Jaarverslag 2017 - ETWIE...2018/02/24 · toekomst van de TWIE-sector in Vlaanderen, waarbij ook de gevolgen van het nieuwe cultureel-erfgoedbeleid op het TWIE-veld werden toegelicht

Jaarverslag 2017

Bijlage 1: inhoudelijk jaarverslag

1 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017

Inleiding

2017 was voor ETWIE het vijfde werkjaar als erkende cultureel-erfgoedorganisatie. Zoals blijkt uit dit

jaarverslag is ETWIE ondertussen al stevig verankerd als een kwaliteitsvol expertisecentrum voor de

erfgoedgemeenschap(pen) rond technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. Inhoudelijk stond

2017 sterk in het teken van het traject rond bedrijfserfgoed, met als hoogtepunt de publicatie van het

boek ‘Eeuwen ondernemen’. Deze uitgave laat het brede publiek kennismaken met de geschiedenis en

het rijke erfgoed van honderd historische bedrijven in Vlaanderen en Brussel.

De andere prioriteiten in de werking van het expertisecentrum waren:

• Verder uitbouwen van de ETWIE-kennisbank;

• Uitbouwen van een landelijke werking rond immaterieel cultureel erfgoed (ICE);

• Organisatie van inhoudelijke studiedagen;

• Deelname aan concrete trajecten en projecten;

• Vergroten van de zichtbaarheid van de organisatie;

• Verderzetting van verdiepende contacten met het veld.

2017 werd echter vooral gekenmerkt door het beleidsplanningstraject, met daaraan gekoppeld een

aantal belangrijke wijzigingen in de structuur van het expertisecentrum. Om een nog performantere

dienstverlening aan de sector aan te bieden en in te spelen op de verwachtingen van de Vlaamse

overheid, werd besloten om de werking van het expertisecentrum in te kantelen in het MIAT in Gent.

Sinds 1 januari 2018 maakt ETWIE formeel deel uit van het MIAT en verhuisde de werking ook effectief

naar het museum in Gent. In de loop van 2018 zal de bestaande vzw ontbonden worden. Het

beleidsplanningstraject wordt in dit jaarverslag afzonderlijk toegelicht.

Dit jaarverslag gaat dieper in op de inhoudelijke activiteiten en koppelt deze aan de strategische en

operationele doelstellingen en de indicatoren zoals die werden geformuleerd in het jaaractieplan voor

2017. Bovendien werden al enkele acties ondernomen voor doelstellingen die (nog) niet waren

opgenomen in het jaaractieplan 2017. Ook deze acties worden in dit jaarverslag kort vermeld.


Het bestuur

Algemene Vergadering

In 2017 gebeurden er geen wijzigingen in de Algemene Vergadering van ETWIE, die uit 28 leden

bestaat. De actieve deelname van de leden van de AV aan activiteiten binnen het veld van het TWI-

erfgoed, maakt dat het draagvlak voor de werking van het expertisecentrum groeit.

✓ Peter Scholliers (voorzitter)

✓ Raf Schepers (ondervoorzitter)

✓ Ann Van Nieuwenhuyse (secretaris)

✓ Johan David (penningmeester)

✓ Mario Baeck

✓ Geert Vanpaemel

✓ Bruno De Corte

✓ Sylvie De Coster

✓ Filip Delarbre

✓ Daniëlle De Vooght

✓ Johan Eeckelaert

✓ Robin Engels

✓ Davy Jacobs

✓ Hilde Langeraert

✓ Nelleke Teughels

✓ Robrecht Van Hee

✓ Robert Clemens

✓ Lieven Denewet

✓ Steven De Waele

✓ Liesbeth Inghelram

✓ Lydia Mertens

✓ Michel Mouton

✓ Sonia Rotenberg

✓ Luc Verachtert

✓ Luc Verbeeck

✓ Jef Vrelust

✓ Kristel Wautier

✓ Bert Woestenborghs

Meer informatie over de leden van de Algemene Vergadering is te vinden op

http://www.etwie.be/bestuur.

De vergadering pleegde overleg op 30 maart 2017 (goedkeuring jaarrekening en jaarverslag 2016), op

14 september 2017 en op 27 november 2017 (buitengewone AV i.f.v. inkanteling MIAT).

http://www.etwie.be/bestuur


Raad van Bestuur

In 2017 bleef de Raad van Bestuur ongewijzigd. Ze bestaat uit 6 personen:

✓ Peter Scholliers (voorzitter)

✓ Raf Schepers (ondervoorzitter)

✓ Ann Van Nieuwenhuyse (secretaris)

✓ Johan David (penningmeester)

✓ Mario Baeck

✓ Geert Vanpaemel

De vergadering pleegde overleg op 12 januari 2017, op 30 maart 2017 (voorleggen jaarrekening en

jaarverslag 2016), op 29 juni 2017 en op 2 oktober 2017.


Het personeel

Het vaste personeelsbestand van ETWIE onderging in 2017 geen wijzigingen.

Joeri Januarius, die sinds 1 februari 2015 in dienst is als coördinator, zette in 2017 zijn activiteiten

verder in voltijds dienstverband.

Tijl Vereenooghe, die sinds 1 september 2012 in dienst is als coördinator, zette in 2017 zijn

activiteiten verder in voltijds dienstverband.

Robin Debo, die sinds 1 augustus 2014 in dienst is als stafmedewerker, zette in 2017 zijn activiteiten

verder in voltijds dienstverband.

In maart-augustus 2017 werd Joris Spolspoel halftijds tewerkgesteld als projectmedewerker

bedrijfserfgoed.

Ten slotte kon ETWIE ook in 2017 beroep doen op Luc Corthouts als vrijwillig fotograaf.

Meer informatie over de ETWIE-medewerkers is te vinden op http://www.etwie.be/medewerkers-etwie

http://www.etwie.be/medewerkers-etwie


Beleidsplanningstraject 2017

Zoals in de inleiding aangegeven, werd de werking van ETWIE in 2017 sterk bepaald door het

planningstraject voor het beleidsplan 2019 -2023 en de bijbehorende inkanteling van de werking in

het MIAT. In onderstaande paragrafen geven we een overzicht van het afgelegde traject.

Verkennende fase

In de zomer van 2016 voegde het Departement CJM een bijlage toe aan de bestaande

beheersovereenkomst van het expertisecentrum ETWIE, waarin de werking werd verlengd tot eind

2018 en waarin expliciet de opdracht werd geformuleerd om “op zoek te gaan naar partners in het

kader van schaalvergroting of te fusioneren met een collectiebeherende instelling.” In diezelfde

periode heeft het departement een regierol opgenomen en is er een brede bevraging geweest over de

invulling van dienstverlenende rollen in de cultureel-erfgoedsector. In het kader van deze oefening

heeft ETWIE in de zomer van 2016 diverse sleutelspelers in de sector van het technisch,

wetenschappelijk en industrieel erfgoed samengebracht om de toekomstopties voor de sector te

bespreken. Het departement heeft zelf ook initiatief genomen om gesprekken te voeren om scenario’s

voor deze sector te bespreken (6 december 2016 en 24 januari 2017). Om de haalbaarheid van diverse

pistes verder te onderzoeken, heeft ETWIE individuele verkenningsgesprekken georganiseerd met een

aantal sleutelspelers, zoals het Centrum Agrarische Geschiedenis (8 september 2016), het Gents

Universiteitsmuseum (28 februari 2017), het Agentschap Onroerend Erfgoed (3 maart 2017), en het

MIAT, het MOT en Openluchtmuseum Bokrijk (16 maart 2017). In die periode werden door het kabinet

Gatz ook twee sectormomenten georganiseerd waarop meer informatie werd gegeven over de stand

van zaken over het nieuwe decreet en de strategische visienota van de minister (voor de LEOV vond

dit plaats op 7 februari 2017, voor het netwerk immaterieel erfgoed op 13 februari 2017).

Uiteindelijk heeft de Algemene Vergadering van ETWIE op 30 maart 2017 het licht op groen gezet om

de gesprekken op te starten met het MIAT, met als doel gezamenlijk een dienstverlenende rol uit te

werken voor de beleidsperiode 2019-2023 rond het erfgoed van techniek, wetenschap en industrie.

Betrokkenheid sector & stakeholdersbevraging

Doorheen het hele traject werd de bredere sector van het TWIE-erfgoed zo goed mogelijk te

geïnformeerd en betrokken. Zo werd via de website en de nieuwsbrief van ETWIE gecommuniceerd

over de ontwikkelingen en de plannen. Een belangrijk moment was ook de vijfde ontmoetingsdag van

ETWIE op 26 november 2016. Deze dag stond helemaal in het teken van reflectie en discussie over de

toekomst van de TWIE-sector in Vlaanderen, waarbij ook de gevolgen van het nieuwe cultureel-

erfgoedbeleid op het TWIE-veld werden toegelicht door Marina Laureys (afdeling erfgoed, CJM). In

mei 2017 werd een stakeholdersbevraging verspreid bij een representatieve selectie van betrokkenen.

Deze enquête kon ook via de website door alle geïnteresseerden ingevuld worden. De bevraging

polste naar de noden in het veld, om vervolgens dieper in te gaan op de verwachtingen rond en de

structuur van de toekomstige organisatie.

