Wyzwania i zadania Wyzwania i zadania administracji samorządowej administracji samorządowej w zakresie jakości powietrza w zakresie jakości powietrza

atmosferycznegoatmosferycznego

-nowe podejście do zanieczyszczenia -nowe podejście do zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnympowietrza pyłem drobnym

Andrzej JagusiewiczAndrzej JagusiewiczGłówny Inspektor Ochrony ŚrodowiskaGłówny Inspektor Ochrony Środowiska

Narada samorządowa woj. malopolskiego, Narada samorządowa woj. malopolskiego, Tarnów, 30.08.2013Tarnów, 30.08.2013

Clean Air for Europe

Transport

Rolnictwo

Byt-kom

Energetyka

Przemysł

SO2

VOC

NOx

NH3

PM

Kwaśna depozycja

Eutrofikacja

Ozon troposf.

Stężenia PM

Bioróżnorodność

Uprawy

Materiały

Zdrowie

SECTORy EMISJE JAK. POW. SKUTKI

Od działalności gospodarczej do Od działalności gospodarczej do skutków na zdrowie i ekosystemyskutków na zdrowie i ekosystemy

Ograniczanie presji Pułapy krajowe (NEC,

CLRTAP-GP II) Traktat Akcesyjny (LCP) Standardy emisyjne

(Dyrektywa IED) Pozwolenia, w tym

zintegrowane Programy naprawcze Zielona gospodarka lub

zrównoważony model produkcji i konsumpcji

Poprawa stanu Strategia Tematyczna

Ochrony Powietrza Standardy jakości

powietrza Dyrektywa CAFE Dyrektywa ws Metali

Ciężkich i Wielopierścieniowych Węglowodorów Aromatycznych (B&P)

Instrumenty polityki ochrony powietrza Instrumenty polityki ochrony powietrza (wspólnotowe, krajowe i lokalne)(wspólnotowe, krajowe i lokalne)

Standardy pułapoweStandardy pułapowe

Strategia Tematyczna Ochrony Powietrza UE

SO2 2020/2000 -32 % i -18 % NOx 2020/2000 -51 % i -40 % NH3 2020/2000 -96 % i -73 % LZO 2020/2000 -55 % i-48 % PM 2020/2000 -59 % i -41 %

Koszt >7,1 biliona euro/rok

Koszt-efekt 1 : 4

Protokół z Goeteborgu II CLRTAP UNECE

(Polska) SO2 2020/2005 -59 % NOx 2020/2005 -30 % NH3 2020/2005 - 1 % LZO 2020/2005 -25 % PM 2,5 2020/2000 -18 %

* Rewizja dyrektywy NEC

2

Ustawa-prawo ochrony środowiska Ustawa-prawo ochrony środowiska

Tytuł II „Ochrona zasobów środowiska”Dział II „Ochrona powietrza”• Art. 85 – ochrona powietrza polega na

zapewnieniu jak najlepszej jego ochronie, w szczególności przez:

utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach,

Podstawowe zasady Podstawowe zasady ochrony powietrzaochrony powietrza

c.d. art. 85 Poś zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu

co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane,

zmniejszenie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach.

Przez kogo??? *** Dyrektywa 2008/50/WE w sprawie jakości

powietrza i czystszego powietrza dla Europy

7

Dlaczego pył 2,5?Dlaczego pył 2,5? zanieczyszczenie w ok. 50% „wtórne”, o zmiennym składzie,

pochodzenia naturalnego i antropogenicznego; Brak progu, poniżej którego nie stwierdza się skutków zdrowotnych

powstaje w znacznej mierze w wyniku reakcji między substancjami w atmosferze - prekursorami pyłu PM2,5 są przede wszystkim tlenki siarki, tlenki azotu, amoniak, lotne związki org. (LZO); zawiera także metale ciężkie, WWA (m. in. benzo(a)piren) i inne trwałe zw. org. (TZO);

ze względu na zawartość substancji szkodliwych i jednocześnie małe rozmiary (średnica poniżej 2,5 mikrona daje zdolność bezpośredniego wnikania do układu oddechowego i krwionośnego) jest uznawany za zanieczyszczenie szczególnie szkodliwe dla zdrowia, które może być przyczyną, m.in. chorób płuc, chorób krążenia, a także schorzeń nowotworowych

