"InForex"#34: 2013: bazarlar ucun qiyamet ili

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 12 (34) / dekabr, 2012

səh.7

Dekabr ayı üçün proqnozlar

2013: Bazarlar üçün qiyamət ili

u,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

Ekspert rəyləri .............................39Trading Central............................41Kompleks texanaliz......................47İşimoku analizi.............................51Dalğa analizi................................55

səh. 9

səh.11

“50 punkt məni yıxdı”

“Momo”strategiyası

səh. 26

“Ticarətdən həzz

almaq lazımdır”

səh

. 30

Varlı ər axtaran qıza treyder məsləhətləri

səh. 14

Treyder hər axşambunları etməlidir

səh.25

Riskinpsixologiyası

Treyder başına gələnləri danışır


30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

6-da..................................................Banklardan proqnozlar7-8-də..............................................2013: Bazarlar üçün qiyamət ili9-10-da............................................Varlı ər axtaran qıza treyder məsləhətləri11-12-də..........................................“50 punkt məni yıxdı”. Treyder başına

gələnləri danışır

14-15-də...........................................“Ticarətdən həzz almaq lazımdır”.

Treyderlə müsahibə

16-18-də...........................................Bazara təsir edən 5 amil. Bil və nəzərə al!

19-20-də...........................................Sistemlər 3 cür olur. Sənə necəsi lazımdır?

21-23-də...........................................“Carry trade” üçün ekzotik valyutalar25-də.................................................Treyder hər axşam bunları etməlidir26-29-da............................................“Momo” strategiyası30-31-də............................................Riskin psixologiyası33-37-də............................................Qiymət bacarmadı, sən bacar39-40-da.............................................Qış... və sürüşkən bazar. Dekabr üçün

ekspert rəyləri

41-46-da.............................................«Trading Central»dan bazarın təhlili47-50-də.............................................Kompleks texanaliz51-54-də.............................................“İşimoku” əsasında analiz55-59-da.............................................Elliot Dalğalarının analizi60-da...................................................Kitab rəfi

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35


REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Beləcə, əziz dostlar,bir il də başa çatır...Oxuduğunuz “İn

Forex” jurnalının 2012-ciildəki sonuncu sayıdır. Ümidedirəm, şəxsi planda ilhamınız üçün uğurlu olub...Hər nə olubsa da, ümid edəkki, o da xeyirliyədir...

Amma burada sizin treyderkimi ilinizdən danışmaqistəyirəm. Adətən hesab olu-nur ki, treyder üçün ilin uğuru-nun bir əsas göstəricisi var:balansınız neçə faiz artıb?

Məni maraqlandıran odur ki,bizdə bu cür düşünən nəqədər treyder var?.. Yəni nəqədər treyder ilin əvvəlindədüşünür ki, ilin sonundabalansı necə olacaq?..Məsələn, fevralda üzləşdiyiitkini və ya gəliri dekabrın priz-masından analiz edən neçətreyder tanıyırsınız?..

Düşünürəm ki, bizim trey-derlərin ən zəif cəhətlərindənbiri məhz budur: bir əməliyyat-la yaşamaları, öz ticarətlərinəzaman prizmasından baxma-maları. Onlar üçün itki – itkidir,qazanc-qazancdır – birəməliyyatın çərçivəsində. Hal-buki belə olmamalıdır. İtki –bir ildə həyata keçirilənməsələn, 300 əməliyyatdanbirinin nəticəsidir və elə dəqəbul edilməlidir. Gəlir dəhəmçinin.

Məhz bunun nəticəsidir ki,bizim treyderlər irihəcmliəməliyyatlar açır və balans-larını itirirlər. Onlar istəyirlər ki,hər şeyi bir neçə əməliyyatla

həll etsilər. Amma yanaşmanıdəyişin və sizin nəticə də dəy-işəcək.

Tutaq ki, sizin 500 dollarlıqbalansınız var. Və aydacəmisi 5% artır. Bu artımıəksər ticarət sistemlərilə əldəedə bilərsiniz.

Beləliklə, aybaayhesablayaq: yanvarda – 525dollar, fevralda – 551, martda– 578, apreldə - 606, mayda –636, iyunda – 667, iyulda –700, avqustda – 735, sentya-brda – 771, oktyabrda – 809,noyabrda – 849, dekabrda –891, növbəti ilin yanvarında –935, fevralında – 981,martında - 1030 dollar edir.

Beləliklə, balansı ayda cəmi5% artırmaqla siz 1 il iki aya500 dolları 1030 edə, yənihesabı iki dəfə böyüdə bilərdi-niz. Mən özüm qəsdən xırdarəqəm və xırda faiz götür-müşəm, bir az artıq rəqəm-lərdə daha güclü nəticələrolacaqdı. Amma çoxlarındaheç bu xırda nəticə də olmur...

Niyə?..Ona görə ki, həmin treyder-

lər bu ilin yanvarında işəbaşlayanda gələn ilin martınıfikirləşməyiblər. Heç bu ilinmartını da fikirləşməyiblər... Builin yanvarını da... Ancaq birəməliyyatı fikirləşiblər...

Gələn il daha uzağa baxın!Zövqlü mütaliələr!

İli düşünməyəntreyderlər

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Beləliklə, bal-ansı ayda cəmi 5%artırmaqla siz 1 il ikiaya 500 dolları 1030edə, yəni hesabı ikidəfə böyüdə bilərdi-niz. Mən özüm qəs-dən xırda rəqəm vəxırda faiz götür-müşəm, bir az artıqrəqəmlərdə dahagüclü nəticələr ola-caqdı. Ammaçoxlarında heç buxırda nəticə dəolmur...



REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza



P U L D Ü N YA S I Xəbərlər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Dünyanın ən böyük üçüncüiqtisadiyyatına sahib olanYaponiya bu ilin üçüncürübündə 3,5% geriləyib. Qlobaliqtisadiyyatda davam edəntənəzzül ilə bərabər Çinləadalar böhranı Yapon fir-malarını bu ölkədəki istehsal-larını azaltmaq

məcburiyyətində qoyub.İxracat və istehlakda

müşahidə edilən geriləmə

diqqət cəlb edərkən, azal-manın dördüncü rübdə dədavam edəcəyi proqnoz-laşdırılır.

Yaponiyanın İqtisadiyyatNaziri Seiji Maehara ölkənindurğunluq dövrünə girdiyinisöyləyib.


Yaponiya geriləyir

ABŞ tənəzzüldən çıxırABŞ-ın “Goldman Sachs”

bankının açıqladığı sonhesabatda ABŞ-da iqtisadiböhranın 2013-cü ildə başaçatacağı qeyd edilib. “GoldmanSachs” analitiklərindən JanHatsiusun yazdığı hesabatda2013-cü ilin ABŞ iqtisadiyya-tında eniş trendlərin davamedəcəyi son il olacağı bildirilir.

Hesabatda, 2013-cü ildənsonra ABŞ-ın 3%-dən çox iqti-sadi artıma nail olacağı qeyd

edilib. Bu rəqəm güclü birinkişaf olmasa da, 2009-cuildən davam edən böhranıntəsirindən xilas olmaqdeməkdir.

Hesabatı hazırlayan HatsiusABŞ iqtisadiyyatının özəl sek-tordan ciddi dəstək alacağınıbildirir.

“Qarşıdakı illərdən nə göz-ləməliyik” sualına hesabatdabelə cavab verilir: “Təxmin-lərimiz doğru çıxarsa, 2013-cü

il 2010-2012 illərdən dahauğurlu bir il olacaq”.

“Goldman Sachs”ın analitikihəmçinin qeyd edir ki, “2013-cü ildə böyümə tempini aşağısalan özəl sektordakı mənfiəhval aradan qalxacaq. Bizdaha sonrakı illərdə dəyaxşılaşmanın sürətlənəcəyi-nə, 2013 böhranın təsirlərininaradan qalxacağına inanırıq”.

Fyüçerslər Qədim Babildə də olubmuş...Bizim bu gün “fyüçers

müqaviləsi” kimi qəbul etdiyi-miz sənədlər hələ Qədim Ba-bildə də var imiş. Arxeolojitapıntlar da təsdiqləyir ki,gələcəkdə hansısa malınçatırılmasını nəzərdə tutanmüqavilələr bu dövlətdə tətbiqolunurmuş. İkiçayarasındatapılmış mixi yazılı gillövhələrdəki mətnlər buna mi-saldır.

Eramızdan əvvəl 19-cu əsrəaid olan lövhələrin birində de-yilir: “Siniddianamanın oğullarıAnum-pişa və Nəmra-şərurşah qızı olan İltan rahibəsindən3 kurru (455 litr) yarma alıblar.Məhsul vaxtı onlar bununəvəzində 2 qur (600 litr) yarmaqaytaracaqlar”.

Başqa bir gil lövhədə isə buyazı var: “Marqattum ayındaAkşak-Semi Damkanuma 4

dirsək uzunluğu olan 10, 6dirsək uzunluğu olan 20 ağacverəcək. Bu, 6 şahidinqarşısında olacaq (adlarsadalanır)”.



EK S P ERT İ Z A6 Belə görünür

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Barclays

Barclays-da hesab edirlər ki,avro/dolların enişini 1.2885səviyyəsi məhdudlaşdıra bilər,sonra isə qalxışın davamedəcəyini gözləmək olar. Əgərqiymətin bu ssenari üzrəhərəkət etməsi alınmasa,hədəfdə 200 günlük MA-nınkeçdiyi 1.2790 olacaq. Yaxınmüqavimət 1.3050səviyyəsindədir.

Danske Bank

Funt/yena 131.60 səviyyəs-inə çatıb, sonra isə bərpa olun-mağa başlayıb. Texnikiindikatorlar qalxış dinami-kasının davam edəcəyinə işarə

edirlər. Trendin yuxarı qırılmasıisə cütlüyün 133.45 maksimu-mumna qədər qalxacağınıgöstərir. Buranın qırılması isə135.10 ətrafına qalxışa yolaçacaq.

Goldman Sachs

Goldman Sachs analitikləriqeyd edirlər ki, yena sentyabrayından bəri 16 dekabrdakeçiriləcək seçkilərdə LiberalDemokratların qələbəqazanacağı gözləmələri fo-nunda dollar qarşısında 6 %ucuzlaşıb. Bankda düşünürlərki, yenanın bahalaşmaq üçünkifayət qədər imkanı var.

BNZ

Bankın valyuta strateqiM.Cons yazır: “ Biz nzd/usdcütlüyü üçün proqnozlara birdaha nəzər saldıq. Əvvəl

hesab edirdik ki, valyuta 2013-cü ilin ortasına qədər ucuzlaşa-caq. İndi isə bizim fikrimizcə,2013-cü ilin sonu üçün pro-qnozumuzu 0.7800 -dən0.8100 -ə qaldırmışıq".

Standard Bank

Standard Bank-da Aud/Nzdcütlüyündə hədəflər 1,2495 və1,2410 olmaqla, satış orderiaçmağı tövsiyə edirlər.Qoruyucu stop əmrinin 1,2835səviyyəsində qoyulması məs-ləhət görülür.


Banklardanproqnozlar



EK S P ERT Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

7

Məşhur iqtisadçıNuriel Rubini 2013-cü ildə dünya fond

bazarlarının süquta uğraya-cağını proqnozlaşdırır. Hələki, dünya mərkəzi bankları pulçap edərək, likvidliyi artırdığıüçün bazarlarda qalxışmüşahidə olunur (daha dəqiqdesək, çox da güclü eniş yox-dur). Amma böhranı pul çapetməklə həll etmək olmaz,bunun üçün Avropa, ABŞ vəÇinin real problemləri həll ol-unmalıdır.

Gələn il iqtisadi və siyasi rik-lər artacaq ki,bu da investorlarıbu risklərə aid olan istənilənaktivləri kütləvi satmağaməcbur edəcək. Hələ iyuldabazarda kəskin qalxışbaşlamışdı, amma indi bu im-puls çox zəifləyib ki, bu datəəccüblü deyil: inkişaf etmişvə etməkdə olan iri ölkələrdəperspektivlər yaxşılaşmağamacal tapmamış artım dayanır.N.Rubini yazır ki,son aylarınsarsıdıcı makroiqtisadi göstəri-ciləri korreksiyanın gö-zləniləndən daha tezbaşlamasına səbəb ola bilər.

Ümumiyyətlə bazarlardanəyə görə qalxış görürük?

Bu suala cavab kifayət qədər

sadədir: mərkəzibanklar yenidənbazarı likvidliyiartıraraq, riskliaktivlərin qiymə-tinin bahalaş-masını təminedirlər. FRSqeyri-müəyyənmüddətli aqres-siv kütləvi zəi-flədilməproqramı qəbuledib, AMB özünün OMT (bir-başa bazar sövdələşmələri)proqramı barədə məlumatverib ki, bunlar da Avrozonaucqarlarında suveren borcböhranı və avrozonanın süquturisklərini azaldıb.

İngiltərə Bankı kütləvi zəif-lədilmədən kreditləşməninstimullaşdırılmasınakeçib,Yaponiya Bankı isəyumşaltma proqramınınhəcmini artırmağa davam edir.

Başqa çoxlu inkişaf etmiş vəinkişaf etməkdə olan ölkələrinmərkəzi bankları faizdərəcələrini aşağı salıblar.

İqtisadiyyatdakı artımın zəif-ləməsi, aşağı infliyasiya,qısamüddətli faiz dərəcələrinin0-a yaxınlaşdırılması və saysızkütləvi zəiflədilmələr şəraitindəinkişaf etmiş ölkələrdə uzun-müddətli faiz dərəcələri aşağı

olaraq qalır.Təəccüblü deyil ki, bu

şəraitdə investorlar yüksəkgəlirli qiymətli kağızlar ax-tararaq səhm, xammal, inkişafetməkdə olan ölkələrin kreditalətləri və valyutaları bazarınadaxil olurlar.

Risklər həddindənartıq çoxdur

Bazarda korreksiya artıqyaxındır,bu, birinci növbədəqlobal artımın zəifliyi ilə əlaqə-dardır.2013-cü ildə heç biryerdə artım olmayacağınıdemək daha asan olar.

Avrozonada tənəzzül ucqar-lardan mərkəzə doğru yayıl-mağa başlayıb: Fransadageriləmə başlayır, Almaniya isəikqat zərbəni dəf etməyəçalışsa da,


2013: Bazarlarüçün qiyamət ili

8


İn Forex 12 (34) / dekabr, 2012www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

bu cəhdlər uğursuzluqlanəticələnir- Asiyada artımınzəifləməsi və Cənubi Avropadadərin eniş - bunlar hər ikisionun ixracatı üçün əsasbazardır.

ABŞ-da iqtisadi artım zəifolaraq qalır: ilin çox hissəsiüçün 1.5-2.0%. Yaponiyahəmçinin tezliklə tənəzzüləqərq olacaq.

Böyük Britaniya da Avrozonakimi resessiyanı təkraryaşayıb.

Hətta güclü təbii sərvətlərixracatçıları olan Kanada, Şi-mali Avropa ölkələri və Avs-traliya da ABŞ, Avropa vəÇindəki problemlər üzündənzəifləyir.

