INFEKTIVNO-2

Njega zaraznih Njega zaraznih bolesnika i infektivne bolesnika i infektivne

bolestibolesti

DocDoc. . ddrr Branislav MihajlovićBranislav Mihajlović

Panevropski Univerzitet APEIRONPanevropski Univerzitet APEIRON

Specifični imunitet se sastoji od Specifični imunitet se sastoji od c ec e ll u l a r n o g u l a r n o g ii h uh u m o r a l n o g m o r a l n o g imunitetaimuniteta

koji se međusobno dopunjuju.koji se međusobno dopunjuju.

C e l u l a r n i imunitet se zasnivaC e l u l a r n i imunitet se zasniva na T-na T-limfocitima. limfocitima.

Da bi T-limfociti mogli da sudjelujuDa bi T-limfociti mogli da sudjeluju u u mehanizmu celularne odbrane, prvo mehanizmu celularne odbrane, prvo treba da treba da se senzibiliraju antigenomse senzibiliraju antigenom preko makrofaga, preko makrofaga, pa kada ponovo dođu pa kada ponovo dođu u dodir sa istim u dodir sa istim antigenom, oslobađajuantigenom, oslobađaju enzime, limfokine, koji enzime, limfokine, koji igraju važnuigraju važnu ulogu u daljem imunom procesu.ulogu u daljem imunom procesu.

Preko limfokina kao medijatora T-limfoPreko limfokina kao medijatora T-limfoccitiiti mogu djelovati na uzročnike u stanici, na mogu djelovati na uzročnike u stanici, na samu stanicu i na B-limfocite.samu stanicu i na B-limfocite.

H u m o r a l n i H u m o r a l n i i m u n i t e t i m u n i t e t se se zasnivazasniva na stvaranju specifičnih na stvaranju specifičnih antitijelaantitijela koja se nazivaju koja se nazivaju imunoglobulini. imunoglobulini.

ImunoglobuliniImunoglobulini su bjelančevine koje su bjelančevine koje sintetizirajusintetiziraju plazma-stanice. plazma-stanice.

Plazma-stanicePlazma-stanice nastaju iz B-limfocita nastaju iz B-limfocita nakon njihovenakon njihove stimulacije antigenom ili stimulacije antigenom ili antigenskomantigenskom determinantom determinantom posredstvom polinuklearaposredstvom polinukleara ili makrofaga.ili makrofaga.

Ova antitijela se vežu samo na odgovarajućeOva antitijela se vežu samo na odgovarajuće antigene koji su induciraliantigene koji su inducirali njihovo stvaranje i njihovo stvaranje i na taj način ih neutraliziraju.na taj način ih neutraliziraju.

Spajanjem antigena i antitijelaSpajanjem antigena i antitijela nastaje imuni nastaje imuni kompleks koji podliježe kompleks koji podliježe fagocitozi od fagocitozi od retikuloendotelijalnogretikuloendotelijalnog sistema.sistema.

Imunoglobulini su bjelančevine životinjskogImunoglobulini su bjelančevine životinjskog porijekla koje su obdareneporijekla koje su obdarene poznatom poznatom aktivnošću antitijela. aktivnošću antitijela.

NalazeNalaze se u plazmi, cerebrospinalnom likvoru,se u plazmi, cerebrospinalnom likvoru, mlijeku, pljuvački, limfnim žlijezdama,mlijeku, pljuvački, limfnim žlijezdama, slezeni i slezeni i mokraći. mokraći.

Zadatak im je Zadatak im je da neutrališu antigene koje da neutrališu antigene koje dospijevajudospijevaju u organizam i koji stimulišu njihovo u organizam i koji stimulišu njihovo stvaranje.stvaranje.

Specifična odbrana-treća linija odbrane Specifična odbrana-treća linija odbrane organizmaorganizma

Imunološka reakcija Imunološka reakcija ima za ciljima za cilj da stvorida stvori::• dovoljne dovoljne količine imunoglobulina-antitijelakoličine imunoglobulina-antitijela

koja koja fiksirajufiksiraju za sebe stranu materiju ili njene za sebe stranu materiju ili njene fragmente, koje će kasnije „ponuditi“na fragmente, koje će kasnije „ponuditi“na gutanje makrofagnim ćelijama (ćelijama gutanje makrofagnim ćelijama (ćelijama retikulo-entotelijalnog sistema-RES),retikulo-entotelijalnog sistema-RES),

• dovoljan broj dovoljan broj senzibiliziranih limfocitasenzibiliziranih limfocita imunološke memorijeimunološke memorije, čiji će dalji zadaci , čiji će dalji zadaci biti da kod novih susreta sa takvim istim biti da kod novih susreta sa takvim istim strukturama(antigenima) brže i izdašnije strukturama(antigenima) brže i izdašnije reaguju u odbrambenoj reakciji treće linije reaguju u odbrambenoj reakciji treće linije odbrane.odbrane.


Specifična odbrana Specifična odbrana organizma-imunitetorganizma-imunitet

Prirodni zadatak:Prirodni zadatak: očuvati svoje-uništiti strano!očuvati svoje-uništiti strano!Taj zadatak obavljaju različite vrste Taj zadatak obavljaju različite vrste

ćelija-ubica nakon prethodnih ćelija-ubica nakon prethodnih instrukcija koje instrukcija koje ppomoću biohemijskih omoću biohemijskih signala (citokina) dobijaju od drugih signala (citokina) dobijaju od drugih ćelija imunog sistema.ćelija imunog sistema.

Osnovni atributi imuniteta su:Osnovni atributi imuniteta su: specifičnost i memorija.specifičnost i memorija.


Memorija je obezbijeđena starim-malimMemorija je obezbijeđena starim-malim limfocitimalimfocitima populacija B i T koji preživljuju populacija B i T koji preživljuju nakon prvog susreta sa nekom stranom nakon prvog susreta sa nekom stranom materijom i koji u ponovnom susretu sa istom materijom i koji u ponovnom susretu sa istom materijom pod djelovanjem toga antigena i materijom pod djelovanjem toga antigena i citokinskih signala vrlo brzo citokinskih signala vrlo brzo proliferirajuproliferiraju ( bivaju umnoženi) uvijek sa istim osobinama- ( bivaju umnoženi) uvijek sa istim osobinama- prijemnicima ili receptorima za već upoznat prijemnicima ili receptorima za već upoznat antigen.antigen.

Tu obnovljenu populaciju limfocita nazivamo Tu obnovljenu populaciju limfocita nazivamo klonklon..


Pored uklanjanja stranih supstancija Pored uklanjanja stranih supstancija imuniimuni sistemsistem ima prirodni zadatak da uklanja i ima prirodni zadatak da uklanja i sve tragove sve tragove odumrlih ćelija iz vlastitog odumrlih ćelija iz vlastitog organizmaorganizma i ćelija koje su patološki i ćelija koje su patološki izmijenjene t.j.izmijenjene t.j.vlastitih malignih ćelijavlastitih malignih ćelija..

Postoje mišljenja da u prosjeku svaka vrsta Postoje mišljenja da u prosjeku svaka vrsta naših ćelija, od rođenja do smrti, prilikom naših ćelija, od rođenja do smrti, prilikom svosvogg umnožavanja umnožavanja daje oko 10% daje oko 10% maligno maligno izmijenjenih potomaka, a koje izmijenjenih potomaka, a koje organizam “čisti“ pomoću imunog sistema.organizam “čisti“ pomoću imunog sistema.


Vodeće uloge u imunim Vodeće uloge u imunim reakcijama imaju sistemi:reakcijama imaju sistemi: B limfocitaB limfocita, koji se naziva , koji se naziva humoralnim humoralnim

imunitetom (od lat. humor-tečnost),imunitetom (od lat. humor-tečnost), T ćelijskiT ćelijski sistem-koji se naziva sistem-koji se naziva celularnimcelularnim

imunitetom (od lat.cellula-ćelija )iimunitetom (od lat.cellula-ćelija )i HLA HLA (od eng. human leucocyte antigens) (od eng. human leucocyte antigens)

sistem sistem koji je poznat koji je poznat i kao sistem MHCi kao sistem MHC (od (od engl. main hystocompatibility complex) , engl. main hystocompatibility complex) , glavni sistem glavni sistem histokompatibilnosti, histokompatibilnosti, tj. tj. sistem koji obezbjeđuje tkivnu podudarnost.sistem koji obezbjeđuje tkivnu podudarnost.

MHC sistem je genetski diktiran i nije MHC sistem je genetski diktiran i nije promjenljivpromjenljiv..


Humoralni imunitetHumoralni imunitet odlikuje se produkcijom odlikuje se produkcijom imunoglobulinaimunoglobulina, koje nazivamo i , koje nazivamo i antitijelimaantitijelima. .

Antitijela Antitijela stvaraju limfociti tipa Bstvaraju limfociti tipa B koji koji nastaju iz zametne loze svnastaju iz zametne loze svihih krvn krvnihih ćelij ćelijaa iz iz koštane srži i koji doživljavaju potrebne koštane srži i koji doživljavaju potrebne transformacije sazrijevanjem u koštanoj srži.transformacije sazrijevanjem u koštanoj srži.

Zreli B limfociti Zreli B limfociti dolaze u krvotok a iz njega dolaze u krvotok a iz njega u međutkivne prostore u međutkivne prostore i tu se ponašaju i tu se ponašaju kao straža spremna da svakog časa reaguje kao straža spremna da svakog časa reaguje protiv strane materije.protiv strane materije.


Dozrijevanje ove populacije limfocita Dozrijevanje ove populacije limfocita kod kod ptica ptica odvija u jednom vrećastom organu odvija u jednom vrećastom organu uz crijeva, a pošto se vreća (kesa) na uz crijeva, a pošto se vreća (kesa) na latinskom zove latinskom zove „bursa“ „bursa“ (t.zv.Bursa (t.zv.Bursa Fabricii-kod ptica) to je po početFabricii-kod ptica) to je po početnnom om slovu “B“ nazvana čitava populacija, B slovu “B“ nazvana čitava populacija, B limfociti. Ovoga organa nema u sisara, limfociti. Ovoga organa nema u sisara, znači ni u čovjeka, jer je kod viših znači ni u čovjeka, jer je kod viših organizama i taj sistem usavršenijiorganizama i taj sistem usavršeniji,, ali je ali je ime ostalo.ime ostalo.


B limfociti na svojim površinama imaju B limfociti na svojim površinama imaju dvijedvije vrste receptoravrste receptora: : imunoglobulineimunoglobuline tipa tipa D (delta)D (delta) i imunoglobulinima slične i imunoglobulinima slične proteinske proteinske molekule iz MHC klasamolekule iz MHC klasa..

Ovi receptori sa dosta specifičnosti Ovi receptori sa dosta specifičnosti prepoznaju u kontaktu sve što je strano i prepoznaju u kontaktu sve što je strano i nefiziološko i nakon vezivanja sa takvim nefiziološko i nakon vezivanja sa takvim supstancijama signaliziraju unutrašnjosti supstancijama signaliziraju unutrašnjosti B limfocita potrebu da seB limfocita potrebu da se oni oni brzo dijele brzo dijele uu nove ćelijske loze-klonove . nove ćelijske loze-klonove .


Novi B limfociti jednim dijelom doživljuju Novi B limfociti jednim dijelom doživljuju tzv. tzv. blastnu transformacijublastnu transformaciju, odn. neku , odn. neku vrstu “podmlađivanja“ primajući vrstu “podmlađivanja“ primajući morfološki i funkcionalno izgled nedozrelih morfološki i funkcionalno izgled nedozrelih B limfocita, koje nazivamo plazmaciti ili B limfocita, koje nazivamo plazmaciti ili plazma ćelijeplazma ćelije..

Nove plazma ćelije su sposobne da Nove plazma ćelije su sposobne da produkuju imunoglobuline, produkuju imunoglobuline, četvorolančane proteinske lance, koji su četvorolančane proteinske lance, koji su jednim dijelom uzajamno spojeni a jednim dijelom uzajamno spojeni a drugim-kraćim dijelom rastavljeni, pa drugim-kraćim dijelom rastavljeni, pa nalikuju slovu Y. Granati dio je sposoban nalikuju slovu Y. Granati dio je sposoban da se veže za materije koje su podražile da se veže za materije koje su podražile predačke B limfocite.predačke B limfocite.

Novostvoreni imunoglobulini imaju veoma visoku Novostvoreni imunoglobulini imaju veoma visoku specifičnost usmjerenu samo protiv specifičnost usmjerenu samo protiv onih onih antigena antigena koji su prethodno podražili koji su prethodno podražili „roditeljske“ B limfocite.„roditeljske“ B limfocite.

Svaka strana, ili vlastita ali izmijenjenaSvaka strana, ili vlastita ali izmijenjena materijamaterija, koja se nađe u organizmu a , koja se nađe u organizmu a sposobna je da izazove imunološkusposobna je da izazove imunološku odbrambenu reakciju naziva se odbrambenu reakciju naziva se antigenomantigenom..

Tu ne spadaju materije koje unosimo hranom i Tu ne spadaju materije koje unosimo hranom i koje se u krajnje razgrađenom obliku koje se u krajnje razgrađenom obliku pojavljuju u krvi.pojavljuju u krvi.


Imunoglobulini su građeni od po dva para lanaca Imunoglobulini su građeni od po dva para lanaca polipeptida (proteina):polipeptida (proteina):

jedan par je središnje položen i duži je od jedan par je središnje položen i duži je od drugog. Takve molekule se nazivaju „teški drugog. Takve molekule se nazivaju „teški lanci“. lanci“.

Sa vanjske strane položeni su paralelni i nešto Sa vanjske strane položeni su paralelni i nešto kraći polipeptidni lanci, nazvani „laki lanci“.kraći polipeptidni lanci, nazvani „laki lanci“.

I teški i laki lanci na jednom kraju koji je račvasto I teški i laki lanci na jednom kraju koji je račvasto podijeljen zajednički se zavšavaju. Svi lanci su podijeljen zajednički se zavšavaju. Svi lanci su na nekoliko mjesta uzajamno povezani na nekoliko mjesta uzajamno povezani disulfidnim vezama- S-S mostovima.disulfidnim vezama- S-S mostovima.


Čitava složena molekula je slična Čitava složena molekula je slična stilizovanom slovu Y pri čemu su dijelovi stilizovanom slovu Y pri čemu su dijelovi krakova toga “ipsilona” zaduženi da se krakova toga “ipsilona” zaduženi da se vežu za antigene, a jednostruki krak da vežu za antigene, a jednostruki krak da se veže za površine fagocitnih ćelija, i to se veže za površine fagocitnih ćelija, i to uglavnom makrofaga.uglavnom makrofaga.

Makrofazi imaju na površinama takođe Makrofazi imaju na površinama takođe različite receptore, među njima i sistem različite receptore, među njima i sistem “hvataljki“ MHC tipa za koje se hvataju “hvataljki“ MHC tipa za koje se hvataju već povezani kompleksi antigena (Ag) i već povezani kompleksi antigena (Ag) i imunoglobulina (Ig), nakon čega se imunoglobulina (Ig), nakon čega se odvija njihova ingestija (gutanje) u odvija njihova ingestija (gutanje) u fagocite.fagocite.

Imunoglobulini su suviše mali da bi Imunoglobulini su suviše mali da bi na takav način stvarali komplekse na takav način stvarali komplekse i sa bakterijama, već se sa svih i sa bakterijama, već se sa svih strana kače za njih svojim strana kače za njih svojim “rašljastim“ dijelovima (t.zv.Fab “rašljastim“ dijelovima (t.zv.Fab fragmentima), a jednostruke fragmentima), a jednostruke dijelove (zvane Fc fragmenti) dijelove (zvane Fc fragmenti) koriste za kačenje na makrofage.koriste za kačenje na makrofage.

Takvo oblaganje velikih ćelija kao Takvo oblaganje velikih ćelija kao što su bakterije ili paraziti što su bakterije ili paraziti nazivamo nazivamo opsonizacijomopsonizacijom..


Imunoglobulini, svi od reda, imaju veći Imunoglobulini, svi od reda, imaju veći dio strukture koji je uzajamno dio strukture koji je uzajamno identičan u pogledu redoslijeda identičan u pogledu redoslijeda aminokiselina (AK) od kojih su aminokiselina (AK) od kojih su građeni, ali ipak razlike postoje na građeni, ali ipak razlike postoje na svim dijelovima lanaca, kako u svim dijelovima lanaca, kako u rasporedu pojedinih aminokiselina, rasporedu pojedinih aminokiselina, tako i u dužini lanaca, mada su tako i u dužini lanaca, mada su morfološki vrlo slični.morfološki vrlo slični.


Dio imunoglobulina koji je rašljast je onaj dio Dio imunoglobulina koji je rašljast je onaj dio koji je najvarijabilniji u pogledu redoslijeda koji je najvarijabilniji u pogledu redoslijeda aminokiselina što mu daje sposobnost da aminokiselina što mu daje sposobnost da se izvija i oblikuje prema fizičkim oblicima se izvija i oblikuje prema fizičkim oblicima (!) različitih antigena (hipervarijabilna (!) različitih antigena (hipervarijabilna regija).regija).

Taj dio molekule se zove Fab-fragment (od Taj dio molekule se zove Fab-fragment (od eng.Fragment antigen binding).eng.Fragment antigen binding).


U zavisnosti od navedenih razlika U zavisnosti od navedenih razlika imunoglobuline dijelimo na imunoglobuline dijelimo na 5 klasa5 klasa koje su koje su nekada označavane grčkim slovima alfa, mi, nekada označavane grčkim slovima alfa, mi, epsilon, gama i delta a sada se obilježavaju epsilon, gama i delta a sada se obilježavaju latinički :latinički :A,M,E,G i D.A,M,E,G i D.