„wypadkowa emisji zanieczyszczeń”osiągnięcie standardów PM2.5 wymaga redukcji pierwotnej drobnych cząstek a także prekursorów emitowanych w postaci gazowej: SO2, NOx,

NH3, LZO

8

Śmiertelność wywołana ekspozycją na PM 2,5Śmiertelność wywołana ekspozycją na PM 2,5 w roku 2000 i 2020 w roku 2000 i 2020

(realizowanie dotychczasowej polityki)(realizowanie dotychczasowej polityki)

Poprawa do 2020 roku wskutek CLE-u:

- 1.1 miliona traconych lat życia mniej- mniej o 76 000 przedwczesnych zgonów- wydłużenie życia statystycznie o 2.5 miesiąca

Problemy, które pozostaną po roku 2020 (bez realizacji STOP-u):

- 2.5 miliona traconych lat życia- 272 000 przedwczesnych zgonów- skrócenie życia nadal statystycznie o 5.5 miesiąca

Statystyczne skrócenie życia w Statystyczne skrócenie życia w Polsce spowodowane emisją PM Polsce spowodowane emisją PM

2.52.5

10,8

5,8

2,5

0

4

8

12

16

La

ta

2000 CLE 2020 STOP

10

Standardy dla pyłu drobnego PM2,5 Standardy dla pyłu drobnego PM2,5 - nowe cele w zakresie jakości powietrza w Europie- nowe cele w zakresie jakości powietrza w Europie

Dyrektywa 2008/50/WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE) utrzymując dotychczasowy zakres zobowiązań odnośnie mierzonych i ocenianych zanieczyszczeń, ustanawia nowe, jeszcze bardziej ambitne cele w zakresie jakości powietrza w Europie, między innymi poprzez ustanowienie bardziej restrykcyjnych standardów dla pyłu drobnego PM2,5.

Nowe normy jakości powietrza dla pyłu PM2,5: poziom docelowy - do osiągnięcia do 2010 rokupoziom dopuszczalny – osiągany etapowo – pierwszy etap do roku 2015, drugi do roku 2020pułap stężenia ekspozycji (miasta powyżej 100 tys. mieszk. i aglomeracje ) – do osiągnięcia do roku 2015krajowy cel redukcji narażenia (miasta powyżej 100 tys. mieszk. i aglomeracje ) - do osiągnięcia do roku 2020

11

• Standardy dla pyłu drobnego PM2,5 - nowe cele w zakresie jakości powietrza w Europie – osiągane etapami do roku 2020

• Strefa – w rozumieniu systemu oceny i zarządzania jakością powietrza

• główne problemy – utrzymujące się przekroczenia norm jakości powietrza dla pyłu PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenu od lat

12

Poziom docelowy dla PM2,5 – etap I Poziom docelowy dla PM2,5 – etap I

(target (target valuevalue))

Wartość: 25 µg/m3 (średnia roczna), Termin osiągnięcia upłynął 1stycznia 2010 roku ***

Obowiązuje na obszarze całego kraju.

Poziom docelowy tzn. poziom, który należy osiągnąć za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych.

13

Poziom dopuszczalny dla PM2,5– etap IIPoziom dopuszczalny dla PM2,5– etap IIWartość: 25 µg/m3 (średnia roczna).Termin osiągnięcia: 1 stycznia 2015 rokStandard dotyczy obszaru całego kraju.

Poziom dopuszczalny, tzn. poziom który musi być osiągnięty.

W okresie do dnia 1 stycznia 2015 roku poziom dopuszczalny dla pyłu PM2,5 będzie mógł być przekraczany o wartość marginesu tolerancji.

Nazwa substancji

(numer CAS )

Okres uśredniania

wyników pomiarów

Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu w

µg/m3

Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku

kalendarzowym

Margines tolerancjiTermin osiągnięcia poziomu dopuszczalnego

[μg/m3]

2012 r. 2013 r. 2014 r.

