UNIWERSYTET EKONOMICZNY WE WROCŁAWIUWYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH

Zbigniew Ostrowski

INWESTYCJE ALTERNATYWNE JAKO FORMA DYWERSYFIKACJI PORTFELA INWESTYCYJNEGO W DOBIE ŚWIATOWEGO

KRYZYSU FINANSOWEGO

Praca magisterska

Promotor:prof. dr hab. Ewa Bogacka-Kisiel Katedra Finansów

Pracę akceptuję i wnioskuję o jej dopuszczeniedo dalszych etapów postępowania

……………………………………………………podpis promotora

Wrocław 2012

Motto:

Złoto znaczy więcej niż dwudziestu mówców.

William Szekspir

SPIS TREŚCIWSTĘP 4Rozdział I. Istota i klasyfikacja inwestycji alternatywnych 6

1.1. Pojęcie inwestycji alternatywnych w literaturze 61.2. Podział inwestycji alternatywnych 71.2.1. Surowce 91.2.1.1. Metale szlachetne 111.2.1.1.1. Złoto 121.2.1.1.2. Srebro 151.2.1.1.3. Platyna 181.2.1.1.4. Pallad 191.2.1.2. Metale przemysłowe, surowce rolne i surowce energetyczne 201.2.2. Dzieła sztuki i antyki 211.2.3. Nieruchomości 241.2.5. Przedmioty kolekcjonerskie 261.2.5.1. Autografy 261.2.5.2. Pamiątki 281.2.5.3. Pióra 291.2.5.4. Znaczki pocztowe 301.2.5.5. Fotografie 331.2.5.6. Pocztówki 351.2.5.7. Papiery wartościowe 361.2.5.8. Stare książki 361.2.5.9. Komiksy 371.2.5.10. Stare samochody 391.2.5.11. Diamenty 391.2.5.12. Inne kamienie szlachetne 441.2.5.13. Wino 461.2.5.14. Whisky 49

Rozdział II. Porównanie efektywności klasycznego portfela inwestycyjnego i portfela z udziałem inwestycji alternatywnych w warunkach kryzysu finansowego

51

2.1. Główne założenia modelu 512.2. Subportfel alternatywny 522.3. Analiza porównawcza 542.3.1. Wariant I – trójskładnikowy subportfel akcyjny 542.3.2. Wariant II – 10-składnikowy subportfel akcyjny 572.3.3. Wariant III – subportfel klasyczny z udziałem subportfela funduszy 602.3.4. Analiza wskaźnikowa portfeli 632.3.4.1. Wskaźnik Sharpe'a 642.3.4.2. Wskaźnik Treynora 642.3.4.3. Wskaźnik Jensena 662.3.5. Wnioski z przeprowadzonej analizy 66

PODSUMOWANIE 68LITERATURA 70ŹRÓDŁA INTERNETOWE 71POZOSTAŁE ŹRÓDŁA 73SPIS TABEL 74SPIS WYKRESÓW 75SPIS RYSUNKÓW 76

3

WSTĘP

Inwestowanie jest czynnością, którą najczęściej definiuje się jako wyrzeczenie się

bieżącej konsumpcji na rzecz przyszłych korzyści, które obarczone są jednak pewnym

ryzykiem, a więc ich wystąpienie jest niepewne. Czas kryzysu finansowego jest okresem,

w którym występuje szczególny niepokój wśród inwestorów, co pociąga za sobą daleko idące

konsekwencje gospodarcze. Kryzys finansowy ujawnia również skrywane dotychczas

mankamenty rynku opartego na pieniądzu fiducjarnym, którego wartości nie gwarantuje

żadne inne, materialne dobro. Brak zaufania do klasycznych instrumentów inwestycyjnych

skłania inwestorów, zwłaszcza najzamożniejszych, a więc takich, dla których straty są zwykle

najdotkliwsze, do poszukiwania alternatyw, które pomogą przetrwać finansową burzę,

a nawet, wbrew ogólnym tendencjom, wzbogacić się dzięki nietypowym sposobom

lokowania oszczędności.

Niniejsza praca ma na celu zaprezentować pojęcie definicji alternatywnych jako

instrumentów przydatnych w dywersyfikacji portfela inwestycyjnego, ze szczególnym

uwzględnieniem okresu globalnego kryzysu finansowego, którego konsekwencje wciąż są

odczuwalne na rynkach kapitałowych. Aby zweryfikować postawioną tezę postanowiono

przeprowadzić symulację na danych historycznych. Postarano się również, aby instrumenty te

przedstawiono nie tylko jako „koło ratunkowe” na czas globalnego sztormu, ale także sposób

realizacji swoich pasji. Wiele bowiem inwestycji alternatywnych oprócz korzyści czysto

finansowych, potrafi zaspokoić również potrzeby innego rodzaju, chociażby estetyczne.

Nieprzypadkowo jedną z nazw, które przylgnęły do terminu „inwestycje alternatywne” jest

określenie „inwestycje emocjonalne”.

Z drugiej zaś strony istotną cechą dobrego inwestora jest powstrzymanie emocji i

racjonalne podejście do kwestii ryzyka i stopy zwrotu z inwestycji. Dlatego też w pracy

zwrócono uwagę na to, że nie wszystkie walory, które należą do kategorii inwestycji

alternatywnych są godne zaufania. Wskazano również na wady niektórych rodzajów

inwestycji alternatywnych, które w zbiorowej świadomości, głównie za sprawą działań

marketingowych, uchodzą za takie, które w każdych warunkach przyniosą pewny zysk.

Z uwagi na to, że pojęcie inwestycji alternatywnych jest wciąż pojęciem młodym

i nieusystematyzowanym, w pierwszym rozdziale przedstawiono definicję opisywanego

zagadnienia występującą w literaturze, klasyfikację poszczególnych rodzajów inwestycji

alternatywnych oraz dokonano ich dokładnego opisu. Wskazano także na argumenty, które

przemawiają za przyjęciem takiej definicji inwestycji alternatywnej. Podkreślono w nim

4

szczególną różnorodność, z której może korzystać inwestor alternatywny, charakter rynków

poszczególnych klas inwestycji alternatywnych oraz historyczne przykłady. Zwrócono

również uwagę na wskaźniki, które mają za zadanie określić sytuację na rynku danych

instrumentów wykorzystywanych jako alternatywna forma inwestycji.

Drugi rozdział ma za zadanie zaprezentowanie analizy skutków działań

hipotetycznego inwestora, który w przeddzień rozpoczęcia się globalnego kryzysu

finansowego podejmuje decyzję ulokowania swoich środków finansowych w instrumenty

inwestycyjne. Rozdział ten ma na celu ukazanie jaki wpływ na efektywność portfela

inwestycyjnego ma dołączenie do jego składu walorów alternatywnych. W celu dokładnego

zbadania wpływu subportfela alternatywnego zastosowano w analizie kilka wariantów, w

których zestawiono ze sobą portfele oparte o walory klasyczne z portfelami

zdywersyfikowanymi o inwestycje alternatywne w okresie od drugiej połowy kwietnia 2007 r.

do początku października 2012 r. Badanie to ma na celu sprawdzenie jak w warunkach

ostatniego kryzysu zachowałaby się wartość takich inwestycji. Rozdział zamykają wnioski,

które wyciągnięto z analizy.

5

Rozdział I

Istota i klasyfikacja inwestycji alternatywnych

Rozdział niniejszy składa się z dwóch części. Pierwsza z nich ma na celu ustalenie

definicji pojęcia inwestycji alternatywnych i ustalenie dla niego ram. Druga zaś możliwie

szczegółowe opisanie poszczególnych rodzajów tychże.

1.1. Pojęcie inwestycji alternatywnych w literaturze

Termin inwestycje alternatywne nie został do tej pory precyzyjnie zdefiniowany w

światowej literaturze. Poszczególni autorzy opisują go w różny sposób, biorąc pod uwagę

różne czynniki. Sporną kwestią pozostaje wciąż, które aktywa inwestycyjne są

„alternatywne”, a które „tradycyjne”.

„Jednym ze sposobów określenia inwestycji alternatywnych jest stwierdzenie, iż są to

inwestycje niebędące inwestycjami tradycyjnymi, gdzie za tradycyjne powszechnie rozumie

się te, które rozlicza się w oparciu o wybrane punkty odniesienia. Jeśli tradycyjny inwestor

kupi akcje, oczekuje, że wygeneruje wyższą stopę zwrotu niż indeksy giełdowe. Inwestora

alternatywnego natomiast nie interesuje, jakie stopy zwrotu generuje rynek”1 pisze

I. Pruchnicka-Grabias. Podobnie definiuje inwestycje alternatywne portal Investopedia:

„Inwestycja, która nie obejmuje trzech podstawowych typów aktywów: akcji, obligacji i

gotówki.”2 W. Pełka w swojej definicji również podkreśla odrębność inwestycji

alternatywnych od tradycyjnych, przez które rozumie akcje, obligacje i klasyczne fundusze

alternatywne. Zwraca również uwagę na cechę, która jest decydująca z punktu widzenia

inwestora, czyli negatywną korelację stóp zwrotu inwestycji alternatywnych z rentownością

pozostałych instrumentów.3

Taka szeroka definicja w poczet inwestycji alternatywnych zalicza także instrumenty,

takie jak fundusze hedgingowe, private equity, fundusze funduszy, produkty strukturyzowane

oraz inne zwane finansowymi inwestycjami alternatywnymi.4 Wprawdzie często trudno uznać

je za klasyczne, gdyż powstały stosunkowo niedawno i często nie opierają się na tradycyjnie

rozumianym rynku kapitałowym, lecz wyraźne różnice między tego typu instrumentami a

1 I. Pruchnicka-Grabias, Fundusze hedgingowe a inwestycje alternatywne [w:] I. Pruchnicka-Grabias (red.) Inwestycje Alternatywne CeDeWu, Warszawa 2008

2 Alternative investment, http://www.investopedia.com/terms/a/alternative_investment.asp, tłum. własne, dostęp: 29.07.2012 r.

3 W. Pełka Inwestycje alternatywne jako innowacyjna forma alokacji kapitału [w:] M. Mikita, W. Pełka Rynki inwestycji alternatywnych, Poltex, Warszawa 2009, s. 15

4 Inwestycje alternatywne, http://www.odpowiedzialne-inwestowanie.pl/index.php/baza-wiedzy/przeglad/artykuly/421-inwestycje-alternatywne.html, dostęp: 7.08.2012 r.

6

alternatywnymi inwestycjami pozafinansowymi, zarówno pod względem charakteru, jak i poziomu

ryzyka, są przesłankami do tego, aby wykluczyć je z definicji, którą przyjmuje się w niniejszej pracy.

Stanowisko takie przyjmuje autor bloga „Przegląd finansowy”, który za inwestycje alternatywne

proponuje uznawać te, które są nisko skorelowane z rynkiem finansowym, a więc znajdujące

odzwierciedlenie w fizycznej postaci.5 Podejście takie wydaje się być najwłaściwszym i tworzącym

wyraźne granice między inwestycjami klasycznymi (finansowymi) i alternatywnymi (fizycznymi,

emocjonalnymi). Znacznie łatwiej jest także przy uznaniu tej definicji dokonać opisu tej formy

inwestowania jako całości, gdyż nie ulega wątpliwości, że znacznie więcej łączy

Jako inwestycję alternatywną wymienia się również czasem inwestycję w wiedzę i

wykształcenie, a nawet wygląd i popularność (dotyczy to zwłaszcza ludzi show biznesu).

Tego typu inwestycje zostały pominięte w dalszej części tego rozdziału, gdyż wiążą się one

ściśle z samorozwojem konkretnych osób, który trudno przenieść na grunt ogólny, a tym

bardziej znaleźć dla nich zastosowanie w tworzeniu portfela inwestycji.

1.2. Podział inwestycji alternatywnych

Podział inwestycji alternatywnych, podobnie jak ich definicja, nie jest jeszcze

ostatecznie ukształtowany w jednej, ogólnie przyjętej formie. Poszczególne systemy

klasyfikacji różnie nazywają poszczególne odmiany inwestycji alternatywnych. Nie zawsze

można również jednoznacznie zaliczyć konkretny przedmiot inwestycji do danej grupy.

Przykładowo rzadką złotą monetę można uznać zarówno za inwestycję w kruszec, jak i w

przedmiot kolekcjonerski, a jeżeli jest wykonana z wyjątkowym kunsztem – za inwestycję w

sztukę.

Jednoznaczny i spójny podział utrudnia dodatkowo ciągły rozwój tego typu

inwestowania. Każda nowa forma inwestycji, nie mieszcząca się w przyjętych wcześniej

kryteriach, powinna w praktyce powodować powstanie nowej kategorii.

Inwestycje alternatywne podzielić można na dwie grupy: inwestycje pośrednie i

inwestycje bezpośrednie. Inwestycje pośrednie są to takie inwestycje, w których uczestniczy

wielu pośredników (np. brokerów), którzy pobierają za swoją działalność opłaty. Pośrednicy

mogą mieć różny zakres obowiązków, w których skład może wchodzić np. decydowanie o

zarządzaniu zainwestowanymi środkami. W przypadku inwestycji bezpośrednich (zwanych

również inwestycjami fizycznymi lub emocjonalnymi) inwestor samodzielnie przechowuje

walory inwestycyjne, dzięki czemu nie musi opłacać pośredników, ponosi jednak ryzyko

5 Inwestycje alternatywne, http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/03/inwestycje-alternatywne.html, dostęp: 19.10.2012 r.

7

związane z przechowywaniem walorów.6 W wielu przypadkach pomoc pośredników

polegająca na doborze odpowiednich składników do portfela inwestycyjnego może okazać się

niezbędna, zwłaszcza w przypadku, gdy inwestor posiada niewielką wiedzę z danej dziedziny.

Tabela 1.

Podział inwestycji alternatywnych wg A. Jagielnickiego, klasy i typy oznaczone gwiazdką nie mieszczą się w przyjętej w

podrozdziale 1.1. definicji i nie będą opisywane w dalszej części rozdziału

Klasa Typ

surowce metale szlachetne

metale przemysłowe

surowce rolne

surowce energetyczne

dzieła sztuki malarstwo

fotografia

grafika

rysunek

rzeźba

antyki

nieruchomości mieszkania

domy

grunty

nieruchomości komercyjne

przedmioty kolekcjonerskie monety

znaczki

samochody klasyczne

wino

kamienie szlachetne

inne kolekcje

Fundusze* hedgingowe*

private equity*

nieruchomości*

fundusze funduszy*

produkty strukturyzowane*źródło: A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011, s. 14

Innym kryterium podziału inwestycji alternatywnych może być proponowany przez

A. Jagielnickiego podział na klasy i typy. Podział ten przedstawiono w Tabeli 1. Podział ten,

6 A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011, s. 9-10

8

po wykluczeniu niezgodnej z przyjętą w poprzednim podrozdziale definicją klasy funduszy

posłuży do opisu poszczególnych odmian inwestycji alternatywnych w dalszej części tego

rozdziału.

1.2.1. Surowce

Inwestycje w surowce polegają na zakupie pewnych ilości surowców (metali

szlachetnych, metali przemysłowych, surowców rolnych, surowców energetycznych) i

spekulacji na ich cenie. W większości przypadków inwestycji dokonuje się poprzez

pośredników ze względu na niedogodności związane z przechowywaniem walorów

inwestycyjnych. Wyjątkiem są metale szlachetne (złoto, srebro, platyna i pallad), które ze

względu na wysoką cenę jednostkową łatwiej można przechowywać np. w domowym sejfie.

Inwestycje w surowce wymagają od inwestora dobrej znajomości zależności występujących

na rynku. W przypadku surowców rolnych istotna może być również analiza

długoterminowych prognoz pogody.7

W 1957 roku powstał indeks CRB (Thomson Reuters/Jefferies CRB Futures Index),

którego zadaniem jest odzwierciedlanie ogólnego trendu na rynku towarowym w podobny

sposób jak indeksy giełd papierów wartościowych. Obecnie jest on uważany za najważniejszy

barometr rynków towarowych. Do obliczania tego wskaźnika wykorzystywany jest koszyk

dóbr składający się z różniących się wagami dziewiętnastu składników: aluminium, kakao,

kawy, miedzi, kukurydzy, bawełny, ropy naftowej, złota, oleju opałowego, żywca

wieprzowego, żywca wołowego, gazu ziemnego, niklu, soku pomarańczowego, srebra, soi,

cukru, benzyny bezołowiowej i pszenicy. M. Shipman określa ten wskaźnik jako doskonały

miernik cen dla potrzeb analizy makroekonomicznej i jako przydatne narzędzie dla

inwestorów chcących wejść na rynek towarowy, zauważając jednak jego wadę w postaci

stałej minimalnej wagi sektora energetycznego, która wynosi 33%.

Kolejnym wskaźnikiem, który stara się odzwierciedlać znaczenie zróżnicowanej grupy

towarów jest DJ-UBSCI (Dow Jones-UBS Commodity Index, dawniej: Dow Jones-AIG

Commodity Index). W chwili obecnej w koszyku tego wskaźnika znajdują się następujące

towary: aluminium, kakao, kawa, miedź, kukurydza, bawełna, ropa naftowa, złoto, olej

opałowy, żywiec wieprzowy, żywiec wołowy, gaz ziemny, nikiel, srebro, soja, olej sojowy,

cukier, benzyna bezołowiowa, pszenica, cynk. Indeks ten jest również w znacznym stopniu

uzależniony od sektora energetycznego, gdyż surowce energetyczne odpowiadają w nim za

ponad jedną trzecią wartości.

Trzecim istotnym wskaźnikiem na rynku towarowym jest indeks GSCI (Goldman

7 A. Jagielnicki, s. 13-15

9

Sachs Commodity Index). Wagi wykorzystywane w tym indeksie odzwierciedlają światową

produkcję każdego z towarów (przeciętna wielkość produkcji w okresie ostatnich pięciu lat).

W skład koszyka GSCI wchodzą: aluminium, ropa naftowa (Brent), kakao, kawa, miedź,

kukurydza, bawełna, ropa naftowa, wołowina, olej napędowy, złoto, olej opałowy, ołów,

żywiec wieprzowy, żywiec wołowy, gaz ziemny, nikiel, pszenica czerwona, srebro, soja,

cukier, benzyna reformułowana (RBOB), pszenica i cynk. Wskaźnik ten jest również bardzo

mocno uzależniony od sektora energetycznego (surowce energetyczne odpowiadają za niemal

70% jego wartości)8

Wykres 1. Wartości indeksu Thomson Reuters/Jefferies CRB w okresie od stycznia 2007 r. do

października 2012 r.