İnkişaf etməkdə olan ölkələr- məsələn, BRHÇ (Braziliya,Rusiya, Hindistan, Çin) vədigər iri iqtisadiyyata malikölkələr, məsələn,Argentina,Türkiyə CənubiAfrika da 2012-ci ildə zəiflə-yiblər.

2013-cü ildə inkişaf etmişölkələrə yayılmış büdcə iqti-sadiyyatı səbəbindən dünyaiqtisadiyyatının artımına maneola biləcək mövcud risklərdaha da güclənir. Büdcə xərc-lərinin azaldılmasındanyaranan tənəzzüldən CənubiAvropa və Böyük Britaniyaəziyyət çəkirdi. İndi isə bu,Mərkəzi Avropa ölkələrinə daxilolur.

ABŞ-da əgər prezidentBarak Obama və Konqressdəkirespublikaçılar büdcə xərcləriniazaldaraq vergiləri artıran yenibüdcə barədə razılığa gəlsələr,ÜDM-in 1%-nə qənaətediləcək, bu isə 2013-cü il iqti-

sadiyyatını zəiflədəcək.Yaponiyada həmçinin

ölkənin zəlzələdən sonra iqti-sadiyyatını bərpa etmək üçünvacib olan büdcə stimullaşdırıl-ması dayandırılacaq, 2014-cüildən isə yeni vergi siyasətihəyata keçiriləcək.

BVF xəbərdarlıq edir ki, eynivaxtda bütün inkişaf etmişölkələrdə aparılan izafi qənaət2013-cü ildə dünya iqtisadiy-yatına zərbə vuracaq və o,tamamilə haqlıdır.

Bütün sistemi dəyişməklazımdır

Amma 2013-cü ildə artımınzəifləməsindən daha qorxulurisklər də möcvuddur. Buduronlar:

1) Problemlər həll olunmur.Avropada böhran hələ də qur-tarmayıb, hərçənd ki, AMBproqram yaradıb və bank,büdcə, iqtisadi və siyasi birlik-lər yaradılması barədə söh-bətlər gəzir. Yunanıstan,Portuqaliya, İspaniya və İtaliyahələ də risk zonasındadırlar,Mərkəzi Avropa ölkələri isəaydın görünür ki, onlara yardımgöstərməkdən yorulublar.

2) Siyasi risklər həddindənartıqdır. Dünyada qeyri-müəyyənliklər həddindən çox-dur. Bu, büdcə,vergilər vədövlət borcu ilə aparılanmübarizəyə də aiddir. ABŞ-darisklər birbaşa 3 istiqamətdəartır: 2013-cü ildə "büdcə uçu-rumu", siyasətçilərin dövlətborcunun yuxarı həddi və or-tamüddətli iqtisadi proqram-larla bağlı fikir ayrılıqları.

Digər əksər ölkələrdə siyasi

qeyri-müəyyənlik seçkilər vəreferendumlarla bağlıdır -məsələn, Almaniyada, İsraildə,Çində, Koreyada, Yaponiyada,İtaliyada və Kataloniyada.

3) Bazarlarda aktivlərdüzgün dəyərləndirmir. Korrek-siya üçün daha bir səbəb –bazardakı qeyri-adekvat risk-menecmentdir. Belə ki,qiymət/gəlir əmsalı həddindənartıq böyükdür, səhmlərin gəlir-liyi isə azalır, bu halda iqti-sadiyyatdakı artımın zəifləməsivə infliyasiyanın azalmasısəbəbindən fərq getdikcəböyüyəcək. Qeyri-müəyyənliyinvə volatilliyin çoxalması, eynizamanda, digər əlavə risklərinartmasına görə korreksiyadaha güclü ola bilər.

4) Geosiyasi problemlər.Geosiyasi faktorlar da vəziyyətiçətinləşdirir.

İran və İsrail arasındamüharibə olacağı ehtimalı artır,sanksiyalar və danışıqlar isəİranı nüvə silahı yaratmaqdançəkindirmir. İsraillə HƏMASarasında Qəzza zolağındadaha bir irimiqyaslımüharibənin olacağı ehtimalıvar.

“Ərəb baharı” yavaş-yavaşlokal iqtisadi, sosial və siyasiqeyri-stabillik səbəbindənsoyuq qışa çevrilməyəbaşlayır.

Asiyada həmçinin vəziyyətstabil deyil: Çin, Koreya,Yaponiya, Tayvan, Filippin vəVyetnamda millətçilik sürətləcücərir ki,bu da ticarətə maneolur.

Səbinə Məmmədqızı


8

EK S P ERT8 Proqnoz



B A Z A R S Ö H B Ə T İ Belə də olur...

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Hadisə bu yaxınlardaABŞ-da baş verib.Bir qız

http://newyork.craigslist.orgtanışlıq saytında elan yer-ləşdirib ki, gözəldir, gəncdirvə özünə varlı ər axtarır. İkiamerikalı biznesmen onunlamüzakirələr aparıb, sonra isədanışıqlarını internetdəyayıblar, beləcə, bütünAmerika məsələdən hali olub.İş o yerə çatıb ki, hətta nüfu-zlu “Nyu-York Tayms” qəzetiyazışmaya girənlərin kimliyibarədə araşdırma da aparıb.

Bəs özünə varlı ər axtaranqız nələr yazırmış?

1-ci məktubQız: “Bankirlər,

haradasınız?”

“O`key, nəm-nümeləməkdən bezdim, mətləbəkeçirəm. Mən 25 yaşında çoxgözəl bir qızam. İncə, zərif vəeyni zamanda, ağıllıyam. İldəazı $500 000 qazanan biradama ərə getmək istərdim.Bunun necə səsləndiyini başa

düşürəm, amma unutmayaq ki,Nyu-Yorkda ildə bir milyonqazanmaq – orta təbəqəninişidir, ona görə, əslində elə dəçox şey istəmirəm. Mən ildə200-250 min dollar qazananbiznesmenlə görüşmüşəm,amma belə qazancla “CentralPark West”də yaşamaqmümkün deyil.

Mən yoqa ilə məşğul oluram.Məşqçim məndən daha çirkinvə ağılsızdır, amma bankirəərə gedə bilib. Necə bacarıb

bunu?Qısası, bunları bilmək

istəyirəm:- Varlı subay kişilər, siz

harada olursunuz? Hansı bar-lara, restoranlara, idman zal-larına gedirsiniz?

- Gələcək həyatyoldaşınızda hansı keyfiyyətləriaxtarırsınız?

- Niyə varlı kişilərin arvad-larının çoxu pis gündədilər, gülkimi qızlar isə subay yaşayır-lar?


Varlı əraxtaran qızatreyderməsləhətləri

8



- Hansı peşələrin sahibləridaha çox pul qazanırlar?

- Sz necə qərar verirsiniz ki,kiminlə sadəcə görüşəcək,kiminlə evlənəcəksiniz? Mənəancaq nikah lazımdır”.

2-ci məktubBank işçisi: “Sən – get-

dikcə qiymətini itirənəmanətsən, mən isə gəlirliəmanət”

“Əziz NNN!Mən formal olaraq sənin

tələblərinə cavab verirəm: illikgəirim $500 000-dan çoxdur.

Mən vəziyyəti belə görürəm:Sənin təklif etdiyin sövdələşməsərf eləmir. Sən mənimpullarımın əvəzinə öz gözəl-liyini təklif edirsən. Ammasənin gözəlliyin getdikcə azalır,mənim pullarım isə əbədidir.Mənim gəlirlərim getdikcə arta-caq, sənin gözəliyin isə əksinə,

azalacaq.İqtisadi dillə desək, sən –

getdikcə qiymətini itirənəmanətsən, mən isə gəlirliəmanət. Sən daha 5 il gözəlqalacaqsan. Sonra isə gözəl-liyin solmağa başlayacaq. 35

yaşa çatanda qiymətini tamamitirəcəksən. Uoll-Stritdə sənəuzunmüddətli yatırım kimi yox,ticarət kontraktı kimi baxardılar.Biznes nöqteyi-nəzərindənsəni almaq sərf eləmir, onagörə də, mən

ancaqicarəyə götürməyərazılaşardım. Əgər mənpullarımı itirsəm, səni dəitirəcəyəm. Ona görə də, sənialmağın mənası yoxdur. Ammagörüşmək olar.

Və əgər sən doğrudan da,dediyin qədər yaxşısansa, nəəcəb indiyə qədər heç kimsənə ən azından test-drayvməqsədilə diqqət yetirməyibki? Və niyə özün pul qazan-

mağa çalışmamısan ki?Birja nöqteyi-nəzərindən sən

düzgün taktika seçmisən:“Qiyməti qaldır və sat”.

Əgər mənim təklif etdiyim li-zinq sövdələşməsində maraqlıolsan – xəbər elə”.

3-cü məktub:Treyder: “Eybəcər birini

axtar!”

“Mən trey-

derəm,Uoll-Stritdə işləyirəm, 28 yaşımvar. Sizin şərtlərə tamamiləuyğun gəlirəm. İldə milyon dol-lardan çox qazanıram. Səninvarlı adama ərə getmək arzunuanlayışla qarşılayıram.

Mən də özümdən qabaqkıcentelmen kimi effektiv bazarnəzəriyyəsinə inanıram. Necəolub ki, bu qədər varlı adamınyaşadığı Nyu-Yorkda sən in-diyə qədər axtardığını tapabilməmisən? Məncə, problemondadır ki, sən potensialərindən təkcə pul yox, başqakeyfiyyətlər də gözləyirsən:xoşagələn xarici görünüş,yaxşı xasiyyət, yumor hissi...Amma bu keyfiyyətlərə malikolan kişilər lap gənc yaşların-dan başa düşürlər ki, qadınlarıcəlb eləmək üçün onlara pullazım deyil. Necə deyərlər, pul-suz süd əldə etmək olarsa,inəyi niyə alasan ki?

Ona görə də, sən gərək pul-dan varlı, başqa şeylərdənkasıb olan insanlar axtarasan.Məsələn, hansısa şamyeməyində səni qaraqabaq,balacaboy, kök, keçəl kişi ilətanış eləsələr dodaq büzmə vəona diqqətlə yanaş”.


Sənin təklif etdiyin sövdələşmə

sərf eləmir. Sən mənim pullarımın əvəzinə

öz gözəlliyini təklif edirsən. Amma sənin

gözəlliyin getdikcə azalır, mənim

pullarım isə əbədidir.

8

B A Z A R S Ö H B Ə T İ10 Belə də olur...



T R E Y D E R Ə H VA L AT I Başa gələnlər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

11

Mən bir neçə il qabaq

eur /usd ilə bir

ə m ə l i y y a t ı n

üzündən hesabımı necə itir-

məyim haqda danışmaq

istəyirəm. Həmin əməliyyat

məni necə peşman

eləmişdisə, iki il Forexə yaxın

gəlmədim. Mən düşünürdüm

ki, ya bütün bunlar pis bir

oyundur, ya da məndə “bəxt”

deyilən bir şey yoxdur. Yoxsa,

belə bir... necə deyim axı...

dəhşətli vəzhşəti necə izah

edim?!

Deməli, 2008-ci ilin əvvəlləriidi. Eur/usd uzun müddət idi ki,qalxırdı. Bütün indikatorlar onugöstərirdilər ki, enmək vaxtıdır.Mən də fikirləşirdim ki, bazarartıq qalxmaqdan yorulmuş ol-malıdır. Bu fikirlərin təsiriləavro/dollar aşağıya doğru uzun

qara şam əmələ gətirəndə sat-dım. Fikirləşdim ki, vəssalam,daha uzunmüddətli eniş trendibaşladı, cütlük aylarla aşağıyagedəcək, mən də gəlirimin art-masını gözləyəcəyəm. Ammamən alandan bir gün sonraqiymət qalxmağa başladı!

Mənim əməliyyatı bağla-mağa əlim gəlmirdi. Fikir-ləşirdim ki, qiymət tezlikləmütləq aşağıya getməlidir.Çünki əbədi artım ola bilməzaxı. Bazar doymuş olmalıydı.

Mən haradasa 1.56-57ərafında satmışdım. Qiymətmən satandan az sonra enişidayandırdı və qalxmağabaşladı. Təxminən 200 punktqalxdı. 1.59-a çatanda fikir-ləşdim ki, daha buradan yuxarıqalxa bilməz, mütləq aşağıya

getməlidir. Və daha bir satışəməliyyatı açdım. Həm dəböyük həcmdə açdım ki, tez-liklə bütün itkiləri qaytara bilim.

Çox axmaq hərəkət et-mişdim. Əməliyyatın həcmi oqəər böyük idi ki, qiymətin 50-60 punkt yuxarıya hərəkəti“stop-aut”u işə salacaqdı. İndiözü də bilmirəm, niyə beləeləmişdim. Sadəcə, beynimişləmirdi, ona görə...

Açığı, beynimdə belədüşüncə də vardı ki, 4000 dol-ları 400-ə endirib, əməliyyatıbağlamağın nə mənası var?Nə edəcəyəm o 400 dollarla?Nə vaxta qaldıracağam əvvəlkisəviyyələrə? Ondansa, va-banka gedim: bəlkə qiymətdöndü? Axı trend hər sonrakıtikdə dönə bilərdi.


Oxucularımızda böyük maraq doğuran “Treyder əhvalatları” adlı rubrikamızı davametdiririk. Bildiyiniz kimi, bu rubrikada treyderlər öz başlarılna gələn real əhvalatlarınəql edirlər. Məktubların məzmunu saxlansa da, üslubu redaktə olunur. Təbii ki, adların gizlisaxlanmasına zəmanət verilir. Budəfəki qonağımız da vaxtilə hesabını necə itirməsindən danışır.

“50 punktməni yıxdı”

8



Daha iki gün belə can verə-verı yaşadım və... stop-out işədüşdü! 50 punktluq hərəkətməni yıxdı. Qanım it qanı idi.Mən 4000 dollarlıq hesabı itir-məyin acısını yaşayırdım. Eləbilirdim, gələcəyə ola bütünümidlərim darmadağın olub.Çünki gələcək planlarımın ək-səriyyəti məhz hesabıma qoy-duğum pul ilə bağlı idi.

Amma məni lap dəhşət in-cidən, az qala başımı divaradöymək ərəfəsinə çatdıranbilirsinizmi, nə oldu? Mən stop-

out alan günün səhərisi qiymətdöndü və güclü eniş trendibaşladı. Sonradan bildim ki,bu, uzunmüddətli trendin dön-məsi imiş! Di gəl, yanıb-tökülmə!..

Mən özümə yer tapabilmirdim. Bütün Forexə söyüşvə lənət yağdırırdım. Belə iş ol-mazdı olmazdı axı! Bazar 30-40 punkt tez dönsəydi, yaxudmənim hesabımda 15-20 dollarartıq vəsait olsaydı, hesabımıitirməyəcəkdim, hətta gəlirgötürəcəkdim. Amma gör, eləbil, hər şey mənim acığıma

oldu. Elə bil, bazar mənə yanıqvermək istəyirdi.

Bundan sonra Forexidəhşətli bir şey kimi təsəvvüredirdim. Bir də 2009-cu ildə500 dollarlıq hesab açdım vəancaq xırda lotlarla işləməyəbaşladım.

