INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU

Zbigniew M. Karaczun, Andrzej Kassenberg, Mirosław Sobolewski

przy współpracy Roberta Jeszke

DOSTĘP DO INFORMACJI I UDZIAŁ SPOŁECZNY W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY KLIMATU

Opracowanie wykonano w ramach projektu �Możliwości ochrony klimatu w Europie Środkowej i Wschodniej� prowadzonego przez Regionalne Centrum Środowiskowe dla Europy

Środkowej i Wschodniej w Budapeszcie i Światowy Instytut Zasobów z Waszyngtonu

Warszawa, maj 2002 r.

22

Spis treści

11.. WWPPRROOWWAADDZZEENNIIEE 33

22.. PPOODDSSTTAAWWOOWWEE IINNSSTTYYTTUUCCJJEE OOCCHHRROONNYY KKLLIIMMAATTUU WW PPOOLLSSCCEE 33

33.. PPOODDSSTTAAWWYY PPRRAAWWNNEE DDOOSSTTĘĘPP DDOO IINNFFOORRMMAACCJJII II UUDDZZIIAAŁŁUU SSPPOOŁŁEECCZZNNYY 44

44.. UUDDZZIIAAŁŁ SSPPOOŁŁEECCZZNNYY 55

IIIIII RRaappoorrtt KKrraajjoowwyy 55

IInnwweennttaarryyzzaaccjjaa wwiieellkkoośśccii eemmiissjjii ggaazzóóww sszzkkllaarrnniioowwyycchh 66

DDoossttęęppnnoośśćć iinnffoorrmmaaccjjii nnaa tteemmaatt eemmiissjjii GGHHGG zz iinnddyywwiidduuaallnnyycchh ppooddmmiioottóóww ggoossppooddaarrcczzyycchh 77

SSttrraatteeggiiaa rreedduukkccjjii eemmiissjjii ggaazzóóww sszzkkllaarrnniioowwyycchh 77

MMeecchhaanniizzmm JJooiinntt IImmpplleemmeennttaattiioonn 88

WWyyssiiłłkkóóww rrzząądduu ww zzaakkrreessiiee ppoosszzeerrzzeenniiaa wwiieeddzzyy ii zzaappeewwnniieenniiaa wwssppóółłddzziiaałłaanniiaa wwee wwddrraażżaanniiuu ppoolliittyykkii kklliimmaattyycczznneejj 99

55.. DDOOSSTTĘĘPP DDOO IINNFFOORRMMAACCJJII WW PPRRAAKKTTYYCCEE 1111

66.. PPOODDSSUUMMOOWWAANNIIEE 1133

JJAAKK WW PPRRAAKKTTYYCCEE WWYYGGLLĄĄDDAA DDOOSSTTĘĘPP DDOO IINNFFOORRMMAACCJJII WW ZZAAKKRREESSIIEE OOCCHHRROONNYY KKLLIIMMAATTUU 1144

33

1. Wprowadzenie

Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) oraz Protokół z Kioto do tej konwencji nakładają szereg konkretnych zobowiązań dotyczących ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Umowy te zobowiązują ponadto do tworzenia narodowych strategii redukcji emisji gazów szklarniowych, publikowania raportów przedstawiających postępy we wdrażaniu zobowiązań konwencji oraz zawierają istotne zapisy dotyczące udziału społecznego w tych pracach. Obowiązkiem stron konwencji jest m.in.: podejmowanie działań na rzecz podnoszenia świadomości społecznej dotyczącej zmian klimatu i emisji gazów cieplarnianych, udostępnianie społeczeństwu informacji na temat prowadzonych działań, a także włączanie społeczeństwa w proces podejmowania decyzji.

Obowiązek współdziałania administracji ze społeczeństwem i zapewnienia udziału społecznego w procesie podejmowania decyzji o ochronie środowiska wynika także z aspiracji Polski do członkostwa w Unii Europejskiej (UE). Harmonizując polskie prawo z wymaganiami UE wprowadzono do ustawy Prawo ochrony środowiska szereg przepisów regulujących tę kwestię. Można, więc powiedzieć, że pierwszy krok został wykonany. Jednakże od samej harmonizacji prawa znacznie ważniejsze jest zapewnienie, by działania te były realizowane w praktyce.

W kwietniu 2002 roku Instytut na Rzecz Ekorozwoju ukończył realizację projektu badawczego, którego celem było przeprowadzenie analizy czy instytucje publiczne w naszym kraju działają zgodnie z prawem w zakresie udzielania społeczeństwu informacji i w jaki sposób realizowana jest zasada udziału społecznego. Badania te prowadzono w oparciu o zobowiązania Polski wynikające z ratyfikacji Konwencji Klimatycznej. W tym celu dokonana została analiza wielu aspektów związanych z dostępem do informacji i udziałem w podejmowaniu decyzji takich jak m.in.: dostęp do danych statystycznych, rządowych dokumentów związanych z problematyką zmian klimatu na różnych fazach powstawania, dostępność danych o emisji z poszczególnych podmiotów itp.

Autorzy tą drogą chcieli podziękować prof. Maciejowi Sadowskiem z Instytutu Ochrony Środowisko za pomoc w przeprowadzeniu niniejszych badań, zaznaczając, że formułowane oceny i wnioski są dziełem zespołu wykonującego badanie.

2. Podstawowe instytucje ochrony klimatu w Polsce

Na początku 2002 roku struktura najważniejszych instytucji zajmujących się sprawami ochrony klimatu i uczestnictwa Polski w Ramowej Konwencji w sprawie Zmiany Klimatu była następująca:

a. Minister Środowiska. Instytucja odpowiedzialna za kreowanie i realizację polityki klimatycznej

Polski, inwentaryzację emisji i wychwytu gazów cieplarnianych, jej raportowanie i weryfikację. b. Biuro Wykonawcze Konwencji Klimatycznej. Usytuowano je w strukturze Narodowego

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W jego skład wchodzi Sekretariat Joint Implementation, Sekretariat Konwencji Klimatycznej oraz Sekcja Gazów Cieplarnianych. Zadaniem Biura jest m.in. wykonywanie i nadzorowanie wykonywania przez inne jednostki zobowiązań, jakie dla Polski wynikają z ratyfikowania Konwencji Klimatycznej i podpisania Protokołu z Kioto, m.in. przygotowywanie prognoz emisji gazów szklarniowych w Polsce i strategii ograniczania tej emisji; inwentaryzacja emisji gazów szklarniowych z terenów Polski i raportowanie wyników tej pracy etc.

44

c. Krajowego Centrum Inwentaryzacji Emisji przy Instytucie Ochrony Środowiska. Do najważniejszych zadań Centrum należy: inwentaryzacja emisji zanieczyszczeń powietrza wraz z raportami jej dotyczącymi, tworzenie baz danych, analizy metodyczne, prowadzenie krajowego rejestru jednostek emisji gazów cieplarnianych na potrzeby handlu międzynarodowego oraz współpraca krajowa i międzynarodowa.

d. Komitet Sterujący ds. Konwencji Klimatycznej. Został powołany 23.06.1999 roku w

Ministerstwie Środowiska, funkcję jego przewodniczącego pełnił jeden z wiceministrów w tym resorcie. Do jego składu powołano przedstawicieli ministerstw: Środowiska, Gospodarki, Finansów i Spraw Zagranicznych, pracowników Biura Wykonawczego Konwencji Klimatycznej, ekspertów zajmujący się kwestiami ochrony klimatu. Do składu Komitetu powołano także jednego przedstawiciela pozarządowych organizacji ekologicznych, nie został on jednak zaproszony na żadne ze spotkań Komitetu. Do obowiązków tego zespołu należało ustalanie kierunków polityki klimatycznej, formułowanie zadań, które powinny być realizowane przez Biuro Wykonawcze Konwencji Klimatycznej i akceptacja wyników jego pracy. Ze względu formalnych tzn. brak jasnych podstaw prawnych do funkcjonowania działalność Komitetu została zawieszona. Obecnie Ministerstwo Środowisko podjęło próbę jego reaktywowania.

Obok powyżej wymienionych jednostek do najważniejszych należą inne niż Ministerstwo

Środowiska resorty jak: Ministerstwo Gospodarki odpowiedzialne między innymi za politykę energetyczną, Ministerstwo Infrastruktury odpowiedzialne między innymi za politykę transportowa i Ministerstwo Rolnictwa i Terenów Wiejskich oraz Ministerstwo Sprawa Zagranicznych uczestniczące w negocjacjach związanych z konwencją.

