Upload
aydemir-aydemir
View
284
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 1/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 2/259
ESAAÂÜ-L
HÜSNÂ
ERH
mam-
Gazalî
Ferat
Vaynlar
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 3/259
ESMÂ-Î
HÜSNÂ
ERH
MAM-I
GAZAL
1
.
Basm
:
Mays
2005
ISBN
:
975-6113-03-0
FERAT
YAYINLARI®
Kitabn
yayn
haklar
Ferat
Yaynlar'na
aittir.
Yaynevinden
yazl
izin
alnmadan
ksmen
veya
tamamen
alnt
yaplamaz,
hiçbir
ekilde
kopya
edilemez,
çoaltlamaz
ve
yaynlanamaz.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 4/259
Müellif:
MAM-I
GAZAL
(RA.)
(1058-1111)
Mütercim
M.
FERAT
(Cennetlik)
Trabzonlu
Hacferat
Efendinin
Olu
Ezher
Üniversitesi
Mensubu
GENEL
DAITIM
Ferat
Yaynclk
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 5/259
Bu
eser Mektebet'ü
Cündi nin
1968'de
nerettii
EI'Maksad'ül-Esna
erhi Esma-i
Hüsna Müellif
Hüccet'ül-slam Muhammed
Gazali kita-
bndan
tercüme
edilmitir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 6/259
ÇNDEKLER
Takdim
•
XI
MAM-I
GAZAL
-
Hayat ve
Eserleri
•
1
ÖNSÖZ
•
1
BRNC
BÖLÜM
•
1
BRNC
KISIM
•
17
SM,
MÜSEMAAA
VE
TESMYE
TERMLERNN
MANA
VE
ZAHI
HAKKINDADIR.
KNC
KISIM
•
35
MÂNÂCA
BRBRNE
ZAHI
YAKIN
OLAN
SMLERN
ZAHI
HAK-
KINDADIR.
ÜÇÜNCÜ
KISIM
•
39
MUHTELF
MÂNÂLARI
BULUNAN
VE
BU
MUHTELF
MÂNÂLARA
ZAFETLE
MÜTEREK
OLAN
SM
HAKKINDADIR.
DÖRDÜNCÜ
KISIM
•
43
ALLAH-Ü
TEÂLÂNIN
AHLÂKI
LE
AHLÂKLANMAK,
OMUN
SIFAT
VE
SMLERNN
MÂNÂLARI
LE
MKÂN
NSPETNDE
NEFS
TEZYN
ETMEK
SAHASINDA
KULUN
KEMAL
VE
SAADETNN
BEYANI
HAKKINDADIR.
KNC
BÖLÜM
•
59
BRNC
KISIM
•
59
ALLAH'IN
DOKSANDOKUZ
SMNN
MANALARININ
ERH
VE
ZAHI
HAKKINDADIR.
ESMÂ-
HÜNSÂ
•
61
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 7/259
ALLAH
(CC)
•
62
RAHMAN,
RAHM
•
64
el'MELK
•
70
el'KUDDÜS»
72
es'SELÂM
•
74
el'MÜ'MN
•
75
el'MÜHEYMN
•
78
el'AZZ
•
78
el'CEBBAR
•
80
el'MÜTEKEBBR
•
81
el'HÂLK el BAR
el'MUSAVVR
el'GAFFAR
•
87
el'KAHHAR
•
89
elVAHHAB
•
90
er'REZZAK
•
94
el'FETTAH
•
96
elALÎM
•
97
el'KABIZ el'BASD
•
98
el'HAFD
er'RAF
•
99
elMJZ
el'MUZLL
•
100
es'SEM
•
1
01
el'BASR
•
102
el
'HAKEM
•
104
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 8/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
el'ADL
•
111
el'LATF
•
116
el'HÂBR
«119
el'HALÎM
•
120
e
AZÎM
•
121
el'GAFÛR
•
1
22
eli'EKÛR
•
1
23
el'ALÎY
•
1
25
el'KEBÎR
•
1
28
el'HAFIZ
•
129
el'MUKÎT
•
133
el'HASB
•
1
34
el'CELL
•
1
36
ePKERÎM
•
137
el'RAKÎB
•
1
38
el'MUCÎB
•
1 39
elVASÎ*
140
el'HAKÎM
•
141
elVEDUD
•
1 44
el'MECÎD
•
145
el'BAÎS
•
1
46
e'EHD
•
150
el'HAK
•
1
50
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 9/259
VII
mam-
Gazalî
elVEKÎL
•
153
el'KAVY
-
el'METÎN
•
1
54
el
VEÜV
•
1
54
el'HAMiD
•
1 55
el'MUHSÎ
•
1
56
el'MUBDÎ
-
el'MUÎD
•
1 56
el'MUHVÎ
-
el'MÜMÎD
•
1
57
el'HAY
•
1
57
el'KAyyÛM
•
1
58
el
VACÎD
•
1
58
el'MACD
•
1
59
el'VAHD
•
159
es'SAMED
•
160
el'KADÎR
-
el'MUKTEDR
•
161
el'MUKADDM
-
el'MUAHHR
•
162
el'EVVEL
-
el'AHÎR
•
164
ez'ZAHÎR
-
el'BATIN
• 1
64
el'BERR
•
168
et'TEVVAB
•
1
68
el'MÜNTAKM
•
1
69
el'AFUVV
•
1
70
el'RAUF
•
170
MALK'ül
MÜLK
•
171
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 10/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
IX
ZÜLCELÂL
VEL
KRAM
•
1
72
elVALÎ
•
1
72
el'MÜTEALÎ
»173
el'MUKST
•
173
el'CAM
•
175
el'GAN
-
el'MUGN
•
1
76
el'MAN
•
177
ed'DARR
-
en'NAF
•
178
erîNUR
•
179
el'HAD»179
el'BED
»180
el'BAK
•
181
elVARÎS
•
182
er-REÎD
•
1 83
es'SABÛR
•
183
KNC
BÖLÜMÜN
BRNC
KISMININ
SONU VE
BR
TZAR
•
1
84
KNC
BÖLÜM
•
195
KNC
KISIM
•
195
MAKSATLAR
VE
GAYELER
HAKKINDADIR
ÜÇÜNCÜ
KISIM
•
199
SMLERN
MUTEZLE
VE
FLOZOFLARIN
MEZHEBNE
GÖRE
TEK
ZATA
NASIL
RAC
OLDUKLARININ
BEYANI
VE
ZAHI
HAKKINDA-
DIR.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
(lAVE
VE
TEKMLELER)
•
203
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 11/259
X mam-»
Gazal?
BRNC
KISIM
•
203
KNC
KISIM
•
207
DOKSANDOKUZ SMN
ÜZERNDE DURULUP
SAYILMASININ
FAYDASI BEYAN
EDLECEKTR.
ÜÇÜNCÜ
KISIM
•
215
ALLAH
A
TLÂK
EDLEN
SM
VE SIFATLAR
TEVKFMDR, YOKSA
AKLIN
BUNDA
BR
DAHL
VARMIDIR? BU
KISIM
BUNUN
HAKINDADIR.
MÜTERCMN LAVES ESMA- HÜSNANIN
KISACA
MANÂLARINI
,
OKUNMASININ
ADABI,
FAZLET VE
MEZYETLERNN
BEYANI
•
221
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 12/259
1
TAKDM
Hamd
olsun
Allah'a
ki,
Kitab-
Cefflinde
Allah, Esmâ-
Hüsnâ
sahibidir;
O'nu
bu güzel
isimleri ile
çarn
buyurdu.
Salât ve
selâm
olsun
Efendimiz
Muhammed'e
(S.
AV.)
ki,
yaratklar
ara-
snda
Allah'
en
iyi
tanyan
O'dur.
Hidayet
bulan ve
ayni
zaman-
da hidayet
vesilesi
olan
âl
ve ashabna
da salât ve
selâm
olsun .
mam
Gazalî,
bir
mevzuda
eser verdii
zaman,
o
eser,
par-
lak
lafz
kalplarna
dökülen
aydnlatc
mânalardan
baka
bir
ey
deildir.
Kitabn
mevzuu,
Esmâ-
Hüsnâ
=
(Allah'n
güzel
isimle-
rinin
erh
ve
izah
olduundan,
büyük ve
ulu
bir
mevzudur.
Esasen
Hüccet'ül
slâm
mam Gazalî'nin
himmet
ve
emei-
ne
ayak
uyduracak
ekilde
slam Âlimlerinden
hakikat
semalarn-
da
yükselen
kim vardr.
Gerçek
u
ki,
Gazalî,
akranlarn
geride
brakm
ve her
sahann
öncüsü
olmutur.
Nitekim
bu kitabn
okurken,
derin
aratrmalarda,
ayrntl in-
celemelerde
ve
yüce
mânalarn
ardndan
kuvvet
ve parlaklkla
enginlere
dallarda
mam
Gazalî'nin ufuklarnn
geniliini
bizzat
müahede
edeceksiniz.
mam-
Gazalî'nin
El-Maksatül
Esna
erhi
Esma-il Hüsna adl
eserinin
tercümesi
tamamlandktan
sonra,
bu
isimlerin
mânalar-
nn
ksaltlm,
özetleri
fazilet
ve
meziyetleri
hülasa edilerek
bu
esere
ilave
edilmesi
uygun görüldü.
Bu
arada kymetli
ilim
adam-
larmzdan
O.
Zeki
Mollamehmedolu'na
teekkürü borç biliriz.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 13/259
öyle
ki
rica
ve
istirhammz
kabul
buyurarak
ilmi
ve
felsefi
ks-
mn
tekil
eden
birinci
bölümü
tercüme
etmek
lûtfunda
bulun-
dular.
Cenab-
Hak
kendilerini
me'cur
ve
dini
hizmetlerini
daim
eylesin.
Ayrca
matbaa
tashihlerinde
emei
seçen
Mühendis
Ali
Yüce'ye
de
ükranlarmz
bildiririz.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 14/259
MAM
GAZALÎ
Hayat
ve
Eserleri
YAADII
DEVR
ve
MUHT
mam
Gazafî Hazretlerinin
yaad
asr
olan
Hicri
V/Milâdi
XI.
Yüzyl,
Abbasi
halifelerinin
siyasi
ve
idari
nüfus
bakmndan
ikbâllerinin
sönmek
üzere
olduklar
devirdir.
Her
tarafta
gittikçe
artan
karklklar,
hilafet
merkezi Badat'ta
bile
sk
sk
vuku'a
gelmekte
ve
bir
türlü
önlenememektedir.
Halife
Kaim,
Büveyhi'lerin
elinde
bir kukla
haline
gelmitir.
Büveyhi'lerden
Emir'ül
Ümera
Celâl'üd
Devle
asi
askerlerin
Badat'taki
sarayn
istilâ
etmeleri
karsnda
birçok
defalar
ehri
terk
etmek
mecbu-
riyetinde
kalmtr.
Yerine
geçen
Ebu
Kaliçar
zamannda,
Ba-
dat'n
durumu
düzelir gibi
olmutur.
ahsen
uzak
görülü
bir
kimse
olan
Ebu
Kaliçar
gelimekte
olan Selçuklu
Türklerin
duru-
munu
dikkate
alarak onlarla
dostane
münasebet
tesisine
giri-
mi, fakat
bu
siyaseti
hicri
440/Milâdi
1048
deki ölümü
ile
sona
ermitir.
Oullarnn
eyaletlerde
birbirleriyle
olan
mücadeleleri
imparatorluun
durumunu
pek vahim bir
hale
koymu ve
slâm
âleminin
daha
da
karklklar içine
dümesine
sebep
olmutur.
Aralarndan
Ebu
Nasr-
Hüsrev, EI'Melik
er'Rahim
unvanyla
ba-
basnn
yerini
alm,
dier
kardei
Ebu
Mansur
Fûlad ise Selçuk-
lularla anlamtr.
Ebu Mansur'un
bu
hareketine,
Selçuklularn
günden
güne
artmakta
olan
kuvvet
ve
nüfuz'arnn
büyü
tesiri
vardr.
Esasen
Horasan
taraflarnn
Niabur,
Tus,
Serahs, Merv
ve
Belh
gibi
bü-
yük ehirlerini ellerine
geçirmi
olan
Selçuk
Türkleri,
artk
batya
doru
(Anadolu'ya)
süratle genilemeye
balamlardr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 15/259
2
mam- Gazalî
Arzettii
corafi
mevki dolaysyla
Karahanllar,
Samâniler
ve
Gazneliler
arasnda
uzun
zaman
rekabet
mevzuu olmu
olan,
Horasan artk Sünni
bir
slam
devletinin
yerleme
sahas
olmu-
tur.
I
Bünyesinde
slâm
ve
Türk
hasletlerini
en
süzel
tarzda kay-
natrm
bulunan
Selçuklular,
adil ve cesur
davranlaryla
Ba-
dat'taki
Abbasi
halifelerinin tek Ümit
kayna
olmulardr.
Halife
El'Kaim,
Badat
komutan
El-Besasâri'nin
sittikçe
artan
nüfuz
ve
kudretinden
endielenip
Selçuk
Sultan
Turul
Bey'den
yardm
talebinde
bulundu.
Turul
Bey
birtakm
sebepler ve
bilhassa Hac
ve Kabe
yol-
larn
tamir etmek
sibi
bir
gaye
ile Irak'a
geldi.
smi
hicri
22
/Hazi-
ran
447'de
(Miladi 15
Kanun
evvel
1055)
hutbede
okundu.
Üç
gün
sonrada
Badat'a
girdi.
ehirde
bu
esnada
vukua gelen
isyan bastrld.
Bu
ite
parma olan
Komutan
Besasâri
ve
avanesi
zindana
atld.
Badat'ta
Abbasi
halifelerini
bir
müddet-
ten
beri
tesir
ve
nüfuzlar
altna alm
olan
Büveyhi
hanedan
böylelikle
nihayete
ermi
oluyordu.
Fatmilerle
anlam olan
el'Besasâri,
onlardan
gördüü
ve
etraftan
toplad
kuvvetlerle
Musul
taraflarn
ele
geçirmiti.
Fakat
Turul Bey,
ksa
zamanda
Tigrit'ten,
Diyarbakr'a
olan böl-
geyi
hakimiyeti
altna
alarak
Badat'a
girdi.
Esasen
dindar
bir
ahsiyet
olan
el'Kaim,
Fatmilerin
Sünni
slâm
dünyas
için
arzettik-
leri tehlikeyi
sezmi
olduundan
Turul
Beyi
Melik'ül
Mark
ve'l-
Marib
-
Dounun
ve
Batnn
Meliki
unvanyla
taltif
etti.
Fakat
bu
srada
Turul
Bey yine
Fatmilerin
tevik ve
tahrikleriyle
ayak-
lanan
kardei
brahim
Ynal
ile
uramak
mecburiyetinde
kald.
Bunun
frsat
bilen
el'Besasiri
Badat'a
girdi.
Hutbeyi
Fatmi
halîfesi
adna
okuttu.
Fakat
kardeinin
isyann
bastran
Turul
Bey
Hicri
451
(Milad
1059)
da
geri
döndü,
Badat'a
girdi.
Badat'tan
Küfeye
kaçan
el'Besasiri
orada
Turul
Beyin
kuvvetleriyle
yapt
muharebede
öldü.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 16/259
Hayat
ve
Eserleri
3
te
Gazali'nin
doduu sralarda
Hilafet
merkezi ve
ülkesi
bu
gibi
hareketlere
ahit
olmaktayd.
DOUMU
slam âleminin
en
büyük âlimlerinden
biri
olan
mam Gazali
hicri
450
(Miladi
1058)
de Horasan'n Tus
ehrine
dünyaya
geldi.
Babas
hayatn yün ticaretiyle kazanan mütevaz
dindar
bir müslümand.
Kendisi mütevaz imkanlaryla
tahsil
yapamam fakat
oulla-
rn
devrin
rabette
olan
bilgileri ile
teçhize
çalarak
ilim
ve
tasavvuf
âlemine iki büyük ahsiyet
kazandrmtr. Bu zat Ebu
Hamid
Muhammed. (mam
Gazali)
ile
dier
olu Ebü'l
Futuh
Ahmed (mam
Gazali'nin
Karde)'i Tus'ta sofi
bir arkadana
emanet
ve tahsilleri ile alakadar
olmasn
rica etmitir. Evlatlarn
küçük
yata
yetim brakan
Gazali'nin
babas
onlar dünya'da
sahipsiz
brakmad.
Bu sofi'nin
ismine kaynaklarda
rastlanmyor.
Ancak bu
sralarda,
Tus'ta
pek
faal
olan
tasavvuf]
hayat
nazar-
itibara alnrsa, bunun,- Tus'un
mehur
eyhlerinden Ebû Ali
Fadl
b.
Muhammed
El-Farmedînin
müridlerinden bir zat
olmas
kuv-
vetle muhtemeldir.
Malûm olduu üzere
el'Farmedi, mehur
sofi
ve
mutasavvf
Ebü'l
Kasm
Addülkerim
el'Küeyri'nin (rtihali
H.
465/Miladi
1072)
müridi idi.
Evvela Tus'ta
Ahmed
b.
Muhammed el
Razakani'den bir
müddet
fkh
okuyan
Gazali,
sonra
Cürcan'a
giderek,
mam
Ebu
Nasr'al
smaili'den de
ders okudu.
Bu
dersleri
havi
notlarn,
yolda
haydutlarn
gasp
ettikleri, ricas
üzerine
iade
etmeleri
ve
bu
hadiseyi
ilahi
bir
ikaz
sayarak
bu
olaydan
sonra
bütün
ö-
rendii
bilgileri
ezberlemesi
hadisesi
çok
mehurdur.
Bundan
sonra
Niabur'a
giden
Gazali, Horasan'n
mutlak
içtihad
derece-
sine
varan
mam,
mam'ül
Haremeyn Ebu'l
Ma'ali
el
-
Cuveyni(vefat
478)'nin
derslerine
devama
balad.
Vezir
Nizam'ül
Mülkün
kendi
ad'na
izafeten yaptrm
olduu
Nizami-
ye
medresesinde
dinledii bu
dersleri
az
zaman
zarfnda tam
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 17/259
4
mam-
Gazalî
bir vukuf ile
elde
eden Gazali
mam'ül
-
Harameyn'in en
sözde
üç
talebesinden
biri
olarak
tannd.
Nizam'ül-Mülk
Niabur'daki
Nizamiye
medresesinde
hilâfiyat
ve usul
kürsüsüne
mam'ül
Harameyn'i
tayin
ederken,
Badat'ta da
yaptrd
Nizamiye
medresesinin
kürsüsüne de
Irak'n mehur
fakihi
Ebu
shak
brahim
b.
Ali
el'irazi(Vefat
474)Vi
tayin
etmiti.
mam'ül
Harameyn'in
vefatn
(478
Hicri)'den
sonra,
Badat'ta
Nizam'ül
Mülkün meclisinde
gördüümüz
Gazalîyi
bilahare Badat
Nizamiye
medresesinin
müderrisi
(Pro-
fesörü)
Ebu shak
irazi'nin (H.
484/M.
1091)'de
vefat üzerine
mezkûr
medresenin
(Üniversitenin)
kürsüsünde
görüyoruz.
lminin
genilii, lisannn
belagat
ve fesahati ve
öretici
ola-
rak
öhreti ksa
zamanda
bütün memlekete
yayld.
Çok
geni
bir
talebe kitlesi
derslerine
devama balad. Bu
hal
488
senesi-
ne kadar
devam etti, Fakat
bu tarihte
yava yava
hissettii
ve
kalbine
düen
üphe
tohumlarnn
gittikçe
kuvvetlenmesi,
halet-i
ruhiyesi üzerinde
tesirler
icra etmeye balad.
(Bu
halleri
bizzat
kendinin
kaleme
ald
el'Munkz-u
min'ed-Dalâl
isimleri
eserinde
tafsilatyla
yazldr.)
Bunun
üzerine
ders
vermeyi terketti.
Bir
müddet her
eyden
üphe
ederek,
sufistâ'i bir hayat
yaad.
Dili
tutulmu,
fesahat
ve
belâgati
zail
olmutu.
Nihayet ilâhi
bir lütuf
eseri
olarak
(kendi
deiiyle
Allah-ü
Tealâ'nn
kalbime
ilka
ettii
bir
nur ile
el'Munkz
sf
18)
üpheden
tatamamiyle
azade
bir
imann
domas
üzerine
gayb
âleminin
esranna
ittilâ yollar
gö-
ründü,
Kal (lâf)
âleminden hal
âlemine ulamann
verdii
neve
içinde
Badat'
terke,
halvet ve
uzlet
hayat yaamaa
karar
ver-
di.
Bu
sralarda
yl
488
olduuna göre
Gazali
Hazretleri
33
-
39
yalarnda
idi.
Ancak
birdenbire tedrisi
terk etmesine
itiraz
edileceini
bildiinden, hac
niyeti ile
Hicaz'a
gideceini
söyleyerek yerine
kardei
Ebü'l-Fütuh
Ahmed
el'Gazalîyi
(vefat
520)
brakt.
Do-
ruca am'a
gitti.
(el'Munkz
Türkçe
tercümesi sf
62)
489'da
am'a
gelen
Gazali bu
ehirde
iki
sene
kadar kalm,
uzlet
ve
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 18/259
Hayat
ve
Eserleri
5
halveti
ihtiyar
ederek,
riyazat
ve
mücahede
ile
dolu
tam
bir
dervi
hayat
yaamtr.
Evvelce
tasavvuf
kitaplarnda
okudukla-
rn
(el-Munkz
Türkçe
tercümesi
sf.
58)
burada
nefsinde
tatbik
ederek,
Emeviye
cami'inde
itikâfa
siren
Gazali'nin
kalbinde
Resülullah
Efendimizin
(S.A.V)
Ravda-
Mutahharasn
ziyaret
ve
Kabeyi
ziyaret
arzusu
uyanmas
üzerine
buradan
ayrldn
öreniyoruz.
(eFMunkz
sf:
64)
Hicaz'a
gitmeden
yolda
Kudüs-
ü
erife'de
urayan
Gazali
Hz.
leri
burada
Hz.
brahim
(A,S.)'i
ziyaret
etmi
orada
(Sahra'da)
.dua ve
zikir
ile
nefsini
tezkiye
etmitir.
Hac
farizasn
ifadan
sonra
artk
tam
kemale
eren
Gazali
Hazretleri
zahir
ve
batn
ilimlerinin
üstad
yani
zûlcenaheyn
ola-
rak
Badat'a
döndü.
Burada
asrmza
kadar
öhreti
artarak
devam
dünyaca
mehur
(HYA-U
ULUM-D'DN)
kitabn
okutma-
ya
balad.
Fakat
Hz.
üstadn
artk
mizacna
tamamyla
hâkim
olan
sofiyane
hayat
yaama
istei
onu
doduu
yer
olan
Tus'a
çekilmeye
evketti.
Burada
10
sene
kadar
derviane
yaayan
Gazali
Hz.
lerini.
Vezir
Fahrülmülk
tekrar
Nizamiye
medresesine
dönmeye
raz
etti. Halkn
zayflayan
iman
karsnda,
bid'at
ehli-
nin
kuvvetlendiini
sören
Gazali
Hz. leri
ulema
ile
istiare
ede-
rek,
halvet
ve
inzivann
caiz
olmadna
kanaat
getirip
499
(M.
1105)
da tekrar
ders
vermeye
balad.
Fakat
bu
ikinci
tedris
hayat
pek
ksa sürdü.
Bir
sene
kadar
ders
okuttuktan
sonra
tek-
rar doduu yer
olan
Tus
ehrine
avdet
etti. Feyizli
ve
ihya
edi-
ci
ömrünün
son
be
senesini
kendi
paras
ile ina
ettirdii tekke
ve
medresede,
hususi talebeler
okutmak ve
hak
âklar
yetitir-
mek,
batl
ve sapk
ceryanlar
ykan
birbirinden
kymetli
eserlerini
telif
etmekle ve
riyazet,
mücahede,
ibadetle
geçirdi.
Nihayet
14. Cemaziyülahr.
505
(19
Aralk
1111)
Pazartesi
günü
Cemal
âlemine
yürüdü.
Cenab- Allah'n
Rahmeti
üzerine
olsun.
Âmin.
SAPIK
CERYANLARA
KARI GAZALÎ
Gazali
Hazretleri,
bozuk ve
sapk
fikirlerin
ve
batl
mezhep-
lerin
bütün
dehetleri ile
ceryan ettii
bir
zamanda ve
zeminde
yaamtr. Anadolu
Fatihi
Büyük
Selçuklu
-
Türk
imparatoru
Al-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 19/259
6
mam-
Gazali
parslan'n
ilk
devirlerinde, batl
mezhepler,
hususiyle
Batinyye
mezhebi
slam
Âlemini fitne ve
fesada
bomutu.