Dəyərli oxucu! Əgər sən dəöz başına gələn əhvalatları “İnForex”in oxucuları ilə bölüşməkistəyirsənsə, bizimlə əlaqəsaxlaya bilərsən:

[email protected]


Redaksiyadan: treyderin təsvir etdiklərindən belə başa düşdük ki,hadisələr bu zonada baş verib

8

T R E Y D E R Ə H VA L AT I12 Başa gələnlər



REK LAM 13


http://inforex.az/az/mobile_trading.php



MÜSAH İ B Ə14 Qreys Çenq

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Biz adətən bu

rubrikada həmişə

yerli treyderlərlə

müsahibələri dərc edirdik.

Amma son saylarımızda

xarici treyderlərin də fikir-

lərinə bir qədər diqqət ayır-

mağa qərar vermişik. Çünki

əcnəbi peşəkarların da bazar

haqqında fikirləri maraq

doğurmaya bilməz. Və bu

təcrübənin oxucular arasında

müsbət qarşılandığını

görərək, onu davam etdiririk.

Bu dəfə müsahibəsini təqdimetdiyimiz Qreys Çenq tanınmıştreyder və Forex haqqındaxeyli məqalələrin müəllifdir.

- Ticarətdə sizi daha çoxcəlb edən nədir?

- Seçim və hərəkət azadlı-ğım, riskə görə qazandığımmükafat. Bundan başqa, məninternetə çıxışın olduğuistənilən yerdə yaşaya bilərəm!Ticarət – mənim ehtirasımdır,mən həm prosesin özündən,həm də nəticəsindənxoşlanıram.

- Siz uzunmüddətli, yoxsaqısamüddətli ticarəti üstüntutursunuz? Və nəyə görə?

- Mənə fərqi yoxdur. Bütünnövlərdə və bütün formatlardaolan ticarətdən həzz alıram!Ona görə də, gündaxili qrafik-lərdən tutmuş, həftəlik qrafik-lərə qədər müxtəlif periodlarda

ticarət aparıram.

- Ticarət sistemin varmı?- Əlbəttə! Mən düşünürəm

ki, hər insan özünün ticarət sis-temini yaratmalıdır. Siz özfərdiyyətinizi ticarətə yanaş-manızla birləşdirəndə, bu, çoxböyük gücə çevrilir. İş prinsipinibilmədiyiniz, “qara qutu” olanmetodlardan əlinizi vəgözünüzü çəkin. Treyder özsistemini yaratmayınca, başqa

sistemlərin arasında vur-nuxmaqda davam edəcək.

Ticarət – tez varlanmağınyolu deyil, sənətdir.


“Ticarətdən həzzalmaq lazımdır”

Ticarət – mənim ehtirasımdır,

mən həm prosesin özündən, həm

də nəticəsindən xoşlanıram.

8



Siz tədricən sabit qazanmaqmərhələsinə çata bilərsiniz.Ticarət sizə həzz verməlidir.Əgər belə deyilsə, demək, nə-yisə düz eləmirsiniz.

- Texniki və fundamentalanalizin hansı metodlarındanistifadə edirsiniz?

- Əsasən texniki. Amma fun-damental mənzərəni də mütləqnəzərə alıram. Qiymət vəhəcm – bazarın əsas real-lıqlarıdır.

- İtkilərə necəyanaşırsınız?

- Bütün sistemlərdə vəticarət metodlarında itki olur.Ona görə də, buna həmişəhazır olmaq lazımdır. Əgər hərəməliyyatda “2% risk” qay-dasını gözləsəniz, sizi heç birciddi problem təhdid etmir.Əgər ard-arda gələ biləcək2%-lik itki sizi qorxudursa, riskibir qədər də azaldın. Ta ohəddə qədər ki, özünüzü emo-sional baxımdan rahat hissedəsiniz.

- Sizin ticarətinizin əsas qay-daları hansılardır?

- Risk heç vaxt 2%-i aşma-malıdır.

- Bıs ümumiyyətlə, treyderüçün ən vacib qaydalarsizcə, hansılardır?

- Əvvəlcə potensial itkinihesablayın. “Nə olar-olar” prin-sipi ilə əməliyyat açmaq müflis-ləşməyin ən doğru yoludur.

- Hazırda kifayət qədərçoxlu texniki analiz vasitəsivar. Onların çoxluğu səninzehnini lazımsız informasiya

ilə yükləyib, yormur ki?..- Mən beynimi yora biləcək

əlavə informasiyaları qəbul et-mirəm.

- Sizcə, insanların treydinqvə investisiyalar haqqında ənciddi yanlışlığı nədən ibarətdir?

- Yeni başlayanların çoxu eləbilir ki, ticarət aparmaq çoxasan bir işdir və bunun üçünpuldan başqa heç nə lazımdeyil. Onlar başa düşmürlər ki,uğurlu ticarət vərdişi ciddi, gər-gin və uzunmüddətli işdənsonra yaranacaq.


8

MÜSAH İ B Ə Qreys Çenq 15

Gəlin, birlikdə baxaq

http://inforex.az/az/cinema.php



NƏZƏR İ YYƏ16 Qüvvələr

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Son aylarda maliyyəbazarlarında volatil-liyin kəskin artması

müşahidə olunur. Bu,qısamüddətli və ortamüddətliticarət aparan treyderlərüçün əlverişli şərait yaradır.Volatilliyin artması dollar,avro və funtun qiymətlərinindinamikasına təsir edən fak-torların dəyişməsi iləmüşaiyət olunur.

Son bir neçə ildə bazardadiqqət mərkəzində faizdərəcələrinin dəyişməsiəsasında aparılan əməliyyatlardurur. Amma indi bəzi valyutacütlüklərində gündəlik hərəkəthəcmi orta hesabla 300 pipsdiapazonunda olduğu üçün butaktika elə də effektiv deyil.Təbii ki, faktorlar siyahısı biramillə məhdudlaşmır, ammaiqtisadi göstəricilər faizdərəcələrindəki fərqlər, bankir-lərin şərhləri – bunlar volatil-liyin artmasına təkan verənəsas faktorlardır.

1. İqtisadi göstəricilər

Xəbərlər bazarı hərəkətəgətirir, ona görə də treyderlər

fundamental analizdən istifadəedib-etməmələrindən asılı ol-mayaraq, əmək bazarı, is-tehlak xərcləri və infliyasiya

hesabatlarının dərc olun-duğu vaxtı bilməlidirlər.

İqtisadi xəbərlərdə ticarət

aparmanın 2 üsulu var. Birinciüsul göstəricilərin bazara necətəsir edəcəyini proqno-

zlaşdırmağa çalışmaqdanibarətdir. İkinci isə bazarınreaksiyasına reaksiyadır.


Bazara təsir

edən 5 amil

Şəkil 1

Xəbərlər bazarı hərəkətə gətirir, ona görə

də treyderlər fundamental analizdən istifadə

edib-etməmələrindən asılı olmayaraq, əmək

bazarı, istehlak xərcləri və infliyasiya hesabat-

larının dərc olunduğu vaxtı bilməlidirlər.

8



Göstəricilərin dərciərəfəsində yerləşdirilənəməliyyatların üstünlüyü risksəviyyəsindədir. Məlumatlarındərc olunmasına 15-20 dəqiqəqalmış diapazonlar kifayətqədər kiçik olur ki, bu da riskigəlirin xeyrinə artırır.

Digər tərəfdən, göstəricilərinnecə olacağını əvəlcədənbilmək çətindir. Əgər sizin ki-fayət qədər iqtisadi savadınızvə təcrübəniz yoxdursa,məsələn, Kanadada əməkbazarı hesabatının zəif və yagüclü çıxacağını proqnoz-laşdırmağınız mümkünsüzdür.Ona görə də, əksər treyderlərhesabat dərc olunduqdansonra ticarət aparmağa üstün-lük verirlər. Əgər rəqəmlər göz-lənilməz olubsa, onda xəbər is-tiqamətində hərəkətin davamedəcəyini hesab etmək olar.Amma siz alış və ya satış əmr-

lərini yerləşdirənəqədər qiymət artıq müəyyənqədər hərəkət edə bilər ki, buda risk/gəlir nisbətini pis-ləşdirər.

Tutaq ki, 8 yanvar, saat 7.00-da Kanadada işsizlik səviyyəsihesabatı açıqlanıb (şəkil 1).Bazar ötən hesabat perio-dunda 18.000 azalma olduq-dan sonra yeni iş yerlərinin11.000 olacağını gözləyirdi.

Bundan başqa, işsizliksəviyyəsinin 5.9%-dən 6.0%-əqalxacağı proqnozlaşdırılır. 1-cı şəkildə biz görürük ki,hesabat dərc olunana qədərki4 saat ərzində usd/cad cütlüyü30 pipslik diapazonda hərəkətedirdi. Əgər hesabatın necəolacağını proqnozlaşdıra bil-sək, bizim üçün risk 20 pips-dən çox olardı.

Saat 7.00-da hesabat dərc

olunur. Məlum olurki,Kanada iqtisadiyyatında yeniyaradılan iş yerlərinin sayı46.400 ədəd artıb. Bu, göz-ləniləndən 4 dəfə çoxdur vənəticədə usd/cad cütlüyüdərhal 90 pips düşdü. Proq-nozlarla işləmə taktikasındanistifadə edən treyderlərəməliyyatlarını hesabatdansonrakı 5 dəqiqə ərzində yakiçik zərər, ya da böyük gəlirləbağlayırlar. Amma bazarınreaksiyasını əsas tutan konser-

vativ treyderlər üçün yalnız buan hərəkət vaxtı çatır. Onlarüçün bir tərəfdən asandır,çünki xəbərin bazara necə təsiredəcəyini proqnozlaşdırmağaehtiyac yoxdur; digər tərəfdənisə çətindir, belə ki, onlardüzgün stop təyin etməlidirlər.Deyilmiş nümunədə bizəvvəlcə kiçik korreksiya, sonraisə xəbər istiqamətində daha50 punkt hərəkət müşahidəetdik. Beləliklə, usd/cadcütlüyünün ümumi hərəkəti127 pips oldu.

2. Faiz dərəcələriarasında spredlər

"Carry trade" tətbiq edəntreyderlər faiz dərəcələrinin

vacibliyini bilirlər. Qeyd etməklazımdır ki, faiz dərəcələrininhazırkı səviyyələri deyil, on-ların hansı istiqamətdə dəy-işiləcəyi daha vacibdir. Bu,ondan irəli gəlir ki, forexdətreyderlər üçün faiz dərəcələrivə ya svop-spredlər arasındakıfərq çox vacibdir.

Məsələn, usd/jpy cütlüyü iləABŞ və Yaponiya faizdərəcələri arasındakı


Şəkil 2

Faiz dərəcələrinin hazırkı

səviyyələri deyil, onların hansı

istiqamətdə dəyişiləcəyi

daha vacibdir

8 8

NƏZƏR İ YYƏ Qüvvələr 17



2 illik svop/spred qrafikiarasında çox güclü kor-rellyasiya var. Əgər svop/faizdərəcələri yuxarı is-tiqamətlənərsə, usd/jpycütlüyünün də yuxarı qalxa-cağını gözləmək olar.

3. Səhmlər

Fond və Valyutabazarlarının bir-birinə qarşılıqlıolaraq təsir etməsi barədəmübahisələr toyuğun, ya yu-murtanın əvvəl yaranmasıbarədə mübahisələrə bənzəyir.Bəzən səhmlər valyutalarıqabaqlayır, bəzən isə taməksinə. Hər bir halda valyutavə fond bazarı arasındakıəlaqə danılmazdır.

Professionallar fond bazarın-dakı vəziyyətə risk ölçüsü kimiyanaşırlar. Belə ki, bazardünya iqtisadiyyatın perspek-tivlərinə optimist yanaşırsa,fond indeksləri qalxır, pes-simizm yaranarsa, düşür.

Eyni sözləri faiz dərəcələriarasında böyük differensialolan valyuta cütlüklərihaqqında demək olar. Bunlarəsasən yapon yenasının iştirak

etdiyi krosslar (usd/jpy, eur/jpy,gbp/jpy) və aud/usd, nzd/usdcütlükləridir. Şəkildə biz usd/jpycütlüyü ilə Yapon fond indeksiolan Nikkei 225 İndex arasın-dakı əlaqəyə baxırıq. Bəzivaxtlarda indeks valyutanınhərəkətini qabaqlayır, bəzənisə əksinə.

4. Mərkəzi Banklarınşərhləri

Faiz dərəcələri valyutabazarı üçün əsas drayverolduğundan, MB nü-mayəndələrinin şərhləri dəbazarda volatilliyin kəskin art-masına gətirə bilir. Bu, əsasənbank rəsmilərinin ritorikalarınındəyişdiyi vaxtlarda daha da gü-clənir. Məsələn, ABŞ FRS-insədrinin və FOMC üzvlərininşərhləri dolların dinamikasına,AMB sədrinin çıxışları avronundinamikasına,YaponiyaBankının rəhbərliyinin şərhləri

yenanın dinamikasına təsiredir.

5. Treyderlərin mövqeyi

Valyuta bazarında qısamüd-dətli

sıçrayışlaryaradan 5-ci faktor treyderlərinbazarda tutduqları mövqelərdir.“Treyderlərin mövqeyi”deyəndə əsasən bazardakı əh-valdan tutmuş, pul axınınaqədər çoxlu faktorlar kombi-nasiyası başa düşülür.

Tez-tez eşitmək olar ki, buvə ya başqa səviyyələr yaxın-lığında çoxlu “stop”lar və op-sion baryerləri var və bunlar damüqavimət və dəstəksəviyyələri yaradırlar. Tut-duqları mövqelər treyderlərəbazardakı dönüşləri təyin et-məyə imkan verir.

4-cü şəkildə biz spekulyativindeks olan FXCM Specula-tive Sentiment İndex-inqrafikini görürük. Bu, şirkətinspekulyativ müştərilərininəməliyyatlarının əsasındahazırlanıb. 2006-cı ilin so-nunda eur/usd üçün tutulanmövqe satış mövqeyidir. Bumüddətdə cütlük 1.28-dən1.55-ə qalxıb. İndikator müsbətsahəyə keçərsə, bu, avro/dol-larda təpə formalaşması üçüngüclü siqnal olacaq.


Şəkil 3

Fond və Valyuta bazarlarının bir-birinə

qarşılıqlı olaraq təsir etməsi barədə

mübahisələr toyuğun, ya yumurtanın əvvəl

yaranması barədə mübahisələrə bənzəyir.

8

NƏZƏR İ YYƏ18 Qüvvələr



B U N D A N B A Ş L A Əsas məsələ

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

19

Tez-tez eşidirik ki,istəyən hər kəs va-lyutalarla ticarət

apara bilər. Bu, belədirmi?Bəli! Amma mütləq əvvəl-cədən yaxşı sistem yarat-maq şərtilə. Əks haldasistemsiz Forex bazarınagirmək öz pulunu mənasızriskə atmaq demək olacaq.

Ümumilikdə ticarət strate-giyalarını bir neçə qisməayıra bilərik: trendi izləməsistemləri, səviyyələrin yarıl-ması əsasında qurulan sis-temlər, modellərin tanınmasısistemləri və s. Gəlin, onlarlaqısaca tanış olaq.