Laki lanci imaju samo dvije strukturne Laki lanci imaju samo dvije strukturne varijante, grčki označene kao “kapa“ i“ varijante, grčki označene kao “kapa“ i“ lambda“ ili kao K i L.lambda“ ili kao K i L.

Jedan imunoglobulin, bilo koje od navedenih 5 Jedan imunoglobulin, bilo koje od navedenih 5 klasa ,može u sebi imati ili samo par „kapa“, klasa ,može u sebi imati ili samo par „kapa“, ili samo par „lambda“ lanaca,obje ne.ili samo par „lambda“ lanaca,obje ne.


Najjednostavnije građen, ali najviše Najjednostavnije građen, ali najviše prilagodljiv, trajan i najsposobniji za prilagodljiv, trajan i najsposobniji za održavanje specifičnosti reakcije održavanje specifičnosti reakcije jeste imunoglobulin G.jeste imunoglobulin G.

On je prototip Ig za sve opise.On je prototip Ig za sve opise. Monomeran je (jednostruk); molekula Monomeran je (jednostruk); molekula

ne može da se veže sa sebi sličnom ne može da se veže sa sebi sličnom IgG ili nekom drugom Ig molekulom, IgG ili nekom drugom Ig molekulom, ali se javlja u 4 izoformne varijante.ali se javlja u 4 izoformne varijante.


IgG se nakon antigenskog podražaja sintetizira IgG se nakon antigenskog podražaja sintetizira nekoliko dana nakon pojave IgM, ali njegove nekoliko dana nakon pojave IgM, ali njegove koncentracije u krvi, likvoru i drugim tjelesnim koncentracije u krvi, likvoru i drugim tjelesnim tečnostima ostaju trajno povišene do „granice tečnostima ostaju trajno povišene do „granice efikasnosti“. efikasnosti“.

Njegov Fab fragment je među svim Ig najpilagodljiviji Njegov Fab fragment je među svim Ig najpilagodljiviji oblicima antigena pa kažemo da on oblicima antigena pa kažemo da on ima najveći ima najveći stepenstepen specifičnostispecifičnosti. .

Koncentracije u krvi su mu daleko više od Koncentracije u krvi su mu daleko više od koncentracija ostalih Ig, pa ga skupa sa koncentracija ostalih Ig, pa ga skupa sa senzibiliziranim limfocitima imunske memorije, senzibiliziranim limfocitima imunske memorije, smatramo osnovnim smatramo osnovnim čuvarem trajne imunostičuvarem trajne imunosti..


IgM je najveći imunoglobulin.IgM je najveći imunoglobulin. Njega sačinjava 5 identičnih Njega sačinjava 5 identičnih

četvorostrukih Ig lanaca, vezanih Fc krajevima (donji krak četvorostrukih Ig lanaca, vezanih Fc krajevima (donji krak

ipsilona!) jednim proteinom zvanim vezni ili “J lanac“ (od ipsilona!) jednim proteinom zvanim vezni ili “J lanac“ (od

engl. Join chain). Raspored tih 5 Ig molekula u ovoj cjelini liči engl. Join chain). Raspored tih 5 Ig molekula u ovoj cjelini liči

na petokraku zvijezdu čiji su vanjski kraci rašljasto podijeljeni na petokraku zvijezdu čiji su vanjski kraci rašljasto podijeljeni

a svaki krak „rašlji“ može da veže po jedan antigen.a svaki krak „rašlji“ može da veže po jedan antigen.

Teorijski, to znači da IgM može da ima 10 veznih mjesta za Ag i Teorijski, to znači da IgM može da ima 10 veznih mjesta za Ag i

stoga je on najaktivniji u prvim danima imunskog reagovanja. stoga je on najaktivniji u prvim danima imunskog reagovanja.

Nevolja je u tome što su ta vezna mjesta na Fab fragmentima Nevolja je u tome što su ta vezna mjesta na Fab fragmentima

manje specifična, tj.manje “probirljiva”, za razne Ag, pa je manje specifična, tj.manje “probirljiva”, za razne Ag, pa je

njihova trajna uloga manje efikasna nego u IgG.njihova trajna uloga manje efikasna nego u IgG.


Imunoglobulin AImunoglobulin A slične je osnovne slične je osnovne strukture. Kod njega postoji povezanost strukture. Kod njega postoji povezanost uglavnom samo dva osnovna kompleksa uglavnom samo dva osnovna kompleksa teških i lakih lanaca i stoga kažemo da je teških i lakih lanaca i stoga kažemo da je on dimeran (dvostruk,a samo nekad on dimeran (dvostruk,a samo nekad trostruktrostruk


Osim u krvi i tjelesnim tečnostima on se, za Osim u krvi i tjelesnim tečnostima on se, za razliku od ostalih imunoglobulina, lako može naći razliku od ostalih imunoglobulina, lako može naći u većim koncentracijama i u većim koncentracijama i u vanjskimu vanjskim sekretimasekretima kao što je mlijeko majke, pljuvačka, suze, kao što je mlijeko majke, pljuvačka, suze, alveolarna tečnost u plućima, na svim površinama alveolarna tečnost u plućima, na svim površinama mukoza i sl. On se dijelom, pomoću t.zv. M ćelija, mukoza i sl. On se dijelom, pomoću t.zv. M ćelija, transportuje kroz epitel iz cirkulacije na površine transportuje kroz epitel iz cirkulacije na površine mukoza, a dijelom se stvara lokalno, od plazma mukoza, a dijelom se stvara lokalno, od plazma ćelija raspoređenih u subepitelnom prostoru. On je ćelija raspoređenih u subepitelnom prostoru. On je glavna zaštita sluzokožaglavna zaštita sluzokoža uopšte a posebno uopšte a posebno sluzokoža digestivniog trakta djece na podoju.sluzokoža digestivniog trakta djece na podoju.

Imunoglobulin EImunoglobulin E izgleda da ima nešto duži niz izgleda da ima nešto duži niz aminokiselina u svojim teškim lancima.aminokiselina u svojim teškim lancima.

On je jednostruk (monomeran) i nalazi se u krvi u nižim On je jednostruk (monomeran) i nalazi se u krvi u nižim koncentracijama od ostalih opisanih imunoglobulina.koncentracijama od ostalih opisanih imunoglobulina.

Njegova uloga vezana je za tok alergijskih reakcija Njegova uloga vezana je za tok alergijskih reakcija t.j.reakcija preosjetljivosti, kada mu koncentracija t.j.reakcija preosjetljivosti, kada mu koncentracija naglo raste. naglo raste.

Ipak, detalji njegovih ostalih funkcija nisu dovoljno Ipak, detalji njegovih ostalih funkcija nisu dovoljno jasni.jasni.

Poznato je da porast koncentracije IgE u toku Poznato je da porast koncentracije IgE u toku alergijske senzibilizacije ide uporedo sa porastom alergijske senzibilizacije ide uporedo sa porastom broja eozinofilnih leukocita u krvi i u međućelijskim broja eozinofilnih leukocita u krvi i u međućelijskim prostorima. prostorima.


Izgleda da je njegova Izgleda da je njegova osnovna ulogaosnovna uloga u u pobuđivanju funkcionalne aktivnosti pobuđivanju funkcionalne aktivnosti eozinofilaeozinofila koji se, u slučajevima parazitske koji se, u slučajevima parazitske infestacije, infestacije, nakupljaju oko parazitanakupljaju oko parazita u kojeg u kojeg direktno „uprskavaju“ proteolitičke enzimedirektno „uprskavaju“ proteolitičke enzime iz iz svojih eozinofilnih granula (eozinofilno-nešto što svojih eozinofilnih granula (eozinofilno-nešto što se boji u crveno bojom eozin).se boji u crveno bojom eozin).

Stoga možemo da pretpostavimo da je osnovna Stoga možemo da pretpostavimo da je osnovna uloga IgE da, skupa sa eozinofilima, vodi borbu uloga IgE da, skupa sa eozinofilima, vodi borbu protiv protiv parazitaparazita, što je u filogenetskom pogledu , što je u filogenetskom pogledu razumljivo.razumljivo.


Imunoglobulin DImunoglobulin D se u krvi susreće u iznimno se u krvi susreće u iznimno niskim koncentracijama. Poznato je samo da niskim koncentracijama. Poznato je samo da je on strukturno vrlo sličan “ranoj molekuli“ je on strukturno vrlo sličan “ranoj molekuli“ IgM i da je obilno raspoređen kao neki IgM i da je obilno raspoređen kao neki vlaknasti pokrov po površinama B limfocita vlaknasti pokrov po površinama B limfocita (na T limfocitima ga nema). (na T limfocitima ga nema).

Smatra se da on igra glavnu ulogu uSmatra se da on igra glavnu ulogu u prenošenju signala o postojanju prenošenju signala o postojanju antigenaantigena protiv kojeg će novi B limfociti, protiv kojeg će novi B limfociti, nakon blastne transformacije u plazmacite, nakon blastne transformacije u plazmacite, stvarati odgovarajuće imunoglobuline. stvarati odgovarajuće imunoglobuline.

Znači, on bi skupa sa molekulama sistema Znači, on bi skupa sa molekulama sistema MHC imao ulogu primaoca i prenosioca MHC imao ulogu primaoca i prenosioca signala iz okoline u unutrašnjost B limfocita.signala iz okoline u unutrašnjost B limfocita.


Celularni imunitet - Celularni imunitet - sistem T limfocitasistem T limfocita

T ilimfociti su druga važna limfocitna T ilimfociti su druga važna limfocitna populacija koja podstiče, kontroliše i populacija koja podstiče, kontroliše i održava imunske reakcije.održava imunske reakcije.

Limfociti klase T nastaju takođe u Limfociti klase T nastaju takođe u kostnoj kostnoj srži srži iz zajedničkih začetnih (stemm) ćelija iz zajedničkih začetnih (stemm) ćelija kao i drugi celularni elementi krvi. kao i drugi celularni elementi krvi. Djelimično diferencirani predhodnioci T Djelimično diferencirani predhodnioci T loze prelaze iz kostne srži u cirkulaciju i loze prelaze iz kostne srži u cirkulaciju i nakupljaju se u grudnoj žlijezdi-timusu u nakupljaju se u grudnoj žlijezdi-timusu u kome nastavljaju dalje dozrijevanje. kome nastavljaju dalje dozrijevanje.


Po nazivu“ timus“ dobili su i Po nazivu“ timus“ dobili su i oznaku „T“. Dovršenje oznaku „T“. Dovršenje sazrijevanja konačno se odvija sazrijevanja konačno se odvija u tzv. “zonama zavisnim od u tzv. “zonama zavisnim od timusa“ („timus ovisne zone“) timusa“ („timus ovisne zone“) u limfoidnim organima, slezini i u limfoidnim organima, slezini i limfnim čvorovima. Nakon toga limfnim čvorovima. Nakon toga zreli T limfociti pojavljuju se u zreli T limfociti pojavljuju se u cirkulaciji a potom, po potrebi, cirkulaciji a potom, po potrebi, u svim dijelovima organizma.u svim dijelovima organizma.

T limfociti se uzajamno razlikuju po T limfociti se uzajamno razlikuju po molekulama bjelančevina koje nose molekulama bjelančevina koje nose na svojim površinama i koje takodjer na svojim površinama i koje takodjer služe kao receptori intercelularnih služe kao receptori intercelularnih signala.signala.

Ove receptorske molekule nazivaju se Ove receptorske molekule nazivaju se CD molekule,markeriCD molekule,markeri


T limfociti koji nose CD 4 markere imaju T limfociti koji nose CD 4 markere imaju višestruke uloge i predstavljaju višestruke uloge i predstavljaju centralnecentralne ćelije imunskog sistemaćelije imunskog sistema uopšte. uopšte.

Oni se nazivaju „pomoćnički“ Oni se nazivaju „pomoćnički“ ili“začetnički“ (od engl.helper , inducer) T ili“začetnički“ (od engl.helper , inducer) T limfociti jer imaju sposobnolst produkcije limfociti jer imaju sposobnolst produkcije limfokina, proteinskih signala koji:limfokina, proteinskih signala koji:

stimulišu na sazrijevanje B limfocite,stimulišu na sazrijevanje B limfocite, zaustavljaju umnožavanje klonova B zaustavljaju umnožavanje klonova B

limfocita,limfocita,


““Komanduju” plazmacitima produkciju Komanduju” plazmacitima produkciju imunoglobulina i obustavljauju istu kada je imunoglobulina i obustavljauju istu kada je to potrebno,to potrebno,

utiču na ubrzanje ili usporavanje migracije utiču na ubrzanje ili usporavanje migracije makrofaga ,a izgleda,i polimorfonuklearnih makrofaga ,a izgleda,i polimorfonuklearnih leukocita,leukocita,

induciraju produkciju drugih citokina u induciraju produkciju drugih citokina u monocitima i koče istu,monocitima i koče istu,

daju inicijalne signale t.zv “ćelijama daju inicijalne signale t.zv “ćelijama ubicama“da djeluju citolitički protiv vlastitih, ubicama“da djeluju citolitički protiv vlastitih, virusima zaraženih, ćelija ,virusima zaraženih, ćelija ,

induciraju citolitičke učinke protiv induciraju citolitičke učinke protiv tumorozno izmijenjenih ćelija i t.d.tumorozno izmijenjenih ćelija i t.d.


Druga subpopulacija T limfocita ima Druga subpopulacija T limfocita ima na površinama markere iz klase na površinama markere iz klase CD 8. CD 8.

Možda bi se moglo reći da CD Možda bi se moglo reći da CD sistem markera uopšte ima sistem markera uopšte ima zadatak da „sortira“ mlade ćelije zadatak da „sortira“ mlade ćelije u odgovarajuća tkiva i organe još u odgovarajuća tkiva i organe još u toku embriogeneze.u toku embriogeneze.


CD 8 limfociti CD 8 limfociti imaju imaju dvije vrste ulogadvije vrste uloga u u imunosti i to :imunosti i to :

kada prime signale od CD 4 oni zaustavljaju kada prime signale od CD 4 oni zaustavljaju imunske reakcije, pa se stoga zovu i T imunske reakcije, pa se stoga zovu i T supresorskesupresorske ćelije i ćelije i

imaju sposobnost da putem svojih imaju sposobnost da putem svojih receptora prepoznaju vlastite ćelije koje su receptora prepoznaju vlastite ćelije koje su zaražene virusima odnosno drugim zaražene virusima odnosno drugim intraćelijskim parazitima, te da ih enzimatski intraćelijskim parazitima, te da ih enzimatski liziraju-ubiju. Stoga se nazivaju i liziraju-ubiju. Stoga se nazivaju i „„citotoksični T limfociti“odncitotoksični T limfociti“odn. “. “T T limfociti-ubicelimfociti-ubice“. “.


Oni čiste tijelo od zaraženih Oni čiste tijelo od zaraženih vlastitih ćelija onda kada to ne vlastitih ćelija onda kada to ne može da uradi sistem može da uradi sistem imunoglobulina i komplementa.imunoglobulina i komplementa.

Signalni proteiniSignalni proteini koje proizvode limfociti koje proizvode limfociti zajedničkim imenom nazivaju se zajedničkim imenom nazivaju se interleukiniinterleukini..

Ulogu citotoksičnih limfocita ubica imaju Ulogu citotoksičnih limfocita ubica imaju još i barem 2 populacije ćelija koje još i barem 2 populacije ćelija koje morfološki nalikuju limfocitima (a to morfološki nalikuju limfocitima (a to nisu?). To su K ćelije (killer-ubica) i NK nisu?). To su K ćelije (killer-ubica) i NK (natural killer, prirodne ubice),mada se u (natural killer, prirodne ubice),mada se u najnovije vrijeme govori samo o NK najnovije vrijeme govori samo o NK ćelijama,zvanim još i”veliki granulirani ćelijama,zvanim još i”veliki granulirani limfociti”.limfociti”.


Ovim kratkim pregledom predstavljena je Ovim kratkim pregledom predstavljena je treća linija odbrane,koja je mnogo složenija treća linija odbrane,koja je mnogo složenija i sinhronizovanija od prve 2 linije.i sinhronizovanija od prve 2 linije.

Nakon prodora mikroorganizama u tijelo Nakon prodora mikroorganizama u tijelo domaćina u toku vremena koje nazivamo domaćina u toku vremena koje nazivamo periodom inkubacijeperiodom inkubacije događaju se brojne događaju se brojne imunološke reakcije („imunološko imunološke reakcije („imunološko obilježavanje“) koje se u brojnim obilježavanje“) koje se u brojnim slučajevima nastavlja slučajevima nastavlja indukcijom upalnogindukcijom upalnog procesaprocesa. .

Naravno imunološki odgovor je ubrzan i Naravno imunološki odgovor je ubrzan i stimulisan tokom upale i ta dva fenomena stimulisan tokom upale i ta dva fenomena su nerazdvojna.su nerazdvojna.


Akutna: hronična bolestAkutna: hronična bolest

Akutna bolest brzo nastaje, kraće Akutna bolest brzo nastaje, kraće traje (na prim. do 2 mjeseca).traje (na prim. do 2 mjeseca).

Hronična bolest obično nastaje Hronična bolest obično nastaje postepeno,često neopaženo a postepeno,često neopaženo a nekad kao nastavak akutne nekad kao nastavak akutne bolesti (nakon 5-6 mjesci od bolesti (nakon 5-6 mjesci od akunog oboljevanja),akunog oboljevanja), traje dugo,traje dugo, često doživotno.često doživotno.