I 2007

VII 2007

I 2008

VII 2008

I 2009

VII 2009

I 2010

VII 2010

I 2011

VII 2011

I 2012

VII 2012

150,000

250,000

350,000

450,000

550,000

O

pracowanie własne na podstawie danych ze strony http://www.jefferies.com/, dostęp: 23.10.2012 r.

Zdecydowaną zaletą inwestycji w surowce przy budowie portfela inwestycyjnego jest

ich korelacja z inflacją. Ponadto na surowce, z uwagi na to, że są wykorzystywane w

produkcji, występuje duży rynek zbytu i sprzedaż ich nie stanowi dla inwestora większego

problemu.

Wśród surowców inwestycyjnych wyróżniamy:

a) metale szlachetne

b) metale przemysłowe

c) surowce rolne

d) surowce energetyczne

8 M. Shipman Inwestycyjny Boom. Siła spokoju i mądrej strategii HELION Gliwice 2007, s. 193-194

10

1.2.1.1. Metale szlachetne

Do grupy metali szlachetnych zalicza się metale wysoce odporne na utlenianie, nawet

w wysokich temperaturach9, przez co są praktycznie odporne na korozję. Najczęściej

klasyfikuje się do niej następujące substancje: ruten, rod, pallad, osm, iryd, platynę, srebro i

złoto10. Do celów inwestycyjnych wykorzystywane są złoto, srebro, pallad i platyna. O

wartości złota i srebra, oprócz ich właściwości chemicznych i możliwości wykorzystania w

przemyśle oraz jubilerstwie, decyduje także ich historyczne znaczenie jako pieniądza. Osoby

inwestujące i promujące inwestowanie w złoto, srebro i pozostałe metale szlachetne wskakują

często na wady pieniądza fiducjarnego jako środka płatniczego nie mającego

odzwierciedlenia w rzeczywistych dobrach materialnych i, w oparciu o historyczne przykłady,

przewidują upadek systemu finansowego opartego na nim11

Waga metali szlachetnych podawana jest zazwyczaj w gramach lub uncjach

trojańskich (1 uncja trojańska = 31,1035 g). Zawartość metalu szlachetnego w stopie

określana jest przez próbę, czyli zawartość czystego kruszcu w stopie podaną w promilach.

Przykładowo próba stopu o zawartości 99,9% czystego złota określony będzie próbą 999 (w

innych formach zapisu wystąpić może także jako 0,999 lub c999). Innym sposobem

określenia czystości stopu są karaty. Jeden karat odpowiada zawartości wagowo 1/24

czystego złota w stopie.12 Porównanie obu miar czystości złota prezentuje Tabela 2.

Tabela 2.

Porównanie miar czystości metali szlachetnych

karat próba

8 0,333

9 0,375

10 0,417

12 0,500

14 0,585

18 0,750

22 0,916

24 1,000Opracowanie własne na podstwawie http://bizuteria-zlota.pl/zloto, dostęp: 22.04.2012 r.

9 Noble metal, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/416979/noble-metal, dostęp 20.04.2012 r.10 Metale szlachetne, http://pl.wikipedia.org/wiki/Metale_szlachetne, dostęp 20.04.2012 r.11 M. Maloney Jak inwestować w złoto i srebro. Zabezpiecz swoją finansową przyszłość Instytut Praktycznej

Edukacji, Osielsko 201112 Inwestycje w złoto fizyczne, http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/03/inwestycje-w-zoto-fizyczne-

1.html, dostęp:22.04.2012 r.

11

1.2.1.1.1. Złoto

Złoto jest metalem, którego wygląd był doceniany od zarania istnienia ludzkiej

cywilizacji. Stosowano go często do produkcji biżuterii i wielu ozdób, ale jego podstawową

funkcją było stanowienie ogólnie przyjętego środka wymiany, a w późniejszych wiekach

podstawy systemów monetarnych opartych na parytecie złota. W chwili obecnej żaden kraj

nie posiada waluty opartej na wartości tego metalu, co nie wyklucza jednak posiadania przez

te kraje rezerw państwowych w złocie. W przemyśle złoto, dzięki odporności na korozję, ma

zastosowanie w produkcji układów scalonych, tranzystorów, płyt CD i DVD o zwiększonej

trwałości, a także w stomatologii i innych działów medycyny13

Złoto jako przedmiot inwestycji bezpośredniej kupowane jest najczęściej w postaci:

a) złota lokacyjnego

b) złota kolekcjonerskiego

c) złota bulionowego14

Złoto lokacyjne występuje w formie prostokątnych, zaokrąglonych na rogach sztabek,

na których z jednej strony widnieje waga i próba kruszcu, zaś z drugiej zazwyczaj

umieszczane jest logo producenta danej sztabki. Najpopularniejsze w Polsce jest 7

podstawowych rodzajów sztabek odlewanych przez Mennicę Polską, o masie: 5 g, 10 g, 20 g,

31,1 g (1 uncja trojańska), 50 g, 100 g i 250 g. Pakowane są one w specjalne plastikowe

opakowanie CertiCard, na którym znajdują się numer i certyfikat ważności, który ma

gwarantować nabywcy autentyczność zakupionej sztabki.15

Rys.. 1. Przykład sztabki złota zapakowanej w CertiCard, źródło: http://www.metalelokacyjne.pl/, dostęp 5.05.2012 r.

13 A. Jagielnicki, s. 45-4614 K. Borowski Rynek złota i monet [w:] I. Pruchnicka-Grabias (red.) Inwestycje Alternatywne CeDeWu,

Warszawa 2008, s. 18115 Tamże, s. 181-182

12

Złoto kolekcjonerskie jest to również złoto w sztabkach, którym nadaje się jednak

cechy wyjątkowe, umieszczając na nich np. wizerunki postaci. Przykładem takiego

wykorzystania złota jest wykonana jedynie w ilości 2 tysięcy kompletów przez szwajcarską

mennicę PAMP SA składająca się z 40 elementów seria „Poczet władców Polski”. W

przypadku takich sztabek dodatkową wartość stanowi wartość kolekcjonerska, związana z

ilością istniejących podobnych egzemplarzy, która może mieć wpływ na wzrost wartości

lokaty.16 Szerzej inwestycje w przedmioty kolekcjonerskie zostaną omówione w dalszej części

tego rozdziału.

Rys.. 2. Szkatułka ze sztabkami z serii Poczet Władców Polski, źródło: https://e-numizmatyka.pl/, dostęp: 12.9.2012 r.

Złotem bulionowym nazywa się złote monety i medale. Najpopularniejszymi

monetami bulionowymi są: amerykański Gold Eagle (nominał 20 USD), brytyjski Gold

Sovereign, południowoafrykański Krugerrand (Rys.. 3), chińska Panda i kanadyjski Leaf

(Rys.. 4). Najwięcej w obiegu na świecie znajduje się Krugerrandów (łącznie 46 mln uncji).

Dzięki wysokiej płynności moneta ta cieszy się dużym uznaniem wśród inwestorów.17

Polskim odpowiednikiem wymienionych wyżej monet bulionowych jest emitowana przez

NBP moneta Orzeł Bielik (Rys.. 5).

16 K. Borowski , s. 18217 Tamże, s. 182-183

13

Rys.. 3. Złoty Krugerrand, źródło: http://bitcoincommodities.com/, dostęp: 12.7.2012 r.

Rys. 4. Jednouncjowa złota moneta bulionowa Maple Leaf, źródło: http://www.trustedbullion.com/, dostęp: 4.05.2012 r.

Rys. 5. Jednouncjowa moneta Orzeł Bielik emitowana przez NBP, źródło: http://przeglad-finansowy.blogspot.com/,

dostęp: 4.05.2012 r.

14

Wykres 2. Dzienne ceny uncji złota w latach 1992-2012,

Opracowanie własne na podstawie danych http://stooq.pl, dostęp: 13.09.2012 r.

Na cenę złota składają się: wartość kruszcu, koszt bicia (marża mennicza), marża

dealera, koszty transportu, wartość kolekcjonerska (dotycząca głównie serii

kolekcjonerskich).

1.2.1.1.2. Srebro

Srebro jest również metalem, który historycznie miał zastosowanie monetarne.

Ponadto ma szerokie zastosowanie w jubilerstwie, przemyśle i medycynie. Ceny srebra

kształtują się na znacznie niższym poziomie niż analogicznej ilości złota. Dane historyczne

dowodzą, że w przeszłości średni kurs wymiany złota na srebro kształtował się w proporcji

1:12 (jedną uncję złota można było wymienić na 12 uncji srebra), co wynikało

najprawdopodobniej z ilości tych kruszców w obiegu w tamtych okresach. Wraz z odkryciami

złóż srebra w krajach zachodnich z końca XIX wieku i postępem technologicznym, jego

podaż zaczęła rosnąć, co oprócz innych czynników stało się powodem spadku ceny za uncję

tego metalu.18 Ponad połowa światowej produkcji srebra zużywana jest do produkcji

materiałów fotograficznych. Dzięki dobrej przewodności prądu i ciepła kruszec ten

wykorzystywany jest również w produkcji styków i kabli. Zaledwie 3% zużywanego srebra

wykorzystywanych jest w produkcji biżuterii.19

Niższa cena srebra w stosunku do złota może być korzystna dla inwestorów, którzy nie

posiadają tylu środków, aby dokonać zakupu złota. Dzięki niej można ulokować w kruszec

18 M. Maloney Jak inwestować..., s. 163-16419 M. Shipman, s. 186

15

znacznie mniejsze oszczędności. Jak wykazuje ponadto M. Maloney, obecna cena tego

kruszcu została sztucznie zaniżona poprzez masowe wyprzedawanie rezerw srebra przez

rządy państw, głównie Stanów Zjednoczonych, które w latach 60. posiadały największe

rezerwy srebra (3,5 mld uncji trojańskich) na świecie i w historii. Dodatkowymi czynnikami,

które wpłynęły na zbicie wartości rynkowej tego metalu szlachetnego były sprzedaże

dokonywane przez inwestorów w latach 1990-2005. Doprowadziło to do sytuacji, w której

cena uncji srebra była niższa od kosztów jej wydobycia, co z kolei przyczyniło się do zapaści

branży wydobywczej. Zniknięcie kilku największych na świecie producentów srebra

doprowadziło do gwałtownego spadku podaży tego metalu. Właśnie tę dysproporcję między

niską ceną, kurczącą się podażą oraz dużym popytem (zwłaszcza w przemyśle) podaje

Maloney za powód zbliżającego się wielkiego skoku cen srebra.20

Wykres 3. Dzienne ceny srebra (PLN) w latach 1992-2012

Źródło: http://stooq.pl, dostęp 24.10.2012 r.

Inwestor na polskim rynku może mieć jednak pewne wątpliwości przed

zainwestowaniem w srebro, gdyż w przeciwieństwie do złota metal ten jest obłożony

podatkiem VAT w Unii Europejskiej. Ponadto marże wyznaczane przy kupnie srebra są

znacznie wyższe, dochodzące nawet do 100% ceny spot. Wahania cen srebra, znacznie

20 M. Maloney Jak inwestować..., s. 166-167

16

większe niż w przypadku złota, też mogą okazać się zniechęcające.21

Rys. 6. Srebrna moneta bulionowa Maple, źródło: http://bitcoincommodities.com/, dostęp 5.5.2012 r.

Rys. 7. Pięciokilogramowa sztabka srebra, źródło: Wikimedia Commons, dostęp 5.5.2012 r.

21 Inne metale szlachetne – platyna, srebro pallad http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/04/inne-metale-szlachetne-platyna-srebro.html, dostęp: 4.08.2012 r.

17

1.2.1.1.3. Platyna

Platyna jest jednym z najrzadszych metali występujących na Ziemi. Ponadto aby

uzyskać uncję tego kruszcu trzeba przetworzyć od 8 do 10 ton rudy, co powoduje wysokie

koszty.22 Jego wydobyciem zajmuje się zaledwie kilka krajów na świecie (za 78% produkcji

odpowiada RPA, 13% - Rosja, 5% - USA i Kanada). Metal ten znalazł zastosowanie w

produkcji katalizatorów samochodowych, co dodatkowo wpływa na jego wysoką cenę.23 Inne

produkty, do których powstania potrzebna jest platyna to światłowody, czujniki podczerwieni

i leki przeciwnowotworowe.24 Oprócz zastosowań przemysłowych kruszec ten wykorzystują

również jubilerzy, tworząc biżuterię (zwykle łącząc go z brylantami), która nie tylko urzeka

pięknem, ale jest również niezwykle trwała. Szacuje się, że z tej branży pochodzi połowa

popytu. Głównym ośrodkiem handlu platyną jest Londyński Rynek Platyny i Palladium,

który powstał w 1987 roku. Pozwala on na pozagiełdowy obrót pomiędzy kontrahentami,

którzy bezpośrednio ustalają między sobą warunki transakcji.25 Podobnie jak w przypadku

złota i srebra, platynę nabyć można w formie sztabek lub monet bulionowych. Jako przykład

monety bulionowej wykonanej z platyny można podać amerykańską monetę Platinium Eagle

(Rys.. 8).

Wykres 4. Cena (PLN) jednej uncji trojańskiej platyny w latach 1992-2012

Źródło: http://stooq.pl, dostęp: 12.09.2012 r.

22 M. Shipman, s. 18523 Inne metale szlachetne – platyna, srebro pallad http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/04/inne-

metale-szlachetne-platyna-srebro.html, dostęp: 9.08.2012 r.24 M. Shipman, s. 18525 W. Lasota Inwestycje w aktywa niefinansowe [w:] D. Podedworna-Tarnowska (red.) Dylematy inwestowania.

Rodzaje, efektywność, przykłady, Poltex, Warszawa 2011, s. 260 s. 261

18

Rys. 8. Platinium Eagle, źródło: http://przeglad-finansowy.blogspot.com, dostęp: 5.05.2012 r.

1.2.1.1.4. Pallad

Pallad jest metalem, który znalazł zastosowanie w katalizatorach od silników diesla,

dentystyce, przemyśle elektronicznym i chemicznym.26 W przeciwieństwie do złota, srebra i

platyny nie jest metalem wykorzystywanym zbyt często w jubilerstwie27, lecz jego

właściwości oraz wysoka cena jednostkowa pozwala zaliczyć go do kategorii metali

szlachetnych.

Rys. 9. Jednouncjowa sztabka palladu, źródło: http://przeglad-finansowy.blogspot.com, dostęp: 12.09.2012 r.

26 Inne metale szlachetne – platyna, srebro pallad http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/04/inne-metale-szlachetne-platyna-srebro.html, dostęp: 9.08.2012 r.

27 A. Jagielnicki, s. 48

19

Wykres 5. Cena (PLN) jednej uncji trojańskiej palladu w latach 1990-2012 (ceny zamknięcia)

Opracowanie własne na podstawie danych ze strony http://stooq.pl, dostęp: 10.10.2012 r.

Jak można wyczytać z Wykresu 5., największe zyski do tej pory mogli osiągnąć

inwestorzy, którzy kupili pallad na początku lat 90. XX wieku, kiedy jedna uncja kosztowała

zaledwie kilkadziesiąt PLN, a sprzedali w styczniu 2001 roku, gdy cena osiągnęła szczytową

do tej pory wartość 4505 PLN za uncję. W ciągu kolejnego półrocza gwałtowne spadki

przyczyniły się do zmniejszenia atrakcyjności palladu jako surowca inwestycyjnego.

1.2.1.2. Metale przemysłowe, surowce rolne i surowce energetyczne

Pozostałe surowce różnią się wprawdzie znacznie od siebie pod wieloma względami,

jednak mechanizm inwestowania w nie jest podobny. Ze względu na niską wartość

jednostkową indywidualny inwestor chcąc ulokować środki na tym rynku najczęściej musi

korzystać z usług pośredników, np. maklerów, brokerów. Pośrednia forma obrotu za pomocą

kontraktów powoduje, że inwestor nie tylko nie widzi zazwyczaj towaru, którym handluje, ale

towar wręcz nie opuszcza miejsca swojego magazynowania. Taka forma inwestowania

sprawia jednak, że inwestor indywidualny

Metale przemysłowe są metalami, które mają zastosowanie w przemyśle. Jest to

czynnik, który zapewnia stały popyt na te substancje. Do grupy tej należą miedź, ołów,

aluminium, cyna, cynk, kobalt, nikiel i wiele innych.

20

Surowce rolne są to przede wszystkim surowce wykorzystywane w przemyśle

spożywczym, takie jak pszenica, kukurydza i sok pomarańczowy.

Wykres 6. Wahania kursów kontraktów futures na wybrane produkty rolne w latach

2007-2012

Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.stooq.pl, dostęp: 23.10.2012 r.

Ostatnią grupę surowców stanowią surowce energetyczne. Do grupy tej zalicza się

paliwa kopalne: węgiel kamienny, węgiel brunatny, gaz ziemny oraz ropę naftową.

1.2.2. Dzieła sztuki i antyki

Inwestycje w dzieła sztuki i antyki są formą inwestycji, której inwestor może

dokonywać bezpośrednio, poprzez zakup przedmiotów o walorach artystycznych (obrazy,

fotografie, grafiki, rysunki, rzeźby) lub zabytkowych (antyki). Inwestowanie w dzieła sztuki

wymaga od inwestora rozległej wiedzy, która pozwoli trafnie wybrać takie, które w

przyszłości powinny zyskać na wartości. Trudności może sprawić znalezienie odpowiedniego

nabywcy, z którym ustali się zadowalającą inwestora cenę.28 Dlatego też jedną z

podstawowych form obrotu dziełami sztuki są aukcje, zarówno te organizowane przez domy

aukcyjne, jak i przeprowadzane za pomocą internetu (np. Allegro).

Inwestowanie w dzieła sztuki można z powodzeniem określić jedną z najstarszych

form inwestowania. Od wieków bowiem była to bardzo popularna forma lokowania kapitału,

zwłaszcza wśród najzamożniejszych ludzi. Wraz ze wzrostem zamożności społeczeństw,

28 A. Jagielnicki, s. 15

21

2007-03-02 2008-07-14 2009-11-26 2011-04-10 2012-08-220

200

400

600

800

1000

1200

1400

Pszenica Kukurydza Sok pomarańczowy

rośnie również popyt na sztukę. Dotyczy to zwłaszcza rynków wschodzących, takich jak

Chiny, Indie i kraje arabskie. Według Merrill Lynch World Wealth Report w 2011 roku Chiny

stały się największym rynkiem dzieł sztuki i antyków.29

Nabywcy na rynku dzieł sztuki wykazują większy optymizm niż inwestorzy na rynku

kapitałowym, czego dowodem może być sytuacja z początku 2012 roku, gdy przy

jednoczesnych znacznych spadkach na giełdach bito rekordy w ilości aukcji dzieł sztuki i cen

sprzedaży. Rekordową cenę 119,9 mln USD osiągnął podczas licytacji w domu aukcyjnym

Sotheby's w Nowym Jorku najsłynniejszy obraz Edwarda Muncha „Krzyk” (Rys.. 10),

przebijając tym samym dotychczasową najwyższą cenę za obraz Pabla Picasso „Naga, zielone

liście i biust” (Rys.. 11).30 Dowodzi to, że lokowanie swojego majątku w sztuce jest uznawane

przez zamożnych ludzi nie tylko jako sposób na zaspokojenie potrzeb estetycznych, a także

zabezpieczenia się przed niekorzystną sytuacją na rynku kapitałowym. Cenionymi artystami

są zwłaszcza malarze impresjonistyczni i nowocześni. Znaczne korzyści dla inwestora może

przynieść ulokowanie środków w dziełach młodych, dobrze zapowiadających się artystach,

których obrazy, rysunki lub rzeźby można zakupić w początkowej fazie ich kariery za

stosunkowo niewielkie sumy.