Gezamenlijk beleidsplanningstraject ETWIE-MIAT

De teams van ETWIE en het MIAT hebben het volledige beleidsplanningsproces voor zowel de functies

als de dienstverlenende gezamenlijk doorlopen. Op de vergaderingen van 25 april en 10 mei werden

een timing en een gemeenschappelijke visienota ontwikkeld waarin de krachtlijnen van de


toekomstige samenwerking werden vastgelegd. Op 29 mei werd dit verder uitgewerkt en werden de

waarden, de visie en de missie van de organisatie voor het eerst vastgelegd, die tijdens de

vergaderingen van 8 en 9 juni werden verfijnd en aangevuld met een eerste versie van de strategische

doelstellingen voor de dienstverlenende rol. Op de vergaderingen van 22 en 25 augustus werden de

strategische en operationele doelstellingen verder verfijnd, om vervolgens tijdens de vergadering van

18 september met het hele team van ETWIE en het MIAT te brainstormen over concrete acties. De

acties werden verder besproken en uitgewerkt tijdens de overlegmomenten op 27 september, 11

oktober en 24 oktober. Op 9 november werden de gemeenschappelijke acties die het MIAT en ETWIE

gaan uitwerken, in detail besproken. Op 27 november tot slot werd de begroting en het zakelijk

beheer besproken.

Beleidsplanningstraject dienstverlenende rol & inkanteling

werking in het MIAT

Naast dit gemeenschappelijke traject richtte ETWIE een planningsgroep op, als inhoudelijk klankbord

voor het uitwerken van de dienstverlenende rol. Deze groep bestond uit negen leden van de

Algemene Vergadering van ETWIE. De planningsgroep kwam samen op 16 mei (opstartvergadering

met bespreking visienota ETWIE/MIAT en voorbereiding stakeholdersbevraging), op 16 juni

(bespreking resultaten stakeholdersbevraging, bespreking missie en visie) en op 24 oktober

(bespreking operationele doelstellingen, acties en indicatoren; bespreking afbakening van het TWIE-

domein).

De bestuursorganen van ETWIE zijn nauw betrokken geweest bij het beleidsplanningstraject. Op de

vergadering van de Raad v an Bestuur van 29 juni werd de visienota over de samenwerking tussen

ETWIE en het MIAT grondig besproken, naast de formele procedure om ETWIE vanaf 1 januari 2018 al

deel te laten uitmaken van het MIAT. Tijdens de Algemene Vergadering van 14 september werden de

visie, missie, strategische en operationele doelstellingen besproken. De Raad van Bestuur bekrachtigde

voor de eerste keer op 2 oktober het voorstel tot inbreng van een algemeenheid om niet. Op de AV

van 27 november tot slot werd het strategisch kader van het beleidsplan in detail toegelicht aan de

leden van de AV, aangevuld met een goedkeuring van het inbrengvoorstel en beslissing tot inbreng

om niet van een algemeenheid in de inbrenggenietende rechtspersoon.

In het kader van de beleidsplanning heeft ETWIE ook proactief contacten gelegd en afgestemd met

het CAG (9 juni en 26 oktober) en met het Openluchtmuseum Bokrijk (27 juni en 29 oktober). Deze

gesprekken hadden enerzijds tot doel om de inhoudelijke raakvlakken die bestaan tussen de

organisaties onderling uit te klaren om zo een performante dienstverlening aan te bieden en

anderzijds om gemeenschappelijke acties te ontwikkelen.

Gesprekken in functie van de prioritaire themanetwerken

In de volgende beleidsperiode zal ETWIE inzetten op een aantal prioritaire thema’s in het domein van

het technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. Het uitgangspunt is dat ETWIE voor elk van

deze thema’s performante netwerken zal uitbouwen met diverse kernpartners, met wie in de loop van

het beleidsplanningstraject is overlegd om de inhoudelijke werking van die themanetwerken te

bespreken.

In het kader van het netwerk textielerfgoed vonden op 20 februari en 19 mei twee inhoudelijke

workshops plaats. Via deze workshops werd het bestaande netwerk van textielmusea verbreed en

werden afspraken gemaakt om het textielerfgoed in de volgende beleidsperiode als prioritair thema

op te nemen. Met MoMu Antwerpen hebben op 16 juni, 12 oktober en 21 november afzonderlijke

overlegmomenten plaatsgevonden om de afstemming tussen de dienstverlenende rol enerzijds en de

uitwerking van de museale functies van het MoMu anderzijds scherp te krijgen.


In het kader van het netwerk rond mobiel erfgoed zijn er overlegmomenten georganiseerd met het

MAS (23 mei), Watererfgoed Vlaanderen (18 juli), META vzw (23 augustus), het Karrenmuseum Essen

(26 september) en het Stoomcentrum Maldegem en Nostalbus (26 oktober).

Kernpartners die geconsulteerd zijn in het kader van de ontwikkeling en de inhoudelijke invulling van

het themanetwerk medisch erfgoed zijn Museum Dr. Guislain en Hospitium (13 juni en 21 november)

en het Interuniversitair Platform voor Academisch Erfgoed (28 augustus).

Het netwerk rond bedrijfserfgoed is de verderzetting en uitbreiding van het bestaande netwerk, dat in

2017 vooral focuste op het realiseren van de publicatie ‘Eeuwen ondernemen’. Dit thema kwam in

verschillende gesprekken met partners uit het netwerk aan bod.

Gesprekken in functie van het nieuwe domeinoverleg

immaterieel cultureel erfgoed

ETWIE maakte in de beleidsperiode 2012-2016 als expertisecentrum deel uit van het ICE-

trekkersnetwerk en was ‘trekker’ van één van de door UNESCO omschreven domeinen van het

immaterieel cultureel erfgoed, ambachtelijke vaardigheden en technieken. In het kader van het nieuwe

decreet heeft ETWIE meegewerkt aan het nieuwe op te richten domeinoverleg immaterieel cultureel

erfgoed en de intentienota die door de partners als bijlage bij de beleidsplannen is gevoegd. Op 28

juni, 5 september en 26 oktober werd de intentienota besproken. Op 1 augustus heeft met tapis plein

een afzonderlijk overleg plaatsgevonden over de verwachtingen rond de nieuwe organisatie

immaterieel cultureel erfgoed en de mogelijkheden tot samenwerking.

Gesprekken in functie van een nationale en internationale

werking van ETWIE

Om meer afstemming en kennisuitwisseling te stimuleren op nationaal en internationaal vlak, heeft

ETWIE met collega-organisaties Brusselfabriek (20 september), La Fonderie (9 oktober) en ERIH (21

september) contacten gelegd om in de volgende beleidsperiode intensiever te gaan samenwerken en

tot gemeenschappelijke acties te komen. ETWIE en MIAT hebben tijdens de ERIH-conferentie in

Kopenhagen in het bijzonder afspraken gemaakt met het netwerk in functie van de organisatie van

een internationaal congres en het opnemen van een mandaat als nationaal coördinator tijdens de

volgende beleidsperiode.

Stakeholdersoverleg andere organisaties

De coördinatoren van ETWIE hebben actief deelgenomen aan stakeholdersbevragingen in de brede

cultureel-erfgoedsector. Op 20 april is deelgenomen aan de stakeholdersbevraging georganiseerd

door het expertisecentrum CRKC, op 16 mei vond het stakeholdersoverleg van Het Firmament en

Resonant plaats, en op 7 september stond de focusgroep over de museale functies gekoppeld aan

vakmanschap voor het Openluchtmuseum Bokrijk op de agenda. Ten slotte werd actief deelgenomen

aan het adviesforum van het CRKC op 14 november en de adviesraad van het CAG op 30 november.


Doelstellingen 2017: overzichtstabel

In onderstaande tabel wordt samengevat in welke mate ETWIE de doelstellingen uit het jaaractieplan

2017 effectief realiseerde.

S.D.1. NETWERKING

O.D.1.1. Internationale netwerken ++

O.D.1.2. In kaart brengen +

O.D.1.3. TWIE-participatie ++

O.D.1.4. Platform +

O.D.1.5. Internationale expertise +

S.D.2. MAKELAARDIJ

O.D.2.1. Samenwerking organiseren +

O.D.2.2. Media betrekken +/-

O.D.2.3. Onderzoek bevorderen +/-

O.D.2.4. Niet-TWIE-organisaties ++

S.D.3. IMMATERIËLE COMPONENTEN

O.D.3.1. In kaart brengen +

O.D.3.2. Bedreigde expertise +/-

O.D.3.3. Ondersteunen borgen ++

O.D.3.4. Databank immaterieel erfgoed +/-

S.D.4. ORGANISATIE

O.D.4.1. Kwaliteitszorg +

O.D.4.2. Diversiteit +/-

O.D.4.3. Duurzaamheid +

O.D.4.4. Toegankelijkheid +/-

SCORES

++

Doelstellingen ruim gehaald

+ Doelstellingen gehaald

+/- Doelstellingen gedeeltelijk gehaald

- Doelstellingen niet gehaald


S.D. 1: Netwerking

ETWIE vzw heeft tegen het einde van de beleidsperiode een structureel netwerk uitgebouwd dat het

brede werkveld van TWI-actoren ondersteunt, synergiën creëert en de actieve uitwisseling van

Vlaamse en internationale expertise inzake technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed

bewerkstelligt.

O.D. 1.1: Deel uitmaken van internationale TWIE-netwerken

ETWIE vzw maakt tegen het einde van de beleidsperiode deel uit van netwerken van relevante

buitenlandse en internationale TWIE-actoren.

Indicatoren:

✓ aantal contacten met buitenlandse, al dan niet internationale TWIE-organisaties

(minstens 8)

✓ aantal internationale netwerken en projecten waaraan actief geparticipeerd wordt

(minstens 1)

✓ aantal deelnames aan relevante evenementen in het buitenland (minstens 1).

Ook in 2017 werd aandacht besteed aan de aansluiting bij internationale TWIE-netwerken. Dit

gebeurde voornamelijk door (actieve) deelname aan internationale studiedagen (ERIH-congres in

Kopenhagen) en door bilaterale contacten met internationale organisaties, rekening houdend met de

beperkingen van het beschikbare budget. De resultaten van deze activiteiten worden altijd zo veel

mogelijk vertaald naar en gedeeld met de doelgroep, onder meer door het integraal publiceren van

verslagen op de ETWIE-website.


