IV Konkurs PTWKim. Leona Marszałka

Żaden naród, żadne państwo nie ma tyle co Polska obowiązku gloryfikacji książki, tego potężnego czynnika rozwoju narodowego

i współpracy międzynarodowej

Jakub Mortkowicz na IX Międzynarodowym Kongresie Wydawców

Paryż 1931

Uroczystość wręczenia nagród25 listopada (piątek) o godzinie 10:00

podczas XXV Targów Książki Historycznej Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum

Arkady Kubickiego

Pod honorowym patronatemTargów Książki Historycznej

Polskie Towarzystwo Wydawców KsiążekWarszawa 2016

Patron Konkursu PTWK na najlepsze prace dyplomowe (doktorskie, magisterskie, licencjackie) poświecone polskiemu edytorstwu i jego historii – zorganizowanego z inicjatywy Komisji Historycznej PTWK.Wybitny edytor: twórca warsztatu encyklopedii uniwersalnych PWN, redaktor naczelny Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN (t. 1–12, 1962–69),autor podręcznika Edytorstwo publikacji naukowych (PWN 1986), twórca i redaktor naczelny ,,Editora”(t. 1–3, 1988–90). W PTWK: prezes 1967, przewodniczący Komisji Historycznej 1980–82, przewodniczący Jury I Konkursu Komisji Historycznej PTWK 1983.

Leon Marszałek (1912-1996)

Zawartość biuletynu

IV Konkurs PTWK im. L.Marszałka / 3Nagrody i wyróżnienia / 3Prace nadesłane / 4O pracach nagrodzonych – laudacje / 5O pracach wyróżnionych – laudacje / 7O Jurorach – noty / 9

Konkursy Komisji Historycznej PTWK 1983–1996 / 10(laureaci – prace – jurorzy)

Konkursy PTWK im. Leona Marszałka 2001–2013 / 11(laureaci – prace – jurorzy)

O PTWK i Komisji Historycznej PTWK / 13

[3]

Prace oceniało Jury w składzie: prof. dr hab. Janusz Gruchała, red. Irena Janowska-Woźniak (sekretarz Jury), dr hab. Artur Jazdon, prof. UWr dr hab. Małgorzata Komza, red. Olcha Sikorska, dr Andrzej Skrzypczak (przewodniczący Jury) oraz dr Aniela Topulos.W ocenie prac z dziedziny typografii uczestniczył jako ekspert red. Andrzej Tomaszewski. Prace oceniano w trzech kategoriach: doktorskie, magisterskie, licencjackie*

Przyznano: dwie nagrody (po 2 tys. zł) w kategoriach prace magisterskie i prace licencjackie (w kategorii prace doktorskie nagrody nie przyznano)oraz cztery wyróżnienia honorowe: dwa w kategorii prace magisterskie i dwa w kategorii prace licencjackie.

Komunikat Jury IV Konkursu PTWK im. Leona Marszałka został ogłoszonyw dniu 25 listopada 2016 r.

* W głosowaniu nad pracami magisterskimi nie brał udziału prof. Janusz Gruchała jako promotor jednej z prac i z tego samego powodu wstrzymała się od oceny prac doktorskich prof. Małgorzata Komza.

IV KonkursPTWK im. L. Marszałka

Nagrody i wyróżnienia

NagrodyW kategorii prace magisterskie

Aleksandra Winiarska Kształt typograficzny szesnastowiecznych statutówwydanych w Polscepraca pod kierunkiem prof. dr. hab. Janusza Guchały, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polo-nistyki, Katedra Edytorstwa i Nauk Pomocniczych,Kraków 2015

W kategorii prace licencjackie

Joanna Słomian Nowy grotesk dziełowy. Kroje bezszeryfowe w skła-dzie tekstów ciągłychpraca pod kierunkiem dr Klaudii Sochy, Uniwer-sytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, KatedraEdytorstwa i Nauk Pomocniczych, Kraków 2014

WyróżnieniaW kategorii prace magisterskie

Małgorzata Piecuch „Dawne pomnażamy nowym”. O wydawniczych losach „Kazań sejmowych” Piotra Skargi (XVI–XIX w.)praca pod kierunkiem prof. UŚ dr hab. Anny Sitkowej, Uniwersytet Śląski, Wydział Filolo-giczny, Instytut Bibliotekoznawstwa i InformacjiNaukowej, Katowice 2013

Iwona Rak „Jedna dobra katolicka książka przeciwko nim wydana większe ma znaczenie, aniżeli tysiąc ogłoszo-nych kazań”. O wybranych składnikach literackiejramy wydawniczej w dawnych edycjach postylli Jakuba Wujkapraca pod kierunkiem prof. UŚ dr hab. Anny Sitkowej, Uniwersytet Śląski, Wydział Filolo-giczny, Instytut Bibliotekoznawstwa i InformacjiNaukowej, Katowice 2013

W kategorii prace licencjackie

Grażyna Knap Dzieje wydawnicze twórczości Edmunda Niziur-skiegopraca pod kierunkiem prof. UwB dr hab. Jadwigi Sadowskiej, Uniwersytet w Białymstoku, WydziałFilologiczny, Zakład Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Białystok 2014

Estera Sendecka TYPOIDEOLO – Antykwa Półtawskiego jakopierwsza polska czcionkapraca pod kierunkiem dr Klaudii Sochy, Uniwer-sytet Jagielloński, Wydział Polonistyki KatedraEdytorstwa i Nauk Pomocniczych, Kraków 2014

[4]

Prace nadesłane Prace doktorskie

dr Olimpia GogolinPolskie edycje książkowe dzieł Konstantego IldefonsaGałczyńskiego z lat 1929–2010pod kierunkiem prof. UŚ dr hab. Teresy Wilkoń,Uniwersytet Śląski, Wydział Filologiczny, InstytutInformacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Katowice 2014

dr Elżbieta Jamróz-StolarskaSerie literackie dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945–1989. Produkcja wydawnicza i ukształtowanie edytorskiepod kierunkiem prof. UWr dr hab. MałgorzatyKomzy, Uniwersytet Wrocławski, Wydział Filolo-giczny, Instytut Informacji Naukowej i Biblioteko-znawstwa, Wrocław 2012

Prace magisterskie

Paulina DąbrowskaWydawnictwo Kuźnia Gier w latach 2004–2013pod kierunkiem prof. UP dr. hab. Janusza Kosteckiego, Uniwersytet Pedagogiczny im. KENw Krakowie, Wydział Filologiczny, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Kraków 2014

Magdalena GawłowskaZastosowanie wybranych technik zarządzania projektami do usprawnienia procesu powstawaniaksiążki na przykładzie wydawnictwa XYZpod kierunkiem prof. UMK dr. hab. Macieja Zastempowskiego, Uniwersytet Mikołaja Koper-nika, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządza-nia, Katedra Zarządzania Przedsiębiorstwem,Toruń 2013

Agnieszka KaletaWydawnictwo Dwie Siostrypod kierunkiem dr hab. Katarzyny Tałuć, Uniwer-sytet Śląski, Wydział Filologiczny, Instytut Bibliote-koznawstwa i Informacji Naukowej, Katowice 2015

Dorota MaterowskaZdzisław Konstanty Jagodziński – londyński bibliote-karz, bibliograf, redaktor i społecznik (1927–2001)pod kierunkiem prof. dr. hab. Andrzeja Linerta,Uniwersytet Jagielloński, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Instytut InformacjiNaukowej i Bibliotekoznawstwa, Kraków 2012

Małgorzata Piecuch„Dawne pomnażamy nowym”. O wydawniczych lo-sach „Kazań sejmowych” Piotra Skargi (XVI–XIX w.)pod kierunkiem prof. UŚ dr hab. Anny Sitkowej,Uniwersytet Śląski, Wydział Filologiczny, InstytutBibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, Katowice 2013

Radosław MłynarczykOpracowanie powieści „Wilk” Marka Hłaskipod kierunkiem prof. dr. hab. Stefana Chwina,Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Gdańsk 2015