Subakutna bolest nalazi se Subakutna bolest nalazi se izmeizmeđđu prethodna dva u prethodna dva

ekstrema.ekstrema.

Obično se uzima za upalne ili Obično se uzima za upalne ili zarazne bolesti da je zarazne bolesti da je subakutna bolest ona bolest subakutna bolest ona bolest koja traje duže od 2 a kraće koja traje duže od 2 a kraće od 6 mjeseci .od 6 mjeseci .


Zarazne: nezarazne Zarazne: nezarazne bolestibolestiSve zarazne bolesti jesu infektivneSve zarazne bolesti jesu infektivne, a , a

sve infektivne bolesti nisu zarazne.sve infektivne bolesti nisu zarazne. (kontakti, vazduh, hrana, voda, (kontakti, vazduh, hrana, voda, zemljište, krv, izlučenive i t.d.).zemljište, krv, izlučenive i t.d.).

ZarazneZarazne su one infektivne bolesti koje su one infektivne bolesti koje imaju imaju otvoren lanac širenjaotvoren lanac širenja. .

Infektivne bolesti koje imaju Infektivne bolesti koje imaju zatvorenzatvoren epidemiološki lanac širenja (infekcije epidemiološki lanac širenja (infekcije srca, bubrega, žuči, zglobova i sl.) srca, bubrega, žuči, zglobova i sl.) nisu nisu zzaaraznerazne jer, pod uobičajenim uslovima jer, pod uobičajenim uslovima ne mogu biti prenošene na druge osobe.ne mogu biti prenošene na druge osobe.


Zarazne i infektivne bolestiZarazne i infektivne bolesti, generalno,, generalno, mogu bitimogu biti::

• • akutne (grip, varičele, tifus)akutne (grip, varičele, tifus);;

• • subakutne (neki oblici hepatitisa, subakutne (neki oblici hepatitisa, upale upale sinusa)sinusa)

• • hronične (HIV, TBC, hepatitisi B,D,C, hronične (HIV, TBC, hepatitisi B,D,C, lepralepra--guba).guba).

Nezarazne bolesti odnosno neinfektivne Nezarazne bolesti odnosno neinfektivne bolesti koje se masovno javljaju takobolesti koje se masovno javljaju takođđe e mogu biti akutne,mogu biti akutne, subakutne i subakutne i hronične.hronične.


Težina bolestiTežina bolestiBlage i atipične zarazneBlage i atipične zarazne bolesti bolesti

dijagnostički često ostaju dijagnostički često ostaju neprepoznateneprepoznate, , jer se bolesnici ili uopšte ne javljaju jer se bolesnici ili uopšte ne javljaju ljekaru ili ih ljekar ne može prepoznati ljekaru ili ih ljekar ne može prepoznati zbog manjka tipičnih simptoma.zbog manjka tipičnih simptoma.

Pošto takve bolesti imaju otvoren Pošto takve bolesti imaju otvoren epidemiološki lanac širenja, one su epidemiološki lanac širenja, one su epidemiloški veomaepidemiloški veoma značajneznačajne, jer se , jer se nesmetano mogu širiti nesmetano mogu širiti i i na kraju izazvati na kraju izazvati epidemije.epidemije.


Teške zarazne bolesti se obično Teške zarazne bolesti se obično dijagnostički lakše prepoznajudijagnostički lakše prepoznaju i i registruju, te se prijavljuju i protiv registruju, te se prijavljuju i protiv njih njih se preduzimaju se preduzimaju adekvatne saadekvatne sannitarno-itarno-eepidemiološke mjere.pidemiološke mjere.

BBolesnici od takvih oblika bolesti su olesnici od takvih oblika bolesti su obično izolovani, bilo u kućiobično izolovani, bilo u kući,bilo u ,bilo u bolnici.bolnici. Takvim lTakvim licima icima je je smanjenasmanjena mogućnost kretanjamogućnost kretanja ili onemogućena ili onemogućena komunikacijakomunikacija sa okolinom sa okolinom. .

Zato su takve bolesti Zato su takve bolesti epidemiološki epidemiološki manje manje opasne.opasne.


Imunitet Imunitet Kod većine bolesti stvaraju se Kod većine bolesti stvaraju se

antitijela za određeni antigen, antitijela za određeni antigen, imuni odgovorimuni odgovor

Prema mehanizmu nastanka Prema mehanizmu nastanka imunitet dijelimo: urođeni i imunitet dijelimo: urođeni i stečeni, prirodni i vještačkistečeni, prirodni i vještački

Urođeni imunitet postoji u Urođeni imunitet postoji u novorođenčeta i dojenčeta kao novorođenčeta i dojenčeta kao posljedica razmjene sastojaka krvi sa posljedica razmjene sastojaka krvi sa majkom preko placentemajkom preko placente

Prirodno stečeni imunitet je Prirodno stečeni imunitet je specifičan i štiti samo od infekcije specifičan i štiti samo od infekcije nastale istim tipom uzročnikanastale istim tipom uzročnika

Dizenterija ostavlja imunitet samo na Dizenterija ostavlja imunitet samo na taj tip šigelataj tip šigela

Vještački imunitet:Vještački imunitet:

Aktivni i pasivniAktivni i pasivni Aktivni imunitet postiže se Aktivni imunitet postiže se

imunizacijom, unošenjem imunizacijom, unošenjem vakcinalnih antigena koje izazivaju vakcinalnih antigena koje izazivaju pojavu specifičnih antitjelapojavu specifičnih antitjela

Potrebno je višekratno davanje Potrebno je višekratno davanje vakcina da bi se održao visok nivo vakcina da bi se održao visok nivo antitjela u cirkulacijiantitjela u cirkulaciji

Pasivni imunitet je stanje u kojem Pasivni imunitet je stanje u kojem organizam preko imunih seruma, organizam preko imunih seruma, gamaglobulina, preko krvi, dobija gamaglobulina, preko krvi, dobija gotova antitijela protiv neke bolestigotova antitijela protiv neke bolesti

Primjenjuje se u situacijama kad je Primjenjuje se u situacijama kad je potrebna hitna zaštita od neke potrebna hitna zaštita od neke bolestibolesti

(ugriz bijesne životinje)(ugriz bijesne životinje)

Pasivno stečena imunost znači Pasivno stečena imunost znači unošenje tuđih i gotovih antitjela, unošenje tuđih i gotovih antitjela, te ona štiti odmahte ona štiti odmah

Zaštita traje kratkoZaštita traje kratko Aktivno stečena imunost:Aktivno stečena imunost: Davanje vakcine potiče razvoj Davanje vakcine potiče razvoj

vlastitih antitjela i zaštita traje vlastitih antitjela i zaštita traje duže, ali ne nastupa odmahduže, ali ne nastupa odmah

CijepljenjeCijepljenje CijepljenjeCijepljenje (kalemljenje,(kalemljenje, vakcinacija ili vakcinacija ili

imunizacija) je imunizacija) je namjerno unošenje antigenanamjerno unošenje antigena mikroorganizama u organizam čovjeka da bi mikroorganizama u organizam čovjeka da bi se u njemu postiglo stvaranje antitijela i se u njemu postiglo stvaranje antitijela i senzibilisanih limfocita imunološke memorije.senzibilisanih limfocita imunološke memorije.

Izraz „vakcina“Izraz „vakcina“ potiče iz italijanskogpotiče iz italijanskog “la “la vacca“-krava,vacca“-krava, jer je prva vakcina protiv jer je prva vakcina protiv velikih boginja proizvedena od virusa kravljih velikih boginja proizvedena od virusa kravljih boginja (vaccinia) koji je antigenski sličan boginja (vaccinia) koji je antigenski sličan originalnom virusu varioleoriginalnom virusu variole (Variola vera(Variola vera s.variola maior et minors.variola maior et minor).).


Aktivni imunitet podrazumijeva Aktivni imunitet podrazumijeva nastanak vlastitog imunog odgovoranastanak vlastitog imunog odgovora osjetljivog domaćina nakon izlaganja osjetljivog domaćina nakon izlaganja specifičnom antigenu prirodnimspecifičnom antigenu prirodnim ili ili vještačkim putem.vještačkim putem.

Aktivna imunoprofilaksa je postupak Aktivna imunoprofilaksa je postupak kojim se organizam potiče dakojim se organizam potiče da sam sam razvije specifičnu odbranu od odredene razvije specifičnu odbranu od odredene infektivne bolesti infektivne bolesti primjenom cjepiva ili primjenom cjepiva ili vakcina.vakcina.

Antigen iz cjepiva predstavlja živi,Antigen iz cjepiva predstavlja živi, ali oslabljen ali oslabljen (atenuiran),(atenuiran), iliili mrtvi ali antigenski kompletan mrtvi ali antigenski kompletan mikroorganizam ili oslabljen toksin (anatoksin) mikroorganizam ili oslabljen toksin (anatoksin) mikroba.mikroba.

Da bi se izbjegle neželjene usputne reakcije ili Da bi se izbjegle neželjene usputne reakcije ili revitalizacija mikroba danas se u brojna cjepiva,revitalizacija mikroba danas se u brojna cjepiva, kao čisti antigen, unose antigeni dobijeni kao čisti antigen, unose antigeni dobijeni genetskim inženjeringomgenetskim inženjeringom (tzv.(tzv. rekombinantne rekombinantne vakcine).vakcine).

Ako se primjenjuje Ako se primjenjuje mrtva vakcinamrtva vakcina uz nju se, uz nju se, kao kao stimulans imunološkog izazivanja,stimulans imunološkog izazivanja, daje i daje i adjuvansadjuvans,, pomoćna suspstanca,pomoćna suspstanca, koja podstiče antigeničnost koja podstiče antigeničnost („izazovno svojstvo“) unijetog antigena.(„izazovno svojstvo“) unijetog antigena.

Za tu svhu najčešće se koriste jedinjenja aluminija.Za tu svhu najčešće se koriste jedinjenja aluminija.


Anatoksin je obično toplotom ili hemijski Anatoksin je obično toplotom ili hemijski izmijenjen toksin bakterija koje prave izmijenjen toksin bakterija koje prave toksine kao što je toksin difterije ili toksine kao što je toksin difterije ili tetanusa.tetanusa. Tretman toplotom ili na drugi Tretman toplotom ili na drugi način dovodi do hemijske promjene u način dovodi do hemijske promjene u toksinu (denaturacija) pri čemu se mora toksinu (denaturacija) pri čemu se mora očuvati antigeničnost,očuvati antigeničnost, ali se gubi ali se gubi toksičnost.toksičnost.

Takva vakcinalna supstancija zove se Takva vakcinalna supstancija zove se anatoksin ili toksoid. anatoksin ili toksoid.


Poželjno je da vakcina ima što više odPoželjno je da vakcina ima što više od navedenih karakteristika:navedenih karakteristika:

-da podstiče produkciju humoralnog, -da podstiče produkciju humoralnog, celularnog i lokalnog celularnog i lokalnog imunog odgovora imunog odgovora koji je sličan onom nastalom nakonkoji je sličan onom nastalom nakon prirodne infekcije, i to, po mogućnosti, prirodne infekcije, i to, po mogućnosti, nakon aplikacije nakon aplikacije samo jedne doze samo jedne doze vakcinevakcine

-da daje dugotrajan, po mogućnosti, -da daje dugotrajan, po mogućnosti, doživotni imunitetdoživotni imunitet

-da daje minimalne postvakcinalne -da daje minimalne postvakcinalne reakcije i komplikacijereakcije i komplikacije

-da ne utiče značajno na imuni odgovor -da ne utiče značajno na imuni odgovor pri simultanojpri simultanoj aplikaciji druge vakcineaplikaciji druge vakcine

-da se jednostavno primjenjuje-da se jednostavno primjenjuje -da ne zahtijeva posebno skladištenje u -da ne zahtijeva posebno skladištenje u

hladnom lancuhladnom lancu - da je jeftina - dostupna svima kojima - da je jeftina - dostupna svima kojima

je potrebnaje potrebna

Prema svojoj prirodi, vakcine se Prema svojoj prirodi, vakcine se dijele:dijele:

• • žive vakcine, koje sadrže uzročnike žive vakcine, koje sadrže uzročnike koji su atenuirani,koji su atenuirani, sposobni za sposobni za razmnožavanje, ali oslabljeni u razmnožavanje, ali oslabljeni u pogledu svoje pogledu svoje patogenostipatogenosti

• • mrtve vakcine, s usmrćenim mrtve vakcine, s usmrćenim uzročnicimauzročnicima

• • mrtve vakcine koje sadrže samo mrtve vakcine koje sadrže samo dijelove uzročnikadijelove uzročnika

• • antitoksične vakcine, koje antitoksične vakcine, koje stvaraju imunitet samo protivstvaraju imunitet samo protiv toksina uzročnikatoksina uzročnika

• • vakcine dobijene genetskim vakcine dobijene genetskim inžinjeringominžinjeringom

Načini cijepljenjaNačini cijepljenja

Moguće je:Moguće je: davanje pojedinačnog cjepiva davanje pojedinačnog cjepiva

(monovalentna vakcina ili monovakcina) ili (monovalentna vakcina ili monovakcina) ili cjepiva protiv više zaraznih bolesti cjepiva protiv više zaraznih bolesti

sačinjenog miješanjem,sačinjenog miješanjem, uzajamno uzajamno podnošljivih (kompatibilnih) podnošljivih (kompatibilnih) antigena antigena različitih uzročnika zaraznih bolesti.različitih uzročnika zaraznih bolesti.


Daju se vakcine: Daju se vakcine: sa dvije vrste antsa dvije vrste antiigena (bivalentne),gena (bivalentne), sa sa tri vrstetri vrste antigena antigena (trovalentne)(trovalentne) i i sa sa pet vrstapet vrsta antigena antigena(pentavalentne(pentavalentne

vakcine).vakcine). Nastoji se da se u jednoj dozi,Nastoji se da se u jednoj dozi, kad kad je to je to

moguće,moguće, kombinuje više antigenskih kombinuje više antigenskih determinanti.determinanti.

Moguće je i Moguće je i simultano cijepljenjesimultano cijepljenje i tada i tada se istovremeno daje se istovremeno daje više više pojedinačnihpojedinačnih vakcina. vakcina.


Miješane vakcine daju se protiv:Miješane vakcine daju se protiv: difterije i tetanusa (DiTe),difterije i tetanusa (DiTe), difterije, tetanusa i velikog kašlja difterije, tetanusa i velikog kašlja

(pertusisa) (DiTePer),(pertusisa) (DiTePer), trbušnog tifusa i tetanusa (TeTy),trbušnog tifusa i tetanusa (TeTy), trbušnog tifusa, paratifusa A i B i trbušnog tifusa, paratifusa A i B i

tetanusa (TeTyAB),tetanusa (TeTyAB), dječije paralize, sačinjene od sva tri dječije paralize, sačinjene od sva tri

tipa virusa (oralna poliovakcina III , tipa virusa (oralna poliovakcina III , OPV III).OPV III).


Simultana vakcinacija...Simultana vakcinacija......provodi se istovremeno protiv...provodi se istovremeno protiv trbušnig tifusa i dječije paralize (Ty-polio 3),trbušnig tifusa i dječije paralize (Ty-polio 3), difterije, tetanusa i dječije paralizedifterije, tetanusa i dječije paralize (DiTe-polio 3),(DiTe-polio 3), difterije,tetanusa,pertusisa i dječije paralize difterije,tetanusa,pertusisa i dječije paralize

(DiTePer i polio 3), (DiTePer i polio 3), kolere i žute groznice,kolere i žute groznice, bjesnila i tetanusa (rabivac i AnaTe),bjesnila i tetanusa (rabivac i AnaTe), morbila (ospica, krzamaka), rubeole i zaušnjaka morbila (ospica, krzamaka), rubeole i zaušnjaka

(parotitis ili mumpsa) (MMR,MRP).(parotitis ili mumpsa) (MMR,MRP).


Ostale monovakcine koje se koriste Ostale monovakcine koje se koriste u našoj zemlji:u našoj zemlji:

Protiv gripa (Protiv gripa (11 plus plus 11),), BjesnilaBjesnila (rabies)(rabies) (2 plus 1 plus 1),(2 plus 1 plus 1), AnaTe,AnaTe, 2 puta u 2 mjeseca,2 puta u 2 mjeseca, hepatitisa B („nultog“,hepatitisa B („nultog“, i sedmog dana te nakon 6 i sedmog dana te nakon 6

mjes.),mjes.), Hepatitisa A,Hepatitisa A, protiv hemofilusa influence tipa „b“protiv hemofilusa influence tipa „b“ (HI b),(HI b), protiv Neisseriae meningitidisprotiv Neisseriae meningitidis (meningokoka),(meningokoka),

serotipovi A i C,serotipovi A i C, protiv Neis.meningitidis tip A,protiv Neis.meningitidis tip A, protiv tuberkuloze (BCG-Bacille Calmett Guerin),protiv tuberkuloze (BCG-Bacille Calmett Guerin), Kolere iKolere i žute groznice.žute groznice.


ŽŽive vakcineive vakcine Velika većina živih vakcina su Velika većina živih vakcina su

atenuirani virusi. atenuirani virusi. IzIzuzetakuzetak je Bacillus je Bacillus Calmette Guerin Calmette Guerin

(BCG), koji je živa bakterija i koristi se (BCG), koji je živa bakterija i koristi se kao vakcinakao vakcina protiv tuberkuloze.protiv tuberkuloze.