Her
bozuk
mezhebin
menba
olan
ran
bu
seferde
batnilik
ve
smailigi
ortaya
çkard.
slam'a
belki de
en
büyük
zarar
vermi
olan
bu
zararl
ceryanlarn
mensuplar,
Hasan
Sabbah
ve avanesi,
Kur'an-
Kerim'in
ayetlerini batl
tevillerle
izah
etmeye
çalyorlard.
Muh-
kem
ayetlerle
tenakuz
halinde olan
tefsir
ve beyanlarda
buluna-
rak
Ehl-i
Sünnet
Vel Cemaat
yolunu
tkamak
istiyorlard.
Allah
Yolunun
ekyalar
olan
mezkur
mezhep
mensuplarnn fitne
ve
faaliyetleri
ile
Âlem-i
slam'da
umumi
bir
huzursuzluk
meydana
gelmiti.
Her
asrda
bir
müceddid
tarafndan
izale
edilen bu
gibi
sapklklar
V. asrda
mam
Gazaii
Hz.
leri
tarafndan
karland.
Bu
sapklklara
kar bata
mam
Gazali
Hz. leri
olmak
üzere
çok
kymetli
bir irfan
kadrosu
harekete
geçti.
Fakat
Hüccet'ül
slam
Gazali Hz.
lerinin ilmi
kudreti
ve
kalplere tesir,
akllan
durduran
reddiyeleri
dierlerinin
hepsini
bastryordu.
Nizam-ül
Mülk
kendisine
hayran
olmu
ve
Gazaliye
Zeyn-üd'Din
=
Dinin Ziy-
neti
unvann
vermitir.
Hüccet'ül
slam
Gazali
Hz.
leri
vakalarn
tespit
ve
ehadetiyle
asrnn
mücaddidi
idi.
Gazali
Hz.
leri
mutezileye
kar
(Fays'ül-Tefrika
beyn-el
slam
ve'l-Zendeka),
smaililere
kar
(el'Mustahziri),
(Mufassil'al-Hilaf)
(el'Durc
al-Merkum),
(el'Kstas'ül-Müstakim)
eserlerini
yazm
ve
onlarn
batl
mezheplerini
iptal
etmitir.
Felsefe:
mam
Gazali
felsefecilerin
fikriyatn
örenmek
için
evvela
iki
sene
kadar
felsefe ile
urat.
Bu
iki
sene
zarfnda
fel-
sefeye
vukuf
peyda
etti.
Bir
senede
örendiklerini
tekrar
eden
Hz.
Üstad,
bu
sahadaki
tetkiklerinde,
felsefenin
slam
dini bak-
mndan
ihtiva
ettii
hatalar
meydana
çkarmay
gaye
ittihaz
eder.
Gazali;
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 20/259
Hayat
ve Eserleri
7
1
-
Dehriyyun
(Materyelistl
er)
2
-
Tabiyyun
(Natüralistler)
3
-
lahiyyun
(Metafizikçiler)
olmak
üzere
üç
grupta
mülahaza
ettii
felsefeciler
içinde,
birin-
ci
zümreyi,
âlemin
müdebbirini
inkâr
ile
kidem-i
Âleme
inand
için, tektir
ve
ikinci
zümreninde
sani-i âlemi
ispat
ettikleri
halde,
har
ve
ba'se
inanmadklar
cihetle hesap
ve kitab
inkar
ettikle-
rinden
dolay, zinadika
ad ile
küfürlerine
hükmeder.
Esas
hü-
cumlarn
tevcih ettii
zümre
ise,
ilahiyyun
(Metafizikçiler)
dur.
Bu
zümreye
mensup olanlar
mezkûr iki
zümreyi
redde kalk-
mlar,
birbirlerine
de hücum etmilerdi.
Zaten
bunlarn
tutarsz-
l
o derecedir ki birinin
söylediini,
dieri
nakzedib
kabul
etmemektedir.
Mesela Aristo,
bizzat
kendi
üstadlarn
reddet-
mitir.
Felsefe
mevzu'unda evvela
onlarn
maksatlarn
anlatan
(Makasd'-ül-Felasife)
isimli
eserini
yazm
bilahare
felsefecilerin
sapkln
ispat
eden
(Tehafüt'-ül-Felasife)
isimli
mehur
kitabn
yazmtr.
Tasavvuf:
Gazali'nin
memleketi
olan
Tus
o asrda
bir
tasav-
vuf
merkezi
idi. Gazali
küçüklüünde
ve
talebelii
esnasnda
sofi muhitlerinde
yaad.
Tedris
hayatnda
ise
tasavvuf
ikinci
planda
kald.
Nihayet geçirdii ruh ve
iman buhranndan
sonra
bütün
bu
hallerini
kendisi
el'Munkz-u
Min'ed'Dalal
kitabnda
kendisi
bizzat
anlatmaktadr.
Bu
kitap
Türkçeye
tercüme edil-
mitir. Gazali Hazretlerini tanmak
isteyen
bu kitab
mutlaka
okumaldr.
En
güzel tercümeleri unlardr.
1
-
Salih
eref
ve
Ahmed
Davudolu, Hüseyin
Tural Beyle-
rin
tercüme
ettikleri
El'Munkz-u min-ed'Dalal
Caalolu
Yay-
nevi
1970
stanbul
isimli
tercüme ile,
2
-
Doç.
Dr. Ahmed Subhi Furat
Beyin
tercüme ettii
Dala-
letten Hidayete
amil
Yaynevi Kitapçlar
çars
N.
13
Beyazd
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 21/259
8
mam-
Gazalî
stanbul
-
1972
isimli kitaptr.
(Bu
tercümeye
kitabn asl da
ilave
edilmitir.)
Tekrar
tasavvufa
döndü.
Bu halini
öyle
anlatmaktadr.
(Kafi
olarak
anladm ki,
sofiye
bo
sözlere
deil, iyi
hallere sa-
hiptir.
lim
yoluyla
elde
edilmesi
mümkün
olan
tahsil ettim. Yal-
nz iitmek
ve
örenmekle
tahsili
mümkün
olmayp
tatmak
ve
hak
yoluna, sirmekle
bilinecek
olan
hususlar
kalmt.
Örendi-
im
ilimler,
er'i
ve
nakli
ilimlerin
snflarn
aratrmak
için takip et-
tiim
o
meslekler,
bana
Allah'a,-
Nübüvvette
(Peygamberlie),
kyamet
gününe
kar
üphesiz
bir
iman
bahetmiti.
mann bu
üç
esasnn
kalbimde
salam
bir
ekilde
yer
etmesi,
muayyen
ve
mücerret
bir
dem
ile deil,
çeitli
sebepler,
karineler
ve saysz
tecrübelerin
bir
neticesi
olmutur.
Anlamtm
ki,
ahirette
saadet
(Bahtiyarlk)
ancak
takva
(günahlardan
uzaklamak)
ile,-
nefsi,
heva
ve
hevesten
men'etmekle
olur
üphe
götürmeyecek
ekilde
anladm
ve yakinen
gördüm
ki:
Sofiye
(mutasavvflar)
hakikaten Allah
yolunu
tutan
ve
bulan
kimselerdir.
O'nlarn
tuttuklar
yol
yollarn
en
güzelidir.
Baknz
el'Munkz
tercümesi
sf.
59
ve 64
v.d.)
Bizim
bu
sözlere
ilave edecek
ne
sözümüz
olabilir
ki
Allah
hepimizi
bu
yola
sevk
ve
hidayet
eylesin.
ESERLER
mam
Gazali'nin
eserleri
pek
çok
olup,
alfabe
srasna
göre
bir
listesi, al'Murtaze'el-Zebidi
tarafndan
tanzim
edilmitir.
(Bah:
thafa'l
Sada
Cilt
1
. sf. 2744)
Ali
Arslan Bey'in
yapt
tercümenin
1
.
cildinde
de
Lâtin
harfleriyle
eserlerinin
listesi
mevcuttur.
Biz
burada
Gazali
Hazretlerinin
Türkçeye
tercüme
edilen
kitap-
larndan
tespit
edebildiklerimizi
kaydedeceiz..
1
-
hya-i'
Ulum'id-Din
En
mehur
eseri
budur.
Bu
kitabn
öhreti
bütün
dünyaya
yaylmtr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 22/259
Hayat
ve
Eserleri
9
Türkçeye
Ahmed Serdarolu ve
Ali
Arslan
Bey
tarafndan
iki
ayr tercümesi
yaplmaktadr.
En
büyük temennimiz
tercüme-
lerin
bir
an
önce tamamlanmasdr.
Muhterem
Hocamz
Ali
Arslan
Bey
tercümeyi
(1973)
senesine kadar
tamamlayacan
Ümit ettiini
ifade
etmektedir.
2
-
Kimya-
Saadet. Bu kitap
A.
Faruk
Meyan
tarafndan
ter-
cüme
edilmitir.
Bedir
Yaynevi
Neriyatndan
4.
Bask
1392
-
1972
stanbul
3
-
EPErban
(Krk
Esas)
adyla
Yaman
Arkan
tarafndan
Türk-
çeye
tercüme'
edilmitir.
Kasm 1970
stanbul.
4.
-
el'itikad
fi'l-ktisad.
(tikadda iktisad)
adyla
O.
Zeki
Soyyiit
ve
(itikadda
orta
yol)
adyla Dr.
Kemâl Ik
tarafndan
yaplm iki
ayr tercümesi vardr.
5
-
Mükaife'tül-Kulûp
(lâhi
Nizam)
adyla
Yaman
Arkan
ta-
rafndan
tercüme
edilmitir.
6
-
Minhac'ül-Abidin.
(Abidler
Yolu)
adyla
Yaman
Arkan
tarafndan
tercüme edilmitir.
7
-
Mizan'ül-Amel
(Amellerin
Ölçüsü) adyla Remzi
Bark
tarafndan
tercüme
edilmitir.
Bir baka tercüme daha
vardr.
8
-
Cevahir'ül-Kur'an (Kur'an'dan Cevherler)
adyla
H.
Suudi Erdoan tarafndan
tercüme
edilmitir.
9
-
Eyyühel Veled
(Olum'a)
adyla
Abdülhalim
Akkul
tara-
fndan
tercüme
edilmitir.
Bu
eserin
baka tercümeleri de
vardr.
10
-
Ravdat'üt-Talibin
(Tasavvufun
esaslar)
adyla Ramazan
Yldz tarafndan
tercüme edilmitir.
1
1
-
Dürret'ül-Fahir (Kyamed
ve Ahiret) adyla H.
Hilmi Ik
tarafndan
tercüme
edilmitir.
12
-
el'Munkz-u
min-ed-Dalal.
Bu
kitap hakknda yukarda
izah verilmiti.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 23/259
10
mam- Gaza
l?
1
3
-
el'Hikmet-ü
fi
Mahlukatillah.
(Varlklarn yaradl
hikmet-
leri)
adyla:
Hasan
Akarsu-Mürsel
Srada
tarafndan
tercüme
edilmitir.
14
-
Nasihat'ül Müluk.
(Devlet Bakanlarna)
adyla
Osman
ekerci
tarafndan
tercüme
edilmitir.
1
5
-
Bidayet'ül-Hidaye;
ayn
isimle Abdülkadir
Akçiçek
tara-
fndan
tercüme
edilmitir.
16
-
Srr'ül-Âlemin.
(Âlemlerin
Srr)
ismiyle
Naim
Erdoan
tarafndan
tercüme
edilmitir.
17.
-
el'Kefü
vet'Tebyin (Riyadan
hlasa,
Gururdan Teva-
zua) adyla Celal Yldrm,
(Aldan)
adyla
Ahmed
Arslantürkoglu tarafndan iki tercüme yaplmtr.
18
-
Hülasat'üt
Tesanifi
fit'Tasavvuf.
(rfan
Ordusunun El
Ki-
tab) adyla Ahmed
nce
tarafndan
tercüme
edilmitir.
19
-
Mearic'il-Kûds.
(Mukaddes
Merdivenler)
adyla Yaman
Arkan
tarafndan
tercüme
edilmitir.
20
-
Mirac'üs-Salikn.
(Hak
Yolcularnn
Mirac)
ismiyle
Yaman
Arkan
tarafndan
tercüme
edilmitir.
21
-
el'Kstas'ül-Müstakim.
Ayn
isimle
Yaman
Arkan
tarafn-
dan tercüme
edilmitir.
22
-
Kavaid'ül-Akaid
(Akaidin
Esaslar)
ismiyle Yaman
Arkan
tarafndan
tercüme
edilmitir.
23
-
el'Madnun'üs-Sagir
(Sorular
ve
Cevaplar)
ismiyle
Ya-
man
Arkan
tarafndan
tercüme
edilmitir.
24
-
Tehafüt'ül-Felâsife.
(Felsefecile
Cevap)
ismiyle
Akif
Nuri
tarafndan
tercüme
edilmitir.
25
-
Mikat'ül-Envar.
(Nurlar
Feneri)
ismiyle
Süleyman
Ate
tarafndan
tercüme
edilmitir.
26
-
er'Risalet'üt-Ledünniyye,
(lahi Sr)
smiyle
A.
ener
ve
.
Topaloglu
tarafndan
tercüme
edilmitir.
Bu
kitab
Tasavvufu
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 24/259
Hayat
ve
Eserleri
11
inkâr
edip;
slam'da
Tasavvuf
yoktur
diyenler
bilhassa
okuma-
drlar.
27
-
Faysal'üt-Tefrika
Beyn'el-slâm
vez-Zendeka
(slam'da
Müsamaha)
ismiyle
Süleyman Uluda
tarafndan
tercüme
edil-
mitir.
28
-
etTecrid
fi
Kelimetit-Tevhid.
(Kelime-i
Tevhid
Kal'as)
ismiyle
Celal
Yldrm
tarafndan
tercüme
edilmitir.
29
-
Zübdet'ül
hya,
ayn isimle Ali
Özek
tarafndan
ayn
ki-
tap
(Mev'izet'ül
Mü'minin) ismiyle
Ali
Arslan
tarafndan
tercüme
edilmitir.
Bu kitap
hya'nn hülasassdr.
30
-
el'Mürid'ül-Emin,
Abdülkadir
Akçiçek
tarafndan
ter-
cüme
edilmitir.
Bu
kitapta
hyann bir
baka
hülasasdr.
31
-
el'Kanun'ül-Külli
ft-Tevil
(Tevil
Hakknda
Genel Bir
Kai-
de)
adyla
(slâm'da
Müsamaha)
adyla
tercüme
edilen
kitabn
sonunda ilave
edilmitir.
M.
erafettin tarafndan
çevrilmi.
32
-
Kitab- Kavasm
el'Batnyye
(Gazali'nin
Batnilerin Belini
Kran
Delilleri)
ismiyle
A.
Ate tarafndan
tercüme
edilmitir.
Eserleri
hakknda
fazla
tafsilat
vermeyi
Gazali'nin
Hayat hak-
knda
yazlmas
icap
eden
büyük
esere
havale
ederek
bu
mev-
zu'u
burada
kesiyoruz.
Hamd,
Âlemlerin
Rabbi
olan
Yüce
Allah'a,
Salat Peygambe-
rimiz
Efendimiz
Muhammed
Mustafa
(S.A.V)
aline
ve ashabna,
Selam Allah
ve' Resulünün
yolunda
gidenlere
olsun.
8Rebi'ülAhr1392
20
Mays
1972
STANBUL
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 25/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 26/259
ESMÂ-
HÜSNÂ
ERH
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 27/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 28/259
ÖNSÖZ
Kitab
üç
bölüme ayrmay
münasip gördük:
1
-
Giriler ve önsözler.
BRNC BÖLÜM
(4
ksmdr.)
2
-
Gayeler
ve maksatlar.
KNC
BÖLÜM
(3
ksmdr.)
3
-
laveler
ve
tekmileler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
(3
ksmdr.)
Birinci
bölümün ayrntlarnda
maksatlara iltifatmz, giri ve
hazrlk
yönünden
olacak
ve
üçüncü
bölümün ayrntlarnda da,
ilâve
ve tekmile bakmndan maksatlara bir dönü yapacaz.
Matlabn
özü
ise,
vasta
ve
vesilenin
ihtiva ettii
unsurdur.
Birinci Bölüm:
Bu bölüm, isim,
müsemma
ve tesmiye
terim-
lerinin
mana
ve hakikatlerinin
izahdr.
Frkalarn çounun
bu
hu-
sustaki yanl tutumlar
meydana 'çkarlacak; manaca
birbirine
yakn
olan
azim, cem
ve kebir
gibi
Esma-i Hüsna'dan baz isim-
leri bir
manaya hamlederek
müteradif
(e
anlaml)
kabul
et-
menin
caiz
olup olmad
veya
deiik
manada birer
isim mi
olduklar
izah
edilecektir.
Keza
iki
mânas
olan bir ismi,
bu
iki
mânaya
izafetle müterek mi
kabul edeceiz,
yoksa
o
ismin, bu
iki
mânadan
birine hamli ciheti
mi
teayyün edecek;
bu
husus
da
açklanacaktr. Ayn
zamanda
Esma-i Hüsna'dan
herbir
ismin
manasndan kulun
bir
nasibi bulunduu
keyfiyeti de
izah
edile-
cektir.
kinci
Bölüm,
Allah-ü
Teâlâ'nn doksan
dokuz isminin mana-
larn erh
ve
izahdr.
öyle ki
bu
isimlerin,
Ehl-i
sünnet
mezhe-
bine
göre bir zat
ve
yedi sfata nasl
râci olduu,
Mu'tezile
ve
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 29/259
16
mam- Gazalî
felâsife mezhebine
söre
de>
kesret
kabul etmeyen
bir
zata
râci
olmasnn
ne
suretle
mümkün olaca
beyan
edilecektir.
Üçüncü
Bölüm,
Esma-i Hüsna'nn tevkifen
doksan
dokuz-
dan
fazla olduunu
beyan
hakkndadr
ki, bu
isimlerin
yüz
ol-
mayp doksan
dokuz olarak
tayin
ve tahsisinin
faidesi
ve Allah-ü
Teâlây
muttasf olduu medh
sfatlar
ve
manas
medh olan
her
sfatla vasflandrmann
cevaz
izah edilecektir.
Ancak
herbir
sfatn noksanlktan ar
ve beri
olmas
arttr. Manas noksanlk
i'ar
eden
sfatlarn
Allah-ü
Teâlâ
hakknda
kullanlmas
zinhar
caiz
deiidir;
fakat bir izne
müstenid olursa bu
durumda
Allah-ü
Teâlâ hakknda layk olduu
lafzlar
var
ki,
onlarn
Allah-ü
Teâlâ
hakknda
mutlak
ekilde
tevil edilerek
kullanlmasnda
beis
yok-
tur.
Kimi lafzlar var ki onlarn
Allah-u
Teâlâ
hakknda
mutlak
ola-
rak istimali
memnu ve ancak
bir karine ile birlikte
caizdir. Gerçek
u
ki,
Allah, emir buyurduu
veçhile
Esma-i
Hüsna
ile
anlr.
a-
yet
isimleri
geçerek O'nu
sfatlar
ile
çarmak
istersek
yalnz
medh
ve
celal
sfatlan
ile
çarabiliriz. Vasflandrlmas
caiz
olan
her
sfat
ve her
fiil
ile
çaramayz.
Meerki az
önce
belirttiimiz
gibi
o
sfatla
veya o
fiilde
medh
ve
iclâl manas
mevcut ola.
Mamafih
bunu
inaallah yerinde
geni olarak
zikredeceiz.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 30/259
BRNC BÖLÜM
BRNC
KISIM
1
o
SM,
MÜSEMMA VE
TESMYE
TERMLERNN
MÂNÂSININ
ZAHI
HAKKINDADIR
sim. ve
müsemmâdan
bahsedenler
çoalm,
ayr
ayr
yollar
tutulmu
ve
frkalardan
çou
haktan
sapmtr.
Kimi, ismin,
mü-
semmâ'dan
ayni
olduunu,
fakat
tesmiye'den
ayrldn
söyler-
ken
kimi
de, ismin,
tesmiyenin
ayni olup
müsemma'dan
ayrld-
n ileri
sürmektedir.
Cedel
ve
kelâm
kolunda
mahareti
ile ta-
nnm olan
bir
üçüncüsü
de
öyle
diyor:
sim, müsemma'nn
kendisi
olabilir:
Allah-ü Teâlâ
hakknda
O,
zat ve
mevcuddur
dememi
gibi.
Müsemma'dan
baka da
olabilir:
O, yaratan
ve
rzk
verendir
sözümüz
gibi.
Bu
yaratan
ve
nzk
veren
isimleri,
yaratma
ve
rzklandrmaya
delâlet
etmekledirler
ki, bunlar
mü-
semma'dan
ayrdr. Bazen da
isim,
müsemma'nn
ne
kendisi
ne
de bakas olur,
Meselâ
O, alim ve kaadir'dir
dediimiz
vakit,
bunlar ilim
ve
kudrete
delâlet
ederler ki,
sfâtüllah,
zatn
ne ayni
ne de
gayrdr.
Frkalar
arasnda ba
gösteren
bu ihtilafn men-
ei
ikidir:
A
-
smin
kendisi
tesmiye
midir
deil
midir?
B
-
smin kendisi
müsemma mdr
deil
midir?
.
[Gerçek
u ki,
isim
tesmiye
de deildir
müsemma
da deil-
^
-
^
dir.
Bu
üç
kelime,
müteradif
olmayp bilâkis mütebayin
(birbirine
zd)
dr. Bu hususu
meydana
koymak
için bu
üç
lafzdan
her
birinin
manasn
münferit
olarak izah
etmemiz
gerekmektedir
ki,
ancak
bunu müteakip, u
bunun ayni veya
gayridir
demek
mümkün
olacaktr. Hakikatleri
meydana çkarma
yolu
ve
metodu
ite
budur. Bu yoldan ayrlan, baar
kaydetme
imkânn
aslen
1-
si
m
le
hd
iM
le
h
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 31/259
18
mam-
Gazalî
*-kar?|lg«
olan
S-Ben*^
yitirmi
demektir.
Tasdiki
her
ilmin-tasdik
veya
tekzibe
mevzu
olabilecek
vasfta
olan
her
hususu
kastediyorum
lafz,
mevsuf,
sfat
ve
sfatn
mevsufa
nispeti
gibi
üç
unsurdan
meydana
gelen
bir
kaziyye
olduunda
üphe
yoktur.
Birinci
merhalede,
tarif
ve
hakikatini
tasavvur
etmek
yolu
ile
yalnz
mevsufu
tanm,
sonra
tarif
ve
hakikatini
tasavvur
etmek
yolu
ne
yalnz
mevsufu
tanm,
sonra
tarif
ve
hakikatini
tasavvur
etmek
suretiyle
yalnz
sfat
ta-
nm
ve
sonra
da
sfatn
mevsufa
olan
nispetinin
mevcut
veya
f\.f
\*
menfi
olduunu
göz'
önüne
alm
olmak
gerekir.
[öyle ki
mül-
x w
J
kün
kadim
veya
hadis
olduunu
bilmek
isteyen
bir
insan,
önce
mülk
lâfznn
mânasn
sonra
kadim
ve
hadis'in
manasn
bilmeli
ve
ancak
bundan
sonra,
mülk
için
iki
vasftan
birini
tespit
etme
cihetini
düünmelidir]
Bu
yüzdendir
ki
ismin
manasn
ayr
olarak
bilmek,
müsemmann
manasn
ayr
olarak
bilmek,
tesmiyenin
manasn
ayr
olarak
bilmek,
ayniyet^
hüviyet
ile
gayriyef
terimle-
rini
ayr
ayr
mütalaa
ederek
manalarn
bilmek
gerekiyor.
Bu
sa-
yede
ancak
neyin,
neyin
ayni
veya
gayr
olduunu
tasavvur
etmek
mümkün
olacaktr.
/smin
tarif
ve
hakikatinin
izah
hakknda
deriz
ki:
C7K/
Eyann
aslda
vücudu,
zihinlerde
vücudu
ve
dillerde
vü-
cudu
vardr.
Gerçek
ve
hakiki
olan
vücud,
asdaki
vücuddur.
Zihinlerdeki
vücudu
ise
ilmi
ve
ekli,
lisanlardaki
vücudu
da
lafzi
(\
ve
istidlâlidir.TMesela
semann
(göün)
aslnda
ve
zatnda
bir
vücudu
vardr,
zihinlerimizde
ve
gönüllerimizde
de
bir
vücudu
vardr.
Çünkü
semann
ekli,
gözlerimizde
ve
dolaysyla
haya-
D
limizde
iz
brakm
bulunmaktadr,
f
Semann
yok
olduunu,
vücuddan
kalktn
farzedelim,
onun
ekli
hayalimizde
devaml
olarak
yaayacaktr.
lim
diye
tabir
ettiimiz
ey
ite
bu
sur
et
ve
bu
eklidir.