Małgorzata PacholarzDzieje wydawnicze twórczości Janiny Porazińskiejpod kierunkiem prof. UŁ dr hab. Jadwigi Koniecznej, Uniwersytet Łódzki, Wydział Filolo-giczny, Katedra Bibliotekoznawstwa i InformacjiNaukowej, Łódź 2015

Weronika Maria PilarskaPublikacje elektroniczne w Polsce – klasyfikacja, historia i recepcja z uwzględnieniem tendencji rozwojowych oraz nowych nawyków czytelniczychpod kierunkiem dr. hab. Bogdana Hojdisa, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, Instytut FilologiiPolskiej, Poznań 2015

Iwona Rak„Jedna dobra katolicka książka przeciwko nim wydana większe ma znaczenie, aniżeli tysiąc ogłoszo-nych kazań”. O wybranych składnikach literackiejramy wydawniczej w dawnych edycjach postylli Jakuba Wujkapod kierunkiem prof. UŚ dr hab. Anny Sitkowej,Uniwersytet Śląski, Wydział Filologiczny, InstytutBibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, Katowice 2013

Joanna RosaPolskie dzieje wydawnicze przekładów twórczości Janoschapod kierunkiem prof. dr. hab. Krzysztofa Woźnia-kowskiego, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Wydział Filologiczny, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Kraków 2015

Justyna StarońListy Leopolda Buczkowskiego do żony Marii –próba edycji

[5]

O pracach nagrodzonych

Praca magisterska

Kształt typograficzny szesnastowiecznych statutówwydanych w Polsce Aleksandry Winiarskiej Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2015

Autorka podjęła się trudnego zadania połączeniaaparatu pojęciowego stosowanego do opisu współ-

czesnej typografii z tradycyjną charakterystykądawnego druku. W teoretycznym wprowadzeniuwiele uwagi poświęciła zdefiniowaniu pojęć z zakresu „architektury książki”, wykorzystując zarówno nieliczne polskie, jak i zagraniczne pracedotyczące tego zagadnienia. Trafnie zostało przed-stawione pojęcie kształtu typograficznego dzieła,tak jak i określenie ramy wydawniczej oraz trud-ności, jakie czekają badaczy starego druku chcą-

pod kierunkiem prof. dr. hab. Józefa F. Ferta, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Filolo-gii Polskiej, Lublin 2012

Maria Szymańska„…wie każdy śmiertelnik, co znaczy «Czytelnik»” –serie wydawnicze Spółdzielni Wydawniczej „Czytel-nik” w latach 194–1951pod kierunkiem prof. UW dr. hab. Grzegorza Bąbiaka, Uniwersytet Warszawski, Wydział Polo-nistyki, Instytut Polonistyki Stosowanej, Warszawa 2015

Barbara WąsikDzieje wydawnicze twórczości Heleny Mniszkównyw latach 1909–1989 (przegląd edycji, analiza księgo-znawcza, recepcja)pod kierunkiem prof. dr. hab. Krzysztofa Woźnia-kowskiego, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Wydział Filologiczny, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Kraków 2015

Aleksandra WiniarskaKształt typograficzny szesnastowiecznych statutówwydanych w Polscepod kierunkiem prof. dr. hab. Janusza Gruchały,Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Edytorstwa i Nauk Pomocniczych, Kraków 2015

Prace licencjackie

Ewa CzernatowiczTypografia w służbie kartografii. Analiza krojówpisma używanych na mapach w kontekście ich odróż-nialności i funkcjonalnościpod kierunkiem dr Klaudii Sochy, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Edytor-stwa i Nauk Pomocniczych, Kraków 2015

Paulina DąbrowskaWydawnictwo Karakter w latach 2008–2011pod kierunkiem prof. dr. hab. Krzysztofa Woźnia-kowskiego, Uniwersytet Pedagogiczny w Krako-wie, Wydział Filologiczny, Instytut InformacjiNaukowej i Bibliotekoznawstwa, Kraków 2012

Grażyna KnapDzieje wydawnicze twórczości Edmunda Niziurskiegopod kierunkiem prof. UwB dr hab. Jadwigi Sadowskiej, Uniwersytet w Białymstoku, WydziałFilologiczny, Zakład Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Białystok 2014

Anna Niklewicz„Rekwizytornia”. PRL we współczesnym projektowa-niu publikacjipod kierunkiem dr Klaudii Sochy, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Edytor-stwa i Nauk Pomocniczych, Kraków 2014

Estera SendeckaTYPOIDEOLO – Antykwa Półtawskiego jakopierwsza polska czcionkapod kierunkiem dr Klaudii Sochy, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Edytor-stwa i Nauk Pomocniczych, Kraków 2015

Joanna SłomianNowy grotesk dziełowy. Kroje bezszeryfowe w skła-dzie tekstów ciągłychpod kierunkiem dr Klaudii Sochy, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Edytor-stwa i Nauk Pomocniczych, Kraków 2014

Jadwiga WszołekAd usum Delphini. Architektura najnowszych polskich książek dla dzieci popularyzujących wiedzępod kierunkiem dr Klaudii Sochy, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Edytor-stwa i Nauk Pomocniczych, Kraków 2014

[6]

cych ją połączyć z charakterystyką cech fizycznych.Autorka proponuje, by przedmiotem analizy sta-rych druków stała się kompozycja wszystkich ele-mentów na stronie, układ tekstu w obrębieakapitu, zdobnictwo, przyjęte modele estetyczne i koncepcje komunikacji z odbiorcą. Jest to nowa-torskie podejście do rozważań o dawnych drukach,wnoszące wiele ciekawych spostrzeżeń do ichopisu. Stanowi też przyczynek do przewartościo-wania podejścia do materialnej postaci starodruku,do jego typografii. Na podkreślenie zasługujeumiejętne połączenie bogatej literatury przed-miotu dotyczącej współczesnej typografii z opraco-waniami dotyczącymi starych druków. Autorka,analizując zastosowane w szesnastowiecznych pol-skich statutach rozwiązania graficzne, prezentujepodejście funkcjonalne, pokazując, czemu służyćmiały zastosowane rozwiązania. Podejmując zagad-nienie kształtu typograficznego jednej ściśle okre-ślonej grupy starych druków, polskich szesnasto-wiecznych statutów, położyła nacisk na koniecz-ność zbliżenia nauki o dawnej książce oraz do-świadczeń współczesnej typografii. Wskazała napotrzebę badania architektury książki, przyjmując,że język typograficzno-edytorski stanowi prze-strzeń dla komunikatu oraz dialogu, jaki drukarz-przedsiębiorca nawiązuje z czytelnikiem-nabywcą,oraz wykazała funkcjonalne spojrzenie na książkę.Obficie cytowana zagraniczna, jak nieliczna polskaliteratura, poświęcona zagadnieniom funkcjonal-ności, czytelności typografii wskazuje też wagę jejwalorów estetycznych, jej czytelności i komunika-tywności. Ciekawe wprowadzenie teoretyczne prowadzi do charakterystyki grupy szesnastowiecz-nych druków prawnych, zwanych statutami.Przykład opisu ich ramy wydawniczej pokazujemożliwości wszechstronnej analizy. Na wstępieAutorka określiła kryteria opisu poszczególnychedycji, poświęcając uwagę przede wszystkim stro-nie tytułowej i poszczególnym elementom ramywydawniczej. Scharakteryzowała budowę i typo-grafię ramy wydawniczej statutów, strukturę treści,rodzaje, rozmiar, funkcje zastosowanych krojówpism, inicjały, wyróżnienia, mikrotypografię, orga-nizację przestrzeni typograficznej, materiał ilustra-cyjno-zdobniczy, kierunki ewolucji modelutypograficznego. W kolejnych rozdziałach opisanezostały poszczególne statuty. Sumienna analiza przeprowadzona przez Autorkępozwoliła na pewne uogólnienia. Charakterystykatej grupy druków pokazała, jak ciekawa poznaw-

czo może być tego typu analiza. W omówionychpublikacjach widoczne są dwa podejścia do projektu – pragmatyczne wykorzystanie typografii i perswazyjna intencja grafiki. Słusznie Autorka zauważyła też, że graficzna strona edycji, ilustracjei zdobniki w nich występujące pełnią oprócz funkcji zdobniczych także funkcje narracyjno--interpretacyjne, istotne dla określenia funkcji edycji.Kompozycja pracy jest logiczna. Dużą wartość stanowią włączone do pracy ilustracje, potwierdza-jące wywód Autorki, oceniającej statuty jako druki monumentalne o przemyślanym kształcie typo-graficznym, świadomie zaprojektowanym przezwydawców.Praca jest dobrym przykładem zastosowania ana-lizy typograficznej dla scharakteryzowania mate-rialnej postaci książki dawnej, charakteryzuje jąnowatorskie podejście do tematu i z całą pewno-ścią zasługuje na nagrodę. (Małgorzata Komza)