Za pripremu ovih vakcina virusi se Za pripremu ovih vakcina virusi se razmnožavaju na kulturamarazmnožavaju na kulturama određenih tipova ćelija.određenih tipova ćelija.

Tokom tzv. selekcionih pasaža, oniTokom tzv. selekcionih pasaža, oni postepeno gube svoja patogena, a postepeno gube svoja patogena, a zadržavaju imunogena svojstva.zadržavaju imunogena svojstva.

Prednost ovih vakcina je u tome što Prednost ovih vakcina je u tome što najpribližnije imitiraju prirodnunajpribližnije imitiraju prirodnu infekciju i svojim brojnim antigenima infekciju i svojim brojnim antigenima stvaraju dugotrajnu, ponekadstvaraju dugotrajnu, ponekad doživotnu zaštitu.doživotnu zaštitu.

Glavni nedostatak živih vakcina je Glavni nedostatak živih vakcina je potencijalna opasnost od mutacije potencijalna opasnost od mutacije virusa u „divlji" virulentni soj (npr. virusa u „divlji" virulentni soj (npr. oralna polio vakcina).oralna polio vakcina).

Vakcine protiv morbila, mumpsa i Vakcine protiv morbila, mumpsa i rubeole su atenuirani virusi irubeole su atenuirani virusi i primjenjuju se supkutanim putem. primjenjuju se supkutanim putem.

U upotrebi su kao pojedinačni iliU upotrebi su kao pojedinačni ili češće kao grupna MMR (MRP) češće kao grupna MMR (MRP) vakcina.vakcina.

Oralna polio vakcina (OPV) sadrži Oralna polio vakcina (OPV) sadrži atenuisane viruse poliomijelitisaatenuisane viruse poliomijelitisa tipa tipa I, II i III i primjenjuje se oralno.I, II i III i primjenjuje se oralno.

Vakcina protiv žute groznice je Vakcina protiv žute groznice je atenuisani virus, primjenjuje seatenuisani virus, primjenjuje se supkutano, a varicela zoster supkutano, a varicela zoster vakcina (VZV) je atenuirani Oka vakcina (VZV) je atenuirani Oka soj isoj i primjenjuje se također primjenjuje se također supkutano.supkutano.

Mrtve vakcine pripremaju se tako što Mrtve vakcine pripremaju se tako što se najprije kultivirajuse najprije kultiviraju mikroorganizmi, mikroorganizmi, a zatim inaktiviraju toplotom, a zatim inaktiviraju toplotom, ultrazvukom iliultrazvukom ili hemijskim sredstvima. hemijskim sredstvima.

Prednosti mrtvih vakcina su što ne Prednosti mrtvih vakcina su što ne mogumogu povratiti virulentnost i što su povratiti virulentnost i što su stabilnije (otpornije na višustabilnije (otpornije na višu temperaturu).temperaturu).

Vakcina protiv velikoga kašlja u Vakcina protiv velikoga kašlja u klasičnom obliku je inaktiviranaklasičnom obliku je inaktivirana Bordetella pertusisBordetella pertusis

Mrtve vakcine koje sadrže samo Mrtve vakcine koje sadrže samo dijelove uzročnikadijelove uzročnika

Purificirani proteini ili polisaharidi su Purificirani proteini ili polisaharidi su dijelovi uzročnika koji sedijelovi uzročnika koji se dobijaju dobijaju hemijskom separacijom od matičnog hemijskom separacijom od matičnog uzročnika, a zadržavajuuzročnika, a zadržavaju snažna snažna antigenska svojstva.antigenska svojstva.

Vakcine koje sadrže bakterijske Vakcine koje sadrže bakterijske polisaharide su meningokokna A; C;polisaharide su meningokokna A; C; Y i Y i W135 vakcinaW135 vakcina

Antitoksične vakcineAntitoksične vakcine Kod nekih bolesti važno je sprKod nekih bolesti važno je sprijiječiti ečiti

djelovanje patogenih toksinadjelovanje patogenih toksina,, te te su za su za njihovu prevenciju pripremljene vakcine njihovu prevenciju pripremljene vakcine koje indukujukoje indukuju isključivo antitoksični isključivo antitoksični imunitet. imunitet.

Pri njihovoj proizvodnji, toksiniPri njihovoj proizvodnji, toksini bakterija bakterija bivaju modifikovani i inaktivirani hemijskim bivaju modifikovani i inaktivirani hemijskim putemputem (djelovanjem formaldehida), tako da (djelovanjem formaldehida), tako da izgube toksičnostizgube toksičnost,, a zadrže a zadrže imunogena imunogena svojstva. svojstva.

Takve su vakcine protiv tetanusa i difterije.Takve su vakcine protiv tetanusa i difterije. Primjenjuju se intramuskularnim putem.Primjenjuju se intramuskularnim putem.

Vakcine dobiVakcine dobijjene genetskim ene genetskim inžininžinjjerineringgomom

Ovo predstavlja poseban tip mrtvih vakcina. Ovo predstavlja poseban tip mrtvih vakcina. Takva je vakcina protivTakva je vakcina protiv hepatitisa B. hepatitisa B. Kako za sada nije moguće razmnožavanje ovog Kako za sada nije moguće razmnožavanje ovog

virusa uvirusa u ćelijskim kulturama, pošlo je za rukom da ćelijskim kulturama, pošlo je za rukom da se, uz pomoć genetskih se, uz pomoć genetskih metoda, izdvoji čisti HBs metoda, izdvoji čisti HBs antigen.antigen.

Potom je konstruisan jedan bakterijski gen od Potom je konstruisan jedan bakterijski gen od određenog segmentaodređenog segmenta virusne DNA i bakterije E. virusne DNA i bakterije E. Coli, koji je potom prenijet na ćelije Coli, koji je potom prenijet na ćelije pekarskoga pekarskoga kvasca radi produkcije vakcine. kvasca radi produkcije vakcine.

Oslobađanje željenihOslobađanje željenih vakcinalnih antigena postiže vakcinalnih antigena postiže se razaranjem ćelije kvasca.se razaranjem ćelije kvasca.

Ostali sastojci vakcineOstali sastojci vakcine Osim antigena (uzročnika ili dijelova Osim antigena (uzročnika ili dijelova

uzročnika), vakcine sadrže iuzročnika), vakcine sadrže i druge druge sastojke. sastojke.

To su:To su: -otapalo, najčešće sterilna voda, -otapalo, najčešće sterilna voda,

fiziološka otopina ilifiziološka otopina ili složena otopina koja sadrži male složena otopina koja sadrži male

količine supstancija izkoličine supstancija iz proizvodnog proizvodnog medija (npr. serumski protein, antigen medija (npr. serumski protein, antigen jaja,jaja, antigen kulture ćelija i si.)antigen kulture ćelija i si.)

konzervans, koristi se kad postoji rizik od konzervans, koristi se kad postoji rizik od vanjskevanjske kontaminacije vakcine, obično kontaminacije vakcine, obično kod višedoznih pakovanjakod višedoznih pakovanja vakcinevakcine

stabilizatori koji dugo održavaju vakcinu stabilizatori koji dugo održavaju vakcinu u integralnom u integralnom stanju (kao što su laktoza stanju (kao što su laktoza - sorbitol, sorbitol -- sorbitol, sorbitol - želatina)želatina)

antibiotici su čest sastavni dio vakcina antibiotici su čest sastavni dio vakcina (posebno(posebno virusnih), koji u procesu virusnih), koji u procesu proizvodnje suprimiraju rast biloproizvodnje suprimiraju rast bilo kakvih kakvih neželjenih kontaminanata. neželjenih kontaminanata.

U tu svrhu primjenjujuU tu svrhu primjenjuju se se antibiotici na koje su alergijske antibiotici na koje su alergijske reakcije rijetkostreakcije rijetkost (neomicin)(neomicin)

-adjuvansi - pomoćni sastojci -adjuvansi - pomoćni sastojci kojima se povećavakojima se povećava imunogenost imunogenost nekih neživih vakcinanekih neživih vakcina

Obavezne vakcinacijeObavezne vakcinacije1.1. Protiv: Protiv: difterije, difterije, tetanusa, tetanusa, pertusisa, pertusisa, hemofilus influence, hemofilus influence, poliomijelitisa, poliomijelitisa, rubeole, rubeole, morbila, morbila, zaušnjaka i zaušnjaka i tuberkuloze, tuberkuloze, za svu djecu, po kalendaru vakcinacije. za svu djecu, po kalendaru vakcinacije.


Opšte napomene o Opšte napomene o imunizacijiimunizaciji

Imunizacija nekom vakcinom može se obaviti tek Imunizacija nekom vakcinom može se obaviti tek poslijeposlije isteka 21 dana od prethodne,bilo isteka 21 dana od prethodne,bilo kakvekakve, vakinacije, osim vakcinacije protiv TBC., vakinacije, osim vakcinacije protiv TBC.

Nakon primanja BCG vakcine druge vakcine Nakon primanja BCG vakcine druge vakcine mogu se davati mogu se davati tek tek nakon 42 dana.nakon 42 dana.

Akcija Akcija vakcinacijevakcinacije iz programa obavezne iz programa obavezne imunizacije smatra se uspješnom ako je imunizacije smatra se uspješnom ako je obuhvaobuhvat t podložne populacije iznosio najmanje podložne populacije iznosio najmanje 90%,90%, osim za vakcinaciju osim za vakcinaciju protiv morbilaprotiv morbila, koja , koja mora imati rezultate mora imati rezultate obuhvata od najmanje obuhvata od najmanje 95%.95%.


KontraindikacijeKontraindikacije

Kontraindikacije za imunizaciju su:Kontraindikacije za imunizaciju su: akutne bolesti,akutne bolesti, febrilna stanja,febrilna stanja, preosjetljivost (alergija) na sastojke preosjetljivost (alergija) na sastojke

vakcina.vakcina.

Osim navedenog,Osim navedenog, za žive vakcine su za žive vakcine su kontraindikacije i:kontraindikacije i:

trudnoća itrudnoća i stanja sa deficitom imunosti.stanja sa deficitom imunosti.


Neželjeni učinci vakcinaNeželjeni učinci vakcina Namjena vakcina jeste da isprovociraju Namjena vakcina jeste da isprovociraju

reakciju u organizmu. reakciju u organizmu. Kada to ne bi bilo tako, onda one ne bi Kada to ne bi bilo tako, onda one ne bi

bile u stanju proizvesti reakciju u bile u stanju proizvesti reakciju u imunom sistemu kojom se osigurava imunom sistemu kojom se osigurava potrebna zaštita od odredenepotrebna zaštita od odredene bolesti.bolesti.

Osim željene reakcije, sve vakcine Osim željene reakcije, sve vakcine proizvode i odreproizvode i određđeni stepeneni stepen neželjenih neželjenih reakcija.reakcija.

Primjena vakcinaPrimjena vakcina

Vakcine se uglavnom koriste prije Vakcine se uglavnom koriste prije izlaganja infekciji kao izlaganja infekciji kao preekspoziciona zaštitapreekspoziciona zaštita

Vakcinacija nakon izlaganja riziku ili Vakcinacija nakon izlaganja riziku ili kao postekspoziciona zaštitakao postekspoziciona zaštita može može biti uspješna ako se vakciniše što biti uspješna ako se vakciniše što prije nakon izlaganja (npr.,prije nakon izlaganja (npr., unutar tri unutar tri dana za morbile).dana za morbile).

Postekspoziciona pasivno-aktivna Postekspoziciona pasivno-aktivna zaštita hiperimunimzaštita hiperimunim gamaglobulinima i vakcinom, gamaglobulinima i vakcinom, provodi se protiv bjesnila, provodi se protiv bjesnila, hepatitis Bhepatitis B infekcije i tetanusa.infekcije i tetanusa.

Najbolja zaštita odreNajbolja zaštita određđenom vakcinom enom vakcinom se ostvaruje imunizacijomse ostvaruje imunizacijom zdravih zdravih osoba u trenutku kada mogu optimalno osoba u trenutku kada mogu optimalno reagovati na uneseni reagovati na uneseni antigen.antigen.

Preporuka WHO-a je da se u svim Preporuka WHO-a je da se u svim zemljama svijetazemljama svijeta provodi imunizacija provodi imunizacija protiv dječije paralize, difterije, protiv dječije paralize, difterije, tetanusa,tetanusa, velikoga kašlja i malih boginjavelikoga kašlja i malih boginja

Pažnja!Pažnja!BCG vakcina se ne može davati :BCG vakcina se ne može davati : HIV pozitivnim licima,HIV pozitivnim licima, licima koja imaju neko oštećenje CNS licima koja imaju neko oštećenje CNS

(centralnog nervnog sistema) kao što su:(centralnog nervnog sistema) kao što su: tetanija,tetanija, spazmofilija,spazmofilija, encefalopatija,encefalopatija, epilepsija,epilepsija, intrakranijalna krvarenja,intrakranijalna krvarenja, konvulzivna stanja i sl. konvulzivna stanja i sl.

Za vakcinu protiv Za vakcinu protiv velikog kašljavelikog kašlja kontraindikacije kontraindikacije su iste kao sve gore navedene.su iste kao sve gore navedene.


Vakcinacija može da se Vakcinacija može da se provodi:provodi:

kontinuiranokontinuirano, tokom čitave godine, obično , tokom čitave godine, obično u instituciji određenoj za taj posao.u instituciji određenoj za taj posao.

Kontinuiranom vakcinacijom Kontinuiranom vakcinacijom postiže se većipostiže se veći obuhvatobuhvat i komotnija saradnja medicinske i komotnija saradnja medicinske službe i građana koja omogućuje službe i građana koja omogućuje naknadno cijepljenje i docjepljivanje djece naknadno cijepljenje i docjepljivanje djece koja su iz bilo koga razloga (prethodne koja su iz bilo koga razloga (prethodne kontraindikacije, otsustvo i sl.) ostala kontraindikacije, otsustvo i sl.) ostala nekompletno cijepljenja. nekompletno cijepljenja.


Diskontinuirana ili kampanjskaDiskontinuirana ili kampanjska vakcinacija provodi se vakcinacija provodi se tamo gdje zdravstvena služba netamo gdje zdravstvena služba ne

može provesti kontinuiranu vakcinaciju,u nase-može provesti kontinuiranu vakcinaciju,u nase-

ljima ili domaćinstvima udaljenim od vakcinalnih ljima ili domaćinstvima udaljenim od vakcinalnih centara ili zbog drugih uslova.centara ili zbog drugih uslova.

Opšti Opšti obuhvat kampanjskimobuhvat kampanjskim vakcinacijama vakcinacijama je nižije niži nego nego kod kontinuiranih, pa se kod kontinuiranih, pa se danasdanas ovaj vid imunizacije ovaj vid imunizacije rjeđe primjenjujerjeđe primjenjuje..

Kampanjske Kampanjske akcije imunizacije odvijaju se akcije imunizacije odvijaju se izmeđuizmeđu februara i majafebruara i maja tekuće godine, osim za davanje tekuće godine, osim za davanje BCG BCG vakcinevakcine koje se u kampanjskim uslovima vrši tokom koje se u kampanjskim uslovima vrši tokom novembra i decembranovembra i decembra..


Kalendar vakcinacijeKalendar vakcinacije1. BCG – daje se odmah nakon rođenja djeteta, u 1. BCG – daje se odmah nakon rođenja djeteta, u

porodilištima. U koliko beba nije zbog bilo koga porodilištima. U koliko beba nije zbog bilo koga razloga “besežirana“ u porodilištu vakcinu joj razloga “besežirana“ u porodilištu vakcinu joj obavezno treba dati do navršena 2 mjeseca obavezno treba dati do navršena 2 mjeseca života. života.

Ako je i taj rok propušten, onda “besežirati“ Ako je i taj rok propušten, onda “besežirati“ najkasnije do kraja 1. godine života. najkasnije do kraja 1. godine života.

Dokaz o primljenoj BCG vakcini: ožiljak na Dokaz o primljenoj BCG vakcini: ožiljak na ramenu.ramenu.

Ako ožiljka nema-ponovo besežirati do isteka 1. Ako ožiljka nema-ponovo besežirati do isteka 1. godine života.godine života.


2. DTP (DiTePer) -polio:2. DTP (DiTePer) -polio: 1. doza sa navršena 2 ili 3 mjeseca,1. doza sa navršena 2 ili 3 mjeseca, 2. doza 6 nedjelja kasnije,2. doza 6 nedjelja kasnije, 3. doza nakon novih 6 nedjelja. 3. doza nakon novih 6 nedjelja.

DTP vakcina ubrizgava se subkutano ili plitko DTP vakcina ubrizgava se subkutano ili plitko intramuskularno. intramuskularno.

Poliovakcina daje se na usta u vidu kapi sa sirupom. Poliovakcina daje se na usta u vidu kapi sa sirupom.

Raniji redoslijed davanih tipova virusa bio je: tip 1, Raniji redoslijed davanih tipova virusa bio je: tip 1, potom tip 3, a najzad tip 2, tj. prvo vakcine protiv potom tip 3, a najzad tip 2, tj. prvo vakcine protiv virulentnijih, kasnije protiv manje virulentnih virulentnijih, kasnije protiv manje virulentnih seroloških tipova poliovirusa. seroloških tipova poliovirusa.


Danas se radije koristi trostruko Danas se radije koristi trostruko davanje oralne vakcine koja ima davanje oralne vakcine koja ima sva 3 tipa virusa (OPV III). sva 3 tipa virusa (OPV III).