O
halde
ilim
malumun
bir
örneidir.
Maluma
benze-
yen
ve
ona
muvazi
olan
bir
örnek.
Ve o,
aynada
görünen
ekil
ve
suret
gibidir.
Bu
suret,
d
ve
mukabil
suretin
mümasili
ve
benzeridir
ve
malûmun
zihinde
meydana
gelen
örneinden
ibarettir,
j
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 32/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
19
Sema'nn
dildeki varlna
selince, bu
varlk,
birtakm
sesler-
den
mürekkep
bir
lafzdan
ibarettir,]
Bu sesler
dört
parçaya
ayrlarak
birincisi (sin),
ikincisi
(mim),
üçüncüsü
(elif)
ve
dördün-
,
cüsü
(hemze)
tabir
edilmitir,
fimdi
sema
sözümüz
zihindeki
sema'nn
bir delili
ve zihindeki
sema
da
asldaki
semaya
muta-
1
bk
olan
bir
surettir.
Asldaki
vücud
olmasa
ekil ve
suretlerin
zihinlerde
meydana
gelmesine,
zihinlerde
suret
meydana
gel-
mese
insann
o
sureti
duymasna
ve
insan
o
sureti
duymam
olsa
onu
lisanla
tabir
etmesine
imkân
yoktur.J
Belki
geri
zekâl
olanlar
bunlar
birbirinden
ayrt
edemeye-
cekler.
Ne
var
ki
bu vücutlarn
birbirinden
farkl
olduklar,
her
birinin
kendisine
mahsus
bir takm özellikleri
bulunduu
bir
ger-
Meselâ insan,
asldaki
vücudu
itibariyle
uyuyan,
uyanan,
ya-
ayan,
ölen,
gezen,
oturan bir varlktr.
Zihinlerdeki
vücudu
itiba-
riyle
de
mübtedâ
(özne),
haber
(yüklem),
âmm (genel),
hâss
(özel)
cüzi,
küllî,
kaziye
gibi
eylerdir.
Dillerdeki
vücudu
itibariy-
le
ise
Arap,
Acem,
Türk,
Zenci,
çok harfli,
az
harfli,
isim,
fiil, harf
ve
benzeri
eylerdir
ki,
bu vücut
zamana
ve her ülkenin
örf
ve
adetlerine
göre
deiir; fakat
asldaki
ve
zihindeki vücut
ne
zamana
nispeten
ne
de milletlere
göre
zinhar
deimez.
Asl-
daki ve
zihindeki
vücudu
imdilik
bir tarafa
brakarak yalnz
lâfzi
olan
vücudu
göz
önünde tut;
çünkü maksadmz
bununla ilgili-
dir.
ayrlrlar.
Mesela
gök,
aaç,
insan
ve benzeri
lafzlar
vaz-
evvel-
dir.
sim, fiil,
harf, emir,
nehy, muzari gibi
lafzlar
vaz-
sânîdir.
Bu-
na,
vâz-
sânî dememizin
sebebi,
çünkü
eyaya
delalet
etmek
üzere
vazedilen
lafzlar
öyle
ksmlandrlyor:
çektir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 33/259
20
mam-
Gazalî
f-sntenii*
€
'
Çoalma
a
-
Lafz,
kendisinde
deil
gayrisinde manaya
delâlet
eder-
se
o
harftir.
b
-
Kendisinde
mânâya
delâlet eden lafz da
iki ksma
ayr-
ln
1
-
Mânâsnn
zamanla
alâkas olan
lafz.
Buna
fiil
denir.
Vurdu
ve
vurur
gibi.
2
-
Mânâsnn
zamanla
alâkas
olmayan
lafz.
Buna
isim
de-
nir. Gök
ve yer
gibi.
Lafzlar,
önce,
zat ve
asllara
delâlet
etmek
üzere
vazedildi
ve bunu
müteakip,
isim,
fiil, harf
stlahlar,
lafzlarn
ksmlarna
delâlet
edici olarak
vazedildiler. Çünkü
lafzlarn
kendileri,
vaze-
dildikten
sonra
zatlar ve
asllar
itibaryla
birer
mevcut
oldular ve
ekilleri
zihinlerde
tebessüm
edince
lisan
hareketleri
ile göste-,
rilmeye
hak kazandlar.
Bu
cihetle
lafzlarn
vaz'nn
teaddüd
ettii
tasavvur
ediliyor.
öyle
ki bir isim
bir kaç
ksma
ayrlr
ve
her
ksma
ayr
bir
isim
verilirse
bu
durumda
o
isim,
üçüncü
de-
recede
olmu
olur.
Nitekim
ismi marife
ve
nekire
olarak
ikiye
ayrmaktayz
ve bundan
maksat,
bir
ismin
vaz-
sânî
durumunda
olduunu sana
anlatmaktr,'
ayet
bize ismin
tarifi
nedir?
diye
sorulursa,
isim,
müfred
(tek)
manâya
delâlet
etmek
üzere
va-
zedilen
lafzdr
diyebilir
ve
ayni
zamanda bu
tarife,
ismi
fiil
ve
harften
ayrt edecek
bir
kayt
da
ekleyebiliriz.
Fakat
bizim
bura-
daki
maksadmz
isim
için
tarif
beyan
etmek
deildir.
Sadece
isimden,
onun
üçüncü
derecedeki
mânâsnn
murad
olduunu
belirtmek
istemekteyiz
ki,
bu,
ismin
aslda
ve
zihindeki
vücutlar
deil
sadece
lisandaki
vücududur.
Eer
ismin
bir
mânâya
delâ-
let
etmek
üzere
vazedilen
lafz
olduunu
anladnsa;
artk
bilme-
lisin
ki,
mânâ
ifade
eden
her
mevzuun
bir
vaz ve
bir
vazi
ve
bir
de
meyzûunleh'i
vardr;
mevzûunleh'e
müsemma.
Vâziin
kendisine
müsemmi
ve
vâz'a tesmiye
denir,
Mesela
filan,
çocu-
una
ad koydu
dediimiz
vakit,
çocuuna
delalet eden
bir
lafz
vaz'etmi
olmaktadr
ve onun
bu
vazetme
hareketine
tesmiye
î~Ko^<xk
,
Kokulmak
b-Z^tricy
fisty
*^
<xr
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 34/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
21
ad
verilir.
Bazen de
tesmiye
lafz,
vazedilen
ismi
anna mana-
snda istimal edilir. Mesela ad
Ahmed olan bir ahsa, bir baka-
8
^
snn
ey
Ahmed- diye
seslenmesi gibi
ki,
onun
bu
çarmasna
da
adverme
(tesmiye)
denir.
O
halde
tesmiye
lafz,
ad
vermek
oN
ile adn anmak
arasnda müterektir. Gerçi tesmiyenin
ad
verme
manasndaki
istimali adn
anma manasndaki istimalinden
daha
uygun
ve
elyak
ise
de
iki husus arasnda
müterek
olduu inkâr
edilemez.
J
/
sim, tesmiye ve
müsemma lafzlarn,
hareket,
tahrik, müte-
harrik
ve
muharrik lafzlarnn
mecrasnda
mütalâa
etmek müm-
kündür.
Bunlar ise muhtelif mânâlara
delâlet eden dört
ayr
isimdir.
Hareket,
bir
yerden
bir yere
tanmaya
delâlet eder.
Tahrik
ise, bu
hareketi meydana
getirmeye, müharik,
hareketin
fiiline
taharrük
de,
bir
fiilden
saadr
olmakla
beraber kendisinde
hareket
bulunan
eye delâlet etmektedir.
Müteharrik,
kendisin-
de hareket
bulunan mahalle
delâlet
edip
fiile
delalet
etmez. Bu
lafzlarn
mefhumlar
anlald
ise,
artk
bunlar
hakknda,
onlarn
birbirinin
ayni veya
gayri olduunu
söylemenin
caiz olup olma-
d düünülsün. Mevzuu
ihata
edebilmek için
gayriyet ve
hüvi-
yetin
manasn
iyice
idrak
etmek
gerekir.
J
Hüve
hüve
(o
odur,
o
onun aynidir)nin,
üç
çeit
istimali
vardr:
1
-
arap badedir ve gazanfer
arslandr
sözünde olduu
gibi. Bu istimal, zat
itibariyle
bir olup
e
anlamda iki ismi
bulunan
ve
mefhumlar
arasnda
bakalk
olmayan her
ey için caridir.
Sadece harfleri itibariyle
deiik
olan bu
tür insimler müteradif
tesmiye edilir.
2
-
Saarim klç
ve
mühenned
klçtr
sözünde
olduu gibi.
Bu istimal, birinci
istimalden
farkdr.
Çünkü
bu
isimlerin mefhum-
lar
müteradif
deil
muhteliftir.
Saarim
keskin
olan
klca,
mühenned
de
Hind
ülkesine mensup klca
denir.
Seyf (klç)
ise, mutlak
olarak
istimal edildii vakit saarim ve muhenned'den
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 35/259
22
mam- Gazalî
ayr
bir
manaya
delâlet eder. Oysa
müteradif
isimlerin
sadece
harf itibariyle
deitiklerini ve
asllar
itibariyle
kendilerinde
ziya-
delik veya noksanlk
bahis
mevzuu
olmadm
gördük. Bu
tür
isimlere mütedâhil demek
doru olur. Nitekim
seyf
(klç), ken-
dilerinde
mâna yönünden
ziyadelik
olmasna
ramen
bu
üç
ismin de
mefhumuna
dâhildir.
3
-
Kar
beyaz souktur
sözünde
olduu
gibi
ki,
beyaz
ve
souun bir
olduu ve dolaysyla
beyazn souun ayni oldu-
u
iddia edilecektir.
Üç
vecihden en
uza
budur.
Buradaki
ayniyet,
iki vasfla
vasflandrlan bir
mevzûun
vahdeti
(tek olu-
u)ne
racidir
ve
bunun
mânas,
bir zatn ayni zamanda
beyazlk
ve
souklukla mevsuf olmasndan
ibarettir.
Hüve nüve sözümüzün,
bir vecihden,
vahdet
ifade
eden
kesrete delâleti
mülahaza
edilmelidir.
Vahdet
olmasayd hüve
hüve demek
mümkün
olmaz
ve kesret
olmasayd
gene
hüve
hüve
demek mümkün
olmazd,-
çünkü
bu
hüve
hüve
iki eyi
iaret etmektedir. Sadede
dönelim ve
diyelim
ki:
arap
badedir sözümüzde
olduu gibi
müteradif isimle-
re
kyas ederek
ismin
müsemmann
ayni
olduunu iddia
edenler
mutlak
surette
yanlmlardr. Müsemmann
mefhumu
baka
ismin
mefhumu
bakadr.
Nitekim
ismin dâll
(delâlet
eden)
ve mü-
semmann
medlûl
(delâlet
olunan)
olduunu
açklam
bulun-
maktayz.
Sonra
isim,
lafz olmayabilir.
Çünkü
isim
Arap,
Acem
ve
Türk
ismi, yani
Acemlerin,
Türklerin
ve
Araplarn
vazettikleri
bir
lafzdr. Bu
itibarla bazen
müsemmâ isme
mutabk
olmayabi-
lir.
simden
sual
edildii
vakit
nedir?
diye
sual
edilir.
Oysa
müsemmâdan «kimdir?»
diye
sual
edilmektedir.
Meselâ
meclise
bir
ahs
geldii
vakit,
bu
ahsn
ad
nedir?
diye
sorulursa
bu
soruya
onun
ad
Ahmet'tir
cevab verilir.
ayet
o
ahsn
ken-
disinden, yani
zatndan sual
edilecekse
bu
durumda
kimdir?
demek
gerekir. Kezâ
yakkl
bir
Türk'e
Hind
ad
verildiinde
isim
çirkin, müsemma
güzel diyoruz. Çok
harfli veya
ar mah-
reçli
bir
isim
olursa
isim
kaba, müsemmâ
nazik
diyoruz.
Bazen
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 36/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
23
isim
mecaz
oluyor;
fakat
müsemmâ
mecaz
olmuyor.
Bazen
de
uur
sayma
kabilinden
isim
deiiyor;
fakat
müsemmâ
deimi-
yor.
Bütün
bunlar isim
ile
müsemmânn
birbirinden
ayr
eyler
olduklarnn
birer delilidir.
Eer
fikrini
çaltracak
olursan
bu zik-
redilenlerden
maada, isim
ile
müsemmâ
arasnda
birçok
farklar
bulursun.
Ne var
ki basiret
sahibi
olana
sözün
az
da
kâfidir.
z'ansz
ve
idraksiz
olanlar
ise,
çok
izah
daha
da
çok
artr.
kinci
istimale göre
müsemmânn
isimden
mütak
olduu
ve
seyf (klç)
sarim
(keskin
klç)in
mefhumuna
dahil
olduu
sibi
müsemmânn
da ismin
mefhumuna
dahil
olduu
söylensin. Buna
kail
olunduu
takdirde
tesmiye,
müsemmâ,
müsemmi
ve
ismin
cümlesinin
ayni
ey
olmalar
lazm
gelecektir.
Çünkü
hepsi
de
isimden
mütak
(türev)
dir ve
isme
delalet
etmektedirler.
Bu
ise
bir
mücazefe
ve
pein
hükümdür.
Hareket,
tahrik,
muharrik
ve
müteharrikin
ayni
ey
olduklarn
iddia etmeye
benzer.
Bunlarn
hepsi
de
hareketten
mütaktr.
Oysa
bu
iddia
doru
deildir,
çünkü
hareket,
mahalle
ve
faile
ve
fille
delâlet
olmakszn
sade-
ce
bir
yerden
bir
yere
intikale
delalet
eder.
Muharrik,
hareketin
failine
delalet
ediyor.
Muharrek,
mef
ul
olmakla
beraber
hareke-
tin
mahalline,
müteharrik
ise,
meful
olmakszn
hareketin mahalli-
ne
delalet
ediyor.
Tahrik,
faile ve
mahalle
delaleti
olmakszn
hareketin
filine
delalet
ediyor. Bunlar,
birbirinden
ayr
gerçekler-
dir.
Hepsinde
de
hareketin
mevcudiyeti
mülahaza edilmekte
ise
de,
hareket,
kendi nefsinde
ve
müstakil
olarak
anlalan
bir
hakikate
sahiptir.
Hareketin
ta
ile
nispeti
ancak
tali derecede
anlalr.
Bu
izafet
muzâfdan
ayrdr.
zafet,
iki ey arasnda
müta-
lâa
edilir,-
muzâf ise
önce
müstakil olarak
ve
sonra
mahalle
nisbeti
düünülür.
Bu,
onun
faile olan
nisbetinden bakadr.
Ni-
tekim
hareketin
mahalle
olan
nisbeti
ve
ihtiyac
zaruri,
faile
olan
nisbeti
nazaridir.
Bunu
söylemekle
tasavvursuz
iki
nisbetin
mev-
cudiyetine
hükmü
kastediyorum
ki, isim bir delalettir;
onun
.
medlûlü
vardr ve
ona müsemmâ
denir ve
ismin
vaz'
(istimali)
ise,
bir fail-i
muhtarn
iidir
ve adna
tesmiye denir.
Sonra
bura-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 37/259
24
mam- Gazalî
daki
tedahül
ile
seyf
(klç)
n
saarim
(keskin klç) ve
mühenned
(hind
klc) mefhumlarna dahil
oluu
arasnda
fark vardr.
öyle
ki
saarim, bir
sfat
ilavesi
ile
klçtr.
Mühenned
de
sfat
ilavesi
ile
klçtr. Seyf ite
bu
mefhuma
dahildir.
Oysa müsemma
bir sfat
ilavesi
ile
isim
veya
tesmiye bir sfat ilavesi ile isim
deildir
ve
bu
tevil
burada
doru
olamaz.
Üçüncü
istimale
selince;
sfatlarn
teaddüdü
ile mahallin
itti-
had
esasna dayanan bu
vecih,
uzak
olmasna
ramen
isim
ve
müsemmâda can olmad
gibi, isim
ve
tesmiyede
de cari
de-
ildir.
Ancak bir
eyin
hem isim
ve
hem
tesmiye olarak adland-
rlmak
üzere
vazedilmi
olduuna kail
olmak gerekir. Nitekim
kar
misalinde, olduu
gibi. Kar
ise, soukluk
ve
beyazlk
vasflarn
tayan bir
manadan
ibarettir. Keza
durum,
Sddîk,
(Hz.
Ebu
Bekir),
Ebu
Kuhafe'nin
olunun
kendisidir
sözünden
de
farkl-
dr. Çünkü bu söz
tevil
edildiinde,
Sddîk olarak vasflandrlan
ahsn vilâdet bakmndan
Ebu
KuhafeVe mensup
olduu anla-
lr.
Bu
takdirde
hüve
hüve
(o
odur)'nin
manâs,
sfatlar
arasnda
kesin zddiyet
bulunmakla
beraber mevzûun
ittihad
(bir
oluu)
dr. Sddîk'n
mefhumu
baka Ebu Kuhafe'nin olu olmann
mef-
humu
bakadr
ve
burada
yaplmas
mümkün olan
teviller,
ne
isim ve müsemmâda
ne
de
isim ve
tesmiyede,
ne
hakikat itiba-
riyle
ne de
mecaz
yönünden zinhar
cari
deildir.
Müteradif
isimler, Gazanfer
aslann kendisidir
sözümüzde
olduu
gibi
hakikat
cümlesindendir.
Ancak
iki
'lafzdan
anlalan
mana ara-
snda
lûgavî
bakmdan,
herhangi
bir
farkn
olmamas
arttr.
Eer
fark varsa
bu
takdirde
bir misal aramak
gerekir.
Bu, hakikatin
bir
ve isimlerin çok oluu
cihetine
racidir.
Hüve
hüve
(o
onun,
ayndr) sözümüzde
bir
cihetten
vahdetin
ve
dier
cihetten
kesretin
mevcut
olmas
lazm geliyor.
Vecihlerin
en
iyisi,
vahde-
tin manada
ve kesretin
ise
mücerred
lafzda
olmasdr.
Bahsi
uzun
ve
anlalmas
güç
olan
bu
ihtilaf hakknda
bu
kadar izah
kâfidir.
Artk
isim,
tesmiye
ve
müsemmann her
birin-
den
anlalan ve aranan mana
bakmndan
farkl
birer
lafz olduk-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 38/259
Esmâ-i Hüsnâ erhi
25
larn
anlam
oldun. Ancak bunlardan her
birinin dierinden
farkl
olduu
söylenebilir;
onun
ayn
olduunu
söylemeye
imkân
yoktur.
Çünkü gayriyet,
hüve
nüve
(ayniyet)nin mukabilidir.
sim için, müsemmânn
ayni
olabilir,
gayri
olabilir ve ne ayni
ne
de gayri
olabilir
diyen
üçüncü
mezhebe
gelince, haktan en
uzak olan ve en
çok
karmaklk içinde
bulunan frka budur.
Ancak
tevile gidilirse
durum deiir.
Mesela
üç
ksma
ayrlan
isimden
ismin
kendisini deil mefhum
ve
medlûlünün kastedil-
diini
söylemek
mümkündür.
smin
mefhumu
tabii
ki
ismin
gay-
ridir.
Çünkü
ismin mefhumu, ismin
medlûlüdür ki delil
baka
ve
medlul bakadr.
Bu itibarla zikredilen bu
taksim ismin
mefhu-
muna racidir
ve
dorusu
da
öyle
demektir: smin
mefhumu
müsemmânn
zat ve
hakikati
ve mahiyeti
olabilir.
Bunlar
nsan
ilim
ve
beyazlk
gibi mütak
(türev)
olmayan
nevi
isimleridir.
Mütak olan
isimler ise
müsemmânn
hakikatine delâlet etmeyip
hakikati müphem (bulank)
olarak
brakr ve
sadece müsemmâ-
nn bir sfatna
delalet
eder.
Âlim (bilgin) ve
kâtip
(yazar) misal-
lerinde olduu
gibi. Sonra
insan
ilim
ve
beyazlk
gibi
mütak
olmayan
nevi isimlerinden,
âlim
ve beyaz gibi
müsemmada
mevcut
bir
halin vasfna
veya yaratc
ve
yazar
gibi müsemma
için
yaplan ve
ondan
ayrlmayan
bir izafete
delalet
eden itikak-
lar
yaplr] O
nedir?
sorusuna
cevap olarak
söylenen
isimlerin
birinci
ksmn tarifi
olduunu
söyleyebiliriz.
öyle
ki
baya
bir
insan
iaret
edip
O
kimdir?
demez
de
O
nedir?
derse,
bunun
cevab
nsandr
olmaldr.
ayet
hayvandr
derse,
mahiyetin cevab
olamaz.
Zira
insann
mahiyetinin
mücerred
hayvaniyet
ile kaim
olmad
aikârdr.
nsan,
akll
hayvandr.,
-
Mücerred
olarak hayvan
deildir.
nsan,
hayvan- âkil'e
verilen
isimdir.
nsan
yerine beyaz
veya
uzun
veya âlim
veya
katip
de-
nilse
cevap
olmaz.
Çünkü
beyazn
mefhumu,
beyazlk
vasfm
tayan
müphem
bir
varlktr
ki;
mahiyeti
bilinmez.
Âlimin mef-
humu,
ilim
sahibi
müphem
bir
varlk ve
katibin
mefhumu,
kitabet
iini yapan
müphem
bir
varlktr. Gerçi
kâtibin insan
olduu
anla-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 39/259
labilir.
Fakat
bunun
anlalmas lafzn
mefhumundan
hariç
ve
onun
mefhumuna
ilave
olan
bir
takm
delil
ve
hususlar
aracl
Keza
bir
renk iaret
edilerek
O
nedir?
dendii
vakit,
be-
yazdr
cevab
verilir.
Eer
bunun
yerine bir mütak
isim
zikre-
derek
aydnlatcdr
veya
gözün
n
datcdr
desek
cevap
deildir. Çünkü
o
nedir?
sorumuzdan
kastmz
zatn
hakikat ve
mahiyetini
örenmektir.
Aydnlatc
lafz
aydnlatma
hassesine sahip olan
müphem
bir
varlktr.
Datc
lafz,
datma
hassesine
sahip olan
müphem
bir
varlktr.
simlerin medlûl
ve
mefhûmlar
hakknda
ite
f
bu
taksim dorudur
ve biz bu
taksimi
öyle
de
tabir
edebiliriz:; sim,
zata da
ve zatn
gayrine de
dela-
let
eder
ve
onun
zatn gayrine
delaleti,
istimalde
müsamaha
tarikiyledir.
Zatn
gayrine
delalet eder
sözümüz, O
nedir in
cevabnda
vaki olan
mahiyetin
gayrini
kastetmi
olmaklmzla
tefsir edilmezse
cevap
doru
olmaz. Âlim,
ilim
sahibi
olan
zata
delalet
etmektedir
ki,
onun
zata
delaleti
vardr.
Âlim
lafz ilim
lafzndan
farkldr.
Âlim,
ilim
sahibi
olan zata,
ilim, ise
yalnz
ilme
delalet eder.
mdi
isim
müsemmann
ayn
olabilir
iddiasnda
iki
arza
vardr
ve
bu
arzalarn
giderilmesi
gerekmekte
din
1
-
Ya
buradaki isim
yerine ismin
mefhumu
getirilmeli.
2
-
Veya
isim ,
zatn
mahiyeti
ile
deitirilmelidir.
Ancak
bu
takdirde,
ismin
merhumunun
zatn
hakikat
ve
mahiyeti
veya
hakikat
ve
mahiyetin
gayri
olduu
söylenebilir.
Yaratc,
müsemmann
gayridir
sözüne
gelince, bu
söz-
den
yaratc
lafznn
müsemmann
gayri olduu
kasted
iliyorsa
burada
beis
yoktur.
Esasen
lafz
baka
ve lafzn
medlulü
baka-
dr.
Fakat
bu
sözden,
yaratcnn
ifade
ettii
manann
müsem-
mann
gayri
olduu
kastediliyorsa
ite
bu
muhaldir.
Çünkü
yara-
tc,
bir
isim
ve
her
ismin
mefh'ûmu,
o
ismin
müsemmasdr.
Eer
kendisinden
müsemma
anlalmazsa
o
müsemmann
ismi
deil-
dir.
Yaratma,
yaratcnn,
merhumuna
dahil
olmakla
beraber
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 40/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
27
yaratc,
yaratmann ismi deildir. Kâtip,
kitabelin
ismi deil,
mü-
semma
da
tesmiyenin
ismi deildir.
Yaratc,
kendisinden
yarat-
ma
fil
sadr olan
zatn ismidir
ve
bu
itibarla
yaratcnn merhumu
ayni
zamanda
zattr.
Yalnz zatn
hakikati
deil, izah
bir
sfat
sa-
hibi
olmas
yönünden
zatn aynidir.