Praca licencjacka

Nowy grotesk dziełowy. Kroje bezszeryfowe w skła-dzie tekstów ciągłych Joanny SłomianUniwersytet Jagielloński, Kraków 2014

Rozległa wiedza autorki, w znacznym stopniu hermetyczna, zaowocowała pracą dotyczącą jednejz grup krojów pism drukarskich, mianowicie antykw linearnych bezszeryfowych, potocznie zwanych groteskami. Autorka zwróciła uwagę, że w polskiej literaturze dotyczącej typografii brakkompleksowego opracowania zawierającego omó-wienie wszystkich klasyfikacji krojów pism dru-karskich, dzisiaj już de facto – komputerowych.Takie opracowanie mogłoby sprzyjać uporządko-waniu nazewnictwa typograficznego i redukcji terminologicznych nieporozumień.Praca zawiera udaną próbę analizy walorówgraficznych i funkcjonalnych pism, które przezwiele lat uznawano za mniej czytelne od antykwdwuelementowych szeryfowych. To powszechnemniemanie eliminowało tę grupę antykw z gronapism dziełowych, a więc takich, które używane sądo składania długich tekstów przeznaczonych dociągłego czytania. Autorka wykazuje, że dzisiejszewidzenie problemu w projektowaniu typograficz-nym zmienia wieloletnie poglądy drukarzy i wydawców. Projektowane są groteski o funkcjo-nalnych walorach optycznych, dobrze pełniące rolępism dziełowych.

[7]

Jedną z zalet pracy jest włączenie do analiz pol-skiego kroju pisma Lato autorstwa Łukasza Dzie-dzica. Grafik w fazie projektowania korzystał z najnowszych technologii programowania fontówkomputerowych. Jego pismo osiągnęło międzyna-rodową renomę, m.in. dzięki rzadko spotykanejliczbie glifów w każdej odmianie kroju, i znalazłosię w światowej kolekcji Google Fonts. (AndrzejTomaszewski)

O pracach wyróżnionych Prace magisterskie

„Dawne pomnażamy nowym”. O wydawniczych losach „Kazań sejmowych” Piotra Skargi (XVI–XIX w.) Małgorzaty Piecuch Uniwersytet Śląski, Katowice 2013

Recepcja dzieł i legenda Piotra Skargi były już tematem wielu opracowań, wydawać by się więcmogło, że nie można powiedzieć o nich niczegonowego. Wyróżniona praca dowodzi, że nawet nanajbardziej znane dzieło Skargi, Kazania sejmowe,można spojrzeć z perspektywy wcześniej niewyko-rzystywanej. Przedmiotem zainteresowania Autor-ki stały się dzieje wydawnicze Kazań od pierwo-druku w 1597 roku aż po edycję z 1900 roku, a opowieść stała się świeża i interesująca dziękibardzo dokładnemu omówieniu ramy wydawni-czej tych wydań. Autorka przyjęła więc metodę badawczą od dawna stosowaną z powodzeniem w Uniwersytecie Śląskim w badaniach nad dawnąksiążką. Takie ukierunkowanie rozprawy magister-skiej wpisuje się w najlepszą tradycję uniwersy-tecką: młodsze pokolenia idą w ślady swoichmistrzów, korzystając z ich doświadczenia.Praca zarazem pokazuje, jak cenne jest w działal-ności badawczej dokładne czytanie źródeł, jakwiele daje drobiazgowe porównywanie edycji.Właśnie w ramie wydawniczej Autorka znajdujemateriał do opowieści o tym, jak Kazania sejmoweżyły w świadomości autora, wydawców i czytelni-ków, jakie zadania im wyznaczano, jak wpisywałysię w życie narodu w ciągu trzech stuleci, któreomawia się w pracy. Rzadko rodzi się w czytelnikuwrażenie zbytniej drobiazgowości (na przykładprzy analizie tytułów kazań w spisach treści po-szczególnych wydań), znacznie częściej przyciągająuwagę wnioski. Na przykład przekonująco wyka-zano, że pierwsze samoistne wydanie Kazań sejmo-wych z 1792 roku było niestaranne (by nie powie-dzieć niechlujne), jeśli idzie o opracowanie redak-

torskie. Ważne i inspirujące są też uwagi o przed-mowach do edycji, zwłaszcza tych osiemnasto- i dziewiętnastowiecznych, były one bowiem bez-pośrednimi dowodami recepcji dzieła Skargi.Badanie wyłącznie ramy wydawniczej mogłobypozostawić poza zasięgiem zainteresowania Autor-ki ważne aspekty losów wydawniczych omawia-nego dzieła, jednak tam, gdzie to ma znaczenie,opisuje ona także pewne elementy składu drukar-skiego samego tekstu. Dowodzi w ten sposób, jakznakomite rezultaty dałoby jeszcze ściślejsze połą-czenie badań ramy wydawniczej z opisem kształtutypograficznego omawianych druków.Praca ma przejrzystą kompozycję, styl (może pozamanierycznym nadużyciem peryfraz) ułatwia lek-turę. Znalazły się też w rozprawie ilustracje, przed-stawiające w większości karty tytułowe omawia-nych edycji. (Janusz Gruchała)

„Jedna dobra katolicka książka przeciwko nim wy-dana większe ma znaczenie, aniżeli tysiąc głoszo-nych kazań”. O wybranych składnikach literackiejramy wydawniczej w dawnych edycjach postylli Jakuba Wujka Iwony Rak Uniwersytet Śląski, Katowice 2013

Kaznodziejstwo drugiej połowy XVI wieku jestpasjonującym przedmiotem badań: pojawiło sięwtedy kilka znakomitych piór po obu stronachwyznaniowego sporu (Mikołaj Rej, Jakub Wujek,Grzegorz z Żarnowca i Piotr Skarga). Praca IwonyRak poświęcona została postyllom Jakuba Wujka,ich bardzo interesującym dziejom wydawniczymodkrywanym poprzez szczegółową analizę ramy wy-dawniczej. Autorka zastosowała więc metodę badaw-czą, którą chlubić się może środowisko naukoweWydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego.Zastosowana do zbiorów homiletycznych JakubaWujka, przyniosła ona interesujące wyniki, zwłasz-cza jeśli uwzględni się fakt, że parę lat przed niniej-szą rozprawą ukazała się książka Magdaleny Kuranpoświęcona Postylli katolicznej Jakuba Wujka; Au-torka omawianej tu pracy zna i cytuje tę monogra-fię, zachowując własne ukierunkowanie badawcze.Przedmiotem zainteresowania Autorki stały się sta-ropolskie edycje dwóch Postylli Wujka: „większej”(pierwodruk 1573–1575) oraz „mniejszej” (1580).Pierwsza z nich miała dwa wydania, druga – sześć;wszystkie zostały przez Autorkę dokładnie zbadanez autopsji. To zainteresowanie kwerendą w biblio-tece, coraz rzadsze wśród studentów, warto pod-kreślić.