Ako se neki vakcinalni rok propusti, Ako se neki vakcinalni rok propusti, to se bilježi u karton vakcinacije, i to se bilježi u karton vakcinacije, i naknadno se obavlja naknadno se obavlja docjepljivanje. docjepljivanje.

3. Početkom 2. godine života (sa 3. Početkom 2. godine života (sa navršenih 12-13 mjeseci): navršenih 12-13 mjeseci):

DTP-polio, DTP-polio, 1.revakcinacija1.revakcinacija jednom jednom dozom,dozom,

vakcinacija protiv morbila (ospica), vakcinacija protiv morbila (ospica), rubeolerubeole

i zaušnjaka (mumpsa): MMR ili MRP ili i zaušnjaka (mumpsa): MMR ili MRP ili MoPaRu-1 doza.MoPaRu-1 doza.


4. U 4. godini života:4. U 4. godini života: DTP-polio, DTP-polio, 2. revakcinacija2. revakcinacija, 1 , 1

doza.doza.

5. U 7.godini života:5. U 7.godini života: Ana-Di Te (anatoksin protiv Ana-Di Te (anatoksin protiv

difterije i tetanusa) i polio, difterije i tetanusa) i polio, 3.revakcinacija3.revakcinacija, 1 doza., 1 doza.


6. U 8. godini života (2.razred): 6. U 8. godini života (2.razred):

Testiranje na tuberkulozuTestiranje na tuberkulozu intradermalnim ubrizgavanjem intradermalnim ubrizgavanjem 3 jedinice tuberkulina (PPD-purifed protein derivative, 3 jedinice tuberkulina (PPD-purifed protein derivative, ili proba po Mantuu-Mantoux). Očitavanje reakcije vrši ili proba po Mantuu-Mantoux). Očitavanje reakcije vrši se nakon 72 sata. se nakon 72 sata.

Pozitivna reakcija: tvrd, lako bolan, crven otokPozitivna reakcija: tvrd, lako bolan, crven otok ((induracija) širine 6 mm ili višeinduracija) širine 6 mm ili više. .

Negativna reakcija ili nema promjena na mjestu Negativna reakcija ili nema promjena na mjestu ubrizgavanja ili ima samo crven kolutić, bez induracije, ubrizgavanja ili ima samo crven kolutić, bez induracije, a širine do 5 mm ili postoji induracija i crvenilo, ali uže a širine do 5 mm ili postoji induracija i crvenilo, ali uže od 5 mm u promjeru. od 5 mm u promjeru.

Kod svih koji nisu jasno pozitivno reagovali odmah se Kod svih koji nisu jasno pozitivno reagovali odmah se ponavlja davanje BCG.ponavlja davanje BCG.


7. U 6. razredu:7. U 6. razredu:-MMR ili MRP, -MMR ili MRP, 1.revakcinacija1.revakcinacija, 1 doza., 1 doza.8. U 7. razredu:8. U 7. razredu:retestiranje (ponovni test) na tuberkulozu retestiranje (ponovni test) na tuberkulozu

intradermalnim davanjem 3 jed. PPD intradermalnim davanjem 3 jed. PPD tuberkulina).tuberkulina).

Ako je reakcija negativna ponavlja se Ako je reakcija negativna ponavlja se davanje BCG-a.davanje BCG-a.

9. U 8. razredu:9. U 8. razredu: Ana Di Te i polio III,4.revakcinacija,1Ana Di Te i polio III,4.revakcinacija,1 doza. doza. 10. 10. U završnom razredu srednjeU završnom razredu srednje škole: škole:Ana-DiTe (bez polija !), Ana-DiTe (bez polija !), 5.revakcinacija5.revakcinacija, 1 , 1

doza.doza.


KLINIČKI TOK,KLINIČKI TOK, OBLICI I SINDROMI OBLICI I SINDROMI KODKOD INFEKTIVNIH BOLESTIINFEKTIVNIH BOLESTI

Simptomi po kojima treba klinički Simptomi po kojima treba klinički raspoznavati, dijagnosticirati i liječitiraspoznavati, dijagnosticirati i liječiti zarazno oboljenje mogu biti različitogzarazno oboljenje mogu biti različitog intenziteta i ekstenziteta. intenziteta i ekstenziteta.

Ipak, svi seIpak, svi se simptomi mogu grupisati u simptomi mogu grupisati u dvije velikedvije velike skupine koje sačinjavaju skupine koje sačinjavaju opšti iopšti i specijalni simptomi.specijalni simptomi.

Neki od simptoma mogu biti zajednički Neki od simptoma mogu biti zajednički za mnogobrojne zarazne bolestiza mnogobrojne zarazne bolesti i u i u dijagnostičkom pogledu se ne mogu dijagnostičkom pogledu se ne mogu iskoristiti potpuno, te se zbog togaiskoristiti potpuno, te se zbog toga nazivaju nazivaju o p š t i o p š t i

s i m p t o m i .s i m p t o m i . DrugiDrugi simptomi su u vezi sa jednom simptomi su u vezi sa jednom

određenom određenom bolešću, tj. sa njenom bolešću, tj. sa njenom lokalizacijomlokalizacijom i vrstom patološkog i vrstom patološkog procesaprocesa pa se zato nazivaju pa se zato nazivaju s p e c i s p e c i j a l n ij a l n i s i m p t o m i .s i m p t o m i .

U toku evolucije U toku evolucije bolesti bolesti može semože se uočiti i uočiti i izdvojiti nekoliko stadija bolesti.izdvojiti nekoliko stadija bolesti.

Prelazi između pojedinih stadijaPrelazi između pojedinih stadija su kod su kod nekih bolesti jasno izražennekih bolesti jasno izraženi i dok kod dok kod drugih oni neprimjetno prelaze drugih oni neprimjetno prelaze jedan u jedan u drugi.drugi.

1.1. Klinički tok bolestiKlinički tok bolesti

InkubacijaInkubacija,, koja,koja, u zavisnosti od uzročnika, može da u zavisnosti od uzročnika, može da traje traje od 3od 300 minuta do više godina. minuta do više godina.

ToTo je period u kojem u većini slučajeva mehanizmi je period u kojem u većini slučajeva mehanizmi nespecifičnenespecifične i i specifične zaštite pokušavaju da eliminišu specifične zaštite pokušavaju da eliminišu patogen.patogen.

Ukoliko se patogen ne uništi stupaju na red Ukoliko se patogen ne uništi stupaju na red proinflamatorni mehanizmi koji pomažu nastanproinflamatorni mehanizmi koji pomažu nastanaak upale,k upale, kojom bi se definitivno eliminisao patogen.kojom bi se definitivno eliminisao patogen.

Kraj inkubacije je epidemiološki veoma značajanKraj inkubacije je epidemiološki veoma značajan jer je u jer je u to vrijeme to vrijeme zaražena osoba naročito zaraznazaražena osoba naročito zarazna za okolinu. za okolinu.


I n k u b a c i j a je period latencije.I n k u b a c i j a je period latencije. To je ono vrijeme između momenta To je ono vrijeme između momenta

infekcije i pojave prvih simptoma bolesti.infekcije i pojave prvih simptoma bolesti. Međutim, ne bi trebalo inkubacijuMeđutim, ne bi trebalo inkubaciju shvatiti shvatiti

kao inaktivni period u tokukao inaktivni period u toku bolesti ili kao bolesti ili kao stanje mirovanja, već,stanje mirovanja, već, naprotiv, kao vrlo naprotiv, kao vrlo intenzivnu borbu izmeđuintenzivnu borbu između makroorganizma i mikroorganizma,makroorganizma i mikroorganizma, pri pri čemu se odvija određeni patološkičemu se odvija određeni patološki proces proces u napadnutim organimau napadnutim organima i tkivima. i tkivima.

Ove patološke promjene seOve patološke promjene se samo klinički samo klinički ne manifestiraju, te ostaju ne manifestiraju, te ostaju latentne.latentne.

ProdromalniProdromalni (od grč. (od grč. pro: prije i drome: ići,pro: prije i drome: ići, predhoditi) ili predhoditi) ili inicijalni period, inicijalni period, je interval je interval u u kojem se pojavljuju prvi,kojem se pojavljuju prvi, nespecifični nespecifični simptomi i koji u različitim bolestima trajsimptomi i koji u različitim bolestima trajee različito dugo,različito dugo, ali u većini zaraznih bolesti ali u većini zaraznih bolesti izmedju 1 i 1izmedju 1 i 100 dana. dana. Epidemiološki je Epidemiološki je značajan zbog visokeznačajan zbog visoke zaraznostizaraznosti..


Pojedine bolestiPojedine bolesti ponekad mogu biti i ponekad mogu biti i bez ovog stabez ovog staddija, ali ako se pomno ija, ali ako se pomno pregleda i ispitapregleda i ispita bolesnik, mogu se ipak bolesnik, mogu se ipak naći diskretninaći diskretni (jedva primjetni) (jedva primjetni) simptomi (subfebrilnesimptomi (subfebrilne temperature, temperature, slabiji apetit, lakislabiji apetit, laki zamor i zamor i ddr.).r.).

Ovaj stadij se karakteriše opštim Ovaj stadij se karakteriše opštim infektivniminfektivnim sindromom. sindromom.

Kod nekih bolestiKod nekih bolesti prevaliraju prevaliraju gastrointestinalni, agastrointestinalni, a kod nekih kod nekih respiratorni simptomi uz opštirespiratorni simptomi uz opšti infektivni infektivni sindrom.sindrom.

U ovom stadiju nastupaU ovom stadiju nastupa generalizacija generalizacija infekcije (bakterijemija,infekcije (bakterijemija, rikecijemija, rikecijemija, parazitemija), te se u hemokulturiparazitemija), te se u hemokulturi mogu mogu naći uzročnici bolesti.naći uzročnici bolesti.

Stadijum progresijeStadijum progresije ili razvoja bolesti ili razvoja bolesti (Stadium (Stadium incrementiincrementi: uzlazni stadijum) : uzlazni stadijum) je je onaj stadijum onaj stadijum u kojem se razvija u kojem se razvija simptomatologija (simptomatologija (stanje velikestanje velike zaraznostizaraznosti))

StaStaddijum potpuno ijum potpuno razvijene bolestirazvijene bolesti,, vrhunca vrhunca (acme,(acme, ili ili Stadium acmisStadium acmis,, od lat.od lat. acme:vrh).acme:vrh).

......U ovom stadijumu sva simptomatologija je u U ovom stadijumu sva simptomatologija je u cjelini razvijena i tada je kliničku dijagnozu cjelini razvijena i tada je kliničku dijagnozu najlakše prepoznati.najlakše prepoznati.

......Bolesnik jeBolesnik je zarazanzarazan..

SStadijum povlačenjatadijum povlačenja bolesti (St. bolesti (St. Decrementi,Decrementi, silazni stadijum), silazni stadijum), sa sa povlačenjem simptoma,povlačenjem simptoma, ukoliko je bolest ukoliko je bolest srećno prošlasrećno prošla ((mala zaraznost ili bez mala zaraznost ili bez zaraznostizaraznosti).).

RRekonvalescencijaekonvalescencija,, ili stadijum oporavka, koji ili stadijum oporavka, koji u različitim bolestima različito dugo traje,u različitim bolestima različito dugo traje, od od 3-4 dana do više mjeseci, u kojem je bolesnik 3-4 dana do više mjeseci, u kojem je bolesnik samo samo privremeno i u nekim prilikama privremeno i u nekim prilikama zarazanzarazan..


Eventualni redicidiv ili relaps bolesti:Eventualni redicidiv ili relaps bolesti: recidiv je obnavljanjerecidiv je obnavljanje bolesti, bolesti, obično obično

izgleda kao nova, skraćena varijanta izgleda kao nova, skraćena varijanta bolesti u kojoj bolesnik ponovo može bolesti u kojoj bolesnik ponovo može postati kliconoša.postati kliconoša.

Relaps je drugi naziv za recidivRelaps je drugi naziv za recidiv,, ali ako se ali ako se više puta ponove neki simptomi nakon više puta ponove neki simptomi nakon prestanka bolesti onda se govori o prestanka bolesti onda se govori o relapsima,relapsima, sada ne kao o recidivima,sada ne kao o recidivima, nego nego kao o valovitom i produženom toku kao o valovitom i produženom toku osnovne bolestiosnovne bolesti ((protrahirane formeprotrahirane forme).).


Tok zarazne bolesti podliježe variraTok zarazne bolesti podliježe varirannju u ju u intenzitetu,intenzitetu, dužini,dužini, težini i težini i simptomatologijisimptomatologiji

.... zavisno od infektivne doze,.... zavisno od infektivne doze, patogenosti patogenosti i virulencije uzročnika,i virulencije uzročnika,

.... .... ali i od stanja nespecifične i specifične ali i od stanja nespecifične i specifične zaštite, odnzaštite, odnosno osno od postojanja ili od postojanja ili nepostojanja drugih prethodnih nepostojanja drugih prethodnih poremećaja.poremećaja.


Varijacije toka infektivnih bolesti Varijacije toka infektivnih bolesti mogu da budu kvantitativne mogu da budu kvantitativne iili li kvalitativne.kvalitativne.

Kvantitativne varijacijeKvantitativne varijacije pokazuju pokazuju da li je bolest,da li je bolest, laka,laka, srednje teška srednje teška ili teška odnili teška odnosno osno smrtonosna te smrtonosna te da li je ona tipična ili atipična,da li je ona tipična ili atipična, skraćenog ili produžnog toka,skraćenog ili produžnog toka, što što se reperkutuje i na dužinu perioda se reperkutuje i na dužinu perioda zaraznosti.zaraznosti.


Kvalitativne varijacije Kvalitativne varijacije (klinički oblici-forme):(klinički oblici-forme):

IInaparentna naparentna infekcija, (inaparentno: infekcija, (inaparentno: neotvoreno)neotvoreno) stanje nakon infekcije,stanje nakon infekcije, ali ali bez ikakvih vidljivih, ili sa bez ikakvih vidljivih, ili sa sasvim malo sasvim malo vidljivih simptomavidljivih simptoma..

LLatentnaatentna infekcija, infekcija, stanje inficiranosti stanje inficiranosti koje se može održavati danima i koje se može održavati danima i godinama, uglavnom godinama, uglavnom bez simptomabez simptoma..


RRudimentarneudimentarne infektivne bolesti, infektivne bolesti, oboljenja sa oskudnom,oboljenja sa oskudnom, “zakržljalom“,“zakržljalom“, simptomatologijom.simptomatologijom.

MMitigiraneitigirane forme su bolesti forme su bolesti ublaženog toka.ublaženog toka.

AAbortivnebortivne forme, forme, oblici sa oblici sa uobičajenim razvojem oboljenja koje uobičajenim razvojem oboljenja koje spontano i naglo prestaje spontano i naglo prestaje (lat.abortio:prekid).(lat.abortio:prekid).

... Ove forme su uobičajene kod ... Ove forme su uobičajene kod bolesnika koji su u fazi razvoja bolesnika koji su u fazi razvoja bolesti započeli odgovarajuću bolesti započeli odgovarajuću terapiju.terapiju.


KlasičneKlasične forme bolesti odgovaraju forme bolesti odgovaraju poznatim opisima i javljaju se u poznatim opisima i javljaju se u toku epidemija kod većeg broja toku epidemija kod većeg broja registrovanih bolesnika.registrovanih bolesnika. Za njih se Za njih se često govori „kao da su iz knjige“.često govori „kao da su iz knjige“.

RecidivantneRecidivantne ili recidivirajuće ili recidivirajuće bolesti su one koje razvijaju recidiv bolesti su one koje razvijaju recidiv ili više relapsa.ili više relapsa.

RekurentneRekurentne forme su takođe obnovljene forme su takođe obnovljene forme.forme.

Neke zarazne bolesti u većini klasičnih Neke zarazne bolesti u većini klasičnih slučajeva imaju upravo takav tok,slučajeva imaju upravo takav tok, na prim:na prim: povratni tifus (povratni tifus (typhus recurrens;typhus recurrens; razni oblici razni oblici malarije;malarije; bruceloza u tipičnim formama,bruceloza u tipičnim formama, eventualno kalaazar,eventualno kalaazar, ali i brojne „domaće ali i brojne „domaće bolesti“bolesti“ stafilokokne, streptokokne, stafilokokne, streptokokne, pneumokokne infekcije,pneumokokne infekcije, hepatitis B).hepatitis B).


Najteži oblici akutnih zaraznih Najteži oblici akutnih zaraznih bolesti imaju svoje posebne bolesti imaju svoje posebne atribute:atribute:

FulminantniFulminantni (plamteći), (plamteći), oblikoblik (na pr(na pr. . teška purpurateška purpura variolosa-najteži oblik variolosa-najteži oblik variole),variole),

SiderantneSiderantne (meteorsk(meteorski bri brzzee) forme,) forme, na na pr.pr. cholera siderans u kojoj od početka cholera siderans u kojoj od početka do smtnog ishoda ne prođe ni par sati do smtnog ishoda ne prođe ni par sati (tzv.suha kolera-cholera sicca),(tzv.suha kolera-cholera sicca),


FudrojantneFudrojantne (munjevite) forme (munjevite) forme koje se završavaju smrtno (letalno) koje se završavaju smrtno (letalno) i traju od početka do kraja par sati i traju od početka do kraja par sati (na pr.(na pr. purpura fulminans kod purpura fulminans kod meningokokne sepse),meningokokne sepse),

„„GalopirajućeGalopirajuće“ forme,“ forme, vrlo brze vrlo brze forme tuberkuloze sa smtnim forme tuberkuloze sa smtnim ishodom (tuberculosis galoppans).ishodom (tuberculosis galoppans).

