D-1-31-16 Anđelka Belić , spec. str. medicinska sestra br. lic.038508/16

1.Prikazati polaznicima edukacije šta su dislipidemije i koji je njihov značaj

2. Prikazati polaznicima edukacije analizu pojedinih pokazatelja lipidnog statusa i da li postoji korelacija parametara lipidnog statusa sa BMI kod žena u periodu pre i postmenopauze.

LIPIDI Termin ,,lipidi’’ odnosi se na klasu jedinjenja koja su

rastvorljiva u organskim rastvaračima, a gotovo nerastvorljiva u vodi.

Hemijski: lipidi su jedinjenja koja hidrolizom daju masne

kiseline i kompleksne alkohole koji sa masnim kiselinama grade estre.

Lipidi su heterogena grupa jedinjenja.

Masne kiseline uskladištene kao triacilgliceroli služe kao glavni izvor energije.

Masne kiseline su prosta molekularna forma lipida,

čija se klasifikacija zasniva na dužini lanca: - MK kratkog (2 ili 3 C atoma) - MK srednjeg (4-12 C atoma) - MK dugog (12-20 C atoma) - MK veoma dugog lanca (više od 20 C)

• Holesterol je najznačajniji predstavnik grupe jedinjenja označenih kao steroidi

• U osnovi se radi o derivatima ciklo pentano perhidro fenantrena

Jedinjenja sačinjenog od četiri prstena

Holesterol ima gradivnu ulogu (nalazi se u sastavu svih ćelijskih membrana

i ima važnu ulogu u održavanju odgovarajuće fluidnosti membrane),

služi kao prekusor za sintezu steroidnih hormona i vitamina D i žučnih kiselina.

većina ćelija ga stvara sintezom, a jedan deo se unosi

hranom (2/3 se sintetiše endogeno, a 1/3 egzogeno) Esterifikovani holesterol se nalazi u sastavu lipoproteinskih

čestica i lipidnih kapljica u citosolu ćelija.

U ustima -lingvalna lipaza, U želucu - gastrična lipaza beznačajno, usled slabe rastvorljivosti ovih jedinjenja. U tankom crevu: Uz pomoć žučnih soli dolazi do emulgovanja masti. •Tako se povećava površina kojom su masti dostupne delovanju pankreasne lipaze i kolipaze koje vrše hidrolizu triacilglicerola. • Hidrolizom se dobijaju slobodne masne kiseline i 2-monoacilgliceroli.

Kompleksi molekula lipida i proteina koji omogućavaju transport lipida

Dele se na klase na osnovu specifične gustine, procentualnog učešća lipida/proteina ( što je veći procenat lipida čestica ima manju gustinu)

Proteini koji ulaze u sastav lipoproteinske čestice nazivaju se apolipoproteini

Različiti apolipoproteini ulaze u sastav različitih klasa lipoproteina

Hilomikroni – čestice najmanje gustine Lipoproteini veoma male gustine (VLDL - Very low

density lipoproteins)

Intermedijarni lipoproteini (IDL – Intermedier density lipoproteins)

Lipoproteini male gustine (LDL - Low density

lipoproteins)

Lipoproteini velike gustine (HDL - High density lipoproteins)

Proteinski deo lipoproteina Uloga:

daju hidrofilni karakter čestici

selektivni ulazak u ćeliju aktivacija/inhibicija pojedinih membranskih enzima

koji učestvuju u metabolizmu lipida

Hilomikroni - ApoB-48, ApoCII, ApoE nastaju u enterocitima, prenose egzogene lipide najviše TAG

VLDL - ApoB-100, ApoCII, ApoE nastaju u jetri, prenose endogene lipide sintetisane iz viška UH, najviše

TAG IDL – ApoB-100, ApoE

nastaju u krvi iz VLDL, preuzima ih jetra endocitozom

LDL - ApoB-100 nastaju u krvi iz IDL smanjenjem sadržaja TAG i povećanjem sadržaja

estara holesterola, preuzimaju ih jetra i periferna tkiva endocitozom

HDL - ApoA, ApoCII, ApoE nastaju u enterocitima i hepatocitima, razmenjuju proteine i lipide sa

ostalim lipoproteinima, holesterol iz perifernih tkiva vraćaju u jetru

Ukupni holesterol LDL-holesterol Triacilgliceroli ili Lp(a)

iznad 90. percentila

ili

HDL-holesterol ili apo A-1 nivoi

ispod 10. percentila u opštoj populaciji.