Inwestowanie w sztukę umożliwiają również wyspecjalizowane fundusze, dokonujące

zakupów dzieł sztuki w imieniu grupy inwestorów. Pierwszy taki fundusz w historii – Le Peau

de l'Ours (fr. Skóra niedźwiedzia) został założony w 1904 przez francuskiego finansistę André

Levela. Każdy z inwestorów wpłacił do funduszu po 212 franków. Pieniądze przeznaczono na

zakup obrazów i rysunków m.in. Pabla Picasso. Po 10 latach odbyła się aukcja, na której

wystawiono zakupione przez fundusz dzieła. Jak się okazało, niektóre z obrazów osiągnęły

ceny 10-krotnie większe niż kosztowały przy zakupie, co przyniosło inwestorom zyski równe

czterokrotności zainwestowanych wcześniej środków.31

W Polsce grupową inwestycją w sztukę zajmuje się m.in. firma Wealth Solutions,

proponująca inwestycje pośrednie w formie pośredniej jako udział w spółce komandytowej.

Strategia tej firmy polega na lokowaniu ok. 70-80% powierzonych środków w dzieła

uznanych artystów tworzących na przełomie XIX i XX wieku oraz początku XX wieku.

Ugruntowana pozycja tych twórców na światowym rynku sztuki pozwala na osiągnięcie

stabilnej stopy zwrotu z inwestycji przy stosunkowo niewielkim ryzyku. Pozostałe 20-30%

inwestowane jest w twórczość młodych, dobrze zapowiadających się artystów, których

29 Art Investment – Karta Informacyjna Wealth Solutions30 Rekordowa aukcja: "Krzyk" Muncha sprzedany za blisko 120 mln dolarów,

http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114530,11654555,Rekordowa_aukcja___Krzyk__Muncha_sprzedany_za_blisko.html, dostęp 19.05.2012 r.

31 Art Investment...

22

potencjał, wspomagany dodatkowo promocją zapewnianą przez spółkę, w czasie inwestycji

powinien przyczynić się do znacznego wzrostu wartości ich dzieł. Doświadczenia ostatnich

kilku lat pokazują, że wielu nieznanych wcześniej w świecie polskich artystów zostało

docenionych w świecie, a ceny ich dzieł wzrosły z kilkuset do kilkudziesięciu tysięcy PLN.32

Rys. 10. Edward Munch – Krzyk, źródło:

http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114530,11654555,Rekordowa_aukcja___Krzyk__Muncha_sprzedany_za_blisko.html,

dostęp: 14.06.2012 r.

Najstarszym wskaźnikiem pokazującym tendencje na rynku sztuki jest Mei Moses Fine Art

Index opracowany przez profesorów J. Mei i M. Mosesa z Stern School of Business

Uniwersytetu w Nowym Jorku. Indeks ten zwraca uwagę zwłaszcza na powtarzające się

transakcje dla danego dzieła dzięki obserwacji w długim terminie. Innymi wskaźnikami, które

mogą pomóc w określeniu sytuacji na rynku sztuki są notowania Skate’s Art Stocks Index,

który obejmuje 12 największych spółek giełdowych zajmujących się rynkiem sztuki.33

32 Art Investment...33 Instytucjonalizacja rynku sztuki, czyli droga do jego dojrzałości,

http://forsal.pl/artykuly/638371,instytucjonalizacja_rynku_sztuki_czyli_droga_do_jego_dojrzalosci.html, dostęp:3.10.2012

23

Rys. 11. Pablo Picasso – Naga, zielone liście i biust źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Nude,_Green_Leaves_and_Bust,

dostęp: 24.10.2012 r.

Podobne cechy jak lokowanie w dzieła sztuki ma inwestowanie w antyki, czyli

przedmioty, które mają ponad 55 lat (często są to jednocześnie także dzieła sztuki). W

przypadku lokowania kapitału w takich przedmiotach istotna jest wiedza na temat tego, kto

wyprodukował dany antyk, kto go posiadał, ile istnieje podobnych egzemplarzy oraz czy był

naprawiany lub przerabiany.34

1.2.3. Nieruchomości

Inwestycje w nieruchomości są inwestycjami o charakterze wieloletnim, co oznacza

lokatę kapitału na okres od kilkunastu do kilkudziesięciu lat. Mogą być traktowane zarówno

jako bezpośrednie (głównie w przypadku zamożnych inwestorów), jak i pośrednie.35 Ceny

nieruchomości mają stałą skłonność do wzrostu za sprawą rosnących cen materiałów

34 A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011, s. 1535 Tamże, s. 16

24

budowlanych i stale rosnącym popycie na nowe mieszkania. Przy zakupie nieruchomości

należy zwrócić również uwagę na wahania cen. Unikalną cechą nieruchomości jako

inwestycji jest możliwość ich wynajmu i czerpania z tego tytułu dodatkowych zysków.

Korzystnym lokatom w nieruchomości sprzyja również rozwój miast, dzięki któremu

tereny wiejskie (np. rolne, nieużytki) w stosunkowo krótkim czasie zmieniają swój charakter

na miejski (np. pod zabudowę mieszkaniową), czego efektem jest wzrost ich wartości.

Przykładem wykorzystania tego typu strategii inwestycyjnej może być firma Wealth

Solutions, która w imieniu swoich udziałowców (inwestorów skupionych w spółce

komandytowej) skupuje ziemię w określonych lokalizacjach o prognozowanym znacznym

potencjale (wynikającym głównie z odległości działki od centrum najbliższego dużego

miasta), a następnie doprowadza do przekształcenia i podzielenia na działki budowlane.36

Cechy nieruchomości szczególnie istotne dla lokującego w nie to:

a) Obszary zysku – dochodowość inwestycji zależy nie tylko od wzrostu wartości, ale

również (albo wręcz przede wszystkim) od korzyści z tytułu użytkowania. Pozwala to na

czerpanie zysków również w czasach dekoniunktury.

b) Płynność – popyt na rynku nieruchomości przewyższa podaż. Mimo chwilowego kryzysu

rynek wciąż nie jest nasycony. Gdy ludzie przeczekają kryzys, znów będą chętnie kupować

mieszkania. Dotyczy to także, chociaż nie zawsze w tak wysokim stopniu, innych rodzajów

nieruchomości.

c) Zabezpieczenie kapitału – grunt jest wieczny, żywotność budynku przekracza często okres

życia jednego pokolenia.

d) Ochrona przed inflacją – w czasach postępującego wzrostu cen, nieruchomości nie dość, że

utrzymują swoją wartość (dzięki małemu stopniowi zużycia funkcjonalnego), to często

zyskują na wartości (chociażby ze względu na rosnące koszty budowy). Prawdopodobnie

żaden z instrumentów finansowych nie pełni tak dobrze funkcji ochrony przed inflacją jak

nieruchomość.37

Inwestowanie na rynku nieruchomości ma również zaletę wynikającą z możliwości

zastosowania dźwigni finansowej. Zdecydowanie łatwiej otrzymać kredyt w banku na zakup

nieruchomości niż na innego rodzaju działalność inwestycyjną.38 Spłatę kredytu można z kolei

pokrywać z czynszu płaconego przez najemców. R. Kiyosaki podkreśla, że nieruchomości są

wyjątkowymi instrumentami, które pozwalają ponadto utrzymać kontrolę nad wieloma

36 Wealth Management, Inwestycje ziemskie - Karta informacyjna37 G. Moćko Podejmowanie decyzji inwestycyjnych a cechy osobowości inwestora [w:] A. Adamska, A. Fierla

(red.) Inwestowanie. Instrumenty klasyczne i alternatywne Oficyna wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2011

38 W. Lasota, s. 260

25

aspektami zarabiania i zatrzymywania pieniędzy. Ponadto rynek nieruchomości jest według

Kiyosakiego stosunkowo łatwo przewidywalny, a zmiany zachodzą na nim w sposób powolny

i spokojny.39

1.2.5. Przedmioty kolekcjonerskie

Przedmioty kolekcjonerskie to szeroka klasa, która obejmuje rzadkie znaczki, monety,

zabytkowe samochody, kamienie szlachetne (diamenty, rubiny, szafiry), chińską porcelanę,

wino, whisky. Do tej klasy zaliczyć można również inwestowanie w autografy i pamiątki

znanych osób, pióra i długopisy, broń białą i myśliwską oraz mnóstwo innych przedmiotów, o

których wartości często decyduje przede wszystkim sentyment. W związku z powyższym,

podobnie jak dzieła sztuki i antyki (w niektórych opracowaniach klasyfikowane również do

przedmiotów kolekcjonerskich), przedmioty kolekcjonerskie są klasą zarezerwowaną dla

prawdziwych pasjonatów, którzy potrafią trafnie ocenić wartość danego przedmiotu, bądź

kolekcji.40

Ze względu na specyfikę rynku przedmiotów kolekcjonerskich inwestor musi wziąć

pod uwagę, że jest to inwestycja długoterminowa (zazwyczaj kilka lat), istnieje mała płynność

(sprzedaż odbywa się zazwyczaj na aukcjach), a wartość przedmiotu zależy od tego ile jest za

niego gotów zapłacić nabywca.41

Zdecydowaną zaletą przedmiotów kolekcjonerskich jest fakt, iż ich wartość rośnie

wraz ze wzrostem inflacji, a często nawet szybciej. Ponadto posiadanie rzadkich przedmiotów

lub kolekcji wiąże się z samą przyjemnością obcowania z nimi i poczuciem prestiżu.

W kolejnych częściach tego podrozdziału opisane zostały niektóre kategorie

przedmiotów kolekcjonerskich, które można zaliczyć do przedmiotów kolekcjonerskich.

Należy podkreślić jednocześnie, że jest to na tyle szerokie spektrum możliwości, że nie

sposób byłoby dokonać opisu wszystkich sposobów lokowania kapitału w przedmiotach

kolekcjonerskich.

1.2.5.1. Autografy

Autografy znanych osobistości mogą być korzystnym przedmiotem inwestycji.

Szczególnie cenne są najtrudniej dostępne, zwłaszcza zmarłych gwiazd popkultury

i koronowanych głów. W określeniu średniej stopy zwrotu z inwestycji w autografy pomaga

39 D.J. Trump, R.T. Kiyosaki Dlaczego chcemy żebyś był bogaty Instytut Praktycznej Edukacji, Osielsko 200840 A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011, s. 1741 K. Borowski Nowe kierunki bankowości inwestycyjnej – rynek przedmiotów kolekcjonerskich [w:]

I. Pruchnicka-Grabias (red.) Inwestycje Alternatywne, CeDeWu Warszawa 2008

26

indeks Fraser's 100 domu aukcyjnego Stanley Gibbons42 Obliczany jest on na podstawie setki

najbardziej cenionych rzadkich podpisów. Według w 2010 roku największy wzrost wartości

w stosunku do 1997 roku osiągnął podpis Walta Disneya. Cena autografu wzrosła niemal

trzynastokrotnie. Nieco niższy wynik (ok. 1200%) osiągnął podpis kubańskiego dyktatora

Fidela Castro.43 Pierwszą dziesiątkę tego zestawienia według stopy wzrostu wartości

prezentuje Tabela 3.

Tabela 3

Pierwsza dziesiątka autografów o największym wzroście wartości w latach 1997-2010

Autor autografuCena w 1997 r.

(GBP)Cena w 2010 r.

(GBP)Wzrost wartości

Walt Disney 395 5500 1292,40%

Fidel Castro 300 3950 1216,70%

George Harrison 175 2250 1185,70%

Paul McCartney 125 1500 1100,00%

Neil Armstrong 475 5500 1057,90%

Andy Warhol 175 1950 1014,30%

Muhammad Ali 175 1750 900,00%

Bruce Lee 1500 15000 900,00%

Paul Newman 175 1750 900,00%

Pele 100 950 850,00%Opracowanie własne na podstawie danych ze strony intetnetowej:

http://www.stanleygibbons.com/stanleygibbons/view/content/sg_invest_fr_rarities, dostęp: 8.05.2012 r.

Żyjący autorzy najcenniejszych autografów często zdają sobie sprawę z ich wartości i

starają się dodatkowo zwiększyć cenę poprzez odmawianie składania podpisów. Metodę taką

stosują piłkarz Pele i golfista Tiger Woods44, stosował ją także zmarły 25 sierpinia 2012 roku

uczestnik misji Apollo 11 Neil Armstrong45. Strategia ta pozwala na osiągnięcie przez nich

cen podobnej wysokości jak za autografy nieżyjących autorów.

42 K. Borowski, s. 22043 Fraser's Rare Signature Index, http://www.stanleygibbons.com/stanleygibbons/view/content/sg_invest_fr_rarities, dostęp: 8.05.2012 r.44 Inwestowanie w autografy, http://inwestycje-egzotyczne.pl/2010/10/02/zyski-w-cenie-podpisu/, dostęp:

9.05.2012 r.45 K. Borowski, s. 221

27

Rys. 12. Autograf Walta Disneya, jako przykład cennego autografu, który może się stać obiektem inwestycji,

źródło: www.stanleygibbons.com, dostęp: 14.06.2012 r.

1.2.5.2. Pamiątki

Podobnie jak w przypadku autografów – znaczne stopy zwrotu osiągnąć na rynku

pamiątek związanych ze znanymi osobami. Wpływ na wartość przedmiotu ma nie tylko sam

fakt posiadania go przez konkretną gwiazdę, lecz także moment kariery, w którym określony

przedmiot był używany (np. sukienka Madonny, w której wystąpiła w swoim pierwszym

teledysku). Powodzeniem cieszą się również rekwizyty filmowe ze znanych produkcji. W

2006 r. nowojorski dom aukcyjny Christie's wystawiając ponad tysiąc przedmiotów

używanych na planie serialu „Star Trek” uzyskał za nie łączną kwotę 7 104 040 USD.

Szczególnym zainteresowaniem cieszył się niemal dwumetrowy model statku Enterprise z

1987 roku, używany na planie serii „Star Trek: Następne Pokolenie”, który osiągnął cenę

576 tys. USD. W 2007 r. kostium Georgie Reevesa z serialu „Przygody Supermana” z 1955

roku osiągnął cenę 130 tys. USD. Wśród przedmiotów związanych ze światem filmu znalazł

się również scenariusz „Ojca Chrzestnego”, z którego roli uczył się Marlon Brando, który

wylicytowano za 312 tys. USD.46 Cennymi dla kolekcjonerów okazują się również

przedmioty, które z pozoru są całkowicie bezwartościowe lub są przedmiotami codziennego

użytku. Za dobitny przykład może posłużyć tutaj sprzedany w domu aukcyjnym Omega za

46 K. Borowski, s. 222-223

28

19 tys. GBP zepsuty ząb trzonowy Johna Lennona, który muzyk podarował w późnych latach

60. swojej gospodyni jako prezent dla jej córki.47 Ostateczna cena pamiątki po słynnym

Beatlesie okazała się niemal dwukrotnie większa niż spodziewali się właściciele domu

aukcyjnego.48

Rys. 13. Przykład niezwykłego cennego przedmiotu kolekcjonerskiego związanego ze znaną osobą – zepsuty ząb trzonowy

Johna Lennona, źródło: http://www.pomponik.pl/plotki/news-zepsuty-zab-johna-lennona-na-sprzedaz,nId,382652, dostęp:

14.06.2012 r.

1.2.5.3. Pióra

Na rynku kolekcjonerskim dość popularnymi przedmiotami, które mogą się okazać

także udaną inwestycją, są wieczne pióra. W czasach, w których tanie długopisy praktycznie

wyeliminowały je z codziennego użytku, uchodzą one za przedmioty nadające szczególny

prestiż posiadaczowi, do którego charakteru powinno być ono dokładnie dopasowane. Na

rynku kolekcjonerskim najbardziej cenione są te, które wyprodukowane zostały w

limitowanych seriach. Oprócz unikatowego wyglądu, konstrukcji i użytych do produkcji

materiałów (np. złota, brylantów) świadczących o wyjątkowości przedmiotu, producent

gwarantuje również, że dana seria nigdy nie zostanie wznowiona, gdyż po zakończeniu jej

produkcji niszczona jest cała dokumentacja techniczna i narzędzia, które miały swój udział w

powstawaniu piór. O autentyczności i wyjątkowości przedmiotu świadczy indywidualny

numer seryjny. Ceny piór z limitowanych edycji zaczynają się od 5 tys. zł, a więc są to

przedmioty dostępne również dla przeciętnego kolekcjonera lub inwestora indywidualnego.

Nie dotyczy to oczywiście tych przyborów, których sam koszt materiałów użytych w

produkcji znacznie przewyższa tę kwotę.49

47 Zepsuty ząb Johna Lennona zlicytowany. Za 19 tys. Funtów, http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114526,10605210,Zepsuty_zab_Johna_Lennona_zlicytowany__Za_19_tys_.html, dostęp: 8.05.2012 r.

48 John Lennon's tooth expected to make £10,000 at auction, http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-merseyside-15357068, dostęp: 8.05.2012 r.

49 K. Borowski, s. 224-225

29

1.2.5.4. Znaczki pocztowe

Rzadkie znaczki pocztowe mogą się również okazać korzystną lokatą kapitału, łączącą

inwestycję z przyjemnością płynącą z kolekcjonowania. Z uwagi na to, że na świcie jest coraz

mniej znaczków o wysokim potencjale inwestycyjnym, a te znaczki, które znajdują się w

zbiorach filatelistów, często przekazywane są muzeom. Spadek podaży ma z kolei wpływ na

wzrost cen. Horyzont inwestycji w filatelistykę powinien obejmować ok. 5-10 lat, chociaż w

wyniku niestabilności tego rynku zyski można również osiągnąć znacznie wcześniej.50

Podobnie jak w przypadku innych przedmiotów, również wśród znaczków

pocztowych znajdują się egzemplarze szczególnie pożądane przez kolekcjonerów, osiągające

wybitnie wysokie ceny. Najcenniejszym wśród nich jest szwedzki znaczek „Treskilling

Yellow” z 1855 r., którego niezwykłość, oprócz wieku, polega na tym, że powstał on w

wyniku błędu drukarskiego. Podczas, gdy pozostałe znaczki w Szwecji były koloru zielonego,

„Treskilling Yellow” jest żółty. W maju 2010 roku znaczek ten został sprzedany na aukcji w

Genewie za 3,61 mln EUR. Gdy przeliczono jego wartość na wagę (0,02675 g) materiału, z

którego jest wykonany, okazało się, że jest najcenniejszym dobrem na świecie.51

Rys. 14. Znaczek „Treskilling Yellow”, źródło: http://gielda-inwestora.pl/gielda-inwestora/alternatywne/filatelistyka/znaczki-pocztowe-top-6-najdrozszych-na-swiecie, dostęp: 19.08.2012 r.