KLINIČKI SINDROMIKLINIČKI SINDROMI Pod kliničkim sindromom se Pod kliničkim sindromom se

podrazumeva skup simptoma i znakova podrazumeva skup simptoma i znakova koji su zajednički za koji su zajednički za više sličnih bolesti više sličnih bolesti različite etiologije. različite etiologije.

InfektivneInfektivne bolesti se u kliničkom bolesti se u kliničkom pogledu odlikuju svojimpogledu odlikuju svojim posebnim posebnim simptomima, znacima i evolucijom.simptomima, znacima i evolucijom.

INFEKTIVNI SINDROMINFEKTIVNI SINDROM Definicija. Skup nespecifičnih Definicija. Skup nespecifičnih

simptoma,simptoma, praćenih poremećajem praćenih poremećajem opšteg stanja bolesnika,opšteg stanja bolesnika, koji se javljaju koji se javljaju na početku većine infektivnihna početku većine infektivnih bolesti, bolesti, kao nespecifičan odgovor organizma nakao nespecifičan odgovor organizma na dejstvo mikroorganizama ili njihovih dejstvo mikroorganizama ili njihovih toksina,toksina, naziva se naziva se infektivnim infektivnim sindromom.sindromom.

Infektivni sindrom Infektivni sindrom

obuhvata povišenu telesnuobuhvata povišenu telesnu temperaturu, groznicu, znojenje, temperaturu, groznicu, znojenje, glavobolju,glavobolju, malaksalost, gubitak malaksalost, gubitak apetita, osećaj mučnine iapetita, osećaj mučnine i bolove u bolove u mišićima i zglobovima. mišićima i zglobovima.

Ovaj sindrom jeOvaj sindrom je jače izražen kod jače izražen kod akutnih (npr. influence) nego kodakutnih (npr. influence) nego kod hroničnih (npr. tuberkuloze) infektivnih hroničnih (npr. tuberkuloze) infektivnih bolesti.bolesti.

Pored toga, naročito je izražen na Pored toga, naročito je izražen na početku infektivnepočetku infektivne bolesti, za vreme bolesti, za vreme tzv. invazivnog stadijumatzv. invazivnog stadijuma bolesti.bolesti.

Telesna temperatura može biti normalna (36-Telesna temperatura može biti normalna (36- 37°C, merena aksilarno ili oralno, a za 0,6°C 37°C, merena aksilarno ili oralno, a za 0,6°C viša, merena rektalno), snižena (ispod 36°C) i viša, merena rektalno), snižena (ispod 36°C) i povišena (iznad 37°C). povišena (iznad 37°C).

Postoje normalne dnevne varijacije Postoje normalne dnevne varijacije temperature od 0,5-(),7°C, sa najnižim temperature od 0,5-(),7°C, sa najnižim vrednostima vrednostima rano ujutro, a najvišim u rano ujutro, a najvišim u večernjim časovimavečernjim časovima (oko 18 č). (oko 18 č).

Ovo je važno znati posebno kod male Ovo je važno znati posebno kod male dece, dece, jer se febrilne konvulzije češće javljaju ujer se febrilne konvulzije češće javljaju u večernjim časovima. večernjim časovima.

Povišene temperature moguPovišene temperature mogu biti supfebrilne biti supfebrilne (37,2-37,5°C), (37,2-37,5°C), febrilne (okofebrilne (oko 38°C) i 38°C) i visoko visoko febrilne temperature (preko 39°C).febrilne temperature (preko 39°C).

Povišena telesna temperatura kod infektivnihPovišena telesna temperatura kod infektivnih bolesti je u prvom redu posledica poremećajabolesti je u prvom redu posledica poremećaja rada centra za termoregulaciju koji se nalazi rada centra za termoregulaciju koji se nalazi u u hipotalamusu. hipotalamusu.

Poremećaj "hipotalamičnog termostata“Poremećaj "hipotalamičnog termostata“ nastaje usled direktnog ili indirektnognastaje usled direktnog ili indirektnog dejstva dejstva mikroorganizma na termoregulacionimikroorganizma na termoregulacioni centar. centar.

Direktno dejstvo se odvija preko egzotoksinaDirektno dejstvo se odvija preko egzotoksina ili endotoksina bakterija, a indirektno ili endotoksina bakterija, a indirektno uticajemuticajem infektivnog agensa na lučenje infektivnog agensa na lučenje pirogenihpirogenih supstanci od strane limfocita i supstanci od strane limfocita i makrofaga.makrofaga.

1. Kontinua temperatura. Visoka temperatura,1. Kontinua temperatura. Visoka temperatura, koja se održava više dana ili nedelja, pri čemukoja se održava više dana ili nedelja, pri čemu dnevna kolebanja ne prelaze 1°C. Trbušni tifus udnevna kolebanja ne prelaze 1°C. Trbušni tifus u stadijumu acmis je klasičan primer za ovaj tipstadijumu acmis je klasičan primer za ovaj tip temperature.temperature.

2. Remitentna temperatura. Odlikuje se2. Remitentna temperatura. Odlikuje se visokom visokom temperaturom, čije dnevne oscilacijetemperaturom, čije dnevne oscilacije imaju znatne imaju znatne padove koji prelaze 1-2°C, ali nikada padove koji prelaze 1-2°C, ali nikada ne pada na ne pada na normalne vrednosti. Ovaj tip temperaturenormalne vrednosti. Ovaj tip temperature nalazi se nalazi se kod kala-azara.kod kala-azara.

3. Intermitentna temperatura. Karakteriše se3. Intermitentna temperatura. Karakteriše se visokom temperaturom od 39 i 40°C, koja ima većevisokom temperaturom od 39 i 40°C, koja ima veće dnevne oscilacije od 2°C i spušta se u toku dana i dnevne oscilacije od 2°C i spušta se u toku dana i na na normalne vrednosti. Takva temperatura senormalne vrednosti. Takva temperatura se nalazi kod nalazi kod sepse, apscesa jetre i, često, holangitisa.sepse, apscesa jetre i, često, holangitisa.

4. Periodična intermitentna temperatura.4. Periodična intermitentna temperatura. Ova temperatura se odlikuje visokim skokovimaOva temperatura se odlikuje visokim skokovima temperature do 39 i 40°C, koja traje nekoliko sati, i temperature do 39 i 40°C, koja traje nekoliko sati, i naglim padom na normalne vrednosti i tako naglim padom na normalne vrednosti i tako može može ostati 1 do 3 dana, da bi se ponovo podiglaostati 1 do 3 dana, da bi se ponovo podigla na 39 na 39 ili 40°C. ili 40°C.

Skokovi i padovi temperature seSkokovi i padovi temperature se periodično periodično ponavljaju u određenom vremenskomponavljaju u određenom vremenskom razmaku. razmaku.

Ovaj tip temperature se sreće kodOvaj tip temperature se sreće kod malarije.malarije.

5. Rekurentna temperatura. U 5. Rekurentna temperatura. U povratnoj povratnoj groznici (groznici (FFebris recurrens) ebris recurrens) smenjuju se periodismenjuju se periodi visoke febrilnosti sa visoke febrilnosti sa periodima afebrilnosti.periodima afebrilnosti.

6. Iregularna temperatura. Dnevne 6. Iregularna temperatura. Dnevne oscilacijeoscilacije temperature su bez ikakvog temperature su bez ikakvog reda.reda.

Febris undulansFebris undulans

Pad temperature može biti litičanPad temperature može biti litičan (postepen) i kritičan (nagli). (postepen) i kritičan (nagli).

Ostali simptomiOstali simptomi opšteg infektivnog opšteg infektivnog sindroma susindroma su cefalgija, mialgije, cefalgija, mialgije, artralgije, ostealgije,artralgije, ostealgije, aaddinamija, inamija, prostracija (krajnja iznemoglost),prostracija (krajnja iznemoglost), nesanica, znojenje i nesanica, znojenje i nezainteresovanost.nezainteresovanost.

Meningealni sindrom čine klinički simptomi iMeningealni sindrom čine klinički simptomi i znaci koji nastaju usled povišenog znaci koji nastaju usled povišenog intrakranijumskogintrakranijumskog pritiska.pritiska.

Normalne vrednosti intrakranijumskogNormalne vrednosti intrakranijumskog pritiska kod odraslih osoba su 70-100, a kod pritiska kod odraslih osoba su 70-100, a kod dece 45-90 cm vodenog stuba.dece 45-90 cm vodenog stuba.

U fiziološkim uslovima, konstantne U fiziološkim uslovima, konstantne vrednostivrednosti intakranijumskog pritiska intakranijumskog pritiska obezbeđuju:obezbeđuju:

1) zapremina cerebrospinalne tečnosti – 1) zapremina cerebrospinalne tečnosti – CSTCST (oko 150 ml),(oko 150 ml),

2) zapremina mozga (oko 1400 ml) i2) zapremina mozga (oko 1400 ml) i 3) intrakranijumski krvni volumen (oko 75 3) intrakranijumski krvni volumen (oko 75

ml).ml).

U toku U toku zapaljenjskih oboljenja centralnog zapaljenjskih oboljenja centralnog nervnog sistema (CNS), mogući uzroci nervnog sistema (CNS), mogući uzroci povišenjapovišenja intrakranijumskog pritiska su:intrakranijumskog pritiska su:

1. poremećaj hidrodinamike CST (povećana1. poremećaj hidrodinamike CST (povećana produkcija, usporena cirkulacija ili reapsorpcijaprodukcija, usporena cirkulacija ili reapsorpcija CST),CST),

2. edem mozga (vazogeni, citotoksični, 2. edem mozga (vazogeni, citotoksični, intersticijumski)intersticijumski)

3. poremećaj autoregulacije cerebralne 3. poremećaj autoregulacije cerebralne cirkulacije, cirkulacije, cerebralna vazomotorna paraliza, cerebralna vazomotorna paraliza, cerebralnacerebralna vazodilatacija, povećanje vazodilatacija, povećanje intrakranijumskogintrakranijumskog krvnog volumena i krvnog volumena i povećanje cerebralnogpovećanje cerebralnog krvnog protoka (broj ml krvnog protoka (broj ml krvi na 100 g moždanog tkiva u toku 1 krvi na 100 g moždanog tkiva u toku 1 minuta).minuta).

Meningealni simptomi i znaci nastaju usled Meningealni simptomi i znaci nastaju usled povišenog intrakranijumskog i intraspinalnogpovišenog intrakranijumskog i intraspinalnog pritiska na mozak i prednje i zadnje korenove pritiska na mozak i prednje i zadnje korenove kičmene moždine.kičmene moždine.

Najvažniji Najvažniji meningealni simptomi su meningealni simptomi su glavobolja,glavobolja, povraćanje i opstipacija. povraćanje i opstipacija.

Glavobolja nastajeGlavobolja nastaje usled rastezanja mekih usled rastezanja mekih moždanica, koje su bogatemoždanica, koje su bogate nervnim nervnim završecima. Povraćanje nastaje zbog završecima. Povraćanje nastaje zbog nadražajanadražaja centra za povraćanje u produženoj centra za povraćanje u produženoj moždini moždini i nadražaja vagusa. i nadražaja vagusa.

Opstipacija je posledicaOpstipacija je posledica nadražaja vagusa.nadražaja vagusa.

Meningealni znaci su objektivni Meningealni znaci su objektivni klinički znaci klinički znaci koje lekar konstatuje pri koje lekar konstatuje pri pregledu pacijenta kojipregledu pacijenta koji ima povišen ima povišen intrakranijumski i intraspinalni pritisak.intrakranijumski i intraspinalni pritisak.

To su odbrambeni refleksi na dodatno To su odbrambeni refleksi na dodatno povišenje povišenje već povišenog već povišenog intrakranijumskog i intraspinalnogintrakranijumskog i intraspinalnog pritiska.pritiska.

Najvažniji meningealni znaci su ukočen vrat,Najvažniji meningealni znaci su ukočen vrat, Kernigov znak i znaci Brudžinskog (gornji i Kernigov znak i znaci Brudžinskog (gornji i donji).donji).

Usled hipertonusa dorzalne, paravertebralneUsled hipertonusa dorzalne, paravertebralne vratne muskulature nastaje vratne muskulature nastaje ukočen vrat, a ukočen vrat, a usledusled hipertonusa dorzalne paravertebralne hipertonusa dorzalne paravertebralne leđne i lumbalneleđne i lumbalne muskulature, pozitivan je muskulature, pozitivan je KernigovKernigov znak znak

(pri(pri podizanju pacijenta iz ležećeg položaja, podizanju pacijenta iz ležećeg položaja, trup satrup sa donjim ekstremitetima ne može da donjim ekstremitetima ne može da zauzme pravzauzme prav ugao, a pri podizanju donjih ugao, a pri podizanju donjih ekstremiteta u uspravanekstremiteta u uspravan položaj, ovi se ne položaj, ovi se ne mogu dovesti pod prav ugaomogu dovesti pod prav ugao u odnosu na u odnosu na trup pacijenta)trup pacijenta)

Pri snažnoj pasivnojPri snažnoj pasivnoj antefleksiji glave i antefleksiji glave i vrata, gornji deo kičmenevrata, gornji deo kičmene moždine se moždine se pomera naviše za 2-5 cm i najviše sepomera naviše za 2-5 cm i najviše se istežu korenovi završnog dela kičmene istežu korenovi završnog dela kičmene moždinemoždine koji inervišu donje koji inervišu donje ekstremitete. ekstremitete.

Ovaj jak bolniOvaj jak bolni nadražaj usled istezanja nadražaj usled istezanja izaziva refleksnu fleksijuizaziva refleksnu fleksiju donjih donjih ekstremiteta u zglobovima kukova i ekstremiteta u zglobovima kukova i kolenakolena - pozitivan - pozitivan znak gornjeg znak gornjeg Brudzinskog.Brudzinskog.

Pri maksimalnoj fleksiji jedne noge u Pri maksimalnoj fleksiji jedne noge u zglobovimazglobovima kuka i kolena dolazi do istezanja kuka i kolena dolazi do istezanja nn. Ischiadicusa. Ischiadicusa sa te strane i istezanja sa te strane i istezanja korenova distalnog delakorenova distalnog dela kičmene moždine. kičmene moždine.

Ovaj jak bolni nadražaj takođeOvaj jak bolni nadražaj takođe izaziva izaziva refleksni odgovor ("fenomen skraćenja"),refleksni odgovor ("fenomen skraćenja"), fleksiju druge noge u kuku i kolenu, da bi se fleksiju druge noge u kuku i kolenu, da bi se smanjilasmanjila bolna zategnutost nerava sa te bolna zategnutost nerava sa te strane – pozitivanstrane – pozitivan znak donjeg znak donjeg Brudzinskog.Brudzinskog.

Napeta foNapeta fonntanela se javlja samo kod tanela se javlja samo kod odojčadi iodojčadi i male dece kod koje lobanjske male dece kod koje lobanjske kosti još nisu srasle.kosti još nisu srasle.

Zbog povećanog pritiska na moždanu Zbog povećanog pritiska na moždanu koru,koru, kranijalne senzitivne živce i kranijalne senzitivne živce i zadnje korenove kičmenezadnje korenove kičmene moždine, moždine, nastaju nastaju znaci pojačanog znaci pojačanog senzibilitetasenzibiliteta – –fotofobijafotofobija

Prisustvo simptoma i znakova Prisustvo simptoma i znakova meningealnogmeningealnog sindroma je indikacija za sindroma je indikacija za lumbalnu punkcijulumbalnu punkciju

SINDROM OSPESINDROM OSPE Ospa ili egzantem je morfološka Ospa ili egzantem je morfološka

promena kojapromena koja se javlja po koži celog tela, ili se javlja po koži celog tela, ili većeg dela tela, a retkovećeg dela tela, a retko regionalno. regionalno.

Ospa na sluznicama naziva se Ospa na sluznicama naziva se enantemenantem i i javlja se obično pre egzantema, ali i ranije javlja se obično pre egzantema, ali i ranije iščezava.iščezava.

Prepoznavanje ospe kod infektivnih bolestiPrepoznavanje ospe kod infektivnih bolesti omogućava brzu dijagnozu i lečenje. omogućava brzu dijagnozu i lečenje.

Kod Kod osipnihosipnih groznica ospa je najstalniji i groznica ospa je najstalniji i najvažniji znak bolesti.najvažniji znak bolesti.

Kod svake ospe potrebno je voditi Kod svake ospe potrebno je voditi računa oračuna o sledećem: sledećem: vremenvremenuu izbijanj izbijanjaa, , lokalizaciji, načinulokalizaciji, načinu širenja, morfologiji i širenja, morfologiji i evoluciji ospe.evoluciji ospe.

Vreme izbijanja ospe. Kod variole i Vreme izbijanja ospe. Kod variole i mormorbila ospa obično izbija od 3.-5. bila ospa obično izbija od 3.-5. dana, kod varicele dana, kod varicele i rubei rubeoole od 1.-2. le od 1.-2. dana bolesti, a kod šadana bolesti, a kod šarlahrlaha poslea posle 12-24 12-24 sata od početka bolesti.sata od početka bolesti.

