meg

alop

esD

hida

r F

arnu

ukh

Gug

uye

Leop

ard

shar

k S

tega

stom

a va

rium

MA

GA

CD

A K

AL

LU

UN

KA

GA

NA

CS

I G

AL

KA

(CO

MM

ER

CIA

I S

PE

CIE

S)

SO

MA

LI

Cayd

iS

imbili

gD

hìgl

ow a

ma

shir

wo

Sub

salim

, ga

naad

, ca

qaam

Derik

, Y

uu

mb

i, T

araa

qad

Tab

ad,

Tabadiin

, Je

edar

Laqa

nto

codw

eyn

Suc

baan

, F

uluu

sS

annu

uro

Cara

bi,

Caa

nood

Saa

fitLa

boga

rfe,

Fan

gala

ato

Sam

aduu

l, T

inle

Fun

ni,

Gac

oorr

eD

oora

b, B

aroo

le,

Jabt

oD

aabbiri

, F

aras

Sum

maan/G

adiir

Gax

ash

Yaa

quur

/Ase

ebo

EN

GLI

SH

Sar

dine

Wol

f he

rrin

gK

awak

awa

Bar

acud

aS

pani

sh M

ack

ere

lY

ello

wfis

h lu

na

Cro

aker

Do

lph

infis

hS

kipj

ack

Mulle

tR

abbi

t fis

hG

oat

fish

Thr

eadf

inC

atfis

hLe

athe

rski

nS

ai!

fish

Gro

uper

Em

pero

r/S

cave

nger

Bro

wn s

potte

d g

rouper

SC

IEN

TIF

IC

Sar

dine

lla s

ppC

hir

oce

ntr

ida

eE

thun

us a

ffin

isS

phyr

aeni

dae

Sco

mb

ero

mo

rus

Com

mer

soni

Thu

nus

alba

care

sS

cian

nida

eC

ory

ph

ae

nid

ae

Kat

uwon

us p

elam

isM

ugili

dae

Sig

anus

Mu

llid

ae

Pol

ynem

idae

Ta

chys

uri

da

eS

com

berio

des

com

mer

soni

anus

Istio

phor

us p

laty

pte

rus

Ser

rani

dae

Leth

rinid

aeE

pine

phel

us tauvi

na

OC

Mad

ax-d

haga

xM

aam

biyo

•G

eeso

ole

Miis

haar

, S

eefle

, S

arac

iimo

Neb

araa

nS

akhl

ad,

Sìlq

oT

arta

bo,

Qar

dabo

Boo

raad

Cay

jeS

eyna

bS

afan

, B

aala

lay

Baa

lcad

deM

iraam

ir, a

fdhe

ere

Caa

ri jo

og

Caa

lloA

rgoo

sto,

Isk

aam

boA

yax

bade

ed,

Gaa

mbi

riD

iin,

Qub

oH

ombo

roC

arsa

anyo

, Xar

shaa

sho

Abe

eso,

Mag

unge

Duu

sho

Tre

vally

Pom

pano

Wra

sse

Ham

mer

head

sha

rkS

awsh

ark

Tig

er s

hark

Cob

iaS

peck

led

Sna

pper

Tw

o sp

ot s

napp

erB

lood

sna

pper

Str

eake

d sp

anis

h m

ack.

Ray

sR

equi

em s

tark

Long

face

em

pero

rP

inja

lo s

napp

erP

urpl

e ro

ck c

odLo

bste

r (s

piny

)S

hrim

pT

uril

eD

olph

inC

rab

(Sw

imm

ing)

Hon

ey c

omb

Squ

id

Lutja

nida

eC

aran

gida

eT

rach

intu

s af

rican

usLa

brid

aeS

phyr

na Z

ygae

naP

ristis

pec

tinat

aG

aleo

cerd

o cu

vier

iR

achy

cent

ron

cana

dus

Lutja

nus

rival

atus

Lutja

nus

boha

rLu

tjanu

s sa

ngui

neus

Sco

mbe

rom

orus

plu

rilin

eatu

sM

ylio

hatif

orm

esC

arch

arhi

nida

eLe

thrin

us m

inia

tus

Pin

jalo

pin

jalo

Epi

neph

uius

ffa

voca

erul

eus

Pan

uliru

s or

natu

sP

enae

us m

onod

on

Cha

ryba

dis

edw

ards

iG

ymno

thor

ax f

avai

neus

Sha

rfat

oLu

usiy

aA

go

ng

oB

alla

nS

haar

ubW

aam

booy

Mal

ley

mad

oobe

Hee

ray

ama

fum

mi

akaa

m

Can

bar

Luul

Sad

afB

oco

ol

Wha

le

«AL

LU

UN

KA

(B

IYA

HA

MA

CA

AN

)

i na

pia

Car

pS

inad

o1E

utro

pia^

-C

lari

otus

Cla

rius

Cat

fis

h fF

resh

wat

e'

