OM

BU

DS

PE

RS

ON

INSTITUVIONI I AVOKATIT

T POPULLIT

PRMBLEDHJE E RAPORTEVE DREJTUAR

AUTORITETEVE PRGJEGJSE GJAT VITIT 2016

Prishtin, 2017

1

PRMBLEDHJA E RAPORTEVE ME REKOMANDIME

2

I. RAPORTET EX OFFICIO .......................................................................................................... 6

Ex officio nr. 757/2015 .......................................................................................................................... 7

Raport lidhur me vendimet gjyqsore pr heqjen dhe kthimin zotsis pr t vepruar, rezidentve n

Institutin Special n Shtime dhe n shtpit me baz n komunitet ................................................... 7

Ex officio nr. 239/2016 ........................................................................................................................ 16

Raport lidhur me parashkrimin e procedurave gjyqsore dhe ekzekutimin e vendimeve t Gjykatave

Themelore n rastet e kundrvajtjes.................................................................................................. 16

Ex officio nr. 488/2016 ........................................................................................................................ 41

Raport lidhur me pushimin e hetimit t veprave penale t korrupsionit, sipas Kodit t Procedurs

Penale t Republiks s Kosovs, neni 159 ...................................................................................... 41

Ex officio nr. 415/2016 ........................................................................................................................ 53

Raport lidhur me mohimin e s drejts pr qasje n drejtsi, respektivisht mungesn e qasjes n

objektin e gjykats n pjesn veriore t Mitrovics .......................................................................... 53

Ex officio nr. 421/2016 ........................................................................................................................ 60

Raport lidhur me t drejtn pr jet n rastin B.R............................................................................. 60

Ex Officio nr. 425/2015 ....................................................................................................................... 72

Raport n lidhje me mungesn e mjeteve juridike efektive .............................................................. 72

Ex officio nr. 563/2016 ........................................................................................................................ 83

Raport prkitazi me procedurn e shqyrtimit t Raportit Vjetor t Avokatit t Popullit sipas

Rregullores s Kuvendit t Republiks s Kosovs .......................................................................... 83

Ex officio nr. 499/2016 ........................................................................................................................ 93

Raport n lidhje me mosrespektimin e procedurave ligjore gjat procesit t rekrutimit te personelit,

sipas konkurseve t shpallura nga Drejtorit Komunale t Arsimit n Republikn e Kosovs ........ 93

Ex officio nr. 382/2016 ...................................................................................................................... 102

Raport n lidhje me cenimin e dinjitetit dhe s drejts s pensionistve pr pensione ................... 102

Ex officio nr. 894/2016 ...................................................................................................................... 109

Raport n lidhje me Vlersimin Nacional t t Drejtave t Shndetit Seksual dhe Riprodhues n

Kosov ............................................................................................................................................ 109

II. RAPORTET E BAZUARA N ANKESA .......................................................................... 120

Ankesa nr: 322/2015 ......................................................................................................................... 121

Raport me rekomandime lidhur me cenimin e t drejts pr mjedis jetsor ................................... 121

Ankesa nr. 348/2015 .......................................................................................................................... 129

Raport lidhur me kufizimin e t drejts pr qasje n dokumente publike nga Komuna e Fush

Kosovs ........................................................................................................................................... 129

Ankesa nr: 223/2015; 229/2015; 65/2016 ......................................................................................... 135

Raport lidhur me lirimin e pronave t ndrmarrjeve shoqrore t shitura nga Agjencia Kosovare e

Privatizimit nga shfrytzuesit e paligjshm .................................................................................... 135

3

Ankesa nr. 185/2012 .......................................................................................................................... 142

Raport lidhur me zvarritjen e procedurs gjyqsore n rastin C. nr. 3439/15 q ka t bj me

ndarjen e pasuris s fituar n bashkpronsi ................................................................................. 142

Ankesa nr. 431/2015 .......................................................................................................................... 149

Raport lidhur me ankesn e parashtruar nga ankuesi I. R., n lidhje me procedurn e dhnies

granteve pr ndrtimin e stalls, objekteve prcjellse dhe mekanizm bujqsor nga Agjencia pr

Zhvillimin e Bujqsis (AZHB) ...................................................................................................... 149

Ankesa .nr. 291/2014 ......................................................................................................................... 156

Raport n lidhje me zvarritjen procedurale nga Gjykats Themelore n Prishtin pr vendosjen e

lnds P nr.42/15 t ankuesit Rr. B. ................................................................................................ 156

Ankesa nr. 6/2016 dhe nr. 120/2016................................................................................................. 162

Raport n lidhje me kontrollet e paautorizuara t KEDS-it n prona private ................................. 162

Ankesa nr. 113/2016 .......................................................................................................................... 170

Raport me rekomandime lidhur me mos zbatimin e vendimeve nga Agjencia Kosovare e

Privatizimit ...................................................................................................................................... 170

Ankesa nr. 114/2016 .......................................................................................................................... 177

Raport me rekomandime lidhur me mos zbatimin e vendimeve nga Agjencia Kosovare e

Privatizimit ...................................................................................................................................... 177

Ankesa nr. 303/2015 .......................................................................................................................... 184

Raport lidhur me mos prmbarimit t Aktgjykimi t plotfuqishm t Gjykats Themelore n Prizren

........................................................................................................................................................ 184

Ankesa nr. 595/2015 .......................................................................................................................... 201

Raport lidhur me detyrimet pozitive q burojn nga neni 29 dhe neni 31, paragrafi 2 i Kushtetuts

s Republiks s Kosovs, si dhe nga neni 5 i Konvents Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe

Lirive Themelore t Njeriut ............................................................................................................ 201

Ankesa nr. 702/2015 .......................................................................................................................... 214

Raport n lidhje me kufizimin e t drejts pr qasje n dokumente publike nga Komuna e Kllokotit

........................................................................................................................................................ 214

Ankesa nr. 733/2015 .......................................................................................................................... 221

Raport me rekomandime lidhur me dshtimin e MASHT-it, pr shqyrtim n afatin ligjor t ankess

s parashtruar nga znj. F. G. ........................................................................................................... 221

Ankesa nr. 160/2015 .......................................................................................................................... 227

Raport prkitazi me shkeljen e t drejtave q dalin nga marrdhnia e puns................................ 227

Ankesa nr. 29/2016 ............................................................................................................................ 241

Raport pr lirimin e prons s uzurpuar publike komunale ............................................................ 241

Ankesa nr: 72/2015 ........................................................................................................................... 246

Raport lidhur me mungesn e mjeteve efektive juridike ................................................................ 246

Ankesa nr. 564 /2016 ......................................................................................................................... 256

4

Raport lidhur me t drejtat e t pandehurit n procedur penale .................................................... 256

III. OPINIONET E AVOKATIT T POPULLIT .................................................................... 266

Opinoinon nr. 25/2016 ...................................................................................................................... 267

Opinion lidhur me zbatimin e Aktgjykimit t Gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut n rastin

Grudi kundr Serbis, Aplikimi Nr. 31925/08 .............................................................................. 267

Opinoin nr. 528/2016 ........................................................................................................................ 280

Opinion n lidhje me procedurat e ankimimit t vendimeve administrative lidhur me shtjen e

njohjes dhe verifikimit t statusit t veteranit t Ushtris lirimtare t Kosovs ........................... 280

Opinion nr. 280/2016 ........................................................................................................................ 288

Opinion lidhur me gjendjen e krijuar n hapsirat n zonn e interesit t veant ekonomik sipas

Vendimit nr. 4/119, dat 3 nntor 2004 dhe Vendimit 02/57, dat 13 mars 2009 t Qeveris s

Kosovs dhe propozimi pr ndrmarrjen e masave efektive pr zgjidhjen e shtjes .................... 288

Opinion nr. 322/2015 ........................................................................................................................ 292

Opinion pr qartsimin e procedurave ligjore t cilat Komuna e Gjakovs duhet ti ndrmerr n

drejtim t zgjidhjes s problemeve mjedisore n rrugn Durgut Vokshi n Gjakov ................. 292

Opinion nr. 668/2016 ........................................................................................................................ 298

Opinion n lidhje me ndikimin e dhuns n shndetin dhe jetn sociale t fmijve, si dhe masat q

duhet ndrmarr institucionet prgjegjse ...................................................................................... 298

IV. AVOKATI I POPULLIT N CILSIN E MIKUT T GJYKATS (AMICUS

CURIAE) ........................................................................................................................................... 304

Amicus Curiae nr. 2/2016 ................................................................................................................. 305

Menidim juridik n cilsin e mikut t gjykats lidhur me shkeljen e t drejts s personave t

privuar nga liria pr trajtim adekuat mjeksor ................................................................................ 305

Amicus Curiae nr. 440/2015 ............................................................................................................. 313

Mendim jurdik n cilsin e mikut t gjykats lidhur me trajtimin e lnds C-III-13/0514 nga

Dhoma e Posame e Gjykats Supreme .......................................................................................... 313

Amicus Curiae nr. 406/ 2016, Nazmi Abazi dhe t tjert .............................................................. 314

Mendim juridik n cilsin e mikut t gjyakts lidhur me aktgjykimet e gjykatave pr shtje t

njjta, por me prfundime t ndryshme .......................................................................................... 314

V. KRKESAT PR MAS T PRKOHSHME ..................................................................... 319

Ankesa nr.568/2016 dhe nr. 569/2016.............................................................................................. 320

Krkes drejtuar Ministris s Drejtsis pr aplikimin e Mass s Prkohshme n zbatimin e

vendimit me t cilin ishin rikthyer n vuajtje t dnimit t gjith personat q ishin n trajtim

mjeksor jasht ambienteve t burgut ............................................................................................. 320

Ankesa nr. 6/2016 .............................................................................................................................. 322

Krkes drejtuar KEDS-it pr aplikimin e Mass s Prkohshme n lidhje me kontrollet brenda

pronave private t qytetarve .......................................................................................................... 322

5

VI. LETR REKOMANDIMET DREJTUAR AUTORITETEVE PRGJEGJSE .......... 324

Ankesa nr. 33/2016 ............................................................................................................................ 325

Letr rekomandim ........................................................................................................................... 325

Ankesa nr. 441/2015 .......................................................................................................................... 327

Letr rekomandim ........................................................................................................................... 327

Ankesa nr. 557/2015 .......................................................................................................................... 330

Letr rekomandim ........................................................................................................................... 330

Ankesa nr. 320/2015 .......................................................................................................................... 332

Letr rekomandim ........................................................................................................................... 332

Ankesa nr.398/2016 ........................................................................................................................... 334

Letr rekomandim ........................................................................................................................... 334

Ex officio 625/2016 ............................................................................................................................ 336

Letr rekomandim ........................................................................................................................... 336

Ankesa nr. 202/2016 .......................................................................................................................... 340

Letr rekomandim ........................................................................................................................... 340

6

I. RAPORTET EX OFFICIO

7

RAPORT ME REKOMANDIME

Ex officio nr. 757/2015

Raport lidhur me vendimet gjyqsore pr heqjen dhe kthimin zotsis pr t vepruar,

rezidentve n Institutin Special n Shtime dhe n shtpit me baz n komunitet

Pr

Z. Arban Abrashi, ministr i Ministris s Puns dhe Mirqenies Sociale

Z. Enver Peci, kryetar i Kshillit Gjyqsor t Kosovs

Znj. Lirije Kajtazi, kryetare e Komisionit pr t Drejtat e Njeriut, Barazi Gjinore, Persona t Pagjetur

dhe Peticione

Prishtin, m 4 shkurt 2016

8

Qllimi i raportit

Qllimi i ktij raporti sht vlersimi i praktikave t mbajtjes s personave me ngecje n zhvillim

mendor n institucionet rezidenciale dhe vlersimin e pajtueshmris s ktyre praktikave me ligjet e

zbatueshme dhe t drejtat e njeriut.

Ky raport sht i bazuar n hetimet ex officio dhe mbshtetet n faktet dhe provat t cilat i posedon

Institucionit i Avokatit t Popullit (IAP), lidhur me mbajtjen e personave me ngecje n zhvillim

mendor n institucione rezidenciale, pa dokumente personale dhe vendime gjyqsore pr heqjen e

zotsis s veprimit, t cilat jan t prcaktuara si kritere sipas UA nr.11/2014 dhe ligjeve n fuqi pr

punn dhe kriteret pr vendosjen e rezidentve, personave me aftsi t kufizuara mendore -ngecje n

zhvillimin mendor, n Institutin Special n Shtime dhe n shtpit me baz n komunitet. Gjithashtu

shqetsimi kryesor ka t bj me kufizimin e liris s lvizjes s personave sipas standardeve

ndrkombtare.