Trendi izləmə sistemləri

Trendi izləmə sistemləribelə bir texniki postulataəsaslanırlar ki, əgər bazardatrend qeydə alınıbsa, o,güman ki, davam edəcək.Dəyişən Orta Göstəricilərin

(MA) kəsişməsi əsasında qu-rulan ticarət sistemləri Trendiİzləmə Sistemlərinə tipik mis-aldır. Bunun üçün adətən iki(bəzən daha artıq) MAgötürülür və onların kəsişməsiəsasında siqnal əldə edilir. Bucür sistemlərin mənfi cəhətləriyalan siqnallar vermələri və

dönüşlərəhəssas olmamalarıdır. Bun-dan başqa, MA əsasında sis-tem yaradan treyder əvvəlcəmüxtəlif zaman periodları iləeksperimentlər aparmalı vəoptimal parametrləri tap-malıdır.

Keçid/dönüş sistemləri

Digər növ strategiyalar isəsəviyyələrin yarılmasıəsasında qurulur. Onlarınyaradılması elə də çətin deyil.Belə sistemlərin əsas postu-latı budur ki, qiymət vacibsəviyyəni yarırsa, demək,trend davam edəcək.

Misalüçün, qiymət son bir neçəgünün maksiumundanyuxarıda bağlanarsa, treyderbütün “qısa” əməliyyatlarıləğv etməli və “uzun” əməliy-atlar açmalıdır. Əksinə,qiymət son bir neçə gününminimumundan aşağıdabağlanarsa, treyder bütün“uzun” əməliyyatlardan çıx-malı və “qısa” əməliyyatlar


Sistemlər

3 cür olur...

Ümumilikdə ticarət strategiyalarını

bir neçə qismə ayıra bilərik: trendi

izləmə sistemləri, səviyyələrin yarılması

əsasında qurulan sistemlər, modellərin

tanınması sistemləri və s.

8



açmalıdır. Burada əsasməsələ ticarət aparacağınızzaman miqyasını düzgünseçməkdir. Daha aşağızaman miqyasında qurulansistemlər trendin başlan-masını daha tez göstərirlər.Ama bu zaman saxta siqnal-ların yaranması ehtimalı daçox olur.

Fiqur sistemləri

Adından da göründüyükimi, bu tip sistemlər siqnal-ları bazarda müxtəlif model-lərin yaranması əsasındaverirlər. Siz həmin modellərinbir qismini treydinqin əsaskursundan tanıyırsıız.

Modellər iki

cür olur: dönüş və davamiyyətmodelləri. “Bayraq” modelləriadətən trendin əksinə yaranırvə onun davam edəcəyindənxəbər verir. “Bayraq” nadirhallarda dönüş formasiyasıolur. Ümumiyyətlə, “bayraq” -ən etibarlı modellərdən birisayılır.

Hər modelin müxtəlif for-maları qarşınıza çıxa bilər. İkitamamilə eyni cür model tap-maq çətin məsələdir. Model-lərlə ticarət apararkən birməqamı unutmayın: treyder

modeli düzgün identifikasiyaetdiyinə əmin olandan sonraəməliyyat açmalıdır.

Hər modelin özünə xaskiçik “hiylələri” də var.Məsələn, bazarda simmetriküçbucaq formalaşıbsa, qiymətonu tərk edəndən sonraüçbu-

cağın hündürlüyünəbərabər məsafə qət edəcək.Siz müxtəlif modelləri davamlıizləməklə bu cür “kiçiknüanslar” tapa bilərsiniz.

Risk taktikası

Treyderlərin riski azalt-maları və dağıdıcı itkilərdənyayınmaları üçün xeyli “riskmanagement” taktikları var.Klassik taktika – hər birəməliyyatın itki limitini əvvəl-cədən müəyyənləşdirməkdir.Bunun üçün “stop” əmrlərini

əməliyyat açan kimihesablanmış səviyyələrdəyerləşdirmək lazımdır.

İkinci metod – “qara qutu”adlanan mexaniki ticarət sis-temlərindən istifadə etməkdir.Bu yolun bir neçə üstüncəhəti var. Əvvəla, sizinticarət prosesiniz qorxu vətamah kimi təhlükəliemosiyalardan təmizlənmişolur. İkincisi, bu sistemlərriski məhdudlaşdırır və gəlirliəməliyyatın tez bağlan-masına imkan vermirlər.

Üçüncü üstünlük ardıcıl-lıqdır. Belə ki, mexaniki sis-tem heç bir siqnalı buraxmır.

Mexaniki sistemlərin mənficəhəti isə odur ki, bu sistem-lərin test olunduğu şəraitadətən real bazar şəraiti iləüst-üstə düşmür. Real bazarşəraitini modelləşdirməyinideal yolu yoxdur. Ona görədə, sistemi real bazarda testetmək daha məsləhətdir.


Real bazar şəraitini model-

ləşdirməyin ideal yolu yoxdur. Ona

görə də, sistemi real bazarda test

etmək daha məsləhətdir.

8

B U N D A N B A Ş L A20 Əsas məsələ



METOD Taktika

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

21

“Carry trade” strate-

giyaları foreksdə trey-

derlər arasında

getdikcə daha geniş yayıl-

mağa başlayır. Bəzi brokerlər

müştərilərinə ekzotik valyuta-

larla ticarət aparmaq imkanı

təqdim edir. Həmin ekzotik

valyutalar “carry trade” üçün

riskli, amma yüksək gəlir vəd

edir.

“Carry trade” faiz dərəcələriarasındakı fərqə əsaslanan in-vestisiya strategiyasıdır. Val-yuta bazarında istənilənəməliyyatda siz eyni zamandabir valyutanı satır, digərinialırsınız. Belə etməklə birininfaiz dərəcəsini seçib, digəriləinvestisiya yatırırsınız. “Carrytrade” dedikdə aşağı faizdərəcəli valyutanın satışı vəyüksək faiz dərəcəli valyutanınalışı nəzərdə tutulur.

Əgər siz GBPJPY valyutacütlüyündə alış verirsinizsə,Funtu satır və Yenanı alırsınız.Treyderlər aldıqları valyutaüzrə faizləri yığır və satdıqlarıvalyutalar üzrə faizləri ödəyir-lər. Yüksək gəlirli valyutanıalıb, aşağı gəlirlini satmaqlatreyder faiz dərəcələri arasın-dakı fərqdən qazanır.

Məsələn, tutaq ki, Yeni Zen-landiya Dollarının faiz dərəcəsi8.25%-dir, Yapon yeninin faiz

dərəcəsi 0.5%. İnvestorNZDUSD valyuta cütlüyünüalan zaman faiz dərəcələrifərqindən 7.75% qazanır.

2000-2007-ci illər arasında“carry trade” üçün ən uyğuncütlük NZDJPY idi. Yeni Ze-landiyada faiz dərəcələri artır,Yaponiyada isə aşağı olaraqqalırdı. Yaponiya MB-nin faizdərəcələri inkişaf etmiş ölkələrarasında ən aşağı olanıdır.Xammal qiymətlərinin artmasıvə Yeni Zelandiya EhtiyatlarBankının anti-inflyasiyasiyasəti nəticədə NZDUSD-nintarixi maksimumlara çatmasınasəbəb olmuşdu.

Uzaqgörənlik

“Carry trade” ənənəvi olaraq6 aydan bir neçə ilə qədər olan

müddəti əhatələyən uzunmüd-dətli investisiya strategiyasıdır.Bu uzunmüddətli strategiya in-vestorlara bazarda qısamüd-dətli volatilliyə diqqətyetirməməyə imkan verir.Adətən yüksək gəlirli valyutalaryüksək riskli investisiyalarsayılır və sürətlə inkişaf edənölkələrin iqtisadiyyatı ilə as-sosiasiya olunur. Yaxşı olardıki, aldığınız valyutanın faizdərəcələrinin artırıldığı dövrünbaşlanğıcında “carry trade” iləəməliyyat açılardı. MərkəziBank faiz dərəcələrini artır-maqla potensial olaraq valyutacütlüyünü dəyərə mindirməklədaha çox investor cəlb edəcək.

Böhran dövründə, məsələn,11 sentyabr terror aktındansonra investorlar İsveçrə frankıkimi valyutalara investisiyayatırmaqla “sakit limanlar”


“Carry trade” üçünekzotik valyutalar

8


8


axtarmağa başlayırlar. Beləvaxtlarda “anti-carry” ab-havasıyaranır, fondlar yüksək gəlirlivalyutalardan yan keçirlər.

Satış

Foreks bazarında faizödənişləri hər gün yerinə yetiri-lir. Hər gün broker sizinəməliyyatınızı bağlayır vəyenidən açır. Bu məşhurproses “rollover” adlanır. Sizinhesabınız faiz dərəcələrindəkiovernayt-differensialından asılıolaraq debetə daxil olur və yakredit verilir.

Əgər məsələn, Londondaterror aktı baş versə, onda

GBPJPY cütlüyü asanlıqla1000 punkt düşə bilər. Poten-sial carry trade uzunmüddətliperspektivdə gəlir əldə etməyəimkan verir, amma bu gəlir birgünə yox ola bilər. Beləəməliyyatlarda kapitalın idarəedilməsi bir neçə valyutacütlüyü arasında diversifikasiyavə carry treyd səbətininyaradılması ilə bağlıdır.

Yapon yenası ilə

“carry trade”

USDJPY cütlüyü 1995-ci ildə

yapon valyutası aşağı gedəndəhamının diqqət mərkəzində idi.Əvvəlki 5 il ərzində YaponiyaBankı rəsmi diskont faizdərəcəsini tədricən 6%-dən5%-ə saldı, bu da aşağı faizləyenanı almağa şərait yaratdı.1995-ci ildən 1998-ci ilədəkUSDJPY cütlüyü 80-dən 147yenə qalxdı. Cütlüyün volatil-liyinin artması “carry trade”indönüşündə vacib element idi.1998-ci ildə investorlar yenaüzrə iri “carry” pozisiyalaraçanda Rusiyada maliyyəböhranı bazarda volatilliyin art-masına səbəb oldu. Hedc-fondlar pozisiyalarınıartırmağa, yenanın qiyməti isə

qalxmağa başladı. ABŞ-da faizdərəcələrinin aşağı salınması,yapon yenası və isveç frankıvalotilliyinin artımı Dollara daspekulyasiya obyekti kimibaxılmasına gətirib çıxartdı.

“Carry trade” üçün

ekzotik valyutalar

Yüksək gəlirli ekzotik valyu-talara İslandiya kronu, Braziliyarealı, Türkiyə lirəsi, CənubiAfrika randı, Meksika pesosuvə Macarıstan forinti daxildir.Bu valyutalarla ticarətə başla-

mazdan əvvəl onların hərəkə-tini müəyyənləşdirən bəzi fun-damental faktorları başadüşmək artıqlıq eləməz. Bro-kerlərin müştərilərə təklif etdiyibəzi əsas valyutalar üçün birsıra faktorları nəzərdənkeçirəcəyik.

Türkiyə lirəsi

Sənaye-iqtisadi cəhətdəninkişaf etmiş ölkələrin valyuta-ları arasında türkiyə lirəsi dahaböyük faiz dərəcəsinə malikdir.Türkiyə MB-in əsas overnaytfaiz dərəcəsi bu ilin aprelin or-talarına 15.25% təşkil edirdi.Son vaxtlar məşhur strate-giyalardan biri də lirə/yenacütlüyündə alış pozisiyasınısaxlamaq idi, yəni spekulyant-lar yapon yenasına yatırımedirdilər ki, Türkiyə lirəsi alsın-lar.

İnkişaf etməkdə olanbazarlara investorlarınmarağının artması 2002-2007-ci illərdə Türkiyədə əhəmiyyətliiqtisadi artıma səbəb oldu. Budövrlər ərzində ÜDM-in nəzərəçarpacaq artımı Türkiyəni dahatez inkişaf etməkdə olanölkələrlə bir sıraya qoydu.Beynəlxalq Valyuta Fondunundəstəklədiyi, 2001-ci ildən startverilən reformalar ölkədə iqti-sadi stabilliyi yaxşılaşdırmağaimkan verdi. 2005-ci ilin yan-varında güclü infliyasiya təzyi-qinə məruz qalmış köhnə türklirəsi yeni lirə ilə əvəzləndi (6sıfırın ləğvi ilə denominasiyabaş verdi). Türkiyənin AvropaBirliyinə inteqrasiyası perspek-tivi və iqtisadi islahatlar xariciinvestisiyaların artımına gətiribçıxardı.


8

METOD22 Taktika



Amma Türkiyə iqtisadiyya-tının qarşısında cari hesabınböyük defisitini və xarici borcuazaltmaq kimi ümdə vəzifələrdurur. Lirəyə həmçinin siyasiqeyri-stabillik və xarici in-vestisiyaların azalmasınagətirib çıxaran qlobal kreditböhranı problemləri əngəlyaradır.

Türkiyə İqtisadi Əməkdaşlıqvə İnkişaf Təşkilatının üzvüdür.Bura 30 ölkə daxildir. Onlarınəsas prinsipi azad bazar vədemokratiyadır. Türkiyə 20-yəyaxın inkişaf etmiş ölkələrqrupuna daxildir.

Cənubi Afrika randı

Cənubi Afrika randı inkişafetməkdə olan ölkələr arasındaaktiv ticarəti aparılan valyuta-lardan biridir. Cənubi AfrikaMərkəzi Bankının overnayt faizdərəcələri 11%-dir. Keçən il 4dəfə faiz dərəcələri qalxdı ki,istehlak xərcləri azaldılsın vəinflyasiya aşağı salınsın.

Cənubi Afrika böyük təbiiehtiyatlara malikdir və dünyaxammal ehtiyatının xeylihissəsi burada yerləşir. Ammayüksək işsizlik səviyyəsi, infra-

strukturun yoxluğu, QİÇS-əyoluxmuşların çoxluğu böyükproblemlər yaradır.

Meksika pesosu

Meksika Bankının overnaytfaiz dərəcələri 7.5%-dir. Mek-sika azad bazara malik iqti-sadiyyatı olan ölkədir, onunÜDM-i 1 trilyondan çoxdur.Meksika ÜDM həcminə görə13-cü yerdədir və aparıcı neftixracatçılarından biridir. Mek-sika ixracatı əsasən neftə kök-lənib. Meksika Latın Amerikasıölkələri üçün aparıcı həm ixra-catçı, həm də idxalatçılardanbiridir. Bunun nəticəsi iqtisadistabillik və xarici investisi-yaların artımıdır. Meksika pe-

sosu dünyada ən çox ticarətaparılan valyutalardan biridir.

Güman olunur ki, FESAmerika iqtisadiyyatını stimul-laşdırmaq üçün faiz dərə-cələrini aşağı saxlamaqadavam edəcək. Meksika MBisə cari səviyyədə saxlamağaçalışacaq, bu da Dollar vəPeso üçün faiz dərəcələrifərqinin artımına səbəb olabilər.