3. Podstawy prawne dostęp do informacji i udziału społeczny W Polsce prawo dostępu do informacji o środowisku regulowane jest na najwyższym poziomie gdyż w jednym z ustępów Konstytucji R.P. (art. 74 ust. 3) stwierdza się �Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska�. Uszczegółowienie tej podstawowe zasady znajduje się w ustawie Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 gdzie w dziale �Informacja o środowisku� dwa rozdziały poświęcone zostały tym zagadnieniom, a mianowicie o dostępie do informacji i o państwowym monitoringu środowiska oraz rozpowszechnianiu informacji o środowisku. Polska ratyfikowała Konwencję EKG ONZ o dostępie do informacji, udziale społecznym w podejmowaniu decyzji oraz w dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska tzw. Konwencję z Aarhus. Ponadto art. 61 Konstytucji tworzy podstawy do dostępu do publicznej informacji, nie tylko o środowisku, a od września 2001 obowiązuje ustawa o dostępie do informacji publicznej, której w sposób generalnych reguluje te kwestie. Powyższe dokumenty pozwalają stwierdzić, że Polska stworzyła nowoczesne ramy prawne dostępu do informacji. Każdy w naszym kraju może w dowolnej formie żądać takiej informacji, jeżeli jest ona własnością publiczną bez wykazywania jakiegokolwiek interesu. Informacja ta musi być udostępniona szybko nie dłużej niż w ciągu jednego miesiąca (wg Prawa ochrony środowiska) lub 14 dni (wg ustawy o dostępie do informacji publicznej), a ewentualne opłaty winny być rozsądne. Odmowy można jedynie udzielić, jeżeli zachodzą określone prawem powody. Podstawą do udziału społecznego w postępowaniu w sprawie środowiska jest wcześniej wspomniana ustawa Prawo ochrony środowiska gdzie sprawom tym poświęcony jest cały rozdział. Według niej każdy ma prawo do składania uwag i wniosków w postępowaniu prowadzonym z udziałem społeczeństwa dotyczy to: procedury ocen oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć, wydania zintegrowanego pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii oraz planów operacyjno-awaryjnych. Przed podjęciem decyzji wymagającej udziału społeczeństwa administracja winna taką informację podać do publicznej wiadomości i przyjmować

55

przez 21 dni uwagi i wnioski także w formie elektronicznej. Organ administracyjny może przeprowadzić debatę publiczną otwartą dla społeczeństwa. Procedurze tej z wyjątkiem debat publicznych podlegają także dokumenty strategiczne przygotowywane przez władze jak: 1. projekt koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, projekty planów

zagospodarowania przestrzennego oraz projekty strategii rozwoju regionalnego, 2. projekty polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki,

transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu1.

Administracja zobowiązana jest do załączania do tych dokumentów informacji o zgłoszonych uwagach, wnioskach oraz sposobie ich wykorzystania.

4. Udział społeczny2

Obok możliwości uzyskania informacji na temat zmian klimatu i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony oraz chęci administracji do współpracy ze społeczeństwem w tym zakresie jednym z najważniejszych warunków, od których uzależniona jest zdolność włączania się zainteresowanych obywateli, organizacji i grup społecznych w dyskusje i działania służące ograniczaniu nadmiernej emisji gazów szklarniowych jest dostęp do wiarygodnej i rzetelnej informacji o wielkości emisji, możliwych sposobach jej zmniejszania, intencjach i działaniach władz w tej dziedzinie itp. W przypadku tematyki globalnego ocieplenia jednym z najlepszych źródeł takich właśnie informacji są raporty krajowe (ang. National Communication), oraz informacje na temat wielkości emisji gazów szklarniowych do atmosfery, które każda ze stron Konwencji zobowiązana jest przedkładać do Sekretariatu. Częstotliwość ukazywania się tych publikacji, ich dostępność w języku polskim, szczegółowość, zakres i aktualność danych to ważne parametry, które składają się na ogólny obraz dostępu do informacji i łatwości w nawiązywaniu dialogu między sektorem pozarządowym a instytucjami realizującymi politykę państwa.

Inne ważne czynniki, na które warto zwrócić uwagę dla zapewnienia wiarygodność polityki

klimatycznej państwa to stopień zaangażowania rozmaitych instytucji reprezentujących różne zainteresowane sektory (Ministerstwo Środowiska, inne resorty) i środowiska (biznes, instytucje naukowe, organizacje ekologiczne) w opracowywaniu i/lub weryfikacji raportów, strategii, polityk itp. oraz zapewnienie udziału społecznego w procesie podejmowania decyzji. IIIIII RRaappoorrtt KKrraajjoowwyy

III Raport Krajowy (NC - National Communication) został przesłany przez Polskę do Sekretariatu Konwencji w terminie w listopadzie 2001 r. (poprzednie NC ukazały się w 1994 i w 1998 r.). Warto odnotować, że w porównaniu z wcześniejszymi raportami zacznie poprawiła się aktualność zamieszczanych danych (np. o ile 2NC zawierał dane o emisji z czteroletnim opóźnieniem, to w przypadku 3NC zwłoka ta zmniejszyła się do niecałych dwóch lat � w 2001 r. otrzymaliśmy pełną inwentaryzację emisji za 1999 r.). 3NC jest szczegółowy i wyczerpujący, obejmuje wszystkie kluczowe sektory, które powinny znaleźć się w opracowaniu tego typu, przygotowany został zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi i choć brakuje w nim niektórych danych (np. o tzw. przemysłowych gazach cieplarnianych) to daje w miarę pełny obraz sytuacji i działań podejmowanych 1 Tylko wtedy, kiedy są wymagane prawem. 2 Informacje zawarte w tym rozdziale uzyskano zarówno na podstawie badań Instytutu na Rzecz Ekorozwoju jak i wywiadów z pracownikami administracji publicznej, ekspertami zajmującymi się ochroną klimatu, przedstawicielami organizacji ekologicznych, bussinesu i firm konsultingowych

66

w Polsce. O ile, więc jakość raportu trudno kwestionować, to niestety więcej zastrzeżeń muszą budzić sprawy związane z jego dostępnością oraz działaniami na rzecz upowszechniania. W chwili obecnej raport ma niewielkie szanse by dotrzeć do szerokiego grona odbiorców. Jego nakład w polskiej wersji językowej wynosi zaledwie 400 egzemplarzy. Nie jest to, zatem opracowanie, które �trafi pod strzechy�, co gorsza raportów krajowych nie ma w bibliotekach3, nie wydaje się też żadnych skróconych bądź uproszczonych wersji raportu, które mogłyby pełnić rolę materiałów informacyjnych dla szkół, uczelni, ośrodków edukacji ekologicznej, organizacji pozarządowych. Wydaniu 3NC nie towarzyszyła nawet krótka notatka prasowa skierowana, np. do dziennikarzy zajmujących się problematyką ekologiczną. Jedynym sygnałem, który daje nadzieję na szerszy dostęp do raportu jest umieszczenie w Internecie.

Ponadto o ile w przypadku poprzednich dwóch Raportów Krajowych przeprowadzono przy ich opracowywaniu ograniczone konsultacje społeczne (m.in. wysłano ich wersje robocze różnym organizacjom z prośbą o opinie, uwagi i komentarze) to w odniesieniu do 3 NC brak informacji czy tego typu działania były podejmowane i jaki był ich efekt. IInnwweennttaarryyzzaaccjjaa wwiieellkkoośśccii eemmiissjjii ggaazzóóww sszzkkllaarrnniioowwyycchh

Drugim (obok NC), niezwykle ważnym dokumentem przygotowywanym przez Strony Konwencji jest inwentaryzacja emisji gazów szklarniowych. Jej wykonanie jest jednym z podstawowych zobowiązań. Prace w tym zakresie są w Polsce wykonywane, jednak wyniki inwentaryzacji prezentowane w publicznie dostępnych opracowaniach statycznych są podawane około dwuletnim opóźnieniem. Podstawą do wykonywania inwentaryzacji jest coroczne rozporządzenie Rady Ministrów, co do badań statystycznych w danym roku. Ważnym jest to, że decyzje, co do badań i ich finansowania zapadają z roku na rok, a nie mają trwalszej kilkuletniej perspektywy. Badania wielkości emisji prowadzone są zgodnie z wytycznymi IPCC4. Wstępna wersja wyników inwentaryzacji jest prezentowana na seminarium w Ministerstwie Środowiska. Uczestniczy w nim przeważnie ok. 20-30 osób z instytucji naukowych (np. Instytut Badawczy Leśnictwa, Instytut Ochrony Środowiska, Instytut Transportu Samochodowego) oraz przedstawicieli wielu agend rządowych.

Z wyjątkiem wyników pierwszej inwentaryzacji wykonanej dla roku 1988, żadne następne

informacje w tym zakresie nie były oddzielnie publikowane. Wyniki pierwszej inwentaryzacji były opublikowane po polsku i angielsku, w każdym języku po ok. 500 egzemplarzy. Syntetyczne wyniki następnych inwentaryzacji są przede wszystkim dostępne w corocznym wydawnictwie Głównego Urzędu Statystycznego (Rocznik statystyczny p.t. Ochrona Środowiska) oraz w materiałach Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska dotyczących zarówno ogólnych aspektów stanu środowiska w Polsce jak i w publikacjach tematycznych dotyczących ochrony powietrza. Ponadto syntetyczne wyniki inwentaryzacji są dostępne w poszczególnych National Communication. Natomiast niepublikowane wyniki inwentaryzacji otrzymują: sekretariaty obu konwencji klimatycznej i Genewskiej, European Environmental Agency, EUROSTAT, a także resorty takie jak: gospodarki, infrastruktury, rolnictwa. Całość wyników inwentaryzacji można otrzymać w formie elektronicznej lub jako, odbitki ksero na życzenie w Krajowym Centrum Inwentaryzacji Emisji działającym przy resortowym instytucie naukowym tzn. Instytucie Ochrony Środowiska. Wyniki inwentaryzacji są upowszechnianie przede wszystkim w formie wystąpień przedstawicieli instytucji zaangażowanych w jej wykonywanie na różnorodnych konferencjach i seminariach jak i także w postaci pisanych artykułów czy też wywiadów radiowych lub telewizyjnych.

3 O ile w chwili obecnej trudno jeszcze ostatecznie wyrokować o obecności w bibliotekach 3NC to dwóch poprzednich raportów nie udało się znaleźć ani w Bibliotece Narodowej, ani w największej bibliotece akademickiej (BUW), ani nawet w bibliotece Ministerstwa Środowiska. 4 Międzyrządowy Panel ds. Zmian Klimatycznych.