Baza ligjore

Sipas nenit 135, para. 3 t Kushtetuts Avokati i Popullit ka t drejt t bj rekomandime dhe t

propozoj masa, nse vren shkelje t t drejtave dhe lirive t njeriut nga ana e organeve t

administrats publike dhe organeve t tjera shtetrore.

Po ashtu, nenit 18, paragrafi 1.2 t Ligjit pr Avokatin e Popullit, Avokati i Popullit (..) Ka

prgjegjsi t trheq vmendjen pr rastet kur institucionet e Republiks s Kosovs i shkelin t

drejtat e njeriut dhe t bj rekomandim q tu jepet fund rasteve t tilla ().

Prshkrimi i rrethanave t shtjes

Faktet, dshmit dhe informatat, t cilat i posedon Institucioni i Avokatit t Popullit (IAP), t

mbledhura nga hetimi i br, prmblidhen si n vijim:

1. Avokati i Popullit, n baz t nenit 16, paragrafi 4 t Ligjit pr Avokatin e Popullit nr. 05/L-019,

m 15 korrik 2015, ka filluar hetimet sipas detyrs zyrtare ex officio, lidhur me vendimet gjyqsore

pr heqjen dhe kthimin zotsis personave me ngecje n zhvillim mendor, t cilt jan rezident n

Institutin Special n Shtime dhe n shtpit me baz n komunitet.

2. Institucionet e menaxhuara nga Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale (MPMS) jan: Instituti

Special n Shtime (n tekstin e mtutjeshm: ISSH) dhe Shtpia e Fmijve me aftsi t kufizuara

mendore (SHF) n Shtime. Shtpit me baz n komunitet (n tekstin e mtutjeshm: SHK), deri

m 31 dhjetor 2015, jan menaxhuar nga Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale, por nga 1

janar 2016, kto shtpi jan n kompetenca t komunave prkatse, prve SHK Graanic, e cila

m hert ka kaluar n menaxhim t komuns s Graanics.

3. Gjithsej jan shtat SHK n: Shtime, Ferizaj, Kamenic, Vushtrri, Dean, Graanic, Shtpia e

Fmijve me aftsi t kufizuara mendore (SHF) n Shtime, si dhe ISSH, ku rezident jan personat

me aftsi t kufizuara mendore - ngecje n zhvillimin mendor, ndrkaq kriter pr vendosje n

ISSH dhe SHK sht heqja e zotsis s veprimit.

4. Pas realizimit t vizitave t zyrtarve t Institucionit t Avokatit t Popullit n institucionet e

lartprmendura dhe analizs s raporteve zyrtare nga kto vizita rezultoi se nga gjithsej 124

rezident (n ISSH, SHK Shtime, Ferizaj, Vushtrri, Dean, Kamenic, Graanic), 41 prej tyre nuk

posedonin vendim gjykate, 12 prej tyre nuk posedonin asnj dokument identifikimi, ndrsa 9 prej

tyre ishin ende me letrnjoftime t UNMIKUT.

Prshkrimi i gjendjes

5. N ISSH) banojn 61 persona me aftsi t kufizuara mendore - ngecje n zhvillimin mendor.

Mosha mesatare e tyre sht 46 vje. Nga 61 rezident, dhjet prej tyre nuk posedojn dokumente

9

identifikimi ku prgjegjs jan QPS Lipjan pr pes raste; QPS Ferizaj pr nj rast; QPS Rahovec

pr nj rast; QPS Novobrd pr nj rast; QPS Podujev pr nj rast dhe QPS Prishtin pr nj rast.

Me vendime gjyqsore, gjithashtu, nuk jan t pajisur t gjith rezidentt. Jan gjithsej 13

rezident pa vendime gjyqsore, katr prej tyre jan shtetas t huaj, ndrsa nnt jan banor t

Republiks s Kosovs, ku pes nga ta jan n procedur gjyqsore.

Prfaqsuesit e ISSH deklaruan se momentalisht kan problem vetm me caktimin e kujdestarve

ligjor pr rezidentt pas heqjes s zotsis s veprimit, ngase sipas tyre prfaqsues t qendrave pr

pun sociale po hezitojn dhe nuk po jan te gatshm pr caktimin e stafit nga QPS-t si kujdestar

ligjor, mirpo deklarohen se sht duke punuar n kt drejtim. Sipas tyre n dy raste t vendosjes

pr heqje t zotsis s veprimit kujdestar ligjor jan caktuar punonjs t ISSH-s.

SHK n Shtime

6. N SHK n Shtime jan t vendosur 13 rezident, ndrsa kapaciteti i objektit sht pr 10

rezident. Sa i prket vendimeve gjyqsore 10 rezident kishin vendime, 8 prej tyre iu sht hequr

plotsisht zotsia e veprimit, sipas krkesave t iniciuara nga familja. Dy raste kishin vendime ku

gjykata ka vendos pr heqjen e pjesshme t zotsis s veprimit. Njrit rast m 2008 i sht hequr

pjesrisht zotsia e veprimit, mirpo n vendim nuk sht prcaktuar periudha kohore pr t ciln

sht hequr zotsia e veprimit dhe rasti i dyt m 2006 i sht hequr zotsia e veprimit pjesrisht,

ku n vendim ceket prkohsisht, por duhet theksuar se nga viti 2006 nuk sht iniciuar

procedur pr rivlersim pr gjendjen.

SHK n Kamenic

7. SHK n Kamenic gjithsej jan t vendosur 10 rezident. Sipas dosjeve t tyre t gjith rezidentt,

posedonin aktvendim pr heqjen e zotsis s plot t veprimit, aktvendim mbi caktimin e

kujdestarit ligjor, ku sipas tyre 3 deri 4 her n vit vizitohen nga kujdestart e QPS-ve. Si problem

i identifikuar n SHK Kamenic sht shtja e stafit, i cili prbhet nga 5 puntor, prej tyre 3

infermier, nj ndihms mjeksor dhe udhheqsi i shtpis. Pra, ka munges t stafit pr

prkujdesje t rezidentve, krahasuar me SHK t komunave t tjera, t cilat kan nga dhjet

persona n staf (infermier dhe ndihms mjeksor).

SHK n Ferizaj

8. SHK n Ferizaj, vetm 6 prej tyre kan aktvendim mbi heqjen e zotsis s veprimit nga Gjykata

Komunale, 5 nga ta iu sht hequr plotsisht zotsia e veprimit, ndrsa lidhur me nj rast, gjykata

ka vendosur q pjesrisht ti hiqet zotsia e veprimit, nuk ceket se cilat veprime mund t ndrmarr

personi i cili sht vn nn kujdestari t prkohshme.

SHK n Dean

9. N SHK n Dean jan t vendosur 10 rezident. Dosjet e tyre nuk prmbajn pjesn m t madhe

t dokumentacionit bazuar n udhzimin administrativ nr.11/2014. 9 rezident jan t pajisur me

letrnjoftime t UNMIK-ut, ndrsa vetm nj sht i pajisur me letrnjoftim t Kosovs.

Aktvendimin mbi heqjen e zotsis s veprimit nga Gjykata Komunale n Dean e kan vetm 6

rezident, ndrsa t tjert nuk posedojn aktvendimet pr heqjen e zotsis s veprimit.

SHK n Vushtrri

10. N SHK n Vushtrri ishin t vendosur 10 rezident. Aktvendimin mbi heqjen e zotsis s

veprimit nga Gjykata Komunale n Vushtrri e kishin vetm 4 rezident, prej tyre nj t prhershm

dhe 3 t prkohshm, ndrsa t tjert nuk i kishin aktvendimet e heqjes s zotsis s veprimit n

dosjet e tyre.

SHK n Graanic

10

11. N SHK n Graanic jan t vendosur 10 rezident. Dosjet e rezidentve nuk i prmbajn pjesn

m t madhe t dokumentacionit bazuar n UA nr.11/2014. 5 rezident ishin t pajisur me

letrnjoftime t Kosovs, 3 rezident ishin t pajisur me letrnjoftime t shtetit serb, ndrsa 2 nuk

kan asnj dokument identifikimi. Aktvendimin mbi heqjen e zotsis s veprimit nga gjykata nuk

e kishte asnjri nga rezidentt.

Instrumentet ligjore t zbatueshme n Republikn e Kosovs

Neni 21, paragrafi 2 i Kushtetuts s Republiks s Kosovs (n tekstin e mtejm: Kushtetuta)

prcakton: Republika e Kosovs mbron dhe garanton t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, t

parashikuara n kt Kushtetut. Kurse, paragrafi 3 thot: dokush e ka pr detyr ti respektoj t

drejtat e njeriut dhe lirit themelore t t tjerve.

Neni 25, paragrafi 1 i Kushtetuts prcakton si n vijim: Secili individ gzon t drejtn pr jetn.

[...] Kurse neni 26 i Kushtetuts thot se: Secili person gzon t drejtn e respektimit t integritetit

fizik dhe psikik t tij/saj [...].

Neni 2 i Konvents Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut, 4 nntor

1950 (n tekstin e mtejm: KEDNJ) thot: E drejta e do njeriu pr jetn mbrohet me ligj [...]

Neni 5, paragrafi 1 KEDNJ prcakton se: dokush ka t drejtn e liris e t siguris personale.

Askujt nuk mund ti hiqet liria, me prjashtim t rasteve q vijojn dhe n prputhje me procedurn e

parashikuar me ligj [...]. Ndrsa, neni 6, paragrafi 1 i KEDNJ-s garanton se: do person ka t

drejt q shtja e tij t dgjohet drejtsisht, publikisht dhe brenda nj afati t arsyeshm nga nj

gjykat e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do t vendos si pr mosmarrveshjet n

lidhje me t drejtat dhe detyrimet e tij t natyrs civile...

KNDNJ n nenin 13 parasheh t drejtn pr zgjidhje efektive sipas s cils: dokush, t cilit i jan

shkelur t drejtat dhe lirit e prcaktuara n kt Konvent, ka t drejtn e nj zgjidhjeje efektive para

nj organi kombtar, pavarsisht se shkelja sht kryer nga persona q veprojn n prmbushje t

funksioneve t tyre zyrtare.

Ligji pr Familjen, n nenin 215 prcakton parimet e kujdestaris pr t miturit dhe t rriturit ku thot:

(2) Qllimi i kujdestaris ndaj personave t moshs madhore sht mbrojtja e personalitetit t tyre

dhe do t manifestohet n radh t par me kujdesin personal, aftsim pr jet t pavarur dhe me

mjekim. (3) Kujdestaria ka pr qllim gjithashtu sigurimin e t drejtave pasurore dhe t t drejtave

t tjera dhe interesave t personave nn kujdesie. Kurse n nenin 223 parashihet heqjen e plot apo e

pjesshme e aftsis s veprimit sipas s cilit: (1)Personit t moshs madhore q nuk sht i aft pr

t gjykuar normalisht (smundja psikike e diagnostikuar, ngecja psikike ose ndonj shkak t

ngjashm) dhe pr kt arsye nuk sht n gjendje t kujdeset vet pr t drejtat dhe interesat e tij,

duhet ti hiqet aftsia pr t vepruar. (2)Personit t moshs madhore q me veprimet e veta

ashprsisht i rrezikon t drejtat dhe interesat e tij ose t drejtat dhe interesat e personave t tjer pr

shkak t smundjes psikike t diagnostikuar, t ngecjes psikike apo keqprdorimit t alkoolit ose t

mjeteve narkotike, t paaftsis nga pleqria duhet pjesrisht ti hiqet aftsia pr t vepruar.

N neni 224 n Procedurat prcaktohet se: Personat t cilve me vendimin e gjykats pjesrisht ose

plotsisht u sht hequr aftsia e tyre pr t vepruar, vihen nn kujdestari t Organit t Kujdestaris.

