Laboratorijska ispitivanja– vježba

TEHNOLOŠKA SVOJSTVA

Vladimir Pecić, dipl. ing.str.

Strojarski fakultet

Zavod za inženjerstvo materijala

2

ISPITIVANJE TEHNOLOŠKIH SVOJSTAVA MATERIJALA

• Ispitivanje tehnoloških svojstava materijala pripada u najstarije postupke ispitivanja materijala.

• Postupci ispitivanja su relativno jednostavni

• Provodi se sa ciljem ocjene ponašanja materijala u preradi.

• Za razliku od ispitivanja mehaničkih svojstava, čiji su rezultati određene izmjerene vrijednosti kod ispitivanja tehnoloških svojstava materijala rezultati ispitivanja su opisni dobar-loš, zadovoljava – ne zadovoljava, odnosno to je ocjena ispitivača ispunjava li materijal zahtjeve propisane normama.

• Ti zahtjevi uglavnom se odnose na deformabilnost materijala, a ispitivanje se provodi na uzorcima limova, traka, žica i cijevi.

ISPITIVANJA SAVIJANJEM NA DVA OSLONCA S TRNOM

• Propisana su normom ISO 7438

• Ispitivanja se provode najčešde do α =180° (α- kut savijanja)

• Ispitni uzorci su pravokutnog presjeka širine 20 do 55 mm, duljine Lt = 5·a + 150 mm (a – debljina, mm).

• Ispituju se opdi konstrukcijski čelici, zavareni spojevi itd.

3

ISPITIVANJA SAVIJANJEM NA DVA OSLONCA S TRNOM

4

• Propisana su normom ISO 8490 prema modificiranojErichsenovoj metodi

• Ocjenjuje se sposobnost dubokog izvlačenja tankih limova i traka 0,2 do 2 mm, širine ~ 90 mm

• Ispitivanje se provodi na relativno jednostavnoj napravi, prikazanoj na slijededoj slici. Uzorak lima ili trake, učvršden između matrice i prstenastog pritezača, utiskuje se u kuglasti utiskivač.

• Pokazatelj deformabilnosti materijala pri ovom ispitivanju je dubina prodiranja utiskivača u trenutku pojave pukotine u ispitivanom uzorku

5

ISPITIVANJE LIMOVA I TRAKA IZVLAČENJEM (PREMA ERICHSENU)

ISPITIVANJE LIMOVA I TRAKA IZVLAČENJEM (PREMA ERICHSENU)

6

ISPITIVANJE LIMOVA I TRAKA IZVLAČENJEM (PREMA ERICHSENU)

7

ISPITIVANJE LIMOVA, TRAKA I ŽICA IZMJENIČNIM PREVIJANJEM

• Ispitivanjem izmjeničnim previjanjem utvrđuje se sposobnost

deformabilnosti materijala previjanjem epruvete za 90° u odnosu na početni položaj u jednoj ravnini.

• Ispitivanje se provodi na posebnoj napravi, prikazanoj na slijededoj slici, naizmjeničnim previjanjem epruvete učvršdene u čeljusti preko valjaka. Ispituju se limovi i trake debljine manje od 3 mm, te žica promjera od 0,3 do 8 mm.

• Širina epruvete izrezane iz lima ili trake iznosi b = 20±1mm.

• Trake manje širine ispitiuju se u isporučenoj širini.

• Rezultat ispitivanja je broj previjanja epruvete do pojave prve pukotine ili do pojave jedne ili više pukotina preko najmanje polovice širine epruvete.

8

ISPITIVANJE LIMOVA, TRAKA I ŽICA IZMJENIČNIM PREVIJANJEM

9

ISPITIVANJE CIJEVI PROŠIRIVANJEM, ZASUKAVANJEM I SPLJOŠTAVANJEM

• Ovim ispitivanjima želi se utvrditi eventualna prisutnost makroskopskih vanjskih i unutarnjih defekata (pukotine, preklopi, dvoplatnost i si.).

• Istovremeno ova ispitivanja služe za ocjenu deformabilnosti cijevi.

• Ispitivanje cijevi proširivanjem obuhvada proširivanje cijevi koničnim utiskivačem, kako je prikazano na slijededoj slici,

te proširivanje prstenova izrezanih iz cijevi koničnim utiskivačem ili razvlačenjem.

10

ISPITIVANJE CIJEVI PROŠIRIVANJEM KONIČNIM UTISKIVAČEM

• Proširivanjem cijevi koničnim utiskivačem ispituju se šavne i bešavne cijevi okruglog presjeka, a ispitivanje se provodi na komadima cijevi dovoljne duljine L, da bi nakon utiskivanja stožastog utiskivača i proširenja cijevi na željeni promjer dio cijevi ostao nedeformiran.

• Proširivanje prstena izrezanog iz šavnih ili bešavnih cijevi provodi se utiskivanjem stožastog utiskivača koničnosti 1:5 kroz prsten do loma.

• Cijevi nazivnog promjera vedeg od 150 mm, te debljine stijenke do najviše 40 mm, ispituju se razvlačenjem prstenova s pomodu dva svornjaka.

• Svrha ispitivanja proširivanjem i razvlačenjem prstena je provjera prisutnosti vanjskih i unutarnjih defekata u cijevima pregledom prijelomnih površina, te ocjenjivanje deformabilnosti cijevi.

11

ISPITIVANJE CIJEVI PROŠIRIVANJEM KONIČNIM UTISKIVAČEM

12

L – duljina uzork 150 mm

α - vršni kut utiskivača 30 :, 45 :, ili 60: d0 – širina cijevi

ISPITIVANJE CIJEVI ZASUKAVANJEM I STLAČIVANJEM

• Ispitivanje cijevi zasukavanjem, prikazano na slijededoj slici, provodi se s ciljem procjene sposobnosti deformiranja cijevi okruglog presjeka oblikovanjem pod pravim kutem.

• Ovim ispitivanjem obuhvadene su cijevi nazivnog promjera do 150 mm.

• Ispitivanje cijevi stlačivanjem prstena radijalnim opteredenjem, provodi se na šavnim i bešavnim cijevima okruglog presjeka nazivnog promjera do 400 mm.

• Svrha ispitivanja je utvrđivanje eventualnih defekata golim okom na mjestima maksimalne

• deformacije cijevi.

13

ISPITIVANJE CIJEVI ZASUKAVANJEM

14

ISPITIVANJE CIJEVI STLAČIVANJEM

15

ISPITIVANJE CIJEVI PROŠIRIVANJEM CILINDRIČNIM UTISKIVAČEM

16