Nitekim
baba
dediimizde,
bu
lafzdan, o'ulun
zat deil,
oula
izafeti
yönünden babann
zat
anlalr. Sfatlar,
izah ve
sayr
izah
olarak
bölümlenir
ve
zat-
lar bu
sfatlar
cemeder.
Eer
yaratcnn
bir sfat
olduu, sfatn bir,
ispattan ibaret
bulunduu,
yaratc
lafznn
mazmununda
sadece
yaratmann
ispatnn
varl,
fakat
yaratmak yaratc
demek
olmadndan
yaratmakta
yaratcnn
hakiki
bir
sfat
bulunmad
ve
ismin
mü-
semmann gayri
olduu sözünün
buradan
ileri geldii
iddia
edilirse, cevaben
deriz ki:
sim,
müsemmann
gayridir
iddias
çeliiktir.
Tpk bu
;
delilin medlulden
bakasn
gösterip
tanttm
iddia
etmeye
benzer.
Zira
müsemma
ismin
mefhumundan
(isimden
anlalan
manadan)
ibarettir ki,
bu
durumda
mefhum,
müsemmann
gayri
ve
müsemma,
mefhûmun
gayri
nasl
olur?
Sonra
yaratann,
yaratmaktan
sfat bulunmad
ve
yazarn,
yazmaktan
gelen
bir
vasfa sahip
olmad iddias da
doru
de-
ildir.
Yaratann,
yaratmaktan
gelen
bir sfat
sahibi
olduunun
delili çünkü
yaratan,
bazen
bu
sfatla
vasflandrlr
ve kimi
vakit
de
bu
sfat
kendisinden
nefyedilir. te
izafet de
muzafn
vasfdr
ve
bunda
da
nefy
ve
ispat
caridir,-
aynen
muzaf
olmayan
be-
yazlk
gibi.
fAhmed
ve Fehmi'yi
tanyan
bir
insan,
Fehmi'nin
Ahmed'in
olu
olduunu
örendii
vakit,
üphe
yok
ki, yeni
bir ey
ö-
renmi
oluyor ve
bu
yeni ey, ya
sfat
veya
mevsuftur.
Mevsufun
zat
olmadna
göre
sfat
ve
binefsihi
kaim
olmadna
göre
de
Ahmed'in sfatdr.
zafetler
muzaflarn
vasflan
kabi
ündendir,- ne
var
ki bunlarn mazmunlar,
iki
ey
arasnda
mukayese
yolu
ile
anlalr
ve
bu
husus,
onlar
sfat
olma
durumundan
çkaramaz.
Allah
(c.c.)'n
yaratc
olmakla
mevsuf
olmad
söylense bu
söz
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 41/259
28
imam-
Gazalî
küfürdür. Nitekim
âlim
olmakla
mevsuf
bulunmad
söylense bu
da
küfürdür.
Bu sözün
kailini bu
karmakla
düüren
sebep u
ki,
izafet, kelamclar
nezdinde
arazlarn
cümlesinden
saylma-
maktadr.
Kelamclara,
arazn manas
nedir? diye
sorulsa,
binefsihi kaim
olmayp
bir
mahalde
mevcut
olan
nesnedir
diyecekler
ve zafet
bir
mevcut
mudur
deil
midir?
deseniz,
evet,
mevcuttur
demek zorunda
kalacaklardr.
Çünkü
babal-
sn
yokluunu
iddia
edemezler;
Eer
yok
olsayd,
kâinat
ta ba-
ba
diye bir
varlk
bulunmazd.
imdi
kelamclara,
babalk
demek
olan
übüvvetin
binefsiha
kaim
olup
olmad
sorulunca,
onun
binefsiha
kaim
olmadn
Ye
bir
mahalde
mevcut
olduunu
itiraf
edeceklerdir.
Evet,
izafet
binefsiha
kaim
olmayp
bir
mahal
ile
kaimdir.
Arazn da
bir
mahal
ile
kaim
olduunu
itiraf
etmekle
beraber,
izafetin
bir
araz
oluumu
dönüp
inkâr
ediyorlar.
Ke-
lamclarn,
baz
isimlerin
müsemmann
ne
ayni ne
de
sayri
oldu-
u
sözüne
selince,
bu
söz
de
yanltr
ve bunun
yanll
âlim
lafznn
tefsiri
ile
izah
edilecektir.
ayet
Allah-ü
Teâlâ
hakknda
bunun
itlâkna
eriatn
müsaade
etmedii
ileri
sürülürse,
hakk
ve
doruyu
açklamann
bir
özel izne
mütevakkf
olmad
söyle-
nebilir
ve
belki bu
hususta
imdi
müsamaha
vardr.
Dikkatimizi
ilim ile
vasflandrlan
insan
üzerinde
toplayalm
ve
diyelim
ki:
lim
insandan
ayr
bir
varlk
deildir,-
insan
var
iken
ilim
yoktu.
lmin
tarifinin
insann
tarifinden
baka
oluu
sebebiyle
ilmin
insandan
ayr
bir
varlk
olduu
söylenecektir.
Fakat
tek
bir
ahs
hakknda
O
Âlimdir
ve
insandr
denildi'
vakit,
alim
insann
ne
ayni
(ken-
disi) ne
de
sayri
(bakas)
dr
;
çünkü
insan,
ilimle
mevsuf
olan
bir
varlktr.
Diyeceiz
ki bu
hüküm,
kâtip
ve tâcir
hakknda
da
lazm
silecektir;
çünkü
bununla
mevsuf
olan
sene
insann
ken-
disidir.
Gerçek
u ki,
mesele
izah
ve tafsile
muhtaçtr.
öyle
ki,
insan
lafznn
mefhumu,
Âlim
lafznn
mefhumundan
bakadr.
Zira
insan
lafznn
mefhumu,
akl
ve
nâtk
hayvandr;
âlimin
mef-
humu
ise,
ilim
vasfna
sahip olan
müphem
bir
varlktr.
Her
iki
lafzn
kendileri
de
baka
baka
ve
mefhumlar
da
baka
baka-
dr. te
bu
vecihten
birbirinin
ayni
deillerdir
ve
onlara
hüve
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 42/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
29
hüve
(o
onun ayndr) demek
caiz
deildir.
Fakat baka vecih-
ten ise
birbirinin aylidirler
ve
bu vecih
ile
onlara birbirinin
sayr
_
demek
caiz
deildir. Açklayalm: insan ve
Âlim
olarak vasfland-
rlan tek
bir
zat
göz önüne aldn vakit,
insan tesmiye
edilen
varlk,
alm
olarak.
Vasflandrlan varln kendisidir: Nitekim kar
tesmiye
edilen
varlk,
souk ve ayni zamanda beyaz olmakla
vasflandrlan varln kendisidir.
te bu
bak
ve
itibarla ilim
insann
ayni
ve
birinci
itibarla
da
gayridir. tibar
yönü
bir
olup da
o
onun
ayni veya o
onun
gayr
olmamas
aklen muhaldir. Nite-
kim
o
onun
ne
ayni
ne
de
gayri
olmas
keyfiyeti
de
müstahildir.
Çünkü gayriyet
ve ayniyet, nefy ve ispata tekabül
eden
kart
kavramlardr
ve
aralarnda
vasta
(orta
derece)
yoktur. Bu izah
kavrayan kii,
unu
bilecektir
ki,
zata
ilave
olarak
Aliah-ü
Teâlâ
için
kudret
ve
ilim
sfatlarn ispat
eyledii vakit
zattan
ayr
bir
varlk
ve
ayni
zamanda
gayriyet için
de,
iznin
varid
olmasna
mütevakkf
olduundan lafzan
itlak etmemi
(söylememi) olsa
bile
bir
mana
ispat
etmektedir.
Buna
itiraza
mecal
yoktur.
lmin
tarifini
zikredince
bu
tarife Allah-ü
Teala'nn
ilmi dahil olur,-
kud-
reti ve zat
ise dahil deildir.
O
halde
tarifin dnda
kalan ey,
tarife
dahil olan
eyin
gayri
nasl olmaz?
ve
kudretin
tarifine ilim
dahil olmadna göre
ilmi tarif
eden
kiinin, kudretin tarifin
dnda
kalmasnda zarar
yoktur;
çünkü
ben ilmi
tarif
ediyorum,-
kudret baka
ilim ise
bakadr;
kudreti ilmin
tarifine dahil et-
mekliim
lazm gelmez. Keza
âlim zat da
ilmin
gayridir
ve
onu
da
ilmin
tarifine
dahil
etmekliim
gerekmez
diyerek
özür
be-
yan
etmesi
niçin caiz olmasn?
Tarife girenin, tarife
girmeyenden
baka olduuna kâh
olann
sözünü
tanmayan
ve buradaki
gayr
lafznn
itlak
(istimali)ni
muhal
gören
kii,
üphe
yok ki
gayr
lafz-
nn
manasn
anlamayanlar gürûhundandr.
Bence
gayr
lafz,
an-
lalmayacak bir
mana
deildir.
Bu
lafzn
manas
aikârdr. Ne
var
ki
belki
o kimse,
aklnn
ve vicdannn kabul
etmedii
eyi lisann-
la
söyleyebiliyor.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 43/259
30
mam-
Gazalî
Fakat
bürhant
mücadeleden
maksat,
dilleri
avlamak
deil
akllar
avlamaktr
ki,
neticede
hak
olan
eyi batnen
tanyp
itiraf
edelim. Artk o
hakkn
lisanen
izah
ister
yaplm
ve ister yapl-
mam
olsun.
Eer ismin
müsemmann
ayni olduunu
söyleyenlerin,
bu
sözü
söylemeye,
ismin stlah ile
mânâya
delâlet
eden
lafz
ol-
duunu
söylemekten
saknmak
için
mecbur
olduklar,
bu tak-
dirde
Allah-ü
Teâlâ'nn ezelde
ismi
olmadna
kail olmak
gere-
kecei,
çünkü
ezelde
lafzn
ve lafzn
bulunmad
ve
lafzn
hadis olduu
ileri sürülürse
deriz
ki:
Bu,
bertaraf
edilmesi
kolay
olan
zayf bir
serçektir.
öyle ki
isimlerin
manalarnn
ezelde
sabit
olduu
ve
kendilerinin
bulunmad
söylenir.
Çünkü
isimler
ya
Arap
veya Acem
(Arab'n
gayri)
isimleridir
ve
cümlesi de
hadisdir.
Zatn manasna
veya
sfatna
raci
olan
her
isimde bu
hüküm caridir.
Mesela
Kuddüs
ismi
gibi
ki,
bu
isim,
ezelde
kudsiyet sfat ile
mevcuttu
ve
âlim gibi ki,
O,
ezelde alim
olarak
mevcuttu.
Nitekim
eyann,
vücutta
üç
mertebesi
bulunduunu
yukarda izah
etmi
bulunmaktayz.
Bu
mertebelerden
biri,
e-
yann
zat
itibariyle
olan
vücududur
ki.
Allah-ü
Teala'nn
zat
ve
sfat
hakknda
kadimlik
ile
mevsuf
olan.
vücuttur bu.
kincisi,
eyann
zihinlerde
olan
vücududur
ki, bu
vücut
hadistir,-
çünkü
zihinlerin
kendileri de
hadistir.
Üçüncüsü,
eyann
dillerdeki
vücududur
ve
dillerin
hadis
olmas ile
bu
vücudun
kendisi
de
hadistir.
|
Evet,
zihinlerde
sabit
olan
eyadan
bilgileri
kastediyoruz
ki,
bu
bilgiler,
Allah-ü
Teâlâya
izafe edildii
zaman
kadim
olurlar.
Zira
Allah-ü
Teâlâ
ezelde
mevcut
ve
ilim
idi
ve
kendisinin
mev-
cut
ve
âlim olduunu
bilirdi.
O'nun
vücudu,
nefsinde
olduu
gibi
ilminde
de
sabit
bulunuyordu.
Kullarna
ilham
edecei,
onlarn
gerek
zihinlerinde
ve
gerek
dillerinde
yarataca
isimler
de
kendisince
malumdu.
te
bu
tevile
dayanlarak
O'nun
ezelde
isimleri
bulunduunu
söylemek
caiz
alr.
Fakat
Haalik,
Musavvir
ve
Vehhab
gibi,
fi'le raci
olan
isimlere
gelince,
bazlar,
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 44/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
31
Allah-ü
Teala'nn
ezelde
haalik olarak
vasflandrdn
söylerken,
kimi
de
vasflandrlmaz
olduunu
söylemektedir.
Oysa
bu
ihti-
laf, bir esasa
müstenid
deildir.
Çünkü
Haalik (yaratc), iki
ma-
nada
istimal edilir: Biri,
ezelde kati
olarak
sabit
ve
öbürü ise
kati
olarak
menfi olan
manadr ki,
bu
iki
mana
üzerinde
ihtilaf yersiz-
dir.
Nitekim klç, knda
olduu zaman da
ve
boynu
keserken de
kesici
olarak
tesmiye
edilir. Ne
var
ki
knda
bil-kuvve,
kesme
srasnda ise
bil-tül
kesicidir. Bardaktaki su
da
susuzluu
gideri-
cidir:
fakat bardakta
iken
bil-kuvve
ve
midede iken
bil-fil kand-
rcdr.
Bardaktaki
suyun
kandrc
olmasnn
manas
ise,
o
suyun,
mideye indii
zaman
kandrmay
meydana
getiren vasf
ve
nite-
likte bulunmasndan
ibarettir ve
bu,
maiyet
(hidrat)
sfatdr. Kn-
daki
klç
da kesicidir;
yani
kesilmeye
mahal
olacak
bir nesne ile
bulutuu
zaman
kesmeyi
meydana
getirecek vasf
ve nitelikte-
dir.
Bu
sfat ise
keskinliktir.
Artk
kendi
nefsinde
yeni
bir
vasfn
domasna
muhtaç
deildir.
te
Barî-i
Teâlâ'nn
ezelde Haalik
(yaratc)
olmas,
bardaktaki
suyun
kandrc
olmas
manas
iledir.
Yani
yapmay
ve
yaratmay
mümkün klacak
sfat
üzere
olduu
kastedilmitir.
O,
kelimenin
ikinci manas ile
Haalik
(yaratc)
de-
ildir,
yani
yaratmak
fili
henüz
kendisinden
sâdr
olmamtr.
Allah-ü
Teâlâ'nn
gerek
ezelde
ve
gerek
ebedde âlim,
kuddüs
ve
sair
isimlerinin
bulunmas
da
bu
mana
üzeredir.
Bir bakas-
nn,
O'nu
o
isimlerden
biri ile
tesmiye
etmesine
veya
etme-
mesine
ihtiyaç
yoktur.
Cedelcilerin
çou
zaman
yanlmalarnn
menei,
müterek
isimlerin
manalar
arasndaki
fark
temyiz
ede-
meyilerindendir.
Bu
farklar
ayrt
edildii
takdirde
ihtilaflarnn
çou
kalkar.
Eer
Allah-ü
Teâlâ'nn,
Siz O'nu
brakp da
kendinizin
ve
atalarnzn
tesmiye
ettiiniz
isimlere
tapyorsunuz
1
Kavl-i
erifi
ileri
sürülürse,
bilinmektedir
ki,
onlar,
alfabetik
harflerden
mey-
dana
gelen
lafzlara
deil,
müsemmâlara
(isimlerin
sahiplerine)
tapmakta
idiler.
Ancak
bununla
istidlal
edenin
istidlâl
yönünün
1
yusuf
Suresi,
40.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 45/259
32
mam-
Gazalî
anlalmas için
öyle
demesi
gerekir:
Onlar,
isimlere
deil,
mü-
semmâlara
ibadet
ediyorlard
ve
bu
takdirde
O'nun
sözünde,
isimlerin
müsemmânn
gayri
olduuna
dair
tasrih
(açklama)
var-
dr.
Nitekim biri, Arap,
müsemmâlara
deil,
isimlere
tapyorlar-
d
demi
olsa,
sözü
çeliik
olur
ve
fakat isimlere
deil,
mü-
semmâlara
tapyorlard
dese,
sözünden
anlalan
'mana
çeliik
olmaz.
Oysa
isimler
müsemmâlarn
ayni
olmu
olsalard
ikinci
sözün
birincisinden
manaca
farkl olmamas
gerekirdi.
Ayetin
manas
hakknda
ayni
zamanda öyle
de
denilir:
Putlara
verilen
tanr
isimleri,
müsemmâsz
birer
isimden
iba-
retti. Çünkü
müsemma,
aslda
sabit
olan
ve
lafzn
kendisine
delâlet
ettii manadr.
Putlar, ne
aslda
sabit
ne de
zihinlerde
malum olan
tanrlardr;
ancak
isimleri
dillerde
mevcuttur
ve bun-
lar
manas
olmayan
isimlerdir.
Hikmetinas
olmayan
bir
kimse
hikmetinas
olarak
tesmiye
edilir
ve
kendisi de
bundan
mem-
nunluk
duyarsa,
isim
houna
gitti
denir.
Zira
ismin
ardnda
bir
mana
mevcut
deildir.
smin
müsemmânn
gayri olduuna
dair
delil
ite
budur.
öyle
ki
ismi
tesmiyeye
ve tesmiyeyi
de
onlara
izafe etti
ve
tesmiyeyi
onlarn
fili
klarak,
tesmiye
ettiiniz
isimler
buyurdu
ki, onlarn
fiil
ve
tesmiyeleriyle
meydana
gelen
isimler
demektir.
Yoksa
putlarn
ahslar,
onlarn
tesmiyeleriyle
hadis
olmu
deil-
lerdir.
ayet
Allah(c.c.)'n,
Rabbinin
o
yüce
adn
tebih
(ve ten-
zih)
et
2
buyurduu
ve
tenzih
edilenin
gerçekte
isim
olmayp
zat
olduu
ileri
sürülürse
cevaben
deriz
ki:
Burada
isim,
sfat
olmak
tarikiyle
ziyadedir
ve
bu
istimal,
Arap
lisannda
caridir.
Nitekim
Allah(c.c.)'n,
Hiç
bir
ey
O'nun
misli
gibi
deildir
3
kavl-i
erifi
ne
benzer.
Bu ayete
dayanarak
burada
Allah-ü
leâlâ
2
EI'Â'lâ
Süresi, 1
.
âyet.
3
E'ûra
Süresi,
1 1
.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 46/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
33
için
misil
ispat
edildiini
söylemek
caiz
olmaz.
Çünkü
tebih
edat
olan
(ve
gibi
manasna
gelen)
kâf
ziyadedir.
Ayni
za-
manda
müsemmây
iclâl
ve
tazim
olarak
ismin
müsemmadan
kinaye
olduunu
söylemek
de
yerinde
olur.
Nitekim
yüksek
rütbeli
kiiler
hakknda
cenab
ve
hazret
tabirlerini
kullanarak
cenablarna
veya
hazretlerine
selam
olsun derler.
Bundan
murad,
selamn
o
ahsn
üzerine
olmasdr.
Fakat-
iclâl ve
tazim
kabilinden
kendisi zi
kredi
Imeyerek
yüksek
rütbeli
oluuna
dela-
let
eden
bir
husus
kinaye
tarikiyle
zikredilmitir.
Sonra,
isim,
her
ne
kadar
müsemmânn
gayri
ise
de
müsemmâ
ile ilgili
ve
ona
mutabktr.
Bu
gibi
hususlarn,
lûgaviyatta
basiret
sahibi
olanlarn
gözünden
kaçmamas
gerekir.
Hem de kaçmamaldr.
Çünkü
ismin
müsemmânn
gayri
ol-
duuna
kail
olanlar,
En güzel
isimler Allah'ndr.
4
ayet-i
kerimesi
ve
Allah-ü
Teâlâ'nn
doksan
dokuz
ismi vardr,-
yüzden
bir ek-
sik;
her kim,
o isimleri
ta'dad ederse
behemehal
cennete
gi-
rer
5
hadis-i
erifi
ile
istidlal
etmekte
ve
öyle
demektedirler:
isim,
müsemmânn
ayni olsayd
doksan
dokuz
müsemmâ
bu-
lunmas
gerekirdi;
bu ise
müsemmâ
bir olduundan
muhaldir.
Ötekiler
de,
burada ismin
müsemmânn
gayri
olduunu itiraf
etmek
zorunda
kalarak,
ismin
müsemmâ
manasnda
deil
de
tesmiye
manasnda
varid
olduuna
ihtimal
veriyorlar.
Nitekim
berikiler
de, ismin,
aslda
müsemmânn
gayri olmakla
beraber
bazen
müsemmâ
manasnda
geldiini
teslim
ediyor
ve
Rabbi-
nin
o
yüce
adn
tebih
(ve
tenzih)
et
6
ayetini
bu manada
tahric
ediyorlar. Mamafi
her iki grubun
da
istidlal
ve
cevaplar
düzgün
deildir.
Rabb'nn
Yüce ismini
tenzih
eyle ayet-i ke-
rimesi
hakkndaki
görülere dair
lehte ve aleyhte ne varsa
zik-
retmi
bulunuyoruz. Ancak
bu
istidlal
ve
o
onlarn
bu istidlâl
hakkndaki
isim veya
müsemmânn bir
olduuna
ve
buradaki
4
EI'Â'raf
Süresi, 1 80.
ayet.
5
Buharî ve
Müslim'de Ebu
Hüreyre'den
rivayet
edilmitir.
0
EI'Â'lâ
Süresi, 1
.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 47/259
34
mam-
Gazalî
isimden
sadece tesmiyenin kastedildiine
dair cevaplar
iki
yöndedir:
1
-
smin
müsemmânn kendisi olduunu
söyleyen,
burada
müsemmann doksan
dokuz
olduunu
söylemekten
aciz
de-
ildir.
Çünkü bu sözün sahibine
söre
müsemmâdan
murad,
ismin
mefhumu
(isimden
anlalan
mana)
dr.
Nitekim Âlim ismi-
nin
mefhumu
Kadir
o
isminin
mefhumundan
bakadr.
Kuddûs,
Haalik
ve
sair
isimler
de
böyle. Her ismin
kendine
mahsus
bir
mana
ve mefhumu
vardr.
Neticede
tekbir
zatn
vasfna
raci
olmalar
durumu
deitirmez. Sonra
bu
kavlin
sahibi,
ismin
mana
olduunu söylemek
durumundadr
ve esma-i
hüsnâdan maâni-
yi
hüsnâ murad
edildiini
söyleyebilir. Zira
müsemmalar,
çaresiz
kendisinde
kesret
bulunan
manalardan
ibarettir.
2
-
Buradaki
isimden
tesmiyenin
murad
olduu
sözü
ve
iddias
yanltr.
Tesmiyenin
manasnn, bir
eyin ismini
anmak
veya onu vasfetmek olduunu,
açklam
bulunmaktayz.
sim
bir
olsa
da
tesmiye, isim alanlarn çok
olmas ile çoalr
ve
teaddüd
eder. Nitekim
zikir
ve ilim,
zakir
ve âlimlerin
çokluu ile
çoal-
maktadr; oysa
mezkûr
ve
malum
olan
birdir.
Bu
itibarla
tesmi-
yedeki
çokluk
isimlerin
kesret
ve teaddüdünü
gerektirmez;
çünkü
tesmiye müsemmi
(isim
veren)lerin
filine racidir;
hâlbuki
burada
isimlerden
tesmiyeler murad
edilmektedir.
simler ise,
muhtelif
manalara
delalet
etmek
üzere
vaz'edilen
lafzlardan
ibarettir.
Artk
ister
isim
müsemmamn
ayni
ve
ister
gayridir
de-
nilsin
bo
ve
manasz tevillere kaçmak
yersizdir.
Mesele,
büyük
bir
ehemmiyeti
haiz
olmadndan
bu
miktar
izahat
ile
yetiniyo-
ruz ve sözü
uzatmaya da
demez. Ne
var
ki, bu
sibi
bahisleri
tanma yolunu
öretmek
için
bu
kadar
izaha
lüzum
sördük.
Ta ki
daha önemli
meselelerde bu
yoldan
istifade
edilsin.
unu
da
kaydedelim
ki,
bu
mesele
üzerindeki
çalmalar,
manalardan
ziyade
lafzlarla
ilgilidir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 48/259
BRNC
BÖLÜM
KNC
KISIM
BU
KISIM,
MÂNÂCA
BRBRNE
YAKIN
OLAN
SMLERN
ZAHI
HAKKINDADIR.
simlerin
müteradif
olmasnn
caiz
olup
olmad
veya
mef-
hûmlarnn
mutlak
surette
deiik
olmas
gerektii
izah
edilecek-
tir.
[oenz
ki:
Bu
isimlerin
erh
ve
izahn
yapanlar
bu
hususa
te-
j\
,
mas
etmemilerdir
ve
onlar,
Kebir
ve
Azim,
Kaadir
ve
Muktedir,
Haalik
ve
Bari
gibi iki
ismin
tek
bir
manaya
delalet
etmesini
de
uzak
görmemektedirler.