[8]

Omówiono tylko niektóre elementy ramy wydaw-niczej owych ośmiu edycji: karty tytułowe (wraz z ich stroną verso) oraz listy dedykacyjne i przed-mowy. To w zupełności wystarcza, by powstała interesująca rozprawa magisterska; Autorka zdajesobie jednak sprawę, że ujęcie takie jest cząstkowe.Istotnie, gdyby zamiast obszernych omówień teks-tów wprowadzających do postylli znalazły się w pracy rozważania na temat innych składnikówramy wydawniczej, powstałaby z pewnością pracabardziej wszechstronna i cenniejsza pod względemnaukowym. Pominięto w pracy przedmowę dokróla Henryka Walezego, która poprzedza pierw-sze wydanie postylli „większej” z 1573 r. Stało siętak tylko dlatego, że tekst ten powstał w języku łacińskim. Cóż, wypada powiedzieć: taka jestwspółczesna humanistyka…Dedykacje i przedmowę do postylli „większej” (któ-rej poświęcono cały rozdział pracy) Autorka oma-wia, wychodząc poza analizę retorycznej warstwytych tekstów: znalazły się więc wywody na tematyteologiczne i historyczne tam, gdzie Jakub Wujekwchodzi w polemikę z różnowiercami. Tu dyskursyAutorki bywają bardzo obszerne; dzięki nim wieledowiadujemy się o samym autorze Postylli katolic-kiej, jego erudycji i temperamencie polemicznym. Praca ma przejrzystą kompozycję, napisana zosta-ła wypracowanym stylem, który niekiedy tylkosprawia wrażenie zbyt ozdobnego. Lekturę ułatwiakilka ilustracji przedstawiających karty tytułoweomawianych wydań Wujkowej postylli. (Janusz Gruchała)

Prace licencjackie

Dzieje wydawnicze twórczości Edmunda Niziur-skiego Grażyny Knap Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2014

Praca jest ciekawym przykładem tego, co możeprzynieść analiza liczby i chronologii wydań po-szczególnych utworów dla oceny popularności wy-branego pisarza. Pokazuje też ona, jak wydawcy z jednej strony odpowiadali na zapotrzebowanieodbiorców, ale też w dużej mierze kształtowali ichgusty czytelnicze. Przedstawione do oceny opraco-wanie stanowi ciekawy przyczynek do charaktery-styki profilu wydawniczego poszczególnych firm,pokazuje ich zainteresowanie twórczością wybra-nego autora. Jest jednocześnie pouczającą ilustracjądosyć długiego okresu historii polskiego ruchu wy-dawniczego. W pracy zaprezentowane zostały bo-wiem dzieje wydawnicze utworów popularnego

przez długi okres (w latach 1951–2013) pisarza two-rzącego przede wszystkim dla młodzieży, Edmun-da Niziurskiego. Na podstawie różnych spisów bibliograficznych i baz danych (m.in. z Biblioteki Narodowej) ziden-tyfikowanych zostało 251 wydań, które ukazały sięw 32 oficynach, oraz przekładów w liczbie 42, w tym 14 tytułów w 12 językach obcych. Ciekawedla charakterystyki funkcjonowania oficyn wydaw-niczych jest zestawienie pokazujące popularnośćpisarza po zmianie ustroju, kiedy to ukazało się 10 nowych tytułów, liczących łącznie ze wznowie-niami wcześniejszych 142 edycje, a więc o 33 więcejniż w czasach PRL. Pouczające dla badacza dzie-jów wydawnictw na przestrzeni długiego okresudziejów jest opracowane przez Autorkę zestawienietych firm, które przygotowały kolejne propozycjew tym zakresie. Po okresie przemian ustrojowych,do 2001 r., było to wydawnictwo „Literatura”,które opublikowało 51 wydań. „Zielona Sowa” w latach 2000–2005 przygotowała 26 wydań, a od2000 r. stopniowo edycje Niziurskiego przejmo-wało Wydawnictwo Olesiejuk. Do 2013 opubliko-wało ono 28 dzieł. Przeprowadzona przez Autorkę pracy analiza staty-styczna pozwoliła nie tylko ukazać popularnośćwybranego pisarza, ale scharakteryzować równieżwkład poszczególnych wydawców do upowszech-nienia jego twórczości, przy uwzględnieniu wszyst-kich czynników tak politycznych, jak i organiza-cyjnych, finansowych itp. Jest to cenny elementcharakterystyki działalności wydawnictw w prze-szłości i współcześnie. Należy podkreślić, że w pracy prawidłowo zostałysformułowane pytania badawcze, układ pracy jestlogiczny, a aparat pomocniczy opracowany zgod-nie z zasadami. Ciekawe są wszystkie zamieszczonew pracy tabele, opracowana starannie statystykawydawnicza, zestawienia sporządzone wg różnychkryteriów, ukazujące m.in. liczbę wydań dzieł w poszczególnych wydawnictwach, wydań poszczególnych tytułów itp. Język jest poprawny,zastosowana też została odpowiednia termino-logia. (Małgorzata Komza)

TYPOIDEOLO – Antykwa Półtawskiego jakopierwsza polska czcionka Estery Sendeckiej Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2015

Autorka w pracy podejmuje kwestię tzw. pismanarodowego i stawia zasadnicze pytanie: istnieją,czy nie istnieją desygnaty tej nazwy? Czy mamy

[9]

O jurorach

W składzie Jury IV Konkursu PTWK im. Leona Marszałkaznaleźli się – znani z publikacji na tematy książki i edytor-stwa oraz dorobku dydaktycznego: prof. UWr dr hab. Małgorzata Komza z Uniwersytetu Wrocławskiego i prof. dr hab. Janusz Gruchała z Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także z Poznania – wieloletni dyrektor Biblioteki Uniwer-sytetu im. Adama Mickiewicza dr hab. Artur Jazdon. Prze-wodniczył Jury po raz trzeci dr Andrzej Skrzypczak, który w swojej karierze dydaktycznej na Uniwersytecie Warszaw-skim był promotorem wielu prac licencjackich i magister-skich. Sekretarzem Jury, zgodnie z tradycją Konkursu, byłaaktualna przewodnicząca Komisji Historycznej PTWK red.Irena Janowska-Woźniak, przez wiele lat redaktor czasopismpoświęconych książce, publicystka. Uczestniczyły także w pracach Jury dwie szczególnie zasłużone dla książki długo-letnie działaczki PTWK: red. Olcha Sikorska z Poznaniaoraz dr Aniela Topulos z Warszawy – obie członkinie Ko-misji Historycznej. Ekspertem wspomagającym ocenę prac z dziedziny typografiibył już tradycyjnie red. Andrzej Tomaszewski, a doradcą –inicjatorka konkursów PTWK adresowanych do biblio-logicznych środowisk uniwersyteckich i sekretarz Jury w po-przednich trzech edycjach Konkursu im. Leona Marszałkared. Barbara Petrozolin-Skowrońska (oboje z Komisji Historycznej PTWK).

Noty

Janusz Gruchała, prof. dr hab., polonista i edytor naukowy,kierownik Katedry Edytorstwa i Nauk Pomocniczych naWydziale Polonistyki UJ. Bada polską literaturę dawną

(XVI–XVII w.), kaznodziejstwo staropolskie i literaturę nowołacińską w. XVI–XVII; kieruje Archiwum Oficyny Poetów i Malarzy przeniesionym z Londynu do Krakowa,zajmuje się literaturą i kulturą emigracji polskiej po II woj-nie światowej. Autor książek m.in. Iucunda familia librorum.Humaniści renesansowi w świecie książek, Kraków 2002,„Psalmy, hymny, pieśni pełne ducha”. Studia o staropolskich tek-stach religijnych, Kraków 2013, naukowych wydań tekstówdawnych (Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Biernata z Lublina,Abrahama Rożniatowskiego, Jakuba Lubelczyka, kazań pasyjnych XVI–XVIII w.) oraz autor licznych artykułównaukowych na temat literatury i edytorstwa naukowego.