DISLIPIDEMIJE

Učestalost ovog poremećaja metabolizma lipida je u

neprekidnom porastu.

Dislipidemije su veoma važan faktor rizika za nastanak kardiovaskularnih oboljenja.

Primarne - genetski poremećaji u metabolizmu pojedinih lipoproteinskih čestica, familijarni poremećaji u funkciji odgovarajućih receptora neadekvatan sadržaj i funkcija apoproteina neadekvatno ćelijsko preuzimanje ili povećana produkcija

Sekundarne - egzogeni uzroci

ne pravilna ishrana alkohol upotreba lekova druga oboljenja – metabolička, hormonska, infektivna

Dug potpuno asimptomatski tok

Aterosklerotske promene na zidovima krvnih sudova Najčešće se promene na arterijama srca, mozga, krvnim

sudovima nogu, aorti, koje se otkrivaju u već poodmakloj fazi

Uz pušenje i hipertenziju jedan od najvažnijih faktora rizika za nastanak ateroskleroze.

Glavni razlog za lečenje skoro svih dislipidemija je smanjenje kardiovaskularnog rizika.

Prema preporukama Evropskog udruženja za kardiologiju ciljna vrednost ukupnog holesterola (UC) treba da bude niža od 5 mmol/l, a LDL holesterola niža od 3 mmol/l. Kod osoba sa visokim rizikom, posebno kod onih sa

KV rizikom i manje.

Mehanizam dejstva statina: - zasniva se na inhibiciji ključnog enzima u sintezi holesterola: 3-hidroksi-3- metil glutaril koenzim A(HMG-CoA ) reduktaze

Efekti statina:

- sniženje koncentracije LDL za 25 do 55%, dok na druge

lipoproteine ispoljavaju slabije efekte - mogu smanjiti nivo triacilglicerola za 5 do 20% - i povećati koncentraciju HDL holesterola za maksimalno 10%.

WHO, 1999. (World Health Organization)

EGIR, 1999. (European Group for study of Insulin Resistance)

NCEP ATP III, 2001. (National Cholesterol Education Program –Third Adult Treatment Panel)

IDF, 2005. (International Diabetes Federation)

AHA/NHLBI, 2005. (American Heart

Association/National Heart, Lung, and Blood Institute)

Definicija Svetske zdravstvene organizacije (World Health Organization, WHO, Geneva 1999.)

Prisutna hiperinsulinemia ili glukoza natašte > ili =110 mg/dL (6.1 mmol/L)

plus dva od navedenog:

Abdominalna gojaznost, definisana kao odnos struk/kukovi >0.90, body mass index > ili =30 kg/m2, ili obim struka > ili =94 cm (M) i 80 (za Ž)

Dislipidemia, serumski triacilgliceroli > ili =150 mg/dL (1.7 mmol/L)

ili HDL holesterol < 35 mg/dL (0.9 mmol/L)

Krvni pritisak > ili =140/90 mmHg ili primena antihipertenzivnih lekova

Parametar M Ž OS > 102 cm > 88cm

Triacilgliceroli > 1,7 mmol/l > 1,7 mmol/l

HDL holesterol >4,0 mmol/l > 5,0 mmol/l

TA >ili = 130 / >ili= 85 mmHg

Glukoza > 6,1 mmol/l > 6,1

Definicija Američke radne grupe koja se bavila obrazovanjem populacije o holesterolu - Panel za lečenje odraslih III (engl. National Cholesterol Education Program - Third Adult Treatment Panel, NCEP) Klinička identifikacija metaboličkog sindroma ako su prisutna bilo koja tri znaka od navedenih:

Menopauza je trajni prestanak menstrualnog krvarenja zbog gubitka ovarijalne funkcije (Definicija Svetske zdravstvene organizacije - WHO).