Gjykata brenda afatit dhjet ditor duhet t prcjell vendimin tek Organi kompetent i kujdestaris

i cili brenda 30 ditsh nga dita e nxjerrjes s vendimit duhet t siguroj kujdestarin

Gjithashtu ligji pr procedurn jokontestimore, n kreun e dyt parasheh rregullimin gjendjeve

personale ku n pikn 1 prcaktohet: Heqja dhe kthimi i zotsis pr t vepruar

11

Sipas nenit 31 parashihet q:

31.1 N procedurn e heqjes s zotsis pr t vepruar gjykata konstaton se a sht personi i

moshs madhore, pr shkak t paaftsis s plot apo t pjesshme pr t gjykuar, n gjendje t

kujdeset pr t drejtat dhe interesat e veta, dhe n pajtim me kt plotsisht apo pjesrisht ia merr

zotsin pr t vepruar

31.2 N procedurn e kthimit t zotsis pr t vepruar gjykata plotsisht apo pjesrisht ia kthen

personit t moshs madhore zotsin pr t vepruar po qe se konstaton se kan pushuar shkaqet t

cilat kan ndikuar pr marrjen e saj plotsisht apo pjesrisht.

31.3 Procedura nga paragrafi 1 i ktij neni duhet t prfundoj sa m par q sht e mundur e jo

me von se 90 dit, ndrsa procedura nga paragrafi 2 ktij neni duhet t prfundoj brenda afatit

prej 30 ditsh nga dita n t ciln ka arritur n gjykat propozimi pr kthimin e zotsis pr t

vepruar.

Neni 32, prcakton procedurat pr heqjen dhe kthimin e zotsis pr t vepruar dhe fillohet sipas

propozimit t: a) organit t kujdestaris []

Neni 33 parasheh q Pr zhvillimin e procedurs sipas propozimit t subjektit t autorizuar sht

kompetente gjykata komunale n territorin e s cils e ka vendbanimin ose vendqndrimin personi t

cilit i merret apo kthehet zotsia pr t vepruar.

Kurse neni 38 thot: Pr heqjen ose kthimin e zotsis pr t vepruar gjykata vendos n baz t

fakteve t vrtetuar n seanca gjyqsore.

N qoft se personi t cilit i hiqet, respektivisht kthehet zotsia pr t vepruar sht i vendosur n

institucionin q ushtron veprimtari shndetsore, gjykata mund ta mbaj seancn gjyqsore n

institucionin e till dhe ta dgjoj personin e till.

Gjykata do t vlersoj se a do ta marr n pyetje personin ndaj t cilit zhvillohet procedura n

pranin e mjekut q bn mbikqyrjen e gjendjes shndetsore t tij derisa ai gjendet n

institucionin shndetsore.

Sipas nenit 42: Kur vrteton se ekzistojn shkaqet pr heqjen e zotsis pr t vepruar, gjykata

personit ndaj t cilit zhvillohet procedura do tia heq zotsin pr t vepruar plotsisht ose

pjesrisht.

N aktvendimin me t cilin personit i hiqet pjesrisht zotsia pr t vepruar, gjykata n baz t

rezultatit t ekspertizs mjeksore mund ti caktoj veprimet konkrete juridike q ky person mund ti

kryej n mnyr t pavarur.

Ndrsa neni 44 thot: Kur pushojn s ekzistuari shkaqet pr t cilat nj personi i sht hequr

zotsia pr t vepruar, gjykata sipas detyrs zyrtare ose sipas propozimit t personave t autorizuar

nga neni 32 t ktij ligji, do t zhvilloj procedurn dhe varsisht nga rezultati i saj do t jep vendimin

me t cilin personit t till plotsisht apo pjesrisht i kthehet zotsia pr t vepruar.

Neni 45 prcakton: N procedurn pr kthimin e zotsis pr t vepruar zbatohen prshtatshmrish

dispozitat e ktij kreu sipas t cilave bhet heqja e zotsis pr t vepruar.

Gjithashtu, neni 5 i UA nr.11/2014, pr punn dhe kriteret pr vendosjen e rezidentve, personave me

aftsi t kufizuara mendore ngecje n zhvillimin mendor, n Institutin Special n Shtime dhe n

shtpit me baz n komunitet prcakton se: Pr strehim institucional n ISSH dhe n SHK, lnda e

parashtruesit t krkess duhet t jet e kompletuar me kto dokumente

1.1 Letrnjoftimi ose ndonj dokument tjetr identifikues

1.2 Certifikata e lindjes

12

1.3 Certifikata e mjekut specialist-infektologut

1.4 Mendimi profesional I s paku tre specialistve t repartit t psikiatris t QKUK apo t

ndonj reparti t psikiatris t spitaleve regjionale ku prcaktohet qart diagnoza e klientit

(shkalla e ngecjes n zhvillimin mendor)

1.5 Aktvendim mbi marrjen e aftsis s veprimit nga Gjykata Themelore

1.6 Aktvendimi nga organi I kujdestaris mbi caktimin e kujdestarit

1.7 Certifikata e gjendjes ekonomike

1.8 Dshmi ligjore pr menaxhimin e patundshmris pr personin i cili krkon strehim se kujt ia

bart patundshmrin (pasurin) nse ka, pasi q t kaloj n mbrojtje institucionale

1.9 Certifikata gjendjes familjare

1.10 Dy fotografi.

Derisa neni 10.3 thot se Asnj klient-rezident nuk mund t vendoset n afat t pacaktuar dhe kjo e

bn prgjegjs organin e kujdestaris pran Qendrs pr Pun Sociale, q s paku nj muaj para

skadimit t afatit t qndrimit n ISSH apo n shtpit e komunitetit, ta verifikoj gjendjen n

origjinn e klientit dhe ti vlersoj rrethanat nse jan krijuar kushtet pr kthim, apo t propozoj

vazhdimin e qndrimit t mtutjeshm.

Analiza ligjore e rastit

12. Avokati i Popullit q n fillim vren se jo n t gjitha institucionet shtetrore, ku personat me

ngecje psikike mbahen nn prkujdesje, i kan t kompletuara dosjet me vendime pr heqjen e

prhershme apo prkohshme t zotsis s veprimit. sht obligim ligjor q institucionet

prgjegjse n rastin e pranimit t personave me aftsi t kufizuara mendore-ngecje n zhvillim

mendor t zbatojn legjislacionin n fuqi.

13. Pr m tepr Avokati i Popullit thekson se Kushtetuta, si akti m i lart juridik i nj vendi mbron

dhe garanton t drejtat dhe lirit themelore t njeriut prandaj, secili institucion duhet vepruar n

pajtim me t. Po kshtu Avokati i Popullit prkujton se Kushtetuta, n nenin 21, shprehimisht

prcakton obligimin e t gjitha organeve ti respektojn lirit dhe t drejtat e t tjerve, prandaj

ky parim sht imperativ dhe duhet t respektohet nga t gjith prfshir ktu institucionet

prgjegjse pr prkujdesje t personave me aftsi t kufizuar mendore-ngecje n zhvillim

mendor si dhe sistemin gjyqsor t Kosovs.

14. Avokati i Popullit thekson se pr t qen n pajtueshmri me nenin 5.1 t KEDNJ-s kufizimi i

liris s lvizjes duhet t jet n prputhje me dy krkesa madhore:

E para, duhet t jet ligjore, sipas kuptimit t s drejts s brendshme duke prfshir respektimin

e procedurs s prcaktuar me ligj. N kt drejtim Konventa i referohet prsri n mnyr

primare ligjit kombtar dhe prcakton detyrimin pr t ju prmbajtur rregullave materiale dhe

procedurale.

E dyta: sipas nenit 5 krkon q do privim i liris duhet t jet n prputhje me qllimin e nenit 5,

prkatsisht pr t mbrojtur individt nga arbitrariteti (shih Creanga v. Romania GC,

nr.29226/03, par.84, 23 shkurt 2012)

15. Avokati i Popullit vlerson se afatet kohore pr shqyrtim dhe vendosjen e lndve nga gjyqsori

sht e garantuar me nenin 6 t KEDNJ, sipas s cils do person ka t drejt q shtja e tij t

dgjohet drejtsisht, publikisht dhe brenda nj afati t arsyeshm nga nj gjykat e pavarur dhe e

paanshme []dhe drejtn pr zgjidhje efektive t garantuar me nenin 13 sipas secilit dokush,

t cilit i jan shkelur t drejtat dhe lirit e prcaktuara n kt Konvent, ka t drejtn e nj

13

zgjidhjeje efektive para nj organi kombtar [...]. Zvarritja e procedurave pr nxjerrjen e

vendimeve pr heqjen apo kthimin e t drejts pr t vepruar, pr rezident n ISSH, SHK prbn

shkelje t neneve n fjal. (Shih rastin Stanev vs Bulgarya nr. 36760/06).

16. Pr m tepr Avokati i Popullit konsideron se sht obligim ligjor i shtetit q personat me aftsi

t kufizuar mendore nn prkujdesje t institucioneve rezidenciale, t mbahen dhe t trajtohen n

prputhje me legjislacionin vendor, duke i respektuar t drejtat e garantuara me Konventn

Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut (Shih rastin Keenan vs

United Kingdom nr. 27229/95).

17. Avokati i Popullit thekson se gjykatat kan obligim ligjor heqjen e zotsis s veprimit, duke i

respektuar procedurat e prcaktuara me legjislacionin e zbatueshm prfshir ktu edhe afatet e

parapara ligjore. Situata e till duhet zbatuar edhe tek personat me aftsi t kufizuar mendore -

ngecje n zhvillim mendor t cilt jan nn prkujdesje institucionale. sht me rndsi t

zbatohet n prpikri Ligji pr Familjen, i cili n nenin 224, thekson se Personat t cilve me

vendimin e gjykats pjesrisht ose plotsisht u sht hequr aftsia e tyre pr t vepruar, vihen nn

kujdestari t Organit t Kujdestaris. Gjykata brenda afatit dhjet ditor duhet t prcjell

vendimin tek Organi kompetent i kujdestaris i cili brenda 30 ditsh nga dita e nxjerrjes s

vendimit duhet t siguroj kujdestarin.

18. Avokati i Popullit, gjithashtu, vren se ka raste q gjykata me vendime gjyqsore pr heqjen s

zotsis s veprimit prcakton kujdestar ligjor punonjs t ISSH. Kjo konsiderohet se sht n

kundrshtim me punn q ata bjn n ISSH dhe gjithashtu mund t konsiderohet se sht

konflikt interesi me natyrn dhe rolin e ISSH, duke pasur parasysh q kujdestari ka pr obligim t

kujdeset pr personalitetin, kushtet e vendosjes, ti mundsoj personit nn kujdesin e tij t jetoj

jet t pavarur dhe me dinjitet pr aq sa sht e mundshme, ndrsa personeli i ISSH ka pr detyr

t prcjell dhe t ndikoj n prparimin e rezidentve n sfern e prkujdesjes vetanake.

19. Avokati i Popullit konstaton se ligji pr procedurn jokontestimore, n nenin 31 garanton q N

procedurn e heqjes s zotsis pr t vepruar gjykata konstaton se a sht personi i moshs

madhore, pr shkak t paaftsis s plot apo t pjesshme pr t gjykuar, n gjendje t kujdeset

pr t drejtat dhe interesat e veta, dhe n pajtim me kt plotsisht apo pjesrisht ia merr

zotsin pr t vepruar, mungesa e vendimeve gjyqsore pr heqjen e zotsis pr t vepruar tek

41 rezident nga numri i prgjithshm 124 rezident n ISSH, si dhe n SHK-t n Shtime,

Ferizaj, Vushtrri, Dean, Kamenic, Graanic, sht treguesi se kta rezident nuk trajtohen n

prputhje me kt ligj.

20. Pa hyr n analizn e vendimeve t gjykatave, Avokati i Popullit vren se vendimet e gjykats

pr heqjen e pjesshme t zotsis s veprimit, nuk i kan respektuar procedurat e prcaktuara me

legjislacionin e zbatueshm. N dispozitiv t vendimit nuk sht i prcaktuar sakt nocioni

prkohsisht, prkatsisht, periudha kohore pr t ciln u hiqet zotsia e veprimit personave ndaj

t cilve zhvillohet procedura pr heqjen e zotsis s veprimit dhe se cilat veprime mund t

ndrmarr personi i cili sht vn nn kujdestari t prkohshme e drejt kjo e garantuar me

nenin 42.1 t Ligjit pr Procedur Jokontestimore sipas s cilit Kur vrteton se ekzistojn

shkaqet pr heqjen e zotsis pr t vepruar, gjykata personit ndaj t cilit zhvillohet procedura

do tia heq zotsin pr t vepruar plotsisht ose pjesrisht dhe nenin 42.2 N aktvendimin me

t cilin personit i hiqet pjesrisht zotsia pr t vepruar, gjykata n baz t rezultatit t

ekspertizs mjeksore mund ti caktoj veprimet konkrete juridike q ky person mund ti kryej n

mnyr t pavarur.