Oysa
ben,
doksan
dokuz
isimden
hangileri
arasnda
olursa
olsun,
bunu
cidden
uzak
bulmaktaym.
öyle
ki
isim,
hadleri
için
deil,
manalan
için
aranr.
Müteradif
(e
anlamdaki)
isimlerin
sadece
harfleri
deiir.
Kald ki
bu
isim-
lerin
deeri
tadklar
manalardadr.
Mana
olmaynca
lafzlardan
ibaret
kalrlar.
Bin
isim
ile
gösterilen
mana
bir
isim
ile
gösterilen
manadan
üstün
deildir.
Bu
itibarla
bu
muayyen
saydaki
isimle-
rin,
manas
bir
olan
lafzlarn
tekrarlanmas
ile
tamamland
keyfi-
yeti akla
yakn
deildir
ve
uygun
olan,
her lafzn
altnda
özel
bir
manann
bulunmasdr.
Birbirine
yakn
iki lafz
gördüümüz
vakit
burada
çaresiz
iki
durumla
karlaacaz;
A
-
O iki
isimden
birinin
doksan
dokuz
ismin
dnda
oldu-
unun
açklanmam
olmas.
Ehad ve
Vahid
isimleri
gibi. Ebu
Hüreyre
(R.A.)den
gelen
mehur
rivayetlerin
birinde
Vahid,
öbüründe
Vahid
yerine
Ehad
gelmitir.
Bu
durumda
doksan
dokuz
saysn,
tekmil
eden
isim,
ya
Vahid
veya
Ehad
lafz
ile
ifade
edilen
tevhid
manas
olur.
Fakat
bu
iki
ismin,
manaca
bir
olduklar
halde
sayy
doldurma
bakmndan
iki
isim
yerine
kaim
olmalar
bence
cidden
uzaktr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 49/259
36
mam-
Gazalî
|
B
-
ki
lafzdan
birinin,
dierinde
olmayan
bir
delalet
tad-
m ileri
sürerek
birinin
dierine
kar bir
meziyetini
izhar
etmek
için
fuzuli
zahmete
katlanacaz.
Gafir,
Gafur
ve
Gaffar
isimleri-
nin, varid
olmasn
buna
misal
gösterebiliriz.
öyle
ki bunlar
üç
isim
saymak uzak bir
görü
deildir.
Çünkü.
Gafir, sadece
mafi-
retin
aslna
delâlet
eder.
Gafir,
günahlarn
çokluuna izafetle
mafiretin
çokluuna
delalet
eder,- hatta
suç
ve
günahlardan
yalnz
bir
çeidini
affedene
Gafûr
denmez.
Gatfar
ise,
tekerrür
yolu ile
günah
balamann
çokluuna
delalet
eder,-
yani
gü-
nahlar
tekrar tekrar
balayan
demektir.
Hatta
bütün
günahlar
birinci
defada
balayan,
fakat
tekrar
günah
ileyeni
balama-
yana Gaffar
ismi
verilmez
Gani ve Melik
isimleri
de
böyledir.
Gani,
hiçbir
eye
muhtaç
olmayan
demektir.
Melik
de
hiç bir
eye
muhtaç
deildir, her
ey ona
muhtaçtr.
Bu
durumda Me-
lik,
Gani
isminin
manasn
ve
ayni
zamanda
ziyade
bir mana
tamaktadr.
Âlim ve
Habir
isimleri
de
böyledir. Âlim, ilme
dela-
let
eden
bir isimdir.
Habir
ise,
batnî mesaile
dair
malumatl
ol-
duuna
,delalet
eder.
te isimler
arasndaki
bu miktar bakalk,
onlar
müteradif
olmaktan
çkarr ve
bu
isimler,
leys
ve
esed
cinsinden
deil
seyf,
mühenned
ve
saarim
cinsinden olurlar.
ayet
birbirine yakn
olan
bu isimlerin
bir
ksmnda
bu
iki yoldan
birini takip
etmemiz
mümkün
olmuyorsa;
hangi
yönden
birbi-
rinden
ayrldklarn
tayin
edemezsek
bile,
iki
lafzn
manalar
ara-
snda
behemehal bakalk
bulunduuna
itikad
etmemiz
gerekir.
Meselâ
Azim
ve
Kebir
isimleri
gibi.
Allah-ü
Teâlâ
hakknda
bu
iki
lafzn
mAnalanmn
hangi
yönden birbirinden
farkl
olduunu
tayin
ve
tespit
etmek
güçtür.
Fakat
buna ramen
aslda
birbirin-
den
farkl
olduklarnda
üphe etmeyiz. Nitekim Allah-ü Teala,
bir
hadis-i
kudsi'de
Kibriya
ridâ
(atk)m ve azamet
izar
(petemal)
imdir...
buyurmak
suretiyle
iki kelime
arasnda
bakala delalet
eden
bir
ayrm
yapmtr. Her ne kadar
ridâ
ve izar,
insanin ziy-
neti
ve
süsü
ise
de,
ridâ
izardan
daha
ereflidir.
Ayni
zamanda
namazn
anahtar Allah-ü
Ekber dir ki,
büyük
hukukçularn
nez-
dinde
Allah-ü
Azam
onun
yerini
tutmamaktadr. Nitekim Arap,
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 50/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
'
37
istimalde
iki
lafz
birbirinden
ayrmaktadr.
öyle
ki Azim'in kulla-
nlmad
yerde
Kebir'i
kullanmtr.
Eer
müteradif
olsalard
her
makamda birbiri
ardnca
gelirlerdi.
Mesela Arap,
falandan
ya
bakmndan
daha büyük
olduunu anlatmak
isterse
burada
ekber
tabirini
kullanr,
azam
tabirini
kullanmaz.
Keza
Cem
de,
Kebir
ve
Azim'den
ayr bir isimdir.
Celal,
eref
sfatlarn
gös-
terir
ve
bu yüzden
de,
ya
bakmndan gelen
büyüklük
ifade
edilirken
ekber in
yerinde kullanlmaz;
yani
eceli
denmez.
Ayni
zamanda
at
insandan
büyüktür
manas ifade
edilirken
burada
azam
tabiri
kullanlr,-
fakat
ecel
tabiri
kullanlmaz.
Bütün
bu
isimler,
manaca
birbirine
yakn
olduklar
halde
müte-
radif
deillerdir.
Her
eye
ramen
doksan
dokuza
dahil
olan
isimlerin
mahza
müteradif
(e anlamda)
olmalar
uzaktr. Çünkü
isimler,
harfleri
ve
mahreçleri
için
deil,
ancak mefhumlar
ve manalar
için aranrlar.
te
bu, itikad
edilmesi gereken
bir
asldr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 51/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 52/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 53/259
40
mam-
Gazalî
lafzlarda
durum
deiiktir.
Bütün
manalarnn
kastedilmesi
için
lafzn
mutlak
olarak
istimali,
serin
vaz-u
tasarrufatndah
olabilir.
Bu
takdirde
mümin
ismi,
er'in
istimali
ile
tasdik
eden manasnda
olduu
gibi
güven
manasn
da
ifade
eder.
Ve
onun
bu
;
manay
ifade
etmesi,
vaz-
lûgavi
kabilinden
olmayp
vaz-
er'i
kabilin-
den
olur.
Nitekim
namaz
ve
oruç
isimleri
de,
er'in
tasarrufuna
muhtas
olan
ve
lûgavi
istimalin
dnda
bir
takm
manalarda
isti-
mal
edilen
lafzlardr.
Bir
lafzn,
er'in
tasarrufuna
mevzu
olduu
delil
ile
bilinirse
mesele
kalmaz.
Fakat
er'in,
bu
lafzda
lûgavi
istimali
deitirdiine
dair bir
delalet
bulunmazsa,
bu
takdirde,
ben,
o
lafzn
deimemi
olduunu
tercih
ederim.
Oysa
Allah-ü
Tealâ'nn
isimlerinden
birinin
bir
kaç
manaya
ihtimali
olur
ve
akl
o
manalardan
hiç
birini
muhal
görmezse
umum
tarikiyle
o
lafzn
bütün,
manalara
hamledilmesi
görüünde
olan
musannifler
var-
dr
ve
bu
hususta
ar
gitmilerdir.
Evet,
aralarndaki
ihtilaf,
izafi
klacak
derecede
birbirine
yakn
manalar
tayan
ve
dolaysyla
umuma
müabeheti
kuvvetli
olan
isimde
ta'mim
evladr.
Meselâ
Selâm
ismi
gibi.
Bu
isimden
murad
edilen
manann,
O'nun
ayb
ve
noksanlardan
selâmeti
olduu
muhtemel
ve
ayni
zamanda
bu
isimle
ve
ondan
umarak
halkn
selametinin
kastedilmi
olmas
muhtemeldir.
Bu
ve
buna
benzer
isimler,
umuma
daha
çok
yakndr.
ayet
ta'mimi
önleme
ciheti
daha
ar
basmakta
ise,
bu
durumda
baz
manalarn
tayini
ancak
içtihad ile
olur
ki,
bu
tak-
dirde
bir
müçtehidi
manalardan
birini
tayin
etmeye
sevkeden
sebepler
unlar
olabilir:
A
-
Mânâlardan
birinin
daha
layk
olmas.
Mü'min
ismi
gibi.
Bu
ismin
burada
emân
ve
emniyet
verici
olarak
tayin
edilmesi,
üphesiz
Allah
(c.c.)
hakknda
methe,
tasdik
manasndan
daha
layktr.
Allah'tan
bakas
hakknda
olursa
o
zaman
tasdik
mânâs
daha
layk
olur.
Herkese
Allah'a
iman
edip
O'nun
kelamn
tasdik
etmesi
vaciptir
ve
O'nun
rütbesi,
tasdik
edenin
rütbesinin üp-
hesiz
üstündedir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 54/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
41
B
-
ki
manadan
birinin tesadüfe
(e
anlamda
olma
duru-
muna)
yol
açmamas. Müheymin
isminin
gayri
müteradif
bir
ma-
naya
hamli gibi.
Çünkü bu
ismin
mefhumu, Rakîb isminin
mef-
hûmunun
üstündedir ve
Rakîb
ismi (esma-i
hüsna meyannda)
varid
olmutur.
Nitekim
teradüfün
esma-i
hüsna arasnda uzak
olduunu açklam
bulunuyoruz.
C
-
Mehur olmas
sebebiyle iki
manadan
birinin
daha kolay
tannmas
veya
övgü
ve
olgunlua
delaletinin daha
üstün
olmas.
simlerin
beyan
ve
izahnda
bu
ve
buna benzer
hususlara
itim
ad
etmemiz
gerekir.
öyle
ki,
her
isim için
yakn
bulduumuz
manay
zikredecek
ve
öbür
manalara
temas etmeden
geçece-
iz.
Ancak
Öbür manay, derece
bakmndan
zikrettiimiz
ma-
naya
yakn
bulursak veya
birçok
muhtelif kavillere
mevzu olmas
sebebiyle zikredeceiz,-
müterek
lafzlarn
ta'mim
edilmesi
görüünde
olmamak
ve
bunda herhangi
bir
faide görmemekle
beraber.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 55/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 56/259
BRNC
BÖLÜM
DÖRDÜNCÜ
KISMI
BU
KISIM,
ALLAH-Ü
TEÂLÂ'NIN
AHLAKI
LE
AHLAKLANMAK,
O'NUN
SIFAT
VE
SAALERNN
MÂNÂLARI
LE
MKÂN
NSBETINDE
NEFS
TEZYNETMEK
SAHASINDA
KULUN
KEMÂL
VE
SAADET-
NN
BEYANI
HAKKINDADIR.
{ Her
kimin
Esma-i
Hüsnâ'dan
nasibi,
sadece
lafzlarn
iit-
mek,
lügat
bakmndan
tefsir ve
vaz'n
bilmek
ve
manasnn
Al-
lah-ü
Teâlâ
hakknda sabit
olduuna
kalbi
ile
inanmaktan
ibaret
kalrsa,
üphesiz
o insan
talihsizdir
ve
derecesi
düüktür,
Halk
arasnda
övünecek
bir
eye
sahip
olduu
söylenemez.
Çünkü
lafzlar
iitmek,
sesleri
iitmeye
yarayan
kulak
vastasnn
selame-
tine
baldr
ki,
bu
meziyet
hayvanda
bile
mevcuttur.
Lafzlarn
mana
ve
istimalini
anlama
keyfiyetine
gelince,
bu,
Arap
lisanna
vakf
olmaya
baldr
ki,
bir
lügatçi ve
hatta geri
zekal
bir
bedevi
bile
bu
mertebeyi
onunla
paylar.
Bir lafzn
manas
Allah-ü
Teâlâ
hakknda
sabit
olduunu
keifsiz
olarak
itikad
etme
keyfiyetine
gelince
bu
lafzlarn
manalarn
anlayp
onlar
tasdik
etmekten
üstün
bir
maharet
gerektirmez.
Avamdan
biri ve
hatta
bir
çocuk
bile
bu
mertebeyi
onunla
paylar.
Sözü
anlamaya
baladktan
sonra
bu
manalar
çocua
telkin
edilirse
kabul ve
telakki
eder,
kalbi
ile
inanr
ve
gönlünü
kesin
olarak
o
manalara
balar.
Alimle-
rin
ekserisinin
mertebesi
de ite
budur.
Tabii
ki
onlar,
bu
üç
mertebede
kendilerine
ortak
olanlardan
daha
üstündürler.
Fakat
bu,
olgunluun
zirvesine
nazaran
apaçk
bir
naksyettir. Zira
ebrar (iyiler)
in hasenat
mukarrabin
(ermiler)
in
seyyiatdr.
Nitekim
ermilerin
Esma-i
hüsnâdan
nasibi
üçtür:
L
a
-
Bu
manâlar
mükaefe
ve
müahede
yolu
ile
bilirler.
Bu
manalarn
hakikatleri,
kendisinde
hata ihtimali
bulunmayan
bir
bürhanla
onlara
açklanr.
Allah-ü
Teâlâ'nn
bu manalarla
muttasf
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 57/259
olduunu
keif
yolu ile
bilirler
ki,
bu
keif,
vuzuh
ve
açklk bak-
mndan
insanda
batini
sfatlan
sebebiyle
hasl
olan
yakin
mesa-
besindedir.
Maddi
ihsas
ile
deil,
ancak
batini
müahede
ile
idrak
edilir.
Bu çeit
imanla
baba
ve
öretmenlerden
taklit
yolu
ile alnp
kesin
olarak gönül
balanan
itikad
arasndaki
fark
cid-
den
büyüktür.
sterse bu
taklidi itikad,
ilm-i
kelam'a
dair
bir
takm
ceddi
delillere
dayal olsun.
b
-
Keif
tarikiyle
erdikleri
celal
sfatlarm
çok
büyük
bulurlar;
mekan
bakmndan
deil,
sfat
bakmndan
Hakk'a;
daha
yakn
olmak
için
imkanlar
nisbetinde o
sfatlan
taknmaya
çalrlar.
O
sfatlara
bürünmeleri
neticesinde
kendileri
için
Allah-ü
Teâlâ,
nezdinde
melaike-i
mukarrabîin'e
benzerlik
hasl
olur.
Gönül, bir
sfatn büyüklük
ve
cazibelii
ile
dolduktan
sonra artk
o
sfata
kar
sürükleyici
bir
arzu
duymamas,
o
celal
ve
cemal'e
ak
olmamas,
nefsini o
sfat
ile
tezyin
hususunda
titizlik
gösterme-
mesi
tasavvur
edilemez.
O
sfatn
kemaline
ermek
mümkün
ol-
masa
bile
mümkün olduu
kadarna
ulamak
arzusu
onu
hareke-
te
geçirir.
Bu
arzu
herkeste
vardr.
Ancak
iki
ey
onu
önler. Ya
bilinen
vasim,
cehil
ve kemal
vasflarndan
olduuna
dair
marifet
ve ykinin
zayf oluu
veya
gönlün
baka
bir
arzu
ile
dolu
ve
o
arzunun
içine
gömülü
olmas.
Talebe,
hocasnn
ilimdeki
kemali-
ni
müahede
ettii
vakit
ona
benzemeye
ve
iktida
etmeye
ken-
disini
sevkeden
iddetli
bir
arzu
belirir.
Fakat
o
talebenin
gönlü
açlk
duygusu
ile
dolu
ise
iç
alemini
kaplayan
yemek
arzusu,
ilim
arzusunun
harekete
geçmesini
önleyebilir.
Bu
itibarla
Allah-ü
Teâlâ'nn
sfatlarn
mütalaa
eden
kiinin
kalbi,
masivadan
tama-
men
arnm
olmaldr.
Çünkü
marifet
arzunun
tohumudur;
nef-
sani
duygulardan
bo
olan
bir
kalbe
rastlaynca
derhal
yeerir
ve eer
kalb,
bu
duygulardan
hali
olmazsa
tohum
da
baarl
olamaz.
c
-
O
sfatlardan
mümkün
olan elde
etmeye,
onunla
ahlâklanmaya,
onun
güzellikleri
ile
nefsini
tezyin
etmeye
çalr-
lar.
Kul
böylece
Rabbani,
yani
Rabb
Teâlâ
Hazretlerine
yakn
ve
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 58/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
45
melaikeden
meydana
selen
mele-i
a'lâya
refik olur. Nitekim
onlar
yaknlk
bisat
(yaygs) drlar. Her kim
onlarn
sfatlarndan
bir benzeyi kaparsa onlar Hak Teala Hazretlerine
yaklatran
sfatlarndan ne miktar
elde
etmi ise
o
miktar yaknlk
kazanm
olur.
Hak
Teâlâ
Hazretlerine sfat
yönünden yaklamann kapal
bir manâ
olduunu ve
kalplerin
bu hususu
kabul
ve
tasdikten
istinkâf
etmeye meyyal
bulunduklarn ileri sürerek meseleyi,
inkarclarn
inkar
gücünü
kracak ekilde vuzüha
kavutur;
mese-
lenin hakikati
izah
edilmedikçe
birçoklarnn bu
meyandaki
tu-
tumlar
inkara
yakndr
dersen,
cevaben
derim
ki:
Sen ve
sarkl
cahiller mertebesinin
biraz
ilerisinde olan
da
bilir
ki;
varlklar,
kamil
ve
naks
varlklar
olarak
ikiye ayrlr.
Kamil,
kemal dereceleri her
ne
kadar
mütefavit (birbirinden farkl)
olur-
sa
olsun, naksdan daha
üstündür.
Kemilin müntehâ (en
son
mertebe)si Bir'e mahsustur,- hatta
mutlak
kemal
sahibi ancak
O'dur.
Dier
varlklar mutlak kemal
sahibi
deillerdir.
Her biri,
izafet sebebiyle
deien kemâlâta
sahiptir. Onlarn
ekmel (en
kamil) 'i, mutlak kemal sahibine en
yakn
olanlardr. Mekan
ve
mesafe
yaknln deil,
rütbe
ve derece yaknln
kastediyo-
rum.
Sonra
varlklar, canl
ve
cansz olarak
da
ikiye
ayrlr.
Biliyor-
sun
ki,
canl
canszdan
daha
üstün
ve
daha
kamildir
ve
canllarn
dereceleri üçtür:
Meleklerin derecesi.
nsanlarn
derecesi
ve
hayvanlarn
derecesi.
Hayvanlarn,
sayesinde
üstünlük
kazandk-
lar,
hayat
(canllk)
daki
dereceleri
en
geridedir;
çünkü
canl
demek
idrakli
ve faal
demektir.
Hayvann idrakinde
noksanlk
ve
(ilinde
de
noksanlk
1
vardr.
drakindeki
noksanlk,
onun
idrakinin
sadece
duygulara
münhasr oluundan
ileri
gelmektedir.
Duygu-
larn idraki
ise
kaasrdr. Çünkü eyay
ancak
el
dedirmek
veya
yaknnda
olmak
suretiyle
idrak
eder.
ayet
elle
tutma
veya
ya-
knl
k
olmazsa
duygu
ilemez.
Nitekim
elle tutma
ve tatma
duy-
gulan demeye
muhtaç görme,
iitme
ve
koklama
duygulan da
yaknla muhtaçtr.
Kendisinde temas
ve
yaknlk
tasavvur
edil-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 59/259
46
mam-
Gazalî
meyen
bir
varlk
olursa,
duygu, bu durumda o
varl idrak
edemez.
Hayvann
fi'lindeki noksanlk
ise,
ehvet
(istek)
ve
öf-
kenin iktizasna
münhasr
oluundan ileri
geliyor.
Bir
hayvan
istek
ve
öfkeden
baka
harekete
geçiren
bir amil
yoktur.
Hayvann
akl
yoktur ki,
onu
istek ve öfkenin
icaplarna
muhalif
(aykr) olan
ilere çarsn.
Meleklere
gelince,
onlarn derecesi en
yüksek
derecedir.
Çünkü melekler,
idraki
yaknlk ve
uzakln
tesiri altnda
bulun-
mayan
varlklardr.
Hatta
onlarn
idraki,
kendisinde
yaknlk
ve
uzaklk tasavvur
edilenlere münhasr
deildir. Çünkü
yaknlk
ve
uzaklk
ancak cisimler
üzerinde
tasavvur
edilir.
Cisimler,
mevcu-
datn en
deersiz
ksmlardr. Ayn
zamanda
melek,
ehvet
ve
öfkeden
münezzehtir.
Onlarn fiilleri
ehvet
ve
öfke
icab,
de-
ildir. Fiil ve
amelleri,
ehvet
ve öfkeden
yüce
bir gayeye
daya-
nr.
Bu gaye,
Allah-ü Teâlâya
yakn
olma
isteidir.
nsan
ise,
iki
derece
arasnda
orta
mertebede
bu-
lunmaktadr. Sanki'
insan,
hayvaniyet
ve
melekiye'tten
mürekkeb
(terkib edilmi)
bir
varlktr.
Balangçta
(çocuklukta)
hayvaniyet
ciheti
daha
galiptir.
Çünkü
önceleri
yürümek
ve
kmldamak
suretiyle
mahsus
(duyulan)'a
yaklald
zaman
ancak
idrak
edebilen
duygulardan
baka
bir idrake
sahip
deildir. Beden
hareketine
muhtaç
olmakszn
ve
eyay
idrak
etmek
için
temas
ve
yaknlk
aramakszn
göklerin
ve
yeryüzünün
alemlerine,
hatta
mekanda
yaknlk ve
uzaklktan
münezzeh
olan
hususlarn
idraki-
ne
nüfuz
eden
akln
nuru ile
aydnlanncaya
kadar bu
durum
devam eder.
Ayni
zamanda
önceleri
onun
varlna
hakim
olan
ey,
ehvet
ve
öfkesidir.
Kendisinde
olgunluk
arama
istei
so-
nuç
ve
akbet
düüncesi,
ehvet
ve
öfkenin
icaplarna
kar
isyan
belirinceye
kadar
bu
iki
unsurun
tesiri
altnda
kalr.
ayet
ehvet
ve
öfkesini
yener,
onlara,
malik
olur
ve
onlar,
kendisini
kumanda'
ve
idare
edecek
güçte
olmazlarsa,
bu
bakmdan
meleklerden
bir
benzeyi
alm
olacaktr.
Keza,
nefsini
hayâlât
ve
mahsusattan
keser,
hiç
bir
his
ve
hayalin
eriemeyecei
hu-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 60/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
47
suslarn
idraki
ile
Cinsiyet
peyda
ederse,
meleklerden
bir
ben-
zeyi
daha
aim
olacaktr.
Çünkü
hayatn
hususiyeti
idrak
ve
akldr.
Noksanlk,
itidal
ve
kemal
bu iki
eye
racidir. Bu
iki
hususi-
yette ne derece
meleklere
uyarsa: o
nispette
hayvaniyetten
uzak
ve
melekiyete
yakn
olur. Melek
ise Allah'a
yakndr.
O
hal-
de yakna yakn
olannda
yakn olmas
serekir.
Diyeceksin
ki,
bu
sözden
anlalan
zahir
mana
kul ile
Hak
Teâlâ
Hazretleri
arasnda
benzerlik bulunduunu
sösterir.
Çünkü
kul,
Allah'n
ahlak
ile
ahlâkland
vakit
O'na
müabih
(benzeyen)
olur.
Oysa
er'an ve
aklen
bilinmektedir ki,
Allah'n
ei
ve
ben-
zeri
yoktur.
Allah hiç
bir
eye benzemez ve
hiç bir
ey
de O'na
benzemez. Buna
cevaben
derim
ki:
Aliah-ü
Teâlâ
hakknda
menfi
olan
mümaseletin manasn
her
ne
ekilde
anlarsan
anla,
O'nun
ei
ve
benzeri
bulunmad-
n
j
bileceksin,
öyle
ki
herhansi
bir
vasfta
ortak
olmann
mümaseleti
gerektirecei
zannedilmemelidir.