ETWIE-coördinator Joeri Januarius heeft op vraag van het Ambacht in Beeld Festival in Amsterdam een

keynote gegeven over meesterschap in ambachten en de initiatieven in België om ambachten te

erkennen via allerhande labels. ETWIE is vicevoorzitter van de commissie ambachten van de FOD

Economie, die inzet op de wettelijke erkenning van vakmensen in België. Het Festival werkt eveneens

aan de erkenning en verbetering van de situatie van ambachtslui in Nederland.

Op 9 maart vond in Roosendaal (Nederland) het jaarlijkse Vlaams-Nederlands ontmoetingsmoment

rond immaterieel erfgoed plaats. Die stond in het teken van de actualisering van het ICE-beleid in

Nederland en Vlaanderen, met bijzondere aandacht voor de ontwikkeling van een nieuw

inventarisatiesysteem voor immaterieel cultureel erfgoed en een nieuw platform.

In het kader van het traject rond bedrijfserfgoed werd deelgenomen aan twee overlegmomenten in

Nederland: op 11 oktober kwam de Vereniging Bedrijfshistorie (VBH) samen en op vrijdag 8 december

nam ETWIE-medewerker Robin Debo deel aan de studiedag ‘Nederlandse retail in transitie’ van de

Stichting Bedrijfsgeschiedenis (SBG), het netwerk voor bedrijfshistorisch onderzoek.

De Vereniging Bedrijfshistorie is interessant omdat het een betalende ledenorganisatie is met mensen

uit het bedrijfsleven. Het doel van de vereniging is het bijeenbrengen van bedrijven, ondernemingen

en instellingen die in het bezit zijn van een bedrijfshistorische collectie, teneinde deze collecties voor

het nageslacht te behouden. Interessant, want in Vlaanderen bestaat vooralsnog geen vergelijkbaar

initiatief. ETWIE kreeg er ook de mogelijkheid om het boek ‘Eeuwen Ondernemen’ voor te stellen en

overhandigde een exemplaar aan de voorzitter.

De Stichting Bedrijfsgeschiedenis beoogt wetenschappelijke belangstelling te wekken voor bedrijfs- en

ondernemersgeschiedenis, de studie daarvan te bevorderen en organiseert daartoe

studiebijeenkomsten, bedrijfsbezoeken en neemt deel aan projecten. In vergelijking met Nederland is

er in Vlaanderen heel wat minder academische interesse in ondernemersgeschiedenis. ETWIE nam deel

aan de studiedag betreffende het erfgoed van grote retailers, in Nederland een hot topic vanwege de

sluiting van het iconische Vroom & Dreesman (V&D) en de gebeurtenissen bij retailketens als Zeeman,

Blokker, Hema, C&A of De Bijenkorf. Er werden contacten gelegd met het bestuur van SBG om in

2018 een gezamenlijke activiteit te organiseren. Hiermee hoopt ETWIE een eerste initiatief te nemen

om bij de academische sector in Vlaanderen opnieuw interesse voor het thema bedrijfserfgoed en

bedrijfsgeschiedenis op te wekken.

In 2017 werden ook de contacten met Brusselse en Waalse erfgoedorganisaties versterkt (zie verder:

O.D. 1.3. voor concrete acties).

http://vbh-bedrijfshistorie.nl/over-vbh/

http://www.stichtingbedrijfsgeschiedenis.nl/drukbezochte-studiemiddag-nederlandse-retail-in-transitie-fotos/


Door de internationale activiteiten van de bestuursleden van ETWIE, is de organisatie ook verbonden

met heel wat internationale netwerken en organisaties. In 2016 werd ook gestart met een reglement

dat het voor de leden van de Algemene Vergadering van ETWIE mogelijk maakt om bij de organisatie

een aanvraag in te dienen voor een financiële ondersteuning voor een actieve deelname aan een

buitenlands congres. Onder actieve deelname begrijpen we de presentatie van een originele paper of

poster die handelt over technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. Een maximum van 250

euro kan hiervoor worden toegekend, onder een aantal voorwaarden. AV-lid Bruno De Corte maakte

van deze mogelijkheid gebruik om deel te nemen aan een congres over industrieel erfgoed in Bakoe

(Azerbeidzjan).

Ondernomen acties:

✓ Keynote op het Amsterdamse Ambachtensymposium rond meesterschap in ambachten;

✓ Deelname ERIH-congres Kopenhagen;

✓ Deelname aan de bijeenkomst van de Nederlandse Vereniging Bedrijfshistorie en de Stichting

voor Bedrijfsgeschiedenis;

✓ Bilateraal overleg met het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE);

✓ Verspreiden van aankondiging voor activiteiten buiten Vlaanderen en Brussel;

✓ In kaart brengen van relevante buitenlandse organisaties voor intern gebruik.

O.D. 1.2: In kaart brengen cultureel-erfgoedveld

ETWIE vzw heeft het cultureel-erfgoedveld en de actoren met betrekking tot het TWIE-erfgoed in kaart

gebracht en is op basis hiervan gekomen tot een verdere inhoudelijke afbakening en prioriteitsstelling.

Indicatoren:

✓ bestaan van een actueel overzicht van het cultureel-erfgoedveld en de actoren met

betrekking tot het TWIE-erfgoed

✓ de beschikbaarheid van dit overzicht voor het grote publiek.

Sinds eind 2013 werkt ETWIE aan de uitbouw van een digitale kennisbank. Deze databank wil het TWI-

erfgoed in Vlaanderen en Brussel in kaart brengen en ontsluiten. De ontsluiting gebeurt via drie

vragen, namelijk ‘wie heeft iets’, ‘wie kan iets’ en ‘wie weet iets’. Elke fiche bevat links naar andere

fiches, waardoor op een makkelijke manier erg veel informatie kan verzameld worden. In 2017 werd de

ETWIE-kennisbank onderhouden en verder aangevuld, met informatie verkregen van mensen uit het

veld en met gegevens verzameld tijdens de plaatsbezoeken en kennismakingsgesprekken. De ETWIE-

kennisbank is constant in ontwikkeling en werd erg goed onthaald door de erfgoedgemeenschap en

door de collega’s uit het professionele erfgoedveld.

De kennisbank bevat momenteel 1542 actoren (+183 ten opzichte van 2016) actoren. Dit zijn mensen,

instellingen, organisaties en sinds 2017 ook historische ondernemingen, die iets hebben, kunnen of

weten i.v.m. technisch, wetenschappelijk of industrieel erfgoed. Deze worden onderling gekoppeld aan

202 thema’s, 308 Vlaamse gemeentes en 19 Brusselse gemeentes. De bibliografie die in de kennisbank

wordt bijgehouden telt 8834 bibliografische verwijzingen (+318 ten opzichte van 2016).

Er verschenen in 2017 in totaal 140 nieuwsberichten op de website van ETWIE. Deze worden ook

telkens gekoppeld aan de relevante actoren, thema’s, gemeentes en publicaties in de kennisbank. Op

alle fiches kunnen de bezoekers door middel van een reactieformulier bijkomende informatie

doorgeven.


Een artikel over de ETWIE-kennisbank werd in 2017 gepubliceerd in Contemporanea, het platform voor

hedendaagse historici in België.

Ondernomen acties:

✓ Continue actualisering en uitbreiding van beschikbare gegevens in kennisbank;

✓ Publicatie van een artikel over de werking van de kennisbank;

✓ Overleg met webontwikkelaar Statik in verband met verbeteringen aan website en kennisbank; ✓ Plaatsbezoeken en overlegmomenten met stakeholders en erfgoedorganisaties in functie van

kennismaking met en in kaart brengen van het TWIE-veld (zie bijlage 2 voor volledig overzicht)

O.D. 1.3: Bestaande en potentiële TWIE-actoren overtuigen tot

(E)TWIE-participatie

ETWIE vzw heeft in de loop van de beleidsperiode een meetbare aangroei gerealiseerd van bestaande en

nieuwe TWIE-actoren die participeren aan initiatieven die door ETWIE vzw opgezet zijn.

Indicatoren:

✓ aantal initiatieven die (mee) opgezet of ondersteund werden en waaraan TWIE-

actoren kunnen deelnemen (minstens 3).

In 2017 werd de organisatie van activiteiten verdergezet. Zo werd begonnen met de voorbereiding en

organisatie van de ontmoetingsdag die zal plaatsvinden op 17 maart 2018 en die in het teken staat

van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed. Er vonden enkele inhoudelijke studie- en

ontmoetingsdagen plaats en rond verschillende thema’s werden rondetafels georganiseerd. Van de

meeste activiteiten werd een verslag gepubliceerd op de website.

Op zaterdag 21 oktober 2017 organiseerde ETWIE samen met het Begijnhof Buurtcomité in Sint-

Truiden een ontmoetingsdag rond astronomische uurwerken in Vlaanderen. Op deze ontmoetingsdag

kregen alle betrokkenen en geïnteresseerden de kans om met elkaar kennis en ervaringen te delen.


Deze dag was een van de activiteiten in het kader van het 75-jarig bestaan van het Festraetsuurwerk in

Sint-Truiden. Zo werd eerder op Erfgoeddag al een documentaire film over de werking van het

uurwerk aan het publiek voorgesteld.