21. Neni 44 i Ligjit pr Procedurn Jokontestimore, garanton q Kur pushojn s ekzistuari shkaqet

pr t cilat nj personi i sht hequr zotsia pr t vepruar, gjykata sipas detyrs zyrtare ose

sipas propozimit t personave t autorizuar nga neni 32 t ktij ligji, do t zhvilloj procedurn

14

dhe varsisht nga rezultati i saj do t jep vendimin me t cilin personit t till plotsisht apo

pjesrisht i kthehet zotsia pr t vepruar. Avokati i Popullit nuk vren se ky nen sht i

zbatueshm tek personat me aftsi t kufizuar mendore nn prkujdesje t institucioneve

rezidenciale.

22. Avokati i Popullit, gjithashtu vlerson se bazuar n legjislacionin n fuqi vendimi duhet ti

prcillet organit kompetent t kujdestaris konkretisht Qendrs pr Pun Sociale, i cili pastaj

brenda 30 ditsh nga dita e nxjerrjes s vendimit duhet t caktoj kujdestarin dhe se vendimi pas

plotfuqishmris ti prcillet organit prkats civil pr t konstatuar gjendjen faktike n librat

prkats t t lindurve. Vendosja e rezidentve n afat t pacaktuar n ISSH apo n SHK, pa u

verifikuar nga ana e organit kompetent t kujdestaris, Qendrs pr Pun Sociale gjendjen n

origjinn e klientit dhe duke mos vlersuar rrethanat, nse jan krijuar kushtet pr kthim, apo t

propozoj vazhdimin e qndrimit t mtutjeshm, bie n kundrshtim me vet udhzimin

administrativ nr.11/2014, neni 10.3, pr punn dhe kriteret pr vendosjen e rezidentve,

personave me aftsi t kufizuara mendore - ngecje n zhvillimin mendor, n ISSH dhe n SHK.

23. Avokati i Popullit konsideron se neni 5 i UA nr.11/2014, pr Punn dhe kriteret pr vendosjen e

rezidentve, personave me aftsi t kufizuara mendore ngecje n zhvillimin mendor, n ISSH

dhe n SHK prcakton kriteret pr vendosje t rezidentve npr kto institucione. Megjithat

sht evident fakti se nga 124 rezident n ISSH, SHK n Shtime, Ferizaj, Vushtrri, Dean,

Kamenic, Graanic, 41 prej tyre nuk posedonin vendim gjykate, 12 prej tyre nuk posedonin

asnj dokument identifikimi, ndrsa 9 prej tyre ishin ende me letrnjoftime t UNMIK-ut.

24. Avokati i Popullit, bazuar n informatat, dshmit, faktet dhe n at q u tha m sipr, n pajtim

me nenin 135, paragrafi 3 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs Ka t drejt t bj

rekomandime dhe t propozoj masa, nse vren shkelje t t drejtave dhe lirive t njeriut nga

ana e organeve t administrats publike dhe organeve tjera shtetrore. Sipas kuptimit t nenit

18, paragrafi 1.2 t Ligjit pr Avokatin e Popullit, Avokati i Popullit (..) ka prgjegjsi t trheq

vmendjen pr rastet kur institucionet e Republiks s Kosovs i shkelin t drejtat e njeriut dhe t

bj rekomandim q tu jepet fund rasteve t tilla ().

REKOMANDIME

1. Qendrat pr Pun Sociale (QPS) t angazhohen pr nxjerrjen e dokumentacionit t regjistrit civil

dhe gjendjes civile t 12 rezidentve, t cilt nuk kan dokumente identifikimi (pr rezidentt e

ISSH-s jan prgjegjse: QPS Lipjan pr 5 raste; QPS Ferizaj pr 1 rast; QPS Rahovec pr 1

rast; QPS Novobrd pr 1 rast; QPS Podujev pr 1 rast dhe QPS Prishtin pr 1 rast; ndrsa

pr dy rezidentt e SHK Graanic sht prgjegjse QPS Graanic).

2. T rivlersohen 41 rastet t identifikuara, t cilt vazhdojn t jen pa vendime gjyqsore dhe t

trajtohen pa vonesa t mtejme. Gjithashtu, t rivlersohen nga komisioni prkats rastet q jan

identifikuar me vendime gjyqsore ku ju sht hequr pjesrisht zotsia e veprimit (ka pas raste

nga 2006, 2008, shih SHK-Shtime)

3. Gjykatat duhet zbatuar ligjin n prcaktimin e kujdestarve ligjor pr rezidentt, pas heqjes s

zotsis s veprimit.

4. Gjykatat duhet trajtuar me prioritet krkesat e QPS-ve pr heqjen e zotsis s veprimit

personave me aftsi t kufizuar mendore - ngecje n zhvillim mendor.

5. Duhet t rritet numri i stafit t puns n SHK n Kamenic, pr t ciln duhet t tregohet nj

gatishmri m e madhe e komuns pr t mundsuar rekrutimin e stafit shtes.

N pajtim me nenin 132, paragrafi 3 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs dhe nenin 25 t Ligjit

pr Avokatin e Popullit nr. 05/L-019, Ju lutem t na informoni pr veprimet q do ti ndrmarrin

15

Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale, komunat, QPS-t dhe gjyqsori, lidhur me kt shtje, si

prgjigje ndaj rekomandimeve t lartshnuara. Gjithashtu, Ju lutem q prgjigjen, lidhur me kt

shtje, ta drgoni brenda nj afati t arsyeshm kohor, por jo m von se deri m 4 mars 2016.

Me nderime

Hilmi Jashari

Avokat i Popullit

Kopje: Z. Habit Hajredini, Zyra pr Qeverisje t Mir(ZQM), ZKM

16

RAPORT ME REKOMANDIME

Ex officio nr. 239/2016

Raport lidhur me parashkrimin e procedurave gjyqsore dhe ekzekutimin e vendimeve t

Gjykatave Themelore n rastet e kundrvajtjes

Drejtuar:

Z. Kadri Veseli, Kryetar i Kuvendit t Republiks s Kosovs

Znj. Lirije Kajtazi, Kryetare e Komisionit pr t Drejta t Njeriut, Barazi Gjinore, Persona t

Pagjetur dhe Peticione

Znj. Albulena Haxhiu, Kryetare e Komisionit pr Legjislacion, Mandate, Imunitete, Rregulloren e

Kuvendit dhe Mbikqyrjen e Agjencis Kundr Korrupsionit

Znj. Selvije Halimi, Nnkryetare e Komisionit pr Legjislacion, Mandate, Imunitete, Rregulloren

e Kuvendit dhe Mbikqyrjen e Agjencis Kundr Korrupsionit

Z. Armend Zemaj, Kryesues i Grupit Punues pr Projektligjin Nr. 05/L-87 pr Kundrvajtje

Prishtin, m 25 prill 2016

17

QLLIMET E RAPORTIT

Ligji q aktualisht rregullon parashkrimin e rasteve t kundrvajtjes n Republikn e Kosovs sht

Ligji Nr. 011/15-79 i KSAK-s mbi kundrvajtjet (Ligji i 1979). Ky ligj parashikon tri lloje t

mundshme t parashkrimit n raste t kundrvajtjes. S pari, [p]rocedura e kundrvajtjes nuk mund

t ndrmerret nse kalon nj vit nga data kur sht kryer kundrvajtja (id., neni 27, par. 1). S dyti,

[m]e do ndrprerje parashkrimi fillon t rrjedh prsri, por parashkrimi bhet n do rast kur

kalojn dy vjet nga data kur sht kryer kundrvajtja (id., neni 27, par. 4). S treti, [d]nimi i

shqiptuar dhe masa mbrojtse e dhn nuk mund t ekzekutohen nse nga data kur aktvendimi mbi

kundrvajtjen ka marr formn e prer ka kaluar 1 vit (id., neni 28, par. 1).

Ky raport ka katr qllime kryesore:

(1) t dshmoj seriozitetin e problemit t parashkrimit n raste t kundrvajtjes;

(2) t trheq vmendjen tek pasojat e dmshme q shkakton parashkrimi i lndve kundrvajtse

pr buxhetin shtetror t Republiks s Kosovs, si dhe pr respektimin e t drejtave t njeriut;

(3) t jap nj vlersim t zgjidhjeve t ktij problemi q propozohen n Projektligjin Nr. 05/L-087

pr Kundrvajtje;

(4) ti jap rekomandime Kuvendit t Republiks s Kosovs pr zgjidhjen m t drejt dhe m

efikase t problemit.

BAZA LIGJORE

Sipas Ligjit Nr. 05/L-019 pr Avokatin e Popullit, Avokati i Popullit, mes t tjerash, ka kto

kompetenca dhe prgjegjsi:

t jap rekomandime t prgjithshme pr funksionimin e sistemit gjyqsor (neni 16, par. 8).

t njoftoj Qeverin, Kuvendin dhe institucionet tjera kompetente t Republiks s Kosovs

pr shtjet q kan t bjn me avancimin dhe mbrojtjen e t drejtave dhe lirive t njeriut,

barazis dhe jo diskriminimit (neni 18, par. 1, nnpar. 5);

ti publikoj njoftimet, mendimet, rekomandimet, propozimet dhe raportet e veta (neni 18,

par. 1, nnpar. 6);

t rekomandoj nxjerrjen e ligjeve t reja n Kuvend, ndryshimin e ligjeve q jan n fuqi dhe

nxjerrjen apo ndryshimin e akteve nnligjore dhe administrative nga institucionet e Republiks

s Kosovs (neni 18, par. 1, nnpar. 7);

t prgatis raporte vjetore, periodike dhe t tjera mbi gjendjen e t drejtave dhe lirive

themelore t njeriut, barazis dhe diskriminimit dhe t kryej hulumtime mbi shtjen e t

drejtave dhe lirive themelore t njeriut, barazis dhe diskriminimit n Republikn e Kosovs

(neni 18, par. 1, nnpar. 8);

ti rekomandoj Kuvendit harmonizimin e legjislacionit me standardet ndrkombtare pr t

drejtat dhe lirit e njeriut si dhe zbatimin e tyre efektiv (neni 18, par. 1, nnpar. 9).

Me drgimin e ktij raporti tek institucionet kompetente, si dhe publikimin e tij n media,

Avokati i Popullit synon t kryej kto prgjegjsi ligjore.

PRMBLEDHJA E FAKTEVE

A. Dispozitat ligjore pr rregullimin e procedurs gjyqsore dhe ekzekutimit t vendimeve n

raste t kundrvajtjes

18

Rastet e kundrvajtjes n Republikn e Kosovs rregullohen, kryesisht, nga nj instrument ligjor i

kohs s ish-Jugosllavis, Ligji Nr. 011/15-79 i KSAK-s mbi kundrvajtjet (Ligji i 1979),

megjithse disa hollsi t procedurs gjyqsore, si dhe t ekzekutimit t dnimeve dhe masave t tjera,

rregullohen nga ligje t mvonshme t Republiks s Kosovs.

Pr sa i prket procedurs gjyqsore t ndjekur n raste t kundrvajtjes, Ligji i 1979 prcakton se

[o]rganet pr zhvillimin e procedurs s kundrvajtjes jan gjykata komunale e kundrvajtjes si

organ i shkalls s par (id., neni 30, par. 1). Por kt dispozit e shfuqizoi nj ligj tjetr, Ligji Nr.

03/L-199 pr Gjykatat. Ligji pr Gjykatat prcakton q lndt e kundrvajtjes t trajtohen n shkalln

e par jo nga Gjykatat Komunale t Kundrvajtjes, por nga Gjykatat Themelore t shtat qendrave

rajonale: Gjykatat Themelore t Prishtins, Gjilanit, Prizrenit, Gjakovs, Pejs, Ferizajt dhe

Mitrovics (id., neni 9, par. 2). Shih gjithashtu id., neni 39, par. 2 (T gjitha lndt t cilat m 31

dhjetor t vitit 2012 jan lnd t shkalls s par t . . . Gjykatave Komunale pr Kundrvajtje dhe

nuk jan zgjidhur me nj vendim t forms s prer, m 1 janar t vitit 2013 trajtohen si lnd t

Gjykats Themelore e cila ka juridiksionin territorial prkats).