77

DDoossttęęppnnoośśćć iinnffoorrmmaaccjjii nnaa tteemmaatt eemmiissjjii GGHHGG zz iinnddyywwiidduuaallnnyycchh ppooddmmiioottóóww ggoossppooddaarrcczzyycchh

Pierwszym elementem oceny była kwestia obowiązku podmiotów gospodarczych do przedstawiania informacji na temat emisji GHG lub zużycia paliw. Otrzymane wyniki wskazują, że dane takie zakłady przekazują na potrzeby obliczania wielkości opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska - dotyczy to emisji CO2 i NOX oraz danych o zużyciu paliw. Zakłady objęte statystyką Urzędu Statystycznego wypełniają w tym zakresie także ankiety przesyłane do Głównego Urzędu Statystycznego. Zgodnie z polskim prawem statystycznym dane te (dotyczące emisji z jednostkowych podmiotów gospodarczych) są utajnione i nie mogą być rozpowszechniane bez zgody zakładu.

W zakresie publikacji raportów o ochronie środowiska w przedsiębiorstwach nie ma w Polsce

jasnych przepisów, publikacje takie są możliwe jako dobrowolne zobowiązanie przedsiębiorstw. Najczęściej raporty te wydawane są przez te podmioty gospodarcze, które objęte są określonymi programami np. ISO 14 000 lub �Responsibility and Care�. W wyjątkowych przypadkach publikacja raportów traktowana jest jako element strategii marketingowej przedsiębiorstwa, które w ten sposób chce wykazać dokonany postęp w zakresie ochrony środowiska.

W zasadzie sposób przedstawiania informacji w raportach środowiskowych nie jest

zunifikowany. Jednocześnie analiza raportów (dane na podstawie analizy raportów z 4 przedsiębiorstw) wskazuje, że nie ma w nich jednorodności w sposobie przedstawiania informacji o wielkości emisji do powietrza, należy też stwierdzić, że kwestie emisji gazów szklarniowych są w nich na ogół pomijane, a raporty głównie koncentrują się na emisji pyłów, SO2 i NOx, a w niektórych przypadkach także gazów przemysłowych. Zgodnie z obowiązującym prawem nie ma prawnego wymogu publikowania raportów środowiskowych przez przedsiębiorstwa w określonych odstępach czasowych, brak jest także obowiązku ich przedstawiania w formie elektronicznej, na ogół raporty wydawane są jako publikacje.

Podejmowane są wysiłki w celu stworzenia centralnej lub regionalnych elektronicznych baz

danych o wielkości emisji GHG z przedsiębiorstw, wprowadzono także obowiązek prowadzenia takich baz danych przez indywidualne przedsiębiorstwa - przede wszystkim na potrzeby obliczania opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska. W przyszłości dane te będą mogły posłużyć do opracowania krajowej strategii redukcji emisji GHG z poszczególnych sektorów.

Ze względu na zapisy ustawy o statystyce informacje o wielkości emisji GHG przez

poszczególne (indywidualne) przedsiębiorstwa nie mogą być udostępniane ani organizacjom pozarządowym, ani samorządom - ani przez administracje ani przez urzędy statystyczne. W każdym województwie istnieją natomiast publicznie dostępne rejestry pozwoleń na emisję zanieczyszczeń - zawierające dokumenty mówiące o wielkości emisji dopuszczalnej z poszczególnych podmiotów gospodarczych działających w danym regionie. Dane na temat jednostkowej emisji GHG mogą udzielać natomiast poszczególne zakłady (w odniesieniu do własnej emisji) Nie jest jednak łatwe uzyskanie informacji o wielkości emisji GHG z przedsiębiorstw - próbę taką podjęto w odniesieniu do Warszawskiej Elektrociepłowni oraz do Przedsiębiorstwa Hortex. W obu przypadkach w okresie 4 tygodni (a także później) nie uzyskano żadnej informacji na temat wielkości emisji GHG przez te podmioty gospodarcze.

SSttrraatteeggiiaa rreedduukkccjjii eemmiissjjii ggaazzóóww sszzkkllaarrnniioowwyycchh

Do chwili obecnej Polska nie posiada krajowej strategii redukcji gazów szklarniowych, a prowadzone prace nad nią jeszcze się nie zakończyły. Dlatego też w tej części badań oceniono, w jakim zakresie przy tworzeniu wybranych dokumentów: �Strategia rozwoju energetyki odnawialnej� przyjęta w 2001 r. przez Parlament i �Polityka transportowa państwa na lata 2000 � 2015 dla realizacji

88

zrównoważonego rozwoju kraju� zaakceptowana w 2001 r. przez Rząd prowadzone były konsultacje ze społeczeństwem oraz na ile zostały uwzględnione w nich problemy ochrony klimatu. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej

Przed podjęciem prac nad Strategia rozwoju energetyki odnawialnej zorganizowano spotkanie zainteresowanych instytucji i organizacji oraz dano wszystkim możliwość zgłaszania w ciągu jednego miesiąca wniosków i sugestii, co do dokumentu strategii. Na dalszych etapach prac zamiast szerokich konsultacji społecznych dokumentu ograniczono aktywność w zasadzie do działań informacyjnych - Strategia... była prezentowana po przyjęciu przez rząd, a przed uchwaleniem przez Sejm (raz na spotkaniu w Ministerstwie Środowiska, drugi raz w trakcie dyskusji w komisji sejmowej). W praktyce wyniki tych prezentacji nie mogły wpłynąć na końcowy kształt omawianego dokumentu - nie stworzono możliwości zgłaszania uwag do wersji roboczej dokumentu. W końcowej wersji dokumentu brak jest informacji dotyczącej udziału społecznego przy jego tworzeniu, zarówno w odniesieniu do procedury jak i o zgłaszanych uwagach i wnioskach. Końcowa, przyjęta wersja strategii znajduje się na stronie WWW Ministerstwa Środowiska i można ją w części lub całości ściągnąć z serwera resortu. Strategia OŹE ma być poddana rewizji, co trzy lata (po raz pierwszy w 2004 roku), dlatego w chwili obecnej nic nie można powiedzieć o zakresie tych prac jak i udziale społeczeństwa przy tej weryfikacji. W omawianym dokumencie zawarto informacje na temat wpływu energetyki i rozwoju OŹE na zmiany klimatu. Według autorów Strategii... konieczność ograniczania emisji gazów szklarniowych jest jednym z podstawowych argumentów przemawiających za rozwojem OŹE. Polityka transportowa państwa

Nie podjęto żadnych formalnych kroków mających na celu poinformowanie o podjęciu prac nad polityka transportową. Dla dokumentu tego - ze względu na pośpiech (zbliżające się wybory parlamentarne) - nie wykonano strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (posługując się wybiegiem formalnym). W trakcie tworzenia dokumentu nie były prowadzone w odniesieniu do jego treści konsultacje społeczne, co prawda ówczesne Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej powołało zespół, który jednak miał charakter zespołu doradczego (eksperckiego), a nie służył do szerokiej konsultacji społecznej. Przeprowadzono także konsultacje z władzami wojewódzkim zaś wersję roboczą dokumentu poddano ocenie na konferencji specjalistycznej, działania te nie miały jednak charakteru konsultacji społecznych. Na stronie WWW ministerstwa prezentowano wersje robocze Polityki... choć nie stworzono żadnego mechanizmu do przyjmowania uwag i wniosków. W końcowej wersji dokumentu nie przedstawiono żadnych informacji na temat przeprowadzonych konsultacji i wynikających z nich uwag. Po przyjęciu przez Rząd pełen tekst Polityki... został opublikowany na stronie WWW. Ministerstwa Infrastruktury (b. ministerstwo transportu i gospodarki morskiej) jednak w formie zippowanej, co utrudnia do niej dostęp. Można ją jednak w części lub całości ściągnąć z serwera ministerstwa. W chwili obecnej jest za wcześnie, aby dokonywać oceny udziału społeczeństwa przy weryfikacji dokumentu. Informacje na temat wpływu rozwoju transportu na zmiany klimatyczne w analizowanym dokumencie przedstawiono w sposób ogólny. Dane te nie posłużyły do wskazania na konieczność redukcji emisji gazów szklarniowych z tego sektora gospodarki, a wręcz przeciwnie należy się liczyć z ich wzrostem. MMeecchhaanniizzmm JJooiinntt IImmpplleemmeennttaattiioonn

Jednym z ważnych instrumentów służących realizacji polityki klimatycznej jest mechanizm Joint Implementation (JI), który związany jest z międzynarodową współpracą w realizacji jednostkowych projektów inwestycyjnych: inwestor � agencja rządowa lub indywidualny przedsiębiorca � w zamian za pełne lub częściowe pokrycie kosztów inwestycji uzyskuje jednostki redukcji emisji (tzw. �kredyty�), przy użyciu, których może rozliczyć się z własnych zobowiązań lub, które może sprzedać na rynku międzynarodowym. W ten sposób dyskontuje się różnicę w kosztach

99

ograniczania emsisji między krajem inwestora, a krajem, w którym realizowany jest projekt5. Polska wykorzystuje ten mechanizm jako kraj biorca od połowy lat 90. i wdraża w ten sposób kilkadziesiąt przedsięwzięć inwestycyjnych, które mają formę AIJ bądź JI. Stosowne porozumienia w tej sprawie nasz rząd zawarł m.in. z Norwegią, Holandią, Finlandią i Kanadą. Zgodnie z deklaracjami Biura Wykonawczego Konwencji Klimatycznej przewidywana jest intensyfikacja działań związanych z pozyskiwaniem nowych projektów realizowanych jako JI.