Birbirine
benze-
meyen ve
birbirinden
son derece
uzak
olan
iki
zddn birçok
sfatlarda ortak
olduklar
sörülmektedir.
Nitekim siyah,
araz olma,
renk olma,
sözle
sörünme
ve
dier baz hususlarda
beyaza
ortak
olmutur. Bu
durumda
bir
kimse
Allah-ü Teâlâ mahalle
muhtaç
olmayan
mevcuttur ve
o,
Semi, Basir, Alim,
Mürid,
Mü-
tekellim,
Hayy,
Kadir
ve
Fail'dir
der ve
insallm da böyle oldu-
unu söylerse,
onu müebbihe
frkasndan
m
sörecek
ve
misil
ispat ettiine
mi
hüküm
vereceksin?
Heyhat..
Durum
zannettiin
gibi
deildir.
Eer
böyle
olsayd
bütün
insanlarn
müebbihe
olmalar
gerekirdi: Çünkü en
azndan
vücud sfatnda
müareket
vardr.
Vücud ise
müabeheti, hatta
nev'iyet
ve
mahiyette mü-
areketten
ibaret
olan
mümaseleti
andrcdr.
At,
zeyreklikte
her
ne
kadar
üstün olsa
da
insana örnek
olamaz.
Çünkü
at,
nev'iyette
insandan
ayrlmaktadr
ve
yalnz
zeyreklikte
ona
ben-
zemektedir
ki
bu
zeyreklik,
insann
zatiyetini
tekil
eden
mahi-
yetten
hariç
bit
arizdir.
Tanrlk hususiyeti ise,
bizatihi Vacibül-
vücud olup
var
olmas
mümkün olan her ey'i muntazam
ve
|
1-&£NZE.^i»
ORTAKL
K
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 61/259
48
mam- Gazalî
mükemmel
ekilde
yaratan bir varlk -olmasdr. Bu hususiyette
ortaldk
ve
ortaklktan
hasl
olan
mümaselet
elbetteki
tasavvur
edilemez, Kulun rahim, sabr ve ekûr olmas
mümaseleti gerek-
_
tirmez.
,
Nitekim
semi,
basir, alim, kaadir,
hayy
ve
fail
oluu
mümaseleti gerektirmiyor. Hatta
diyebilirim ki,
tanrlk hususiyetini
ancak
Allah-ü
Teâiâ ve
O'nun
ei
ve
benzeri olan
bilir.
Fakat
O'nun ei
ve
benzeri
olmadna
göre
O'ndan bakas zinhar
bilemez. Bu
sebeple
Allah'
ancak
Allah-ü Teâlâ bilir diyen
Cüneyd
(Rahimehullah) hakikati ifade etmitir. Nitekim
en
üstün
kuluna
bile
bir
isim
vererek
o
ismi
arada
perde
klmtr; Allah'tan
bakas bilmez.
Zinnûn
ölüm
yatanda
iken
kendisine ne
arzu
edersin?
diye
soruldu.
Cevaben
bir lahza
bile
olsa ölmeden
evvel
O'nu
tanmay dedi. Bu söz imdi bir, takm zayflarn
kalplerini kartrmakta ve
bu
nevi sözleri
anlayacak kudrette
olmadklarndan
inkar ve tevile
gitmektedirler.
Halbuki Allah'
çok
iyi
bilirim diyen de bence sözünde
dorudur
ve
Allah'
bilemem
diyen
de
sözünde
dorudur.
^e'jar
1 Bilindii
üzere
nefy
ve ispat, ikisi
birden bir arada
sdka
hamledilemez; ancak sdk
ve kezibi
paylarlar.
Yani nefy doru
olursa
ispat
yalan
ve
ispat
doru
olursa nefy
yalan
olur.
Fakat
sözün vechi deiirse
sdk
bir
iki ksmda
tasavvur
edilir.
öyle
ki, Ebu Bekir
Es-Sddîk' tanr
msn? sorusu
iki
kiiye
sorulsa ve
onlardan biri,
Ebu
Bekir
Es-Sddîk,
bilinmeyecek
ve
tannmaya-
cak
bir
ahsiyet
midir?
Büyüklüü, öhreti
ve
adnn
her
tarafa
yaylm olmas
yannda, dünyada onu
tanmayan
kimse
tasavvur
edemem,
minberlerde
sözü
geçer,
camilerde ad
anlr,
övgü
ve
meziyetleri
bütün
dillerde
söylenir
diye
cevap
verse, öbürü
de,
ben
kimim
ki Sddîk'
tanyabileyim
Heyhat,
heyhat
Sddîk'
ancak
kendisi gibi
veya
daha,
üstün olan
tanr,-
onu
tandm
nasl iddia
edebilir
veya
onu
tanmaya
nasl göz
dikerim;
ben
gibiler,
onun
adn
ve
vasfn
iitirler
ki,
onu
tandklarn
iddia
etmeye
haklan
yoktur
dese
her
ikisi' de
doruyu
söylemi
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 62/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
49
olmaktadrlar.
Ne
var
ki,
bu
ikinci
sözün
vechi bakadr
ve
o
tazim
ve ihtirama
daha
layktr.
te
Allah' bilirim
veya
bilemem
diyenlerin
sözlerini
bu
e-
kilde
anlamak
gerekir.
Hatta düzgün
bir
yazy anlayl
bir insana
göstersen ve
bu
hattn
sahibini
tanr msn?
diye
sarsan,
hayr
dese
doru
söylemi
olur.
Evet
bu
hattn
sahibi
yaayan,
muk-
tedir,
iiten,
gören,
eli salam
ve
hattatlk
sanatna
vakf
bir
in-
sandr,-
hakknda
bütün
bunlar
bildiim
halde
kendisini
tanmaz
olur
muyum?
diye
cevap
verse
gene doru
söylemi
olur.
u
farkla
ki,
tanmam
sözü daha
doru
ve
uygundur.
Çünkü hakikat-
te
o
hattn
sahibini
tanmamaktadr.
Sadece
düzgün
bir yaznn
yaayan,
muktedir,
iiten, gören,
eli
salam
ve
yaz sanatn
bilen
bir
hattata
muhtaç
olduunu
bilmi,
hattatn
kendisini
tanmam-
_
tr.
Bütün
insanlar
da
böyledir.
Bu
muntazam
ve
muhkem
kaina-
tn
müdebbir,
hayy,
alim
ve
kaadir bir
yapcya
muhtaç olduu-
nu
bilirler,
Bu
ise iki tarafl bir
marifettir:
Bir
taraf
alem
ile
ilgilidir
ve
buradan
alemin
bir
müdebbir'e
muhtaç
olduu
biliniyor.
Öbür
taraf
ise Allah-ü Teâlâ
ile
ilgilidir ve
buradan
,da
zatn haki-
kat
ve
mahiyetine
dahil
olmayan
sfatlardan
mütak
olan
isimler
biliniyor.
Nitekim
bir
kimse,
bir
ey'i
göstererek
o nedir? diye
sorarsa,
bu
soruya
kar bir takm
mütak
(türemi) isimlerin zik-
redilmesinin
zinhar cevap
saylmayacan
yukarda açklam
bulunmaktayz. Mesela,
bir hayvann
ahsn iaret ederek
bu
nedir?
dese
ve
cevap
olarak
da,
ya
uzundur
veya
beyazdr
veya
ksadr
dense
yahut
suyu iaret ederek bu
nedir? dese
ve souktur
cevab
verilse
yahut
atei
iaret ederek bu nedir?
dese
ve
sndncdr
cevab verilse
üphe
yok ki bütün bunlar
mahiyetin
cevab
deillerdir. Bir
ey'i
tanmak, ancak
o
eyin
hakikat
ve
mahiyetini bilmekle kaabildir;
mütak
isimleri
tanyp
bilmekle
deil.
[ Evet,
bir
eyi
tanmak,
o
eyin
hakikat
ve
mahiyetini
tanmak-
c/eu^
tr.
Isndrc
ise,
hararet vasfna
sahip
müphem bir varlktr.
Alim
ve kaadir sözümüz
de böyledir. Alim,
ilim vasfna
sahip
müp-
I
T
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 63/259
50
mam-
Gazalî
hem
bir
varlk,
kaadir de
kudret
vasfna
sahip
müphem bir
varlk-
tr.
Eer
sen,
var olmas
mümkün
olan
her
eyi
var
eden
vaci-
bül-vücud
sözümüzün
O'nun
hakikatinden
ibaret
olduunu
söylersen;
heyhat
derim.
Çünkü Vacibül-Vücud
sözümüz,
O'nun
illet
ve
faile
muhtaç
olmamasndan
ibarettir,
bu
da,
O'n-
dan
sebebin
selbi
hususuna
râcidir.
Bütün
varlklar
O'ndan
vücud, bulur
sözümüz
ise,
fillerin
Allah-ü
Teâlâya
izafeti
husu-
suna
râcidir.
Bu
durumda
bize
bu
ey
nedir?
eklinde
bir
soru
tevcih
edilse
ve biz
faildir
desek,
cevap
olmaz.
lleti
bulunan
bir
varlktr
desek,
sene cevap
olmaz.
Ya
illeti
bulunmayan
bir
varlktr
desek
nasl
cevap
olur?
Bütün
bunlar
O'nun
zatnn gay-
risinden
ve nefy
veya
ispata
mevzu
olmak
üzere
zatna
izafe
edilen
bir husustan
haber
vermektedir.
Bütün
cevaplar
isimler-
de,
sfatlarda
ve
izafetlerde
kalyor]
O
halde
O'nu
tanmann
yolu
nedir?
diye
sorarsan
cevaben
elerim
ki:]
Bir
sabi
veya
bir
innin
(iktidarsz,
puluç),
bize
çiftlemenin
1
tadn
duyma
ve
hakikatini
idrak
etme
yolunu
sorsa,
bu
mesele-
de
iki
yolun
bulunduunu
söyleriz.
Ya
onu
kendisine
vasfederek
tantacaz
veya
ehvet
garizesine
ulancaya
kadar
sabret;
o
zaman
çiftlemeyi
kendin
yapar
ve
tadn
örenirsin
diyeceiz..
Gerçek
marifete
ulatran
tahkik
yolu
bu
ikinci
yol-
dur.
Birinci
yol
ise
bir
tevehhüm
yaratmaktan
ileri
geçmez.
Çift-
lemeyi
tad
diye
adlandrlan
bir
nesneye
benzetmekten
ibaret
kalr.
Fakat
kendisinde
ehvet
meydana
gelir
ve
tadarsa,
onun
ekerin
tadna
benzemediini
ve
gerçek
tadn
tevehhüm
ettii
ekilde
olmadn
kesin
olarak
anlayacaktr.
smi
ve
sfat
hakkn-
da
bütün
duyduklar
ve
onun
lezzetli
ve
güzel
olduu
doru
olmakla
beraber.
Böylece
Allah-ü
Tealay
tanmann
da
iki
yolu
vardr:
Biri
f
kaasr
(kusurlu)
ve
öbürü
mesdüd
(kapal)
dr.;
Kaasr,
isim
ve
sfatlarn
zikredilmesidir
ki,
bunun
yolu,
nefislerimizden
örenip
bildiklerimize
benzetmektir.
Biz
kendimizi
kaadir,
amil,
hayy
ve
mütekellim
olarak
biliyoruz.
Sonra
bunlarn,
Allah-ü
Tealâ'nn
j-SoD^R
5- A
i
D
I
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 64/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
51
vasflarndan
olduunu
iittik;
delil
ile
örendik; kaasr
(kusurlu)
olarak
da fehmettik. Tpk
nnin'in,
ekerin tadna
benzetmek
suretiyle
çiftle§menin
tadn
anlamas gibi.
Oysa
bizim
hayatmz,
kudretimiz ve
ilmimiz, Allah'n
hayat,
kudret
ve ilminden
alabil-
diine uzaktr; hatta
iki
uzaklk
arasnda
münasebet yoktur, )
~*
I
Allah-ü Tealay
bu
evsaf
ile
tarif
etmenin
faidesi
ise iham,
tebih, kendisine
benzemedii halde
isimde müarekettir.
Ga-
yemiz, çiftlemenin
tadn nnin'e
anlatmak olunca, onu
kendisi-
ne,
duyduu tatlardan
biri,
mesela
tatl bir
yemein lezzeti
le
temsil
ederek,
ona
ekerin
tatl
olduunu,
eker
yediin
zaman
aznda
tatllk
ve
içinde
ho
bir
raiha
hissetiini biliyor
musun?
deriz
ve
o, evet
der.
Bunun
üzerine
cima (cinsi münasebet)
de ite
böyledir deriz. Fakat ona çiftlemenin
gerçek tadn
hakikatine
uygun ekilde anlatm
olduumuza
ve
nnin'in
bu
tad filen
zevkeden ve
duyan kiinin
durumunda olacana
kani
misin?
'Heyhat
Gerçek
u
ki
bu
vasf
bir
iham
yanl bir te'bih
ve
tefhim
ve
isimde
müareket
olmaktan
ileri
geçmez.
hamdr,-
çünkü umumiyetle
güzel
bir i olduu
vehmini
uyandrr.
Tebihdir;
çünkü
çiftlemenin
tad
sadece
isimde
ekerin
tadna
benzetilmitir.
Fakat
hiç
bir
ey
O'nun
misli
gibi deildir;
diridir, dier diri-
ler
gibi deil, kaadirdir,
dier
kaadirler
gibi deil diyerek
tebihi
keseriz. Nitekim
çiftleme,
eker gibi
tatldr,
fakat
o
lezzet
elbette
bu
lezzete
benzemez
ve
aralarnda
yalnz
isimde
mü-
areket vardr
deriz.
Sanki
biz
Allah-ü
Tealâ'nn hayy,
alim
ve
kaadir
olduunu
biiince
önce
Kendi sözümüzün
manasn
bil-
mekte
ve O'nu ancak
kendimizle tanmaktayz.
öyle
ki kula
iitmeyen
insann, Allah-ü
Teala
semi'dir
sözümüzün manasn
anlamas
tasavvur
edilemez.
Anadan
doma
kör
de,
O
basir'dir
sözümüzün manasn
anlayamaz.
Nitekim bize,
Allah
eyay
nasl
bilir?
diye
sorulsa,
senin
eyay
bilmen
gibi
deriz.
Nasl
kaadir
oluyor?
diye
sorsa,
senin kaadir
olmakln gibi
deriz. Bizim
bu
cevabmzdan
bir
ey
anlayamaz.
Ancak kendi-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 65/259
1
52
mam-
Gazalî
I
sine
münasip olan bir
vasf
ise
önce
onunla
kendisinin muttasf
olduunu
ve
sonra
kendisine
mukayese
etmek
suretiyle baka-
sn
bilir.
Allah-ü
Teala'nn
bizde
münasibi
bulunmayan
bir
vasf
ve
hususiyeti olursa bu
durumda
bizdeki
vasf
sadece
isimde
ona
ortak
olur. ekerin
tadnn
çiftlemenin
lezzetine
müareketi
olmasayd
anlalmas
elbette
imkansz
olurdu.
;
£
[Her insan önce
kendini
tanmakta
ve sonra
Allah-ü
Teala'nn
sfatlar ile
kendi
sfatlan
arasnda
mukayese
yapmaktadr.
Oysa
Allah-ü Teala'nn sfatlar
yücedir
ve
bizim
sfatlarmza
benze-
mekten
münezzehtir.
te
bu
marifet
kaasr
(kusurlu)
ve
kendi-
sinde
iham
ve
tebih ciheti
saliptir./
Bu
itibarla
müabehetin
aslen menfi olduunu
ve
isimde
müareket
olmakla
beraber
ikisi
arasnda
münasebet
bulunmadn bilmek
gerekir.
Mesdûd
(kapal) olan
ikinci
yola gelince,
bu
kulun
tanrlk s-
fatlarnn
tamamn
elde edinceye
kadar beklemesi
ve
nihayette
tanr
olmas yoludur. Tpk
Sübyann
çiftlemenin
tadn
duymak
için
bulû
çan
beklemesi
gibi.
Ne
var ki
bu
yol
kapal ve
yasaktr.
Çünkü
tanrlk
hakikatinin
Allah'tan bakas için
hasl
olmas
müstahildir.
Bu
yol,
tahkiki
mari-
fetin
yegane
yoludur
amma,
o,
Allah'tan
bakasna
mutlak
ve
kati surette
kapaldr.
O
halde
Allah', hakikati
üzere
Allah'tan
bakasnn bilmesi
muhal
(imkansz)
dr.
Hatta
diyebilirim
ki,
Peygamberi
bile
ancak
Peygamberin
kendisi
bilir.
Nübüvvet
mertebesine
ermemi
olan
nübüvvetin
sadece
adn
ve
onun
insanda
Peygamberi
Peygamber
olmayandan
ayrt eden
bir
hususiyet
olduunu
bilir.
Fakat o
hususiyetin
mahiyetini
ancak
o
hususiyete
sahip
olan
peygamberin
kendi
bilir.
Peygamber
olmayan
asla
bilemez. Ancak
kendindeki
sfatlara
benzetmek
suretiyle
anlar.
Hatta
daha ilen
gidecek
ve
diyeceim
ki:
Hiç
kimse
ölümün
hakikatini,
cennetin
hakikatini
ve
cehennemin
hakikatini
bilemez.
Bu
hususlar
ancak
ölümden
sonra,
cennet
ve
cehenneme
girdikten
sonra
bilinir.
Çünkü cennet
esbab
melezzettir.
Ömründe
lezzet
duymayan
bir
insan
farz
edelim,
~
ORTAKLK
1-hüHM
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 66/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
53
cenneti
ona
çekici
ve
cazip
bir
ekilde
anlatabilmemize imkan
yoktur.
Cehennem
de
ac
veren
sebeplerden
ibarettir
ki,
öm-
ründe
ac
çekmeyen bir insan
farz edelim, cehennem i
ona
anlatabilmemiz mümkün
deildir. Ancak
ac çektii
en
büyük
acya benzetmek
suretiyle cehennemi
kendisine anlatabiliriz
ve
lezzetlerden bir
ksmn
tatt
vakit
de yemek,
cinsi
münasebet,
manzara
ve benzeri lezaizden tatt en büyük
lezzete
ben-
zetmek suretiyle cenneti kendisine
anlatmaya
çalrz.
ayet
cennette
dünyadaki lezzetlere
benzemen
bir lezzet
varsa
onu
«nlatmaya aslen
imkan
yoktur.
Ancak
tebih
yolu
ile
anlatlabilir.
Ipk çiftlemenin lezzetinin ekerin tadna
benzetilmesi
gibi.
üphe
yok
ki
cennetin lezzetleri,
dünyada tattmz
her
çeit
lezzetten,
cimâ
lezzetinden, eker
lezzetinden
çok
uzak
ve
bakadr.
Nitekim cennet
lezzetlerinin en doru
'tabiri
göz
görmemi
kulak iitmemi
ve insan
hayalinden geçmemi
lez-
zetler
olarak tavsif
edilmesidir.
Eer,
dünya yiyeceklerinden
birinin
tadna
benzetirsek,
onun
dünya
yiyecekleri
gibi
olmad-
m
ve mesela
cinsi
münasebetin
lezzetine
benzetecek olur-
sak, onun
dünyada
bildiimiz
cinsi
münasebet
gibi olmadn
söylemek
zorundayz.
Bütün
bunlardan
sonra
artk yer
ve
gök halknn,
Allah' an-
cak
isim ve sfatlan
ile
tandklarn
söylememizin
hayreti
mucip
olacak taraf
var
mdr?
Nitekim
cennet
hakkndaki
bilgilerin
de
isim
ve
sfatlardan
ibaret
olduunu
söylemekteyiz.
te
insann
isim
ve sfatn
iitip de
tanmad
idrak
edemedii,
zatna
eri-
emedii,
hali
ile
hallanamad
her ey
de
böyledir.
I
'^ Ariflerin
Allah'
tanmalarnn neticesi
nedir?
diye
sorarsan
ON
deriz
ki:
Allah'
(gerçek
manada) tanmaktan
aciz
olduklarn
bilmeleridir. te
O'nu
tanyamayacaklarn
ve tanmann
zinhar
mümkün olamayacan
bildikleri
zaman
hakikati bilmi
olurlar.
Zira
tanrlk
sfatlarnn
künhüne
vakf
olarak
hakiki
marifetle
Allah'
bilmek,
Allah'tan
bakas
için
muhaldir.
Marifet, yukarda
zikretti-
imiz gibi
keif
ve
bürhan
tarikiyle
olursa,
bir
mahluk için
müm-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 67/259
kün olan
marifetin
son
haddine
eriilmi
olur.
Nitekim
Sddk'
Ekber (R.A),
derk-i
idrakden
acziyet
idraktir
sözü
ile
bu
ger-
çei
iaret
etmitir.
Hatta
kainatn
efendisi
Rasulüllah
(S.A.V.) de,
sen
kendini
övdüün
gibi ben
seni
övmeye
muktedir
deilim
sözü
ile bu
hakikati
kastediyor. Bu
sözün
manas
udur:
Ey
Al-
lah'm Sana
mahsus
olan
övgüleri
ve
tanrlk
sfatlarn
ihata ede-
bilecek
güçte
deilim
onlar
ancak
ve ancak
sen
ihata
edersin.
Yoksa
bu sözden,
dil ile
tabiri
mümkün
olmayan
hakikatlere
erdiini
kastetmi
deildir.
I
Marifetin
genilemesi
meselesine
gelince
bu
genileme,
Orun
sm
ve
sfatlarna
dair
olan
marifette
olur.
Eer
O'nu
bil-
mek
mümkün
deilse
o
halde
melekler,
nebiler
ve
velilerin
mari-
fet
babndaki
derecelerinin
ne
ile
birbirinden
farkl
olacan
sorarsan
cevaben
derim
ki:
Marifetin
iki yolu
olduunu
ören-
mi
bulunuyorsun.
Birisi
hakiki
olan
yoldur
ki, bu
yol, Allah'tan
bakasna
kapaldr.
Bu
yolu
kazanmak
ve idrak
etmek
isteyen
bir
mahluku
celal
tecellileri
hayrete
düürür
ve.
ban
kaldrp
bak-
mak
istedii
an,
duyduu
dehetten
gözleri
kapanr.
Sadece
isim
ve sfatlan,
tanmaktan
ibaret
olan
ikinci
yol
ise
halka
açktr.
Mahluklarn
meratibi
ite
bu
yolda
deimektedir.
Allah-
Tealâ'nn
alim
ve
kaadir
olduunu
icmali
olarak
bilenle
O'nun
y«
ve
gök
alemlerinde;
ruhlarn
ve
cesetlerin
yaratlnda
akllara
hayret
veren
eserlerini
müahede
eden,
memleketinin
esiz
ve
emsalsiz
güzelliklerine
ve
harika
sanatlarna
vakf
olan,
bunlar
bütün
ayrntlar
ile
inceleyen,
her
birinde
gizli
olan
hikmeti
ara-
yan,
letaif-i
tadbiri
müstevf
ve
Allah-ü
Tealâya
yaklatran
me-
lekiyet
sfatlarnn
tamam
ile
muttasf
olan,
o
sfatlar
bilfiil
yaayar
bir
olur
mu?
Hatta
bu iki
kii
arasnda
erii
lemeyecek
derecede
uzaklk
vardr.
Mamafi
nebilerin
ve
velilerin
meratibi
arasndaki
fark,
ancak
bir
misal
ile
anlayabileceksin.
Mesela
mam
afii
(Rahimehullah^
gibi
takva
sahibi
ve
kâmil
bir
âlimi
malum
olduu
üzere
kapcs
da
tanr,
talebesi
El-Müzeni
de
tanr.
Kapc,
onun
bir
hukuk
alir
^MERTEBELER
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 68/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
55
ve
yazan
olduunu
ve
halk
Allah'a
irad ettiini
icmali
olarak
bilir.
El-Müzeni ise,
kapcsnn tanmas
sibi
deil,
onu
sfat
ve
malumatnn
teferruatm ihata
edecek ekilde tanr;
Hatta
on
çeit ilim
sahibi
olan bir
alimi,
o
ilimlerden yalnz birini
tahsil
etmi
olan talebesinin tanm
olmasna
imkan bulunmad
hal-
de
o
ilimlerden hiç birini
tahsil:
etmeyen
hizmetçi nasl tansn?
Hatta on
ilimden
birini
tahsil eden
talebe, eer o ilimde
hocas-
na
müsavi
olursa onun onda
birini
tahkik
yolu ile tanm
olur.
ayet o
ilimde
de
hocasnn
seviyesinde
deilse,
seri
kald
hususlarda
hocasn
tahkik
yolu
ile
deil,
ancak
icmali
olarak
bildii
söylenir.