WA

XY

AA

BO

KA

LE

Am

berg

rts

Pea

riP

eart

shei

iS

hell

FUR

O: Q

AS

HA

R:

Wax

ay t

llmaa

nta

a dh

amm

aàn

kal

luun

ka le

h q

ashi

rka

(Sca

les)

W- XumtB- Caadoowe

BN- BirbirowJH_ Kingu Sbana

EMG- Sea Bi?eamSCI-

W-fi-BN-JH-ENG-SCI-

SummaanSumrnaanHabshiaCroupper

30

W-B-

'BN-,JH-

EMG-SCI-

DooraaabDo or abJ&btoBanruSpotted Leà-ther

commersónianus

W- Qardabot_ Qardabo

BW-JH-

ENG-SC1-

TartaboKaws

Lutjanidae

B-BN-JH-

SCI-

IstnìirSaafitTaasiBabbit FishSigamis spp

( 6 )

W-B-

BN-JH-

Eng-SC1-

RabushSafanSafanShuviRay

31

w-B-

BN-JH-

ENG-sei-

CaruusaFuurMaamblyoBoemoWrasse

W- GaxaslB- GftXasìi

BN- DHuubaanJH- Tanfu IJafa

BMC- B»p*rorSCI- Lethrinidlae

(9)

W- QawqabB- GambiriBN- GMtbirKAyax Bad.*)JH- Kamba Romba

ENG- ShrluspSCI-

32

( io )

B8NJH

ENGSCI

Labo GaudhiaLabo CarleFangaia»tiImkomaGoatfishMullidae

(11)

W-B-

B«-JH-

ENC-SC1-

DuusiAfXatoobMadax dhatfaxNrillPompano!PrachIontus bloehii

(12)W~B-

BN-JH-

EHG-SCI-

? pJ3& L _ J^3"^ * ^"^

QudFaardeShooleyMutxunbu *Weedla fichAlbene* hains

33

13) vi- XumalB- Ga-c corre

BN- l'unniJH- Furarne

EN&- Cat FifihRCT-

(14)

Squid

(15)W- DeerikB- 'TaraaqadBN- YuumbiJH- NguruENG- Spanish MackerelSCI- Scomeromorus

commersoni

34

(16)

B- MuqaramBN- GèeSleJH- Babanki

ENG- Hammerhead SharkSCI- Sphyrna zygaena

(17) -W* FarasB- CambarsheBN- DaambiriJH- SulsuulEWG- MarlinSCI- Zstiophordae

(18)W- ShirwoB- Shirwo

BN- DhiiglowJH- Kibooma

ENG- Frigate lunaSCI- Euthynus affinis

35

(19)W-B-

Btf-JH-EMG-SCI-

CaqaamGanaadAluuso,SubsalimKisumbaBaracudaSphyraenidae

W-B-

BN-JH-

ENG-SC1-

(20)

OctopusPolypus vulgaris

W- Mukhnus (21)B- Maqaf

BN- SimbiligJH- IfbabiENG- Wolf HerringSCI- Chirocentrus dorab

36

B-BN-JH-ENG-SCI-

(22)

Subul QaadiBaaqDool Dool-Lizard FishSaurida tambul

(23)W- AbuuseefB- Saraacimo

BN- MilshaarJH- BabanENG- Saw FishSCI- Prisis pectinata

(24)

W- Dame^rB- Buundho

BN- Kij^igoyJH-TumtiulaEW^Trigger TishSC-Balistidae

37

w-B-

Bn-JH-

Eng-SCI-

Kalbul BaxriLoolaaqEy-maanyoTaadaSucker FishEchtneis noucrates

W» FuluusB- SucbaanBM- SucbaanJH- Fuluus

ENG- Dolphin. FishSCI- Coryphaena hippurws

W-B-BN-Jh-ENG-SCI-

SfekhladSilqoSilqo.TaqoTaKaaCoti aRaciycentridae

38

DHACDO NAADIR AH

Soo caarinta neberigu ma aha mid caadi ah, balse waamid yaab teh oo ka wareerisay dadka cilmi-baarista iskushuqliya.