50 K. Borowski, s. 22551 Znaczki pocztowe – TOP 6 najdroższych na świecie, http://gielda-inwestora.pl/gielda-

inwestora/alternatywne/filatelistyka/znaczki-pocztowe-top-6-najdrozszych-na-swiecie, dostęp: 19.08.2012 r.

30

Drugim co do wartości znaczkiem pocztowym na świecie są właściwie dwa znaczki

wyemitowane w 1848 roku na Mauritiusie o nominale jednego i dwóch pensów. Pierwszy

znany jest pod nazwą „red penny”, a drugi - „blue penny”. Znaczki z tej serii wyceniane są na

ok. 1,1 mln USD.52

Rys. 15. „red penny” i „blue penny”, źródło: http://gielda-inwestora.pl/gielda-inwestora/alternatywne/filatelistyka/znaczki-pocztowe-top-6-najdrozszych-na-swiecie, dostęp: 19.08.2012 r.

Cenione są również znaczki, które charakteryzują się nietypowymi cechami

wynikającymi z błędów drukarskich. Takim znaczkiem jest Inverted Jenny z 1918 roku, czyli

znaczek powstały w wyniku pomyłki poczty amerykańskiej, która wypuściła kilka arkuszy

znaczków z odwróconym wizerunkiem samolotu Curtiss JN-4. Wskutek pojawiania się

licznych falsyfikatów tej serii, które trudno odróżnić od oryginałów, cena Inverted Jenny

zaczęła gwałtownie spadać. W listopadzie 2007 roku za pojedynczy egzemplarz zapłacono na

aukcji 977,5 tys. USD, w grudniu 825 tys. USD, a w 2011 roku katalogi filatelistyczne

podawały cenę 165 USD za nieskasowany i USD za skasowany znaczek.53

Rys. 16. Znaczek Inverted Jenny, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:USA_inverted_Jenny_siegal_nov_07_$977,500_.jpg, dostęp: 10.09.2012 r.

52 Znaczki pocztowe...53 Tamże

31

Pomocny w obserwowaniu sytuacji na rynku kolekcjonerskich znaczków pocztowych

jest indeks SG100, opracowywany przez firmę Stanley Gibbons. Wskaźnik ten śledzi ceny

detaliczne i aukcyjne 100 znaczków wysokiej wartości, będących obiektem najczęstszego

handlu na całym świecie.54 Składniki indeksu są dobierane w bardzo staranny sposób, aby jak

najlepiej odzwierciedlał on sytuację na rynku, zwłaszcza jeśli chodzi o te znaczki pocztowe,

które firma Stanley Gibbons oferuje swoim klientom jako dobro inwestycyjne.55 Jak można

zaobserwować z przebiegu wykresu 7, od stycznia 2006 roku jego wartość wciąż się

powiększała, a więc znaczki pocztowe były korzystną inwestycją. Do 2011 roku

skumulowana stopa zwrotu liczona wskaźnikiem SG100 od momentu jego uruchomienia w

2000 roku wyniosła 89,7 %.56

Sprzedaż znaczków – zarówno pojedynczych jak i kolekcji – odbywa się zazwyczaj na

aukcjach, ale istnieją również fundusze, które oferują możliwość inwestycji pośredniej.

Inwestowanie pośrednie w znaczki ma niestety złą sławę, którą przyniosła mu hiszpańska

firma Foruma Filatelistica inwestująca rzekomo w rzadkie znaczki i oferująca wysokie stopy

zwrotu, a w rzeczywistości będąca piramidą finansową, która zdefraudowała ponad 4,2 mld

EUR na naiwności Hiszpanów.57

Wykres 7. Wartości indeksu SG100 w latach 2006-2012

01-06 07-06 01-07 07-07 01-08 07-08 01-09 07-09 01-10 07-10 01-11 07-11 01-120

100

200

300

400

500

600

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze strony internetowejwww.stanleygibbons.com, dostęp: 10.09.2012 r.

54 K. Borowski, s. 225-22655 Stanley Gibbons 100 Stamp Price Index, http://www.bloomberg.com/quote/STGI100:IND, dostęp: 27.08.2012 r.56 Stanley Gibbons SG100 Stamp Index, http://en.wikicollecting.org/stanley-gibbons-sg100-stamp-index,

dostęp: 27.08.2012 r.57 K. Borowski, s. 227

32

1.2.5.5. Fotografie

Fotografia to sztuka, której opanowanie do perfekcji zapewniło wielu twórcom sławę,

a ich dzieła osiągają wysokie wartości na aukcjach. Najbardziej cenione są fotografie

stworzone techniką analogową, a więc przy udziale ciemni fotograficznej. Prawdziwy mistrz

w tej dziedzinie potrafi bowiem wyciągnąć z negatywu wiele cech, które nadają odbitce

dodatkowej wartości i zapewniają jej trwałość. W wycenie odbitek istotnymi cechami są:

jakość odbitki, autor, oryginał negatywu, kompozycja, rzadkość, historia, notatki autora (tytuł,

data wykonania, edycja) i wiele innych szczegółów wyróżniających dane zdjęcie.58 Fotografię

autorską rozpoznać można zazwyczaj po pieczątki autorskiej (atramentowej znajdującej się na

odwrocie dzieła lub wytłaczanej w rogu odbitki), sygnaturze wykonanej przez autora

ołówkiem (co jest bardziej aprobowane przez współczesne standardy kolekcjonerskie) lub

piórem. Oprócz daty wykonania zdjęcia, istotne jest również czy umieszczono datę

wykonania negatywu (jeżeli daty są one rozbieżne). Istotne jest również, aby odbitka była

wykonana na papierze przeznaczonym do archiwizacji (tzw. odbitki barytowe). Fotografia

taka nie pożółknie z czasem, nie powinny się również pojawić się na niej inne

niedoskonałości.59

Jak można zauważyć analizując dane dotyczące wysokości stóp zwrotu z inwestycji w

fotografie w latach 1980-2005 (patrz Tabela 4 i Wykres 8), zdjęcia wykonywane przez

twórców z różnych okresów historycznych mogą mieć różne poziomy stóp zwrotu i ryzyka.

Najmniejszym poziomem ryzyka (na poziomie 97,6%), przy średniorocznej stopie zwrotu na

poziomie 25% charakteryzowały się w tych latach dzieła fotografów amerykańskich z

początku XX wieku. Z kolei fotografie twórców europejskich z tego samego okresu

pozwalały na osiągnięcie wyższej stopy zwrotu, przy ponad czterokrotnie wyższym ryzyku.

Warto jednocześnie zauważyć, że ceny dzieł amerykańskich fotografów osiągały nominalnie

większe ceny, co oznacza, że inwestor decydujący się na zakup fotografii tych twórców

musiał przeznaczyć na nie więcej środków finansowych.

58 K. Borowski, s. 227-22859 Inwestycja w fotografię – czyli, dlaczego warto mieć zdjęcia nie tylko z wakacji, http://serwis-inwestora.pl/sztuka/inwestycja-w-fotografie-czyli—dlaczego-warto-miec-zdjecia-nie-tylko-z-

wakacji2, data dostępu: 23.09.2012 r.

33

Tabela 4

Średnioroczne realne stopy zwrotu z inwestycji w fotografie w latach 1980-2005,

Okres Średnia cena ($)

Stopa zwrotu Odchylenie standardowe

Skorygowana stopa zwrotu

Liczba obserwacji

Fotografowie europejscy z XIX wieku

1319 12% 146,9% 8,2% 48

Fotografowie amerykańscy z XIX wieku

2373 40,2% 202,4% 19,9% 87

Amerykanie, początek XX wieku

2166 23,6% 97,6% 24,2% 48

Europejczycy, początek XX wieku

1684 37,1% 378,2% 9,8% 371

Amerykanie, lata 20. i 30.

1514 34,4% 228,2% 15,1% 271

Amerykanie, od 1940 roku

2561 20,9% 307,7% 6,8% 367

Średnia 1969 30,2% 298% 10,1% 1192Źródło: K. Borowski Nowe kierunki..., s. 229

Wykres 8. Zestawienie średniorocznych stóp zwrotu i ryzyka wyrażonego odchyleniem

standardowym dla fotografii z danych okresów w latach 1980-2005

Opracowanie własne na podstawie danych z Tabeli 4

34

0,00% 50,00% 100,00% 150,00% 200,00% 250,00% 300,00% 350,00% 400,00%0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

Fotografowie europejscy z XIX wieku Fotografowie amerykańscy z XIX wieku

Amerykanie, początek XX wieku Europejczycy, początek XX wieku

Amerykanie, lata 20. i 30. Amerykanie, od 1940 roku

Stopa ryzyka

Sto

pa

zw

rotu

Rys. 17. Witkiewicz „Kolaps przy lampie” źródło: http://www.polswissart.pl/

W Polsce rynek fotografii wciąż jest stosunkowo mało rozwinięty, a fotografie nie

osiągają równie wysokich cen co na rynku zachodnim. Najdroższym jak do tej pory zdjęciem

sprzedanym w Polsce był „Kolaps przy lampie” autorstwa I. Witkiewicza (Rys.. 17).

Fotografia osiągnęła cenę 135 tys. zł. Oznacza to, że polska fotografia, wciąż

niewystarczająco doceniana w naszym kraju, ma duży potencjał wzrostu w przyszłości.60

1.2.5.6. Pocztówki

Wśród pocztówek najbardziej cenione są, podobnie jak w przypadku znaczków

pocztowych, egzemplarze, które charakteryzują błędy drukarskie lub pochodzą z serii

próbnych. Wyjątkowość ta często idzie w parze z niewielką ilością takich pocztówek. Na

wartość karty może wpłynąć również to, czy jest ona zapisana przez znaną postać historyczną,

czy jest czysta. Przykładowo czysta pocztówka z lat 20. XX wieku może kosztować 30 zł, a

taka sama zapisana przez Józefa Piłsudskiego warta może być 2 tys. zł. Pocztówki znajdujące

się w prywatnych kolekcjach lub w zasobach instytucji państwowych zazwyczaj nie wracają

już do obiegu, co sprawia, że podaż starych kart stale się pomniejsza. Na rynku

kolekcjonerskim pocztówek istotną rolę odgrywają również panujące w danym momencie

mody.61

60 Inwestycja w fotografie..., dostęp: 3.10.2012 r.61 K. Borowski, s. 229

35

1.2.5.7. Papiery wartościowe

Stare akcje i obligacje spółek charakteryzują się zazwyczaj bogatymi zdobieniami,

typografią, ornamentyką i wieloma innymi elementami, które podziwiają kolekcjonerzy. To

właśnie walory artystyczne mają największy wpływ na wartość danego papieru

wartościowego. Innymi aspektami, które sprawiają, że wartość danego egzemplarza kosztuje

więcej jest jego rzadkość, własnoręczne podpisy znanych osobistości lub autorów ilustracji.

Kolekcjonerzy zazwyczaj zbierają papiery wartościowe z konkretnego regionu lub gałęzi

gospodarki.

Ciekawym przykładem wzrostu cen na rynku kolekcjonerskim papierów

wartościowych było ogłoszenie 24 kwietnia 2007 r. przez Trybunał Konstytucyjny decyzji o

możliwości ubiegania się rekompensat pieniężnych dla posiadaczy obligacji skarbowych

gwarantowanych przez II RP. W krótkim czasie ceny tych obligacji na rynku kolekcjonerskim

wzrosły ponad pięciokrotnie.62

1.2.5.8. Stare książki

Rynek bibliofilski do 2007 roku nie charakteryzował się zbytnim zainteresowaniem ze

strony kolekcjonerów. Na początku tego roku obserwuje się wyraźny wzrost cen zabytkowych

książek, który spowodowany jest wejściem na rynek licznych inwestorów. O wartości danego

tomu decyduje nie tyle jego wiek, co jakość, która przejawia się brakiem uszkodzeń czy

notatek na stronach. W handlu książkami pośredniczą zazwyczaj antykwariaty i stacjonarne

domy aukcyjne.

Zainteresowaniem kolekcjonerów cieszą się pierwsze wydania danych książek, jak np.

pierwsze wydanie „Pana Tadeusza”, sprzedane w październiku 2007 r. w Krakowskim

Antykwariacie Naukowym za cenę 10,7 tys. zł przy cenie wywoławczej 6 tys. zł. Rekordową

cenę na polskim rynku odnotowano 6 października 2007 r. w krakowskim antykwariacie Rara

Avis, gdzie sprzedano 38-stronicowy tomik poezji awangardowego poety Jana

Brzękowskiego, wydany w 1936 r. w Cieszynie z ilustracjami Maxa Ernesta i w układzie

graficznym Władysława Strzemińskiego.

O wartości danego egzemplarza zadecydować może również dedykacja autorska. Za

przykład posłużyć może tutaj odbitka „Przeglądu Filozoficznego” z dedykacją Witkacego dla

Romana Ingardena, którą sprzedano za 6,6 tys. zł przy cenie wywoławczej 2,2 tys. zł.

62 K. Borowski, s. 230-231

36

Znaczne zainteresowanie wzbudzają również stare mapy, które wykorzystywane są

przez zamożne osoby jako element wystroju wnętrz, a także dokumenty historyczne.

Przykładem mogą być tutaj dzieła astronomiczne Jana Heweliusza z XVII w., które podrożały

w ciągu zaledwie kilku lat z 20 tys. zł do 100 tys. zł i Chronica Polonorum pióra

Macieja z Miechowa, którego cena wzrosła z 20 tys. zł do 80 tys. zł. Z kolei na licytacji w

domu aukcyjnym Sotheby's za 21,3 mln USD dokonano sprzedaży XIII-wiecznej kopii

Wielkiej Karty Swobód, którą poprzedni właściciel zakupił za 1,5 mln USD.63

1.2.5.9. Komiksy

W przypadku komiksów o wartości danego egzemplarza decyduje nie tyle jego wiek,

co popularność bohatera, który w nim występuje oraz stan jego zachowania (najbardziej

cenione są zeszyty bez śladów użytkowania, zwane po angielsku „near mint”, czyli prawie jak

spod prasy). Obok samych komiksów kolekcjonować można również gadżety związane z

daną serią lub postacią.64

Rys. 18. Pierwszy numer magazynu Action Comics, w którym zadebiutowała postać Supermana, zamknięty w slabie CGC,

źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Action_Comics_-1_June_1938.jpg, dostęp: 12.10.2012 r.

63 K. Borowski, s. 231-23264 K. Borkowski, s. 232

37

Przykładem komiksu sprzedanego za znaczną sumę może być aukcja z 23 lutego 2010

roku, w wyniku której za 1 mln USD sprzedany został pierwszy komiks serii Action Comics

(Rys.. 18) z 1938 r. (kosztujący wówczas 20 centów), będący debiutem Supermana. Dwa dni

później za 27. zeszyt z serii Detective Comics, w którym po raz pierwszy pojawia się Batman,

anonimowy nabywca zapłacił 1 075 500 USD.65 W marcu tego samego roku egzemplarz

pierwszego numeru Action Comics sprzedano za kolejną rekordową kwotę. Nabywca zapłacił

za zeszyt 1,5 mln USD.66

Tabela 5

Oznaczenia stosowane przez CGC do klasyfikacji komiksów kolekcjonerskich

Oryginalne oznaczenie

Tłumaczenie i kolor Opis

Universal Ogólny (niebieski) Standardowy komiks

UniversalOgólny (niebieski) Niesklasyfikowany

Komiks, który jest w na tyle złym stanie, że CGC nie klasyfikuje go, a jedynie weryfikuje czy jest to oryginał i umieszcza w slabie.

Restored Odnowiony (fioletowy)

Komiks, który został poddany odnowieniu, zarówno amatorskiemu (A), jak i profesjonalnemu (P), dodatkowo oznaczony jest stopień renowacji: drobny (slight – S), umiarkowany (moderate – M) lub zaawansowany (extensive – E)

QualifiedKwalifikowany(zielony)

Komiks ze znaczącym defektem, który wymaga dokładnego opisu lub egzemplarz z podpisem o niepotwierdzonej autentyczności.

Signature Series Serie z podpisem (żółty)Komiks z podpisem znaczącej osoby dla danego zeszytu, którego autentyczność potwierdza pracownik CGC

Signature Series Restored

Odnowione serie z podpisem(żółty/fioletowy)

Komiks z podpisem o potwierdzonej autentyczności i zawierający ślady renowacji

ModernKomiks nowoczesny(czerwony)

Obecnie nie używany. Służył do odróżniania tzw. komiksów nowoczesnych.

Wizard FirstWizard First(czerwony i biały)

Obecnie nie używany. Z założenia miał być używany przez CGC i magazyn Wizard do określenia nowego typu komiksu kolekcjonerskiego.

źródło: httrp://en.wikipedia.org, dostęp: 12.09.2012 r.

65 Milion za... komiks, http://www.skarbiec.biz/inwestycje/23_03_2010_alternatywne.htm dostęp: 3.10.2012 r.66 Komiks z Supermanem sprzedano za 1,5 mln dol.

http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,7715668,Komiks_z_Supermanem_sprzedano_za_1_5_mln_dol_.html, dostęp: 18.10.2012 r.

38

Na europejskim rynku komiksowym wyraźnie wyodrębnione są dwa nurty. Pierwszy,

obejmujący głównie kraje francuskojęzyczne (Francja, Belgia, francuskojęzyczne kantony

Szwajcarii, Holandia), to rynek zdominowany przez rodzimą, europejską formę komiksu,

która charakteryzuje się wyraźnym indywidualnym stylem autora, który ciężko przetworzyć

na film animowany. Drugi, obejmujący pozostałe kraje, opiera się głównie na wydawnictwach

amerykańskich, często powiązanych ze światem animacji.67

Oceną i klasyfikacją komiksów kolekcjonerskich zajmuje się firma Certified Guaranty

Corporation (CGC, dawniej: Comics Guaranty Company). Jej celem jest możliwie

usprawnienie rynku i zapobieganie spekulacjom. Komiksy zatwierdzone przez CGC

pakowane są w specjalne polimerowe, nie przepuszczające powietrza opakowania (tzw.

slaby), które są gwarancją jakości i trwałości dla nabywcy. W zależności do kategorii i oceny

przyznanej danemu egzemplarzowi komiksu slaby mają różne kolory i oznaczenia. Dokładnie

opisano je w Tabeli 5.