Irena Janowska-Woźniak, polonistka, wieloletnia redaktormiesięcznika „Nowe Książki”, przed 1988 redaktor, następnieredaktor naczelna miesięcznika SKP i PTWK „PrzeglądKsięgarski i Wydawniczy”; równocześnie współpracowała z prasą kulturalną. Aktywna w stowarzyszeniach ludziksiążki, obok PTWK także w SKP i Polskiej Sekcji IBBY – wieloletnia sekretarz dorocznego konkursu Polskiej SekcjiIBBY na Książkę Roku (dla dzieci i młodzieży) oraz Nagro-dy IKAR; od 2013 przewodnicząca Komisji HistorycznejPTWK.

Artur Jazdon, dr hab. nauk filologicznych w zakresie biblio-logii i informatologii, dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, wykładowca w Instytucie Filologii Polskiej Uni-wersytetu Adama Mickiewicza i w Wyższej Szkole Umiejęt-ności Społecznych w Poznaniu, red. nacz. rocznika „Biblio-teka”. Autor książek naukowych i licznych rozpraw oraz arty-kułów publicystycznych z zakresu edytorstwa naukowego i ruchu wydawniczego. Wydał m.in. monografię Wydawcypoznańscy1815–1914 (2012).

tylko do czynienia z pewną mglistą ideą, którejrealizacja ma niewielkie szanse powodzenia.Punktem odniesienia w sporze wokół pisma naro-dowego jest czcionka odlana w 1931 roku wg pro-jektu Adama Półtawskiego. Krój pisma zostałzaprojektowany po dyskusjach na temat polskichcech narodowych pisma toczonych w środowiskugrafików i wydawców w dwudziestoleciu między-wojennym. Wykonano go w oparciu o badanianad charakterem pisowni i graficznego wygląduzapisu języka polskiego prowadzonymi przeztwórcę kroju pisma. Autorka pracy dokonuje ana-lizy strukturalnej Antykwy Półtawskiego, porów-nuje z innymi krojami pisma odwołującymi się do idei rodzimego pisma, przedstawia argumentyzwolenników „kosmopolitycznego” myślenia o rozmaitych krojach antykw jako pism alfabetułacińskiego. Rzecz jasna, w pracy licencjackiej nieuda się rozwiązać problemu ojczystego pisma, ale próba zebrania argumentów obu stron sporujest warta uwagi. (Andrzej Tomaszewski)

Jury podkreśla, iż prace nagrodzone i wyróżnionew obecnej edycji – zgodnie z tradycją tego Kon-kursu – cechuje wysoki poziom. Ich fragmenty lubskróty wybranych wątków Jury rekomenduje dopublikacji w profesjonalnych periodykach.

Jednocześnie Jury wyraża satysfakcję, iż na Kon-kurs wpłynęły tak liczne prace, a ich tematyka byłabardzo zróżnicowana: od monografii poszczegól-nych wydawnictw przez dzieje wydawnicze twór-czości znanych pisarzy, historię edytorstwa (mocnyzestaw opracowań) po zagadnienia zarządzania wy-dawnictwami, próby rozpoznania rynku publikacjielektronicznych, wreszcie problemy bibliotekar-stwa i edytorstwa utworów literackich. Jak w kon-kursie poprzednim, pojawiła się grupa pracpodejmujących problematykę typografii i szatygraficznej książek – ciekawych merytorycznie i starannie opracowanych estetycznie i typo-graficznie.

[10]

Danuta AdamczykWydawnicza i kulturoznawczadziałalność Spółki Nakładowej „Książka”(1904––1914) – praca doktorska (1986, nagroda)

Anna Bielawska Dzieje wydawnicze książek KornelaMakuszyńskiego w latach 1908–1984 (1990, wyróż-nienie)

Anna Endzel Literatura panegiryczna w produkcjiwydawniczej drukarzy warszawskich w XVII wieku,(1984, wyróżnienie)

Czesława Fibak Komiks w Polsce (1990, nagroda)

Maria Gadomska Edycje poezji w epoce Młodej Polski (1986, wyróżnienie)

Iwona Gawenda Drukarnia o.o. bazylianów w Wil-nie w latach 1628–1839 (1996, nagroda)

Bohdan Gralak Cezary Juliusz Richter – księgarz i pierwszy nakładca łódzki (1986, wyróżnienie)

Barbara Grzymska Program wydawniczy AlfredaAltenberga na podstawie jego serii wydawniczych(1986, I nagroda)

Janina Lewandowska Repertuar wydawniczy ksią-żek dla dzieci i młodzieży do lat 14 w Polsce Ludowejw latach 1945–1980 (1984, wyróżnienie)

Józef Ławrowski Drukarnia Władysława Teodor-czuka w Krakowie 1903–1908 (1984, I nagroda)

Piotr Nowak Poznań jako ośrodek wydawniczy w dwudziestoleciu 1919–1939 – praca doktorska(1990, wyróżnienie)

Komisja Historyczna PTWK zorganizowała – w latach 1983–1996 – czteryedycje Konkursu „Na najlepszą pracę dyplomową dotyczącą historii polskiegoedytorstwa”, chcąc w ten sposób wpłynąć na wzrost zainteresowania studen-tów i pracowników naukowych tą tematyką, a także patronować publikacjifragmentów lub całości najlepszych prac. Nagrodzone i wyróżnione prace odznaczały się nie tylko ciekawymi, ambitnymi tematami wnoszącymi nowąwiedzę do interesującej nas dziedziny, ale i niejednokrotnie starannością edy-torską, estetyczną formą, i ciekawym doborem ilustracji. Oto alfabetyczny spisLaureatów wraz z tytułami ich prac. W większości były to prace magisterskie;przy pracach doktorskich – zaznaczyliśmy, że należą do tej kategorii. Nagro-dzone prace doktorskie ukazały się później drukiem. Szereg prac magisterskichstało się podstawą artykułów (m.in. w „Editorze”).

Konkursy Komisji HistorycznejPTWK1983–1996

(laureaci – prace – jurorzy)

Małgorzata Komza, bibliolog i historyk sztuki; prof. UWrdr hab., przez wiele lat kierowała Zakładem Książki Współ-czesnej i Edytorstwa w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa na Wydziale Filologicznym Uniwersy-tetu Wrocławskiego (dyrektor tego Instytutu 1996–2005).Zajmuje się sztuką książki, zarówno dawnej, jak i współ-czesnej, dziejami ilustracji, ich funkcją w różnych typachedycji, dziejami fotografii. Autorka książek (m.in. Mickie-wicz ilustrowany; Żywe obrazy. Między sceną, obrazem i książką) oraz licznych artykułów naukowych na tematybibliologiczne, np. Bibliolog wobec nowych zjawisk w sztuce; Książka ilustrowana świadectwem dumy narodowej w XIX wieku.

Olcha Sikorska, wiceprezes PTWK, polonistka, inicjatorka i organizatorka Poznańskich Spotkań Targowych Książka dlaDzieci, Młodzieży i Rodziców (w tym roku 15. edycja), a takżeorganizatorka (wspólnie z Biblioteką Raczyńskich) KonkursuLiterackiego PTWK. W latach 1900–97 była dyrektoremOddziału Poznańskiego PWN; stworzyła wówczas koncepcjęwydawniczą w zakresie publikacji dydaktycznych (m.in. serii„Kompendium Wiedzy o...”) oraz koncepcję nowoczesnegopodręcznika do nauki łaciny; wydała wiele publikacji regio-nalnych (Dzieje Poznania i in.).

Andrzej Skrzypczak, dr nauk humanistycznych, księgo-znawca, b. wykładowca i dydaktyk Instytutu InformacjiNaukowej i Studiów Bibliologicznych UW, UMCS i in. Zajmuje się głównie historią bibliografii na świecie oraz his-torią księgarstwa i drukarstwa w Polsce w XIX i XX w., ze szczególnym uwzględnieniem Lwowa; autor wielu książek i rozpraw z zakresu księgoznawstwa, założyciel (1994) i re-daktor naczelny (do 2006) kwartalnika „Wiadomości Księ-garskie”. Działacz m.in. Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Warszawie i Stowarzyszenia Księgarzy Polskich.