Bu icmali bilgi ise,
hocasnn
kendisinden daha
çok malumatl
olduunu bilmesinden
ibarettir.
te
marifetullah'da
meratibin
deiik olmas da
buna
ben-
zer.
Allah-ü Tealâ'nn
malumatna,
kudretinin
harika eserlerine,
dünya,
ahiret, mülk
ve
melekut
alemlerini
süsleyen
esiz
ve
benzersiz
sanatlarna
vukufiyet
arttkça
Allah-ü Tealâya
olan
marifeti
o
nispette
artar
ve
tahkiki
marifete
o
nispette
yaklar.
Eer
zatn
hakikatini
bilmediklerine
ve bunun
müstabil
ol-
duuna
göre
isimleri
ve
sfatlan gerçek
ve tam marifetle
bilmiler
midir? diye soracak
olursan,
deriz
ki:
Hebat Bunu
da ancak
tam
ve hakiki
olarak
Allah-ü
Tealâ
bilir.
Çünkü
bir
zatn alim ol-
duunu bildiimiz
vakit,
hakikatini
anlayamadmz
müphem
bir
varl tanm
olmaktayz.
Sadece
o
zatn ilim
sfatna
sahip
ol-
duunu
biliriz.
Sonra
ilim
sfatn
gerçekten
ve
hakikatine
uygun
ekilde
bilirsek, o
zatn
alim olduuna
dair
bilgimiz
tamdr,-
yok-
sa
deildir.
Allah-ü
Tealâ'nn
ilminin
hakikatini
ancak o
ilme
sahip
olan
bilir ve o
ilme
Allah'tan
bakas sahip
olamayacana
göre
ondan
bakas
bilemez.
Ne
var
ki
kendi
ilmine
tebih
yolu
ile
anlar.
Yukarda
irad
ettiimiz
eker
misalinde
olduu
gibi.
Allah-ü
Tealâ'nn
ilmi, halkn
ilmine
benzemez
ve
bu
itibarla
halkn Allah-ü
Tealâ'nn
ilmine
olan
marifeti
tam
ve
hakiki
marifet
deildir.
lham
ve
tebihidir.
Bu
söz,
hayretini
mucip
olmasn.
Ben
ayn
zamanda bir
sihirbaz
ancak o
sihirbazn
kendinin
veya
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 69/259
56
mam-
Gazalî
onun
gibi
veya onun
üstünde
olan
baka
bir sihirbazn
bile-
bileceim
söylemekteyim.
Sihir
nedir
bilmeyen,
sihrin
hakikat
ve
mahiyetini
tanmayan
kii,
sihirbazn
sadece
vücud
yapsn
ve
onun
mahiyetini
bilmedii
bir
ilim
ve
hususiyete
sahip
olduunu
bilebilir.
Sihirbazn
malumatna
ve
tad
hususiyetin
mahiyetine
vakf
deildir. Gerçi
o
hususiyetin,
müphem
de
olsa
ilmin
bir
ubesi
olduunu
ve
semeresinin
de
gönüllere
tesir
etmek,
ci-
simlerin
zahiri
evsafn
deitirmek
ve
kar
kocay
birbirinden
ayrmak
olacan
bilir. Fakat
bu,
sihrin
hakikatini
bilmi
olmak
deildir.
Sihrin hakikatini
bilmeyen
de
sihirbazn
hakikatini
bile-
mez.
Çünkü
sahir
(sihirbaz),
sihir
hususiyetine
sahip
kii
demek-
tir
ve
sihir
sfatndan
mütak bir
isimdir ki,
sfat
bilinirse
ancak
isim
bilinir
ve
sfat
bilinmezse isim
de
bilinmez.
Bu
itibarla
ehirde
-
bakasnn
sihir
hakkndaki
bilgisi,
mahiyetten
uzak
bir
umum
vasfdan
ibarettir;
yani
sihrin
ilmin
bir u
besi
olduunu
ve
ken
diine
ilim
isminin
intibak
ettiini
bilmekten
ileri
geçmez.
Allah-
Tealâ'nn kudretine
dair
malumatmz
da
böyledir.
Kudretin
L,
vasf
ve
semeresinin
de
eyay
yaratmak
olduunu,
kendisine
kudret
ad
verildiini,
çünkü
cima
lezzetinin
eker
lezzetine
münasip
olmas
gibi
onun
da
kudrete
münasip
olduunu
biliriz.
Bütün
bunlar,
kudretin
hakikatinden
uzak
ve ayr
eylerdir.
Ne
var ki
Allah'n
kudretinin
ümulü
altna
giren
eyann
tafsilat
ve
kainattaki
üstün
sanat
eserleri
hakknda
malumat
bakmnda:
kulun
ihatas
arttkça
kudret
sfatn
anmaktan
nasibi
de o
nisj
te
artar.
Nitekim
bir
meyve
bir
meyvelii
gösterir.
Hocasn
ulum
ve
maarifi
hakknda
talebinin
ihatas
arttkça
onu
daha
r
tanr
ve
ona
kar
saygs
bütün'enir.
Ariflerin
marifetinin
birbirin-
den
farkl
oluu
da
bu
hususa
racidir.
te
meratibin
nihayeti
yoktur.
Çünkü
kulun,
Allah-ü
Tealâ'nn
nihayetsiz
malumatndan
bilebildiklerinin
ve
bilemediklerinin
de
nihayeti
yoktur.
Vücr
bulan
ey
mutenan
ise
de
insann
ilimler
üzerindeki
kudretin
nihayet
tasavvur
edilemez:
Gerçi
vücud
alemine
intikal
ede
eya,
kesret
(çokluk)
ve
kllet
(azlk)
bakmndan
birbirinde
farkl
olurlar
ve
insanlarn
da,
marifette
birbirinden
farkl
oldukla
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 70/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
57
bununla bilinir. Bu
durum,
mal
zenginlii
ile hasl
olan
kudrette
insanlarn
birbirinden
farkl
olmalarna
benzer. Bir kurua ve
bir
liraya
malik
olan var;
binlerce liraya
malik
olan
da
vardr.
limler
de
böyledir.
Hatta
ilimlerdeki farkllk
daha
büyüktür. Çünkü
malumat sonsuzdur. Mallarn
maddeleri
cisim
ve cisimler
de
mütenahidir ki, kendilerinde sonsuzluk tasavvur edilemez.
Artk yaratklarn
marifet denizlerinde
birbirinden nasl
farkl
olduklarn, marifetin
de
nihayetsiz
olduunu
anlam oldun.
Ve
artk
bildin
ki.
Allah
Allah'tan
bakas
bilemez
diyen
doruyu
söylemitir;
yalnz Allah' tandm diyen de doruyu
söylemek-
tedir.
Çünkü vücud
aleminde yalnz
Allah ve O'nun ef âli
vardr.
Allah'n fiillerine
O'nun
kendi
fiilleri
olmas
yönünden bakp
bu
yönde karar klar veya
Allah'n
fiillerini
gök
veya
yer
veya
aaç
olarak görmez
de
srf
O'nun
sun'u
ve
eseri olarak
görürse,
bu
ahsn
marifeti
rubübiyet sahasn geçmez
ve
bu
ahs
için
yal-
nz
Allah'
tanyorum
veya
yalnz
Allah'
görüyorum
demek
mümkün
ve caiz olur.
Yalnz
günei
ve
onun
ufuklarda
intiar
eden
ziyasn
görebilen bir
ahs
tasavvur edilse, bu ahsn,
yalnz
günei
görüyorum
demesi
dorudur. Güneten taan
k,
günein
cümlesinden
olup,
bu
cümleden
hariç
bir varlk
deildir. Vücud aleminde
bulunan
her ey
de.
ezeli kudretin
nurlarndan bir nur
ve asarndan
bir
eserdir. Güne,
bütün
eya-
y
aydnlatan k kayna olduu
gibi
böylece
ibarenin
tam
ola-
rak
ifade
edemedii
mana
da
zaruret
icab
ezeli
kudret
olarak
tabir edilir
ki, varlk aleminde
hakim
olan bu ezeli
kudrettir
ve
bu
manada
vücud
aleminde yalnz
Allah'n
bulunduu
ve
arifin
de
yalnz Allah'
tanyorum
demesi caizdir.
Hayreti
mucib
olan
hallerden biri de,
Allah'tan baka bir
varlk
bilmiyorum
diyenin
doruyu
söylemi
ve
ayni
zamanda
Allah'
bilemem
diyenin
de
doruyu
ifade
etmi
olmasdr.
Ne
var
ki
bu
sözlerin
vecihleri
deiiktir.
Nitekim
vecihleri
deiik
olan
mütenakzlar tekzip
etmek gerekseydi,
Allah-ü
Tealâ'nn
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 71/259
attnda
sen atmadn;
ancak
Allah att
7
Kavl-i
erifi
doru
olmazd. Oysa
dorudur.
Çünkü
rami
(atc).
ki
itibarla rânidir
Birinde kula,
öbüründe
ise Allah'a
nispet
edilmitir
ki, bun*
tenakuz
yoktur.
Artk
bu
kadarla iktifa
edelim;
sahili
bulunmayan
bir
denizin
enginlerine açlm
olduk. Bu
çeit
srlarn,
kitaplara
tevdi
edil-
mek
suretiyle
tebeddüle
uramamas serekir.
Bunlarn
burada
arz
ve
beyan kastsz
gelmi
olduundan
bu
bahsi
kapatarak
Esma-i
Hüsna'nn
mufassal
olarak
izahna
dönelim.
7
Enfâl
Süresi,
17.
ayetin bir
ksm.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 72/259
KNC
BÖLÜM
GAYELER
ve
MAKSADLAR
ÜÇ
KISIMDAN MÜTEEKKLDR
BRNC
KSM
ALLAH'IN
DOKSANDOKUZ SAANN
MANALARININ
ERH
ve
ZAHI
HAKKINDADIR.
Ebu Hüreyre
(R.A.)
rivayet ediyor.
Resulûllah
Sallallâhü
Aleyhi
ve Sellem
buyurdular:
üphe
yok
ki,
Allah'n
doksan
dokuz
ismi
vardr.
Yüzden
bir eksik..
Çünkü
o,
tektir;
tek'i sever..
Bu
isimleri
her kim
sayarsa
Cennet'e
girer
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 73/259
60
mam-
Gazalî
J\
^
)\
—
h
^
4^
.diiî
.^1
»
$î
.j>î
&jg?
.ji^ji
±Â
.L-ui .^iî
.^i
.£Jt
.j'^
.(v^-J
1
-j^
1
-£î?~^ -J^
1
-^y
1
-J
3
*^
$M^
.(U^JÎ
.y-ji
.Uw
.J'^l
;M3l
.JJ
.LJ-I
.ki-Jl
.j>
.y
ip>
-vm
0\
/>j
.o^l
.^i
.iî
4*4»
>u9
-*a
.fîulî
.jjâîî
.j/uj.wJi
.V^
1
-MJ
j >UI_,i ddil
dUÛ
.ti^jJi
.j&t
.£|âî
^f
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 74/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
61
ESMA-
HÜSNÂ
ALLAH'IN
EN
GÜZEL
99
SM:
Hüveüâhüllezi
lailâhe illâhüve
birannranu
brranmu
Elmelikü Elkuddüsü
Esselâmü
Elmü'minü Elmüheyminü
Elazizü
Elcebbârü
Elmütekebbirü
Plhâlih
LinaiKU
toanu
Elmusavvirü
r—
i
rr
A
Elgaffaru
LiKa
la u
LVASI
II
ldUU
Errazzâku
Elfettahu
Plulll
1
1U
LlIKdUlZU
bioastu blnarzu
Prrâfi
C lallU
Pimi
1V711
Pil
I
IUIZ.Z.U
1 1
.--V -V
i
illi
blmuzllu
Essemiü toasru LinaKcmu
hadiu
biattu
tnaoru
tnarTiu
Elazimü Elgafuru
tCKUiU
tayyu
Elkebirü
—
L,
Elhafizu trnuKyiu tnasou
Elceu
Elkermu
Errakibü
Elmücibü
Elvasiü
Elhakimü
Etvedûdü Elmecidü
Elbasu
Eehdu
Elhakku
Elvekîlü
Elkaviyyü Elmetnu
Elveliyyü
Elhamidü
-|
,
i
Elmuhs
i—
.
i;.
„••,
Elmubdyu
Elmuidü
Elmuhyi
Elmümiytü Elhay/ü
Elkayyümü Elvacidü
Elmacidü
Elvâhidü
Essamedü
Elkadirü
Elmuktedirü
Elmukaddimü
Elmuahhirü
Elevvelü
Elaâhrü
Ezzâhirü
Elbatînü
'
Elvali
Etmüteâl
Elberrü
Ettevâbü
Elmüntekimü
Elafüvvü
Erraûfü
Malikülmülki
zülcelali
velikram
Etmuksitü
Elcâmiü
Elganiyyü
Elmuni
Elmâniü
Ezzârrü
Ennâfiü
Ennûrü
Elhâdi
Elbediü
Elbâki
Elvârisü
Erreidü
Essabûrü
Cdlecelâlehu.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 75/259
62
mam- Gazalî
ALLAH
,
^
,
C
[
Bu
Rubûbiyet
sfatlan
ile
müttesif,
serçek
varl
ile
münferit
olan varln
ismidir.
Çünkü ondan
baka
her
varlk
bizatihi
varla
müstahak deildir.
Zira
varl
kendinden
deildir. Zat
itibari
ile
helâka
(yok olmaya)
mahkumdur...
Evet,
Allah'tan baka
her
varlk
helâka
mahkumdur.
Yok ola-
caktr,
baki
kalacak
olan, ancak
ve ancak
O'dur
Lafza-i Celâl
bu
mânâyadr.
Onun
asl
kökü
hakknda
yani
(Allah) kelimesi
hangi
kelimeden
meydana
gelmitir
hususundaki
ileri, geri
fikirlerin serd
edilmesi
insana,
beyhûde
çabalamaktan
ve
yorulmaktan
baka
bir
ey
kazandrmaz.
FADE
(
unu
iyi
bil ki, bu isim,
(Allah)
Allah'n
doksan dokuz
isminin
en
büyüüdür
Çünkü bu,
içinden
hiç
bir
ey
müstesna
olmak-
szn,
bütün ilahi
sfatlan cem
eden
zâte delâlet
etmektedir..
Dier isimleri ise,
ilim,
kudret,
fiil
gibi
yalnz
ifade
ettikleri
mana
birimlerine
delalet
etmektedir..
Ve yine
bu
isim,
Allah'tan
bakasna,
ne
hakikat
ve ne de
mecazen delâlet
etmeyecei
cihetiyle,
bütün
isimlerinden
daha
ahasdr.
Yani
daha
özellik
ve
hususiyet
ifade
etmektedir..
Dier
isimler
ise,
böyle
deildir.
Ondan
bakasna
da
itlâk
edilip
ça-
rlabilir:
Kadir,
Âlim,
Halim
gibi..
te bu
iki
sebeptendir
ki, Allah
ismi,
bütün
isimlerin en büyüü
olmutur...
'
BR
NCELK:
Dier isimlerin
mânâlar,
kula
sübutu
itibaryla
da
tasavvur
edilebilir.
Hatta
merhametli
kiiye
rahim,
bilgin
olan
kiiye
âlim,
sabrl
olana
sabûr,
çok
ükredene
ekûr
denebilir.
Tabii
Allah'a
denmesiyle
kula
denmesi
arasnda
farklar
vardr.
Lakin
Allah
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 76/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 77/259
er
RAHMAN
er
1
RAHM
Bu iki isim,
rahmet kökünden
gelmedir,
Rahmet
(esirgeme)
esirgenmi
bir
varl gerektirir,
ihtiyaçsz
bir esirgenmi
ise
kabili
tasavvur
deildir.
te
bu
isimle,
kast
etmeden, murat
etmeden
muhtacn
ihtiyac
(ihtiyar olmadan)
karlanr.
Öyleyse
muhtaç
olan kiiye
Rahim denemez
Bir
ihtiyac
karlamak
isteyen kimse,
eer
o
ihtiyac
karla-
maya
gücü
yettii
halde
karlamazsa
ona Rahim
denmez,
çün-
kü
iradesi
tamam
olsayd
mutlaka
o
ihtiyac
karlard. Eer
ihti-
yac
karlamaktan
aciz ise,
içinde
efkat
ve
merhamet
duygusu
tadndan dolay
kendisine
Rahim
denebilir..
Lakin
ne
var
ki
onun
merhameti
noksan
saylm
olur.
Zira
tam
rahmet
mer-
hamet
iyiliin muhtaçlara
izafesiyle
ve
onlara
gerçekten
isteme-
siyle
mümkün
olur.
Umumi
Rahmet
(Esir-geme)
ise,
hak
edene
de,
etmeyene de
amil
olan
bir' merhamet
(esirgeme)
dir.
Allah'n
Rahmeti
(Esirgemesi)
hem
tamdr,
hem de
ümulü-
dür.
Tamdr:
Çünkü
muhtaçlarn
ihtiyaçlarn
gidermek
istemitir
ve bizzat tam
manâsyla
gidermitir...
ümullüdür;
Zira,
O,
Rahmeti
hak
edene
de,
etmeyene
de
amil
olmu,
dünya
ve
ahirette
duyulacak
her
türlü
zaruret
ve
ihtiyaçlar
kapsamtr.
. .
u
halde
mutlak
ve
gerçek
Rahim
(esir-
geyici)
O'durL.
BR
NCELK:
Rahmet
(esirgeme),
merhamet
eden
kimseye
arz
olan hü-
zün
verici
bir
duygu
olmaktan
hali
deildir,
Rabse
üphesiz
ki
bu
gibi
eylerden
münezzehtir.
Bu
sebeple
belki
bunun
rahmet
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 78/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
65
anlamnda bir
noksanlk olduunu
sanrsn. Oysa
bu;
O'nun
hakknda
noksanlk
deil, bilakis
kemal
(mükemmellik) dir.
Noksan
deildir.
Çünkü/
Rahmetin
(esirgemenin) mükem-
mellii;
semeresinin
kemâliyledir.
Muhtacn ihtiyac tam manasy-
la karlannca,
esirgenen kiinin,
asl
merhamet
edenin
elem
duygusunda
herhangi
bir
rolü
olamaz . Merhamet eden
kimse-
nin elem duymas, kendi
ahsnn
zaafna
ve
noksanlna
delalet
eder.
Muhtacn ihtiyac gerçek
manada karlannca bu bir ey
ifade
etmi
olamaz.
Bunun
esirgeme
anlamnda
mükemmel
olmasna
gelince:
O/l
Esirgeyici, hiç
üphe yok ki,
kendi nefsinde duyduu
bu
acma
hissini, muhtaç durumda
olana yardm etmek suretiyle bertaraf
etmek
ster.
Bu,
her
ne
kadar
zahiren ona
noksanlk
iras
edecei
hissini verirse
de,
asl
gaye
muhtaç
durumda
olan kiinin ihtiya-
cm
karlamaktr. Yoksa
kendi
vicdani üzüntüsünü
dindirmek
deildir.
Öyleyse,
esirgeyici
için
böyle
bir noksanlk
kabil-i
ta-
savvur deildir.
.J
FADE:
[
RAHMAN
(ismi)
Rahim
(isminden)
daha hususilik ifade
0
A
eder. Bu sebepledir
ki,
Allah'tan
gayrisine
bu isim
konamaz.
Rahim
ismi ise,
Allah'tan
bakasna
da
itlâk
edilebilir.
Bu yönden
Rahman ismi
Allah'n
Âlem
(Zat)
ismi
olan
Allah
ismi
ne
yakn-
dr.
Her
ne
kadar
bu
isim
Rahmet
kökünden
gelme
ise
de
ger-
çek
budur.
Bu
sebepledir ki
Cenab- Hak,
her
iki ismi u
ayette
bir arada
zikr
etmitir:
De
ki:
Gerek
Allah diye ad
verin,
gerek
Rahman
diye ad
verin,
hangi ad
verirseniz
nihayet
en
güzel
isimler
onundur
8
J
te bu
yönden
ve birde
saylan
Allah
isimlerinde
teradüfü
önleme
keyfiyetinden
dolaydr ki,
her iki
ismin
arasn
ayrt etmek
gerekmektedir.
Rahman
isminin
ifade
ettii
mana
Rahim
isminin
sra
Süresi, 110. âyet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 79/259
ifade
ettii
mânâdan
mutlaka
farkl
olmaldr.
Yalnz
Ahiret
saa-
detini
vermek
(Mü'minlere)
anlamnda
olan
Rahim
isminden
Rahman
ismi
u
bakmlardan
farkldr:
Rahman
ismi
icabnda
Allah
insanlar
önce
yaratmtr,
sonra
mü'minleri
imana
ve
mutluluk
sebeplerine
hidayet
etmitir.
Daha
sonra
da
onlar
ahirette
mutlu
klmtr.
Dördüncü
olarak
da
on-
lar,
kendi
Cemal-i
lahisini
müahede
etmek
erefine
nail
ve
mazhar
etmitir...
TENBH:
1
Mü'minler bu
isimden
ne
elde
edebilirler?
Mü'minler
bu
isimden
unu
elde
edebilirler.
Önce
Allah'n
gafil
kullarna
merhamet
edip
onlar
olanca
süçleriyle
Allah
yo-
luna
vaaz
ve
nasihat
etmek
suretiyle
çevirirler.
Böyle
bir
teeb-
büste
bulunduklarnda
iddet
yolundan
ziyade
yumuaklk
ve
efkat
yollarn
tercih
ederler:
Asilere
de
merhamet
sözü
ile
bakarlar,
eziyet
ve
zulüm
nazar
ile
deil...
Mü'minin
balca
sayesi,
insanlardan
sadr
olan
her
masiyet
sanki
kendi
nefsinden
sadr
oluyormu
gibi,
o
masiyeti
onlardan
bertaraf
etmeye
olanca
sücüyle
çalmak
ve
bu
suretle
onlar
Allah'n
sazabna
uramaktan
kurtarmak
olmaldr.]
Mü'minin
Rahim
sminden
istifade
edecei
hususta
udur:
Gücü
yettii
kadar
muhtaç
durumda
olan
kimselerin
ihtiya-
cn
karlar,
yannda
ve
memleketinde
ihtiyacn
karlamad
hiç
bir fakir
brakmaz.
Muhtaçlarn
ihtiyaçlarn
ya
para
ile
ya
da
nüfuzu
ile
veyahut
hayra
delâlet
etmekle,
daha
olmazsa
zensin
ve
söz
sahibi
olan
kiilere
bavurmak
suretiyle
karlar.
Bu
say-
dklarmzdan
aciz
olursa,
o
zaman
ona
hayrl
dualar
yapmak
suretiyle
onun
hüzün
ve
kederini
paylar...
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 80/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
67
BR
SORU
VE BR CEVAP:
SORU:
Allah'n
Rahim ve
Erhamerrahimin
(merhamet
edicilerin
en
merhamet
edicisi)
olmasnn manas nedir?
Mademki
Rahim,
zarara
uram,
hasta,
ikenceye maruz
kalm, bela
ve
musibet-
lerle
kar&
karya
selmi
kiilerin
imdadna
koup
kurtarmaktr.
Mademki
Hak Tealâ her belay,
her
fakr-ü zarureti
önlemeye,
her
hastals
bertaraf etmeye kaadirdir.
Öyleyse neden dünya
hasta-
larla,
muhtaçlarla
doludur?
Kullarn
neden
böyle
ikenceler
içerisinde kavranr
bir
halde brakmaktadr?
CEVAP:
Bu
suali
bir
misalle cevaplandralm.
Bir
küçük yavruyu
ele
alalm,
hastadr. Ameliyat edilmesi
serekmektedir.
Annesi acd
için
bir
türlü
onu
ameliyat masasna, cerrahi müdahalede bulu-
nacak
operatöre
teslim
etmek
istemiyor.
Babas
ise
ameliyat
olmasnda
karar ...
Cahil zanneder
ki,
anne
babadan
daha
merhametlidir. Bak
anne
evlâd
için nasl
telalanyor
ve ameliyata
kyamyor,
der.
Akll
kii
ise
hiç de
böyle
düünmez. O, babann
daha merha-
metli
olduuna
inanr. Çünkü
baba
onu
devaml
sancdan kurta-
racak..
Bunun
için de
muvakkat
aclara
tahammül
etmesine
söz
yumacaktr..
Çünkü az
ve
geçici
aclar
sanclar
ilerde
gerçek shhate ve-
sile olacaksa
nazar- itibara
alnmaz.
Onlara kötü
nazar
ile bakl-
maz.
Bilakis
iyidir
sözü
ile
baklr.
Çünkü onlar
iyiye
bais
olacak-
lardr.
Rahim (merhamet
edici) ye
ilince, hiç
üphe
yok
ki,
mer-
hamete
muhtaç
olan
kiiye
merhamet
etmek
ister...