N rast se i pandehuri gjykohet fajtor pr vepr kundrvajtse, Ligji i 1979 parashikon nj sr

dnimesh dhe masash t tjera. Dnimet e parashikuara jan dnimi me burgim (id., neni 2) dhe

gjoba (id., nenet 3-4), ndrsa masat mbrojtse prfshijn marrja e sendit, marrja e prfitimit

pasuror, ndalimi i ushtrimit t veprimtaris s pavarur, ndalimi i drejtimit t automjetit, largimi

i shtetasit t huaj dhe mjekimi i obligueshm i alkoolistve dhe i narkomanve (id., neni 16).

Pr sa i prket ekzekutimit t ktyre dnimeve dhe masave t tjera, Ligji Nr. 04/L-076 pr Policin

prcakton se organi q ka prgjegjsin e zbatimit sht Policia e Republiks s Kosovs: Policia

zbaton urdhrat dhe udhzimet e lshuara n mnyr t ligjshme nga . . . gjyqtari kompetent (id., neni

6, par. 1). N baz t ksaj dispozite, Policia sht organi kompetent pr ekzekutimin e dnimeve dhe

masave t tjera n raste t kundrvajtjes.

Ligji i 1979 vendos afate t rrepta n raste t kundrvajtjes, duke prcaktuar tri lloje t mundshme t

parashkrimit.

(1) Procedura e kundrvajtjes nuk mund t ndrmerret nse kalon nj vit nga data kur sht kryer

kundrvajtja (id., neni 27, par. 1);

(2) Me do ndrprerje parashkrimi fillon t rrjedh prsri, por parashkrimi bhet n do rast kur

kalojn dy vjet nga data kur sht kryer kundrvajtja (id., neni 27, par. 4); dhe

(3) [d]nimi i shqiptuar dhe masa mbrojtse e dhn nuk mund t ekzekutohen nse nga data kur

aktvendimi mbi kundrvajtjen ka marr formn e prer ka kaluar 1 vit (id., neni 28, par. 1).

Dy llojet e para t parashkrimit mund ti quajm afatet e parashkrimit t procedurs, ndrsa llojin e

tret mund ta quajm afatin e parashkrimit t ekzekutimit. Pasojat q shkaktohen nga parashkrimi i

lndve t kundrvajtjes prbjn temn kryesore t ktij Raporti.

B. Pasqyra statistikore e problemit t parashkrimit t rasteve t kundrvajtjes n fazn e

procedurs gjyqsore dhe fazn e ekzekutimit t sanksioneve

Me qllim q t zbuloj masn dhe gjersin e problemit t parashkrimit, Avokati i Popullit krkoi t

dhna t hollsishme pr vitin kalendarik 2015 prej organeve shtetrore q jan prgjegjse pr

zhvillimin e procedurs gjyqsore t ktyre lndve dhe ekzekutimin e dnimeve dhe masave t tjera.

Si u shpjegua m sipr, kto organe jan, prkatsisht, Gjykatat Themelore dhe degt e Policis s

Republiks s Kosovs t shtat qendrave rajonale. Nga statistikat e mbledhura Avokati i Popullit ka

19

zbuluar se t dyja problemet e parashkrimit, parashkrimi i procedurs dhe parashkrimi i ekzekutimit,

jan t prhapura n gjith Republikn e Kosovs1.

Pr sa i prket parashkrimit t procedurs, statistikat e marra nga Gjykatat Themelore tregojn se, n

vitin 2015, numri i lndve kundrvajtse t parashkruara npr gjykata ishin, gjithsej, 26,266.

Gjykatat Themelore n t gjitha qendrat rajonale kan pasur lnd t parashkruara, por problemi duket

t jet m i madh n Gjykatat Themelore t Prishtins dhe Gjakovs, ku numri i lndve

kundrvajtse t parashkruara ishin, prkatsisht, 11,860 dhe 9,492. Kjo do t thot se afrsisht 83%

t lndve kundrvajtse t parashkruara n vitin 2015 ishin nga kto dy Gjykata.

Pr m tepr, statistikat e mbledhura tregojn se problemi i parashkrimit t procedurs ka gjas t

prkeqsohet edhe m shum me kalimin e kohs. N vitin 2015, gjithsej 305,860 lnd kundrvajtse

jan zgjidhur nga t gjitha Gjykatat Themelore t Republiks. Mirpo, 327,162 lnd kundrvajtse

jan pranuar gjat vitit 2015. Kjo do t thot se Gjykatat Themelore n vitin 2015 pranuan 7% m

shum raste t kundrvajtjes sesa zgjidhn dhe, pr rrjedhoj, rritja neto e ngarkess s Gjykatave

Themelore gjat vitit 2015 ishte 21,302 lnd kundrvajtse. Nse ngarkesa e gjykatave n fushn e

kundrvajtjes vazhdon t rritet me t njjtin ritm n vitet e ardhshme, problemi i parashkrimit t

procedurs do t bhet gjithnj e m serioz me kalimin e kohs.

Fatkeqsisht, statistikat e drguara nga degt e Policis tregojn se problemi i parashkrimit t

ekzekutimit sht edhe m serioz sesa ai i parashkrimit t procedurs. Duke mbledhur kto statistika,

zbulohet se, n vitin 2015, u parashkruan gjithsej 32,860 urdhresa t pranuara nga Gjykata

Themelore n lnd kundrvajtse. Shifrat e mbledhura tregojn gjithashtu rrezikun pr prkeqsim t

skajshm t ktij problemi n vitet e ardhshme. Gjat vitit 2015 degt e Policis pranuan nga Gjykatat

Themelore gjithsej 96,848 urdhresa pr ekzekutim n lnd kundrvajtse, ndrsa ekzekutuan vetm

37,016 urdhresa n t njjtn periudh. Kjo do t thot se, gjat ksaj periudhe, Policia pranuan

262% m shum urdhresa sesa ekzekutoi, duke rritur ngarkesn neto t urdhresave prej 59,832

rastesh kundrvajtse. Me kt rritje t skajshme, problemi i parashkrimit t ekzekutimit nuk ka si t

mos bhet shum m serioz me kalimin e kohs.

Duke bashkuar numrin e rasteve t parashkrimit t procedurs me numrin e rasteve t parashkrimit t

ekzekutimit, rezulton se, gjat vitit 2015, u parashkruan gjithsej 26,266 + 32860 = 59,126 raste. Nse

ky numr mbahet konstant vit pr vit, do t mund t presim q, nga 327,162 lnd t pranuara nga

Gjykatat Themelore n vitin 2015, rreth 20% prej tyre do t parashkruhen, ose n fazn e procedurs

gjyqsore, ose n fazn e ekzekutimit.

PASOJA T DMSHME T PROBLEMIT T PARASHKRIMIT

Dimensionet marramendse t problemit t parashkrimit t lndve kundrvajtse, qoft n fazn e

procedurs, qoft n fazn e ekzekutimit, shkakton nj sr pasojash t rnda pr Republikn e

Kosovs.

C. Pasoja t dmshme t parashkrimit pr buxhetin shtetror t Republiks s Kosovs

1 Pr t gjitha statistikat e mbledhura n form tabele, shih Shtojcn 1. Kur statistikat e drguara nga Gjykatat Themelore

ndryshonin me statistikat zyrtare t Raportit Statistikor t Gjykatave Vjetori 2015, t publikuar nga Kshilli Gjyqsor i

Kosovs, atyre t Kshillit Gjyqsor u dha prparsi. Raporti i Kshillit Gjyqsor nuk prfshin t dhna pr parashkrimin e

lndve kundrvajtse, ndrsa t dhnat pr parashkrim q Avokati i Popullit i ka marr drejtprsdrejti prej Gjykatave

Themelore, n disa raste, paraqitn shifra shum m t vogla se pritej n baz t statistikave t tjera t Raportit t Kshillit

Gjyqsor. Pr shembull, Raporti i Kshillit Gjyqsor tregon se Gjykata Themelore e Mitrovics kishte 64,362 lnd t

pazgjidhura n fund t vitit 2015, m shum sesa n do Gjykat tjetr t Republiks, ndrsa vet Gjykata Themelore e

Mitrovics deklaroi se kishte vetm pes lnd t parashkruara n gjith vitin 2015, m pak sesa n do Gjykat tjetr. Kjo

mosprputhje ngre mundsin se t dhnat e disa prej Gjykatave Themelore pr parashkrimin e lndve e nnvlersojn

numrin real t rasteve t parashkruara. Nse po, problemi i parashkrimit, si dhe pasojat e tij t dmshme, ka mundsi t jen

edhe m t rnda sesa tregohet n kt Raport, i cili i merr si t mirqena t dhnat e Gjykatave mbi kt shtje.

20

S pari, megjithse Ligji i 1979 parashikon disa dnime dhe masa t ndryshme n raste t

kundrvajtjes, dnimi kryesor, sidomos pr kundrvajtje n komunikacion rrugor, sht vendosja e

gjobs. Prandaj, impakti negativ pr buxhetin e shtetit kur parashkruhen mijra lnd kundrvajtse

do vit, duhet t jet i jashtzakonshm. Ky impakt buxhetor mund t llogaritet, prafrsisht. Si u

dshmua m sipr, numri i rasteve t parashkruara n fazn e ekzekutimit, n vitin 2015, ishte 32,860,

ndrsa numri i rasteve t parashkruara n fazn e procedurs gjat s njjts periudh ishte 26,266. Pr

t qen sa m konservator n llogaritjet tona, mund t supozojm q, po t mos ishin parashkruar

kto lnd, Gjykatat Themelore do t kishin gjykuar n nj pjes t madhe prej tyre, 5,253 raste (20%)

e zm, q gjoba u vendos gabimisht nga polict rrugor dhe, pr rrjedhoj, do t ishin liruar t

gjobiturit nga prgjegjsia. N baz t ktij supozimi, numri i rasteve n t cilat shteti, pr shkak t

parashkrimit t procedurs dhe t ekzekutimit, ka humbur mundsin e mbledhjes s gjobave n 2015,

do t ishte 32,860 + 21,013 = 53,873 gjithsej. Pastaj, le t vrejm se Ligji Nr. 02/L-70 pr Sigurin

n komunikacion rrugor, prcakton 15 si gjob minimale pr shkelje t dispozitave t tij (shih id.,

nenin 141, par. 6; nenin 146, par. 7; nenin 147, par. 2; nenin 148, par. 4; nenin 149, par. 2; nenin 153,

par. 2; nenin 164, par. 2; nenin 168, par. 2; nenin 197, par. 2; nenin 305, par. 7; dhe nenin 363). Pr t

qen prsri konservator, mund t supozojm se 53,873 gjobat e humbura kishin vler prej vetm 15

nga secila.

Edhe me kto supozime tepr konservatore, mund t konkludojm se problemi i parashkrimit t

lndve kundrvajtse, vetm gjat vitit 2015, i ka kushtuar buxhetit t Kosovs, minimalisht,

808,095 . Dhe, meqense problemi i parashkrimit ka gjas t prkeqsohet edhe m shum n vitet e

ardhshme, ather edhe ky dm n buxhetin e shtetit ka gjas t fryhet edhe m shum.

D. Pasoja t dmshme t parashkrimit pr respektimin e t drejtave t njeriut

1. Pasoja t dmshme t parashkrimit pr respektimin e s drejts pr jetn dhe s drejts

pr sigurin

Prve impaktit t jashtzakonshm buxhetor, problemi i parashkrimit t rasteve t kundrvajtjes ka

gjithashtu pasoja t dmshme n respektimin e t drejtave t njeriut t prcaktuara me Kushtetutn e

Republiks s Kosovs (Kushtetuta).

Kushtetuta prcakton se [s]ecili individ gzon t drejtn pr jetn (id., neni 25, par. 1) dhe se

[s]ecilit i garantohet e drejta e . . . siguris (id., neni 29, par. 1). Po ashtu, Konventa Evropiane pr

t Drejtat e Njeriut (KEDNJ), t drejtat e s cils, sipas nenit 22 t Kushtetuts, garantohen me

kt Kushtetut, prcakton se: E drejta e do njeriu pr jetn mbrohet me ligj (KEDNJ, neni 2, par.