Naszym zdaniem sposób realizacji przedsięwzięć typu JI to interesujący test pozwalający na

weryfikację jak w praktyce realizowane są zasady dostępu do informacji i partycypacji społeczeństwa w podejmowaniu decyzji związanych z problematyką ekologiczną oraz obywatelskiego nadzoru nad inwestycjami mającymi wpływ na stan środowiska. I choć trudno byłoby oczekiwać by w dotychczasowej działalności związanej z realizacją JI respektowane były wszystkie postanowienia Konwencji z Aarhus i ustawy gwarantującej swobodny dostęp do informacji (które jako wiążący standard prawny obowiązują od niedawna) to na pewne elementy to na pewne elementy związane z otwartością i przejrzystością stosowanych procedur warto zwrócić uwagę.

Przeprowadzona analiza wykazuje, że kryteria wyboru projektów JI i formalne zasady

postępowania przy ich realizacji są jasne i publicznie dostępne � informacje na ten temat znajdują się w Internecie (na stronie WWW Biura Wykonawczego Konwencji Klimatycznej). To samo źródło zawiera dość szczegółową informację o aktualnie realizowanych projektach. Dużo trudniejszy natomiast jest dostęp do informacji o planowanych przedsięwzięciach i inwestycjach, które znajdują się na etapie przygotowawczym: ani Sekretariat JI, ani Ministerstwo Środowiska nie publikują informacji o zamiarze przystąpienia do umowy typu JI, bądź planach realizacji związanych z nią projektów. Zwykły obywatel nie ma, więc możliwości zapoznania się (i wyrażenia swojej opinii) ze szczegółowymi postanowieniami umowy (np. w tak ważnym aspekcie jak podział między zainteresowane strony tzw. kredytów czy innych korzyści wynikających z umowy). W związku z tym możliwość społecznego udziału w podejmowaniu decyzji i konsultacjach jest znacznie ograniczona i może odbywać się wyłącznie w ramach procedur przewidzianych w postępowaniu dotyczącym ocen oddziaływania na środowisko. Praktyka ta znacznie ogranicza możliwość wykorzystania JI jako instrumentu podnoszącego społeczną wiedzę na temat zmian klimatu i ogólnej wrażliwości na problematykę ekologiczną. WWyyssiiłłkkóóww rrzząądduu ww zzaakkrreessiiee ppoosszzeerrzzeenniiaa wwiieeddzzyy ii zzaappeewwnniieenniiaa wwssppóółłddzziiaałłaanniiaa wwee wwddrraażżaanniiuu ppoolliittyykkii kklliimmaattyycczznneejj

Ostatnia grupa analiz dotyczyła wysiłków rządu w zakresie poszerzenia wiedzy i zapewnienia współdziałania we wdrażaniu polityki klimatycznej. Uzyskane wyniki wskazują, że informacje na temat zmian klimatu, czy instytucji aktywnych w tym zakresie itp. są publikowane na stronie internetowej BWKK, to jest to w zasadzie jedyne źródła informacji na ten temat. Szersze dane dotyczące tego tematu nie są podawane przez Ministerstwo Środowiska czy Ministerstwo Gospodarki ani na ich stronach Internetowych, ani w wydawanych publikacjach (z wyjątkiem ogólnych informacji prezentowanych przez PIOŚ) . Co więcej w okresie ostatnich lat nie były przeprowadzone szkolenia w zakresie problemów ochrony klimatu dla osób odpowiedzialnych za �public relations� w Ministerstwie Środowiska, nie były także prowadzone szkolenia na temat prawa społeczeństwa do informacji, w których uczestniczyłyby osoby zaangażowane w tworzenie i wdrażanie polityki ochrony klimatu. Dlatego też nie należy dziwić się, że przeprowadzone przez InE badania (opisane w 5 Wdrożenie mechanizmu Joint Implementation poprzedzała faza pilotowa określana jako Acitvities Implemented Jointly � AIJ. Faza AIJ pozbawiona jest głównego elementu decydującego o atrakcyjności JI, jakim jest prawo do transferu uzyskanych redukcji emisji na rzecz strony finansującej projekt. Celem AIJ było przede wszystkim gromadzenie doświadczeń i wypracowanie reguł służących realizacji projektów podejmowanych w ramach mechanizmów z Kioto.

1100

następnym rozdziale) wykazała niską wiedzę urzędników w zakresie zmian klimatu i ich niechęć do udzielania informacji.

Również aktywność organizacji pozarządowych w tym zakresie nie jest zbyt wielka. Wśród

kilkuset polskich organizacji ekologicznych bezpośrednie zainteresowanie kwestiami ochrony klimatu wykazuje jedynie kilka (tak wykazały wykonane przez InE w latach 2000 i 2001 badania aktywności pozarządowych organizacji ekologicznych w tym obszarze). Tym niemniej aktywność tych organizacji jest duża i bardzo szeroka � prowadzą one zarówno analizy naukowe dotyczące polityki klimatycznej i instrumentów służących ochronie klimatu, prowadzą lub uczestniczą w ogólnopolskich i międzynarodowych kampaniach na rzecz ochrony klimatu. W zakresie ich aktywności znajduje się zarówno organizowanie warsztatów, seminariów i konferencji, wdrażanie projektów demonstracyjnych i pilotażowych jak i kampanie edukacyjne i działania lobbistyczne. W niewielkim jednak stopniu (lub wręcz w ogóle) nie szkolą się one w zakresie uzyskiwania informacji, szkolenia dla organizacji pozarządowych w tym zakresie nie były (przez instytucje publiczne) w ostatnich pięciu latach prowadzone. Wyniki prac polskich organizacji pozarzadowych działających w zakresie ochrony środowiska są wykorzystywane przez władze administracyjne, a także inne gremia.

Zgodnie z uzyskaną informacją ani w Ministerstwie Środowiska, ani w innych instytucjach

publicznych zajmujących się polityką klimatyczną nie ma osoby odpowiedzialnej za prowadzenie edukacji i rozpowszechnianie informacji w tym zakresie. Przez dłuższy okres czasu (około 5 lat) edukacja i działania informacyjne o problematyce zmian były realizowane poprzez wydawanie biuletynu �Zmiany Klimatu� (od chwili powstania w 1999 roku biuletyn wydawało BWKK wcześniej był on wydawany przez Centrum Ochrony Klimatu). Zawierał on zarówno informacje podstawowe na temat klimatu i jego zmian jak i dane, co w Polsce i na świecie robi się dla ochrony klimatu, prezentował najnowsze wyniki badań naukowych, zawierał analizy różnych propozycji i możliwych rozwiązań przyjmowanych w ramach negocjacji Konwencji Klimatycznej i Protokołu z Kioto. Niestety, w 2001 roku z powodu braku funduszy wydawanie biuletynu zostało wstrzymane. Jest to o tyle niekorzystne gdyż zainteresowanie problematyką ochrony klimatu ze strony mediów jest ograniczone. Analizy treści ogólnopolskiego dziennika �Rzeczpospolita� i magazynu (tygodnika) �Wprost� wskazują, że miesięcznie na ten temat pojawia się jedynie kilka (1 � 2) artykułów. Wartość tych doniesień jest zróżnicowana, brak jest jednak zazwyczaj głębszych analiz, a publikowane są w zasadzie jedynie doniesienia omawiające bieżące wydarzenia w zakresie ochrony klimatu. Tym niemniej, chociaż można uznać, że artykuły nie zawierają głębokich analiz czy bardzo istotnych i ważnych treści to ich publikacja jest ważna, bowiem w sytuacji braku działań edukacyjnych realizowanych przez instytucje publiczne zajmujące się polityką ochrony klimatu, artykuły prasowe są dla znacznej części społeczeństwa jedynym źródłem informacji na temat zmian i ochrony klimatu.

Ponieważ ważnym źródłem informacji na ten temat jest Internet istotne jest, jaka część

polskiego społeczeństwa ma dostęp do tego środka przekazu. Najbardziej popularnym sposobem uzyskania dostępu do Internetu w Polsce jest korzystanie z sieci telefonicznej. Znacznie mniejsza grupa użytkowników (zazwyczaj jedynie mieszkańcy większych miast) korzystają z Internetu za pośrednictwem stałych łączy, koszt takiego rozwiązania jest jednak zazwyczaj wyższy.

Dostęp do Internetu posiada część bibliotek w większych miastach, w których funkcjonują

także kawiarenki Internetowe. Korzystanie z połączeń jest w tych instytucjach płatne, koszt ten nie jest jednak zbyt wysoki. Obecnie prowadzona jest kampania mająca na celu zapewnienie, że w łącza Internetowe będą wyposażone wszystkie szkoły w Polsce, co jest o tyle istotne, że zapewni to dostęp do tego środka przekazu także osobom z terenów wiejskich. W chwili obecnej można powiedzieć, że stały lub sporadyczny dostęp do Internetu posiada około 50% społeczeństwa polskiego (taki udział podali w wywiadach przedstawiciele polskich firm komputerowych).

1111

5. Dostęp do informacji w praktyce

Aby ocenić w praktyce możliwość uzyskania informacji na ochrony klimatu w Polsce przedstawiciel Instytutu anonimowo odwiedził następujące instytucje, w których zadawał pytania dotyczące Konwencji6:

• organy administracji państwowej (Ministerstwo Gospodarki, Główny Urząd Statystyczny, Ministerstwo Środowiska),

• agendy związane z administracją państwową (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Instytut Ochrony Środowiska, Ekofundusz, Agencja Rynku Energii S.A.),

• instytucje finansowe (Bank Ochrony Środowiska, Ekofundusz, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej),

• instytucje prywatne (Bank Ochrony Środowiska, Agencja Rynku Energii S.A., EC Warszawskie S.A.),

• instytucje informacji publicznej (Biblioteka Narodowa).