Lokalizacija ospe. Ospa može da Lokalizacija ospe. Ospa može da bude bude cijelom tijelucijelom tijelu, kao kod virusnili , kao kod virusnili osipnih groznica, iliosipnih groznica, ili je nema na licu, je nema na licu, dlanovima i tabanima, kao kod dlanovima i tabanima, kao kod šarlaha.šarlaha.

a) a) Difuzna, kada se između elemenata Difuzna, kada se između elemenata ospeospe ne vide delovi zdrave kože, (npr. kod ne vide delovi zdrave kože, (npr. kod šarlaha);šarlaha);

bb) ) Mestimična, kada između elemenataMestimična, kada između elemenata ospe postoje delovi zdrave kože (npr. ospa ospe postoje delovi zdrave kože (npr. ospa kodkod varicele, morbila, rubele).varicele, morbila, rubele).

U pogledu rasprostranjenosti, ospa možeU pogledu rasprostranjenosti, ospa može imati i svoj specifičan raspored: imati i svoj specifičan raspored: centrifugalnucentrifugalnu (kada je najgušća na glavi i okrajcima (kada je najgušća na glavi i okrajcima ekstremiteta, ekstremiteta, kao kod variole) i kao kod variole) i centripetalan centripetalan (kada je najgušća(kada je najgušća na trupu, kao kod varicele).na trupu, kao kod varicele).

Način širenja Način širenja o s p e o s p e . . Treba znati gde se ospaTreba znati gde se ospa prvo pojavila i prvo pojavila i

da li je izbila odjednom, kao kod da li je izbila odjednom, kao kod šarlaha, ili u talasima, kao kod varicele, šarlaha, ili u talasima, kao kod varicele, odnosnoodnosno postepeno, kao kod morbila. postepeno, kao kod morbila. Uz to, potrebno je Uz to, potrebno je znati da li ospa izbija znati da li ospa izbija po redu ili bez reda. Ospapo redu ili bez reda. Ospa kod morbila kod morbila izbija strogo određenim redom, od izbija strogo određenim redom, od glave pa naniže (kranio-kaudalno), što glave pa naniže (kranio-kaudalno), što je važanje važan dijagnostički kriterij um.dijagnostički kriterij um.

Morfologija ospe. Morfologija ospe. Ospa se sastoji od pojedinačnihOspa se sastoji od pojedinačnih promena na promena na

koži koje se zovu koži koje se zovu eflorescencije.eflorescencije. One mogu One mogu biti različite.biti različite.

Makula (mrlja, pega) predstavlja malu, Makula (mrlja, pega) predstavlja malu, okruglastookruglasto oblikovanu ružičastu ili crvenu oblikovanu ružičastu ili crvenu mrlju u nivoumrlju u nivou kože, veličine prosa, koja se kože, veličine prosa, koja se jasno razlikuje od okolnih struktura zdrave jasno razlikuje od okolnih struktura zdrave kože. kože.

Nastaje zbog vazodilatacije Nastaje zbog vazodilatacije kapilara, praćene kapilara, praćene lakom hiperemijom kože ilakom hiperemijom kože i nestaje na pritisak nestaje na pritisak prstima. prstima.

To je važna osobina To je važna osobina zbog razlikovanja makule zbog razlikovanja makule od sitnog krvarenja pood sitnog krvarenja po koži (petehija), koje ne koži (petehija), koje ne iščezava na pritisak.iščezava na pritisak.

Papula je mala, okruglasta, ružičasta ili Papula je mala, okruglasta, ružičasta ili crvenocrveno prebojena primarna prebojena primarna eflorescencija iznad nivoaeflorescencija iznad nivoa ravni kože. ravni kože.

Posledica je vazodilatacije kapilara iPosledica je vazodilatacije kapilara i nakupljanja zapaljenjskih ćelija u nakupljanja zapaljenjskih ćelija u papilarnompapilarnom sloju sloju dderma.erma.

M a k u l o p a p u l o z n a ospa se M a k u l o p a p u l o z n a ospa se klinički manifestuje klinički manifestuje promenama u vidu i promenama u vidu i makula i papula amakula i papula a nalazi se kod velikog nalazi se kod velikog broja bolestibroja bolesti

Vezikula je jasno ograničen mehurić, prečnika Vezikula je jasno ograničen mehurić, prečnika 1-5 mm, ispunjen bistrom tečnošću. Izgleda1-5 mm, ispunjen bistrom tečnošću. Izgleda kao "kapljica rose". kao "kapljica rose".

Zid vezikule je tanak i providanZid vezikule je tanak i providan tako da se tako da se vidi njen sadržaj (serum, limfa,vidi njen sadržaj (serum, limfa, krv). krv).

Predstavlja jednu od primarnih promena na Predstavlja jednu od primarnih promena na koži, koja nekada svrbi. Nakon iščezavanja nekoži, koja nekada svrbi. Nakon iščezavanja ne ostavlja ožiljak na koži.ostavlja ožiljak na koži.

Pustula (gnojanica) je mehurić, veličine kaoPustula (gnojanica) je mehurić, veličine kao i i vezikula, ali sa nakupljanjem zamućenog vezikula, ali sa nakupljanjem zamućenog sadržajasadržaja - gnoja. - gnoja.

Posle iščezavanja obično ostavljaPosle iščezavanja obično ostavlja ožiljak na ožiljak na koži.koži.

Krusta je promena na koži koja nastaje Krusta je promena na koži koja nastaje sušenjem sušenjem sadržaja vezikule ili pustule (serum, krvsadržaja vezikule ili pustule (serum, krv ili gnojni ili gnojni eksudat). eksudat).

Boja kruste zavisi od vrsteBoja kruste zavisi od vrste sasušenog sadržaja i može sasušenog sadržaja i može biti žuta (serum), žutozelenabiti žuta (serum), žutozelena (gnoj) i tamnocrvena ili (gnoj) i tamnocrvena ili crna (krv). crna (krv).

Evolucija eflorescencija. Evolucija eflorescencija. Kod morbila iKod morbila i r rubele ospa uvek ostaje ubele ospa uvek ostaje

makulopapulozna, kod makulopapulozna, kod varicele prolazi kroz sve varicele prolazi kroz sve stadijume, (od makule,stadijume, (od makule, papule, preko vezikule do papule, preko vezikule do kruste), tako da sekruste), tako da se istovremeno vide svi stadijumi istovremeno vide svi stadijumi ospe. ospe.

Zato se ospaZato se ospa kod ovčjih boginja naziva kod ovčjih boginja naziva polimorfnom polimorfnom ospom.ospom.

Kod variole, za razliku od varicele, sve eflorescencijeKod variole, za razliku od varicele, sve eflorescencije na istom predelu tela su u istom stadijumu na istom predelu tela su u istom stadijumu razvoja, razvoja, te ospu nazivamo te ospu nazivamo uniformnom. uniformnom.

SINDROM ANGINESINDROM ANGINE Angina je termin koji označava Angina je termin koji označava

zapaljenjskezapaljenjske promene u predelu tonzila (tonsillitis) i promene u predelu tonzila (tonsillitis) i

ždrelaždrela

(p(phharyngitis), čiji je glavni simptom bol u aryngitis), čiji je glavni simptom bol u guši.guši.

Sama reč angina vodi poreklo od grčke reSama reč angina vodi poreklo od grčke reččii anho i znači stežem.anho i znači stežem.

Sindrom angine čini grupa oboljenja Sindrom angine čini grupa oboljenja različiterazličite etiologije, najčešće infektivne, čiji etiologije, najčešće infektivne, čiji je glavni simptomje glavni simptom bol u guši, a u bol u guši, a u objektivnom nalazu postoje znaci objektivnom nalazu postoje znaci zapaljenja tonzila i ždrela.zapaljenja tonzila i ždrela.

Iako se najčešće radi o lakim oboljenjima, Iako se najčešće radi o lakim oboljenjima, njihovnjihov praktični medicinski značaj leži u praktični medicinski značaj leži u mogućnostimamogućnostima čestih recidiva, pojavi čestih recidiva, pojavi komplikacija i nastankakomplikacija i nastanka sekvela.sekvela.

Etiologija. Najčešći uzročnici angina su virusi,Etiologija. Najčešći uzročnici angina su virusi, ali najveći značaj ima bakterijski ali najveći značaj ima bakterijski tonzilofatonzilofarringitisingitis izazvan izazvan Streptococcus Streptococcus ppyyogenesom, zbogogenesom, zbog potrebe za antibiotskom potrebe za antibiotskom terapijom i komplikacija terapijom i komplikacija koje mogu nastati koje mogu nastati ukoliko se ne leukoliko se ne lečči (reumatskai (reumatska groznica, akutni groznica, akutni glomerulonefritis).glomerulonefritis).

Od virusnih uzročnika najznačajniji su Od virusnih uzročnika najznačajniji su ririnovirusii korona virusi, zatim adenovirusi, novirusii korona virusi, zatim adenovirusi, herpesherpes simpleks virusi, parainsimpleks virusi, parainflfluenca, uenca, influenca virusi,influenca virusi, dok ostali virusni uzročnici, dok ostali virusni uzročnici, kao što su kao što su koksaki Akoksaki A virusi, virusi, EEpštajn Bar (KRV), pštajn Bar (KRV), HIV-l, spadaju u retke uzročnike faringitisa.HIV-l, spadaju u retke uzročnike faringitisa.

MeMeđđu bakterijama najveći značaj ima u bakterijama najveći značaj ima StreptococcusStreptococcus pyogenes (grupa A beta pyogenes (grupa A beta hemolitičkoghemolitičkog streptokoka). streptokoka).

Faringitis izazivaju i grupa C i Faringitis izazivaju i grupa C i G G hemolitičkihemolitičkihh streptokoka, različite anaerobne bakterijestreptokoka, različite anaerobne bakterije........

E p i d e m i o l o g i j a . E p i d e m i o l o g i j a . Najčešće obolevanje odNajčešće obolevanje od faringitisa je u faringitisa je u

toku hladnijih meseci, ali ima itoku hladnijih meseci, ali ima i izuzetaka, kao što su izuzetaka, kao što su adenovirusne i adenovirusne i koksaki vikoksaki virurusnesne infekcije koje se javljaju infekcije koje se javljaju leti. leti.

Put prenošenja jePut prenošenja je najčešće kapljični najčešće kapljični (npr. (npr. S. pyogenes), ali i kontaktniS. pyogenes), ali i kontaktni ((EEBV), BV), kao i preko kontaminirane hranekao i preko kontaminirane hrane (Streptokok grupe (Streptokok grupe CC i G, jersinija). i G, jersinija).

Patogeneza. Patogeneza. Normalna flora guše ima velikiNormalna flora guše ima veliki značaj u značaj u

održavanju lokalne i opšte imunske održavanju lokalne i opšte imunske homeostaze. homeostaze.

Infekcija patogenim bakterijama kaoInfekcija patogenim bakterijama kao što je što je S. S. pyogenes dovodi do oštećenja epitela, pyogenes dovodi do oštećenja epitela, izazvanogizazvanog različitim ekstracelularnim različitim ekstracelularnim produktimaproduktima kao što su eritrogeni toksin, kao što su eritrogeni toksin, streptolizin, hemolizinstreptolizin, hemolizin i dr. i dr.

Nastaje inflamacija čiji su znaci crvenilo, Nastaje inflamacija čiji su znaci crvenilo, otok, otok, i eksudacija.i eksudacija.

Virusi vrše invaziju faringealne sluznice, Virusi vrše invaziju faringealne sluznice, dovodećidovodeći do citopatogenog efekta na do citopatogenog efekta na ćelijama ćelijama epitela.epitela.

Klinička slika u velikoj meri zavisi od Klinička slika u velikoj meri zavisi od uzročnikauzročnika bolesti. bolesti.

Kod virusnih infekcija bolest najčešćeKod virusnih infekcija bolest najčešće protiče kao prehlada: javljaju se protiče kao prehlada: javljaju se grebanje,grebanje, laki bolovi laki bolovi uu guši, kijavica, guši, kijavica, kašalj, obično nemakašalj, obično nema povišene povišene temperature i drugih znakova temperature i drugih znakova sistemskesistemske infekcije. infekcije.

Ozbiljniju kliničku sliku, praćenuOzbiljniju kliničku sliku, praćenu povišenom T i drugim kliničkim povišenom T i drugim kliničkim manifestacijama,manifestacijama, srećemo kod nekih srećemo kod nekih virusnih uzročnika kaovirusnih uzročnika kao što su što su adenovirusna ili EBV infekcija.adenovirusna ili EBV infekcija.

Lokalni nalaz u guši je najčešće Lokalni nalaz u guši je najčešće nekarakterističan:nekarakterističan:

postoje hiperemija i edem sluznice postoje hiperemija i edem sluznice ((tonsillopharyngitistonsillopharyngitis acuta, angina acuta, angina catarrlialis).catarrlialis).

Anaerobni faringitis (Vinsentovu anginu)Anaerobni faringitis (Vinsentovu anginu) karakteriše prisustvo gnojnog eksudata na karakteriše prisustvo gnojnog eksudata na tonzilamatonzilama (obično samo na jednoj), uz (obično samo na jednoj), uz karakterističan karakterističan zadah iz usta. zadah iz usta.

Subjektivne tegobe bolesnika nisuSubjektivne tegobe bolesnika nisu jako jako izražene i postoji diskrepanca između obilnogizražene i postoji diskrepanca između obilnog lokalnog nalaza i malih subjektivnih smetnji.lokalnog nalaza i malih subjektivnih smetnji.

Difteriju karakteriše prisustvo Difteriju karakteriše prisustvo pseudomebrana,pseudomebrana, koje su slaninastog izgleda, koje su slaninastog izgleda, čvrsto priljubljenečvrsto priljubljene uz podlogu, a mogu se širiti uz podlogu, a mogu se širiti i izvan tonzila,i izvan tonzila, na nepce.na nepce.

Najvažniji dijagnostički zadatak je Najvažniji dijagnostički zadatak je razdvojitirazdvojiti virusne faringitise od virusne faringitise od bakterijskih, naročito od bakterijskih, naročito od faringitisa faringitisa izazvanog izazvanog S. pyogenesom. S. pyogenesom.

Kako kliničkiKako klinički nalaz i epidemiološki nalaz i epidemiološki podaci često nisu podaci često nisu dovoljni, potrebno je dovoljni, potrebno je uzeti bris guše.uzeti bris guše.

Sindrom hepatosplenomegalije Sindrom hepatosplenomegalije predstavljapredstavlja uvećanje jetre i slezine, koje uvećanje jetre i slezine, koje prati mnoge infektivneprati mnoge infektivne bolesti.bolesti.

Hepatomegalija. Hepatomegalija. Hepatomegalija možeHepatomegalija može imati veoma različitu imati veoma različitu

patogenezu i može da nastanepatogenezu i može da nastane zbog otoka, zbog otoka, bubrenja ćelija jetre, infiltracijebubrenja ćelija jetre, infiltracije jetre ćelijama jetre ćelijama inflamacije, infiltracije liepatocitainflamacije, infiltracije liepatocita mastima ili mastima ili drugim supstancama koje se normalnodrugim supstancama koje se normalno ne ne nalaze u jetri, venske kongestije, retencije nalaze u jetri, venske kongestije, retencije žuči itd.žuči itd.

Kod bolesnika sa hepatomegalijom trebaKod bolesnika sa hepatomegalijom treba obratiti pažnju na to da li je u pitanju obratiti pažnju na to da li je u pitanju primarna primarna bolest jetre ili je uvećanje jetre u bolest jetre ili je uvećanje jetre u sklopu nekesklopu neke druge bolesti.druge bolesti.

Udruženo uvećanje jetre i slezine je Udruženo uvećanje jetre i slezine je često kodčesto kod generalizovanih infektivnih generalizovanih infektivnih oboljenja kao što su:oboljenja kao što su:

trbušni i pegavi tifus, povratna trbušni i pegavi tifus, povratna groznica, infektivnagroznica, infektivna mononukleoza, mononukleoza, leptospiroza, bruceloleptospiroza, brucelozza, tularemija,a, tularemija, ornitoza, malarija, kala-azar, sepsaornitoza, malarija, kala-azar, sepsa različite etiologije itd.različite etiologije itd.

Splenomegalija. Slezina je organ koji Splenomegalija. Slezina je organ koji učestvujeučestvuje u imunološkim reakcijama, u imunološkim reakcijama, odstranjivanjuodstranjivanju oštećenih i nenormalnih oštećenih i nenormalnih ćelija, portalnoj cirkulacijićelija, portalnoj cirkulaciji i i hematopoezi. hematopoezi.

Uvećanje slezine može nastatiUvećanje slezine može nastati zbog zbog povećane funkcije koju ona i normalno povećane funkcije koju ona i normalno obavlja, ili kao posledica infiltracije obavlja, ili kao posledica infiltracije različitimrazličitim ćelijama. ćelijama.

Osnovni mehanizmi povećanja slezineOsnovni mehanizmi povećanja slezine su:su:

1. retikuloendotelna ili imunološka 1. retikuloendotelna ili imunološka hiperplahiperplazzijaija (infekcije, hemoliza, (infekcije, hemoliza, imunološki poremećaji);imunološki poremećaji);

2. kongestivno povećanje slezine (bolesti 2. kongestivno povećanje slezine (bolesti jetre,jetre, tromboza vena);tromboza vena);

3. ekstramedularna hematopoeza u 3. ekstramedularna hematopoeza u slezinislezini (mijeloidna metaplazija);(mijeloidna metaplazija);

4. infiltracija (neoplastička, metabolička);4. infiltracija (neoplastička, metabolička); 5. ciste i hemangiomi;5. ciste i hemangiomi; 6. hematom nastao usled traume6. hematom nastao usled traume

SINDROM SINDROM LIMFADENOPATIJELIMFADENOPATIJE D e f i n i c i j a . Limfadenopatija D e f i n i c i j a . Limfadenopatija

predstavljapredstavlja uvećanje limfnih čvorova. uvećanje limfnih čvorova. U organizmu čovekaU organizmu čoveka ima mnoštvo ima mnoštvo

limfnih čvorova (oko 500) i onilimfnih čvorova (oko 500) i oni normalno nisu veći od 1 cm u prečniku. normalno nisu veći od 1 cm u prečniku.