1) dhe []dokush ka t drejtn e liris e t siguris personale (id., neni 5, par. 1). Shih gjithashtu

Deklaratn Universale pr t Drejtat e Njeriut, neni 3 (Secili ka t drejt t jetoj, t jet i lir dhe t

ket siguri vetjake).

Pr t kuptuar lidhjen mes ktyre t drejtave dhe problemit t parashkrimit, duhet ti kushtojm

vmendje nenit 53 t Kushtetuts, i cili prcakton se: T drejtat e njeriut dhe lirit themelore t

garantuara me kt Kushtetut, interpretohen n harmoni me vendimet gjyqsore t Gjykats

Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (GJEDNJ).

Vendimet gjyqsore t GJEDNJ-s prcaktojn qart se do shtet, jo vetm se ka obligime negative t

mos i shkel t drejtat e prcaktuara n Konvent, por ka edhe obligime pozitive t mbroj kto t

drejta nga rreziku i shkeljes nga persona t tjer. Pr shembull, n rastin Osman kundr Mbretris s

Bashkuar, GJEDNJ, Aplikimi Nr. 23452/94 (1998), par. 115, Gjykata deklaroi se fjalia e par e nenit

2, par. 1 [e drejta pr jetn], jo vetm i ndalon Shtetit q t marr jetn n mnyr t qllimshme dhe

t kundrligjshme, por gjithashtu i obligon q t ndrmarr hapa t prshtatshm t mbroj jetn e

personave brenda jurisdiksionit t tij. Pr m tepr, Gjykata i referohet shprehimisht obligimit

21

primar [t Shtetit] q t siguroj t drejtn e jets duke vendosur dispozita penale efikase pr t

parandaluar dhe dekurajuar kryerjen e veprave kundr personit, me mbshtetjen e mekanizmave

policor pr parandalimin, shuarjen dhe sanksionimin e shkeljeve t dispozitave t tilla (id.). Shih

gjithashtu Mahmut Kaya kundr Turqis, GJEDNJ, Aplikimi Nr. 22535/93 (2000), par. 85, Kilic

kundr Turqis, GJEDNJ, Aplikimi Nr. 22492/93 (2000), par. 62 dhe Kontrova kundr Slovakis,

Aplikimi Nr. 7510/04 (2004), par. 49.

N baz t ktyre precedentve, Republika e Kosovs ka obligim kushtetues, sipas KEDNJ-s dhe

nenit 53 t Kushtetuts, t siguroj zbatimin efikas t dispozitave ligjore, prmes ekzekutimit t

sanksioneve, pr t parandaluar dhe dekurajuar veprat kundrvajtse q rrezikojn jetn dhe sigurin e

qytetarve t Republiks, sidomos n fushn e komunikacionit rrugor. Statistikat e Policis tregojn se

rrezikshmria e komunikacionit rrugor sht duke u rritur n mnyr alarmante. Sipas Raportit Vjetor

t Puns s Policis s Republiks s Kosovs pr vitin 2015, gjat vitit 2015 jan evidentuar 17722

aksidente, q n raport me vitin 2014 sht shnuar nj ngritje pr 8.72% (id., f. 11). Pr m tepr,

[n]gritje shnojn t gjitha llojet e aksidenteve, si ato fatale pr 5.41% [dhe] me lndime pr 8.18% .

. . . Nga ky numr i aksidenteve, 129 persona kan humbur jetn, q n raport me vitin 2014 shnon

nj ngritje pr 1.57%. Ngritjen fatkeqsisht e shnon edhe numri i personave t lnduar n

komunikacionin rrugor pr 9.86% (id.). Shih gjithashtu Kosov, policia: Shtohen frikshm

aksidentet rrugore, Top Channel, 25 tetor 2015.

Duke marr parasysh numrin e lart t vdekjeve dhe lndimeve trupore t shkaktuara nga aksidente

rrugore, si dhe rritjen e ktij numri gjat vitit t kaluar, sht e qart se Republika e Kosovs ka

obligim primar . . . q t siguroj t drejtn e jets duke vendosur dispozita penale efikase pr t

parandaluar dhe dekurajuar [vozitje t rrezikshme], me mbshtetjen e mekanizmave policor pr

parandalimin, shuarjen dhe sanksionimin e shkeljeve t dispozitave t tilla.

Mirpo, fakti se gati 20% t rasteve t kundrvajtjes prfundojn n parashkrim , do t thot se vozits

t paprgjegjshm po mbeten t padnuar dhe plotsisht t lir t vazhdojn sjelljet e tyre t

rrezikshme npr rrugt e Republiks. N kto rrethana, efekti parandalues i sanksionimit t

shkeljeve t dispozitave [ligjore] pr kta vozits, si dhe efekti dekurajues i ktyre sanksioneve pr

vozitsit n prgjithsi, nuk po funksionojn si duhet. Pr kt arsye, parashkrimi i lndve

kundrvajtse, qoft n fazn e procedurs gjyqsore qoft n fazn e ekzekutimit t sanksioneve, jo

vetm q ka impakt t madh n buxhetin e shtetit, por edhe e pengon Republikn e Kosovs n

prmbushjen e obligimit t saj primar pr t siguruar t drejtn e jets dhe siguris s qytetarve dhe

banorve t vet, duke siguruar efektin parandalues dhe dekurajues t rregullave kundrvajtse t

komunikacionit rrugor.

2. Pasoja t dmshme t parashkrimit pr respektimin e s drejts s prons

Neni 46, par. 1 i Kushtetuts prcakton se: E drejta e prons sht e garantuar. Po ashtu, sipas nenit

1, par. 1 t Protokollit t Par t KEDNJ-s, []do person fizik ose juridik ka t drejtn e gzimit

paqsor t pasuris s tij. Kjo nuk do t thot se vendosja e gjobave pr veprat kundrvajtse sht e

ndaluar n mnyr kategorike. Prkundrazi, neni 1, par. 2 i Protokollit t Par prcakton shprehimisht

se dispozitat e mparshme nuk cenojn t drejtn e Shteteve pr t zbatuar ligje q ato i konsiderojn

t nevojshme . . . pr t siguruar pagimin e . . . gjobave.

Mirpo, autorizimi kushtetues pr sigurimin e pagimit t gjobave nuk sht pa kufi. Konventa

prcakton se [a]skush nuk mund t privohet nga prona e tij, prvese . . . n kushtet e parashikuara

nga ligji (KEDNJ, Protokolli i Par, neni 1, par. 1, theks i shtuar). N t njjtn mnyr, neni 55, par.

1 i Kushtetuts prcakton, pr t gjitha t drejtat e njeriut n prgjithsi, q [t] drejtat dhe lirit

themelore t garantuara me kt Kushtetut, mund t kufizohen vetm me ligj (theks i shtuar).

22

Sipas vendimeve gjyqsore t GJEDNJ-s, togfjalshat i parashikuar me ligj dhe i autorizuar me

ligj, nnkuptojn parimin e siguris ligjore. Parimi i siguris ligjore, mes t tjerash, krkon q

privimi i nj individi nga prona e tij nuk duhet t jet arbitrare (Winterwerp kundr Hollands,

GJEDNJ, Aplikimi nr. 6301/73 (1979), par. 45, theks i shtuar). N kt mnyr, togfjalshat e

parashikuar me ligj dhe e autorizuar me ligj krkojn q ekzekutimi i gjobave t bhet n mnyr

jo arbitrare. Ky parim konfirmohet edhe nga Kushtetuta, e cila prcakton shprehimisht se [a]skush

nuk do t privohet n mnyr arbitrare nga prona (id., neni 46, par. 3).

N baz t ktyre parimeve, parashkrimi i rasteve t kundrvajtjes n mas t madhe, qoft n fazn e

procedurs, qoft n fazn e ekzekutimit, paraqet shkelje t s drejts s prons t atyre q paguajn

gjobn sepse, n rrethanat aktuale, ku afrsisht 20% t gjobave t vendosura parashkruhen, shtja se

kush e paguan dnimin dhe kush jo, bhet plotsisht arbitrare. Le t supozojm, si rast hipotetik, q

tre persona gjobiten nga Policia pr t njjtn vepr kundrvajtse n t njjtn dat, por n qendra t

ndryshme rajonale t Republiks. Lnda e personit t par dgjohet nga Gjykata Themelore prkatse,

gjoba konfirmohet nga Gjykata dhe i gjobituri e paguan gjobn pa vones. Lnda e personit t dyt

dgjohet gjithashtu nga Gjykata Themelore n qendrn rajonale ku banon ai dhe, njsoj si n lndn e

personit t par, gjoba konfirmohet nga Gjykata. Mirpo, i gjobituri n kt rast nuk paguan gjobn

me iniciativn e vet dhe, pr m tepr, nuk ka adres t sakt. Pr kt arsye, Policia nuk e gjen dot,

nj vit kalon dhe i gjobituri lirohet nga pagimi i gjobs pr shkak t parashkrimit t ekzekutimit t

sanksionit. Ndrsa, lnda e personit t tret ngelet e pashqyrtuar fare nga gjykata pr m shum se nj

vit, sepse Gjykata Themelore n rajonin ku banon sht e mbingarkuar me lnd kundrvajtse. Pr

rrjedhoj, lnda nuk dgjohet, parashkruhet q n fazn procedurale dhe personi i tret, si personi i

dyt, lirohet nga pagimi i gjobs s vendosur. Ky rast hipotetik tregon qart se vuajtja e dnimit t

gjobs, kur parashkrimi i rasteve t kundrvajtjes ndodh n mas t madhe ashtu si n rrethanat

aktuale t Republiks s Kosovs, sht arbitrare dhe, si e till, nuk prmbush kriteret e siguris

ligjore. Prandaj, problemi i parashkrimit t rasteve, pengon respektimin e plot t s drejts s prons

pr t mos u privuar nga prona n mnyr arbitrare.

ZGJIDHJE T MUNDSHME T PROBLEMIT T PARASHKRIMIT

Meqense problemi i parashkrimit t rasteve t kundrvajtjes paraqet jo vetm dm t madh n

buxhetin e Republiks s Kosovs por edhe shkelje t t drejtave t njeriut, Avokati i Popullit e

konsideron t domosdoshme q autoritetet kompetente, sa m shpejt, t gjejn nj zgjidhje efikase t

ktij problemi.

A. Zgjidhjet e propozuara nga Projektligji Nr. 05/L-087 pr Kundrvajtje

Nj burim zgjidhjesh mund t jet Projektligji Nr. 05/L-087 pr Kundrvajtje (Projektligji i 2016), i

cili synon t zvendsoj trsisht Ligjin e 1979 dhe t sjell reforma t nevojshme n sistemin

kundrvajts. Ky projektligj sht tashm duke u shqyrtuar nga Kuvendi i Republiks s Kosovs. M

9 shkurt 2016, Projektligji i 2016 u shqyrtua n parim nga Komisioni pr Legjislacion, Mandate,

Imunitete, Rregulloren e Kuvendit dhe Mbikqyrjen e Agjencis Kundr Korrupsionit (Komisioni

pr Legjislacion), i cili njzri i rekomandoi Kuvendit q t miratoj projektligjin n parim (shih

Procesverbalin e mbledhjes s Komisionit pr Legjislacion, e mbajtur m 9 shkurt 2016, f. 2). Duke e

zbatuar rekomandimin e Komisionit pr Legjislacion, Kuvendi, n mbledhjen plenare t 19 shkurtit

2016, e miratoi Projektligjin e 2016 n parim (shih Transkriptin e mbledhjes plenare t Kuvendit t

Republiks s Kosovs, e mbajtur m 19 dhe 24 shkurt 2016, f. 46). Pastaj, m 11 mars 2016,

Komisioni pr Legjislacion caktoi nj grup punues dhe vendosi t mbaj nj dgjim publik pr

Projektligjin e 2016 m 21 mars 2016 (shih Procesverbalin e mbledhjes s Komisionit pr

Legjislacion, e mbajtur m 11 mars 2016, f. 5). M 21 mars 2016, si ishte premtuar, u mbajt dgjimi

publik, n t cilin nnkryesuesja e Komisionit pr Legjislacion znj Selvije Halimi deklaroi se kemi

vendosur q t bjm nj grup punues i cili do t merret me amendamentimin e projektligjit dhe

23

gjithashtu fillimisht organizojm nj dgjim publik (Transkripti nga dgjimi publik i Komisionit pr

Legjislacion, i mbajtur m 21 mars 2016, f. 2).