Aniela Topulos, dr nauk humanistycznych, wydawca, filo-log, specjalistka w zakresie terminologii naukowej i technicz-nej (w Międzynarodowej Organizacji Unifikacji TerminówTechnicznych m.in. wiceprezes); była dyrektorem i redaktornaczelną Wydawnictw Naukowo-Technicznych (1990––2006), a także inicjatorką (1994) i wieloletnią przewodni-czącą Komitetu Organizacyjnego Krajowych Targów KsiążkiAkademickiej ATENA (kontynuacja pn. AKADEMIA); czł. ZG PTWK i Rady Nadzorczej Stowarzyszenia Autorów i Wydawców Copyright Polska; autorka licznych artykułów o kwestiach terminologicznych i wydawniczych w prasie fachowej; współautorka i edytor Leksykonu naukowo-tech-nicznego WNT (kilka wydań od 1972).

I Konkurs im. Leona Marszałka rozstrzygnięty został w maju 2004 roku

Nagrodzeni

Wanda Ciszewska, za pracę doktorską Książka w Toruniu w latach 1945–1950. Ruch wydawniczo--księgarski. Praca napisana pod kierunkiem prof.dr. hab. Janusza Tondela.

Dorota Degen, za pracę doktorską Geneza Pań-stwowego Wydawnictwa Naukowego. Przebudowamodelu polityki wydawniczej w zakresie publikacjinaukowych. Praca napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Piotra Hübnera.

Obie prace powstały na Uniwersytecie MikołajaKopernika w Toruniu.

Anna Tomaszewicz, za pracę magisterską Ilustracjew książkach dla dzieci jako zjawisko z pogranicza literatury i plastyki. Praca powstała pod kierunkiemprof. dr. hab. Michała Błażejewskiego na Uniwer-sytecie Gdańskim.

Marta Kornaszewska, za pracę licencjacką Promo-cja w Wydawnictwie Bertelsmann Media.

Jacek Żuławnik, za pracę licencjacką Polski rynekksiążek poświęconych muzyce rokowej. Obie prace powstały pod kierunkiem dr. MarkaTobery na Uniwersytecie Warszawskim.

Wyróżniona

Anna Sołodko, za pracę magisterską Rynek wydaw-nictw edukacyjnych w Polsce po 1989 roku. Praca

[11]

Konkurs PTWK im. Leona Marszałka najlepsze prace poświęcone polskiemuedytorstwu, jego historii i współczesności ogłoszony został w 2001 roku – w 80-tą rocznicę powstania PTWK i w 5-tą rocznicę śmierci Leona Marszałka.W komunikacie stwierdzaliśmy, że „Interesują nas prace licencjackie, magisterskie, doktorskie, których tematem są wydawnictwa, wydawcy książek,problemy edytorskie, w tym problemy typografii i ilustracji w książkach i na wszystkie inne tematy – także teoretyczne – powiązane z wydawaniemksiążek”. Do zgłaszania prac zachęcaliśmy ośrodki naukowe, promotorów, recenzentów bądź autorów prac.

KonkursyPTWK im. Leona Marszałka2001–2013

(laureaci – prace – jurorzy)

Bożena Osada Monografie albumowe wydawnictwa„Auriga” (1984, wyróżnienie)

Romuald Paczkowski Działalność wydawniczafirmy K. S. Jakubowskiego w latach 1891–1939 we Lwowie (1990, wyróżnienie)

Anna Pietrzak Serie szkolne w dorobku wydawni-czym firmy Gebethnera i Wolffa (1984, nagroda)

Małgorzata Polakowska Warszawskie i krakowskiedruki urzędowe w wieku XVII (1986, nagroda)

Anna Sitkowa Literacka rama wydawnicza w edy-cjach dzieł Piotra Skargi XVI–XVIII w. – praca doktorska (1996, nagroda)

Paweł Szymański Działalność Antoniego Lesznow-skiego (1769–1820) – wydawcy, drukarza i publicystywarszawskiego (1990, nagroda)

Beata Taraszkiewicz Gedaniana w dorobku wydaw-niczym Polski Ludowej 1945–1989 (1996, nagroda)

Beata Wielgo Kalendarze krakowskie w XVIIIwieku (1984, nagroda)

Jurorami w tych konkursach byli wybitni znawcyproblemów książki i edytorstwa: prof. dr hab.Kazimiera Maleczyńska (Uniwersytet Wrocławski),prof. dr hab. Marianna Mlekicka (UniwersytetWarszawski), prof. dr hab. Janusz Dunin (wówczasUniwersytet Łódzki) oraz dr Witold Adamiec(Biblioteka Narodowa), a ze środowiska wydaw-ców: Leon Marszałek (wówczas Biblioteka Narodowa), Hanna Lebecka (Nasza Księgarnia),Maria Mirecka (Czytelnik), Barbara Petrozolin--Skowrońska oraz Jan Wojnowski (oboje PWN,Encyklopedie; po 1990 kierowali przygotowaniemnowych edycji encyklopedii PWN – już bez cenzury). Przewodniczyli jury: Leon Marszałek,następnie prof. Kazimiera Maleczyńska. Sekretarzem jury była Barbara Petrozolin-Skow-rońska.

Zgodnie z regulaminem Konkursu oceniane były:temat, źródła i literatura przedmiotu, walory poz-nawcze, konstrukcja pracy, styl i język, zewnętrznaformę i przydatność do druku.

[12]

powstała pod kierunkiem prof. dr. hab. Józefa Wojakowskiego na Uniwersytecie Warszawskim.

W Jury pracowali: prof. dr hab. Janusz Dunin(przewodniczący, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi), prof. dr hab. Danuta Sieradzka (Uniwersytet Śląski, Katowice), dr Artur Jazdon (dyrektor Biblioteki Uniwersytetuim. A. Mickiewicza, Poznań), red. Tadeusz Żółciński (Warszawa) oraz z Komisji HistorycznejPTWK – Barbara Dębiec-Kalinowska, Hanna Lebecka, Barbara Petrozolin-Skowrońska i OlchaSikorska.

II Konkurs im. Leona Marszałka rozstrzygnięty został w lutym 2009 roku

Na konkurs napłynęły tylko prace magisterskie,więc dotyczył tylko tej jednej kategorii prac dyplo-mowych.

Nagrodzeni

Joanna Matyka za pracę Geneza nowoczesnej ilustracji dziecięcej w Polsce 1945–60 (napisana podkierunkiem prof. dr. hab. Waldemara Baraniew-skiego, Uniwersytet Warszawski, Wydział Histo-ryczny Instytut Historii Sztuki, Warszawa 2008)

Elżbieta Jamróz-Stolarska za pracę Butenko pinxit– książki nie tylko dla dzieci, (napisana pod kie-runkiem prof. UWr dr hab. Małgorzaty Komzy, Uniwersytet Wrocławski, Wydział Filologiczny Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznaw-stwa, Wrocław 2006)

Wyróżnieni

Jakub Żuchowski za pracę Liberatura – Antidotumna „Zmierzch Galaktyki Gutenberga” (napisana pod kierunkiem dr Beaty Gontarz, UniwersytetŚląski, Wydział Filologiczny Instytut Nauk o Kulturze, Katowice 2006)

Dwa wyróżnienia specjalne otrzymały autorkidwóch wysoko ocenionych prac z pogranicza edy-torstwa i historii literatury oraz sztuki:

Agnieszka Fluda-Krokos za pracę „Castris & AstrisMarsowi y Iezusowi...” – analiza edytorsko-literackakazania pogrzebowego wygłoszonego w dniu 22 marca 1684 roku na pogrzebie Władysława z Lubrańca Dąmbskiego. Porównanie dwóch wydańz drukarni Mikołaja Schedla (1684 i 1688) ze zbio-

rów Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie(napisana pod kierunkiem prof. Janusza Sowiń-skiego, Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Kraków 2008)

Anna Jaworska za pracę Oglądanie słów. Czytanieobrazów. O „Sponad” Juliana Przybosia i Włady-sława Strzemińskiego i „Komentarzach do fotografiiThe family of man” Witolda Wirpszy (napisana podkierunkiem prof. dr. hab. Edwarda Balcerzana,Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Filologii Polskiej, Poznań 2006)

Jury pracowało w składzie: przewodniczący – dr Andrzej Skrzypczak (Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW), Michał Hilchen (ASP w Warszawie), dr Artur Jazdon (dyrektor Biblioteki UAM w Poznaniu)oraz z Komisji Historycznej PTWK – Hanna Lebecka, Barbara Petrozolin-Skowrońska (sekre-tarz Jury) i Maria Stępińska.