Uzyskane w wyniku przeprowadzonych badań wyniki nie przedstawiają jednoznacznego obrazu. Obok instytucji otwartych na współpracę ze wszystkimi zainteresowanymi okazało się, że w wielu miejscach nie zmieniły się nawyki, a osoby zadające pytania czy poszukujące informacji są w nich traktowane jak intruzi. W tabeli 1 przedstawiono w sposób syntetyczny gotowość analizowanych instytucji do udzielania informacji. Przy wystawieniu ocen nie był brany pod uwagę czas potrzebny na zdobycie danej informacji, a jedynie fakt jej uzyskania.

Tabela 1. Ocena pełni udzielonej informacji w stosunku do zakresu odpowiedzialności danej instytucji

Instytucja Ocena

Agencja Rynku Energii S.A. ☺

Fundacja Ekofundusz ☺

Główny Urząd Statystyczny ☺

Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji (Instytut Ochrony Środowiska) ☺

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) ☺

Bank Ochrony Środowiska S.A. (BOŚ) "

Ministerstwo Środowiska "/#

Biblioteka Narodowa #

Elektrociepłownie Warszawskie S.A #

Ministerstwo Gospodarki #

☺ - pełna informacja

" - niepełna informacja

"/# - znikoma informacja

# - brak informacji

6 W każdej analizowanej instytucji zadawane pytania dotyczyły wyłącznie kwestii pozostających w kompetencjach danej jednostki.

1122

Pomimo tego, że obowiązujące przepisy gwarantują możliwość uzyskania informacji nt. ochrony środowiska każdemu zainteresowanemu to wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że w praktyce uzyskanie takich danych w odniesieniu do ochrony klimatu nie jest zadaniem łatwym. Szczególnie trudne okazało się to w tak ważnych instytucjach, jak Ministerstwo Gospodarki, czy Ministerstwo Środowiska. Najczęściej stosowaną taktyką urzędników tych resortów jest odsyłanie osób poszukujących informacji z jednego departamentu do drugiego lub do innej instytucji. O możliwości uzyskania żądanych danych decyduje także bardziej osobiste chęci udzielenia informacji przez poszczególnych urzędników niż obowiązująca w tych instytucjach formalna procedura udzielania odpowiedzi. Przeprowadzone badania wykazały, że żadnych informacji na temat Konwencji Klimatycznej i zobowiązań polskiej gospodarki w tym zakresie nie można uzyskać w Ministerstwie Gospodarki. Co więcej w resorcie tym od osoby poszukującej danych żądano udokumentowania w jakim celu informacja ta jest potrzebna - co w ewidentny sposób było niezgodne z obowiązującymi przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska. W odniesieniu do Ministerstwa Środowiska satysfakcjonujące odpowiedzi uzyskano jedynie w byłym Departamencie Obsługi Funduszy Zagraniczny. Dużą przeszkodą w uzyskaniu potrzebnych informacji jest też np. brak możliwości zrobienia odbitek, lub abstrakcyjne warunki wypożyczania publikacji - np. biblioteka Ministerstwa Środowiska.

Z zupełnie odmiennym nastawieniem zetknięto się w Krajowym Centrum Inwentaryzacji Emisji i Biurze Wykonawczym Konwencji Klimatycznej. Osobie poszukującej informacji nt. ochrony klimatu udzielono w obu tych jednostkach pełnej pomocy. Biuro Wykonawcze Konwencji Klimatycznej posiada również bogaty serwis internetowy, zawierający szereg informacji na temat ochrony klimatu. Co prawda jest to jeszcze wersja robocza strony WWW, jednak widać, że instytucja ta wychodzi naprzeciw obowiązującemu prawu. Wyczerpujące odpowiedzi na zadane pytania i pełną informację (w ramach obowiązujących tę instytucję przepisów) uzyskano także w GUS.

Informację, o którą proszono uzyskano w Ekofunduszu i BOŚ-u. Bardzo pozytywnym

objawem działania obu tych instytucji był krótki czas oczekiwana na listowna odpowiedź. Na część pytań odpowiedziano także w Agencji Rynku Energii S.A. Pomimo początkowych deklaracji o chęci współpracy ze strony Elektrociepłownie Warszawskie S.A. nie uzyskano od pracowników tej spółki żadnych danych na temat emisji gazów szklarniowych z podmiotów wchodzących w jej skład. Warto jednak zauważyć, że podmioty gospodarcze nie mają obowiązku udostępniania takich informacji.

Dużym zaskoczeniem był natomiast brak dwóch Raportów Rządowych, przygotowanych na

Konferencję Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu, w archiwach Biblioteki Narodowej i Biblioteki Ministerstwa Środowiska.

Biorąc pod uwagę powyższe wyniki należy stwierdzić, że dostęp do konkretnych informacji

środowiskowych, w tym przypadku związanych z ochroną klimatu, jest w wielu organach administracji państwowej bardzo uciążliwy i czasochłonny. Podczas badań osoba poszukująca informacji wiele razy była ignorowana i odsyłana do innych departamentów lub instytucji, chociaż teoretycznie potrzebną informację powinna ona uzyskać na miejscu.

Reasumując można stwierdzić, że uzyskane wyniki dowodzą jak wiele Polska musi jeszcze

zrobić, aby w praktyce zapewnić realizację przepisów gwarantujących społeczeństwu dostęp do informacji. Niestety przeprowadzone analizy wskazują, że działania mające zmienić obecną sytuację nie są podejmowane - urzędnicy instytucji publicznych nie są szkoleni w zakresie udzielania informacji, często nie znają oni przepisów w tym zakresie, w analizowanych instytucjach nie było osób czy jednostek, które służyłyby pomocą osobom poszukującym konkretnych informacji.

Szczegółową charakterystyką przeprowadzonego badania zawiera załącznik do niniejszego

opracowania.

1133

6. Podsumowanie

Powyższe informacje przedstawiają nie wesoły obraz gotowości naszego kraju do wypełniania zobowiązań z zakresu zapewnienia społeczeństwu dostępu do informacji, wprowadzenia procedur udziału społecznego czy też chęci i umiejętności informowania społeczeństwa na temat ważnych problemów ochrony środowiska. Wskazuje to na konieczność podjęcia wysiłków - zarówno ze strony samej administracji, jak i jej partnerów m.in. organizacji pozarządowych i mediów - mających na celu poprawienie tego obrazu. Polityka ochrony klimatu stwarza możliwość budowania płaszczyzny współpracy. Jak wskazano powyżej są w Polsce instytucje publiczne zajmujące się tą problematyką i otwarte na współdziałanie. Badania InE wskazują, że problematyką ochrony klimatu zajmuje się w Polsce szereg ekologicznych organizacji pozarządowych (POE), które prowadzą szerokie działania - od kampanii lokalnych, przez prace badawczo - studialne czy lobbing do udziału w międzynarodowych negocjacjach Konwencji klimatycznej. Wydaje się, że organizacje te są naturalnym partnerem instytucji publicznych odpowiedzialnych za kreowanie i wdrażanie w Polsce polityki ochrony klimatu. Zarówno administracja jak i POE powinny być partnerem bussinesu, wspólnie poszukując strategii umożliwiającej ograniczenie emisji gazów szklarniowych z indywidualnych podmiotów. Jeśli współpracy takiej nie będzie to przemysł pozostanie - jak do tej pory - obojętny na konieczność podejmowania w tym zakresie działań, co w perspektywie może zagrozić Polsce w wypełnianiu zobowiązań nałożonych przez międzynarodowe porozumienia dotyczące ochrony klimatu.

1144

ZAŁĄCZNIK

Robert Jeszke

Jak w praktyce wygląda dostęp do informacji w zakresie ochrony klimatu WWssttęępp

Celem przeprowadzonego badania było pokazanie przykładowej drogi dostępu do informacji z zakresu ochrony klimatu w Polsce, a także sprawdzenie możliwości dotarcia przez przeciętnego obywatela (student) do informacji publicznych. Obowiązek udostępnienia takich informacji wynika zarówno z samej Konwencji Klimatycznej, jak również z obowiązującej Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska7 i Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.8 Elementem badawczym w tym przypadku był zestaw pytań, zamieszczony na końcu tego opracowania, które zostały zadane w instytucjach państwowych i prywatnych, zajmujących się w sposób bezpośredni lub i pośredni ochroną klimatu w Polsce. Ze względu na formę działalności instytucje te można podzielić na:

• organy administracji państwowej (Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Gospodarki, Główny Urząd Statystyczny),

• agendy związane z administracją państwową (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Instytut Ochrony Środowiska, Ekofundusz, Agencja Rynku Energii S.A.),

• instytucje finansowe (Bank Ochrony Środowiska, Ekofundusz, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej),

• instytucje prywatne (Bank Ochrony Środowiska, Agencja Rynku Energii S.A., EC Warszawskie S.A.),

• instytucje informacji publicznej (Biblioteka Narodowa).