Dijagnostikuje se retrospektivno nakon 12 uzastopnih meseci amenoreje za koju ne postoji nikakav drugi očigledan patološki ili psihološki uzrok.

Obično se javlja između 45 i 55 godine života. Može biti izazvana i arteficijelno kao posledica hirurškog

zahvata kojim je uklonjen ceo reproduktivni aparat ili samo jajnici.

Zbog deficita estrogena, žene u menopauzi: Imaju veće koncentracije:

ukupnog holesterola lipoproteina niske gustine (LDL) Triglicerida apolipoproteina B (ApoB) lipoproteina (a) (Lp a),

Imaju niže koncentracije HDL holesterola

Poremećaji metabolizma glukoze i insulina takođe su česti u menopauzi . Indeks telesne mase (BMI) smatra se najznačajnijim

faktorom u razvoju insulinske rezistencije u menopauzi (direktno iii preko uticaja na sekreciju adipocitokina).

Hipoestrogenija kod žena u menopauzi predisponira centralnu (androidnu) raspodelu masnog tkiva koja je nezavisan faktor rizika za kardiovaskularna oboljenja.

U menopauzi raste prevalenca metaboličkog sindrorna (MS), sto moze biti ili :

- direktan rezultat ovarijumske insuficijencije - indirektna posledica centralne (abdominalne) gojaznosti

nastale usled deficita estrogena

Оdrediti koncentraciju pojedinih pokazetelja lipidnog statusa i to

ukupnog holesterola, triacilglicerola, LDL holesterola i HDL – holesterola i koncentraciju glukoze u serumu žena u periodu pre i posle menopauze.

Ispitati da li postoji korelacija navedenih parametara lipidnog statusa i koncentracije glukoze u serumu, sa BMI kod žena u periodu pre i posle menopauze.

Ispitati da li postoji korelacija navedenih parametara lipidnog statusa i koncentracije glukoze sa BMI kod žena u periodu pre i posle menopauze koje nisu lečene statinima.

Ispitati da li postoji korelacija navedenih parametara lipidnog statusa i koncentracije glukoze u serumu, sa BMI kod žena u periodu pre i posle menopauze koje su lečene statinima.

U studiju su bile uključene žene koje su se obraćale lekaru na Institutu za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma Kliničkog centra Srbije, u periodu od aprila do decembra 2012.godine, radi provere lipidnog statusa.

Prilikom pregleda ispitanice su popunile: - anketni upitnik - urađena su im antropometrijska merenja i - uzet je uzorak krvi za biohemijske analize

Biohemijske analize:

Ukupni holesterol Ukupni triacilglicerol LDL holesterol HDL holesterol i Glukoza

Automatski analizator - AU 680 Automatic analyser

Olympus, Tokyo, Japan

Na osnovu dobijenih podataka ispitanice su podeljene na:

-Grupu žena u reproduktivnom periodu (R-sve; n=50) (starosti od 28 do 52 godine) -Grupu žena u postmenopauznom periodu (P-sve; n=62) ( starosti od 44 do 67 godina)

Ispitanice u ovim grupama su dalje razvrstane prema tome da li su primale statine na:

- Grupu žena u reproduktivnom periodu koje nisu primale statine (R bez S; n=34) - Grupu žena u reproduktivnom periodu koje su primale statine (R sa S; n=16) -Grupu žena u postmenopauznom periodu koje nisu primale statine (P bez S; n=19) -Grupu žena u postmenopauznom periodu koje su primale statine (P sa S; n=43)

Statistička obrada podataka je vršena pomoću statističkog programa Origin Pro 9,0 i obuhvatila je analizu varijanse (ANOVA) praćenu Fišer-ovim testom kao i određivanje Spearmen-ovog koeficijenta korelacije.

Rezultati su prikazani kao srednje vrednosti ±

standardna greška i p<0.05 je smatrana značajnom u svim analizama.