In 2016-2017 organiseerde ETWIE samen met BrusselFabriek, de vzw die ijvert voor het sociaal en

industrieel patrimonium in Brussel, een lezingenreeks over hedendaagse industrieel-erfgoedthema's in

Brussel. Met dit initiatief wilden beide organisaties het Brussels industrieel erfgoed in de kijker

plaatsen. In 2017 vonden volgende lezingen plaats:

19 januari 2017: ‘De socio-culturele impact van het bier en het brouwen’ - Annelies Tollet;

16 februari 2017: ‘Het geëmailleerde reclamebord en de Brusselse emailindustrie: het einde in zicht?’ -

Jan De Plus;

16 maart 2017: ‘Opmerkelijke bruggen in Brussel’ - Michel Provost (in het Frans);

20 april 2017: ‘De restauratie van de machinezaal van de voormalige brouwerij Wielemans-Ceuppens:

een socio-cultureel project’ door de restauratieploeg’ (in het Frans);

18 mei 2017: ‘De Europese netwerken rond het industrieel erfgoed’ door Joaquín de Santos (in het

Frans);

15 juni 2017: ‘Conclusie: hoe sensibiliseren en communiceren rond het Brussels industrieel en sociaal

erfgoed’ door Guido Vanderhulst (in het Frans).

Een aantal rondetafels, die ETWIE in 2017 organiseerde rond aspecten van het immaterieel erfgoed,

worden behandeld bij O.D. 3.3.

De organisatie van twee studiedagen (concreet: project ‘Duiken in de machine’ en de waardering van

de collectie Agfa-Geveart) wordt onder O.D. 2.1. behandeld.

De participatie aan de verschillende ETWIE-activiteiten werd gestimuleerd door een brede

communicatie en laagdrempelige toegang.

Ondernomen acties:

✓ Organisatie van een ontmoetingsdag over astronomische uurwerken;

✓ Organisatie van een studiedag over de waardering van de collectie Agfa-Gevaert;

✓ Organisatie van de afsluitende studiedag over het project Duiken in de Machine;

✓ Organisatie van een lezingenreeks in samenwerking met de partners van Brussel Fabriek;

✓ Plaatsbezoeken en overlegmomenten met stakeholders en erfgoedorganisaties in functie van

kennismaking met het TWIE-veld en bekendmaken van ETWIE-werking (zie bijlage 2 voor een

volledig overzicht).

O.D. 1.4: Een platform creëren

Via zijn website heeft ETWIE vzw een platform gecreëerd voor permanente communicatie tussen de

TWIE-actoren onderling en tussen TWIE-actoren en externen.

Indicatoren:

✓ verhoging van het aantal bezoekers van de ETWIE-website en abonnees op de ETWIE-

nieuwsbrief (minstens 5 procent)

✓ aantal ETWIE-nieuwsbrieven (minstens 10)


Ook via zijn digitale kanalen bereikt ETWIE een steeds groter wordend publiek. In 2013 lanceerde

ETWIE een nieuwe website met kennisbank. Voor meer informatie over de ETWIE-kennisbank verwijzen

we naar O.D. 1.2. De communicatie via de website werd onverminderd verdergezet in 2017. Er werd

bijna dagelijks een nieuw bericht op de website geplaatst en ook de sociale media (Facebook en

Twitter) worden actief gebruikt. Hierdoor wordt aan de buitenwereld duidelijk gemaakt dat ETWIE een

actieve organisatie is, die bij het veld betrokken is.

Sinds december 2013 wordt informatie over de website van ETWIE (www.etwie.be) bijgehouden via

Google Analytics. De evolutie van de bezoekersstatistieken wordt regelmatig gemonitord.

De bezoekersaantallen van de website www.etwie.be blijven toenemen, zoals de trendlijn aangeeft.

Hierbij moet wel opgemerkt worden dat de toename ondertussen heel wat minder significant is

geworden dan in de eerste jaren dat de website gelanceerd werd. Waar het aantal bezoekers van 2014

naar 2015 steeg met 64%, vertraagde de aangroei van het aantal bezoekers in 2016 tot zo’n 11

procent. In 2016 haalde de website maandelijks gemiddeld 4203 bezoekers. In 2017 is dit met 8,8

procent gestegen tot gemiddeld 4568 per maand. Opvallend is dat zelfs zonder de activiteiten die in

het najaar normaal een boost geven aan de bezoeken (studiebezoeken, ontmoetingsdag…), de website

in oktober en november toch een piek in het aantal bezoekers bereikt. Dit valt wel samen met de

voorstelling van het boek ‘Eeuwen Ondernemen’.

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2016 < - - - - - - - > 2017

Evolutie bezoekersaantallen

http://www.etwie.be/

http://www.etwie.be/


De groei van het aantal bezoekers kan uitgesplitst worden in enerzijds nieuwe bezoekers en anderzijds

terugkerende bezoekers die regelmatig de website van ETWIE raadplegen. In 2017 ontving de website

per maand gemiddeld 279 nieuwe bezoekers, een stijging met 9 procent t.o.v. 2016. Het is wel

duidelijk dat het aantal nieuwe bezoekers van de ene op de andere maand sterk kan schommelen,

afhankelijk van het bereik van een nieuwsbericht of een bepaald onderwerp dat dan net aandacht

krijgt.

Het aantal terugkerende bezoekers per maand kent minder grote schommelingen en is in 2017 met

zo’n 7,6 procent toegenomen. In relatieve cijfers vertaalt zich dat in gemiddeld 85 meer terugkerende

bezoekers voor een totaal van gemiddeld 1208 terugkerende bezoekers per maand.

Geografische spreiding

85 procent van alle bezoekers komt uit België. De rest van de bezoeken gaat telkens om bezoekers uit

Nederland, andere buurlanden en de VS. Binnen België komt bijna 14 procent van de bezoekers uit

Antwerpen, 11 procent uit Gent, 10 procent uit Brussel, 3,4 procent uit Mechelen, 3,4 procent uit

Brugge, 2,6 procent uit Leuven, Aalst, Hasselt, Sint-Niklaas en 2 procent uit Roeselare. In totaal wordt

de website van ETWIE bezocht vanuit 344 gemeentes. Deze geografische spreiding komt overeen met

de resultaten uit 2016.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

2016 < - - - - - - - > 2017

Nieuwe vs terugkerende bezoekers

Nieuwe bezoekers Terugkerende bezoekers


Het TWIE-zine, de elektronische nieuwsbrief van ETWIE, wordt maandelijks aan meer dan 800

geïnteresseerden bezorgd. In vergelijking met vorig jaar betekent dat er zich 100 nieuwe lezers

hebben aangemeld voor de nieuwsbrief.

Ondernomen acties:

✓ Onderhouden van een dynamische website, met meerdere nieuwsberichten per week;

✓ Actief gebruiken van Facebook en Twitter;

✓ Versturen van een maandelijkse digitale nieuwsbrief;

✓ Aanmoedigen van TWIE-actoren om te participeren aan virtuele netwerken en sociale media;

✓ Plaatsbezoeken en overlegmomenten met stakeholders en erfgoedorganisaties in functie van

kennismaking met en in kaart brengen van het TWIE-veld (zie bijlage 2 voor volledig overzicht).


S.D. 2: Makelaardij

ETWIE vzw is er door zijn makelaarsfunctie en door concrete projecten tegen het einde van de

beleidsperiode in geslaagd om het TWI-erfgoed voorwerp te maken van verwondering, belangstelling,

discussie, bevraging, valorisatie en onderzoek en een plaats te geven in de maatschappij, waaronder

de educatieve, socio-culturele en toeristische sector, en meer in het bijzonder in de cultureel-

erfgoedgemeenschap.

O.D. 2.1: Vlaamse en internationale samenwerking met TWIE-

actoren organiseren

ETWIE heeft daartoe TWIE-actoren in Vlaanderen met elkaar en met internationale actoren in contact

gebracht, tussen hen bemiddeld, samenwerkingsverbanden en projecten opgestart en waar nodig

begeleid.

Indicatoren

✓ aantal geïnitieerde samenwerkingsverbanden tussen Vlaamse TWIE-spelers (minstens

3).

✓ aantal geïnitieerde samenwerkingsverbanden tussen Vlaamse en buitenlandse TWIE-

spelers (minstens 1).

Het organiseren van samenwerking tussen TWIE-actoren gebeurt op verschillende manieren: het

begeleiden van (lokale) TWIE-actoren bij hun initiatieven (zoals voor het organiseren van activiteiten in

het kader van Erfgoeddag); deelname aan partnertrajecten waarbij samenwerking tussen TWIE-actoren

vereist is; uitwerken van begeleidingstrajecten voor de samenwerking van TWIE-actoren,

werkbezoeken aan bestaande samenwerkingsverbanden met de bedoeling hier andere TWIE-actoren

mee in contact te brengen.

Een belangrijke focus lag in 2017 op de werking rond het erfgoed van bedrijven. Om de werking

rond dit thema te versterken werd Joris Spolspoel van maart tot augustus aangesteld als deeltijdse

projectmedewerker. Sinds 2014 werkt ETWIE met verschillende partners samen om het thema

bedrijserfgoed in Vlaanderen op de kaart te zetten. De publicatie ‘Eeuwen ondernemen’, die

verscheen in september 2017, was een belangrijk resultaat van dit traject. In de fraai uitgegeven

publicatie wordt de geschiedenis en het erfgoed van honderd historische bedrijven voorgesteld in

woord en beeld: verrassende verhalen en anekdotes, gecombineerd met schitterend beeldmateriaal uit

de oude doos. Met de nieuwe publicatie wilden ETWIE en zijn partners het grote publiek laten

kennismaken met de boeiende verhalen die schuilen achter de fabriekspoorten in Vlaanderen en

Brussel. Tegelijk is het boek een oproep aan de bedrijfswereld en de overheid om in te zetten op dit

erfgoed, als belangrijke getuige van eeuwen economische ontwikkelingen.