1. Fundacja Ekofundusz

EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów do efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. ekokonwersja długu). Zadaniem Fundacji jest dofinansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale także w skali europejskiej, a nawet światowej. Ze względu na specyfikę działalności Ekofunduszu, moim celem było uzyskanie informacji na temat finansowania ochrony klimatu. Na miejscu otrzymałem nieodpłatnie 2 raporty z działalności Ekofunduszu za rok 1999 i 2000. Zawarte tam informacje były jednak dosyć ogólne, przedstawiały jedynie kwoty przeznaczone na działania zmierzające do ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu. Poprosiłem, więc o informacje bardziej szczegółowe, dotyczące projektów ściśle związanych z ochrona klimatu. Okazało się, że aby takowe otrzymać muszę zwrócić się z prośbą w formie pisemnej do Zarządu Fundacji. Odpowiedź sygnowaną przez samego Prezesa Fundacji otrzymałem w przeciągu 10 dni. W załączeniu przesłano 5-stronicowy wyciąg z działalności Ekofunduszu w zakresie ochrony klimatu, w którym przedstawiono projekty podzielone ze względu na: oszczędność energii, poprawę efektywności energetycznej oraz odnawialne źródła energii. Materiały udostępnione przez Ekofundusz w sposób wyczerpujący odpowiedziały na postawione pytanie.

7 Dz.U.2001.62.627 z dnia 20 czerwca 2001 r. 8 Dz. U. Z 2001 r., Nr 112, poz. 1198

1155

2. Bank Ochrony Środowiska S.A.

BOŚ SA istnieje od 1991 roku i jest bankiem komercyjnym, specjalizującym się w finansowaniu przedsięwzięć służących ochronie środowiska, a więc m.in. ochronie klimatu. Z pytaniem o informacje dotyczące finansowania przez bank projektów związanych z ochrona klimatu zwróciłem się do Departamentu Projektów Ekologicznych i Obsługi Samorządów. Okazało się, że bank nie prowadzi oddzielnej statystyki projektów z zakresu ochrony klimatu, dysponuje tylko ogólną o ochronie atmosfery. Uzyskałem jednak informację, że departament ten posiada dane na temat finansowania projektów związanych z odnawialnymi źródłami energii (OŹE). Żeby je uzyskać znów musiałem zwrócić się z pisemną prośbą złożoną w siedzibie BOŚ. Odpowiedź w formie listownej otrzymałem po tygodniu. Oprócz materiału zbiorczego z proekologicznej działalności BOŚ S.A. w postaci najnowszego �Raportu ekologicznego�, który nie jest jeszcze ogólnie dostępny, przesłano mi zestawienie kredytów udzielonych przez BOŚ na inwestycje z zakresu odnawialnych źródeł energii i wartości tych inwestycji od 1991 roku, do końca I półrocza 2001 r. Więcej informacji na temat konkretnych projektów inwestycyjnych jest objęta tajemnicą bankową.

3. Ministerstwo Gospodarki

Ustawowym zadaniem urzędu Ministra Gospodarki jest inicjowanie i realizacja polityki państwa w zakresie gospodarczego rozwoju kraju w tym m.in.: przemysłu i energetyki, także z uwzględnieniem zasad racjonalnej gospodarki i wymogów zrównoważonego rozwoju. Pytania skierowane do Ministerstwa Gospodarki związane były z informacjami na temat: • współpracy w zakresie przekazywania i promowania nowych technologii i metod postępowania

służących zapobieganiu emisji gazów cieplarnianych; • instrumentów polityki służących redukcji emisji gazów szklarniowych; • prowadzonych działań w zakresie stosowania nowych instrumentów polityki klimatycznej

(handel emisjami, JI).

Moją krótką i bezowocna przygodę z Ministerstwem rozpocząłem od rozmowy telefonicznej z portierni, z Biurem Kadr, Szkolenia i Organizacji. Po przedstawieniu celu mojej wizyty i pytań, na które chciałbym uzyskać odpowiedzi, niemiła pani po krótkiej dyskusji skierowała mnie do Departamentu Energetyki, Departamentu Strategii Gospodarczej i Departamentu Instrumentów Polityki Przemysłowej. Podając numery telefoniczne, pani zastrzegła, że w przypadku potrzeby wizyty osobistej winien jestem złożyć do Biura, pisemną prośbę wraz z załączonym zaświadczeniem ze szkoły. Wtedy dopiero otrzymam przepustkę do danego departamentu.

Następnym moim krokiem był telefon do Departamentu Strategii Gospodarczej, do którego

zadań należy m.in.: • prowadzenie badań tendencji rozwojowych na rynkach globalnych, dotyczących

międzynarodowej konkurencyjności, handlu i inwestycji oraz techniki i technologii, • prowadzenie spraw w zakresie rozwoju i transferu technologii, • prowadzenie spraw związanych ze strategią państwa w zakresie bezpośrednich inwestycji

zagranicznych w RP W departamencie tym zostałem poinformowany, że odpowiedzi na moje pytania otrzymam w

Departamencie Polityki Przemysłowej. Pani odesłała mnie tam, nawet, kiedy pytałem o takie instrumenty, jak podatki od emisji twierdząc, że co prawda to oni się tym zajmują, ale w Departamencie Polityki Przemysłowej uzyskam pełniejsze informacje.

Departament Polityki Przemysłowej odpowiedzialny jest m.in. za:

• prowadzenie spraw w zakresie rozwoju technicznego wyrobów i rozwoju technologii,

1166

• prowadzenie spraw związanych z wdrażaniem nowoczesnych form zarządzania ochroną środowiska w przemyśle i proekologicznymi technologiami produkcji,

• działanie na rzecz ochrony środowiska w zakresie kompetencji departamentu, w tym realizacja zobowiązań wynikających z konwencji i porozumień międzynarodowych,

Spotkanie z tym departamentem rozpocząłem rozmowami z Działem Ekorozwoju, gdzie

poinformowano mnie, że owszem mają jakieś tam ogólne informacje, ale najlepiej żebym skontaktował się z Departamentem Energetyki, do którego zadań należy m.in. przygotowanie oraz nadzór nad realizacją założeń polityki energetycznej, w tym polityki racjonalnego użytkowania energii oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Tam jednak rozmowa była jeszcze krótsza ponieważ odesłano mnie do Biura Wykonawczego Konwencji Klimatycznej przy NFOŚiGW, oraz Ministerstwa Środowiska, twierdząc że tymi sprawami zajmują się właśnie te instytucje. Innymi słowy w przeciągu 20 minut rozmów telefonicznych z Ministerstwem Gospodarki, nic się nie dowiedziałem i gładko zostałem skierowany poza obręb samego Ministerstwa.

4. Główny Urząd Statystyczny

W Głównym Urzędzie Statystycznym skontaktowałem się z Departamentem Rolnictwa i Ochrony Środowiska poszukując informacji na temat:

• krajowych wykazów antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych, oraz • monitoringu poszczególnych gazów szklarniowych.

Zostałem poinformowany, że wykazy antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych są tylko

dla obszaru całego kraju, nie ma danych dla poszczególnych województw. Dopiero planuje się stworzenie takiego wykazu z uwzględnieniem podziału administracyjnego kraju. Pokazano mi również publikację przygotowaną przez IOŚ pt.: �Inwentaryzacja emisji i wychwytu gazów cieplarnianych CO2; CH4; N20; HFCs; PFCs; SF6 w Polsce w 1997 r.�, z informacją, że istnieje już jej nowsza wersja. Niestety nie mogłem z niej skorzystać, ponieważ do jej udostępniania upoważnione jest Ministerstwo Środowiska, a GUS nie ma do tego uprawnień. Miła pani poinformowała mnie również gdzie mogę zapoznać się z innymi publikacjami, a mianowicie z Raportami Rządowymi przygotowanymi dla Konferencji Stron. Dostałem, więc konkretne namiary na Biuro Wykonawcze Konwencji Klimatycznej. W przypadku informacji na temat monitoringu poszczególnych gazów szklarniowych zostałem skierowany do Instytutu Ochrony Środowiska.

5. Ministerstwo Środowiska

Próby zdobycia informacji w Ministerstwie Środowiska, związanych z ochroną klimatu przeprowadziłem w kilku departamentach:

• Departament Polityki Ekologicznej i Integracji Europejskiej (odpowiedzialny m.in. za opracowywanie założeń i kierunków polityki ekologicznej państwa w oparciu o zasady ekorozwoju, inicjowanie rozwoju instrumentów ekonomicznych, organizacyjnych i prawnych umożliwiających realizację tej polityki),

• Departament Obsługi Funduszy Zagranicznych (odpowiedzialny m.in. za obsługę zagranicznych środków pomocowych, uczestniczy w procedurze opracowania i zatwierdzania projektów AIJ/IJ),

• Departament Współpracy z Zagranicą (odpowiedzialny m.in. za inicjowanie współpracy i koordynacja działań wynikających z udziału Polski w Komisji Trwałego Rozwoju ONZ, EKG ONZ, UNEP i innych organizacjach systemu Narodów Zjednoczonych),

• Biuro Edukacji i Komunikacji Społecznej (odpowiedzialne m.in. za podejmowanie działań mających na celu podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa),

• Departament Ochrony Środowiska (odpowiedzialny m.in. za prowadzenie spraw związanych z realizacją zobowiązań międzynarodowych i dwustronnych w zakresie właściwości departamentu i

1177

wynikających z szeregu konwencji, także z Ramowej Konwencji NZ w sprawie zmian klimatu i Protokołu z Kioto).

• Biblioteka M.Ś.