Nəticə

Gündəlik faiz ödənişləri və

böyük kredit çiyinindən istifadə

imkanı “carry trade”-i treyderlər

üçün maraqlı, amma riskli

biznes edir. Bu taktikanı

trendlərlə ticarətə əlavə etmək

olar. Ekzotik valyutalar portfelin

diversifikasiyası üçün yaxşıdır.

Amma inflyasiyanın artması,

bazarlarda volatillik, kredit

böhranı ilə əlaqədar yaranmış

qeyri-müəyyənlik təhlükəli bir

qeyri-stabilliyə aparır. Bu fak-

torlar investorları inkişaf et-

məkdə olan riskli bazarlardan

uzaqlaşdırır.


8

METOD Taktika 23



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

24




E V TA P Ş I R I Ğ I Ciddi iş

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

25

Treyder sabah nə

edəcəyini bu gün

a x ş a m d a n

dəqiqləşdirməlidir. Ticarət

gününə əvvəlcədən hazırlaş-

maq son dərəcə vacibdir.

Necə gəldi, qarışıq əməliyyat-

lar açmaq uğursuzluğa

aparan yoldur. Peşəkar trey-

derin əvvəlcədən ticarət planı

olmalıdır. Treyderin “ev

tapşırığı” ona ticarət pros-

esində zehnini aydın və təmiz

saxlamaqda, özünü itir-

məməkdə çox böyük kömək

edir.

Əksər treyderlər ticarət

gününə əvvəlcədən hazırlaş-

mayanda daha çox

emosiyaların təsirinə düşür və

sonradan özlərinə də xeyli

məntiqsiz görünən əməliyyatlar

açırlar. Halbuki, təcrübəli və

peşəkar treyderlər bu halda

ünmumiyyətlə, bazara gir-

məməyi üstün tutur.

Hər axşam yarım saat – bir

saat müddətində qrafikləri

nəzərdən keçirmək və orada

sizə məlum olan sxemləri ax-

tarmaq lazımdır. Bu, standart

“ev tapşırığı”dır. Bu iş

maraqsız və cansıxıcı görünə

bilər, amma onu mütləq etmək

gərəkdir.

Bütün maraqlı işlərin bu cür

cansıxıcı və yeknəsəq tərəfləri

var. Məsələn, idmançılara

baxın. Son

dərəcə maraqlı

hərəkətləri

göstərə bilmək

üçün onların nə

qədər

yeknəsəq və

bezdirici “ev

tapşırıqları”

yerinə yetirdik-

lərini təsəvvürə

gətirə

bilirsinizmi?

Yaxud bilirsinizmi, rejissor və

aktyorlar son dərəcə maraqlı

görünən işə nə qədər

yeknəsəq və cansıxıcı şəkildə

hazırlaşırlar? Aylarla sürən

hazırlıq ərzində hər gün

dəfələrlə “ev tapşırıqları” yerinə

yetirilir. Bütün peşəkarlar bunu

edirlər.

Mənim tanıdığım bir peşəkar

treyder işə adətən saat yarım-

iki saat əvvəldən gəlir və bazar

açılana qədər (o, fond

bazarında işləyir) bütün qrafik-

ləri təhlil edirdi. Trend xəttlərini

çəkir, kanalları qurur, qeydlər

aparır, tanıdığı modelləri ax-

tarır, əməliyyatlarını təhlil edir,

ticarət planını qururdu. Həmin

insanın ticarətqabağı gördüyü

standart “ev tapşırığı”

haqqında bütöv bir kitab yaz-

maq olardı! Bununla yanaşı, o,

ən uğurlu və qazanclı treyder-

lərdən biridir. Heç vaxt da öz

ticarət üslubunu dəyişmir.

Bundan başqa, hər bir ticarət

əməliyyatını dəftərdə yazmaq

və sonra təhlil etmək lazımdır.

Çünki siz eyni səhvlərə ona

görə təkrar-təkrar yol verirsiniz

ki, həmin səhvləri təhlil et-

mirsiniz. Treyder öz uğursuz-

luğunu mümkün qədər tez un-

utmaq istəyir. Bu, pis fikir deyil

– unudun, amma yaxşıca

tanıyandan sonra!

Siz axşam qrafikləri təhlil

edəndən sonra sabahkı gün

üçün bir neçə (adətən 3-4)

potensial ticarət imkanının

üzərində dayanacaqsınız.

Səhər yalnız onları izləyin.

Əgər hadisələr sizin müəyyən-

ləşdirdiyiniz şəkildə inkişaf

edirsə, o halda bazara girmək

olar.

Bütün hallarda, səhərisi gün

Bazar sizin dünən ev

tapşırığını necə yerinə yetir-

mənizə çox obyektiv qiymətini

verəcək. Dərsə hazırlıqsız

gələnlər isə inciməsinlər.


Hər bir treyder axşambunları etməlidir



S İ S T EM26 Ticarət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Keyti Linn vəBoris Şlossberq

Səbrli treyderlər adətənideal setapın yaran-masını gözləyib, sobra

bazara girirlər. Belə şəxslərdənəla impuls treyderləri çıxır.Çünki onlar bazarın valyutanıarzu olunan istiqamətdəhərəkətə gətirməsi üçün gücyığmasını gözləyib, sonra buimpulsa qoşulurlar. Ancaqhərəkətin zəiflədiyini görənkimi gəmini birinci tərk edən-lərin sırasında olurlar. Ona görədə əsl impuls strategiyasınınyaxşı çıxış qaydası olmalıdır ki,mövcud hərəkətdə nə qədərmümkündürsə, gəliri qorumağıbacarsınlar.

“Momo” nədir?

Belə strategiyalardan biri də 5dəqiqəlik “Momo” əməliyyatıdır.Bu zaman xırda zaman interval-larında (M5) “momo” patlayışınıaxtarırıq. Əməliyyatlar iki indika-

tora əsasən verilir. Bunlardan bi-rincisi 20 EMA-dır. Ondantrendin müəyyənləşdirilməsindəistifadə olunur. İkinci indikator –MACD histoqramıdır. Bu da bizəimpulu ölçməkdə kömək edir.MACD-in standart parametrləriyerində qalır (12,26,9, close).

Bu strategiya dönüşləri izləyir,amma yalnız impulsla təs-diqlənən dönüşlərdə özünüdoğruldur. Əməliyyat iki dəfəyəbağlanır: pozisiyanın ilk yarısınıbağlamaqla (Partial close) gəlirinmüəyyən hissəsini götürmüş olu-ruq və bununla da gəlirli əməliy-yatın ziyana çevrilməsininqarşısını alırıq. İkinci hissə isəçox böyük hərəkəti tutmağımızayardımçı olur, belə ki, daha riskfaktoru yoxdur, çünki “stop” itkisizvəziyyətə gətirilib.

Alış əməliyyatı üçünqaydalar:

1. 20 EMA-dan aşağıda vəMACD-in mənfi zonasındahərəkət edən valyuta cütlüyünüaxtarın.

2. Qiymətin 20 EMA-nı aşağı-dan yuxarıya kəsməsini gö-zləyin. Sonra əmin olun ki,MACD mənfi zonadan müsbətzonaya keçmə mərhələsindədir.Bu keçid 5 bar ərzində baş tut-malıdır.

3. 20 EMA-dan 10 punktyuxarıda alış veririk.

4. M5-də sonuncu lokal mini-mumdan aşağıda “stop” yer-ləşdiririk.

5. Giriş nöqtəsi + riskkəmiyyəti səviyyəsindəpozisiyanın yarısını bağlayırıq;bu vaxt ikinci yarının stopunu itki-siz vəziyyətə gətiririk.

6. Treylinq stop və ya 20EMA-dan 15 punkt aşağıməsafədə stopu sürüşdürürük.

Satış əməliyyatıüçün qaydalar:

1. 20 EMA-dan yuxarıda vəMACD-in müsbət zonasındaticarət aparan valyuta cütlüyünüaxtarın.

2. Qiymətin 20 EMA-nı yuxarı-dan aşağı kəsməsini gözləyin.Sonra əmin olun ki, MACD yamüsbət zonadan mənfi zonayakeçmə mərhələsindədir. Bukeçid 5 bar ərzində baş tut-malıdır.

3. 20 EMA-dan 10 punktaşağıda satış veririk.

4. M5-də sonuncu lokal maksi-mumdan yuxarıda “stop” yer-ləşdiririk.

5. Giriş nöqtəsi - risk kəmiyyətisəviyyəsində pozisiyanın yarısınıbağlayırıq; bu vaxt ikinci yarınınstopunu itkisiz vəziyyətə gətiririk.


“Momo”strategiyası

8



6. Treylinq stop və ya 20EMA-dan 15 punkt yuxarıməsafədə stopu sürüşdürürük.

Misallar

1. MACD “0” səviyyəsiniyuxarı kəsir.

2. Qiymət 20 EMA-nı yuxarıkəsir, 1.2044-də alış siqnalıyaranır.

3. 1.2064-də pozisiyanınyarısını bağlayırıq, stopu itkisizvəziyyətə gətiririk

4. İkinci yarını 1.2157-dəbağlayırıq (+103 punkt).

Şəkil 1-də bu əməliyyataddım-addım göstərilib. Qiymət1:30 və 2:00 arasında 20 EMA-dan yuxarı getməyə çalışıb,amma əməliyyat açılmayıb.Çünki MACD histoqramı 0-cısəviyyədən aşağıda olub. Biz MACD-in 0-cı səviyyəni yuxarı kəsməsini gözləyirik və 1.2044-

də alış siqnalı yaranır. 1.2046 +10 punkt = 1.2056-da alış veririk.1.2046-20 punkt = 1.2026-dastop yerləşdiririk.

Bizim birinci TP 1.2056 + 30punkt = 1.2086 olur. Buqiymətdə pozisiyanın yarısınıgəlirlə bağlayırıq və qalanyarısını 20 EMA-dan 15 punktaşağı məsafədə “stop”usürüşdürürük. Əməliyyatın ikinciyarısı sonra 1.2157-də 21:35EST-də 65.5 punkt gəlirləbağlanır.

1. MACD 0-cı səviyyəni yuxarıkəsir.

6. Qiymət 20 EMA-nı yuxarıkəsir, 116.68-də alış siqnalıyaranır.



Şəkil 1

Şəkil 2

S İ S T EM Ticarət 27

8 8



8. İkinci yarını 117.07-dəbağlayırıq (+39 punkt).

Şəkil 2-dəki nümunədə dəhəmçinin qiymət bir neçə dəfə20 EMA-dan yuxarı qalxıb,amma MACD histoqramı 0-cısəviyyədən aşağı olub. MACDsiqnal verəndə qiymətin EMA-dan 10 punkt yuxarı qalxmağınıgözlədik və 116.67-də əməliyyataçdıq (EMA 116.57-də idi).

Stop 20 EMA – 20 punkt və ya116.57 – 20 punkt = 116.37. Bir-inci TP – giriş + risk və ya116.67 + (116.67 – 116.37) =116.97. O 5 dəqiqə sonra işədüşür. Pozisiyanın yarısınıbağlayırıq və 20 EMA – 15 punk-tla stopu sürüşdürürük. Əməliyy-atın ikinci yarısı nəticədə 18:00EST vaxtı ilə 117.07-də 39 punktgəlirlə bağlanıb. Baxmayaraq ki,gəlir əvvəlki nümunədəki kimiçox olmayıb, amma qrafik bizim qaydalara müvafiq təmiz hərəkət göstərib.

1. Qiymət 20 EMA-dan aşağıdüşür, amma MACD hələ dəmüsbətdir, ona görə də gö-zləyirik

2. MACD 0-cı səviyyəni aşağıkəsir, 0.6294-də satış siqnalıyaranır


4. Əməliyyatın ikinci yarısını0.6262-də bağlayırıq (+32 punkt)

Biz qiymətin 20 EMA-danaşağı düşdüyünü, amma MACDhistoqramının hələ də müsbətdəqaldığını görürük. Ona görə dəbiz MACD-in 0-cı səviyyədənaşağı düşməsini gözlədik.Əməliyyat üçün siqnal 0.6294-dəyarandı. Əvvəlki nümunəsindəolduğu kimi, orta dəyişəngöstərici ilə


Şəkil 3

Şəkil 4

S İ S T EM28 Ticarət

8 8



MACD-in 0-cı səviyyədən aşağıdüşməsi eyni vaxtda baş ver-mədi. Nəticədə 0.6291-də satışaçırıq.

Qiymət 20 EMA-dan 20 punktyuxarı qalxdıqdan sonrapozisiyanın yarısını bağlayırıq.Bu vaxt 20 EMA 0.6301-də idi,ona görə də giriş 0.6291-dəoldu, stop isə 0.6301 + 20 punkt= 0.6321-də idi. İlk hədəfimiz –giriş – risk və ya 0.6291 –(0.6321 – 0.6291) = 0.6261.Daha sonra stop itkisiz vəziyyətəgətirildi. Pozisiyanın ikinciyarısının “stop”unu 20 EMA-dan15 punkt yuxarı məsafəyəsürüşdürürük. Əməliyyat 0.6262-də 29.5 punkt gəlirlə bağlanır.

1. Qiymət 20 EMA-dan aşağıdüşür.

2. MACD 0-cı səviyyəniaşağıya kəsir, 1.7375-də satışüçün siqnal yaranır.

3. 1.7348-də pozisiyanınyarısını bağlayırıq, stopu itkisizvəziyyətə gətiririk.

4. Əməliyyatın ikinci yarısını1.7268-də bağlayırıq (+107punkt)

Şəkil 4-dəki nümunədəqiymət 20 EMA-dan aşağı düşür.10 dəqiqə sonra isə MACDmənfi zonaya keçir və 1.7375-dəsatış əməliyyatı açırıq. Yuxarıdaqeyd olunan qaydalara əsasənəməliyyat açılan kimi stop 20EMA + 20 punkt və ya 1.7385 +20 = 1.7405-də yerləşdirilir.Bizim ilk hədəfimiz giriş qiyməti –risk və ya 1.7375 – ( 1.7405 –1.7375 ) = 1.7345. Tezliklə o dəfedildi. Daha sonra əməliyyatındigər hissəsinin stopu 20 EMA-dan 15 yuxarı sürüşdürülür.Nəticədə əməliyyatın ikincihissəsi 1.7268-də 68.5 punktgəlirlə bağlanır.

Qeyd etmək lazımdır ki,

əməliyyat MACD müsbət zonayakeçən vaxtı bağlanıb.

Momo əməliyyatlarınə vaxt işləmirGördüyünüz kimi , 5 dəqiqəlik

Momo əməliyyatı impulslu dönüşəməliyyatlarını tutmaq üçün çoxgüclü strategiyadır. Amma o,həmişə işləmir və onun harada,nə üçün uğursuzluğa düçar ol-masına dair nümunə dənəzərdən keçirilməlidir.

1. Qiymət 20 EMA-dan aşağıdüşür.

2. MACD 0-cı səviyyəni aşağıkəsir, 1.5711-də satış veririk.

3. 1.5733-də stop götürürük (-22 punkt).