W obu konkursach Jury gratulując laureatom i promotorom ich prac, jednocześnie podkreśliło,że nadesłane prace cechowała ambitna i ciekawatematyka oraz wysoki poziom. Zdaniem Jury –prace te we fragmentach lub streszczeniach wybra-nych wątków powinny trafić do szerszego obiegupoprzez druk w profesjonalnych czasopismachbądź nawet w wydaniach książkowych. Dodać należy, że część ich została opublikowana, w tymdwie prace doktorskie nagrodzone w pierwszymKonkursie ukazały się jako książki.

III Konkurs im. Leona Marszałka rozstrzygnięty został w lutym 2013 roku

Nagrodzeni

Sylwia Bielawska za pracę doktorską Kulturaksiążki Wałbrzycha 1945–1989 (napisaną pod kierunkiem prof. dr. hab. Krzysztofa Migonia,Uniwersytet Wrocławski, Wydział Filologiczny, Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Nauko-wej, Wrocław 2010)

Agnieszka Gorczyńska za pracę magisterską ŻegotaPauli – galicyjski autor i edytor (napisaną pod kierunkiem dr hab. Anny Sitkowej, UniwersytetŚląski w Katowicach, Wydział Filologiczny, Insty-tut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej,Katowice 2011)

[13]

Szymon Pipień za pracę licencjacką Analiza typo-graficzna Biblii Paulistów w odwołaniu do Biblii Tysiąclecia z uwzględnieniem tradycji polskich staro-druków biblijnych

Małgorzata Widła za pracę licencjacką Projektowa-nie nietypowych formatów książki. Formaty wąskie i szerokie(obie prace powstały pod kierunkiem dr KlaudiiSochy, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonis-tyki, Katedra Edytorstwa i Nauk Pomocniczych,Kraków 2010)

Wyróżnieni

Anna Kocot za pracę doktorską Kształt typogra-ficzny szesnastowiecznych druków krakowskich –oficyny Floriana Unglera i Macieja Wirzbięty (na-pisaną pod kierunkiem prof. dr. hab. Janusza Gruchały, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polo-nistyki, Katedra Edytorstwa i Nauk Pomocni-czych, Kraków 2011)

Aleksandra Łamasz za pracę doktorską Ilustro-wana literatura piękna dla dorosłych w latach1945–1956. Wydawcy, ilustratorzy, funkcje (napisanąpod kierunkiem prof. UWr dr hab. MałgorzatyKomzy, Uniwersytet Wrocławski, Wydział Filolo-

giczny, Instytut Bibliotekoznawstwa i InformacjiNaukowej, Wrocław 2009)Beata Płuciniczak za pracę magisterską Książki obrazkowe Iwony Chmielewskiej i ich funkcjonalnewykorzystanie w środowisku dziecięcym (napisanąpod kierunkiem prof. dr hab. Bronisławy Woź-niczki-Pruzel, Uniwersytet Mikołaja Kopernika,Wydział Nauk Historycznych, Instytut InformacjiNaukowej i Bibliotekoznawstwa, Toruń 2011)

Dyplom Honorowy

Po raz pierwszy w historii konkursu przyznanoDyplom Honorowy promotorowi nadesłanychprac. Otrzymała go dr Klaudia Socha z KatedryEdytorstwa i Nauk Pomocniczych WydziałuPolonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Prace oceniało Jury w składzie: red. Irena Janowska-Woźniak, dr hab. Artur Jazdon, prof. UWr dr hab. Małgorzata Komza,prof. dr hab. Dariusz Kuźmina, red. Hanna Lebecka, red. Barbara Petrozolin-Skowrońska (sekretarz Jury), red. Olcha Sikorska, dr AndrzejSkrzypczak (przewodniczący Jury) oraz red. MariaStępińska. W ocenie prac z dziedziny typografiiuczestniczył jako ekspert Andrzej Tomaszewski.

O PTWK i Komisji Historycznej PTWK W roku 1921 w Powszechnym Związku Księgarzy i Wydawców Polskich wyodrębniła się Sekcja Księ-garzy-Wydawców. Dała ona początek PolskiemuTowarzy stwu Wydawców Książek, działającemupod tą nazwą od 1926 roku. PTWK było wówczaszrzeszeniem przedsiębiorstw wydawniczych i miałona celu ochronę interesów wydawców, organizo-wanie ruchu wydawniczego i upowszechnianieksiążki. Promowało też młodych twórców (Kon-kurs Literacki 1925 – laureaci: Jarosław Iwaszkie-wicz, Maria Dąbrowska, Jan Lechoń i KazimierzWierzyński). Czołowymi działaczami przedwojen-nego PTWK byli: Stanisław Arct, Jakub Mortko-wicz, Jan Gebethner, Jan Piątek.

Skupione w PTWK środowisko pol skich wydaw-ców kontynuowało konspiracyjnie swą działalnośćpodczas okupacji i to umożliwiło rozpoczęcie jaw-nej działalności, z gotowym programem natych-miast po zakończeniu wojny. Powojenne PTWKbyło szczegól nie zasłużone dla upowszechnienia

książki. Zorganizo wało szereg wystaw i kierma-szów książek, przygotowywało stałą audycję ra-diową propagującą nowości wydawnicze, założyło(1949) dwutygodnik „No we Książki” oraz wyda-wało Biuletyn Prasowy PTWK „Książka w Polsce”.W 1950 roku podzieliło los innych niezależnychorganizacji – zostało rozwiązane. Wznowiło dzia-łalność w 1956 roku, jako zawodowo-twórcze stowarzysze nie osób zajmujących się pracą wydaw-niczą; skupia też wydawnictwa jako członkówwspierających. Było współorganizatorem Między-narodowych Tar gów Książki, jest pomysłodawcą i głównym organizatorem odbywających się od2002 roku Poznańskich Spotkań Targowych Książ-ka dla Dzieci, Młodzieży i Rodziców; jest partne-rem organizatorów Warszawskich Targów Książki.

Jednym z głównych zadań PTWK realizowanymod wielu lat jest organizowanie szkoleń zawodo-wych. Znane są też organizowane przez PTWKkonkursy, w tym konkurs o najdłuższej tradycji(od 1957) na Najpiękniejsze Książki Roku (z okazji50. Konkursu PTWK przygotowało i wydało ilust-rowany album i zarazem informator biograficzny

[14]

Artyści polskiej książki). Obok artystów książkiPTWK promuje pisarzy, organizując konkursy literackie (1958 – laureat Marek Hłasko). ObecnieKonkurs Literacki PTWK organizowany jest przywspółudziale Biblioteki Raczyńskich jako bien-nale; w 2012 roku miał XI edycję.