1.2.5.10. Stare samochody

Zabytkowe auta są obiektem zainteresowania wielu kolekcjonerów. Główną rolę

skłaniającą do zakupu odgrywa tutaj sentyment i moc przywoływania wspomnień z

dzieciństwa,68 jak również prestiż i przynależność do elitarnej grupy miłośników oldtimerów.

Największą popularnością tego typu lokata kapitału cieszy się w krajach o szczególnie silnej

tradycji motoryzacyjnej, takich jak Wielka Brytania czy Niemcy. Szczególnie poszukiwane są

samochody z lat 50. i 60. Popularnością cieszą się modele 1961 Jaguar E-Type, Mercedes-

Benz 300 SL, Citroen DS, BMW M3 E30, AC Cobra 1962 i Ford Mustang. Podobnie jak w

przypadku innych przedmiotów kolekcjonerskich zabytkowymi autami handluje się głównie

na aukcjach.69 O wartości danej maszyny, obok samej marki i modelu, decyduje również to

kto był jej poprzednim właścicielem, jak wiele egzemplarzy danego modelu powstało oraz

czy miał on udział w sukcesie na wyścigach samochodowych.

1.2.5.11. Diamenty

Szczególnym przykładem inwestycji w przedmioty kolekcjonerskie może być

inwestycja w diamenty. Jest to instrument o niezwykłych właściwościach. Przede wszystkim

znaczącą zaletą tego przedmiotu jest koncentracja wartości. Dzięki tej cesze diament dobrej

67 K. Borowski, s. 23268 Tamże, s. 243-24469 W. Pełka Inwestycje emocjonalne [w:] M. Mikita, W. Pełka Rynki inwestycji alternatywnych, Poltex,

Warszawa 2009, s. 233

39

jakości o wadze zaledwie kilku gramów może stanowić równowartość kilkudziesięciu

kilogramów złota. Jest to zdecydowanie korzystne z uwagi na możliwość łatwego

przechowywania i transportu. Diament, jako niezwykle trwały minerał nie wymaga też takiej

pielęgnacji i specjalnych warunków przechowywania. Można go z powodzeniem nosić

osadzony w biżuterii używanej na co dzień. Dodatkowym atutem diamentów jest to, iż nie

tracą one na wartości w trakcie używania, a wręcz przeciwnie – klejnoty rodzinne

przekazywane z pokolenia na pokolenie dodatkowo zwiększają swoją wartość

kolekcjonerską. W żadnym kraju nie istnieją również podatki i opłaty związane z posiadaniem

diamentów.70

Do wyceny diamentu stosuje się powszechnie zasadę 4C – waga, kolor, czystość, szlif

(ang. coratage, color, clarity, cut). Dokładny opis standardów nazewnictwa i wyceny został

opracowany i opublikowany 13 grudnia 1995 roku przez ISO w dokumencie „Raport

techniczny ISO 1211: ocena szlifowanych diamentów – terminologia i klasyfikacja”. W

zależności od cech 4C wartość dwóch kamieni takiej samej wielkości mogą się różnić nawet

kilkudziesięciokrotne. Największy diament w historii, o masie 3106 ct (621,2 g) został

znaleziony przez strażnika Fredericka Wellsa w 1905 roku w Transwalu (Republika

Południowej Afryki). Kamień podzielono na mniejsze diamenty, z których największe zdobią

obecnie insygnia królowej brytyjskiej. Wartość brylantu rośnie logarytmicznie, skokowo wraz

ze wzrostem jego wagi. Wynika to z uwarunkowań psychologicznych nabywców tych

klejnotów.

Rys. 19. Szklana replika diamentu Cullinan, źródło: Wikipedia

Istotnym kryterium przy wycenie brylantu jest jego kolor. W przyrodzie diamenty

potrafią występować w praktycznie każdym kolorze. Najpopularniejsze są kamienie serii

70 D. Jaworski Diamenty jako przedmiot inwestycji [w:] A. Adamska, A. Fierla (red.) Inwestowanie. Instrumenty klasyczne i alternatywne. Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Warszawa 2011

40

cape, czyli kamieni o lekko żółtawej barwie. Kolory diamentów wyznacza się ze skali GIA

(skrót od nazwy Gemological Institute of America, instytucji non-profit zajmującej się

badaniami z zakresu gemmologii71), która przyporządkowuje odpowiednim odcieniom

litery alfabetu od D do Z.

Tabela 6

Skala oceny koloru GIA

D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

bezbarwnyprawie

bezbarwnybladożółty bardzo jasny żółty jasnożółty

źródło: D. Jaworski Diamenty...

Najwyżej w skali GIA cenione są kamienie białe (D-F). Jednokaratowy diament w

idealnym kolorze D jest nawet o 250% droższy od kamienia koloru H. Diamenty o kolorze

intensywniejszym od oznaczenia Z zwane są kolorami fantazyjnymi. Do lat 70. XX wieku

najwyżej cenione były kamienie o idealnie białej. Od tego czasu jednak bardziej popularne

stały się kolory fantazyjne, co spowodowało nieprawdopodobny wręcz wzrost cen diamentów

w tych barwach. O wartości brylantu w kolorze fantazyjnym decyduje rzadkość jego

występowania i moda. Najrzadszymi i najdroższymi są w tej chwili są kamienie czerwone

(istnieje zaledwie kilka takich brylantów na świecie). Cenione są również niebieskie, zielone,

różowe, pomarańczowe, żółte i koniakowe. Istotna jest także intensywność odcienia (od lekko

fantazyjnego do ciemnofantazyjnego). Uznawane za najbardziej wartościowe są obecnie

odcienie intensywne – znajdujące się w środku tej skali.

Tabela 7

Przykłady cen uzyskanych na licytacjach kolorowych diamentów,

Miejsce sprzedaży

RokWaga(ct)

Kolor Szlif CzystośćWycena(w USD)

Cena uzyskana(w USD)

Nowy Jork 2005 3,35 fancy blue trilliant (.)180 000 – 220 000

699 200

Hongkong 2005 0,90 fancy blue round VS135 000 – 50 000

71 760

Hongkong 2005 2,71fancy grayish yellow green

radiant (.)30 000 – 50 000

65 520

Hongkong 2005 2,13 intense yellow pear IF24 000 – 33 000

37 362

Hongkong 2005 2,30 intense yellow pear IF26 000 – 36 500

40 638

Źródło: J. Reuvid, The Handbook of Personal Wealth Management, Kogan Page, Londyn 2006, s. 220

71 Gemological Institute of America, http://en.wikipedia.org/wiki/Gemological_Institute_of_America, dostęp: 22.03.2012 r.

41

Kolejną istotną cechą przekładającą się na wartość diamentu jest czystość. Jedynie

kamienie o najwyższym standardzie czystości zostają przeznaczone do oszlifowania. Te, które

zawierają jakieś niedoskonałości w postaci zaburzeń zostają wykorzystywane zazwyczaj do

produkcji wierteł i innych narzędzi. Czystość diamentu ocenia się poprzez oględziny pod lupą

przy dziesięciokrotnym powiększeniu. Skala czystości zaczyna się od oceny IF (internally

flawless – idealnie czysty, ocena weryfikowana dodatkowo za pomocą mikroskopu),

następnie występują VVS1-VVS2 (very, very slight inclusions – bardzo bardzo drobne

wtrącenia), VS1-VS2 (very slight inclusions), SI1-SI2 (slight inclusions), I1-I2-I3 (imperfect

– niedoskonałe). Kamienie czystości IF-VVS2 kupowane są w celach inwestycyjnych i do

biżuterii dla osób najbardziej zamożnych, VS1-VS2 zawierają drobne niedoskonałości słabo

widoczne przez lupę i również mogą służyć jako inwestycja lub element droższej biżuterii.

Kolejna klasa – SI1-SI2 jest najpopularniejsza w Polsce, z uwagi na wtrącenia niewidoczne

gołym okiem i znacznie niższą cenę od wyższych klas czystości. Klasa ta, ze względu na duży

popyt, z pewnością najlepiej sprawdza się w inwestycjach krótkoterminowych. Zamykające

skalę I1, I2 i I3 to diamenty z niedoskonałościami widocznymi gołym okiem.

Ostatnią cechą diamentu, która świadczy o jego wartości jest szlif. Ma on na celu

maksymalne wydobycie życia i światła z kamienia. Jednym ze wzorców jest tutaj

wynaleziona w 1919 roku przez Marcela Tolkovsky'ego formuła matematyczna opisująca

idealne proporcje i kąty szlifu.

Rys. 20. Idealny szlif Tolkowsky'ego, źródło: M. Dundek, Noble Gems Publications, London 2009, s. 26

42

Efekty pracy szlifiarza mogą być kluczowe dla wartości klejnotu. Poprzez

odpowiednie cięcia może on zmniejszyć masę czystego diamentu, a jednocześnie zwiększyć

jego czystość. W efekcie otrzymujemy kamień mniejszy, lecz o większej wartości. Duże

znaczenie ma również styl szlifu. Oprócz najpopularniejszego, tradycyjnego okrągłego szlifu

brylantowego, szlifierzy decydują się czasem na oszlifowanie kamienia na kształt łezki,

markizy itp. Popularność takich szlifów zależy jednak od mody i dlatego inwestując w

diamenty lepiej polegać na klasycznych szlifach diamentowych.

Do wyceny diamentów niezbędne są duże doświadczenie i wiedza. Najwięcej

trudności w wycenie sprawiają kamienie, które nie mieszczą się w wyżej wymienionych

kryteriach – duże diamenty o nietypowych szlifach lub w fantazyjnych kolorach. Przy

wycenie brany pod uwagę jest koszt surowca, koszt oszlifowania i potencjał sprzedaży. Ze

względu na duży stopień skomplikowania wyceny często występują znaczne rozbieżności cen

na rynku diamentów.

Wykres 9. Indeks cen diamentów w okresie od października 2011 r. do września 2012 r.

źródło: http://idexonline.com, dostęp 12.09.2012 r.

Nie każdy diament nadaje się do celów inwestycyjnych. Istotne jest, żeby po

zakończeniu inwestycji można było łatwo znaleźć nabywcę. Dlatego najczęściej wybierane są

kamienie białe, o tradycyjnym szlifie brylantowym. Konieczny jest też certyfikat wydany

przez renomowane towarzystwo gemmologiczne (np. wspomniany wyżej GIA). Brylant nie

powinien być mniejszy niż 2 karaty. Ponadto do inwestycji nie nadają się kamienie, które są

już częścią biżuterii. Inwestor chcący ulokować swoje środki w takiej inwestycji musi

posiadać kapitał rzędu 100 tysięcy PLN, gdyż dopiero taka suma pozwala na szeroki wybór

kamieni. Warto przy tym zwrócić ponadto uwagę, że w cenę kamienia wliczona jest również

prowizja dla dostawcy, która w skrajnych przypadkach dochodzić może nawet do 100%

43

rzeczywistej wartości diamentu. Dotyczy to zwłaszcza sklepów sieciowych znajdujących się

w dużych centrach handlowych. Inwestor powinien również liczyć się z ryzykiem. Spadki

indeksu cen diamentów (patrz Wykres ??) pokazują, że na rynku tym mogą się pojawić nagłe i

gwałtowne spadki cen. Ponadto rynek tych cennych kamieni powiązany jest częściowo z

rynkiem walutowym, gdyż najpopularniejsze cenniki podawane są zawsze w USD.72

Nieufność wobec tych aktywów wywoływać może również obawa przed manipulacją

rynkiem przez producentów diamentów, których w skali światowej jest stosunkowo niewielu.

Przeciwnicy inwestowania w diamenty podkreślają, że przedstawianie takiej lokaty kapitału

jako pewnej inwestycji jest stwierdzeniem, któremu bliżej do kreacji marketingowej (hasło

„Diamonds are forever”), niż rzeczywistego przedstawienia przedmiotu inwestycji. Warto

zwrócić uwagę, że do końca XX wieku 90% złóż diamentów na świecie znajdowało się pod

kontrolą południowoafrykańskiego koncernu De Beers, zaś obecnie przedsiębiorstwo to

kontroluje ok. 60% pokładów tych kamieni, dzieląc je z dwoma pozostałymi graczami:

australijską firmą Argyle Diamond Mines oraz amerykańską BHP.73

1.2.5.12. Inne kamienie szlachetne

Innymi kamieniami szlachetnymi, których wartość sprzyja wykorzystaniu ich do

celów inwestycyjnych są tanzanit, rubin, szmaragd, bursztyn i szafir. Podobnie jak w

przypadku diamentów istotnymi cechami wpływającymi na cenę danego klejnotu mają waga,

kolor, czystość i szlif. Problemem na rynku innych jest również, jak w przypadku diamentów,

mała płynność.

Tanzanit jest niezwykle rzadkim, błękitnym kamieniem, który wydobywany jest

jedynie u podnóża Kilimandżaro. Klejnoty te zyskały popularność dzięki temu, że były

noszone w biżuterii przez amerykańską aktorkę Elizabeth Taylor.74 Kamienie te często

łączone są przez jubilerów z diamentami i białym złotem.75

72 Fakty i mity o inwestycji w diamenty, http://idiamenty.pl/2010/11/fakty-i-mity-o-inwestycji-w-diamenty/, dostęp: 7.08.2012 r.

73 Diamenty: Światowy monopol, http://www.nbportal.pl/pl/np/artykuly/gospodarka/diament-monopol dostęp:23.10.2012 r.

74 Elizabeth Taylor's $150 million Jewelry Collection, http://www.lapigems.com/blog/post/2011/04/14/Elizabeth-Taylors-24150-million-Jewelry-Collection.aspx, dostęp: 22.10.2012 r.

75 K. Borkowski, s. 255

44

Rys.. 21 Oszlifowany tanzanit, źródło: http://www.india-shopping.net/loose-cut-gemstone/tanzanite-loose-gemstones.html,

dostęp: 23.10.2012 r.

Rubiny są kamieniami, których duża gęstość, czerwona barwa, wysoki współczynnik

załamania światła oraz trwałość są cechami, które cenione są przez wiele osób na całym

świecie, często na równi z diamentami.76 Oprócz zastosowania w jubilerstwie wykorzystuje

się je również w przemyśle do produkcji łożysk zegarkowych, elementów ogniotrwałych

narzędzi, laserów rubinowych i innych.77

Rys. 22. Oszlifowany rubin, źródło: http://preciousgemswholesale.com/Rubies_wholesale.htm, dostęp: 23.10.2012

76 K. Borkowski, s. 25677 Rubin, http://pl.wikipedia.org/wiki/Rubin, dostęp: 23.10.2012 r.

45

Wykres 10. Relatywna zmiana ceny tanzanitów, rubinów i szmaragdów w latach 2005-2012

(2005=100)

Źródło: http://www.gemval.com, dostęp: 12.09.2012 r.

1.2.5.13. Wino

Wino jest trunkiem, które dzięki długiemu dojrzewaniu uzyskuje coraz lepszy smak,

z którym w parze idzie również zwiększenie wartości. Nic dziwnego więc, że również tego

typu aktywa znalazły się wśród zainteresowań inwestorów.

Koniec XX wieku przyniósł znaczne zmiany na rynku wytwornych win. Zwiększone

zainteresowanie ze strony inwestorów instytucjonalnych oraz konsumentów zaowocowało

wzrostem cen. Z drugiej zaś strony podaż na rynku wykwintnego wina jest wciąż niewielka

i nie powinna w najbliższym czasie szczególnie wzrosnąć, co sprawia, że każda butelka tego

napoju stanowi unikatowy przedmiot.

Wino produkowane jest w wielu krajach świata, które podzielić można na dwie grupy.

Pierwszą z nich są tzw. kraje Starego Świata: Francja, Włochy, Hiszpania, Austria i Niemcy.

Drugą stanowią tzw. kraje Nowego Świata, do których należą: Australia, Stany Zjednoczone,

Republika Południowej Afryki, Chile i Argentyna.78

Inwestycja w wino wymaga zapewnienia odpowiednich warunków do

przechowywania tych trunków. Wino inwestycyjne zakupuje się, gdy jest ono jeszcze bardzo

młode i znajduje się jeszcze w beczkach (tzw. inwestycja en primeur). Producenci chętnie

sprzedają wówczas ze znacznym dyskontem swój produkt, aby móc utrzymać płynność

78 W. Pełka, s. 226

46

V 05 IX 06 I 08 VI 09 X 10 III 12100

110

120

130

140

150

160

170

tanzanit rubin szmaragd

finansową. Dzięki temu od razu pojawia się szansa osiągnięcia korzyści z niższych cen.79 Po

ok. 18-24 miesiącach wino przelewane jest do butelek. Wina Starego Świata przechowywać

można nawet ponad 100 lat, a kosztować można ich po 5-10 latach.80 Wina Nowego Świata

dojrzewają znacznie szybciej, ale krótszy jest również ich okres przechowywania – do 30 lat.

Ok. 95% win inwestycyjnych pochodzi z regionu Bordeaux.81

Osiągnięcie satysfakcjonującego dla inwestora poziomu zysku wymaga w tym

przypadku niezwykle rozległej wiedzy. O wartości danego trunku decydują przede wszystkim

smak, zapach i kolor, które z kolei są ściśle powiązane z miejscem pochodzenia. Za swoistego

guru wśród sommelierów (znawców win) uchodzi R. Parker, którego ocena ma kluczowy

wpływ na cenę wina. Dodatkowymi czynnikami wpływającymi na cenę wina są ograniczona

podaż i rosnący popyt wśród bogacących się obywateli krajów rozwijających się. Winnice

bowiem nie zwiększają produkcji wraz ze zwiększaniem się popytu, a wysokie ceny nie

stanowią bariery dla ludzi zamożnych, a wręcz traktowana jest jako dodatkowa zachęta do

zakupu. Standardową jednostką, którą obraca się na rynku win jest 12-butelkowa skrzynka.

Spotyka się również mniejsze, jak np. 6-butelkowa lub 3-butelkowa, które przeznaczone są

dla mniejszych inwestorów.

Handel winami inwestycyjnymi odbywa się za pośrednictwem domów aukcyjnych

oraz na rynkach giełdowych. Największymi ośrodkami zajmującej się obrotem tymi

aktywami są Londyn, Chicago, Nowy Jork i Hongkong. Szczególnie wyróżnić należy tutaj

londyńską giełdę Liv-ex (London International Vintage Exchange). Obrót winami na tej

giełdzie zorganizowano na wzór obrotu na typowym rynku akcji. Charakter taki pozwala z

jednej strony wyróżnić tendencje panujące na rynku win (służą do tego indeksy Liv-ex 100 i

Liv-ex 500), zaś z drugiej zapewniają wysoką płynność, co jest niezwykle cenną cechą z

punktu widzenia inwestorów.