Starost (God) BMI Holesterol

(mol/L) LDL

(mol/L) HDL

(mol/L) TAG

(mol/L) Glukoza (mol/L)

R (n=50) 41,3±6,4 25,9±5,0 5,87±1,29 3,76±1,16 1,47±0,31 1,33±0.69 6,6±3,2

P (n=62) 58,2± 5,9* 26,9±5,2 5,91±1,53 3,63±1,42 1,45±0,52 1,89±1,36* 6,2±1,7

Referentne vrednosti 20-24,9 2.8-5.2 < 3.4 > 0,9 0.55-1.60 3,5-6,1

Vrednosti su prikazane kao srednja vrednost ± SD. * p<0.05 u odnosu na sve žene u reproduktivnom periodu (R)

R-sve P-sve R bez S P bez S R sa S P sa S0

5

10

15

20

25

30

BM

I

Rezultati ispitivanja su pokazali da kod naših ispitanica nema statistički značajne razlike u BMI bez obzira na menopauzni status odnosno primenu statina u

terapiji

Kod formiranih grupa ispitanica nije ustanovljena statistički značajna razlika u koncentraciji holesterola , LDL holesterola i HDL holesterola u serumu.

R-sve P-sve R bez S P bez S R sa S P sa S0

1

2

3

4

5

6

7

Uku

pni h

oles

tero

l (m

mol

/L)

R-sve P-sve R bez S P bez S R sa S P sa S0

1

2

3

4

5

LDL

(mm

ol/L

)

R-sve P-sve R bez S P bez S R sa S P sa S0

1

2

HD

L (m

mol

/L)

U grupi svih postmenopauznih žena je zapaženo povećanje koncentracije triacilglicerola u serumu u odnosu na žene u reproduktivnom periodu. Kada je

grupa žena u periodu postmenopauze analizirana u odnosu na terapiju statinima razlika u serumskoj koncentraciji triacilglicerola je zapažena u podgrupi koja je

primala statine

R-sve P-sve R bez S P bez S R sa S P sa S0

1

2

3

*

TAG

(mm

ol/L

)

*

U grupi svih postmenopauznih žena je zapaženo povećanje koncentracije triacilglicerola u serumu u odnosu na žene u reproduktivnom periodu. Kada je

grupa žena u periodu postmenopauze analizirana u odnosu na terapiju statinima razlika u serumskoj koncentraciji triacilglicerola je zapažena u podgrupi koja je

primala statine

R-sve P-sve R bez S P bez S R sa S P sa S0

1

2

3

*

TAG

(mm

ol/L

)

*

Ispitivanjem korelacije između određivanih parametara lipidnog statusa i BMI kod svih žena u reproduktivnom periodu i svih žena u periodu menopauze, nije uočena značajna korelacija između BMI i

koncentracijeukupnog holesterola

20 25 30 35

4

6

8

10

Ukup

ni ho

leste

rol (

mm

ol/L)

BMI

R=0.118p=0.416

20 25 30 35 402

4

6

8

10

12

14

Ukup

ni ho

lester

ol (m

mol/L

)

BMI

R= -0.032p=0.809

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

Nije uočena značajna korelacija između BMI sa koncentracijom LDL holesterola

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

18 20 22 24 26 28 30 32 34 36

2

4

6

8

LDL

(mm

ol/L

)BMI

R=0.053p=0.722

20 25 30 35 400

2

4

6

8

10

12

LDL

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.0351p=0.799

Međutim ispitivanjem povezanosti BMI sa nivoom HDL holesterola i triacilglicerola kod svih žena u reproduktivnom periodu i svih žena u periodu menopauze, dobijene su visoko statistički značajne korelacije.

HDL holesterol je bio negativnoj korelaciji sa BMI.