Pył zawieszony PM2,5

Rok kalendarzowy

25 - 2 1 1 2015

14

Poziom dopuszczalny dla PM2,5 Poziom dopuszczalny dla PM2,5 – etap III– etap III

Wartość: 20 µg/m3 (średnia roczna),Termin osiągnięcia: 1 stycznia 2020 roku

Standard będzie dotyczył obszaru całego kraju.

Komisja Europejska przewiduje weryfikację powyższego standardu do 2015 roku w oparciu o nowe informacji na temat skutków zdrowotnych zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 oraz doświadczenia Państw Członkowskich w zakresie osiągnięcia wartości docelowej dla pyłu PM2,5.

15

Wskaźniki średniego narażenia Wskaźniki średniego narażenia dla PM2,5dla PM2,5

krajowy wskaźnik średniego narażenia – jest to średni poziom pyłu PM2,5 w powietrzu wyznaczony na podstawie pomiarów przeprowadzonych na obszarach tła miejskiego w miastach o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy i aglomeracjach na terenie całego kraju, wykorzystywany do oceny dotrzymania krajowego celu redukcji narażenia oraz dotrzymania pułapu stężenia ekspozycji.

Wskaźnik ten posłuży jako miernik osiągnięcia krajowego celu redukcji narażenia i pułapu stężenia ekspozycji.

16

Pułap stężenia ekspozycji dla PM2,5 Pułap stężenia ekspozycji dla PM2,5 etap I etap I

Wartość: 20 µg/m3

obliczana jako trzyletnia średnia krocząca z wartości średnich rocznych uśrednionych dla wszystkich punktów pomiarowych tła miejskiego służących do określenia krajowego wskaźnika średniego narażenia dla lat 2013-2015.

Termin osiągnięcia – 2015 rok

Pułap stężenia ekspozycji, jako standard jakości powietrza musi być osiągnięty.

17

Krajowy cel redukcji narażenia Krajowy cel redukcji narażenia dla PM2,5 - etap IIdla PM2,5 - etap II

Krajowy cel redukcji narażenia - wynosi 18 µg/m3 i powinien zostać osiągnięty poprzez wszelkie niezbędne środki, które nie pociągają za sobą niewspółmiernych kosztów do roku – 2020.

Strefa – w rozumieniu systemu oceny Strefa – w rozumieniu systemu oceny i zarządzania jakością powietrzai zarządzania jakością powietrza

Nowa definicja strefy:Art. 87 ust 2. ustawy Prawo Ochrony

Środowiska

Strefę stanowi:1) aglomeracja o liczbie mieszkańców

większej niż 250 tysięcy;2) miasto o liczbie mieszkańców większej

niż 100 tysięcy;3) pozostały obszar województwa,

niewchodzący w skład miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz aglomeracji.

Wyniki oceny jakości powietrza dla pyłu PM10 Wyniki oceny jakości powietrza dla pyłu PM10 za rok 2011 i 2012za rok 2011 i 2012

Klasy stref określone na podstawie 24-godz. stężeń pyłu PM10Klasy stref określone na podstawie 24-godz. stężeń pyłu PM10 (ochrona zdrowia)(ochrona zdrowia)

Rok 2011 Rok

2012W ocenie za 2012 r. pod katem pyłu PM10 do stref (46) z przekroczeniami zaliczono o cztery strefy mniej poprawa miała miejsce w: Aglomeracjach: Trójmiejskiej, Szczecińskiej i Lubelskiej oraz w strefie podlaskiej .

Wyniki oceny jakości powietrza dla pyłu PM2,5 Wyniki oceny jakości powietrza dla pyłu PM2,5 za rok 2011 i 2012za rok 2011 i 2012

Rok 2012

Rok 2011

Poziom dopuszczalny + margines tolerancjidla roku 2011 - 28 (25+3) µg/m3

dla roku 2012 – 27 (25+2) µg/m3

Wyniki oceny jakości powietrza dla pyłu Wyniki oceny jakości powietrza dla pyłu benzo(a)pirenu (42) za rok 2011 i 2012 (10X)benzo(a)pirenu (42) za rok 2011 i 2012 (10X)

Rok 2012

Rok 2011

22

Krajowy wskaźnik średniego narażeniaKrajowy wskaźnik średniego narażenia na pył PM2,5 na pył PM2,5

Krajowy wskaźnik średniego narażenia na pył PM2,5 [µg/m3]:- dla 2012 roku wyniósł 26,1 (średnia z lat 2010 - 2012);- dla 2011 roku wyniósł 26,9 (średnia z lat 2010 i 2011);- dla 2010 roku wyniósł 28,0 (średnia dla roku 2010).