5 dəqiqəlik Momo əməliyya-tının son nümunəsində qiymət20 EMA-dan aşağı düşüb və 20dəqiqə sonra MACD mənfi zon-aya keçib. 1.5711-də satış

veririk. Stop- lossu 20 EMA + 20punk və ya 1.5721 + 20 =1.5741-də yerləşdiririk. İlk TP –giriş qiyməti – risk və ya 1.5711 –(1.5741- 1.5711) = 1.5681.Qiymət 1.5696-a kimi düşür,amma hədəfə çatmır. Dahasonra qiymət dönür və stop işədüşür (-30 punkt).

5 dəqiqəlik Momo strategiyasıilə işləyərkən çox sıx və ya çoxgeniş diapazonda ticarətdənqaçmaq lazımdır. Konsolidasiyazamanı qiymət 20 EMA ətrafındahərəkət edəndə MACD histoq-ramı yuxarı-aşağı sıçrayışlar edəbilər. Geniş diapazonda olanzaman stop hədəfdən tez işədüşür.

Nəticə5 dəqiqəlik Momo əməliyyatı

treyderə qısamüddətli impuls-larda gəlir götürməyə imkanverir, bununla yanaşı, gəliri qoru-maq üçün dəqiq çıxış qaydalarıvar.


Şəkil 5

S İ S T EM Ticarət 29

8



Ö Z Ü N Ü TA N I !30 Treyder təfəkkürü

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Qafar İmanverdiyev

Fərz edək ki, treyderəiki variant təklif edilir:1) 100%-lik ehtimalla

85.000 ABŞ dolları qazanmaqşansı və 2) 85%-lik ehtimalla100.000 ABŞ dolları qazan-maq şansı. Hər bir variantınobyektiv gəlirliliyi eynidir:85.000 ABŞ dolları. Lakin in-sanların böyük əksəriyyətibirinci varianta üstünlük verir.Niyə?

Ona görə ki, insan qazandığızaman risk etməyə alışmayıb.İkinci halda treyderə yenidəniki variant təklif edilir: 1) 100%-lik ehtimalla 85.000 ABŞ dollarıitirmək ehtimalı və 2) 85%-likehtimalla 100.000 ABŞ dollarıitirmək ehtimalı . Bu halda dahər bir variantın obyektivzərərliliyi eynidir: 85.000 ABŞ

dolları. Lakin insanların böyükəksəriyyəti ikinci variantaüstünlük verir.

Niyə? İkinci nəticə: onagörə ki, insan zərərə uğradığıtəqdirdə risk etməyəalışıb.Təhlükə olmadığıtəqdirdə biz risk etməyəqorxur, təhlükənin böyükolduğu halda isə risk edir vəümid bəsləyirik.

Bazarda çox vaxt belə olurki, hər hansı əmtəənin alışı za-manı birinci tərəf 85.000 dollarmənfəət qazanır və bu şəxsəlavə risk etməyərək müvafiqəmtəəni üçüncü şəxsə sataraq,mənfəətini reallaşdırır. Buüçüncü şəxs tərəfindən 15 000dollar qazanmaq şansı 85% ,

itirmək ehtimalı isə 15% təşkiledir. Bu zaman sövdələşməninikinci tərəfi (satıcı) 85.000 dol-lar həcmində zərərə uğrayır vəəməliyyatlarının bağlama-yaraq, hadisələrin müsbət is-tiqamətə doğru dəyişəcəyinəümid edir. Sonradanqiymətlərin mövbəti dəfə qalx-ması ilə üçüncü tərəf 15.000dollar mənfəət əldə edir, satıcıisə analoji olaraq daha böyükzərərə uğrayır.

Əlbəttə, hadisələrin digər is-tiqamətdə də inkişafımümkündür – üçüncü tərəf15%-lik ehtimalla şəxsin dahaböyük zərərə uğramasınınqarşısını ala bilər.


Riskinpsixologiyası

8



Bəs qeyd olunan üçüncütərəf kimdir? Bu, professionalbazar iştirakçısı və ya trey-derdir. O, müvəffəqiyyət əldəedən şəxsin əldə etdiyi mən-fəəti itirmək qorxusundan,zərərə uğrayan şəxsin isə ümidhissindən şəxsi mənafeyi üçünistifadə edir. Yekun nəticədəbazarın professional iştirakçısıalıcı ilə satıcı arasında vasi-təşilik edərək böyük ehtimalla(85%) yüksək mənfəət əldəedir. Bazar iştirakçılarının zəifcəhətləri professional treyder-lər üçün qazanc mənbəyidir.

Birja fəaliyyəti ilə yenicəməşğul olan treyderlərin ək-səriyyəti tez-tez və kiçikhəcmdə mənfəət qazanır, lakingec-gec və daha böyükməbləğdə zərərə uğrayırlar.Yekun nəticədə zərər həcmimənfəət həcmindən daha çoxolur.

Treyder fəaliyyətininpsixoanalizinin başlıcaməqsədi zərərə səbəb olabiləcək psixi çatışmazlıqlarınaşkar edilməsi və onlarınaradan qaldırılmasıdır. Trey-derin uğurlu əməliyyatlar icraedə biləcəyini necə yoxlamalı?

Ticarət əməliyyatları icraedilməzdən öncə bazarınbütün iştirakçıları eynimövqedədirlər. Bəziləri özmövqelərinin doğru olduğunahəddindən artıq əmindirlər vəhər vasitə ilə bunu sübut et-məyə çalışırlar, digərləri dahasakit davranırlar. Onlar digərinsanların fikirlərinə susaraqqulaq asır, lakin öz bildikləriniedirlər, Üçüncü tip insanlar

istənilən mövzuda saatlarlamüzakirə etməyə hazırdırlar,lakin bu onların ticarət əməliy-yatlarının nəticəsinə heç birdəyişiklik etmir. Bütün bu tip in-sanların real pullarla fəaliyyətieyni dərəcədə təhlükəlidir.

Ticarət əməliyyatı açıldıqdanbir müddət sonra (qısamüddətliticarət əməliyyatları üzrə birneçə dəqiqədən sonra, uzun-müddətli ticarət əməliyyatlarıüzrə növbəti gün) müvafiqəməliyyatın doğru və ya yanlışistiqamətdə yerləşdirildiyi aydınolur. Bundan sonra çox qısamüddət ərzində bazar işti-rakçısının müsbət və ya mənfiemosiyalara qarşı aqressiv vəya passiv reaksiya verəcəyinimüşahidə etmək olar.

Treyderin aktiv reaksiyasıözünü fəaliyyətin çevikliyi vəaçıq əməliyyatlar üzrə fikrintez-tez dəyişməsində göstərir.Passiv reaksiya isə bazardavəziyyətin dəyişməsinə baxma-yaraq treyderin uzun müddətfəaliyyətsizliyində və qərarqəbul etməkdə çətinlik çək-məsində özünü göstərir.

Bazarın sırf passiv işti-rakçılarına mütləq şəkildəəməliyyatların açılma,bağlanma və saxlanılmasıplanı tərtib etmək tövsiyə olunabilər, əks təqdirdə bu tip insan-lar hədsiz tərəddüdlərnəticəsində nəinki əməliyyat-ların əlverişli yerləşdirilməvaxtlarını, həmçinin əlverişlibağlanış vaxtlarını belə diqqət-dən yayındıra bilərlər.

Analoji olaraq, lakintamamilə başqa məqsədlərüçün aqresiv treyderlər üçündə maliyyə planının hazırlan-

ması məsləhət görülür. Bu tiptreyderlər tələskənliyə, ətraflışəkildə analiz edilməmişfəaliyyətə meyillidirlər ki, bu damənfi nəticələrə səbəb olabilər.

Ticarət əməliyyatları yer-ləşdirilməzdən öncə məhzhansı məlumatların və yanəticələrin əsasında müvafiqəməliyyatların yerləşdirilməsimüəyyən edilməlidir. Obyektivsəbəblər aydınlaşdırılabilmədiyi təqdirdə treyderin in-stinktiv və ya intuitiv oriyen-tasiyalı olduğu qənaətinəgəlmək olar.

İnstinktiv treyderlər üçünəməliyyatların yerləşdirilməsisəbəbi kimi bazarda ötən dövr-lərdə müşahidə olunmuş dəy-işikliklərin, şəxsi təcrübəninəsas gətirilməsi xarakterikhaldır. İntuitiv treyderlər isəümumiyyətlə tutarlı dəlillərsöyləməkdə acizdirlər. Bu tiptreyderlər sadəcə hissiyyat-larına əsaslanırlar. İntellektualtip treyderlərin fəaliyyətində isəhəyata keçirilən hər birəməliyyatın məntiqi əsasımövcuddur. Bu tip treyderlərinmənfi cəhəti qeyri-müəyyənbazar şəraitində qorxu hissininmeydana gəlməsidir.


8

Ö Z Ü N Ü TA N I ! Treyder təfəkkürü 31



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

32


http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1524&p=104448#p104448



TE XN İKA Master-klass

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

33

Piter Kaplan

Bu məqalədə saxta

kəsilmə pattern-

lərindən necə gəlir

əldə olunması haqqında

danışacağıq. Texniki analizdə

“saxta” patternlər kimi böyük

gəlir vəd edən patternlər

azdır. Əlbəttə, onlardan gəlir

əldə etmək üçün siz bazarın

düzgün istiqamətində ol-

malısınız. Buna nail olmaq

üçün treyder belə patternlərin

işləmə mexanizmilə yaxından

tanış olmalıdır.

Dönüş kəsilmələri, korrek-siyaları və patternləri – bütünbunlar uğurlu alına və ya alın-maya bilər. Əgər biz beləvəziyyətlərdən necə gəlirli çı-xacağımızı biliriksə, ondatexniki analizdə ən effektivalətlərdən birinə sahibik.İstənilən ciddi treyder bubarədə heç olmasa ilkintəsəvvürə malik olmalıdır.

Əvvəla gəlin baxaq, nəyəgörə uğursuz patternlər gəlirəldə etmək üçün belə yüksək

potensiala malikdirlər. Belə hal-lar bazarda baş verəndə hərdəfə 3 qüvvə iştirak edir:

1) Birinci və ən əsası, sondərəcə dəqiq hesab olunantexniki pattern baş tutmursa vəəks istiqamətdə aktiv hərəkətbaşlayırsa, bu, qalib tərəfinbazarda çox böyük qüvvəyəmalik olduğuna dəlalət edir.

2) İkincisi, məğlub tərəfməyus halda baş tutmayankəsilməyə təəccüblənəcək,nəticədə təşviş içində əməliyy-atlar bağlanacaq. Məsələn,əgər investorlar aşağıya doğrukəsilmə ehtimalı ilə satış ver-mişdilərsə və sonra alıcılarqiyməti dünənki maksimumdanyuxarıya qaldıra bildilərsə,“ayı”lar cəld şəkildə satışəməliyyatlarını bağlamağabaşlayacaqlar. Bu, bazardaalış ajiotajı yaradacaq vəqiyməti daha da qaldıracaq.Bəzən bu artım çox böyük olabilər. Bu fenomen hər iki is-tiqamətdə işləyir – yuxarıyakəsilməyə həddindən artıqinanan “buğa”lar da “ayı” kolle-qaları kimi baş tutmayankəsilmə patternlərinin qur-banına çevrilə bilərlər.

3) Nəhayət, aktivin gələcəkhərəkətində aydın vəziyyətinyaranmasını gözləyənlər dəqalib tərəfin xeyrinə vəsaityatırmaqla ona dəstək

verəcəklər. Yaxşı setaplar birqayda olaraq az da olsa,qiymətin diapazonda hərəkətiniözündə birləşdirir. Qrafikdə bu,aşağı valotilliklə əks olunur vəsanki “ayı”larla “buğa”lararasında tarazlığı göstərir. Butarazlıq bütün diqqəti özünəcəlb edir. İnvestorlar qiymətinhansı istiqamətdə gedəcəyinimüəyyənləşdirməyə çalışırlar.Bir çoxları qiymətin hansı is-tiqamətdə hərəkət edəcəyidəqiqləşməyənə qədər bazaravəsait yatırmaq istəmirlər. Beləgözləmə mövqeyindədayananlar üçün alınmayanpatternlərdən sonrakı sürətlihərəkət bazara girmək üçünyaxşı arqumentdir.

“Mənə kəsilmə verin”

Baş tutmayan kəsilmə güclüpattern sayılır. Bu, onunlabağlıdır ki, bir çox hallardaalıcıların və ya satıcıların ener-jisinin böyük hissəsi patterninyaradılmasına sərf olunur.Bəzən bu patternlər özlərinihazırkı trenddə fasilə kimigöstərirlər. Bu, baş tutmayankəsilmə zamanı qüvvələrdə vəəhvalda dramatik disbalansyaradır. Baş tutmayan korrek-siya və ya dönüş patternləri isəəksinə, enerjinin əhəmiyyətlihissəsini artıq sərf etmişolurlar. Nəticədə bu yeni göz-lənilməz vəziyyətdə bazarınhərəkəti məhdudlaşır.


Qiymət bacarmadı,sən bacar!

8



Baş tutmayan patternlərinyaxşı tərəfi budur ki, onlara ənböyük zaman intervallarından(məsələn, aylıq) tutmuş, ənxırda sutkalıq diapazonlara (1və ya 2 dəqiqəlik, hətta tikqrafikləri) qədər bütün period-larda rast gəlmək olar. Bundan

başqa, onlar yan trendlərdəyaxşı işləyirlər. Yəni otrendlərdə ki, daha aztəcrübəyə malik treyderlərböyük başağrısı qazanırlar.

Yeri gəlmişkən, məhz bunagörə də baş tutmayankəsilmələr konsolidasiyalı

bazarlarda yaxşı işləyir. Yenibaşlayanlar müqavimətdə al-maqla və dəstəkdə satmaqladepozitlərini itirdikləri vaxtpeşəkarlar əks taktikadan isti-fadə edirlər. Ümumilikdə yenibaşlayanların çoxu yuxarıya vəya aşağıya doğru kəsilmə pat-terninə meyl göstərirlər.


Şəkil 1. Sol yuxarı küncdəki qrafikə baxın. Sarı kvadratda eniş trendi çərçivəsində bir hərəkətgörürük. Bu korreksiya patterni hərəkətin 3-cü şamı – dojinin minimumunun kəsilməsindən sonrasatış əməliyyatı verməyə şərait yaradır. 2 şamdan sonra aydın oldu ki, pattern baş tutmayıb (A).Eyni prinsipi yuxarı sağ qrafikdə görürük. Sarı düzbucaqlının içində ard-arda 7 qırmızı şam var.Onun ardınca nazik bədənli yaşıl şam gəlir – dönüş əməliyyatı üçün potensial yaxşı siqnaldır. Ammanövbəti şamda pattern baş tutmayanda qiymət bir qədər aşağı düşüb. Nəzərə alaq ki, əvvəlki enişəsatıcılar nə qədər səy göstərmişdilər (B).Əksinə, aşağı sol qrafikdə həftəlik kəsilmə patternini görürük. Pattern baş tutmadıqdan sonra“buğa”ların reaksiyasına fikir verin. Onlar başa düşdülər ki, maksimumda alıblar. Əvvəlki minimumunkəsilməsindən sonra satıcılar həddindən artıq özlərinə güvəniblər. Bu da D nöqtəsində trendinəksinə kəskin reaksiyaya səbəb oldu. Bu nöqtədə tələb çox güclüdür və ona qarşı ticarət çox ağırola bilər.Sonuncu qrafikdə eniş üçbucağı görürük. Alıcılar yeni F nöqtəsindəki müqaviməti keçəndə satıcılarsatışlarını bağlamağa başlayıblar.