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

20 25 30 35 400

2

HDL

(mm

ol/L

)

BMI

R= -0.45p=0.001

20 25 30 350

2

HDL

(mm

ol/L

)

BMI

R= -0.377p=0.003

20 25 30 350

2

4

TAG

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.519p=0.000185

20 25 30 35 400

2

4

6

8

TAG

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.35427p=0.0059

Koncentracija glukoze u serumu je pokazala visoko statistički značajnu povezanost sa BMI kada su analizirane sve ispitanice u reproduktivnom i postmenopauznom

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

20 25 30 352

4

6

8

10

12

14

16

18

Glu

koza

(mm

ol/L

)

BMI

R= 0.545p=0.0001

20 25 30 35 40

4

6

8

10

12

14

Glu

koza

(mm

ol/L

)BMI

R=0.427p=0.000739

Koncentracija glukoze u serumu je pokazala visoko statistički značajnu povezanost sa BMI kada su analizirane sve ispitanice u reproduktivnom i postmenopauznom

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

20 25 30 352

4

6

8

10

12

14

16

18

Glu

koza

(mm

ol/L

)

BMI

R= 0.545p=0.0001

20 25 30 35 40

4

6

8

10

12

14

Glu

koza

(mm

ol/L

)BMI

R=0.427p=0.000739

Nema značajne korelacije BMI i koncentracije holesterola u serumu žena koje nisu bile na terapiji sa statinima.

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

20 25 30 352

4

6

8

Ukup

ni h

oles

tero

l (m

mol

/L)

BMI

R=0.132p=0.602

20 25 30 354

6

8

Uku

pni h

oles

tero

l (m

mol

/L)

BMI

R=0.143P=0.417

Koncentracija LDL holesterola je pokazala visoko statistički značajnu korelaciju sa BMI kod žena u postmenopauznom periodu koje nisu lečene statinima.

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

20 25 30 35

2

4

6

LDL

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.658p=0.005

20 25 30 352

4

6

LDL

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.1.64p=0.363

Statistički značajna negativna korelacija BMI i koncentracije HDL holesterola je bila prisutna i kod žena u reproduktivnom i kod žena u postmenopauznom periodu koje

nisu bile lečene statinima.

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 361.0

1.2

1.4

1.6

1.8

2.0

HDL

(mm

ol/L

)

BMI

R= -0.587p=0.017

20 25 30 35

0.8

1.0

1.2

1.4

1.6

1.8

2.0

2.2

HDL

(mm

ol/L

)

BMI

R= -0.559p=0.000718

I koncentracije triacilglicerola i glukoze u serumu su bile statistički značajno povezane sa BMI kod žena u reproduktivnom i postmenopauznom periodu koje nisu bile lečene

statinima.

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

20 25 30 350

2

4

TAG

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.607p=0.007

20 25 30 35

4

6

8

10

Glu

koza

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.492p=0.037

20 25 30 350

2

4

TAG

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.352p=0.044

20 25 30 35

4

6

8

10

Glu

koza

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.371p=0.033

Ispitivanjem korelacije između BMI i parametara lipidnog statusa kod žena u reproduktivnom periodu i periodu postmenopauze koje su bile lečene statinima, i dalje

nije zapažena značajna korelacije između BMI i koncentracije ukupnog holesterola u serumu kao i između BMI i koncentracije LDL holesterola

U reproduktivnom periodu

U postmenopauznom periodu 20 25 30 35

2

4

6

8

10

12

14

Ukup

ni ho

leste

rol (

mm

ol/L)

BMI

R= -0.095p=0.55

20 25 30 350

2

4

6

8

10

LDL

(mm

ol/L

)

BMI

R= -0.0378p=0.821

20 25 30 352

4

6

8

LDL

(mm

ol/L

)

BMI

R= -0.165p=0.558

20 25 30 354

6

8

10

Ukup

ni h

oles

tero

l (m

mol

/L)

BMI

R= -0.024p=0.929

Kada su ispitanice bile pod terapijom statinima više se nije zapažala statistički značajna povezanost BMI i HDL holesterola kod žena u reproduktivnom periodu, a kod žena u

postmenopauznom periodu je povezanost bila na granici statističke značajnosti .

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

20 22 24 26 28 30 32 34 360

2

HDL

(mm

ol/L

)

BMI

R= -0.256p=0.338

20 25 30 350

2

HDL

(mm

ol/L

)

BMI

R= -0.312p=0.050

Zapaža se da se u žena u reproduktivnom periodu održava značajna pozitivna korelacija dok se kod žena u postmenopauzi koje se leče statinima ova značajnost gubi.