In tegenstelling tot in Nederland bestond er voor Vlaanderen en Brussel nog geen lijst met

ondernemingen die al meer dan honderd jaar actief zijn. Via onderzoek in diverse bronnen en

databanken, en brede oproepen in het netwerk van partners, zoals werkgeversorganisatie Voka en

organisaties uit de erfgoedsector, stelde ETWIE een lijst samen van meer dan 600 ondernemingen die

al meer dan een eeuw bestaan. Uit die lijst werd een selectie gemaakt om tot honderd portretten in

dit boek te komen. Daarbij werd gestreefd naar een diverse geografische en inhoudelijke spreiding. De

publicatie toont dan ook een staalkaart van de bedrijvigheid in Vlaanderen en Brussel: van

familiebedrijven die lokaal verankerd zijn tot multinationals die wereldwijd meer dan 10.000

werknemers in dienst hebben.

Een blik op het indrukwekkende (textiel)archief van Ets. Marcel Liebaert uit Deinze. Foto: ©Liebaert

Op vraag van ETWIE doken deze bedrijven in hun archieven. Hoe is het bedrijf ontstaan en welk

parcours heeft het afgelegd? Zijn er nog sporen van dit verleden bewaard gebleven? Naast zijn eigen

geschiedenis zet ieder bedrijf in het boek ook een bijzonder object in de kijker. Historische

documenten, reclame, foto’s, maar ook oude machines, gereedschap, technieken of gebouwen: stuk

voor stuk zijn het getuigen van de levensverhalen van de ondernemingen die in dit boek worden

voorgesteld.

Samen met het boek werd ook de website www.bedrijfserfgoed.be gelanceerd, een laagdrempelige

portaalsite waarop bedrijven inspiratie vinden om aan de slag te gaan met hun erfgoed, en in 2018

wordt nog een brochure verspreid om bedrijven te sensibiliseren rond het thema.



Tijdens Voka Open Bedrijvendag op zondag 1 oktober zetten talrijke ondernemingen in Vlaanderen en

Brussel hun deuren weer open voor het publiek. In samenwerking met ETWIE werd dit jaar voor het

eerst een aparte categorie van historische bedrijven opgenomen in het programma, een initiatief dat

Voka Open Bedrijvendag ook in de volgende jaren zal herhalen.

ETWIE werkte in 2017 actief mee aan de waardering en herbestemming van de omvangrijke

bedrijfscollectie van Agfa-Gevaert. De provincie Antwerpen sloot in 2015 met Agfa en FOMU een

intentieverklaring af om de collectie over te nemen. Een herbestemmingstraject voor de collectie

drong zich dus op, met als ambitie het unieke industrieel erfgoed van Agfa-Gevaert in de beste

omstandigheden te beheren en te ontsluiten. FOMU bundelde voor dit waarderingstraject de krachten

met de dienst Erfgoed van de provincie Antwerpen, Agfa NV, ETWIE en het ADVN. Deze partners

vormden een stuurgroep die, samen met projectcoördinator Patrick Van den Nieuwenhof, aan de slag

ging met de collectie. Voor de waardering van de deelcollecties werd gebruik gemaakt van de

methodiek 'Op de museale weegschaal'. Tijdens een gesmaakte studienamiddag op 30 mei 2017

werden resultaten voorgesteld van het waarderings- en herbestemmingstraject. Deze resultaten

werden ook gebundeld in een publicatie.

TWIE maakte deel uit van de stuurgroep van het ontwikkelingsgericht project ‘Duiken in de Machine’

rond de 3D-digitalisering van industrieel en agrarisch erfgoed, dat in 2017 succesvol werd afgerond.

Andere partners, naast de Stedelijke Musea Kortrijk als initiatiefnemer, zijn het CAG, de Erfgoedcel

CO7, het MIAT, PACKED en Overleg Cultuur Regio Kortrijk. Het project onderzocht de voordelen en

mogelijkheden van het gebruik van 3D-tekeningen in het beheer, de bewaring en de ontsluiting van

industrieel en agrarisch erfgoed. Aan de hand van de 3D-visualisaties kan immers niet alleen de

buitenkant van de machine vastgelegd worden maar kan ook de werking gevisualiseerd worden.

Tijdens de eerste fase van het project werd geëxperimenteerd met verschillende technieken. De

resultaten van het project werden met de brede sector gedeeld tijdens een afsluitende studiedag op

14 juni 2017 in het MIAT in Gent. Om de resultaten ook internationaal te verspreiden, werd een korte

bijdrage over het project gepubliceerd in het TICCIH Bulletin.

ETWIE was een van de partners in het project ‘Fabrieksburen’, dat focuste op het industrieel verleden

van de Zennevallei. Dit project was een samenwerkingsverband van vier gemeenten en de Erfgoedcel

Pajottenland Zennevallei, en kende zijn hoogtepunt in 2017, met een rondreizende expo, die

gebaseerd is op archiefonderzoek en mondelinge getuigenissen. Op de tentoonstelling en de

bijbehorende publicatie leert het brede publiek het verhaal van de fabrieken langs de Zenne en het

kanaal kennen, maar ook de arbeiders, de buurtbewoners en de familieleden die de fabrieken een

gezicht gaven.

ETWIE wordt ook geregeld gevraagd om te helpen bij het zoeken naar een oplossing voor bedreigde

collecties: zoeken naar een nieuwe bestemming, helpen bij inventarisatie, experten met elkaar in

contact brengen… Dit aspect van de ETWIE-werking gebeurt vaak ad hoc, waarbij er ingespeeld wordt

op kansen die zich aanbieden of concrete problemen die zich stellen. Een voorbeeld was in 2017 de

collectie industrieel erfgoed van de provincie Limburg. Nadat ETWIE het aanwezige industrieel erfgoed

evalueerde, werd onder meer een bestemming gezocht voor een stoommachine, een compressor en

een waterrad. Daarnaast werd ook op zoek gegaan naar een herbestemming van een historische

dieselgenerator, machines uit een oude tabakskerverij…

Intussen krijgt ETWIE, door de vele plaatsbezoeken en overlegmomenten, een steeds beter zicht op de

inhoud van collecties in heel Vlaanderen. Collecties en relevante deelcollecties worden ook zo goed

mogelijk beschreven en ontsloten via het digitale ETWIE-platform. De volgende stap is uiteraard om

een beter inzicht te krijgen in het collectiebeleid van de verschillende actoren in de sector. Zeker bij de

kleinere musea en collecties is dit beleid vaak nog niet vastgelegd in een collectieplan. Plaatsbezoeken


bij minder goed gekende collecties gebeuren vaak samen met relevante partners uit de

museumsector. In andere gevallen gebeuren deze plaatsbezoeken samen met collega’s van de

erfgoedcellen, die meestal een beter zicht hebben op de lokale situatie en de bestaande

problematieken.

Het realiseren van deze doelstelling is erg arbeidsintensief. Er is nood aan veel contactmomenten voor

afstemming, het organiseren van werken plaatsbezoeken, het volgen van infosessies...

Ondernomen acties:

✓ Opbouw netwerk en publicatie bedrijfserfgoed;

✓ Verder ontwikkelen van de portaalsite bedrijfserfgoed;

✓ Deelname aan de stuurgroep van het project ‘Fabrieksburen’;

✓ Deelname aan de stuurgroep 3D-project Duiken in de Machine + organisatie afrondende

studiedag;

✓ Overlegmomenten met Gevaertarchief en FotoMuseum Antwerpen + organisatie afrondende

studiedag;

✓ Organisatie van plaatsbezoeken (zie bijlage).


O.D. 2.3: Onderzoek bevorderen

ETWIE vzw heeft TWIE-gerelateerd onderzoek bevorderd op verschillende niveaus door resultaatgerichte

samenwerking van TWIE-actoren en onderzoeksinstellingen te stimuleren.

Indicatoren:

✓ Bestaan van een geactualiseerd overzicht van het TWI-onderzoek in Vlaanderen en

Brussel

Door de intensiteit van het beleidstraject is beslist om de acties gekoppeld aan deze doelstelling uit te

stellen naar 2018.

Joeri Januarius doceert in het academiejaar 2017-2018 het mastervak ‘Industriële archeologie en

industrieel erfgoed’ aan de Vrije Universiteit Brussel. In het vak komen zowel de theorie als de praktijk

ruimschoots aan bod. Zo organiseerde ETWIE een zeer gesmaakt studiebezoek aan de voormalige

brouwerij Atlas in Anderlecht op 8 december 2017. Dit contact heeft er ook toe geleid dat ETWIE mee

in de jury zit van een aantal lopende onderzoeken aan de vakgroep geschiedenis (zoals over

industrieel erfgoed en mondelinge geschiedenis, handwerktuigen in de textielsector, en

herbestemming van onroerend erfgoed).

ETWIE stelt geregeld zijn expertise en netwerk beschikbaar voor onderzoekers. Zo werd in 2017

meegewerkt aan het nieuwe boek van Victor-Hugo De Grijse 'Textiel. Groots verleden, beloftevolle

toekomst', waarin een overzicht wordt gegeven van de geschiedenis van de textielnijverheid in België

tussen 1750 en 1950.

Het traject rond bedrijfserfgoed en de publicatie van het boek was een eerste concrete stap om bij

bedrijven zelf te sensibiliseren bij bedrijven zelf om onderzoek te doen naar hun verleden in functie

van de hedendaagse bedrijfsvoering.

Ondernomen acties:

✓ Doceren opleidingsonderdeel ‘Industriële archeologie en industrieel erfgoed’ (Vrije Universiteit

Brussel);

✓ Organisatie van een studiebezoek aan de voormalige brouwerij Atlas;

✓ Begeleiding van masterproeven en bachelorpapers.


O.D. 2.4: Samenwerken met niet-TWIE-organisaties

ETWIE vzw heeft samengewerkt met andere organisaties met TWI-belangstelling, en heeft initiatieven

genomen om TWIE en TWIE-actoren te introduceren bij het onderwijs en bij sociale en culturele

organisaties.