Departament Polityki Ekologicznej i Integracji Europejskiej Po zadaniu podstawowych pytań ze swojego kwestionariusza odnośnie m.in.: możliwości

zapoznania się z tekstami Konwencji Klimatycznej i Protokołu z Kioto, oraz z aktami prawnymi odnoszącymi się do problemów zmian klimatu, zostałem odesłany do Departamentu Współpracy z Zagranicą i Departamentu Ochrony Środowiska. W przypadku informacji na temat działań prowadzonych w zakresie stosowania nowych instrumentów polityki klimatycznej (handel emisjami; AIJ/JI), skierowano mnie do Departamentu Funduszy Zagranicznych, dając namiary na konkretną osobę, która mogłaby mi pomóc.

Departament Obsługi Funduszy Zagranicznych Wyposażony w owe namiary niezwłocznie umówiłem się telefonicznie na spotkanie. Na

spotkaniu dowiedziałem się, że prowadzone w Polsce działania z zakresu stosowania handlu emisjami są mało zaawansowane, głównie ze względu na brak jednolitego systemu wdrażania tego instrumentu, zarówno w Polsce jak i w innych krajach. W przypadku pożądanych przeze mnie informacji na temat AIJ/JI, a w szczególności, jeśli chodzi o ogólne zasady podziału jednostek zredukowanej emisji, procesu selekcji i badania projektów, dostałem wyczerpujące informacje. Nie otrzymałem natomiast informacji na temat kryteriów wyboru projektów, ponieważ ich właścicielem jest Biuro Wykonawcze Konwencji Klimatycznej. Udostępniono mi natomiast, do wglądu, raporty z faz pilotażowych AIJ oraz obecnie realizowanych projektów JI. Po pełną listę projektów, które były realizowane także zostałem skierowany do Biura Wykonawczego Konwencji Klimatycznej. Inną pozycją, którą miałem szansę pożyczyć była publikacja inż. Tomasza Śmiglewicza z EC BREC pt.: �Joint Implementation jako innowacyjny mechanizm finansowania inwestycji w zakresie energetycznego wykorzystania biomasy w Polsce�.

Departament Współpracy z Zagranicą Mój pobyt w tym departamencie był bardzo krótki, ponieważ w odpowiedzi na wszystkie

zadane przeze mnie pytania zostałem odesłany do Biura Wykonawcze Konwencji Klimatycznej. Nawet próba zapoznania się z treścią Konwencji Klimatycznej i Protokołu z Kioto, zakończyła się fiaskiem, ponieważ poinformowano mnie, że teksty te są raczej niedostępne w polskiej wersji językowej, a na pytanie o wersje angielską, zostałem odesłany do stron internetowych Konwencji.

Biuro Edukacji i Komunikacji Społecznej Podstawowym pytaniem, jakie zadałem w Biurze dotyczyło prowadzenia akcji edukacyjnych i

szkoleniowych w zakresie problemów i działań na rzecz ochrony klimatu. Okazało się, że jedyną forma szkoleń na ten temat, o której wiedzą są organizowane przez Departament Ochrony Środowiska, konferencje. Z materiałów dotyczących zagadnień ochrony klimatu dostałem wydruk komunikatu prasowego o zakończonym w dniu 23 lipca 2001 r. Segmencie Wysokiego Szczebla VI Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Nieodpłatnie udostępniono mi także II Raport Rządowy, odsyłając z resztą pytań do Departamentu Ochrony Środowiska, Wydziału Ochrony Powietrza, Biblioteki M.Ś i stron internetowych Konwencji..

Bilioteka M.Ś. Wizyta w bibliotece była bardzo interesująca, ponieważ na pytanie o możliwość zapoznania

się z tekstami Konwencji Klimatycznej i Protokołu z Kioto, dostałem do przejrzenia Raport Instytutu na rzecz Ekorozwoju o realizacji w Polsce postanowień Konwencji Klimatycznej. Po ponownym sprecyzowaniu pytania otrzymałem tekst Konwencji Klimatycznej wydany w formie zeszytowej przez IOŚ. Niestety w przypadku Protokołu z Kioto, Raportów Rządowych oraz krajowych wykazów emisji gazów cieplarnianych, odesłano mnie do Departamentu Ochrony Środowiska. Innym natomiast

1188

dokumentem, z jakim miałem szansę się zapoznać było studium krajowe w sprawie zmian klimatu z 1996 r.-�Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych i adaptacji polskiej gospodarki do zmian klimatu�. W przypadku jednak chęci powielenia dokumentów okazało się, że na miejscu nie ma takiej możliwości. Jedyną droga jest wypożyczenie wybranych egzemplarzy po uprzednim zastawieniu dowodu osobistego i kaucji w wysokości 50 PLN.

Departament Ochrony Środowiska Na koniec mojej podróży po korytarzach Ministerstwa, dotarłem do głównego departamentu,

w którym powinienem uzyskać wszelkie potrzebne mi informacje, i do którego wiele razy byłem odsyłany. Na miejscu zostałem skierowany do Wydziału ds. Ochrony Powietrza i poinformowany o większych zasobach informacyjnych NFOŚiGW. W związku z tym, że otrzymałem namiar telefoniczny do Wydziału ds. Ochrony Powietrza, rozpocząłem próby nawiązania z nimi kontaktu. Po tygodniu prób, podczas, których nikt nie odbierał słuchawki, wreszcie miałem okazję z kimś porozmawiać. Przedstawiłem w sposób ogólny, a następnie szczegółowy zakres informacji, jakie mnie interesują. Rozmawiający ze mną pan stwierdził, że niestety nikt nie ma czasu na spotkanie ze mną, z powodu ogromu pracy, jaką mają na głowie, i odesłał mnie do Biura Wykonawczego Konwencji Klimatycznej oraz stron internetowych NFOŚiGW.

6. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest największą instytucją finansującą przedsięwzięcia ochrony środowiska w Polsce. Celem działania Funduszu jest finansowe wspieranie przedsięwzięć o zasięgu ponadregionalnym i ogólnokrajowym. Środki Narodowego Funduszu stanowią około 25 % łącznych nakładów przeznaczonych na inwestycje w zakresie ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego w naszym kraju. W jego strukturach funkcjonuje Biuro Wykonawcze Konwencji Klimatycznej powołane na mocy porozumienia zawartego w 29 lipca 1999 r. pomiędzy ówczesnym Ministrem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa a Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W skład Biura wchodzi Krajowy Sekretariat Konwencji Klimatycznej oraz Krajowy Sekretariat Joint Implementation

Biuro Wykonawcze Konwencji Klimatycznej Podstawowym zadaniem Biura Wykonawczego Konwencji Klimatycznej jest realizacja

działań wynikających z ratyfikowanej przez Polskę Ramowej Konwencji NZ w sprawie zmian klimatu oraz aktów ją uzupełniających lub rozszerzających, powierzonych przez Ministra Środowiska. Ponadto do głównych zadań realizowanych przez Biuro należą m.in. uczestniczenie w pracach Konferencji Stron Konwencji oraz jej organów pomocniczych, a także w pracach organizacji międzynarodowych działających na rzecz zapobiegania zmianom klimatu oraz przedstawianie sprawozdań i wniosków wynikających z udziału w tych pracach.

Wizyta w Biurze Wykonawczym Konwencji Klimatycznej, była bez wątpienia najbardziej

owocna i najprzyjemniejsza. Zostałem przyjęty bardzo miło i rzeczowo. Po kolei przedstawiałem swoje pytania i po kolei otrzymywałem na nie odpowiedzi. Dostałem nieodpłatnie egzemplarze szeregu różnych dokumentów tj.: teksty Konwencji Klimatycznej i Protokołu z Kioto (po polsku i po angielsku), dossier- Zmiany klimatu, II Raport Rządowy, Informację Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w sprawie realizacji zobowiązań kraju wynikających z Ramowej Konwencji NZ w sprawie zmian klimatu oraz Protokołu z Kioto do tej Konwencji, I dokument techniczny IPCC, oraz II raport IPCC oceniający zmiany klimatu. Otrzymałem również ostatni biuletyn informacyjny IOŚ i NFOŚiGW pt.: �Zmiany klimatu� i szereg numerów Przeglądu Geofizycznego, dotyczących problematyki zmian klimatu.

Oprócz wszystkich tych materiałów miałem możność zapoznania się z najnowszym III

Raportem Rządowym, który nie jest jeszcze oficjalnie opublikowany, w związku, z czym nie można się jeszcze na niego powoływać. Przedstawiono mi strukturę organizacyjną jednostek zajmujących

1199

się wprowadzaniem w życie postanowień Konwencji Klimatycznej i Protokołu z Kioto, drogi finansowania ochrony klimatu w Polsce, a także instrumenty polityki i akty prawne odnoszące się do tej problematyki. Poinformowano mnie, iż nie ma jeszcze oficjalnej strategii redukcji emisji gazów szklarniowych, a w sprawie monitoringu gazów mogłem zapoznać się z publikacjami IOŚ-u, gdzie zostałem skierowany po bardziej szczegółowe informacje. Poinformowano mnie także, po że szczegółowe dane dotyczące emisji gazów szklarniowych z sektora energetycznego mogę się zgłosić do Agencji Rynku Energii S.A.

Jednak najważniejszym źródłem danych z zakresu ochrony klimatu oraz nowych

instrumentów polityki klimatycznej okazał się nowy serwis internetowy Biura Wykonawczego Konwencji Klimatycznej (http://www.climate.pl). Na stronach tego serwisu znajduje się m.in. szereg szczegółowych informacji dotyczących handlu emisjami i AIJ/JI. Przedstawiony jest proces selekcji, badania i wyboru projektów AJI/JI, wymienione są realizowane projekty wraz z informacjami na ich temat.

7. Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji (IOŚ)

Z Krajowym Centrum Inwentaryzacji Emisji skontaktowałem się telefonicznie, poszukując informacji na temat monitoringu gazów szklarniowych i chcąc uzyskać krajowe wykazy antropogenicznych emisji gazów szklarniowych. Dowiedziałem się m.in., że w Polsce nie ma punktów rejestrujących stężenia gazów cieplarnianych, a wielkości emisji szacuje się wg specjalnych wzorów. W przypadku informacji o wielkościach tych emisji, droga elektroniczną otrzymałem plik z tabelami zbiorczymi za lata 1988, 1990-1999. Informacje udzielone przez KCIE, wyczerpująco odpowiedziały na postawione pytania.

8. Agencja Rynku Energii S.A.

Agencja Rynku Energii S.A. dostarcza agendom rządowym i przedsiębiorstwom energetycznym informacji o funkcjonowaniu sektora paliwowo-energetycznego i jego poszczególnych podsektorów oraz przedsiębiorstw energetycznych działających w warunkach gospodarki rynkowej, a także informacji o oddziaływaniu energetyki na środowisko.

Zakład Statystyki Drogą elektroniczną przesłałem prośbę o informacje na temat wielkości emisji gazów

cieplarnianych z sektora energetycznego, a w szczególności z EC-Żerań i EC-Siekierki. W odpowiedzi otrzymałem wielkości emisji CO2 i CH4 elektrowni i elektrociepłowni zawodowych w 2000 r. Danych na temat EC-Żerań i EC-Siekierki nie otrzymałem z uwagi na tajemnice statystyczną, ale polecono mi szukanie tych informacje u źródła.

9. Elektrociepłownie Warszawskie S.A.

Prośbę o udostępnienie informacji na temat wielkości emisji poszczególnych gazów cieplarnianych z EC- Siekierki i EC- Żerań, skierowałem droga listowną do siedziby głównej EC Warszawskich S.A. Ponieważ jednak upłynął prawie miesiąc, a ja nie otrzymałem odpowiedzi, postanowiłem zadzwonić, aby sprawdzić czy w ogóle mój list doszedł. Okazało się, że tak, więc poprosiłem o skierowanie mnie do osoby, która bezpośrednio otrzymała moja prośbę. Pan, z którym rozmawiałem powiedział, że właśnie pisze dla mnie odpowiedź i wytłumaczył powstałe opóźnienie zamieszaniem kadrowym (okres Świąt, Nowy Rok). Zaproponował przesłanie potrzebnych mi informacji droga elektroniczną. Niestety pomimo kilkukrotnego przypominania mojej osoby i ponawiania prośby, nie otrzymałem żadnej odpowiedzi, ani drogą elektroniczną, ani listowną.

10. Biblioteka Narodowa

2200

Bibliotekę Narodowa odwiedziłem z zamiarem zapoznania się z Raportami Rządowymi

przygotowanymi na Konferencję Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Szukanie potrzebnych dokumentów rozpocząłem od Czytelni Ogólnej, gdzie po sprawdzeniu bazy danych zostałem poinformowany, że niestety nie mają żadnego Raportu. Poradzono mi abym sprawdził bazy danych Czytelni Czasopism i Czytelni Dokumentów Życia Społecznego. Niestety również tam okazało się, że nie ma nawet adnotacji o istnieniu takich dokumentów. WWnniioosskkii

W Polsce istnieją odpowiednie przepisy prawne określające obowiązek udzielenia informacji na tematy środowiskowe przez organy administracji państwowej. Powinno się, więc wydawać, że nie będzie problemem uzyskanie przykładowych informacji z zakresu ochrony klimatu. Niestety dostęp do nich wcale nie jest taki łatwy, szczególnie w tak ważnych instytucjach, jak Ministerstwo Gospodarki, czy Ministerstwo Środowiska. Pomijając kwestie odsyłania do innych departamentów lub instytucji, oraz fakt, iż na wyniki tego badania wpłynęły także osobiste chęci udzielenia informacji przez poszczególnych rozmówców, należy stwierdzić, że w obu tych instytucjach ciężko jest uzyskać jakąkolwiek odpowiedź. Jedynie w Departamencie Obsługi Funduszy Zagraniczny, Ministerstwa Środowiska uzyskałem w pełni satysfakcjonujące odpowiedzi na zadane pytania, natomiast w badanych departamentach Ministerstwa Gospodarki, nie dowiedziałem się niczego. Dużą przeszkodą w uzyskaniu potrzebnych informacji jest też np. brak możliwości zrobienia odbitek, lub abstrakcyjne warunki wypożyczania publikacji (Biblioteka M.Ś.)

O wiele lepiej pod względem dostępności do informacji wypadły w badaniach agendy

związane z administracją państwową i instytucje prywatne, niż same organy administracji państwowej. Wyjątkiem był tutaj GUS, w którym dostałem odpowiedzi na zadane pytania, w granicach obowiązującego GUS prawa.

Pełnej i rzeczowej informacji, udzieliło mi Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji (IOŚ) i

Biuro Wykonawcze Konwencji Klimatycznej (NFOSiGW). Biuro Wykonawcze Konwencji Klimatycznej posiada również bogaty serwis internetowy, zawierający szereg informacji na temat ochrony klimatu. Co prawda jest to jeszcze wersja robocza, jednak widać, że instytucja ta wychodzi naprzeciw obowiązującemu prawu.

Także w Ekofunduszu i BOŚ-u uzyskałem informacje, o które prosiłem. Istotnym plusem był krótki czas oczekiwana na listowna odpowiedź z obu tych instytucji.

W przypadku przedsiębiorstw prywatnych zajmujących się energetyką sprawa wyglądała

różnie. Agencja Rynku Energii S.A. udzieliła mi informacji w miarę swoich możliwości, natomiast EC Warszawskie S.A. pomimo pozornych chęci nie udostępniły żadnych danych.

Dużym zaskoczeniem był brak Raportów Rządowymi przygotowanych na Konferencję Stron

Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, w archiwach Biblioteki Narodowej.

Biorąc pod uwagę powyższe wyniki należy stwierdzić, że dostęp do konkretnych informacji

środowiskowych, w tym przypadku związanych z ochroną klimatu, jest w organach administracji państwowej bardzo uciążliwy i czasochłonny. Podczas badań wiele razy byłem ignorowany i odsyłany do innych departamentów lub instytucji, chociaż teoretycznie powinienem uzyskać potrzebną mi informację na miejscu. Próby zdobycia niektórych informacji wyglądały jak błądzenie w administracyjnym labiryncie. Często także po zadaniu przeze mnie pytania, zanim otrzymałem odpowiedź, byłem pytany, po co jest mi ona potrzebna. W Ministerstwie Gospodarki zażądano nawet

2211

zaświadczenia ze szkoły, że poszukiwane informacje są mi rzeczywiście potrzebne. Jest to o tyle ciekawe, iż według Art. 19, Ustawy Prawo ochrony środowiska, organy administracji są obowiązane udostępniać każdemu informacje o środowisku i jego ochronie, znajdujące się w ich posiadaniu9. Widać, więc, że słowo �każdy� nie jest wszędzie w ten sam sposób rozumiane, a odgrywana podczas badań rola studenta, mogła jedynie pomóc, a nie zaszkodzić, w uzyskaniu jakichkolwiek informacji.

-------------------

GGłłóówwnnee ppyyttaanniiaa ddoottyycczząąccee oocchhrroonnyy kklliimmaattuu zzaaddaawwaannee ww cczzaassiiee wwyywwiiaaddóóww

PPYYTTAANNIIAA IINNSSTTYYTTUUCCJJEE 1. Gdzie można zapoznać się z tekstami:

Konwencji Klimatycznej i Protokołu z Kioto ? (po polsku)

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW

2. Gdzie można zapoznać się z Raportami przygotowanymi do Sekretariatu Konwencji ?

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW, Biblioteka Narodowa

3. Czy udało się ustabilizować emisję dwutlenku węgla w 2000 r. Na poziomie z roku 1988 ? (w jakim stopniu)

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW

4. Czy istnieją krajowe wykazy antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych i gdzie są dostępne ?

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW, GUS, IOŚ, Agencja Rynku Energii S.A., EC Warszawskie SA

5. Jak wygląda sprawa monitoringu poszczególnych gazów szklarniowych?

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW, GUS, IOŚ

6. Czy jest narodowy program działania odnoszący się do antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych i gdzie można się z nim zapoznać ?

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW

7. Czy i z kim współpracujemy w zakresie przekazywania i promowania nowych technologii i metod postępowania służących zapobieganiu emisji gazów cieplarnianych ?

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW, Ministerstwo Gospodarki

8. Czy prowadzi się jakieś akcje edukacyjne i szkoleniowe w zakresie problemów i działań na rzecz ochrony klimatu ?

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW

9. Jakie akty prawne w Polsce odnoszą się do problemów zmian klimatu ?

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW

10. Jakie instrumentu polityki służą redukcji emisji gazów szklarniowych ? (podatki od emisji, OZE, promocja nowych technologii)

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW, Ministerstwo Gospodarki

11. Jak wygląda struktura organizacyjna jednostek zajmujących się wprowadzaniem w życie postanowień Konwencji Klimatycznej i Protokołu z Kioto ? (Kto i czym się zajmuje)

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW

12. Jakie działania są prowadzone w zakresie stosowania nowych instrumentów polityki klimatycznej ? (handel emisjami, Joint Impementation)

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW, Ministerstwo Gospodarki

13. Jak jest finansowana ochrona klimatu w Polsce ?

Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW, Ekofundusz, B.O.Ś.

9 http://www.mos.gov.pl/mos/akty-p/ochrona_srodowiska/index.html