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

20 25 30 350

2

4

6

8

TAG

(mm

ol/L

)BMI

R=0.102p=0.529

20 25 30 350

2

TAG

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.686p=0.00478

Visoko statistički značajna korelacija između BMI i koncentracije glukoze je prisutna i u žena u reproduktivnom i u žena u postmenopauznom periodu koje su lečene statinima.

U reproduktivnom periodu U postmenopauznom periodu

20 25 30 35

4

6

8

10

12

14

16

18

20

Glu

koza

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.656p=0.0079

20 25 30 35

4

6

8

10

12

14

Glu

koza

(mm

ol/L

)

BMI

R=0.399p=0.00981

Prosečne vrednosti BMI i koncentracije holesterola, LDL holesterola i glukoze u serumu obe grupe ispitanica kao i koncentracija triacilglicerola u serumu žena u periodu posle menopauze su bile nešto iznad gornje granice referentnog intervala, dok je koncentracija HDL holesterola bila u okviru referentnih vrednosti.

Između ispitanica koje su uključene u istraživanje u periodu pre- i

posle menopauze nisu zapažene statistički značajne razlike u BMI, kao ni u serumskoj koncentraciji ukupnog holesterola, LDL holesterola, HDL holesterola i glukoze.

Koncentracija triacilglicerola u serumu je bila statistički značajno viša kod žena u periodu posle menopauze u odnosu na žene u reproduktivnom periodu.

Kod ispitanica u periodu pre- i posle menopause nije zapažena statistički značajna korelacija između BMI i koncentracije holesterola u serumu, nezavisno od toga da li su bile lečene statinima.

Kod ispitanica u periodu pre menopause nije zapažena

statistički značajna korelacija između BMI i koncentracije LDL holesterola u serumu, nezavisno od toga da li su bile lečene statinima, dok je u grupi žena u periodu posle menopauze koncentracija LDL holesterola bila u značajnoj korelaciji sa BMI samo u podgrupi žena koje nisu primale statine.

Kod ispitanica u periodu pre- i posle menopauze zapažena je statistički značajna negativna korelacija između BMI i koncentracije HDL-holesterola serumu.

Analizom korelacije BMI i HDL holesterola u podgrupama pacijentkinja u periodu pre- i posle menopause koje nisu bile na terapiji statinima pokazana je statistička značajnost, dok kod pacijentkinja u periodu pre- i posle menopause koje su bile na terapiji statinima ova povezanost nije bila statistički značajna.

Ovo ukazuje da bi korekcija BMI bila od značaja za normalizaciju lipidnog profila nezavisno od menopauznog statusa.

Kod ispitanica u periodu pre- i posle menopauze zapažena je statistički značajna korelacija između BMI i koncentracije triacilglicerola u serumu.

Analizom korelacije BMI i koncentracije triacilglicerola u podgrupama pacijentkinja u periodu pre menopauze pokazano je da se statistička značajnost održava bez obzira da li su ispitanice bile na terapiji statinima.

Kod žena u periodu posle menopauze statistički značajna

povezanost BMI i koncentracije triacilglicerola je prisutna samo u podgrupi koja nije primala statine.

Kod ispitanica u periodu pre- i posle menopauze je zapažena statistički značajna korelacija između BMI i koncentracije glukoze u serumu koja je bila prisutna nezavisno od toga da li su bile lečene statinima.

Kod ispitanica u periodu pre- i posle menopauze je zapažena statistički značajna korelacija između BMI i koncentracije glukoze u serumu koja je bila prisutna nezavisno od toga da li su bile lečene statinima.

Naši rezultati pokazuju da je BMI značajan faktor koji utiče

na koncentraciju HDL holesterola, triacilglicerola i glukoze u serumu kod žena kako u periodu pre menopauze, tako i u periodu posle menopauze. Ovo ukazuje da bi korekcija BMI bila od značaja za normalizaciju lipidnog profila nezavisno od menopauznog statusa.

HVALA NA PAŽNJI