8 8

TEXN İKA34 Master-klass



Belə ki, bu setapları bazardatapmaq və onlara əsasən

bazara girmək hamısındanasandır. Bu, o deməkdir ki, nəqədər ki bazar var, bu pattern-

lərin baş tutmama ehtimalıhəmişə olub və olacaq.


Şəkil 2. Günlük qrafikdə mü-vafiq maksimumunkəsilməyini görürük. Alıcılarınqalibiyyəti müvəqqəti olub.Belə ki, “ayı”lar güclü çıxıb vəA şamındakı kəsilmə siqnalınıləğv ediblər. Bu isə gö-zlənilənlərin baş tutma-masına açıq-aşkar işarədir,yəni kəsilmədə alanlaryanılıblar ə onların əməliyyat-ları ziyanla bağlanıb. Növbətişamda qiymət dəstəkzonasına doğru aşağıhərəkət edib. B nöqtəsindəonu kəsib. C nöqtəsindəkihəcmin kəskin artımınadiqqət yetirin. Alış əməliyyatıverənlər təşviş içində buradaəməliyyatlarını bağlayıblar.

Şəkil 3. Şəkildə bir neçəzaman intervalının qrafiklərinigörürük. Sol yuxarı küncdəkisaatlıq qrafikdir. Bu qrafikdəyaxşı həcmə malik dəstəksəviyyəsini yaran bir sutkalıqkəsilmə görürük. Amma artıqnövbəti şamda “buğa”laryaxşı həcmli kəsilmə siqnalınıləğv edirlər (A). Növbəti günbaş verənlərin bütün zərəritam aydın olur. Qrafikdəyeganə bir qırmızı şamyaranır ki, növbəti sessiyadatamam inkar olunur (B). Bu,“ayı”ları tələyə salmış“buğa”ların gücünü təs-diqləyir. Mübarizəni izləyəngözləmə mövqeyində olantreyderlər yaşıl şamın maksi-mumundan yuxarıda almağabaşlayırlar (qırmızı xətt).Həftəlik qrafikdə görürük ki,alış əməliyyatı vermək üçünbu, yaxşı səviyyədir.

8

8

TEXN İKA Master-klass 35



Sual bundan ibarətdir:Kəsilmə patterninin baş tut-mama ehtimalını müəyyən-ləşdirmək üçün treyderlərhansı ipuclarına sahib ola bilər-lər? Axı kəsilmə patternlərininçoxu işləyir! Vizual nümunələrgöstərməklə diqqət yetirilməliəsas faktorları sadalayaq.

1) Əvvəla uğursuzluq vaxtışok amili olmalıdır. Qrafikdəkəsilməyə olan ümidlərin puçolması vizual formada aydınəks olunmalıdır. Məsələn,uzunmüddətli bir dibi kəsənsiqnal şamı ondan sonrakışamla inkar olunur. Yaxud kritikmaksimumu kəsmiş uzunyuxarı kölgəyə malik qırmızışam. Siz baş tutmayan pat-

ternin formalaşmasına cəlbedilmiş insanları da nəzərə al-malısınız. Nə qədər böyükqüvvə burada iştirak edibsə, biro qədər yaxşıdır.

2) Böyük həcm - əgər o, baştutmayan kəsilməni təs-diqləyirsə, bu, müsbət haldır.


Şəkil 4. Şəkildə 3 zaman intervalının qrafikini görürük. Yuxarı sol küncdə günlük qrafikdə dəqiqkəsilmədir. Ona baxanda son dərəcə etibarlı görünür (A). Amma bu kəsilmədə ticarətə başla-mazdan əvvəl aşağı zaman intervallarında nə baş verdiyini analiz edə bilərik.Yuxarı sağ küncdə saatlıq qrafikdir. Dəstək xəttinə tipik toxunma baş verib. Ardınca analiz olun-malı qiymətin tam bərpası gəlir (B). M15 qrafikinə baxanda biz görürük ki, “ayı”lar kəsilməyəaqressiv cəhd göstəriblər. Dəstək C nöqtəsində güclü həcmlə kəsilib. Amma “buğa”lar dahagüclü çıxdı, eyni həcmlə D nöqtəsində günlük maksimumu qırdılar. Günün sonuna qiymət günlükdibdən yuxarı oldu. Bu minvalla M15 qrafikində aşağıya doğru baş tutmayan kəsilmə baş verdi.Bu isə saatlıq qrafikdə alış vermək üçün əla təsdiqedici siqnal idi.

8 8

TEXN İKA36 Master-klass



Belə ki, güclü emosionaldalğaya işarə edir. Bəzənhəcmin artımı hadisəninözündən bir qədər sonra (alın-mayan kəsilmədən bir neçəşam sonra) baş verir, məsələn,məğlub tərəfin ümid edəbiləcəyi bir amilin qalmadığıaydın görünür (şəkil 2).

3) Hadisələrin optimalinkişafı o olar ki, baş tutmayankəsilmə bir neçə zaman diapa-zonlarında təsdiqlənsin.Məsələn, günlük qrafikdə baştutmayan aşağıya kəsilməgörəndə həftəlik qrafikdəpotensial yuxarıya hərəkətintəsdiqlənməsi son dərəcə fay-dalı olacaq (şəkil 3). Bəzənhəmçinin xırda zaman intervalıpatternin işə düşməyəcəyinəişarə etməklə onun zəifliyinigöstərə bilər.

Treyder baş tutmayankəsilməni ticarət metodlarınanecə əlavə edə bilər? İlknövbədə, belə baş tutmayanpatternləri məqsədli şəkildə ax-tara və ayrıca bir setap kimigözdən keçirə bilər. Onlardandigər zaman intervalındakıişlək patternə əlavə təsdiq kimiistifadə etmək olar.

Məsələn, əgər treydersaatlıq və günlük qrafiklərdəsetaplar axtarırsa, onda M15-dəki baş tutmayan kəsilməbaşqa zaman intervalları üçünyaxşı təsdiq verə bilər. Baxma-yaraq ki, bu, bir qədər çətingörünür, şəkil 4-ə baxandanədən söhbət getdiyini anlaya-caqsınız.

Diqqətli olun!

İstənilən treyder bazarda adizaman intervalında öyrəşdiyibir setap axtarır. Bunu tapan-dan sonra baş tutmayankəsilməni tampaq üçün təs-diqləyici qrafikə baxın. Tez-teztəsdiqləyici qrafik növbətiböyük zaman intervalı olur.Amma bəzən isə daha aşağızaman intervalına da baxabilərik.

Əgər baş tutmayan pattern-ləri bu cür analizimizə tətbiqetsək, onda asanlıqla onlarıticarət strategiyamıza inte-

qrasiya edə bilərik. Öz yanaş-mamızı tamamilə dəyişməyəehtiyac yoxdur. Baş tutmayanpatternlərin identifikasiyasıqrafiklərin analizində sizin ik-inci metodunuz ola bilər. Buhadisələri əsas strategiyanızüçün təsdiqləyici siqnal kimigözdən keçirə bilərsiniz.

Deyilənləri ümumiləşdirək:

- Qrafiklərin analizi zamanıtreyderlər baş tutmayankəsilmələrə cari zaman inter-valı ilə müqayisədə ya aşağı,ya da yuxarı zaman interval-

larına diqqət yetirməlidirlər(adətən çox aşağı zaman inter-valları olur);

- Baş tutmayan patternlərarasında daha böyük poten-siala malik olanı uğursuzkəsilmə patternidir, buna görədə məhz onları axtarmaqlazımdır;

- Baş tutmayan kəsilmə pat-terni zamanı qrafik məğlubtərəfin təşvişini nümayiş et-dirməlidir;

- Bəzən həcmin artımı sonramüşahidə olunur. Dəqiq desək,məğlub tərəf tələyə düşdüyünü

anlayanda baş verir;- Ən əsası. Əgər siz

qrafikinizdə baş tutmayankəsilmənin istiqamətinin əksinəsiqnal görürsünüzsə, onda bupattern siqnalınıza yaxşı təsdiqola bilər.

Yadda saxlayın ki, bazardasəhv və düz yoxdur. Sadəcə,qiymətlə və həcmlə bağlıvəziyyətlər var ki, onların dabəziləri gözlənilənləri doğrul-dur, bəziləri isə yox. Bütüntəcrübəli treyderlər hər ikivəziyyətdə qazanmağı bacarır-lar.


8

TEXN İKA Master-klass 37


İn Forex 12 (34) / dekabr, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

38



TƏHL İ L Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

39

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollar 1.2960səviyyəsindən aşağıdaqalarsa, enişə meyilliliksaxlana bilər. Fundamentaltərəfdən avro üçün neqativ fak-torların çoxluğu cütlüyün

qalxışına mane olur, bu daonun 1.2870,1.2800 və 1.2710ətrafına qədər enişinə səbəbola bilər.

Qalxmaq üçün avro/dollar1.2960 səviyyəsindən yuxarıdamöhkəmlənməlidir. Bu halda ilkmüqavimət 1.3040 olacaq.

2) Funt/dollara baxaq. Cütlüküçün əsas dəstək 1.5970səviyyəsindən keçir. Əgər1.6090 səviyyəsi yuxarıya qırıl-mazsa, deyilən dəstəyin birdəfə də yoxlanmasımümkündür. Növbəti dəstəklər:1.5916,1.5852 .


İlin son ayı üçün ekspert proqnozları2012-ci il də sona çatır. Ümid edirik ki,

qiyamət-filan olmayacaq və hər şey öz normalaxarında davam edəcək. Amma ilin son ayıbazarlarda müəyyən tərəddüdlər, kəskinhərəkətlər baş verə bilər. Təbii ki, treyderlərinbütün bunlara öncədən hazır olmaları lazımdır.Ona görə də, biz ənənəvi ekspertlərimizəhəmişəki iki sualla müraciət etmişik:

1) Avro/dollar cütlüyündən nə gözləyirsiniz?2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyi məsləhət görürsünüz?

Bir cümlə ilə

Səbinə Məmmədqızı:

- Qalxmaq üçün avro/dollar

1.2960 səviyyəsindən yuxarıda

möhkəmlənməlidir. Bu halda ilk

müqavimət 1.3040 olacaq.

Fərid Hüseynov:

- Gbp/chf cütlüyü 1.5000-dən

yuxarıda möhkəmlənə bilməsə,

satmaq olar.

Qafar İmanverdiyev:

- Eur/usd ilin axırıncı ayının ilk

həftəsində qalxmağa cəhd

edəcək, amma 2 -ci həftəsindən

etibarən “ilin axırıncı ayı

Strategiyası” əsasında hərəkət

edəcək.

Mavlet Baqiyev:

- Nə qədər ki, qiymət 1.2840-dan

yuxarıdadır, Avro üçün müsbət

proqnozlar qüvvədə qalır.

İlqar Vəliyev:

- Eur/gbp cütlüyünə diqqət yetir-

məyi məsləhət görürəm. Orada

strateji hədəf olan 0.75-ə

yenidən yaxınlaşma müşahidə

olunur.

Qış... vəsürüşkən bazar

8



Fərid Hüseynov

1) Avro sentyabr və oktyabrmaksimumlarından keçən1.3115 ətraflarındakı müqavi-mət səviyyəsindən aşağı endi.Onun ilk hədəfi 1.2830-dakıdəstək səviyyəsidir. Belə ki,əgər bu zonada möhkəmlənib

qalxa bilsə, növbəti artımimpulsunun 1.35-ə qədərdavam edəcəyini düşünürəm.

2) GBPCHF cütlüyü 1.5000-dən yuxarıda möhkəmlənəbilməsə, satmaq olar. GBPJPY130 ətraflarına qədər korrek-siyadan sonra artım nümayişetdirə bilər. NZDUSD 0.8450-əqədər qalxa bilər.

Qafar İmanverdiyev

1) Eur/usd... bir çox treyder-lər üçün maraqlıdır ki, bucütlük ilin son ayında bazardaözünü necə aparacaq? Sualın

cavabı çox sadədir: cütlük ilinaxırıncı ayının ilk həftəsindəqalxmağa cəhd edəcək, ammaayın 2 -ci həftəsindən etibarən“ilin axırıncı ayı Strategiyası”əsasında hərəkət edəcək.

Müqavimət nöqtələrinədiqqət yetirək: 1.3294 -dən geriqayitmasa, növbəti hədəfi1.3491 olacaq. Qiymət 1.2829-dan aşağıya düşərsə, ayınaxırına kimi 1.2668-i yoxla-

yaraq, 1.2456 qədərenə bilər.

2) Digər cütlüklərə gəlincə,USD/CHF -də maraqlı hərəkətigözdən qaçırmayın. Qiymət0.9391-dən yuxarıya qalxsaBuy, 0.9216-dan aşağıya ensə,Sell əməliyyatları açmaqlazımdır.

Hamınıza uğurlar. Fürsətdənisifadə edib, 3 həftə sonrakıhəmrəylik günü və Yeni İl mü-nasibətilə bütün treyderləritəbrik edirəm və sizə yeni ildəçoxlu uğurlu əməliyyatlar arzu-layıram.

Mavlet Baqiyev

1) Ötən sayımızda da dediy-imiz kimi, avro/dollar cütlüyü1.3090- 1,3120 zonasına çatıb,korreksiyaya başladı. 1.2920-yə çatılandan sonra yenidənartım gözlənilər bilər. Hədəf isəöncə 1.3170, sonra 1.3300-1.3350 aralığıdır. Nə qədər ki,qiymət 1.2840-dan yuxarıdadır,Avro üçün müsbət proqnozlarqüvvədə qalır. 1.2640-danaşağıya ensə, mənfi proqno-zlar aktuallaşacaq.

2) Əsas cütlüklərə alternativkimi hazırda avro/funt mənədaha maraqlı gəlir.

İlqar Vəliyev

1) Avro bizim göstərdiyimizhədəflərdən birinə - 1.31-əçatdı və geri döndü. Böyükehtimalla, daha 1.33-ə artımıgözləməyə dəymir. 1.26-yaeniş gözləyirik. Yalnız 1.31keçiləcəyi təqdirdə yeni maksi-mumlar yarana bilər, ona görədə “stop”ları 1.32-dənyuxarıda qoyuruq.

2) Eur/gbp cütlüyünə diqqətyetirməyi məsləhət görürəm.Orada strateji hədəf olan 0.75-ə yenidən yaxınlaşmamüşahidə olunur.


Avro bizim göstərdiyimiz

hədəflərdən birinə - 1.31-ə çatdı və

geri döndü. Böyük ehtimalla, daha

1.33-ə artımı gözləməyə dəymir.

8

TƏHL İ L40 Proqnoz



TE XANAL İ Z “Trading Central”

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

41

EUR/USD: Ortamüddətli təzyiq altındadır

Dönüş nöqtəsi: 1.3165.Əsas fikir: Qiymət 1.3165 səviyyəsindən aşağıda qalarsa, hədəflər 1.265 və 1.25 olmaqla SATIŞA

üstünlük verilməlidir.Alternativ variant: 1.3165 səviyyəsinin yuxarı qırılması 1.33 və 1.348 ətrafına qalxışa gətirəcək.