Pomocnymi w ocenie koniunktury na rynku wina mogą być wspomniane wyżej

indeksy Liv-ex 100 i Liv-ex 500. Pierwszy z nich obejmuje 100 najbardziej uznanych win.

Głównymi kryteriami, które decydują, czy dany gatunek znajdzie się w indeksie są cena oraz

wiek (powyżej 25 lat). Konieczne jest również, aby wino otrzymało ocenę powyżej

95 punktów.82 Jak pokazuje Wykres 11, do września 2008 r. indeks ten miał wyraźną

tendencję wzrostową. Spadek wartości pod koniec 2008 r. należy łączyć ze spadkiem obrotów

wywołanych przez kryzys finansowy. Jak widać jednak, spadek ten szybko został odrobiony i

79 K. Borowski, s. 24880 Karta informacyjna Wealth Management81 K. Borowski, s. 24982 W. Pełka, s.228-229

47

w połowie 2011 r. Liv-ex 100 osiągnął historycznie najwyższą wartość. Jak widać jednak

kolejne miesiące przyniosły kolejne spadki wartości indeksu.

Wykres 11. Wartości indeksu Liv-ex 100 w okresie od lipca 2001 r. do września 2012 r.

VII-01

III-02

XI-02

VII-03

III-04

XI-04

VII-05

III-06

XI-06

VII-07

III-08

XI-08

VII-09

III-10

XI-10

VII-11

III-12

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

350,00

400,00

Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.liv-ex.com

Drugim indeksem, który pozwolić może inwestorowi na ocenę sytuacji na rynku win

jest Liv-ex 500 obejmujący znacznie szerszą gamę trunków niż wyżej opisany Liv-ex 100, co

pozwala określić kondycję rynku w większym wymiarze. Wskaźnik składa się w 70% z win z

Bordeaux, w 17% z win z regionu Burgundii, w 6% z win włoskich oraz w 1,5% z win

Nowego Świata.83 Jak widać na Wykresie 12, wskaźnik ten miał łagodniejszy przebieg niż

Liv-ex 100. Podobnie jak w przypadku poprzedniego indeksu, w końcówce 2008 r. widoczny

był spadek wartości, który następnie przeszedł we wzrost, który doprowadził do najwyższej

jak do tej pory wartości w lipcu 2011 r. Od tego momentu wartość indeksu spada, chociaż

dane z ostatnich miesięcy mogą sugerować, że spadek ten zostanie wyhamowany i znów

indeks będzie wzrastał.

83 W. Pełka, s. 230

48

Wykres 12 Wartości indeksu Liv-ex 500 w latach 2003-2012

XII-03

VI-04

XII-04

VI-05

XII-05

VI-06

XII-06

VI-07

XII-07

VI-08

XII-08

VI-09

XII-09

VI-10

XII-10

VI-11

XII-11

VI-12

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

350,00

Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.liv-ex.com

Formą pośrednią inwestycji w wino może być zakup jednostek funduszu

inwestycyjnego specjalizującego się w tego typu inwestycjach lub udziałów w wybranych

winnicach.84

1.2.5.14. Whisky

Rynek whisky charakteryzuje się również niewielką podażą, która spowodowana jest

przez zamknięcie wielu cenionych destylarni, które nie wytrzymały konkurencji oferującej

znacznie tańsze whisky mieszane. Dlatego też trunki pochodzące z zamkniętych destylarni są

cenione najbardziej. Z drugiej zaś strony popyt na nie wciąż rośnie, czego wynikiem są

rosnące ceny kolekcjonerskich trunków. Destylarniami, które cieszą się największą sławą są:

Macallan, Glenfiddich, Dalmore, Balvenie, Highland Park, Springbank, Ardbeg, Lagavulin i

Glenfarclas.85

W odróżnieniu od wina, whisky nie dojrzewa w butelkach, lecz tylko w beczkach.

Oznacza to, że po zabutelkowaniu napój nie zyskuje dodatkowych właściwości smakowych.

Nie przeszkadza to jednak we wzroście wartości, gdyż z uwagi na to, iż każda beczka stanowi

unikatowy egzemplarz, a trunki są z czasem wypijane przez ich właścicieli, wartość takiej

84 W. Pełka, s. 22785 Inwestycje w whisky: jak zarobić 300 proc. w ciągu 4 lat?,

http://forsal.pl/artykuly/611632,inwestycje_w_whisky_jak_zarobic_300_proc_w_ciagu_4_lat.html, dostęp: 23.10.2012 r.

49

butelki w sposób naturalny rośnie.

Według raportu przygotowanego przez The Interantional Wine and Spirit Research

oraz Wealth Solutions Polska jest jednym z najszybciej rozwijających się rynków whisky na

świecie, obok Rosji, Meksyku i Brazylii. W 2011 r. sprzedaż tego typu trunków wzrosła

o 30%. Jak wskazują badania, zakupione butelki służą nie tylko do konsumpcji, ale także do

inwestycji, czego dowodem jest wzrastająca sprzedaż w kategoriach super premium i ultra

premium86

Tabela 8

Sprzedaż whisky w Polsce (w tys. litrów) z podziałem na kategorie

kategoria 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

value 571 502 556 697 705 860 1 028 1 139 1 121 1 539 1 719

standard 923 1 008 1 330 1 951 2 024 2 221 3 222 4 164 4 742 6 248 8 818

premium 202 218 288 469 609 716 1 066 1 466 1 588 2 002 2 385

super

premium

4 4 5 10 18 28 40 54 58 71 88

ultra

premium

0 0 1 1 1 2 2 3 3 5 5

Źródło: Wealth Solutions, The Interantional Wine and Spirit Research Raport – Rynek Whisky w Polsce

86 Wealth Solutions, The Interantional Wine and Spirit Research Raport – Rynek Whisky w Polsce

50

Rozdział II

Porównanie efektywności klasycznego portfela inwestycyjnego i portfela z

udziałem inwestycji alternatywnych w warunkach kryzysu finansowego

W niniejszym rozdziale zaprezentowane zostaną wyniki analizy, którą

przeprowadzono na podstawie danych historycznych, która pokazać ma w jaki sposób

wykorzystując inwestycje alternatywne można było w warunkach kryzysu zabezpieczyć się

przed gwałtownymi spadkami na rynku kapitałowym poprzez zdywersyfikowanie portfela

inwestycji klasycznych o walory alternatywne. Z uwagi na rozległość definicji i mnogość

odmian omówionych w pierwszym rozdziale oraz trudności w przedstawieniu wielu z nich w

usystematyzowanej postaci matematycznej postanowiono ograniczyć się do wykorzystania w

modelu inwestycji w kruszce szlachetne (złoto, srebro i platynę) jako reprezentatywnego

przykładu.

2.1. Główne założenia modelu

Model, który skonstruowano na potrzeby tego rozdziału opiera się na następujących

założeniach:

a) wykorzystano dane w agregacji tygodniowej, w okresie od 20 kwietnia 2007 r.

do 12 października 2012 r., pobrane ze strony internetowej www.stooq.pl

b) hipotetyczny inwestor dysponuje wolną kwotą 50 500 PLN z przeznaczeniem na cele

inwestycyjne, przy czym do obliczeń podziału kapitału wykorzystuje 50 000 PLN, traktując

pozostałe 500 PLN jako rezerwę na ewentualne nadwyżki wynikające z niepodzielności

walorów inwestycyjnych

c) inwestor stosuje strategię buy&hold (kup i trzymaj), kupując wszystkie walory

inwestycyjne 20 kwietnia 2007 r., a sprzedając 12 października 2012 r. po cenach w ujęciu

tygodniowym, co wynika z podpunktu a)

d) inwestor inwestuje jednorazowo wszystkie środki w dany portfel inwestycyjny i nie

dokonuje w nim żadnych zmian przez cały okres trwania inwestycji

e) do wyceny danych walorów wykorzystano ceny zamknięcia sesji

f) pominięto inflację jako zjawisko wpływające na spadek siły nabywczej pieniądza, gdyż w

przypadku inwestycji rzeczowych

g) zgodnie z ogólnie przyjętą i zalecaną przez doradców inwestycyjnych strategią, w

przypadku portfela zdywersyfikowanego o subportfel alternatywny, na subportfel ten

51

inwestor przeznacza 10% środków, czyli 5 tys. PLN.

h) jako benchmark portfeli obrano wskaźnik WIG20, z uwagi na to, że do ich budowy użyto

akcji spółek wchodzących w skład tego wskaźnika

Celem analizy jest porównanie efektywności strategii, które mógłby podjąć inwestor

w danych warunkach. Jedną z możliwości jest zainwestowanie w portfel inwestycyjny

zbudowany w sposób klasyczny, zaś drugą – w portfel zdywersyfikowany przez dodanie

subportfela alternatywnego. Aby wyraźnie ukazać wpływ subportfela postanowiono poddać

analizie portfele o różnym stopniu złożoności, począwszy od składających się z zaledwie

kilku składników do portfeli bardziej złożonych, obejmujących większą liczbę i różnorodność

walorów.

2.2. Subportfel alternatywny

Zgodnie z przyjętymi wcześniej założeniami subportfel alternatywny składa się z

kombinacji trzech kruszców: złota, platyny i srebra. Jak wykazała analiza ryzyka

(wyrażonego odchyleniem standardowym tygodniowej stopy zwrotu) i średnich stóp zwrotu,

najkorzystniejszy stosunek poziomu ryzyka do stopy zwrotu charakteryzuje złoto. Bardziej

ryzykowną i przynoszącą mniejszy zysk jest inwestycja w platynę, zaś srebro przynosi

większą stopę zwrotu, przy znacznie większym ryzyku. Dokładną mapę ryzyko-stopa

procentowa dla poszczególnych kruszców prezentuje Wykres 13. Biorąc pod uwagę te

czynniki skonstruowano subportfel alternatywny składający się w 70% ze złota, w 20% z

platyny i w 10% ze srebra. Inwestor przeznacza na ten subportfel 5 tys. PLN, co pozwala na

zakup 1,8 oz. złota, 0,3 oz. platyny oraz 12,9 oz. srebra (patrz Tabela 9).

Złożony w ten sposób subportfel wykazuje ujemną korelację ze wskaźnikami

rynkowymi WIG i WIG20. Współczynnik korelacji pomiędzy wartością portfela, a indeksami

wyniósł w badanym okresie odpowiednio -0,19 i -0,35. Istnieją więc przesłanki, by uznać taki

portfel (w świetle teorii portfelowej H. Markowitza87) za składnik przydatny do

dywersyfikacji portfela w celu ograniczenia ryzyka inwestycji i optymalizacji. Portfel taki

wykazuje wahania w odwrotnym od rynku kapitałowego kierunku, więc w momencie, gdy

portfel rynkowy (reprezentowany przez wskaźniki WIG i WIG20) przynosi straty (co jest

charakterystyczne dla sytuacji kryzysu finansowego), subportfel alternatywny będzie

przynosił zyski.

87 J.F. Clark Inwestycje. Analiza i zarządzanie WIG-Press Warszawa 2000, s. 257

52

Wykres 13. Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla poszczególnych kruszców szlachetnych

3,20% 3,40% 3,60% 3,80% 4,00% 4,20% 4,40% 4,60% 4,80% 5,00% 5,20%0,00%

0,10%

0,20%

0,30%

0,40%

0,50%

0,60%

Złoto Platyna Srebro

Ryzyko

Śre

dn

ia s

top

a z

wro

tu

Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.stooq.pl

Tabela 9

Skład subportfela alternatywnego

Składnik subportfela Złoto Platyna Srebro

Udział składników w subportfelu alternatywnym

70% 20% 10%

Kapitał zainwestowany w poszczególne kruszce (PLN)

3500 1000 500

Waga w uncjach trojańskich (oz.)

1,8 0,3 12,9

Waga w gramach (przybliżona) 56 9,33 401,23Opracowanie własne

Wykres 14. Udziały poszczególnych składników w subportfelu alternatywnym

Złoto Platyna Srebro

Opracowanie własne na podstawie danych z Tabeli 9

53

2.3. Analiza porównawcza

Analizę portfeli inwestycyjnych przeprowadzono w oparciu o kilka wariantów. W

każdym z nich porównano dwa portfele, z których jeden jest zbudowany z użyciem

klasycznych składników, a drugi został zdywersyfikowany o subportfel alternatywny.

W każdym wariancie zbadano jaki wpływ na stopę zwrotu i ryzyko miało zastosowanie

walorów kruszcowych. Wzięto pod uwagę również wartości wskaźników efektywności

inwestycji.

2.3.1. Wariant I – trójskładnikowy subportfel akcyjny

Pierwszym modelem, który posłuży do analizy wpływu wprowadzenia subportfela

alternatywnego jest subportfel akcyjny składający się z akcji trzech spółek należących do

indeksu WIG20: BRE Bank S.A., Grupa LOTOS S.A. oraz ASSECO S.A. Spółki dobrano

w sposób losowy, uwzględniając jednak, by pochodziły one z różnych sektorów

gospodarczych. Z uwagi na to, że celem analizy nie było stworzenie optymalnego portfela

akcyjnego, a jedynie modelowego przykładu, środki przeznaczone na poszczególne spółki

zostały podzielone równo. W portfelu A, w którego skład nie wchodzą aktywa alternatywne,

na każdą spółkę przeznaczono więc 33,33% środków, zakupując akcje według tygodniowych

cen zakupu z 20.04.2012 r. Analogiczne postępowanie miało miejsce w przypadku portfela B,

w skład którego wszedł opisany w podrozdziale 2.2. subportfel alternatywny.

Tabela 10

Skład portfela A

Nazwa spółki Część kapitału Ilość akcji

BRE Bank S.A. 33,33% 39

Grupa LOTOS S.A. 33,33% 360

ASSECO S.A. 33,33% 240Opracowanie własne

Tabela 11

Skład subportfela akcyjnego wchodzącego w skład portfela B

Nazwa spółki Część kapitału Ilość akcji

BRE 30,00% 35

LOTOS 30,00% 324

ASSECO 30,00% 216Opracowanie własne

Analiza stóp zwrotu oraz ryzyka portfeli A i B w zestawieniu z wartościami indeksów

WIG i WIG20 pokazała, że zarówno portfel A, jak i B, są portfelami deficytowymi, które w

54

badanym okresie przyniosły inwestorowi straty. Widoczna jest jednak wyraźna różnica, która

skłania do wysnucia wniosku, że portfel zdywersyfikowany o kruszce okazał się portfelem

lepszym, gdyż pozwolił na zredukowanie strat przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka.

Tabela 12

Porównanie stopy ryzyka i średniej stopy zwrotu z inwestycji w portele A i B w zestawieniu z indeksami WIG i WIG20

stopa ryzyka śr. stop. zwrotu

Portfel A 4,02% -0,06%

Portfel B 3,04% -0,01%

WIG 3,20% -0,06%

WIG20 3,59% -0,09%Opracowanie własne

Mapa ryzyko-stopa zwrotu, przedstawiona na Wykresie 15 pokazuje ponadto, że o ile

Portfel A znajduje się w obszarze najmniej korzystnej w odniesieniu do portfela rynkowego

reprezentowanego przez indeks WIG. Portfel taki przynosił większe straty od takiego portfela

przy znacznie większym ryzyku. Korzystniej portfel A prezentuje się w zestawieniu z

indeksem WIG20, gdyż przynosił wyższą średnią stopę zwrotu. Mapa pokazuje wyraźną

przewagę portfela B zarówno nad portfelem A, jak i wskaźnikami.

Wykres 15. Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli A i B oraz indeksów rynkowych WIG

i WIG20

Opracowanie własne

55

2,80% 3,00% 3,20% 3,40% 3,60% 3,80% 4,00% 4,20%

-0,09%

-0,08%

-0,07%

-0,06%

-0,05%

-0,04%

-0,03%

-0,02%

-0,01%

0,00%

Portfel A Portfel B WIG WIG20

Ryzyko

Sto

pa

zw

rotu

Porównując wartości obu portfeli w badanym okresie można również zauważyć, że

portfel B pozwolił na wyraźne ograniczenie poziomu strat wynikających z załamania się

rynku akcji. Zastosowanie subportfela kruszców do dywersyfikacji pozwoliło zmniejszyć

poziom strat ponad dwukrotnie, czego przykładem są liczby przedstawione w Tabeli .

Tabela 13

Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwestycji w portfele Wariantu I

Portfel A Portfel B

Wartość początkowa (20.04.2012 r.)

49 846,13 PLN 49 884,89 PLN

Wartość końcowa (12.10.2012 r.)

33 075,60 PLN 42 706,89 PLN

Zysk/strata (nominalnie) -16 770,53 PLN -7 178,00 PLN

Zysk/strata (procentowo) -33,64% -14,39%Opracowanie własne

Przyglądając się wartościom portfeli A i B na wykresie zauważyć można, że do

października 2008 roku były one bardzo zbliżone. Wyraźne jest to, że portfel

zdywersyfikowany o subportfel inwestycyjny znacznie łagodniej zachował się w tzw. dołku,

który wystąpił na początku 2009 roku. Utrzymywanie podobnego tempa wzrostu dla obu

portfeli w następnych latach pozwoliło na utrzymanie przewagi portfela A i osiągnięcie

ostatecznie wyższego wyniku.

Wykres 16. Wartości portfela A i portfela B w okresie 20.04.2007 r.-12.10.2012 r.

IV 2007

X 2007

IV 2008

X 2008

IV 2009

X 2009

IV 2010

X 2010

IV 2011

X 2011

IV 2012

0,00 PLN

10 000,00 PLN

20 000,00 PLN

30 000,00 PLN

40 000,00 PLN

50 000,00 PLN

60 000,00 PLN

Portfel A Portfel B

Opracowanie własne

56

2.3.2. Wariant II – 10-składnikowy subportfel akcyjny

W drugim wariancie również skonstruowano portfel akcyjny (Portfel C), który jednak

składał się z większej ilości spółek indeksu WIG20: BRE Bank S.A., Grupa LOTOS S.A.,

ASSECO S.A., Bank Pekao S.A., TVN S.A., TP S.A. Spółki dobrano w ten sposób, aby

reprezentowane były sektory: finansowy, chemiczny, informatyczny, paliwowy,

telekomunikacyjny, nieruchomości oraz mediowy. Kapitał przeznaczony na inwestycję został

podzielony równo pomiędzy spółki (po 10% każda). Stworzono również analogiczny

subportfel akcyjny, który wraz z subportfelem alternatywnym tworzy portfel

zdywersyfikowany (Portfel D). W subportfelu akcyjnym kapitał również został podzielony

równo pomiędzy poszczególne spółki (po 9% każda). Dokładny skład portfela C i subportfela

akcyjnego należącego do portfela D prezentują tabele 14 i 15.