Indicatoren:

✓ aantal contacten met niet-TWIE-organisaties (minstens 8)

✓ aantal concrete samenwerkingsinitiatieven met niet-TWIE-organisaties (minstens 2).

ETWIE heeft zich van bij het begin ingeschakeld in het netwerk van landelijke expertisecentra en

andere cultureel-erfgoedactoren. In 2017 werden deze engagementen binnen de erfgoedsector

verdergezet en geïntensifieerd. ETWIE is lid van het Cultureel-Erfgoedoverleg en binnen de werking

rond Immaterieel Cultureel Erfgoed in Vlaanderen is ETWIE de trekker voor het domein Ambachten. De

trekkers van de verschillende domeinen komen geregeld samen in het ICE-trekkersoverleg om

expertise uit te wisselen omtrent de ICE-werking in Vlaanderen. ETWIE heeft bovendien geregeld

bilateraal overleg met organisaties uit de cultureel-erfgoedsector. Tijdens deze overlegmomenten

worden inhoudelijke raakvlakken besproken, maar er wordt ook gekeken naar de rol die ETWIE kan

spelen binnen het ruimere cultureel erfgoedveld (zie O.D. 3.3). ETWIE is ook lid van de Werkgroep

Privaatrechtelijke Archieven van de VVBAD, waar nuttige informatie-uitwisseling mogelijk is in verband

met onder meer bedrijfsarchieven, en van verschillende werken gebruikersgroepen van FARO.

De samenwerking met UNIZO omtrent ambachten werd verder uitgewerkt in 2017. ETWIE maakt deel

uit van de jury van het Handmade in Belgium-label en ETWIE is bevoorrechte partner in het UNIZO-

traject De Makers. Wat betreft de ambachten werden door verschillende organisaties initiatieven

ontplooid het voorbije jaar. ETWIE was telkens een belangrijke partner en maakte deel uit van

verschillende klankbordgroepen, onder meer in het traject van Handmade in Brugge (stad Brugge en

tapis plein) en aan het museumtraject met daaraan verbonden wedstrijd Bokrijk Brandmerkt

(Openluchtmuseum Bokrijk).

Ook jonge toerismeprofessionals zijn zich bewust van het potentieel van het TWI-erfgoed. In dit kader

gaf ETWIE in november 2017 al voor de vierde maal een gastcollege over ‘industrieel erfgoed en

toerisme’ aan de studenten cultuurtoerisme van de Thomas More Hogeschool in Mechelen.

Ten slotte probeerde ETWIE – zoals in voorgaande jaren - door middel van externe dienstverlening zijn

verantwoordelijkheid in de erfgoedsector op te nemen. Zo zetelden medewerkers van ETWIE in

verschillende adviesraden, klankbordgroepen, expertenfora, jury’s, en redactieraden. Hoewel deze

dienstverlening een behoorlijke werklast met zich meebrengt, dragen deze engagementen zeker bij tot

een grotere visibiliteit van het expertisecentrum als verantwoordelijke actor in het erfgoedlandschap.

Ondernomen acties:

✓ zie het volledige overzicht in bijlage 2


S.D. 3: Immateriële componenten van en

expertise over TWIE

ETWIE vzw heeft tegen het einde van de beleidsperiode, door ook volop in te zetten op immateriële

aspecten van en expertise over TWI-erfgoed, (dreigende) leemtes gedetecteerd, oplossingen gezocht

en bedreigde expertise voor de toekomst gevrijwaard.

O.D. 3.3: Ondersteunen van het borgen van TWIE-expertise

ETWIE vzw heeft samengewerkt met andere organisaties op vlak van cultureel erfgoed om TWIE-

expertise te borgen en om gerichte oplossingen te zoeken voor bedreigde en ontbrekende TWIE-expertise.

Indicatoren:

✓ aantal initiatieven die het borgen van immaterieel erfgoed als focus hebben (minimaal

2).

Het borgen van TWIE-expertise was ook in 2017 een belangrijk aspect van de werking van ETWIE. We

namen deel aan partnertrajecten, waren aanwezig op relevante studiedagen en workshops,

ondersteunden organisaties bij hun borgingsmaatregelen en hadden bilateraal overleg met

verschillende erfgoedorganisaties.

Sinds 2013 coördineert ETWIE de werking rond het immaterieel erfgoed van 'ambachtelijke

vaardigheden en technieken' in Vlaanderen. Regelmatig worden de collega's uit de sector via e-mail

op de hoogte gehouden van de belangrijkste ontwikkelingen binnen het domein. Om initiatieven en

projecten diepgaander te kunnen voorstellen, wordt ieder jaar ook een bijeenkomst georganiseerd.

Op donderdag 16 maart vond dit jaarlijkse overlegmoment plaats in Lamot in Mechelen. Drie

initiatieven werden uitgebreid voorgesteld: het Interreg-project ReviVak dat focust op de revitalisering

van vakmanschap, de atelierwerking van DIVA, het nieuwe museum voor edelsmeedkunst, diamant en

juwelen in Antwerpen, en de activiteiten in het kader van 'Handmade in Brugge'. Het verslag en de

presentaties van deze bijeenkomst zijn beschikbaar op de website van ETWIE.

Een hoogtepunt in 2017 was zeker de erkenning van de klompencultuur op de Inventaris Vlaanderen

voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. De erfgoedgemeenschap rond het klompenerfgoed is verspreid in

Vlaanderen, met belangrijke kernen in het Waasland en de Antwerpse Kempen. Sinds 2013 komt de

erfgoedgemeenschap rond de klompencultuur in Vlaanderen op geregelde tijdstippen bijeen, onder

impuls van ETWIE. De groep houdt zich bezig met alle aspecten van de borging van het ambacht:

versterken van het netwerk, overdracht van kennis en vaardigheden, collectiewaardering en -

herbestemming, projecten rond de hedendaagse invulling van het klompenambacht...

Het in 2016 succesvol afgeronde ontwikkelingsgericht erfgoedproject ‘Naar een brandend actueel

ambacht. Nieuwe impulsen voor het borgen van het kunstsmeden in Brussel en Vlaanderen’ kreeg in


2017 nog een vervolg met een voortgezette opleiding rond dit ambacht, die werd georganiseerd in de

historische smidse van het Zuiderpershuis in Antwerpen. De vzw IJzer en Vuur! ontwikkelde met de

steun van het Platform voor Opleiding en Talent en ETWIE een pilootproject waarin twee buitenlandse

meesters in het smeedambacht jonge smeden de kneepjes van het vak leren. Het gaat om de Tsjech

Pavel Tasovky en de Italiaan Claudio Bottero, geroemd in de sector voor hun vernieuwende aanpak en

hun vakmanschap.

Ook de samenwerking met de zendamateurs rond de morsecode als immaterieel erfgoed werd in

2017 verdergezet. Dit jaar werd onder meer een geactualiseerde versie van de brochure 'Grenzeloos

met punten en strepen' gepubliceerd. Deze brochure is ook digitaal beschikbaar.

In 2017 engageerde ETWIE zich verder in het ICE-trekkersoverleg, samen met de andere

‘domeintrekkers’ LECA, ETWIE, CAG, Resonant en Het Firmament, tapis plein, FARO en platform

www.immaterieelerfgoed.be . Het maandelijks overleg tussen de partners werd verdergezet, in functie

van de verdere netwerkontwikkeling, taakverdeling, afstemming en samenwerking rond

dienstverlening en begeleiding. Ook het digitale ICE-platform voor elk van de domeinen werd in dit

kader opgevolgd.

Sinds 2016 engageert ETWIE zich ook in de Commissie Ambachtslieden van de FOD Economie, Deze

commissie, die gemiddeld tweewekelijks bijeenkomt, bespreekt de aanvragen voor de wettelijke

erkenning van ambachtslieden door de federale overheid. Ten slotte maakte een van de ETWIE-

coördinatoren ook deel uit van de expertencommissie immaterieel erfgoed die de aanvragen voor de

ICE-inventaris beoordeelt.

Ondernomen acties:

✓ zie het volledige overzicht in bijlage 2


S.D. 4: Organisatie

Tegen het einde van de beleidsperiode heeft ETWIE vzw zich tot een performante organisatie

ontwikkeld met aandacht voor goede managementpraktijken en heeft ze een beleid op vlak van

duurzaamheid en maatschappelijke en culturele diversiteit geconcretiseerd.

O.D. 4.1: Kwaliteitszorg

ETWIE vzw werkt volgens de basisprincipes van kwaliteitszorg en werkt samen met het steunpunt aan de

actieve ondersteuning van de aangesloten actoren.

Indicatoren:

✓ aantoonbaarheid van de principes van kwaliteitszorg die gehanteerd worden bij de

uitbouw van de eigen werking

Er werd verder gewerkt op basis van de prioriteitenlijst die door de Algemene Vergadering werd

opgesteld in 2013. Zowel voor de interne werking van de organisatie, als naar de externe partners toe,

werd rekening gehouden met de principes van kwaliteitszorg. Het steunpunt FARO was betrokken bij

meerdere van de ondernomen acties.

Begin 2017 werd een nieuw beleidsplanningstraject opgestart (zie intro).

Ondernomen acties:

✓ Opstarten en doorlopen van het volledige beleidsplanningstraject en actualiseren van de missie

en visie van de organisatie

✓ Aanvullen van draaiboeken rond aspecten van de dagelijkse werking en de organisatie van

activiteiten

✓ Versturen van evaluatieformulieren na de verschillende ETWIE-activiteiten

✓ Actieve deelname aan relevante werkgroepen en gebruikersgroepen FARO (marketing,

auteursrecht...)