Megjithse Projektligji i 2016 nuk deklaron shprehimisht qllimin e zgjidhjes s problemit t

parashkrimit, dy propozime n veanti duken si prpjekje ne kt drejtim. Nj pjes e projektligjit

propozon t kaloj, nga Gjykatat Themelore tek organet administrative, kompetencn pr t gjykuar

nj prqindje t rasteve t kundrvajtjes , ndrsa nj pjes tjetr e projektligjit propozon tu ofroj

qytetarve zbritje 50% t gjobs s shqiptuar nse e paguajn gjobn brenda afatit t vendosur.

1. Kalimi i kompetencs s gjykimit t nj pjese t lndve kundrvajtse nga Gjykatat

Themelore n organe administrative

Si kemi par m sipr, Ligji Nr. 03/L-199 pr Gjykatat, prcakton q lndt kundrvajtse t jen

ekskluzivisht n kompetencn e Gjykatave Themelore t shtat qendrave rajonale t Republiks s

Kosovs. Projektligji i 2016 propozon nj ndryshim t madh n kt fush, duke prcaktuar se [p]r

disa kundrvajtje t prcaktuara me ligj apo rregullore t Kuvendit t Komuns, procedura e

kundrvajtjes mund t zhvillohet, dhe sanksionin kundrvajts mund t shqiptoj[] organi i

administrats shtetrore ose organi i cili kryen autorizime publike (n tekstin e mtejm: organi pr

kundrvajtje) t mbikqyrjes pr zbatimin e ligjit, n t cilin jan parapar kundrvajtje (id., neni 55,

par. 4).

Pr sa i prket jurisdiksionit lndor t organeve pr kundrvajtje, Projektligji i 2016 parashikon q

kto organe t ken kompetenc pr t vepruar n rast se me ligj sht parapar kompetenca

ekskluzive pr veprimin e saj (id., neni 56, par. 1), si dhe sipas t gjitha kundrvajtjeve pr t cilat

sht parapar sanksioni i gjobs n shum e prcaktuar sakt; pr t cilat sht parapar sanksioni pr

personin fizik gjoba deri n 500 euro; pr t cilat sht parapar sanksioni pr personin juridik gjoba

deri n 1.000 euro dhe pr t cilat sht parapar shqiptimi i gjobs n vend (id., neni 56, par. 2,

nnpar. 1-4).

Pr sa i prket prbrjes s organit t kundrvajtjes q e dgjon rastin, Projektligji i 2016 e l kt si

shtje relativisht t hapur: Antart e komisionit nga paragrafi 1 i ktij neni jan personat zyrtar[]

t autorizuar me shkalln prkatse t prgatitjes profesionale dhe prvojs s puns t nevojshme,

nga t cilt s paku nj nga antar t jet jurist i diplomuar me provim t dhn t jurisprudencs

(id., neni 61, par. 2).

Vendimi i organit t kundrvajtjes, megjithat, nuk parashikohet t jet prfundimtar: Kundr

vendimit pr kundrvajtje t cil[i]n e ka nxjerr organi i kundrvajtjes mund t paraqitet padia pr

zhvillimin e kontestit administrativ (id., neni 64, par. 1) dhe [g]jykata kompetente q t vendos pr

konfliktin administrativ[] procedurn e mbrojtjes gjyqsore e zhvillon sipas Ligjit pr Konfliktet

Administrative (id., neni 64, par. 4).

Sigurisht se kalimi i nj pjese t madhe t lndve t kundrvajtjes nga Gjykatat Themelore n

organe t kundrvajtjes do t lehtsonte problemin e parashkrimit t procedurs gjyqsore, prderisa

nj ndr shkaqet e ktij problemi sht mbingarkesa e Gjykatave Themelore me raste t tilla. Mirpo,

fakti q kto organe nuk jan gjykata, por organe administrative, ngre menjher shqetsimin q nj

reform e till bie n kundrshtim me t drejtn pr gjykim t drejt dhe t paanshm.

Sipas nenit 31, par. 2 t Kushtetuts, []dokush gzon t drejtn pr shqyrtim publik t drejt dhe t

paanshm . . . pr cilndo akuz penale q ngrihet kundr saj/tij brenda nj afati t arsyeshm, nga nj

gjykat e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj. N mnyr t ngjashme, KEDNJ prcakton

se: N vendosjen e . . . do akuze penale kundr tij, dokush ka t drejt pr nj shqyrtim t drejt

dhe publik brenda nj kohe t arsyeshme nga nj tribunal i pavarur dhe i paanshm i themeluar me

ligj (id., neni 6, par. 1).

24

Pr t dalluar nse kalimi i kompetencave t Gjykatave Themelore , pr lnd kundrvajtse n organe

administrative paraqet shkelje t s drejtave t njeriut, duhet fillimisht t pyesim nse, n raste t

kundrvajtjes, kemi t bjm me akuz penale n kuptimin e nenit 6 t KEDNJ-s. Nse jo, ather

e drejta pr gjykim t drejt dhe t paanshm nuk sht e aplikueshme ktu. Sipas vendimeve

gjyqsore t GJEDNJ-s, koncepti i akuzs penale duhet interpretuar q t ket kuptim autonom n

kontekstin e Konvents dhe jo n baz t kuptimit t tij n ligjet e brendshme t nj shteti (Adolf

kundr Austris, GJEDNJ, Aplikimi Nr. 8269/78 (1982), par. 30). Prandaj, nuk sht vendimtar fakti

se, n sistemin juridik t Republiks s Kosovs, veprat penale dhe veprat kundrvajtse jan kategori

t ndara. N vend q t bazohemi n klasifikimin e veprave n ligjet e brendshme t Republiks s

Kosovs, duhet t pyesim nse, sipas vendimeve gjyqsore t GJEDNJ-s, nj akuz pr vepr

kundrvajtse mund t cilsohet si akuz penale n kontekstin e s drejts pr gjykim t drejt dhe

t paanshm.

Precedentt e GJEDNJ-s tregojn se nj akuz pr vepr kundrvajtse, edhe pr nj vepr t leht

me dnim t leht, konsiderohet nj lloj akuze penale dhe, pr kt arsye, procedura pr gjykimin e

veprave kundrvajtse duhet tu nnshtrohet kritereve t prcaktuara n nenin 6, par. 1 t KEDNJ-s.

Shih, p.sh., rastin ztrk kundr Gjermanis, GJEDNJ, Aplikimi Nr. 8544/79 (1984), par. 53-54, n

t cilin Gjykata konstatoi se nj kundrvajtje n komunikacion rrugor, e shoqruar me nj gjob t

vogl, konsiderohej vepr penale n kontekstin e nenit 6 t KEDNJ-s (Fakti q ishte . . . nj vepr

kundrvajtse q nuk ka gjas t dmtoj reputacionin e kryesit, nuk e heq prej fushveprimit t nenit

6 [dhe] . . . [m]ungesa e seriozitetit t dnimit n fjal nuk mund t largoj prej veprs natyrn e saj

thelbsisht penale).

Prandaj, duhet t pyesim nse shqyrtimi i rasteve t kundrvajtjes nga organe administrative, si

parashikohet nga Projektligji i 2016, lejohet sipas nenit 6, par. 1 t KENDJ-s. N mnyr q t

plotsoj kriteret e nenit 6, organ i kundrvajtjes duhet t jet tribunal i pavarur dhe i paanshm i

themeluar me ligj.

N kt kontekst, kriteri m relevant sht kriteri i pavarsis: A jan organet e kundrvajtjes, si

parashikohen n Projektligjin e 2016, t pavarura n kuptimin e nenit 6, par. 1? Vendimet e

GJEDNJ-s konstatojn se koncepti i pavarsis prbhet nga nj sr elementesh t ndryshme: n

mnyr q t konstatohet nse nj tribunal mund t konsiderohet i pavarur n kontekstin e nenit 6,

par. 1, duhen marr parasysh, mes t tjerash, mnyra e emrimit t antarve dhe mandati i tyre,

ekzistenca e mbrojtjes nga presion i jashtm dhe shtja nse paraqet nj dukje t pavarsis (Incal

kundr Turqis, GJEDNJ, Aplikimi Nr. 22678/93 (1998), par. 65). Pavarsia nga dega e ekzekutivit

konsiderohet me rndsi t veant. Shih Belilos kundr Zvicrs, GJEDNJ, Aplikimi Nr. 10328/83

(1988), par. 64.

Rasti m relevant pr vlersimin e Projektligjit t 2016 sht Lauko kundr Slovakis, GJEDNJ,

Aplikimi Nr. 26138/95 (1998). Aplikuesi n kt rast ishte akuzuar pr vepr kundrvajtse, sipas

Ligjit pr Kundrvajtje t Slovakis (id., par. 12). N baz t ktij ligji, autoritetet prgjegjse pr

gjykimin e rastit n shkalln e par dhe t dyt ishin, prkatsisht, zyra administrative n nivelin

komunal dhe ajo n nivelin rajonal (id., par. 35). T dyja vendosn kundr aplikuesit, duke e dnuar

me nj gjob (id., par. 13-14).

Gjykata konstatoi se procedura e gjykimit t rastit nuk kishte prmbushur kriterin e pavarsis t

prcaktuar n nenin 6 t KEDNJ-s. Fillimisht, Gjykata vrejti se zyrat komunale dhe rajonale jan

t ngarkuara me kryerjen e administrimit shtetror nn kontrollin e qeveris dhe se emrimi i

krerve t ktyre trupave kontrollohet nga ekzekutivi (id., par. 64). N baz t ktyre elementeve,

Gjykata konkludoi se mnyra e emrimit t zyrtarve t zyrave komunale dhe rajonale, bashk me

mungesn e dolloj sigurie nga presionet e jashtme dhe dolloj dukjeje t pavarsis, tregon qartazi se

25

kta trupa nuk mund t konsiderohen t pavarura nga ekzekutivi brenda kuptimit t nenit 6, par. 1 t

Konvents (id.).

Pr t njjtat arsye, as organet e kundrvajtjes t parashikuara n Projektligjin e 2016, nuk plotsojn

kriterin e pavarsis. Njsoj si n rastin Lauko, organet e kundrvajtjes do jen t ngarkuara me

kryerjen e administrimit shtetror. Shih Projektligjin e 2016, neni 55, par. 4 (procedura e

kundrvajtjes mund t zhvillohet, dhe sanksionin kundrvajts mund t shqiptoj[] organi i

administrats shtetrore ose organi i cili kryen autorizime publike . . . t mbikqyrjes pr zbatimin e

ligjit, n t cilin jan parapar kundrvajtje, theks i shtuar). N kt mnyr, Projektligji i 2016 bn

t qart se organi i kundrvajtjes sht pjes e administrats shtetrore me prgjegjsin e zbatimit t

ligjit. Prandaj, organi i kundrvajtjes jo vetm se nuk do t jet i pavarur nga ekzekutivi, por do t jet

pjes prbrse e ekzekutivit. Njsoj si n rastin Lauko, pra, mungesa e dolloj sigurie nga presionet

e jashtme dhe dolloj dukjeje t pavarsis tregon qartazi se [organet e kundrvajtjes] nuk mund t

konsiderohen t pavarura nga ekzekutivi brenda kuptimit t nenit 6, par. 1 t Konvents (Lauko,

GJEDNJ, op. cit., par. 64).

Mirpo, me gjith dshtimin e organeve t kundrvajtjes q t plotsoj kriterin e pavarsis sipas

nenit 6, par. 1 t KEDNJ-s, besimi i ndjekjes dhe dnimit t kundrvajtjeve tek autoritetet

administrative nuk sht n kundrshtim me Konventn, t paktn jo m vete. Nse organi i

kundrvajtjes dshton t plotsoj kriteret e nenit 6, par. 1, ather mjafton q i pandehuri t ket

mundsi t kontestoj . . . vendimin kundr tij prpara nj tribunali q ofron garancit e nenit 6

(Lauko, GJEDNJ, op. cit., par. 64). I njjti qndrim u pohua nga Gjykata n rastin ztrk, GJEDNJ,

op.cit., par. 56 (Duke marr parasysh numrin e lart t kundrvajtjeve, sidomos n fushn e

komunikacionit rrugor, nj Shtet Kontraktues mund t ket arsye t mir pr t lehtsuar gjykatat e tij

nga puna e ndjekjes dhe dnimit. Besimi i ndjekjes dhe dnimit t kundrvajtjeve tek autoritetet

administrative nuk sht n kundrshtim me Konventn, me kusht q personi n fjal ka mundsi t

kontestoj do vendim kundr tij prpara nj tribunali q ofron garancit e nenit 6, theks i shtuar).