Tabela 14

Skład portfela C

Nazwa spółki Część kapitału Ilość akcji

BRE Bank S.A. 10,00% 12

Grupa LOTOS S.A. 10,00% 108

ASSECO S.A. 10,00% 72

Bank Pekao S.A. 10,00% 23

TVN S.A. 10,00% 207

TP S.A. 10,00% 338

Bank Handlowy S.A. 10,00% 64

Boryszew S.A. 10,00% 5843

Globe Trade Centre S.A. 10,00% 102

Synthos S.A. 10,00% 2778Opracowanie własne

Porównanie ryzyka i średnich stóp zwrotu dla portfeli C i D w zestawieniu ze

wskaźnikami WIG i WIG20 (Tabela 16) pokazuje, że oba portfele przynosiły średnią dodatnią

stopę zwrotu, przewyższając pod tym oba indeksy. Warto przy tym zwrócić uwagę, że

zdywersyfikowany o walory alternatywne portfel D przyniósł największą stopę zwrotu przy

jednoczesnym ograniczeniu ryzyka do poziomu poniżej 3 punktów procentowych (2,80%).

Portfel akcyjny C okazał się w tym zestawieniu najbardziej ryzykownym, zaś portfel D

najmniej ryzykownym. Wyraźniej różnica ta jest widoczna na mapie ryzyko-stopa zwrotu

(Wykres 17).

57

Tabela 15

Skład subportfela akcyjnego wchodzącego w skład portfela D

Nazwa spółki Część kapitału Ilość akcji

BRE Bank S.A. 9,00% 11

Grupa LOTOS S.A. 9,00% 97

ASSECO S.A. 9,00% 65

Bank Pekao S.A. 9,00% 21

TVN S.A. 9,00% 187

TP S.A. 9,00% 304

Bank Handlowy S.A. 9,00% 58

Boryszew S.A. 9,00% 5259

Globe Trade Centre S.A. 9,00% 92

Synthos S.A. 9,00% 2500Opracowanie własne

Tabela 16

Zestawienie ryzyka i stóp zwrotu z portfeli C i D w zestawieniu ze wskaźnikami WIG i WIG20

ryzyko stopa zwrotu

Portfel C 3,64% 0,03%

Portfel D 2,80% 0,07%

WIG 3,20% -0,06%

WIG20 3,59% -0,09%Opracowanie Własne

Wykres 17. Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli C i D oraz wskaźników WIG i WIG20

Opracowanie własne

58

2,70% 2,80% 2,90% 3,00% 3,10% 3,20% 3,30% 3,40% 3,50% 3,60% 3,70%

-0,10%

-0,08%

-0,06%

-0,04%

-0,02%

0,00%

0,02%

0,04%

0,06%

0,08%

Portfel C Portfel D WIG WIG20

Ryzyko

Sto

pa

zw

rotu

Przyglądając się wartościom początkowej i końcowej inwestycji w portfel C i

portfel D, zauważymy, że ten pierwszy przyniósł stratę rzędu 8,68% wartości początkowej,

zaś drugi pozwolił na osiągnięcie 7,82% zysku.

Tabela 17

Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwestycji w portfele Wariantu II

Portfel C Portfel D

Wartość początkowa (20.04.2012 r.)

50 055,81 PLN 50 325,547 PLN

Wartość końcowa (12.10.2012 r.)

45 713,06 PLN 54 261,06 PLN

Zysk/strata (nominalnie) -4 342,752 PLN 3 935,5148 PLN

Zysk/strata (procentowo) -8,68% 7,82%Opracowanie własne

Wykres 18. Wartości portfela C i portfela D w okresie 20.04.2007 r.-12.10.2012 r.

IV 2007 IV 2008 IV 2009 IV 2010 IV 2011 IV 20120,00 PLN

10 000,00 PLN

20 000,00 PLN

30 000,00 PLN

40 000,00 PLN

50 000,00 PLN

60 000,00 PLN

Portfel D Portfel C

Opracowanie własne

Podobnie jak w przypadku Wariantu I, wartości obu portfeli przez kilka pierwszych

miesięcy były do siebie na tyle zbliżone, że na wykresie nie sposób ich odróżnić. Widoczne

jest natomiast, że w okolicach początku 2008 r. (a więc wcześniej niż w wariancie I) portfel D

zaczął się charakteryzować wyraźnie większymi wartościami, które spadały znacznie wolniej

w okresie najgłębszych spadków. W momencie, w którym koniunktura znów zaczęła

wzrastać, portfel D miał już zdecydowaną przewagę wartości nad portfelem C, która

59

powiększyła się jeszcze bardziej w drugiej połowie 2011 r. Przykład ten pokazuje, że stosując

dywersyfikację prostą z użyciem 10 spółek w subportfelu akcyjnym i uzupełniając go

subportfelem alternatywnym, można było osiągnąć

2.3.3. Wariant III – subportfel klasyczny z udziałem subportfela funduszy

Na potrzeby Wariantu III stworzono kolejny subportfel, którego składnikami są

jednostki uczestnictwa 3 wybranych losowo funduszy inwestycyjnych: Allianz Stabilnego

Wzrostu, GTFI Obligacji oraz PZU Polonez-papierów dłużnych. Również w tym subportfelu

postanowiono zastosować dywersyfikację prostą, dzieląc kapitał przeznaczony na zakup

poszczególnych walorów na równe części.

W ten sposób powstał portfel E, składający się z 2 subportfeli: akcyjnego i funduszy,

oraz portfel F, w którego skład wchodzą 3 subportfele: akcyjny, funduszy i alternatywny.

W pierwszym przypadku na subportfel funduszy przeznaczono 20% kapitału, zaś w

drugim – 10%. Dokładnie podział kapitału przeznaczonego na portfele inwestycyjne

Wariantu III przedstawia Tabela 18.

Tabela 18

Podział kapitału przeznaczonego na poszczególne subportfele w portfelu E i portfelu F

Subportfel funduszy Subportfel akcyjnySubportfel

alternatywny

Portfel E 20,00% 80,00% 0,00%

Portfel F 10,00% 80,00% 10,00%Opracowanie własne

Podział kapitału oraz liczbę jednostek uczestnictwa zakupionych w ramach

subportfela funduszy portfeli E i F przedstawiają Tabela 19 i Tabela 20.

Tabela 19

Podział środków i liczba jednostek uczestnictwa, w które zainwestowano w sub w przypadku portfela E

Nazwa funduszu Część kapitałuLiczba jednostek uczestnictwa

Allianz Stabilnego Wzrostu 6,66% 21

GTFI Obligacji 6,66% 19

PZU Polonez-papierów dłużnych

6,66% 35

Opracowanie własne

60

Tabela 20

Podział środków i ilość jednostek uczestnictwa, w które zainwestowano w przypadku portfela F

Nazwa funduszu Część kapitałuLiczba jednostek uczestnictwa

Allianz Stabilnego Wzrostu 3,33% 11

GTFI Obligacji 3,33% 9

PZU Polonez-papierów dłużnych

3,33% 17

Opracowanie własne

Zestawienie ryzyka i średniej stopy zwrotu (Tabela 21) pokazuje, że portfel E, dzięki

zdywersyfikowaniu o fundusze, osiąga dodatnią stopę zwrotu rzędu 0,03% i ogranicza ryzyko

do poziomu 2,69%. Nadal jednak zdywersyfikowany o subportfel alternatywny portfel F

stanowi najbardziej opłacalną lokatę kapitału z uwagi na niższe ryzyko oraz wyższą średnią

stopę zwrotu, co widać również na Wykresie 19 prezentującym mapę ryzyko-stopa zwrotu.

Warto zwrócić również uwagę, że oba portfele znajdują się w obszarze mapy, który jest

najbardziej atrakcyjny biorąc pod uwagę portfele rynkowe zbudowane na bazie indeksów

WIG i WIG20.

Tabela 21

Porównanie ryzyka i średnich stóp zwrotu portfela F i portfela E w zestawieniu ze wskaźnikami giełdowymi WIG i WIG20

ryzyko średnia stopa zwrotu

Portfel F 2,42% 0,07%

Portfel E 2,69% 0,03%

WIG 3,20% -0,06%

WIG20 3,59% -0,09%Opracowanie własne

61

Wykres 19. Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli E i F w zestawieniu ze wskaźnikami WIG

i WIG20

Opracowanie własne na podstawie danych z Tabeli 21

Biorąc pod uwagę wartości inwestycji na początku i końcu badanego okresu

zauważymy, iż ostatecznie inwestycja w portfel F zakończyła się zyskiem, który wyniósł

5 709,77 PLN, co stanowi 11,5% jego wartości początkowej, zaś portfel E przyniósł stratę

wielkości 1 188,94 PLN.

Tabela 22

Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwerstycji w portfele E i F

Portfel E Portfel F

Wartość początkowa (20.04.2012 r.)

49 852,88 PLN 49 660,68 PLN

Wartość końcowa (12.10.2012 r.)

48 663,94 PLN 55 370,45 PLN

Zysk/strata (nominalnie) -1 188,94 PLN 5 709,77 PLN

Zysk/strata (procentowo)-2,38%

11,50%

Opracowanie własne

Porównanie kształtowania się wartości tych inwestycji na przestrzeni całego badanego

okresu, które ilustruje Wykres 20, pokazuje, że do początku 2009 r. wartości inwestycji

różniły się od siebie w niewielkim stopniu. W tamtym punkcie czasu portfel E osiągnął swoją

62

2,20% 2,40% 2,60% 2,80% 3,00% 3,20% 3,40% 3,60% 3,80%

-0,10%

-0,08%

-0,06%

-0,04%

-0,02%

0,00%

0,02%

0,04%

0,06%

0,08%

Portfel F Portfel E WIG WIG20

Ryzyko

Sto

pa

zw

rotu

najniższą wartość 22953,49 PLN, w tym samym czasie wartość portfela F ustabilizowała się

na poziomie ok. 26 tys. PLN. W kolejnych tygodniach przewaga wartości portfela F nad

portfelem E zwiększała się, w wyniku czego inwestycja w ten pierwszy przyniosła znaczny

zysk podczas gdy inwestycja w drugi przyniosła stratę.

Wykres 20. Porównanie wartości portfela E i portfela F

IV 2007 IV 2008 IV 2009 IV 2010 IV 2011 IV 20120,00 PLN

10 000,00 PLN

20 000,00 PLN

30 000,00 PLN

40 000,00 PLN

50 000,00 PLN

60 000,00 PLN

Portfel F Portel E

Opracowanie własne

2.3.4. Analiza wskaźnikowa portfeli

Kolejnym etapem analizy było wyliczenie wartości wskaźników (zwanych również

miernikami) dla poszczególnych portfeli. Wskaźniki pozwalają na ocenienie efektywności

danych portfeli inwestycyjnych, uwzględniając podstawowe czynniki związane z

podejmowaniem decyzji inwestycyjnych.

Pierwszą rzeczą, którą wykazuje analiza portfeli za pomocą wskaźników, jest fakt,

że dla każdego z nich wskaźniki wykazują wartości ujemne. Oznacza to, iż portfele te .

Przyjęta w modelu przeciętna stopa wolna od ryzyka, będąca średnią stopą pięcioletnich

obligacji skarbowych, wynosząca 5,2%, w każdym przypadku jest wyższa od przeciętnej

stopy zwrotu z portfela. Nie wyklucza to jednak wciąż możliwości porównania wpływu, jaki

wywarło zdywersyfikowanie portfela o walory alternatywne.

63

2.3.4.1. Wskaźnik Sharpe'a

Wskaźnik (miernik) Sharpe'a jest ilorazem premii za ryzyko osiągniętej przez dany

portfel i ryzyka mierzonego odchyleniem standardowym stóp zwrotu danego portfela w

danym okresie. Wyraża się go następującym wzorem:

Sh=r−r f

σ,

gdzie Sh oznacza wartość wskaźnika, r – przeciętną wartość stopy zwrotu portfela

(w omawianym modelu wykorzystano do tego celu średnią arytmetyczną), rf – przeciętną

wartością stopy wolnej od ryzyka, a σ – odchyleniem standardowym stóp zwrotu.88

Na podstawie wyżej wymienionego wzoru dokonano obliczeń dla poszczególnych

wariantów i portfeli, których wyniki prezentuje Tabela 23.

Tabela 23

Wartości wskaźnika Sharpe'a dla poszczególnych wariantów i portfeli

Wariant I II III

Portfel A B C D E F

Wartość wskaźnika Sharpe'a

-1,3105 -1,7128 -1,4215 -1,8339 -1,9221 -2,1271

Opracowanie własne

Jak można zauważyć, zastosowanie inwestycji alternatywnych w każdym z

wariantów przyczyniło się do zmniejszenia wartości wskaźnika Sharpe'a. Biorąc pod uwagę

konstrukcję tego miernika warto zauważyć, że wynika to przede wszystkim z różnicy stopy

ryzyka portfeli w każdym wariancie.

Przykładowo, w wariancie III, różnica przeciętnych stóp zwrotu portfeli E i F oraz

przeciętnej stopy zwrotu wolnej od ryzyka wynosi odpowiednio -5,18% i -5,14%, zaś

odchylenie standardowe stóp zwrotu, które reprezentuje ryzyko portfeli miało wartości

odpowiednio 2,69% i 2,42%. Większa wartość liczbowa w mianowniku przyczyniła się do

ustalenia wskaźnika dla portfela E.

2.3.4.2. Wskaźnik Treynora

Wskaźnik (miernik) Treynora, podobnie jak w przypadku omawianego wyżej

wskaźnika Sharpe'a, również bierze pod uwagę premię za ryzyko, jednak tym razem dzielona

jest ona przez współczynnik beta. Współczynnik ten określa, z jaką siłą stopa zwrotu portfela

88 K. Jajuga, T. Jajuga Inwestycje Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 257

64

reaguje na zmianę stopy zwrotu danego wskaźnika rynkowego89 (w przypadku tego modelu

jest nim WIG20). Wartość współczynnika beta obliczono z wykorzystaniem następującego

wzoru:

β=

∑t=1

T

(r t−r )(r Mt−r M )

∑t=1

T

(r Mt−r M )2

'

gdzie β oznacza współczynnik beta portfela, rt – wartość stopy zwrotu z portfela w

określonym tygodniu, rMt – wartość stopy zwrotu z indeksu WIG20 w danym tygodniu, a rM –

przeciętną stopę zwrotu z indeksu WIG20. Pozostałe oznaczenia odpowiadają tym przyjętym

w podrozdziale 2.3.4.1.

Wartość wskaźnika Treynora oblicza się za pomocą następującego wzoru:

Tr=r−r f

β,

gdzie Tr oznacza wartość wskaźnika Treynora. Pozostałe oznaczenia odpowiadają tym

przyjętym wyżej i w podrozdziale 2.3.4.1.90 Wyniki obliczeń na podstawie tego wzoru

prezentuje Tabela 24.

Tabela 24

Wartości wskaźnika Treynora dla poszczególnych wariantów i portfeli

Wariant I II III

Portfel A B C D E F

Wartości wskaźnika Treynora

-0,0566 -0,0769 -0,0568 -0,0761 -0,0918 -0,0894

Opracowanie własne

Również w przypadku tego wskaźnika zauważalny jest wyraźny spadek jego wartości,

gdy do portfela włączone zostały walory alternatywne. Wystąpił tu jednak wyjątek, który

objął Wariant III. Portfel F wykazuje wyższą wartość wskaźnika Treynora niż portfel E.

Oznacza to, że zdywersyfikowanie portfela o subportfel alternatywny, przy jednoczesnym

zmniejszeniu udziału subportfela funduszy, zwiększyło zależność wahań stóp zwrotu tego

portfela od wahań stóp zwrotu indeksu WIG20, co wyraziło się w zwiększeniu wartości

wskaźnika beta.

89 Współczynnik beta, http://www.analizaportfelowa.pl/education/betacoefficient.aspx, dostęp: 30.11.2012 r.90 Tamże, s. 258

65

2.3.4.3. Wskaźnik Jensena

Wskaźnik (miernik) Jensena, występujący również pod nazwą miernika α Jensena, jest

różnicą między przeciętną stopą zwrotu portfela a stopą przeciętną, wyznaczoną na podstawie

stóp rynkowych. Wskaźnik Jensena oblicza się na podstawie następującego wzoru:

α=r−[r f + β (r M−r f )] ,

gdzie α oznacza wartość wskaźnika Jensena, rM – przeciętną stopę zwrotu portfela rynkowego

(w omawianym modelu użyto przeciętnej stopy zwrotu z wskaźnika WIG20). Pozostałe

oznaczenia odpowiadają tym przyjętym w podrozdziałach 2.3.4.1. i 2.3.4.2.91 Wyniki obliczeń

wskaźnika Jensena ilustruje Tabela 25.

Tabela 25

Wartości wskaźnika Jensena dla poszczególnych wariantów i portfeli

Wariant I II III

Portfel A B C D E F

Wartości wskaźnika Jensena

-0,0034 -0,0163 -0,0036 -0,0157 -0,0219 -0,0210

Opracowanie własne

Podobnie jak w przypadku wskaźnika Treytona, wskaźnik Jensena również wykazuje

tendencję do zmniejszania wartości wraz ze zdywersyfikowaniem o subportfel alternatywny

w Wariancie I i II, zaś w przypadku Wariantu III tendencja ta jest odwrotna. Podobnie jak w

poprzednim przypadku za główny czynnik, który wpłynął na takie wartości miernika, należy

uznać współczynnik beta.

2.3.5. Wnioski z przeprowadzonej analizy

Przyglądając się poszczególnym wariantom przyjętym w analizie spostrzec można

wyraźną zależność pomiędzy wzrostem efektywności danego portfela inwestycyjnego,

a zastosowaniem w nim subportfela alternatywnego. Przeznaczenie 10% kapitału

początkowego na zakup kruszców szlachetnych, które wchodzą w skład tego subportfela za

każdym razem przyniosły zdecydowanie wyższą średnią stopę zwrotu i pozwoliło na

zredukowanie ryzyka w stosunku do analogicznego portfela pozbawionego składników

alternatywnych.

Symulacja przeprowadzona na szeregu czasowym wskazała ponadto, że portfel

91 K. Jajuga, T. Jajuga, s. 258-259

66

zdywersyfikowany o kruszce znacznie łagodniej reagował na spadki spowodowane

załamaniem na rynku finansowym, którego początek można zaobserwować już w 2007 roku.

Wartości końcowe inwestycji w wariancie II i III pokazują również, że zastosowanie

subportfela alternatywnego do inwestowania mogło w danym okresie nie tylko ochronić

kapitał przed spadkiem wartości, a nawet przynieść inwestorowi zysk, podczas gdy

analogiczny portfel „klasyczny” przyniósł stratę.