✓ Alle medewerkers zorgen ervoor dat hun agenda up to date is en online beschikbaar is

✓ Actieplannen worden afgestemd op de prioriteitenlijst die door de AV werd opgesteld in 2013


O.D. 4.3: Duurzaamheid

ETWIE vzw heeft in zijn werking de basisprincipes van duurzaamheid en ecologisch bewustzijn

ingebouwd. Dit behelst onder meer constante aandacht voor de ecologische impact van de werking. Het

behelst ook een duurzame werking, met kennisborging naast kennisdeling. In dit kader heeft ETWIE vzw

er ook voor gezorgd dat de omgang met gedigitaliseerd of digital born cultureel erfgoed van het thema

technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed op een duurzame manier is verlopen. Teneinde de

digitale gegevens blijvend toegankelijk te maken, heeft ETWIE vzw bij de creatie van de bestanden

standaarden toegepast met het oog op de archivering (duurzame opslag), de ontsluiting en de

uitwisseling van digitale collecties. CEST (Cultureel ErfgoedStandaarden Toolbox) is een dynamisch

instrument om praktijkgerichte ondersteuning te voorzien bij het gebruik van standaarden. ETWIE vzw

heeft voor hun digitaliseringsactiviteiten CEST geraadpleegd.

Indicatoren:

✓ permanente aandacht voor het verduurzamen van expertise bij het uitwerken van een

toekomsttraject voor ETWIE en de ondersteuning van de TWIE-sector, rekening

houdend met het hervormingstraject dat in 2017 afgelegd zal moeten worden.

Deze operationele doelstelling hing in de eerste plaats samen met de ontwikkeling van het digitale

ETWIE-platform, dat eind 2013 gelanceerd werd. Bij de ontwikkeling werden, op basis van suggesties

van het expertisecentrum PACKED, de nodige garanties ingebouwd voor een duurzaam resultaat. .

Ook in de dagelijkse werking heeft ETWIE echter permanent aandacht voor het aspect ‘duurzaamheid’.

Zo werkt ETWIE bijna uitsluitend met gerecycleerd papier (met uitzondering van officiële documenten

zoals jaarverslagen), wordt er bewust voor gekozen om bijvoorbeeld presentaties van studiedagen niet

op papier, maar enkel digitaal beschikbaar te stellen van deelnemers, en worden verplaatsingen bijna

uitsluitend met het openbaar vervoer gedaan.

Ondernomen acties:

✓ Blijvend overleg met Statik over de verdere ontwikkeling van de ETWIE-website

✓ Continue aandacht voor duurzaamheid in dagelijkse werking

✓ Deelname aan bijeenkomst platform Digitale Duurzaamheid (FARO)

ETWIE vzw - Jaarverslag 2017

Jaarverslag 2017

Bijlage 2: overzicht activiteiten


Hieronder volgt een beknopt overzicht van de activiteiten in 2017.

Eigen activiteiten en vergaderingen

✓ 12 januari: vergadering Raad van Bestuur

✓ 16 maart: Domein 5-overleg

✓ 30 maart: Algemene Vergadering en Raad van Bestuur

✓ 30 mei: studiedag collectie Agfa-Gevaert (FOMU)

✓ 14 juni: studiedag Duiken in de Machine (MIAT)

✓ 29 juni: veragdering Raad van Bestuur

✓ 14 september: Algemene Vergadering

✓ 2 oktober: vergadering Raad van Bestuur

✓ 9 oktober: boekvoorstelling ‘Eeuwen ondernemen’ (Maison Vervloet, Brussel)

✓ 21 oktober: ontmoetingsdag astronomische uurwerken (Sint-Truiden)

✓ 27 november: Algemene Vergadering

Beleidsplanning

✓ 24 januari: overleg departement CJM

✓ 2 februari: overleg Heemkunde Vlaanderen / Het Firmament

✓ 7 februari: sectoroverleg kabinet minister Gatz

✓ 13 februari: overleg kabinet ivm immaterieel erfgoed

✓ 28 februari: overleg Gents Universiteitsmuseum

✓ 16 maart: overleg kernpartners TWIE-netwerk

✓ Overleg ETWIE-MIAT op 25 april, 10 mei, 11 augustus, 6 september, 27 september, 4 oktober, 16

oktober, 27 oktober, 9 november, 27 november, 13 december

✓ Vergadering planningsgroep op 16 mei, 16 juni en 24 oktober

✓ 23 mei; overleg MAS

✓ 24 mei: overleg kabinet Gatz

✓ Designgroep beleidsplan MIAT: vergadering op 29 mei, 8 juni, 9 juni, 22 augustus, 25 augustus, 18

september, 11 oktober

✓ Overleg CAG op 9 juni en 26 oktober

✓ Overleg Museum dr. Guislain op 13 juni en 21 november

✓ Overleg textielerfgoed op 16 juni en 12 oktober

✓ Overleg Bokrijk op 27 juni en 19 oktober

✓ 27 juni: infosessie departement ivm werkingssubsidies

✓ 1 augustus: overleg tapis plein

✓ 22 augustus: overleg META

✓ 28 augustus: overleg interuniversitair platform academisch erfgoed

✓ 26 september: overleg Karrenmuseum

✓ 9 oktober: overleg La Fonderie

✓ 19 oktober: overleg Stoomcentrum Maldegem


Lezingenreeks Brusselfabriek/ETWIE

✓ 19 januari 2017: ‘De socio-culturele impact van het bier en het brouwen’ - Annelies Tollet;

✓ 16 februari 2017: ‘Het geëmailleerde reclamebord en de Brusselse emailindustrie: het einde in

zicht?’ - Jan De Plus;

✓ 16 maart 2017: ‘Opmerkelijke bruggen in Brussel’ - Michel Provost;

✓ 20 april 2017: ‘De restauratie van de machinezaal van de voormalige brouwerij Wielemans-

Ceuppens: een socio-cultureel project’ - de restauratieploeg;

✓ 18 mei 2017: ‘De Europese netwerken rond het industrieel erfgoed’ - Joaquín de Santos;

✓ 15 juni 2017: ‘Conclusie: hoe sensibiliseren en communiceren rond het Brussels industrieel en

sociaal erfgoed’ - Guido Vanderhulst.

Voorbereidingen activiteiten

✓ Overleg Begijnhof Buurtcomité Sint-Truiden ifv studiedag astronomische uurwerken op 6 februari

en 13 juli.

Plaatsbezoeken en overlegmomenten

✓ 5 januari: overleg Instituut voor Financiële Archeologie (Mechelen);

✓ 10 januari: plaatsbezoek collectie MORI (VUB);

✓ 20 januari: overleg Archiefbank Vlaanderen ifv bedrijfsarchieven;

✓ 20 januari: overleg Harry Van Royen ifv erfgoedwerking Rupelstreek;

✓ Overleg VOKA ifv publicatie bedrijfserfgoed op 25 januari en 14 april;

✓ 9 februari: toelichting traject bedrijfserfgoed op collegagroep erfgoedcellen;

✓ 12 februari: plaatsbezoek Stoomcentrum Maldegem (met Erfgoedcel Meetjesland);

✓ 14 februari: plaatsbezoek Volksmuseum Turninum Deurne;

✓ Overleg uitgeverij Snoeck op 22 februari, 20 maart, 2 mei, 22 augustus;

✓ 3 maart: overleg agentschap Onroerend Erfgoed;

✓ Overleg VOKA Open Bedrijvendag op 3 april, 19 april, 24 augustus, 26 oktober;

✓ 3 april: overleg Liberaal Archief;

✓ 4 april: overleg provincie Vlaams-Brabant ivm project Made in Vlaams-Brabant;

✓ Overleg Geheugen Collectief ivm bedrijfserfgoed op 14 april en 18 december;

✓ 28 april : vergadering partners bedrijfserfgoed;

✓ 18 juli: overleg Watererfgoed Vlaanderen;

✓ 9 augustus: overleg ADVN ivm brochure bedrijfserfgoed;

✓ 24 augustus: plaatsbezoek drukkerij Sacré (Merchtem);

✓ 29 augustus: plaatsbezoek Haarsnijderij Hofmans (Lebbeke).

Plaatsbezoeken ifv boek bedrijfserfgoed


✓ 6 januari: GEA Courtoy;

✓ 9 januari: Pelican Rouge / Cuperus;

✓ 10 januari: D’Ieteren;

✓ 11 januari: CMB / Thissen Biljarts;

✓ 16 januari: Mostaard Wostyn / Van Honsebrouck;

✓ 19 januari: Floren / Atelier Schrauwen;

✓ 23 januari: kaarsenfabriek Sente / Kreglinger;

✓ 24 januari: Bombardier;

✓ 25 januari: Meyvaert Glass Engineering;

✓ 26 januari: La Zeloise;

✓ 27 januari: stokerij Van Damme / Sibelco;

✓ 31 januari: DEME / Gillain & Co / Louis De Waele / Delhaize / Continental Foods;

✓ 3 februari: Stoopen & Meeus;

✓ 8 februari: uitgeverij Averbode / brouwerij Westvleteren / Made in Inox;

✓ 13 februari: Van In – De Boeck;

✓ 16 februari: Monument Vandekerckhove / stroopfabriek Borgloon;

✓ 20 februari: Siemens België;

✓ 21 februari: Tiense Suiker / Renier;

✓ 27 februari: Smet Boring / Euroveiling;

✓ 3 maart: Beton De Clercq / Genencor;

✓ 6 maart: Nyrstar;

✓ 8 maart: Serck / Passementerie Neckebroek;

✓ 9 maart: Neuhaus;

✓ 13 maart: Lambo Laboratories / Du Caju Printing;

✓ 15 maart: Ambiorix;

✓ 16 maart: Muylle-Facon / AVR Vansteenkiste / Couvreur Verhuizingen;

✓ 20 maart: Lederwaren Lenaerts / Begrafenissen Pues;

✓ 21 maart: Brepols / Mouterij Dingemans;

✓ 22 maart: slagerij Vandewalle / Claessens Canvas;

✓ 24 maart: Spaas kaarsen / Zeilmakerij Knuysen;

✓ 28 maart: Jambers verhuis;

✓ 31 maart: Case New Holland;

✓ 3 april: Vangrootloon / Permeke;

✓ 4 april: Vandecasteele / Schrauwen laurieren / Bonte Ateliers;

✓ 5 april: Colruyt / P. Degreef;

✓ 6 april: stokerij Rubbens;

✓ 10 april: Van Quaillie / Franson;

✓ 12 april: brouwerij Martens / Winsol;

✓ 13 april: Wolfers / Abattoir NV;

✓ 18 april: Molenbergnatie;

✓ 19 april: Stukwerkers;

✓ 21 april: Veritas / Bressers Architecten;

✓ 24 april: Vinçotte / Atelier Hauman;

✓ 26 april: Cretes;

✓ 27 april: Natuursteen Timmermans;

✓ 28 april: SVK;

✓ 3 mei: Botha / Pauwels sauzen;


✓ 4 mei: Alpino / Facq;

✓ 5 mei: Maison Vervloet / AMP;

✓ 18 mei: brouwerij Rodenbach;

✓ 2 juni: Vermeiren;

✓ 18 juli: Huis Maes.