Analiz: RSI buğa dinamikasını itirir.Əsas səviyyələr:1.3480 ***1.3300 ** 1.3165 ***1.29851.2650 ***1.2500 **1.2250 ***


«Trading Central»danbazarın təhlili

8



GBP/USD: Ortamüddətli təzyiq altındadır

Dönüş nöqtəsi: 1.617.Əsas fikir: Qiymət 1.617 səviyyəsindən aşağıda qalarsa, hədəflər 1.575 və 1.56 olmaqla SATIŞA

üstünlük verilməlidir.Аlternativ variant: 1.617 səviyyəsinin yuxarı qırılması 1.63 və 1.645 ətrafına qalxışa gətirəcək.Аnaliz: RSI mənfi istiqamətlidir.Əsas səviyyələlər:1.6450 **1.6300 ***1.6170 **1.60071.5750 **1.5600 **1.5450 **


8

8

TEXANAL İ Z42 “Trading Central”



USD/JPY: Ortamüddətli artım gözlənilir

Dönüş nöqtəsi: 79.85.

Əsas fikir: Qiymət 79.85 səviyyəsindən yuxarıda qalarsa, hədəflər 83 və 84.15 olmaqla ALIŞA

üstünlük verilməlidir.

Аlternativ variant: 79.85 səviyyəsinin aşağı qırılması 79 və 78 ətrafına enişə gətirəcək.

Аnaliz: RSI müsbət istiqamətlidir.

Əsas səviyyələr:85.50 ***

84.15 ***

83.00 **

82.67

79.85 **

79.00 ***


8

8

TEXANAL İ Z “Trading Central” 43



78.00 ***

AUD/USD

Ortamüddətli dönüş nöqtəsi və dəstək: 1.009

Əsas fikir: Qiymət 1.009 səviyyəsindən yuxarıda qalarsa, hədəflər 1.062 və 1.085 olmaqla

ALIŞA üstünlük verilməlidir.

Аlternativ variant: 1.009 səviyyəsinin aşağı qırılması 0.965 və 0.9385 ətrafına enişə gətirəcək.

Аnaliz: RSI “buğa trendi” sərhədindədir.

Əsas səviyyələr:1.1000**

1.0850***

1.0620***

1.042

1.0090***

0.9650***

0.9385***


8

8




QIZIL

Əsas hədəf: 1800.

Dönüş nöqtəsi: 1660.

Əsas fikir: Qiymət 1660 səviyyəsindən yuxarıda qalarsa hədəflər 1800 və 1913 olmaqla ALIŞA


Аlternativ variant: 1660 səviyyəsinin aşağı qırılması 1625 və 1530 ətrafına enişə gətirəcək.

Аnaliz: RSI əsasən qalxışa meyllidir.

Əsas səviyyələr:2000

1913

1800

1723

1660

1625

1530


8

8

TEXANAL İ Z “Trading Central” 45



GÜMÜŞ: Ortamüddətli sıçrayış

Dönüş nöqtəsi: 30.6.

Əsas fikir: Qiymət 30.6 səviyyəsindən yuxarıda qalarsa, hədəflər 35.4 və 37.5 olmaqla ALIŞA


Аlternativ variant: 30.6 səviyyəsinin aşağı qırılması 29.5 və 26 ətrafına enişə gətirəcək.

Аnaliz: Texniki baxımdan RSI neytral 50 zonasından yuxarıdadır .

Əsas fikir:40.7

37.5

35.4

34.1

30.6

29.5

26


8




T Ə H L İ L Texniki baxış

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

47

Eur/usd

Avropa Birliyinin sonuncu iclasının heç də ürək açmayan qərarı, yəni Yunanıstana dəstəyinmüddəti bilinməyən bir vaxta təxirə salınması investorlarda vahid valyutaya marağın azalmasına,spekulyantlarda isə belə məqamdan istifadə etməyə həvəsin oyanmasına gətirib çıxartdı.

İclas keçən müzakirələrin fonunda 1.2900 ətraflarına enən Avro 1.2800-1.2830-a qədər düşəbilər. Lakin bu dəstəkdən yuxarı qayıda bilsə, iyul-avqust aylarından başlanan artım trendininikinci impulsunu davam etdirməsi anlamına gələcək.

Bu ssenari baş tutduğu halda cütlük 1.3400-ə qədər qalxa bilər. 1.2800-dən aşağı düşdükdə1.2700 dəstəyi uzunmüddətli enişin qarşısında duran sonuncu maneə olacaq.


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Xülasə:

Avro 2 ssenarinin arasındadır

8



Gbp/usd

Gbp/usd cütlüyü 1.63-dən 1.58 ətraflarına qədər olan eniş korreksiyasını geridə qoyub. Funtunartım üçün hazırda şansı çoxdur. Çünki eniş üçün 1.5965 və 1.5830 dəstək səviyyələrini dəf etmə-lidir. Amma bu, heç də asan görünmür. Qrafikdən göründüyü kimi, cütlük eniş trendinin müqavimətxəttini qırıb və test edib. Düşünürəm ki, ilin sonunu 1.63 və ya daha yuxarı səviyyələrdə başa vur-maq istəyir.


Xülasə:

Funtun artım şansı çoxdur

T Ə H L İ L48 Texniki baxış

8 8



Usd/chf

Cütlük 0.9250-də çox güclü bir dəstəyə rast gəlib və hətta «buğa»lar qiyməti həmin sərhəddən 3dəfə geri qaytara biliblər. Amma onu qeyd etmək lazımdır ki, əgər bu səviyyə dəf edilsə, eniş çoxsürətli olacaq.

0.9500-dən yuxarıda almaq daha məqsədəuyğun olardı. Hədəf kimi 0.9600, daha sonra 1.0000-i seçə bilərsiniz. Əgər 0.9250 dəstəyi qırılsa, 0.8900-a qədər eniş qaçılmazdır.


Xülasə:

0.9500-dən yuxarıdaalmaq daha məqsədəuyğun olardı

T Ə H L İ L Texniki baxış 49

8 8



Usd/jpy

Cütlük inamlı artımdan sonra 82.50 ətrafında bir qədər “dincəlmək qərarına gəlib”. Bu, odeməkdir ki, cütlüyün enişi üçün hələ ki heç bir əsas yoxdur. Həm yuxarı, həm də orta zaman in-tervalına malik qrafiklər onun artımına işarə edir. Amma 81.70-ə qədər korreksiya edəcəyi istisnadeyil. Ona görə də, aşağı səviyyələrdə almaq daha məqsədəuyğun olardı. İlk ortamüddətli hədəf84.00-dür.


Xülasə:

Eniş üçün heç bir əsas yoxdur

T Ə H L İ L50 Texniki baxış

8



“ I C H I M O K U ” Made in Japan

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

51

EURUSD

WEEKLY

Qiymət bizim göstərdiyimiz

hədəfə qədər gəlib çatandan

sonra “bulud”a girib. Oradan

çıxana qədər bazardan kə-

narda qalırıq.

DAILY

Günlük qrafikdə də anoloji vəziyyətdir. Bazara girmirik.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

Hərlənir qar dənələri...Ay isə bu il son dəfə Bədirlənəcək bu gün

Matsuo Base



GBPUSD

WEEKLY

Qiymət buludu sınaqdan keçirib. Belə görünür ki, testi uğurlu saymaq olar. Ona görə də, hədəf

kimi 1.62-ni görürük, “stop”ları 1.59-a yaxın qoyuruq.

DAILY

Hərəkət istiqamətinin dəqiqləşməsi üçün qiymətin “bulud”dan çıxmasını gözləyirik.


“ I C H I M O K U ”52 Made in Japan



USDCHF

WEEKLY

Avro/dollardakı vəziyyətin güzgüdəki əksidir. Qiymət “bulud”dadır. Bazara girmirik.

DAILY

Anoloji vəziyyətdir: qiymət “bulud”dadır. Bazarın hökmünü gözləyirik.


“ I C H I M O K U ” Made in Japan 53



USDJPY

WEEKLY

Bütün xəttlər yuxarıya yönəlib. “Bulud” yarılıb, amma hələ test olunmayıb. Ona görə də, qiymətin

əlavə güc yığmaq üçün 80.30-a qədər enişini gözləmək yaxşı olardı. Testi gözləyirik.

DAILY

Burada da bütün xəttlər yuxarıya yönəlib. Birdəfəyə 82.60 səviyyəsini yara bilməyəcəyi üçün

əvvəlcə qiymətin 81.00-ı test edəcəyini gözləyirik.


“ I C H I M O K U ”54 Made in Japan



T E X A N A L İ Z Dalğa analizi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

55

Eur/usdweekly

Avro/dollar cütlüyü üçün nəzərdə tutulan ssenari reallaşmaqdadır. Bu ssenariyə görə cütlük iri-miqyaslı (B) İntermediate korreksiya dalğasında hərəkətini tamamlayıb. Korreksiya W-X-Y-XX-ZMinor üçqat ziqzaq strukturuna malikdir.

Onun sonuncu Z Minor dalğası yekunlaşandan sonra yuxarıya doğru (C) İntermediate dalğasıbaşlayıb.

Qiymət kanaldan çıxıb və indi yuxarıya doğru uzunmüddətli hərəkət gözləyirik. Hazırda həminhərəkətin ilk dalğaları müşahidə olunmaqdadır.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davam

edir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsi

yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət

edəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə

keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndə

ssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında

8



Eur/usddaily

Cütlük yuxarıya doğru 5 dalğalı klassik impuls formalaşdırmaqdadır. Bu da həmçinin o deməkdirki, artım hərəkətinin davamı gələcək. Hazırda impulsun [v] minute dalğası bitib. Sadəcə olaraq,failure əmələ gətirib – yəni 3-cü dalğanın zirvəsini keçə bilməyib.Hazırda aşağıya doğru korreksiyaaktualdır.

h4

Aşağıya doğru 2 Minor dalğası inkişaf etməkdədir. Onun birinci [a] minute dalğası klassik im-pulsdir. Buna əsasən düşünə bilərik ki, korreksiya özü klassik ziqzaq şəklində olcaq.


T E X A N A L İ Z56 Dalğa analizi

8 8



Gbp/usdweekly

Funt/dollar artıq neçənci aydır ki, nəhəng üçbucağın sərhədlərini yarıb çıxmağa çalışır. Yarılmatəsdiqlənəndən sonra yuxarıya doğru uzunmüddətli trend – (C) Minor dalğasını gözləyirik.

daily

Yuxarıya doğru hərəkətin ilk impulsu formalaşmaqdadır. Hazırda impulsun [iv] minute korrek-siyası bitib, [v] minute dalğası inkişaf edir. Artım trendinin sürət yığması qiymət üçbucağın yuxarısərhədinin üstündə möhkəmlənəndən sonra baş verəcək.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 57

8 8



Usd/chfweekly

İstisna deyil ki, dollar/frank ziqzaq formalı korreksiya formalaşdırıb. Bu halda əvvəlki ssenariqüvvədən düşəcək və biz eniş ssenarisinə baxmalı olacağıq. Hələ ki hadisələrin inkişafı məhz buvarianta meyillənir. Amma hələ ssenarilərin heç biri dəqiq deyil.

daily

Bu zaman periodundakı vəziyyətə baxsaq, eniş ssenarisinin daha real olduğunu görərik.Aşağıya doğru trendin ilk impulsu - [i] minute dalğası yaranıb. İndi [ii] minute korreksiyası inkişafedir. Amma o, şəkildə göstərildiyi kimi mürəkkəb forma da ala bilər.


T E X A N A L İ Z58 Dalğa analizi

8 8



Usd/jpyweekly

“Ayı”lar meydanı “buğa”lara təhvil verəndən sonra cütlüyün hərəkətini mürəkkəb korreksiya kimixarakterizə eləmək olar. Ən real variant odur ki, yuxarıya doğru [w]-[x]-[y] ikiqat ziqzaqı yaranır.

daily

Bu qrafikdə yuxarı perioddakı ssenarinin detallarına baxırıq. Yuxarıya doğru (a) minuettedalğası yekunlaşıb, indi (b) minuette korreksiyası başlamalıdır. Qısamüddətli satmaq üçün uyğunfürsət axtarmaq olar.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 59

8



KLA S S İ KA60 Oxu zalı


Bu kitab ali məktəblərdə uyğun proifil üzrədərs vəsaiti kimi istifadə etmək üçünnəzərdə tutulub. Amma qiymətli kağızlar

bazarını öyrənmək istəyən hər kəs ondan faydalanabilər. Kitabda kursun mövzuları sistemli və ardıcılşəkildə, konkret nümunələr göstərilməklə izahedilir.

Kitabda həm ənənəvi mövzulara, həm də praktikməşğələlərə dair örnəklər yer alıb. “Ənənəvi mövzu-lar” deyəndə qiymətli kağızlar bazarının xarakteri,oradakı əməliyyatların necə keçirilməsi, portfellərintutulması, strategiyalar, bazarın mexanizmlərinin işprinsipləri və s. məqamlar nəzərdə tutulur.

Qiymətli kağızlar bazarında qiymətlərin formalaş-

masının prinsi-pləri geniş vəətraflı şəkildəizah edilir.Praktikabölümündə isə,məsələn, səhm-lərin bazardəyərininmüəyyən-ləşdirilməsi,qiymətli kağızlar bazarının inkişafının proqno-zlaşdırılması kimi mövzular yer alır.

Brednikova T.B.“Qiymətli kağızlarbazarı və birja işi”

“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Bu kitab da həmçinin, adından göründüyükimi, dərs vəsaitidir. İqtisadiyyat profilliali məktəblərdə tədris üçün nəzərdə tutu-

lub. Orada qiymətli kağızlar bazarı ilə bağlı əsasanlayışlar izah edilir, bazarların təsnifatı aparılır,fəaliyyət mexanizmi araşdırılır. Həmçinin qiymətlikağızlar bazarların tənzimlənməsinin qanunverici-lik bazası nəzərdən keçirilir.

Bütün bunlardan savayı, kitabda qiymətli kağı-zların dəyərinin fundamental və texniki təhlili metod-larına geniş yer ayrılıb. Belə kağızların gəlirliyininnecə hesablanmasına dair misallar göstərilir.Qiymətli kağızların idarə olunmasına xüsusi diqqətayrılıb. İnvestisiya portfelinin tutulmasına dairqiymətli tövsiyələr gətirilrir.

Kitabda Amerikanın NASDAQ birjasının quru-luşu və fəaliyyət prinsipləri dərindən araşdırılır.

Texniki analiz bölməsində Elliotun Dalğa Prinsip-

inin qiymətlikağızlarbazarında necətətbiqinə dairmaraqlı fikirlərvar.

FundamentalanalizbölməsindəCorc SorosunRefleksivliknəzəriyyəsi izaholunur.

Ən maraqlıməqamlar biri odur ki, kitabda ticarət sistemləriningəlirliyinin təhlilinə dair maraqlı fikirlərə rast gəlməkmümkündür.

Berzon N.İ “Fond Bazarı. Dərslik”

“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Documents

"InForex"#34: 2013: bazarlar ucun qiyamet ili