Zestawienie portfela alternatywnego z klasycznym na mapie ryzyko-stopa zwrotu za

każdym razem pokazuje także, że przeznaczenie 10% środków inwestora na kruszce

szlachetne, znacznie zwiększa atrakcyjność całego portfela, poprzez jednoczesne

zmniejszenie ryzyka i zwiększenie średniej stopy zwrotu. W przypadku Wariantu I

zdywersyfikowany portfel wprawdzie nadal przynosił stratę, lecz była ona sześciokrotnie

mniejsza niż w przypadku portfela opartego tylko na akcjach.

Analiza wskaźnikowa wykazała natomiast, że efektywność każdego z badanych

modelowych portfeli znajduje się poniżej efektywności papierów wartościowych

pozbawionych ryzyka. Ujawnione zostały również zależności wskazujące, że jedynie

z punktu widzenia wskaźników Treynora i Jensena oraz jedynie w przypadku Wariantu III

dywersyfikacja portfeli inwestycyjnych o subportfel alternatywny zwiększyła wartość

wskaźnika (innymi słowy przybliżając jego wartość do zera).

67

PODSUMOWANIE

Inwestycje alternatywne są sposobem lokowania kapitału, który z pewnością będzie

zyskiwał na popularności. Zawirowania na rynku kapitałowym, które towarzyszyły

ostatniemu kryzysowi finansowemu, zachwiały zaufaniem wielu osób do tradycyjnych form

inwestowania, poprzez co coraz częściej rozglądają się za alternatywnymi walorami

inwestycyjnymi, które pozwalają na ochronę wartości ich majątku, a nawet jej powiększanie.

Cechą, która moim zdaniem przede wszystkim decyduje o wzroście popytu na tego typu

inwestycje, jest fakt, że oparte są one w na fizycznych, realnych dobrach, których podaż jest

zwykle w naturalny sposób ograniczona (złoża metali szlachetnych nie mogą być

eksploatowane w nieskończoność, nie powstaną już nowe dzieła Picassa, nie pojawią się

nowe butelki whisky z zamkniętych destylarni, nowe wina z konkretnego, minionego roku,

a Walt Disney czy Neil Armstrong nie złożą więcej swoich podpisów) i znajduje się poza

kontrolą dużych graczy, którzy mogą wpływać na ceny. Stoi to w oczywistej opozycji do

istniejącego obecnie systemu rezerwy cząstkowej, w której wartość pieniądza oparta jest na

długu i wpływ na nią leży głównie w rękach banków centralnych.

Zainteresowanie ze strony inwestorów owocuje zwiększającej się ilością możliwości

na rynku „alternatywnym”, którego granice poszerzają się niemal cały czas o nowe walory,

które można wykorzystać. Różnorodność i mnogość odmian inwestycji alternatywnych

pozwala inwestorowi na szeroki wybór walorów, w które chciałby ulokować swoje środki.

Wiele z nich, oprócz czysto finansowych korzyści, przynosi także niemierzalne korzyści

pozafinansowe, takie jak chociażby prestiż, czy zaspokojenie potrzeb estetycznych

(przykładem takiej inwestycji może być inwestycja w sztukę lub przedmioty kolekcjonerskie).

Duży wybór oznacza także, że na inwestycje alternatywne pozwolić mogą sobie nie

tylko najbogatsi, dysponujący dużymi sumami, ale także osoby posiadające mniejszy kapitał.

Naprzeciw potrzebom tych inwestorów wychodzą coraz częściej firmy oferujące

inwestowanie w formie alternatywnej. Niestety, popularność tej formy lokowania kapitału ma

także swoje ciemne strony, gdyż wśród firm oferujących pośrednictwo w inwestycjach

alternatywnych zdarzają się również przypadki nieuczciwości i celowego wprowadzania

klienta w błąd. Problem ten świadczy o pilnej potrzebie wcielania w życie idei etycznego

podejścia do doradztwa finansowego, którego zadaniem ma być nie tyle sprzedaż produktów

w określonych ilościach i traktowanie klientów jako jednorazowych odbiorców usługi,

co zwiększanie ich świadomości i wiedzy finansowej oraz budowanie długoterminowych

relacji. Ze strony zaś inwestorów zainteresowanych inwestowaniem w „alternatywy”.

W mojej pracy starałem się również zaznaczyć, że inwestycje alternatywne należy

68

traktować jako dodatek do portfela klasycznego, opartego na klasycznych instrumentach

inwestycyjnych. Dlatego też w Rozdziale II, zgodnie z powszechnie przyjętymi zasadami,

wyznaczyłem 10% kapitału przeznaczonego na subportel kruszcowy. Możliwe jest, że w tym

przedziale czasowym znacznie większe korzyści można było osiągnąć, przy przeznaczeniu

większej części środków na część alternatywną portfela, jednak takie zachowanie w

przypadku inwestora, który na początku 2007 r. podejmowałby decyzję o ulokowaniu swoich

oszczędności byłoby zupełnie nieracjonalne, a w dłuższym okresie, zważywszy chociażby na

skłonności cen srebra do gwałtownych wahań, również niekorzystne finansowo.

Przeprowadzona symulacja pokazała za to, że skonstruowany z kombinacji kilku kruszców

subportfel alternatywny mógł posłużyć do zredukowania ryzyka inwestycyjnego i uniknięcia

dotkliwych strat w warunkach załamania rynku kapitałowego, nawet wówczas, gdy w skład

subportfela akcyjnego wchodzą losowo dobrane spółki indeksu WIG20, a w skład subportfela

funduszy losowo dobrane fundusze inwestycyjne. Analiza wskaźnikowa pokazała wprawdzie,

że żaden z modelowych portfeli nie był bardziej efektywny niż walory wolne od ryzyka,

warto jednak zauważyć, że celem rozdziału nie było stworzenie efektywnego portfela, lecz

porównanie wpływu subportfela alternatywnego na wyniki inwestycji.

Można by było również rozważać wiele innych przypadków, w których inwestor

zamiast kruszców szlachetnych wykorzystuje inny rodzaj inwestycji alternatywnych opisany

w Rozdziale I lub też tworzy ich kombinację, przykładowo inwestuje jednocześnie w złoto,

nieruchomości i sztukę. Takie postępowanie trudne byłoby jednak do zaprezentowania

na modelu (zwłaszcza jeżeli pod uwagę weźmiemy rynek sztuki, który charakteryzuje się

szczególnie indywidualnym podejściem do każdego dzieła) i stworzenia przykładów, które

odzwierciedlałyby ogólne tendencje.

Obserwując nastroje na światowych rynkach finansowych, wciąż trudno doszukać się

optymizmu i wzrostu zaufania do tradycyjnie pojmowanych form inwestowania. Przyczyni

się to z pewnością do wzrostu zainteresowania rynkami inwestycji alternatywnych, które

coraz częściej będą również ucieczką przed kryzysem także w Polsce.

69

LITERATURA

1. I. Pruchnicka-Grabias (red.) Inwestycje Alternatywne CeDeWu, Warszawa 2008

2. M. Mikita, W. Pełka Rynki inwestycji alternatywnych, Poltex, Warszawa 2009

3. A. Jagielnicki Inwestycje Alternatywne HELION Gliwice 2011

4. M. Shipman Inwestycyjny Boom. Siła spokoju i mądrej strategii HELION

Gliwice 2007

5. M. Maloney Jak inwestować w złoto i srebro. Zabezpiecz swoją finansową przyszłość

Instytut Praktycznej Edukacji, Osielsko 2011

6. D. Podedworna-Tarnowska (red.) Dylematy inwestowania. Rodzaje, efektywność,

przykłady, Poltex, Warszawa 2011

7. A. Adamska, A. Fierla (red.) Inwestowanie. Instrumenty klasyczne i alternatywne

Oficyna wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2011

8. D.J. Trump, R.T. Kiyosaki Dlaczego chcemy żebyś był bogaty Instytut Praktycznej

Edukacji, Osielsko 2008

9. M. Mikita, W. Pełka Rynki inwestycji alternatywnych, Poltex, Warszawa 2009

10. J.F. Clark Inwestycje. Analiza i zarządzanie WIG-Press Warszawa 2000

11. K. Jajuga, T. Jajuga Inwestycje Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006

70

ŹRÓDŁA INTERNETOWE

1. Alternative investment

http://www.investopedia.com/terms/a/alternative_investment.asp

2. Inwestycje alternatywne

http://www.odpowiedzialne-inwestowanie.pl/index.php/baza-

wiedzy/przeglad/artykuly/421-inwestycje-alternatywne.html

3. Inwestycje alternatywne

http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/03/inwestycje-alternatywne.html

4. Noble metal

http://www.britannica.com/EBchecked/topic/416979/noble-metal

5. Metale szlachetne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Metale_szlachetne

6. Inwestycje w złoto fizyczne

http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/03/inwestycje-w-zoto-fizyczne-1.html

7. Inne metale szlachetne – platyna, srebro pallad

http://przeglad-finansowy.blogspot.com/2009/04/inne-metale-szlachetne-platyna-

srebro.html

8. Rekordowa aukcja: "Krzyk" Muncha sprzedany za blisko 120 mln dolarów

http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114530,11654555,Rekordowa_aukcja___Krzyk__Mu

ncha_sprzedany_za_blisko.html

9. Instytucjonalizacja rynku sztuki, czyli droga do jego dojrzałości,

http://forsal.pl/artykuly/638371,instytucjonalizacja_rynku_sztuki_czyli_droga_do_jeg

o_dojrzalosci.html

10. Fraser's Rare Signature Index

http://www.stanleygibbons.com/stanleygibbons/view/content/sg_invest_fr_rarities

11. Inwestowanie w autografy,

http://inwestycje-egzotyczne.pl/2010/10/02/zyski-w-cenie-podpisu/

12. Zepsuty ząb Johna Lennona zlicytowany. Za 19 tys. Funtów

http://kultura.gazeta.pl/kultura/1,114526,10605210,Zepsuty_zab_Johna_Lennona_zlic

ytowany__Za_19_tys_.html

13. John Lennon's tooth expected to make £10,000 at auction

http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-merseyside-15357068

71

14. Znaczki pocztowe – TOP 6 najdroższych na świecie

http://gielda-inwestora.pl/gielda-inwestora/alternatywne/filatelistyka/znaczki-

pocztowe-top-6-najdrozszych-na-swiecie

15. Stanley Gibbons 100 Stamp Price Index

http://www.bloomberg.com/quote/STGI100:IND

16. Stanley Gibbons SG100 Stamp Index

http://en.wikicollecting.org/stanley-gibbons-sg100-stamp-index

17. Inwestycja w fotografię – czyli, dlaczego warto mieć zdjęcia nie tylko z wakacjihttp://serwis-inwestora.pl/sztuka/inwestycja-w-fotografie-czyli—dlaczego-warto-

miec-zdjecia-nie-tylko-z-wakacji2

18. Milion za... komiks

http://www.skarbiec.biz/inwestycje/23_03_2010_alternatywne.htm

19. Komiks z Supermanem sprzedano za 1,5 mln dol.

http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,7715668,Komiks_z_Supermanem_sprzedano_za

_1_5_mln_dol_.html

20. Gemological Institute of America

http://en.wikipedia.org/wiki/Gemological_Institute_of_America

21. Fakty i mity o inwestycji w diamenty

http://idiamenty.pl/2010/11/fakty-i-mity-o-inwestycji-w-diamenty/

22. Diamenty: Światowy monopol

http://www.nbportal.pl/pl/np/artykuly/gospodarka/diament-monopol

23. Elizabeth Taylor's $150 million Jewelry Collection

http://www.lapigems.com/blog/post/2011/04/14/Elizabeth-Taylors-24150-million-

Jewelry-Collection.aspx

24. Rubin

http://pl.wikipedia.org/wiki/Rubin

25. Inwestycje w whisky: jak zarobić 300 proc. w ciągu 4 lat?

http://forsal.pl/artykuly/611632,inwestycje_w_whisky_jak_zarobic_300_proc_w_ciag

u_4_lat.html

26. Współczynnik beta

http://www.analizaportfelowa.pl/education/betacoefficient.aspx

72

POZOSTAŁE ŹRÓDŁA

1. Wealth Solutions, Art Investment – Karta Informacyjna

2. Wealth Management Inwestycje ziemskie - Karta informacyjna

3. Wealth Solutions, The Interantional Wine and Spirit Research Raport = Rynek Whisky

w Polsce

73

SPIS TABEL

Nr Tytuł Strona

1 Podział inwestycji alternatywnych wg A. Jagielnickiego 8

2 Porównanie miar czystości metali szlachetnych 11

3 Pierwsza dziesiątka autografów o największym wzroście wartości w latach 1997-2010

27

4 Średnioroczne realne stopy zwrotu z inwestycji w fotografie w latach 1980-2005 34

5 Oznaczenia stosowane przez CGC do klasyfikacji komiksów kolekcjonerskich 38

6 Skala oceny koloru GIA 40

7 Przykłady cen uzyskanych na licytacjach kolorowych diamentów 41

8 Sprzedaż whisky w Polsce (w tys. litrów) z podziałem na kategorie 50

9 Skład subportfela alternatywnego 53

10 Skład portfela A 54

11 Skład subportfela akcyjnego wchodzącego w skład portfela B 54

12 Porównanie stopy ryzyka i średniej stopy zwrotu z inwestycji w portele A i B w zestawieniu z indeksami WIG i WIG20

55

13 Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwestycji w portfele Wariantu I

56

14 Skład portfela C 57

15 Skład subportfela akcyjnego wchodzącego w skład portfela D 58

16 Zestawienie ryzyka i stóp zwrotu z portfeli C i D w zestawieniu ze wskaźnikami WIG i WIG20

58

17 Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwestycji w portfele Wariantu II

59

18 Podział kapitału przeznaczonego na poszczególne subportfele w portfelu E i portfelu F

60

19 Podział środków i liczba jednostek uczestnictwa, w które zainwestowano w sub w przypadku portfela E

60

20 Podział środków i ilość jednostek uczestnictwa, w które zainwestowano w przypadku portfela F

61

21 Porównanie ryzyka i średnich stóp zwrotu portfela F i portfela E w zestawieniu ze wskaźnikami giełdowymi WIG i WIG20

61

22 Zestawienie wartości początkowych i końcowych inwerstycji w portfele E i F 62

23 Wartości wskaźnika Sharpe'a dla poszczególnych wariantów i portfeli 64

24 Wartości wskaźnika Treynora dla poszczególnych wariantów i portfeli 65

25 Wartości wskaźnika Jensena dla poszczególnych wariantów i portfeli 66

74

SPIS WYKRESÓW

Nr Tytuł Strona

1 Wartości indeksu Thomson Reuters/Jefferies CRB w okresie od stycznia

2007 r. do października 2012 r.

10

2 Dzienne ceny uncji złota w latach 1992-2012 15

3 Dzienne ceny uncji złota w latach 1992-2012 16

4 Cena (PLN) jednej uncji trojańskiej platyny w latach 1992-2012 18

5 Cena (PLN) jednej uncji trojańskiej palladu w latach 1990-2012

(ceny zamknięcia)

20

6 Wahania kursów kontraktów futures na wybrane produkty rolne w latach

2007-2012

21

7 Wartości indeksu SG100 w latach 2006-2012 32

8 Zestawienie średniorocznych stóp zwrotu i ryzyka wyrażonego odchyleniem

standardowym dla fotografii z danych okresów w latach 1980-2005

34

9 Indeks cen diamentów w okresie od października 2011 r. do września 2012 r. 43

10 Relatywna zmiana ceny tanzanitów, rubinów i szmaragdów w latach 2005-2012 (2005=100)

46

11 Wartości indeksu Liv-ex 100 w okresie od lipca 2001 r. do września 2012 r. 48

12 Wartości indeksu Liv-ex 500 w latach 2003-2012 49

13 Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla poszczególnych kruszców szlachetnych 52

14 Udziały poszczególnych składników w subportfelu alternatywnym 53

15 Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli A i B oraz indeksów rynkowych WIG i WIG20

55

16 Wartości portfela A i portfela B w okresie 20.04.2007 r.-12.10.2012 r. 56

17 Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli C i D oraz wskaźników WIG i WIG20 58

18 Wartości portfela C i portfela D w okresie 20.04.2007 r.-12.10.2012 r.

19 Mapa ryzyko-stopa zwrotu dla portfeli E i F w zestawieniu ze wskaźnikami

WIG i WIG20

62

20 Porównanie wartości portfela E i portfela F 63

75

SPIS RYSUNKÓW

Nr Tytuł Strona

1 Przykład sztabki złota zapakowanej w CertiCard 12

2 Szkatułka ze sztabkami z serii Poczet Władców Polski 13

3 Złoty Krugerrand 14

4 Jednouncjowa złota moneta bulionowa Maple Leaf 14

5 Jednouncjowa moneta Orzeł Bielik emitowana przez NBP 14

6 Srebrna moneta bulionowa Maple 17

7 Pięciokilogramowa sztabka srebra 17

8 Platinium Eagle 19

9 Jednouncjowa sztabka palladu 19

10 Edward Munch – Krzyk 23

11 Pablo Picasso – Naga, zielone liście i biust 24

12 Autograf Walta Disneya, jako przykład cennego autografu, który może się stać obiektem inwestycji

28

13 Przykład niezwykłego cennego przedmiotu kolekcjonerskiego związanego ze znaną osobą – zepsuty ząb trzonowy Johna Lennona

29

14 Znaczek „Treskilling Yellow” 30

15 „red penny” i „blue penny” 31

16 Znaczek Inverted Jenny 31

17 Witkiewicz „Kolaps przy lampie” 35

18 Pierwszy numer magazynu Action Comics, w którym zadebiutowała postać Supermana, zamknięty w slabie CGC

37

19 Szklana replika diamentu Cullinan 40

20 Idealny szlif Tolkowsky'ego 42

21 Oszlifowany tanzanit 45

22 Oszlifowany rubin 45

76

OŚWIADCZENIE

Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem(am) samodzielnie. Wszystkie dane,

istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie lub

niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości ani w

części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne (wyniki

badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez

nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.

Oświadczam, że tekst pracy magisterskiej na nośniku elektronicznym jest identyczny

z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku.

..............................., dnia............................ ................................................. (miejscowość) (podpis)

OŚWIADCZENIE

Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym

mojej pracy magisterskiej. Zgoda na udostępnienie pracy magisterskiej nie oznacza wyrażenia

zgody na kopiowanie pracy magisterskiej w całości lub w części.

Brak zgody nie wyklucza kontroli tekstu pracy magisterskiej w systemie

antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do bazy tego systemu.

* niepotrzebne skreślić

..............................., dnia............................ ................................................. (miejscowość) (podpis)

77