Cultureel Erfgoedoverleg / LEOV-overleg

✓ Cultureel Erfgoedoverleg op 2 februari en 4 maart;

✓ LEOV-overleg op 6 februari, 6 april.

ICE-dossiers en -trekkersoverleg

✓ ICE-trekkersoverleg op 14 februari, 14 maart, 20 april, 8 mei, 28 juni, 5 september, 26 oktober, 14

november;

✓ Commissie erkenning ambachtslieden op 16 januari, 30 januari, 20 februari, 24 april, 22 mei, 12

juni, 10 juli, 21 augustus, 23 oktober, 20 november, evaluatievergadering op 5 oktober;

✓ Expertencommissie ICE op 1 juni en 22 november;

✓ 9 januari: overleg Bokrijk ifv vakmanschapsdagen;

✓ 11 januari: overleg UBA (morsecode);

✓ 2 februari: overleg ambachtencentrum Handmade in Brugge;

✓ Traject houtbewerking: overleg ambachtencentrum Glabbeek op 13 januari;

✓ Traject kunstsmeden: afronding project op 2 februari, overleg IJzer en Vuur op 18 april, 20 april, 13

juni, 5 oktober, 14 november;

✓ Traject kantambacht: overleg op 23 februari, 19 april, studiedag op 6 mei (Diest);

✓ Traject klompencultuur: overleg op 27 maart;

✓ Overleg project Artechne op 2 maart;

✓ Domein 4-overleg op 2 mei;

✓ Studiedag ICE en musea op 31 mei (’t Grom).

Internationale activiteiten

✓ Bezoek National Technical Museum (Zagreb, Kroatië) op 7 maart;

✓ Nederlands-Vlaams overleg immaterieel erfgoed op 9 maart (Roosendaal, Nederland);

✓ Bezoek Maritiem Museum Rotterdam op 3 september;

✓ Deelname panelgesprek + lezing op Ambachtensymposium Amsterdam op 12 september;

✓ Deelname ERIH Annual Meeting (Kopenhagen, Denemarken) op 20-22 september;

✓ Studiedag Vereniging voor Bedrijfshistorie (Den Haag, Nederland) op 11 oktober;

✓ Studiedag Stichting Bedrijfsgeschiedenis (Amsterdam, Nederland) op 8 december.

Projecten en trajecten

✓ Project Duiken in de Machine: stuurgroep op 1 februari;

✓ Project Fabrieksburen (Zennevallei): vergaderingen op 25 januari, 23 maart, 2 augustus;


✓ Project collectie Agfa-Gevaert: evaluatievergadering op 15 februari;

✓ Project pooltextiel EGC Leiedal: overleg op 13 januari;

✓ Platform Klinkend Erfgoed: vergadering op 26 januari;

✓ Traject brandweermuseum Aalst: overleg op 8 februari, 23 februari, 26 april en 13 oktober,

werkbezoek aan het MAS op 12 december;

✓ Project rijtuigen Karrenmuseum: klankbordgroep op 15 mei en 26 september;

✓ Platform textielcollecties: vergadering op 19 mei;

✓ Project textiel Waarschoot: startvergadering op 20 november.

Werkgroepen en vormingsmomenten

✓ 14 januari: infosessie molenaarsambacht en voedselveiligheid (FAVV/CAG);

✓ 20 februari: werkgroep waardering en toelichting projectsubsidies;

✓ 29 maart: workshop oral history (MIAT);

✓ 4 september: infosessie waarderingstrajecten (FARO);

✓ 19 september: infosessie Europees Jaar Cultureel Erfgoed (KBR);

✓ 1 december: Groot Onderhoud FARO (Leuven).

Externe dienstverlening

✓ Jury erfgoedprojecten Haspengouw op 7 februari;

✓ Jury Onroerenderfgoedprijs op 18 april en 12 mei;

✓ Jury Erfgoedprijs West-Vlaanderen op 15 juni;

✓ Stakeholdersoverleg en adviesforum CRKC op 20 april en 14 november;

✓ Stakeholdersoverleg Resonant/Firmament op 16 mei;

✓ Stakeholdersoverleg Musea Maaseik op 20 juni;

✓ Focusgroep vakmanschap Bokrijk op 7 september;

✓ Redactievergadering Erfgoed van Industrie en Techniek op 25 juni, 17 september en 17 december;

✓ Redactievergadering Tijd-Schrift (Heemkunde Vlaanderen) op 12 januari, 23 februari, 4 mei;

✓ Planningsvergadering Soirée Lamot op 7 april;

✓ Gastcollege ‘industrieel erfgoed en toerisme (Thomas More Mechelen) op 10 oktober;

✓ Lezing historische bedrijven (Erfgoedfabriek, Kortrijk) op 11 november;

✓ Adviesraad CAG op 30 november;

✓ Lezing historische bedrijven (Texture, Kortrijk) op 10 oktober.

Representatie en varia

✓ 15 januari: openingsreceptie Pijp- en Tabaksmuseum Sint-Niklaas;

✓ 22 januari: voorstelling film Festraetsuurwerk Sint-Truiden;

✓ 23 maart: persconferentie lancering Instituut voor Financiële Archeologie;

✓ 31 maart: opening expo diamantnijverheid Heist-op-den-Berg;

✓ 3 april: opening expo Belgische trams in China (ULB);

✓ 29 april: bezoek Solvent Belge (Verviers);

✓ 11 mei: uitreiking Industriana-labels (Leuven);


✓ 18 mei: deelname Start 17 van VOKA Open Bedrijvendag (Antwerpen);

✓ 19 mei: uitreiking Unesco-certificaat Belgische biercultuur (Brussel);

✓ 27 mei: boekvoorstelling ‘Molens van Galmaarden’;

✓ 2 juni: opening Eperon d’Or (Izegem);

✓ 8 juni: voorstelling Archiefpunt (Gent);

✓ 18 juni: bezoek Gilliotmarkt (Hemiksem);

✓ 23 juni: boekvoorstelling ‘Textiel, groots verleden, beloftevolle toekomst’;

✓ 24 juni: opening De Superette (Bokrijk);

✓ 3 juli: boekvoorstelling ‘Zingende torens’ (Vleeshuismuseum);

✓ 1 september: opening expo ‘Fabrieksburen’ (Huizingen);

✓ 21 september: slotconferentie Industriana-project (Brussel);

✓ 22 september: voorstelling resultaten project Kwieke Molens (Meerbeke);

✓ 7 oktober: uitreiking Onroerenderfgoedprijs (Antwerpen);

✓ 26 oktober: VOKA Family Business Happening ;

✓ 26 oktober: boekvoorstelling ‘Vive les hauts-fourneaux’ (Charleroi);

✓ 18 november: ontmoetingsdag varend erfgoed (Baasrode);

✓ 21 november: lanceringevenement Europees Jaar Cultureel Erfgoed (Brussel);

✓ 25 november: uitreiking Erfgoedprijs West-Vlaanderen (Brugge);

✓ 30 november: vernissage expo ‘Temps de travail’ (La Fonderie);

✓ 2 december: studiedag bedrijfsgeschiedenis Rijksarchief Leuven;

✓ 15 december: boekvoorstelling ‘Ieperse Centrale Brouwerij’ (Hopmuseum Poperinge).

Publicaties

✓ Eeuwen ondernemen. 100 honderdjarige bedrijven vertellen hun verhaal. Gent, Snoeck, 2017, 240 p.

✓ Joeri Januarius en Tijl Vereenooghe. “De kennisbank van ETWIE: het technisch, wetenschappelijk en

industrieel erfgoed in Vlaanderen en Brussel”, Contemporeana, 2017, 49, 2 (online publicatie)

✓ Robin Debo, Joeri Januarius en Tijl Vereenooghe. “Aan de slag met de geschiedenis en het erfgoed

van bedrijven”, Bladwijzer 21, 2017, 3, pp. 20-25.

✓ Joeri Januarius. “Stand van zaken UNESCO-erkenning van kant maken in Vlaanderen”, Filum, 2017,

2 p.

✓ Tine Verroken en Tijl Vereenooghe. “Diving into the machine: 3D techniqueq for interpreting

industrial collections”, TICCIH Bulletin 79, 2017.

Documents

Jaarverslag 2017 - ETWIE...2018/02/24 · toekomst van de TWIE-sector in Vlaanderen, waarbij ook de gevolgen van het nieuwe cultureel-erfgoedbeleid op het TWIE-veld werden toegelicht