Saacaddu markay abayd 19:15, maalintii 1.11.86, waxaxeebta Seylac ka soo caariyey Neberin tiradiisu dhammeyd22 xabbo. Neberinkaas oo ahaa mid dhal ah oo nooca looyaqaan "PILOT WHALE" waxa ugu weynaa midka dhererki-isu ahaa 5.35 mitir, kuwa kalena waxay u dhexeeyeen 3-4mitir. Wey dhacday in Nibirin uu soo caaryo, hase yee.sheeweli tiro intaas le'eg lama soo sheegin.

•*• Su'aalaha ah muxuu nibirinku u soo caariyaa? Jawaabobadan ayaa laga baxshay, inkasta oon weli la isku raacinjawaab qura oo cilmiyeysan. Dadka qaarkii waxay ku til-maamaan in nibirinku uu naftiisa naco oouu isdilo "Suicide".Kuwo kale waxay leeyihiin xeebta ayuu yimaadaa si uu ugunasto uguna xoqdo. Qaar kale ayaa sheegaya in maskaxdiisuqaldanto oo markaas uu garan waayo meesha uu marayo. Maahee ayey qaar leeyihiin waddooyin beryo ho re uu mari jireyayey waqtiga iyo dabeecaddu beddeshay ama badihii ayaa kuwasakhoobey oo uu ku noolaan waayey, iwm. Si kasta haahaatee weti jawaabta waa la sugayaa.

Nibirinka oo ah noolaha ugu weyn ee dunidan maanta kunool, waxa qaar ka mid ah "Bluewhale"dhererkiisunagaaraa30 mitir iyo cules dhan 150,000 Kg ama 150 tan. Sidaas dar-teed waxa aad loola socdaa xaataddiisa si xummaaneysa oowelwel ku heysa hay'adaha u xilsaaran sida "Internationalwhaling commission".

Ciddii la kulanta ama maqasha nibirin ka soo caaryeyxeebta Soomaaliyeed ama waxyaabo kale oo la garan waayo,waxaan ka codsaneynaa in uu la soo xirjiro wasaaraddan,isaga oo wax alla wixii faahfaahin ah ee uu heli karo sooraacinaya, sida meesha lagu arkay, waqtiga, tirada iyo noocahaddii uu garan karo.

39

BIBLIOGRAGHY

Waxa hoos ku taxan liiska qoraallada iyo buugta lookaalmeystey kala garashada kalluunka iyo magacdiisa.

1. Barashada Magacda Kalluunka (1980)

Waxa ku qoran 110 magac oo kalluun ah oo u kala bax-san sida ay nool yihiin oo kala ah: kuwa biyaha sare kunool iyo kuwa biyaha hooseba.

2. Édlble FIsh In Somalia (1983)

86 magac oo isugu jira Soomaali, English iyo Scientificayuu koobayaa qoraalkani.

3. Locai Iyo Scientific Names of Fishes collected on thèCoast of Somalia (1952)

Wuxuu ka kooban yahay 19 xashadood. FAO ayaadiyaarisay kaddib markii ay cilmi-baaris ku sameysayxeebta Soomaaliyeed. Qoraalkani wuxuu is-barbardhigayaa magaca Soomaaliga, English iyoScientific.

4. Qoraal Gaar ah (1986)

43 magac oo Soomaali, English, Scientific ah ayaa lagudìyaarshay.

5. Fishes of thè Indian Ocean (19 )

Buuggan waxa lagu daabacay dalka Jabaan, waxana kuyaal sawirro midab leh iyo tilmaamaha kulluun walba.

6. Common Fishes of Southern Africa (19 )

7. Coastal Fishes of Southern Jaban (19 )

8. FAO Catalogue Books (One set)

9. FAO Identification Sheets (Zone 51)

10. Colour Posters.

40

Waxa Qoray: SAMAROON CUMAR GEEDI

QIIMAHA

Sh. So. 100