Komisja Historyczna PTWK zaraz po utworzeniuw 1980 zajęła się niemal nieznaną historią naszegoTowarzystwa; ważnym owocem tych prac byłoopublikowane z okazji 60-lecia PTWK obszerneopracowanie Leona Marszałka. Do pogłębienia i spopularyzowania wiedzy o PTWK szczególnieprzyczyniły się przygotowane przez Komisje Historyczną obchody 85. rocznicy PTWK w 2006(wystawa „W służbie książki” w Bibliotece Naro-dowej, publikacje w „Wydawcy”, w tym specjalny,przygotowany społecznie przez Komisję Histo-ryczną numer „Wydawcy”, m.in. ze słownikiembiograficznym działaczy od początku istnienia Towarzystwa).

Ważnym zadaniem Komisji Historycznej od po-czątku jej istnienia stało się podejmowanie takichdziałań, które mają na celu gromadzenie cząstko-wej wiedzy (dokumentacyjnej, przyczynkarskiej),która ułatwi prace nad potrzebną syntezą historiipolskich wydawnictw i polskiego edytorstwa.Jedną z pierwszych naszych inicjatyw było więcopracowanie i opublikowanie Bibliografii nie publi-kowanych prac poświęconych historii polskiego ruchuwydawniczego (pod red. naukową prof. MariannyMlekickiej). Drugą inicjatywą są konkursy na naj-lepsze prace dyplomowe dotyczącą historii pol-skiego edytorstwa; organizując je, Komisja chciaławpłynąć na wzrost zainteresowania studentów i pracowników naukowych tą właśnie tematyką, a także patronować publikacji fragmentów lub całości najlepszych prac. Za ważne zadanie uzna-

liśmy też dokumentację biograficzną dotyczącąśrodowiska polskich „ludzi książki”. Planowaliśmyi zaczęliśmy prace nad publikacją „Kto jest kim w świecie polskiej książki” (taki słownik biogra-ficzny miał się ukazać w 2000 roku, ale zaawanso-wane już prace zostały zablokowane). Wówczasrozpoczęliśmy publikację cyklu „Ludzie polskiejksiążki” na łamach „Wydawcy” i kontynuujemyjuż ten cykl przez dwanaście lat. Ułatwił on po-wstanie (z inicjatywy Komisji) albumu Artyści polskiej książki oraz ułatwia prace nad zestawamihaseł i hasłami biograficznymi do suplementów„Słownika Pracowników Książki Polskiej” (współ-pracujemy z jego redakcją). Powołania w pracachdyplomowych nadsyłanych na nasze konkursy nahasła z tego cyklu – świadczą o tym także, że do-brze spełnia on swoją dokumentacyjną rolę. Udział redaktora naczelnego „Wydawcy” w pra-cach Komisji i współpraca jej członków z tym periodykiem była istotną dla Komisji i wykorzy-stywaną szansą; na łamach tego pisma ukazały sięartykuły stanowiące pokłosie Konkursu PTWK, a także zaczęliśmy tam cykl dokumentacyjny poświęcony nowym, małym wydawnictwom dzia-łającym w Polsce po 1990 roku, zatytułowany„Małe portrety wydawnictw”. Niestety w ostatnichlatach pismo musiało zmniejszyć częstotliwośćukazywania się. Korzystamy także z portalu www.wydawca.com do informacji o naszym Konkursie i jego wynikach. (Barbara Petrozolin-Skowrońska)

Organizator Konkursu:Polskie Towarzystwo Wydawców Książek Komisja Historyczna PTWK i Biuro PTWK00-116 Warszawa, ul. Świętokrzyska 30, lokal 156tel./fax 22 850 34 76, www.ptwk.pl

Patronat medialny: „Wydawca”, Inicjał /Andrzej Palacz(członek Komisji Historycznej PTWK), www.wydawca.com

Serwis informacyjny Teksty i redakcja: Irena Janowska-Woźniak, BarbaraPetrozolin-Skowrońska. Współpraca Biuro PTWK

Dyplomy projektu Andrzeja Tomaszewskiego

Konkurs nie był dotowany. Nagrody z funduszyPTWK. Prace członków jury, laudacje prac nagrodzo-nych i opracowanie Biuletynu – wykonane społecznie

Logo Konkursu PTWK im. Leona Marszałka przedstawia klamrę spinającąkarty inkunabułu. Odczytujemy jej symboliczne znaczenie, bowiem każda z nadesłanych prac dyplomowych jest też „klamrą” spinającą wycinek wiedzy z historii polskiego edytorstwa...

Na str. ostatnich: plansze z wystawyW służbie książkiprezentowanej w Bibliotece Narodowej w 2006 roku

¶Wiedza o edytorstwie i Êrodowisku ludzi ksià˝ki

W1980 przewodniczàcym Komisji Historycznejzosta∏ Leon Marsza∏ek, a sekretarzem Barbara Petro-zolin-Skowroƒska (od 1982 – przewodniczàca).

W 1981 przygotowano pierw-sze uroczystoÊci jubileuszowe – 60-lecia PTWK (referat Le-ona Marsza∏ka). Komisja na-wiàza∏a wspó∏prac´ z kilkuna-stoma oÊrodkami naukowymiw Polsce zajmujàcymi si´ pro-blematykà edytorstwa.Zain-augurowany

zosta∏ w 1983 Konkurs Komisji Historycznej PTWKna najlepszà prac´ dyplomowà z HISTORII POL-SKIEGO RUCHU WYDAWNICZEGO. Pierwszym przewodniczàcym jury by∏ Leon Marsza∏ek.W sk∏ad jury kolejnych Konkursów (cztery edycje do 1996) wchodziliprofesorowie: Janina Maleczyƒska (Wroc∏aw), Maria Mlekicka(Warszawa),Janusz Dunin (¸ódê)oraz dr Witold Adamiec z BN,a tak˝ez Komisji Historycznej: Hanna Lebecka,Maria Mirecka,Barbara Petrozolin--Skowroƒska i Jan Wojnowski.Rezulta-tem wspó∏pracy z oÊrodkami naukowymiby∏ wydany w serii Biblioteka PTWK„Katalog niepublikowanych prac dyplo-mowych poÊwi´conych historii polskiegoruchu wydawniczego”, pod redakcjà nauko-wà Marii Mlekickiej (1988).Rozpocz´tote˝ dokumentacj´ biograficznà dotyczàcàÊrodowiska wydawców.

Pierwszà edycj´ tego Konkursu za-koƒczono wiosnà 2004 roku,a nagrodyi wyró˝nienia wr´czone zosta∏y 21 ma-ja podczas Mi´dzynarodowych TargówKsià˝ki w Warszawie,w sali im.Ada-ma Mickiewicza. PodkreÊlono,˝e po-ziom wszystkich nades∏anych prac by∏wysoki. Po po∏udniu w siedzibiePTWK odby∏o sie spotkanie laureatówi uczestników Konkursu z Juroramioraz przedstawicielami czasopism pro-fesjonalnych,którzy przekazalilaureatom w∏asne nagrody: pre-numeraty roczne pism.Na uro-czystoÊç wr´czenia nagród,orazspotkanie w siedzibie PTWKprzybyli te˝ przedstawiciele rodzi-ny Patrona Konkursu.Pisma pro-fesjonalne, a nawet prasa codziennainformowa∏y o Konkursie i najwa˝-niejszych laureatach.Ukaza∏o si´kilka artyku∏ów autorów prac,w których wykorzystane zosta∏y ichfragmenty.Z prawdziwà przyjemnoÊcià odnotowaliÊmy ukazanie si´

wydania ksià˝kowego nagrodzonej pracy dok-torskiej Doroty Degen,choç dziwi,ze to niePWN opublikowa∏ te ksià˝k´...Informacja o II Konkursie PTWK im.LeonaMarsza∏ka zob.: www.wydawca.com.pl

anna tomaszewicz, lauratka nagrody za prac´ magisterskà „ilustracje w ksià˝ce dla dzieci jakozjawisko z pogranicza literatury i plastyki”

¶Konkurs PTWK im.Leona Marsza∏ka

maria marsza∏kowa wr´cza ró˝´od rodziny patrona konkursuprof. januszowi duninowi.w tle – goÊç spotkania prof. marek tobera z uw