Prandaj, pyetja kye pr vlersimin e kushtetutshmris s kalimit t kompetencave t gjykimit tek

organet e kundrvajtjes sht, a mund t kontestohet nj vendim i organit t kundrvajtjes prpara

nj tribunali q ofron t gjitha garancit e nenit 6 t KEDNJ-s? Si u prmend m sipr, Projektligji

i 2016 prcakton se [k]under vendimit pr kundrvajtje t cil[i]n e ka nxjerr organi i kundrvajtjes

mund t paraqitet padia pr zhvillimin e kontestit administrativ (id., neni 64, par. 1) dhe [g]jykata

kompetente q t vendos pr konfliktin administrativ[] procedurn e mbrojtjes gjyqsore e zhvillon

sipas Ligjit pr Konfliktet Administrative (id., neni 64, par. 4).

N mnyr q gjykata kompetente pr vendosjen e konfliktit administrativ t plotsoj t gjitha

kushtet e nenit 6, ajo, sipas GJEDNJ-s duhet t ket jurisdiksion t plot, duke prfshir t drejtn

pr t anuluar, vendimin e trupit t shkalls m posht, n t gjitha aspektet, pr sa i prket shtjeve

faktike dhe ligjore (Schmautzer kundr Austris, GJEDNJ, Aplikimi Nr. 15523/89 (1995), par. 36).

Fatkeqsisht, sipas Ligjit pr Konfliktet Administrative, gjykata nuk e ka kt t drejt. Prkatsisht,

Gjykata vendos pr shtjen e konfliktit administrativ, n baz t fakteve t vrtetuara n procedurn

administrative (id., neni 43, par. 1, theks i shtuar). Prandaj, megjithse gjykata mund t anuloj aktin

administrativ nse nga faktet e vrtetuara sht nxjerr konkluzioni jo i drejt n pikpamje t

gjendjes faktike (id., neni 43, par. 2), prapseprap ajo duhet t marr si t mirqena faktet e

vrtetuara n shkalln e par. Vetm konkluzionin n baz t ktyre fakteve mund ta vr n dyshim,

por jo faktet m vete. Edhe m keq, Projektligji i 2016 prcakton se n padi nuk mund t theksohen

faktet e reja dhe t propozohen prova t reja, [edhe] nse paditsi gjen se me siguri se pa fajin e tij nuk

ka qen e mundshme q ti propozoj n procedur (id., 66, par. 1, nnpar. 3).

Duke marr parasysh kto elemente, gjykata kompetente pr shqyrtimin e padis kundr organit t

kundrvajtjes nuk mund t thuhet se ka jurisdiksion t plot, duke prfshir t drejtn pr t

26

anuluar, n t gjitha aspekte, pr sa i prket shtjeve faktike dhe ligjore, vendimin e trupit t shkalls

m posht (Schmautzer kundr Austris, GJEDNJ, op. cit., par. 36). N rastin Schmautzer, Gjykata

Administrative e Austris, njsoj si parashikohet n Projektligjin e 2016, kishte pasur t drejt t

anuloj vendimin administrativ nse trupi administrativ ka konstatuar fakte q, n nj aspekt t

rndsishm, bie n kundrshtim me dosjen e rastit ose faktet krkojn hulumtime t mtejshme

mbi nj pik t rndsishme (id., par. 17). Megjithkt, GJEDNJ prapseprap konkludoi se kishte

shkelje t nenit 6 t KEDNJ-s, sepse Gjykata Administrative e Austris ishte i kufizuar nga gjetjet

faktike t autoriteteve administrative dhe nuk kishte t drejt vet t marr dshmi, as t konstatoj

fakte, as t marr parasysh shtje t reja (id., par. 32). Pr t njjtat arsye, gjykata kompetente pr

shqyrtimin e vendimeve t organit t kundrvajtjes, e cila, si parashikohet n Projektligjin e 2016,

nuk ka t drejt vet t marr dshmi, as t konstatoj fakte, as t marr parasysh shtje t reja, nuk

mund t konsiderohet tribunal me jurisdiksionin e plot mbi t gjitha shtjet faktike dhe ligjore.

Pr kt arsye, kalimi i kompetencave pr gjykimin e lndve kundrvajtse nga Gjykatat Themelore

n organet e kundrvajtjes, edhe pse mund t lehtsoj problemin e parashkrimit t procedurs,

paraqet shkelje t s drejts pr gjykim t drejt dhe t paanshm. Nj kalim i till i kompetencave

nga gjyqsori n administratn shtetrore mund t bhet vetm nse i pandehuri ka mundsi t

kontestoj vendimin e trupit administrativ prpara nj tribunali q plotson kriteret e nenit 6, par. 1 t

KEDNJ-s dhe q ka jurisdiksionin e plot mbi t gjitha shtjet faktike dhe ligjore. Projektligji i

2016 nuk e siguron nj mundsi t till.

2. Ofrimi i zbritjes 50% t gjobs s shqiptuar n rast t pagimit brenda afatit t vendosur

nga Gjykata ose organi administrativ

Krijimi i organit administrativ t kundrvajtjes e ka pr qllim lehtsimin e ngarkess s gjykatave

dhe, rrjedhimisht, uljen e numrit t lndve t parashkruara n fazn e procedurs. Ndrsa, ofrimi i

zbritjes 50% t gjobs s shqiptuar pr ata q paguajn brenda afatit, e ka pr qllim rritjen e numrit t

gjobave t paguara dhe, rrjedhimisht, uljen e numrit t rasteve t parashkruara n fazn e ekzekutimit.

Sigurisht se, me ofrimin e zbritjes 50%, do t mund t arrihet ulja e numrit t rasteve t parashkruara,

t paktn deri n nj far mase. Mirpo, rreziku kryesor i nj zgjidhjeje t till sht q sasia e parave

q do t humbeshin si rezultat i zbritjes 50% t gjobave, mund t tejkaloj sasin e parave q do t

fitoheshin si rezultat i rritjes s numrit t gjobpaguesve. N kt rast, zbritja 50% jo vetm q nuk do

t ndihmonte buxhetin e shtetit, por do ta dmtonte edhe m shum.

Sa jan gjasat q kjo zgjidhje do t sjell prmirsime n buxhet? Matematikisht, nse mbajm

konstante vlern e gjobave t shqiptuara, numri i t gjobiturve q paguajn gjobn brenda afatit do t

duhej t paktn t dyfishohej, n mnyr q fitimet nga rritja e numrit t gjobpaguesve t

kompensoj pr humbjet q do t rezultonin nga fakti q secili gjobpagues do t paguante vetm

50% t gjobs s shqiptuar.

Nse nuk e mbajm konstante vlern e gjobave t shqiptuara, ka nj mnyr tjetr n t ciln fitimet

do t mund t tejkalonin humbjet: ata gjobpagues q nxiten pr t paguar gjobat brenda afatit ka

mundsi t ken gjoba t shqiptuara q jan m t larta sesa mesatarja. N kt rast, edhe nse numri i

gjobpaguesve nuk dyfishohet, fitimet nga rritja e numrit t gjobpaguesve prapseprap do t mund

t tejkalonin humbjet, pr shkak se m shum persona me gjoba t larta do t shtyheshin t paguanin.

Kt mund ta shpresojm, t paktn.

Megjithat, kemi mjaft baz pr t qen skeptik pr mundsin q numri i gjobpaguesve do t rritej

m shum se dyfish, ose q mjaft persona me gjoba t larta do t nxiteshin t paguajn. Arsyeja sht

se afati aktual pr parashkrimin e gjobave dhe dnimeve t tjera, sipas Ligjit t 1979, sht tepr i

shkurtr: nj vit pas dats kur aktvendimi pr kundrvajtje merr formn e prer (shih id., neni 28, par.

1), madje, Projektligji i 2016 e l kt afat t pandryshuar. Shih nenin 43, par. 1 (Sanksioni i

27

shqiptuar i kundrvajtjes nuk mund t ekzekutohe[t] nse nga data kur vendimi mbi kundrvajtjen ka

marr formn e prer ka kaluar nj (1) vit).

Me nj afat kaq t shkurtr t parashkrimit, t gjobiturit kan shum pak nxitje pr t paguar gjobn e

shqiptuar, sidomos nse kan gjoba t larta, edhe duke marr parasysh zbritjen q do t mund ta

fitonin sipas reforms s propozuar. Kemi par m sipr q numri i rasteve t parashkruara n vitin

2015, n fazn e ekzekutimit, ishte 32,860, ndrsa jan pranuar gjithsej 96,848 urdhresa pr

ekzekutimin e vendimeve kundrvajtse. N baz t ktyre statistikave, t cilat tregojn sa shum

pengesa ka n procesin e ekzekutimit t sanksioneve kundrvajtse, t gjobiturit m t

paprgjegjshm thjesht do t prisnin derisa t parashkruheshin gjobat e tyre, duke e ditur se Policia ka

shum pak gjas q ti kap brenda afatit. N kt mnyr, ata do t merrnin zbritje jo vetm 50% por

100%, ndrsa t gjobiturit e ndrgjegjshm, t cilt do t kishin paguar edhe 100% t gjobs n

sistemin aktual, tani do t paguanin vetm 50% t gjobs s tyre n sistemin e themeluar nga

Projektligji i 2016.

Pr kto arsye, Avokati i Popullit konsideron se zbritja 50% e gjobave t shqiptuara n rast t pagimit

brenda afatit, nuk sht zgjidhje e duhur e problemit t parashkrimit t ekzekutimit. Nj zgjidhje e

till ka rrezik t shkaktoj m shum dm n buxhetin e shtetit sesa edhe vet problemi pr t cilin

pretendon t jet zgjidhje.

B. Zgjatja e afateve t parashkrimit

Pr arsyet e lartprmendura, dy zgjidhjet e propozuara n Projektligjin e 2016 pr lehtsimin e

problemit t parashkrimit jan mjaft problematike, njra pr arsye se paraqet shkelje t s drejts pr

gjykim t drejt dhe t paanshm, dhe tjetra pr arsye se rrezikon t ket impakt negativ edhe m t

madh n buxhetin e shtetit.

Pr t arritur tek nj zgjidhje m e prshtatshme e problemit t parashkrimit, duhet t kuptojm m

sakt shkaqet e ktij problemi. N rastin e parashkrimit t procedurs, shkaku kryesor sht numri jo i

mjaftueshm i gjyqtarve n krahasim me numrin e lndve kundrvajtse. Pr shkak t mbingarkess

s gjykatave, gjyqtart e kan t pamundur t nisin procedurn e t gjitha rasteve brenda afatit

njvjear pas kryerjes s kundrvajtjes, si dhe t prfundojn t gjitha kto raste brenda afatit

dyvjear. Problemi i mbingarkess s gjykatave, si dhe lidhja e tij me problemin e parashkrimit t

lndve kundrvajtse, ka nj histori t gjat dhe sht diskutuar dhe strdiskutuar npr raporte,

lajme dhe tryeza t shumta gati do vit. Shih, p.sh., Raportin Mujor qershor 2009, Departamenti pr

t Drejta t Njeriut dhe Komunitete, Sektori pr Monitorimin e Sistemit Ligjor, Organizata pr Siguri

dhe Bashkpunim n Evrop (OSBE), f. 3 (Vonesat e zgjatura n trajtimin e lndve . . . mund t

oj n parashkrim t lndve, posarisht n lndt q prfshijn kundrvajtje, ku afati i parashkrimit

sht relativisht i shkurtr); Raportin Vjetor Nr. 14 2014, Avokati i Popullit i Republiks s

Kosovs, f. 33 (Mbingarkesa e gjykatave me lnd t vjetra t pazgjidhura dhe vonesa n trajtimin e

lndve t reja . . . tash sa vjet po e rndojn punn e gjyqsorit n Kosov); Raportin e Monitorimit

t Gjykatave 2014, BIRN Kosov, f. 34 (Si pasoj e mungess s gjykatsve dhe bashkpuntorve

profesional[] shkaktohet . . . vjetrsimi/parashkrimi i lndve); Mungesa e gjykatsve rrit numrin e

lndve n gjykatat e Kosovs, Koha Ditore, 14 maj 2015 (Numri i lndve t pazgjidhura n

Gjykatat e Kosov