Wartości wskaźnika średniego narażenia dla poszczególnych miast Wartości wskaźnika średniego narażenia dla poszczególnych miast i aglomeracji oraz krajowy wskaźnik średniego narażenia [µg/mi aglomeracji oraz krajowy wskaźnik średniego narażenia [µg/m33] ]

dla 2012 rokudla 2012 roku

26.138.1

36.836.636.4

36.032.5

32.030.3

29.028.828.7

26.626.6

25.825.625.5

24.124.0

23.622.3

20.920.7

20.419.5

18.818.6

17.817.7

16.012.7

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Krajowy Wskaźnik Średniego NarażeniaAglomeracja Krakowska

miasto Bielsko-BiałaAglomeracja Rybnicko-Jastrzębska

Aglomeracja Górnośląskamiasto Częstochowa

miasto Tarnówmiasto Kielcemiasto Kalisz

Aglomeracja Wrocławskamiasto Rzeszówmiasto Legnica

miasto PłockAglomeracja Warszawska

miasto Opolemiasto Radom

Aglomeracja PoznańskaAglomeracja Łódzka

miasto WałbrzychAglomeracja Lubelska

Aglomeracja Białostockamiasto Włocławek

miasto Zielona Góramiasto Toruńmiasto Elbląg

miasto OlsztynAglomeracja Bydgoska

Aglomeracja Trójmiejskamiasto Gorzów Wlkp.

Aglomeracja Szczecińskamiasto Koszalin

Źródło danych: Państwowy Monitoring Środowiska - Inspekcja Ochrony Środowiska. Opracowanie: Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy

Czarna kreska – pułap stężenia ekspozycji do osiągnięcia w roku 2015

Uwagi końcowe (1)

• Przekroczenia PM 10 w UE są dość powszechne, „plany i programy naprawcze” wg Art.. 8 (3) Dyrektywy Ramowej bez efektu!!! >konieczność budowy planów ponadstrefowych z uwagi na komponent transgraniczny (co najmniej 50 %-obliczenia EMEP

• szereg aglomeracji pozwanych przed ETS ( m.in. BERLIN)

• Pomimo malejących emisji sytuacja w Polsce ulega względnemu pogorszeniu (niższe standardy więcej stref ponadnormatywnych)

• Recepta na niską emisję:

? ?? ???

Uwagi końcowe (2)

• Bilans energetyczny Polski w perspektywie 2020 (2x20%+1x15%), 2030, 2040 i 2050> jaki miks? Węgiel, olej, gaz konwencjonalny/gaz łupkowy , OZE (energia słoneczna, biomasa….), odpady komunalne , energia jądrowa???

• Synergia polityki klimatycznej i ochrony powietrza> JEDNA ATMOSFERA

• Ogólnokrajowy>regionalny>lokalny program ochrony powietrza (niskie źródła emisji i transport>zadania samorządów )

• Konieczność pełniejszej inwentaryzacji emisji i rozwoju narzędzi prognostycznych>modelowanie zintegrowane w ramach PMŚ (3 bloki), w tym modelowanie stanu zanieczyszczenia powietrza jako element oceny>nowy PMS 2013-2015

26

Podsumowanie-Podsumowanie-zamiast receptyzamiast recepty• Zakaz węgla lub

ekogroszek• Wykorzystać

kominiarzy• Subsydia dla paliw

czystszych• Infrastruktura

drogowa i ciepłownicza

• Decyzje o prowadzeniu działalności gospodarczej wydawane z uwzględnieniem rodzaju i wielkości emisji

• ???

27

Dziękuję za uwagę