U zdravih U zdravih odraslih osoba jedino se odraslih osoba jedino se palpiraju ingvinalnipalpiraju ingvinalni limfni čvorovi i limfni čvorovi i obično su veličine od 0,5 do 2 cm.obično su veličine od 0,5 do 2 cm.

Uvećanje limfnih čvorova je često i može bitiUvećanje limfnih čvorova je često i može biti prouzrokovano:prouzrokovano:

11. porastom broja benignih limfoci. porastom broja benignih limfocitta i a i makromakroffagaaga u toku odgovora na antigenu u toku odgovora na antigenu stimulaciju;stimulaciju;

2. infiltracijom inflamatornim ćelijama u 2. infiltracijom inflamatornim ćelijama u infekcijamainfekcijama limfnih čvorova (limfadenitis);limfnih čvorova (limfadenitis);

3. 3. proliferacijom malignih limfocita iliproliferacijom malignih limfocita ili makrofaga;makrofaga;

4. infiltracijom limfnih čvorova metastatskim4. infiltracijom limfnih čvorova metastatskim malignim ćelijama;malignim ćelijama;

5. infiltracijom limfnih čvorova makmfazima u5. infiltracijom limfnih čvorova makmfazima u kojima su nakupljeni metaboliti, u bolestimakojima su nakupljeni metaboliti, u bolestima praćenim nakupljanjem lipida.praćenim nakupljanjem lipida.

Limfadenopatija ukazuje na značajno Limfadenopatija ukazuje na značajno oboljenje, pre u odraslih nego u dece, zato oboljenje, pre u odraslih nego u dece, zato što deca burnije što deca burnije reaguju limfoidnom reaguju limfoidnom hiperplazijom i na malehiperplazijom i na male stimuluse. stimuluse.

U 80% bolesnika mladih od 30 godina U 80% bolesnika mladih od 30 godina limfadenopatija je benigna, a u bolesnika limfadenopatija je benigna, a u bolesnika starijihstarijih od 50 godina benigna je samo u 40% od 50 godina benigna je samo u 40% bolesnika,bolesnika,

TTreba obratiti pažnju na raspored uvećanih reba obratiti pažnju na raspored uvećanih limfnihlimfnih čvorova. čvorova.

Lokalni regionalni limfni čvorovi suLokalni regionalni limfni čvorovi su uvećani uvećani kod angine, difterije, tularemijekod angine, difterije, tularemije

GGeneralizovana limfadenopatija eneralizovana limfadenopatija se se nalazi npr.nalazi npr. kod infektivne kod infektivne mononukleoze, rubele, bruceloze,mononukleoze, rubele, bruceloze, kala-kala-azara, toksoplazmoze i drugih oboljenja.azara, toksoplazmoze i drugih oboljenja.

Moramo precizno opisati lokalizaciju, Moramo precizno opisati lokalizaciju, konzistenciju, pokretljivost, bolnost i konzistenciju, pokretljivost, bolnost i promenu kože iznad promenu kože iznad uvećanog limfnog uvećanog limfnog čvoračvora

Pored dobro uzete anamneze i detaljno obavljenogPored dobro uzete anamneze i detaljno obavljenog fizikalnog pregleda, utvrđivanju uzrokafizikalnog pregleda, utvrđivanju uzroka limfadenopatije mogu doprineti i laboratorijskalimfadenopatije mogu doprineti i laboratorijska ispitivanja: kompletna krvna slika, sedimentacijaispitivanja: kompletna krvna slika, sedimentacija eritrocita, nivo fibrinogena i C reaktivnog proteinaeritrocita, nivo fibrinogena i C reaktivnog proteina u u serumu, antistreptolizinski titar, bakteriološkaserumu, antistreptolizinski titar, bakteriološka ispitivanja (bris guše, bris rane, hemokulture),ispitivanja (bris guše, bris rane, hemokulture), serološke analize (određivanje specifičnihserološke analize (određivanje specifičnih antigena i antigena i antitela), kožni testovi (PPD npr.) itd.antitela), kožni testovi (PPD npr.) itd.

Ukoliko se uvećani limfni čvorovi ne smanjujuUkoliko se uvećani limfni čvorovi ne smanjuju ni ni posle mesec dana od njihovog nastanka, a posle mesec dana od njihovog nastanka, a raznim raznim laboratorijskim testovima su isključenelaboratorijskim testovima su isključene infekcije infekcije (infektivna mononukleoza, citomegalovirusna(infektivna mononukleoza, citomegalovirusna infekcija, toksoplazmoza iinfekcija, toksoplazmoza itdtd.) uz normalnu.) uz normalnu rendgenografiju pluća) test,rendgenografiju pluća) test, indikovana je biopsija indikovana je biopsija limfnog čvora.limfnog čvora.

Sindrom proliva Sindrom proliva ili dijareje predstavlja ili dijareje predstavlja pojavupojavu učestalih (dve ili više na dan), učestalih (dve ili više na dan), neformiranihneformiranih (kašastih, tečnih ili (kašastih, tečnih ili vodenih) stolica, ponekad savodenih) stolica, ponekad sa primesama sluzi i krvi, ponekad primesama sluzi i krvi, ponekad praćenih tenezmima,praćenih tenezmima, bolovima u bolovima u trbuhu, povišenom temperaturom,trbuhu, povišenom temperaturom, mukom, povraćanjem i smanjenjemmukom, povraćanjem i smanjenjem volumena tečnosti u cirkulaciji.volumena tečnosti u cirkulaciji.

Proliv mogu da prouzrokuju brojni Proliv mogu da prouzrokuju brojni mikroorganizmi:mikroorganizmi:

bakterije, protozoe, virusi, gljivice,bakterije, protozoe, virusi, gljivice, crevni crevni paraziti, ali i toksini i preosetljivost iliparaziti, ali i toksini i preosetljivost ili nepodnošljivost pojedinih sastojaka hrane. nepodnošljivost pojedinih sastojaka hrane.

VirusiVirusi su najčešći uzrok proliva kod dece i su najčešći uzrok proliva kod dece i odgovorni suodgovorni su za njihov nastanak za njihov nastanak uu 70% 70% slučajeva. slučajeva.

InfektivnaInfektivna dijareja se klasifikuje kao dijareja se klasifikuje kao ininfflamatoma i neinlamatoma i neinflaflamatorna.matorna.

Ove dve vrste dijareje se međusobnoOve dve vrste dijareje se međusobno razlikuju po kliničkom nalazu i prisustvu ili razlikuju po kliničkom nalazu i prisustvu ili odsustvu leukocita i laktoferina u stoliciodsustvu leukocita i laktoferina u stolici

KoKod d inflamatorne dijareje nalaze se inflamatorne dijareje nalaze se leukociti u stolici ileukociti u stolici i povišen nivo povišen nivo laktoferina. laktoferina.

Za razliku od nje, kod Za razliku od nje, kod neinflamatorne neinflamatorne dijareje nema leukdijareje nema leukococita u stolici iita u stolici i laktoferin nije povišen. laktoferin nije povišen.

Inflamatornu infektivnuInflamatornu infektivnu dijareju dijareju najčešće izazivaju: najčešće izazivaju: Shigellae, Shigellae, SalmonellaSalmonella enteritidis, Campenteritidis, Campyylolobbacter acter jejuni, jejuni, EE. coli. coli

Prema dužini trajanja, prolivi mogu biti akutniPrema dužini trajanja, prolivi mogu biti akutni i hronični. i hronični.

Prolivi prouzrokuju gubitak vode,Prolivi prouzrokuju gubitak vode, minerala, minerala, crevnih sokova i različitih sastojakacrevnih sokova i različitih sastojaka hrane. hrane.

Usled toga mogu nastati akutna iliUsled toga mogu nastati akutna ili hronična hronična dehidracija i neuhranjenost različitogdehidracija i neuhranjenost različitog stepena. stepena.

Kod naglih i intenzivnih gubitaka vodeKod naglih i intenzivnih gubitaka vode može može ddoći do cirkulatornih smetnji, hipovolemičnogoći do cirkulatornih smetnji, hipovolemičnog šoka, akutne renalne insuficijencije,šoka, akutne renalne insuficijencije, poremećaja svesti, konvulzija, a ponekad iporemećaja svesti, konvulzija, a ponekad i letalnog ishoda. letalnog ishoda.

Zato je neophodno što pre primenitiZato je neophodno što pre primeniti supstitucionu terapiju.supstitucionu terapiju.

Akutni proliv. Akutni proliv. Nastaje kod prethodno zdrave Nastaje kod prethodno zdrave osobe i osobe i

karakteriše se učestalim, tečnim stolicama,karakteriše se učestalim, tečnim stolicama, uz brzu dehidrataciju i pogoršanje opšteg uz brzu dehidrataciju i pogoršanje opšteg stanja.stanja.

Akutni proliv može biti praćen tenezmimaAkutni proliv može biti praćen tenezmima (grčeviti bol u čmaru, sa osećajem prisustva (grčeviti bol u čmaru, sa osećajem prisustva stranogstranog tela u njemu i potrebom za tela u njemu i potrebom za pražnjenjem creva pražnjenjem creva koje se, i pored koje se, i pored naprezanja, ne ostvaruje), grčevitimnaprezanja, ne ostvaruje), grčevitim bolovima bolovima duž kolona ili u predelu pupka, ubrzanomduž kolona ili u predelu pupka, ubrzanom peristaltikom creva i distenzijom prednjegperistaltikom creva i distenzijom prednjeg trbušnog zida.trbušnog zida.

Akutni gastroenteritisAkutni gastroenteritis se se karakteriše jakim povraćanjem i karakteriše jakim povraćanjem i prolivom,prolivom, sa obilnim vodenastim sa obilnim vodenastim stolicama, uz stolicama, uz ggrčeverčeve u u trbuhu. trbuhu.

Akutni enterokolitis prati proliv saAkutni enterokolitis prati proliv sa retkim ili kašastim sluzavim stolicama, retkim ili kašastim sluzavim stolicama, uz grčeve uuz grčeve u trbuhu. trbuhu.

AkutniAkutni kolitis (dizenkolitis (dizentterični erični sindrom) pratisindrom) prati proliv s oskudnim, proliv s oskudnim, kašastim stolicama, uz primesekašastim stolicama, uz primese sluzi i sluzi i krvi, grčeve u trbuhu i tenekrvi, grčeve u trbuhu i tenezzme.me.

Hronični proliv. Hronični proliv. Posle 1 do 2 meseca oPosle 1 do 2 meseca od d početka akutne početka akutne

faze bolesti, ukoliko ne presfaze bolesti, ukoliko ne presttane,ane, proliv proliv prelazi u subakutni ili hronični oblikprelazi u subakutni ili hronični oblik bolesti. bolesti.

Hronični proliv obično ima blaže Hronični proliv obično ima blaže simptomesimptome i često je praćen slabijim i često je praćen slabijim apetitom i apetitom i gubitkom u telesnoj težini. gubitkom u telesnoj težini.

On se može ispoljavatiOn se može ispoljavati kao povremena kao povremena ili stalna pojava.ili stalna pojava.

Sindrom ikterusa ili žutice seSindrom ikterusa ili žutice se karakteriše ikteričnom (žutom) bojom karakteriše ikteričnom (žutom) bojom kože,kože, beonjača i sluznica, koja nastaje beonjača i sluznica, koja nastaje zbog taloženjazbog taloženja bilirubina. bilirubina.

Povećana koncentracija bilirubina u Povećana koncentracija bilirubina u serumu (hiperbilirubinemija), obično serumu (hiperbilirubinemija), obično preko 30preko 30 mikromol/mikromol/ll, daje ikterus., daje ikterus.

Klasifikacija žutica. Klasifikacija žutica. Povećana koncentracijaPovećana koncentracija bilirubina u serumu bilirubina u serumu

može nastati zbog povećanogmože nastati zbog povećanog stvaranja stvaranja bilirubina ili zbog oštećenja funkcijebilirubina ili zbog oštećenja funkcije hhepatocita i prepreke u izlučivanju bilirubina.epatocita i prepreke u izlučivanju bilirubina.

UU zavisnosti od vrste bilirubina koji dominirazavisnosti od vrste bilirubina koji dominira poremećajem, postoje konjugovani i poremećajem, postoje konjugovani i nekonjugovaninekonjugovani tip hiperbilirubinemije. tip hiperbilirubinemije.

Prema načinu nastanka,Prema načinu nastanka, odnosno lokalizaciji odnosno lokalizaciji promena koje dovode promena koje dovode do nastanka žutice, do nastanka žutice, one se dele na: hemolitičkeone se dele na: hemolitičke (prehepatičke), (prehepatičke), hepatičke (hepatocelularne) ihepatičke (hepatocelularne) i posthepatičke posthepatičke (opstruktivne) žutice.(opstruktivne) žutice.

Hemolitički ikterus. Kod bolesnika saHemolitički ikterus. Kod bolesnika sa ovim ovim oblikom ikterusa, vek eritrocita je skraćen, aoblikom ikterusa, vek eritrocita je skraćen, a povećani su razgradnja eritrocita i stvaranje povećani su razgradnja eritrocita i stvaranje bilirubina.bilirubina.

Količina stvorenog bilirubina premašujeKoličina stvorenog bilirubina premašuje kapacitet konjugacije u jetri, pa raskapacitet konjugacije u jetri, pa rastte količinae količina nekonjugovanog bilirubina u serumu, praćenanekonjugovanog bilirubina u serumu, praćena ikterusom. ikterusom.

Nekonjugovani bilirubin može da činiNekonjugovani bilirubin može da čini više od više od 90% ukupnog bilirubina. 90% ukupnog bilirubina.

U urinu nemaU urinu nema bilirubina jer nekonjugovani bilirubina jer nekonjugovani bilirubin ne prolazibilirubin ne prolazi bubrežne filtre, dok je bubrežne filtre, dok je urobilinogen povišen. urobilinogen povišen.

U krviU krvi postoje pokazatelji bolesti krvi: skraćen postoje pokazatelji bolesti krvi: skraćen vek vek eritrocita, anemija, povišen broj eritrocita, anemija, povišen broj retikulocitretikulocita....a....

2. Hepatoce2. Hepatocelulularni ikterus. larni ikterus. Povećana jePovećana je koncentracija konjugovanog koncentracija konjugovanog

bilirubina. bilirubina. KožaKoža može biti intenzivno žuta ali su sklere još može biti intenzivno žuta ali su sklere još

žućežuće (konjugovani bilirubin ima afinitet prema (konjugovani bilirubin ima afinitet prema vezivuvezivu sklera, pa se tu nakuplja u većoj količini). sklera, pa se tu nakuplja u većoj količini).

U urinu je prisutan bilirubin koji mu daje tamnu U urinu je prisutan bilirubin koji mu daje tamnu boju, boju piva. Stolica je normalne boje ili je boju, boju piva. Stolica je normalne boje ili je nešto bleđa u odnosu na raniju boju. nešto bleđa u odnosu na raniju boju.

Ovaj ikterus je Ovaj ikterus je najčešće uzrokovan difuznim najčešće uzrokovan difuznim patološkim procesimapatološkim procesima u jetri, kao što su u jetri, kao što su hepatitis i ciroza jetre. hepatitis i ciroza jetre.

ZatoZato su često prisutni i drugi simptomi i znaci su često prisutni i drugi simptomi i znaci bolestibolesti jetre kao što su malaksalost, slab apetit, jetre kao što su malaksalost, slab apetit, mukamuka..........

Opstruktivni ikterus. Procesi kojiOpstruktivni ikterus. Procesi koji remete protok žuči remete protok žuči ka dvanaestopalačnom crevuka dvanaestopalačnom crevu daju opstruktivni daju opstruktivni ikterus, a mogu biti u samoj ikterus, a mogu biti u samoj jetri (jetri (intrahepatički) ili intrahepatički) ili van jetre (ekstrahepatički).van jetre (ekstrahepatički).

Intrahepatički opstruktivni ikterus pratiIntrahepatički opstruktivni ikterus prati primarnu primarnu bilijarnu cirozu, primarni sklerozirajućibilijarnu cirozu, primarni sklerozirajući holangitis, holangitis, oštećenje jetre nekim lekovima ioštećenje jetre nekim lekovima i dr. dr.

EEkstrahepatički opstruktivni ikterus je sindromkstrahepatički opstruktivni ikterus je sindrom izazvan delimičnim ili potpunim prekidomizazvan delimičnim ili potpunim prekidom u oticanju u oticanju žuči izvan jetre. žuči izvan jetre.

Naziva se još Naziva se još hirurškahirurška ili ili mehanička žutica. Svaka mehanička žutica. Svaka prepreka u protokuprepreka u protoku žuči na nivou ekstrahepatičkih žuči na nivou ekstrahepatičkih žučnih vodovažučnih vodova izaziva ekstrahepatičku holestazu. izaziva ekstrahepatičku holestazu.

Najčešći uzrociNajčešći uzroci su holelitijaza, tumori glave su holelitijaza, tumori glave pankreasa, žučnihpankreasa, žučnih puteva i Vaterove papile kao i puteva i Vaterove papile kao i paraziti.paraziti.

Documents

INFEKTIVNO-2