Sonra
varlk
âleminde
hiç
bir
er
yoktur
ki
Hayr
içinde
bulundurmasn. er,
büsbütün
ortadan
kaldrlm
olsayd,
içinde
bulundurduu
hayr
da
beraberinde
alp sötürecekti.
çinde
bulundurduu
hayrla
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 81/259
68
mam- Gazalî
beraber
ortalardan kaybolmasyla
üphe
yok
ki
daha
büyük er-
ler ve
zararlar ortal
dolduracakt...
Mikrop
alm
bir eli
düünelim. Bu
eli
kesmek,
zahiren
her
ne
kadar kötü
görünürse
de,
bütün
bedenin
selameti
gibi
bü-
yük bir mutlulua vesile
olacandan
onda
sonsuz
hayrlar
gizli-
dir.
Çünkü eli öyle kendi
haline
terk etmek bütün bedenin
hela-
kine
sebep
olur.
Böylelikle
er,
olduundan
daha
da
zararl
ve
yaygn bir
hal alr. u halde
bütün
bedenin selameti için bir
elden olmak er deil, bilâkis
hayrdr.
Eli kesmek
bizzat bed<
kurtarmak
için
murat
edilmitir.
Elin
kendi
uzviyetini
kurtarmak
için
deil
de bedenin
selameti
için kesilmi olmas,
asl gayenir
eli deil
de
bedenin kurtulmas olduunu
ortaya
çkarmtr..
Netice olarak her ikisi
de iradede
yer
almtr. Ancak u farkla;
birisi kendi
zat
için
arzu
edilmi,
dieri
ise
bakasn
kurtarmak
için istenmitir..
Kendi
zat için murat edilen, her zaman için
0
(0
bakas için murat
edilenden
önce gelir.
Bu
sebeple Cenab-
Hak
Rahmetim
gazabm
sevk
etmitir buyurmutur
9
.
imdi
bu
Kudsi
Hadisi
inceleyelim: Allah'n
gazab, erri mu-
rat
etmesidir. Çünkü
er de
(kötülük
de)
O'nun
iradesiyle
mey-
dana
gelir.
Rahmeti ise Hayr
(iyilii)
murat
etmesidir.
Hayr da onun
ira-
desinin bir neticesidir.
Lâkin hayr, bizzat
hayrn kendisi
için
murat
etmitir.
erri,
bizzat
kendisi için deil,
içinde
bulundur-
duu
(insanlara
meçhul ve
kapal
olan)
hayr
için
murat
etmitir.
Demek
ki,
er
(kötülük)
bizzat
kendisi
için
maksud deil,
içinde
saklad hayr
için kasd
edilmektedir.
u
halde hayr,
kendisine
vusul için baz
arazlar
gerektirmektedir.
1
Böyle
olan bir
ey,
rahmete
engel
olabilir
mi hiç?
mdi
için-
de
hiç bir hayr
saklamayan
bir
er aklna
gelirse
veyahut
hayr
—
9
Bu
Hadis-i
Kudsi
Müslim'dedir.
Ayrca
Diyanet
ileri
Bk.l
yaynlarndan
Krk
Kudsi Hadis
Aliyy-ül Kari.
Mütercim H. Hüsnü
Erdem
isimli
kitabn
25.
sayfa-
sndaki 18
No'lu Hadis.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 82/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
69
erde
deil de
baka
yönden
tahsil
edilmesi mümkündür der-
sen,
o
zaman
bu
iki
vehmi sana ilham
eden
cüce
akln
suçla
(Neden mi?
errin
içinde hayr
yok
demen, daha dorusu
böyle bir
hükme varman,
cüce aklnn
gerçek
marifete
nüfuz edememe-
sinden
ileri
gelmektedir. Çünkü
sen
böyle
düündüünde,
ya
straptan
kurtulmak için ameliyat kötü
ve
tehlikeli
gören
sabi,
veyahut da
maktulün
ölümünü
er
kabul ettii
için
ksasla öldü-
rülen kiinin
idamn
er
kabul eden ahmak
gibi olursun.
Ahmak
ksasla olan
umum menfaati,
insanln selâmet
ve
saadetini
dü-
ünememitir. Tek
ahsta
görülecek
bir ertn
kaldrlmasyla,
umumun
hayrna
vesile olacak
genel bir
hayra
tevessülün
srrn
anlayamamtr.
O
öyle
düünüyor
veyahut
öyle
olmasn
istiyor
diye
hayr olan ey ihmal
edilir mi hiç?..
Hayr
errin
dnda
tahsil
etmek
mümkündür.
gibisinden
akln
kurcalayan
vehme
gelince. Bu
da ince,
her
akln
idrak
edemeyecei
gayet
mulâk
bir keyfiyet
arz etmektedir.
Zira
her
muhal
veya
mümkün
olan
eyin
imkanll
veya imkanszl,
ne
bilbedahe
ve
ne
de
azck
bir
düünce
bir
nazarla
anlalmaz,
bilâkis bu,
derin
ve
geni
düünceleri
gerektirir ki,
bir
çok
kimselerin
içinden
çkabilecei
i
deildir bu...
Öyleyse bu
iki
vehmi
sana
ilham eden
akln
suçla da
Allah-
'n
merhamet
edicilerin en
merhamet
edicisi olduu
ve Rahme-
tinin
de
gazabn
sebk
ettii hususunda
asla
tereddüde
kaplma.
erri murad
eden
kimse
hakknda,
bunu
bizatihi er
için
murad
ediyor,
öyleyse
o,
Rahmet
ismine
müstahak
deildir
diyerek
üphecilik yollarn
arama
errin
ifasn
engelliyen
örtüyü
kaldrdmzda
mahz- hay-
rn
su
yüzüne
çkacan
söyledik.
man
et
(yeter)
beni
ifa ya
zorlama
1
Ben
sana
ifreyi
verdim,
eer
iaret
ve
ifreden
arl-
yorsan bu
kadar
sana
yeter...
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 83/259
70
mam- Gazalî
BEVT:
Eer diriye
çarsaydn
mutlaka
duyururdun;
lakin
ne
yazk
ki çardn
kiide hayat yoktur ...
Bu
birçok
kimselerin
düündüüdür..
Onun
için
böyle bir
açklamada
bulundum,
Yoksa
Allah'n
kader
hakkndaki
srra
vakf
olan karde
bu
söz
sana
deildir. Sen
zaten
bu
gibi
açklamala-
ra
ve tenbihlere
muhtaç
deilsin.
&1I
el'MELK
O,
öyle
bir
varlktr ki,
ne
zatnda
ve
ne
de
sfatnda hiç
bir
varla
ihtiyac
yoktur.
Bilâkis her
ey
zatn
da,
sfatnda,
mev-
cudiyetinde
ve
bekasnda
ona
muhtaçtr
u
halde
ondan
baka
her
ey
O'nun
memlukûdür..
O'nun
ise
hiç
bir
eye
ihtiyac
yoktur
te
Melik-i
mutlak O-
durL
J
TENBH:
Kulun
mutlak
melik
olmas
hiç
düünülemez.
Çünkü
onun
her
eyden
müstani
olduu
söylenemez..
Allah'tan
bakasna
ihtiyac
olmasa
bile,
mutlaka
daima
Allah'a
muhtaçtr.
Sonra ona
herkesin,
her
eyin
muhtaç
olduu
da
düünülemez.
Zira
ona
muhtaç
olmayan
birçok
varlklar
vardr da o
farknda
deildir..
Lakin
kendisinin
baz
eylere
muhtaç
olmamas
düünülünce
onun
Melik olduu
zann
hâkim
olur.
[^Kullardan
gerçek
Melik o
kiidir ki;
Allah'tan
baka kims<
olmaz..
Allahtan
gayri
her
eyden
alakasn
keser,
bununla
be-
raber
asker
ve
halknn
kendisine
itaat
ettii
boyun
edii
ülkeye
sahip
olur..
(Nasl
m?)
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 84/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
71
öyle:
Çünkü
onun
öz ülkesi
kalbi
ve
kalbdr. Askerleri ise,
gazab,
ehveti,
hava
hevesidir.
Halk
ise,- dilli,
gözleri
elleri
ve
sair
azalardr....
O,
bütün
bunlara
hâkim olup
da
kendisine boyun
edirir-
se, ite kendi iç
dünyasnda sultanlk
derecesine
yükselmi
de-
mektir.. Bir
de
buna
insanlara
kar
olan
ihtiyaçszl ve
herkesin
-
gerek
dünya
hayatnda
ve gerekse ahiret
hayatnda
-
kendisi-
ne,
muhtaç
olduu
hususu eklenirse
ite
o
zaman
yeryüzünün
sultan
olmu
demektir
ki
bu,
Peygamberlerin
(Allann
selam
üzerlerine olsun)
rütbesidirj
Çünkü O'nlar,
ahiret hayatna hida-
yet etme
hususunda
Allah'tan baka hiç
kimseye ihtiyaçlar
yok-
tur,
herkes kendilerine
muhtaçtr...
Meliklik hususunda;
Peygamberleri,
onlarn
varisleri
olan
âlimler takip ederler, onlarn
sultanlk
derecesi
de,
kullar
irat
edebilmek
yeteneiyle
ölçülür.
Evet,
bu
niteliklerle kul
melekler
derecesine
ular
ve Allah'a
yaklaabilir.
Bu
mülk
-
hakimiyet
-
kendilerine
gerçek
melik
olan,
mülkünde
orta bulunmayan
Allah
tarafndan
ihsan
edilmitir.
Emirlerden
biri,
ariflerden
birine:
—
Ne
ihtiyacn
varsa söyle.
Dedii
zaman, arifin
kendine
verdii
cevap ne de
arifanedir.
—
Ben
senden
ne
isteyeceim
ki,
benim
iki
kölem
vardr
ki
onlar senin
efendindir.
—
Neymi
onlar
bakalm?
—
Biti
hrs,
dieri
heva ve
heves... te
ben bu
ikisinin
srtn
yere getirip
onlara
hâkim
oldum, sen ise
bunlara
yenildin.
Onlar
sana
hâkim
oldular.
Demitir.
Adamn
biri, bir
eyhten
kendisine
nasihatte
bulunmasn
ri-
ca
edince
eyh
ona
dedi ki:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 85/259
72
mam-
Gazafî
—
Dünyada
da, ahirette
de melik
ol.
Adam
bu
sözü du-
yunca
ard
ve
tekrar sordu
—
Nasl
yani?
—
Dünyaya
kar olan
hrs
ve ehvetini
kesersen,
hem
dün
yada hem
ahirette
sultan
olursun.
Çünkü sultanlk hürriyet
ihtiyaçszlkta
sörülebilir;
esaret ve
zillette
deil...
> i
*
0
d'KUDDÛS
O,
hissin
idrak ettii,
hayâlin
tasavvur
ettii,
vehmin
ileri
at
lp
tahayyül ettii,
vicdann
ihtilâç,
ettii tefkirin tasarlad
vasf (nitelik)
den
münezzeh ve
müberrad.r..
O'nu vasf
ederken; o,
ayp
ve
noksan
sfatlardan
münez-
zehtir
demedim, çünkü böyle bir söz
edebe
aykr düer..
Zira
böyle bir
ifade, ülkenin
kraln
vasf eden kimsenin: ülkemizin
kral,
mühür kazyc, kan
alc
deildir
sözüne
benzer.
uras
da
muhakkaktr ki, bir
eyin
mevcut olmasn nefy
et-
mek
(yoktur
demek)
o eyin
var olmasnn
mümkün olduunu
vehm
ettirir. I
Böyle
bir
vehim
de
-Vacib-i
Tealâya- noksanlk
isnad
etme-
ye
yol
açar.
Onun
için
O'nu
vasf
ederken
dedim
ki:
O,
birçok
kimselerin
mükemmel
olarak
kabul
ettii
veya
sand vasflardan
münezzehtir..
Çünkü
o
insanlar,
önce kendilerine
bakp
nitelikle-
rini
tandlar.. Tabii
ki,
bu
nitelikler
içinde
mükemmel
olan
mev-
cut
olduu
sibi
Doksan
olanlar
da
mevcuttur.
3
Onlar,
ilim,
kudret,
duyma,
görme, konuma,
irade
gibi
va<
sflann
manalarnn
hizasna koyarak ite
bu
kemal sfatlardr
dediler.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 86/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
73
Kendilerine
göre,
cehalet,
acizlik,
körlük, sarlk,
dilsizlik
gi-
bi
noksan
olan
sfatlan
da mânâlarnn
hizasna
koyarak
noksan
saydlar.
Sonra Allah'
övmek
istedikleri
zaman
kendi ölçüleri
dahi-
lindeki
mükemmel
sfatlarla tavsif
ettiler
ve
noksan
sfatlardan
tenzih
ettiler.
Oysa Allah
kendi
nefislerinde
kemal
sfatlar
olarak
tandklar
sfatlardan
da,
kendi
haklannda
noksan
kabul
ettikleri
sfatlardan
da münezzeh
ve
müberradr.
Hatta
yaratklar
için
tasavvur
ve
tahayyül edilen
her
türlü
sfatlardan
da
münezzehtir.
Çünkü
O,
onlarn
hiç
birine
benzemez,
hiç
bir
ey de
O'na
menend
olamaz ..
Bu
konuya
daima
ve
izah
etme
olmasayd
zaten
bu konuya
girmezdim,
teeddüp
ederdim.
Bunu,
mukaddimeler
bölümle-
rindeki
dördüncü
bölümde gayet
açk olarak
izah
ettim.
Tekra-
rna
lüzum
görmüyorum..
TENBH:
Kulun
takdisi,
ilim ve
iradesini
tenzih etmesidir.
lmine
gelin-
ce:
Onu,
bütün
muhayyetât,
mahsusat
(his
edilenler)..
Mevhûmat (vehm
edilenler)
ve
behimi
sfatlarn
itirak
ettii her
eyden tenzih
etmesidir.
radesine
gelince,
onu, ehvet,
öfke,
yemek,
içmek,
evlen-
mek,
giymek,
dokunmak,
bakmak
gibi beeri
lezzet
ve
sfatlara
müncer
olan
her
türlü
sfatlardan
tenzih
etmektir.
te kul, böyle
olunca ancak
Allah'a yaklaabilir. Onun kalbi
her
zaman
için Allah'la beraber
olabilir.
Onun Allah'tan baka
hiç
bir
eyde
hazz,
Allah'a
kavumaktan
baka hiç bir
eyde
evki,
Allah'tan gayri
hiç bir nesnede
sevinç
ve
neesi
kalmaz ..
O'na Cennet
bütün nimetleri
ile verilse,
hiç
birine iltifat
etmez.
Sahipsiz
evi
ne
yapsn
0?.. Hülasa:
Kul,
hissi,
hayali
ve
hayvani
olan temayüllerden
kurtulduu
gün
ruhen
kemale ermi
olur.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 87/259
74
mam-
Gazalî
Müridin
celâleti,
muradnn
celâletiyle
ölçülür. Bütün
sayesi
karnna
giren
ey
olursa,
kymeti
de
ondan
çkan
ey
kadar
olur...
Allah'tan
baka
gayesi
olmayan
kiinin
derecesi,
himmetine
göredir..
lmi,
mahsusat,
mütehayyilât
derecesini
geçerse,
iradesi
ehvet icaplarndan
arnrsa
Hazretil-
Kuds'un
sevgisine
mazhar
olmu
demektir...
cs'SELÂM
M
O,
zat
ayptan,
sfat
noksanlktan,
efali
kötülükten
beri
olan
bir
varlktr.
Hal bu
olunca,
varlktaki
bütün
selam et
ve
emniyet-
ler
ondan
sadr
olmutur
ve
yine
ona
rucû
edecektir.
Yukarda
anlatmtk:
Vacib
tealâ'nn
fiilleri
er*den
(yani
mutlak
erden)
salim
olmutur.
1
«
.
—i
erri
hiç
bir
zaman
bizatihi
murat
etmemitir.
Ama
içinde
hayr
sald
olan
erri
murat
etmi
olabilir.
Çünkü
böyle
olan
er
aslnda,
yukarda
da
iaret
ettiimiz
gibi er
deildir...
TENBH:
0
fj
[
Hile,
kin,
hased,
kötülüü
istemek
gibi
eylerden
uzak,
gü
nah
ve
yasaklardan
beri
olan her
kul,
Allah'a
selâmet
bulmu
bir
kalple
gelecektir.
te
kulun
bu
gibi
huylardan
arnmas
Selam-
Mutlak'dan
istifade
etmesiyle
mümkündür.J
Kulun
her
bakmdan
selamet
bulmas,
ayrca
in'tikas
ve
in'ikasdan
da
beri
olmasna
baldr.
q
fj
[
n'tikas-.
Akln
ehvet
ve
gadaba
esir
olmas
demektir.
Ger-
çekse
bunun
tam
aksidir.
Yani
ehvet
ve
gazabn
akln
esiri
ol-
masdr.
Bunun
aksi
olunca
intikasa
maruz
kalm
olur.
Böyle
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 88/259
Esmâ-
Hüsnâ
erhi
75
olunca da
emir
memur;
kral köle olmu
olur..
u
halde selam
ve slâmla,
ancak
Müslümanlarn
dilinden
ve
elinden
kurtulmu
olan
kimse
nitelenebilir.
Henüz
kendi
nefsini
kurtaramayan
kii,
bu
ulvi vasfla nasl
nitelenebilir?..
1
el'MÜ'MN
£
O
öyle
bir
varlktr
ki,
bütün
emniyet
ve
em
an
ona
racidir.
Ç
Çünkü
emniyet
sebeplerini
açklam,
korku
yollarn
kapatmtr.
J
Korku
mahalli
olmadan
emniyet,
helak
olma
tehlikesi olma-
dan da
korku
tasavvur
edilemez. Mü'mini
mutlak o
varlktr
ki,
bütün
emniyet
ve
emann
kayna asla
ondan
bakas
olamaz.
te o da
Allah'tr.
uras
da
bir
gerçektir
ki,
kör
görmedii
yerden
kendisine
bir
felâketin
gelebileceinden
endie
eder. te
gören
göz,
sahibini
böyle
bir tehlikeden
kurtarr. Eli
olmayan
kii de el
ile
savunabilecei
yerden
tehlike
geldiinde
böyle
bir korkuya
kaplr.
Ama
eli
olursa
o
tehlikeyi
rahatlkla
önler.
te
insanolunun
bütün
organ
ve
duyular
da
böyledir...
|
simlerinden
biri Mü'min
olan.
Allah
onlar
yaratm,
ekillendirmi,
Q
if
kuvvetlendirmitir.
(
imdi
dümanlar
tarafndan
aranan
bir
insan
düünelim:
Çembere
alnm,
halsiz olduu
için
organlar
hareket
ede-
miyor.
Hareket
etse
bile,
kendisini
koruyacak
silah
yok.
Veya
silah
da
var
ama,
düman
çok,
tek
bana
üstelerinden
gelemi-
yor.
Kendini
koruyan
insanlarda
var
ama,
mutlaka hep
beraber
snacak
bir
kaleleri olmas
gerekiyor.. Tam
o
srada
biri
yetiiyor
ana
silah,
asker
veriyor.
Üstelik
O'nu
ve
askerlerini
muhafaza
edecek
bir
de
kocaman
kale
yapyor.
Ona
emniyet
ve
eman
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 89/259
76
mam-
Gazalî
nimetini
tattryor.
te
böyle
olan
kiiye
imdi
rahatlkla
biz
m
min
diyebiliriz..
mdi
kul,
yaradl
itibar ile
gayet
zayftr.
Hastalk,
açlk,
su-
suzluk,
gibi
eylere
maruz
olduu
gibi:
yanma,
boulma,
yara-
lanma,
krlma
tehlikeleriyle
de
her
zaman
kar
karyadr.
Onun
hastalk
hakkndaki
korku ve
endielerini,
Ancak has-
tala
çare
bulan
doktorlar
bertaraf
edebilirler,
yemekler
de
açln,
su
da
susuzluunu
giderebilir.
Azalar
(organlar) da
bedenin
muhafazas
için
elverili
olabilir. I
Duyular da
felâketten
haber
verecek
birer
casuslardr..
Bütün
bunlarn
yannda
kulun
asl
büyük
korkusu
vardr
ki, o
da
ahiret
korkusudur.
Onu
bu
korkudan
kurtaracak
yegâne
siper
ise
Kelime-i
Tevhiddir,
Allah'ta
ite
kullarna
en büyük
bir
reçete
olarak ve
en
güzel
koruyucu
kale
olarak
bu
Kelime-i
Tayyibeyi
ihsan
etmitir.
Ve
öyle
buyurmutur:
-
La
ilahe
illallah,
benim
kalemdir,
Her
kim
benim
kaleme
girerse,
azabmdan
emin
olur..»
Bütün
bunlardan
anlalyor
ki;
Kâinatla,
eshâba
tevessül
et-
meden
emniyet
tasavvur
edilemez.
Bu
sebeplerin
halik;
onlarn
göstericisi
ve
nasl
kullanlacann
öreticisi
hiç
üphe
yok
ki
(Allahötr.
]
O'dur
her
eyi
yaratan,
O'dur
yol
gösteren.
Evet,
O'dur
gerçek
ve
mutlak
MÜ'MN...
TENBH:
|
{\
\J
{
Kul,
bu
isimden
unu
elde
edebilir:
Yannda
bulunan
her-
kesi
errinden
emin
klar.
Hiç
kimseye
zarar
dokunmaz.
Ona
bavuran
her
korkan
kiiyi,
gerek
kendi
nefsi
ve
gerekse
dini
hakknda
duyduu
korku
ve
endieden
kurtarmaya
çalr.
Nite-
kim
Resûlüllah
Sallallâhü
Aleyhi
ve
Sellem
öyle
buyurmulardr:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 90/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
77
Allah
ve
ahiret
gününe
iman
eden,
komusunu
kendi
kötü-
lüklerinden
emin
klsn..
Kullar
arasnda bu
isme
en
çok
hak kazanan,
halk,
kurtulu
yoluna,
Allah
yoluna
irad
ve
hidayet
ederek
Allah'n
azabndan
kurtaran
kiilerdir..
Bunu
da
hiç
üphe
yok
ki,
Peygamberler
ve
âlimler
yaparlar.
Baknz
Peygamberimiz
(SAV.)
ne
buyurmu-
lar:
üphesiz
siz,
atele
kelebekler
gibi
dolaacaksnz,
ben
gelip
sizi
bir
tarafnzdan
tutarak
kurtaracam .
HAYÂL
VE
TENBH:
Korku,
üphesiz
ki
Allah'tandr.
Kullarm
korkutan
O'dur.
Korku
sebeplerini
de
o yaratmtr..
Öyleyse emniyet.
O'na
nasl
izafe
edilir?
CEVAP:
Korku
ondandr...
Emniyet
de ondandr.
Korku
se-
beplerini
ve
emniyeti
yaratan
hiç
üphe
yok
ki
O'durl
Onun
korkutucu
olmas,
Mümitl
olmasna
mani tekil
etmez.
Nitekim
kullarndan
bazlarn
zelil
klmas
O'nun Muiz
(Aziz)
klc olmas-
na
mani
deildir.
Hem
Muiz (Aziz
klc),
hem
de Muzil
(Zelil)
klcdr.
Ve
yine
O'nun
kullanndan bazlarn
alçaltc olmas;
yüksel-
tici
olmasna
mani deildir.
O baz
kiileri
alçaltt
gibi,
bazlarn
da
yükseltebilir.
.
Demek
ki,
Mümin (Eman
veren)
de O'dur, korkutan da
O'-
dur..
Lâkin
güze isimlerinden
biri
Mü'min
olmutur
da
Muhavvif
(Korkutucu)
olmamtr...
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 91/259
.
,1
sjT
ÎT*
el'MÜHEYMN
Bu
ismin,
Allah
hakkndaki
mânas
udur:
O
(Allah),
yarat
olduu
mahlukatnn
amelleri,
rzklar,
ecellerini
bilip
muhaf
eder.
Her
muhafaza
ile
memur
olana
müheymin
derler. Bir
§
göz
kulak olan
kii
o
eyin
koruyucusu
ve
müheymindir dem
tir. u
halde iraf
(gözlem)
ilme,
istila
ise
Kudretin
kemaline,
muhafaza
ise
akla
racidir.
te bu
manalarn
hepsini
ancak
(Müheymin)
ismi
içine
alr.
Bu
manalar tam
manasyla
ve
kaytsz
artsz ancak
Allah
tahakkuk
ettirir,
bakas
deil.
Bu
sebepledi
ki,
(El-Müheymin)
ismi,
kadim
kitaplarda
da
Allann
isimlerin
den
saylmtr../]
TENBH:
Kendini
mürakaba
eden, kendi
kusurlarn
anlayan
ve
di
zeltmeye
çalan,
kendisini
iyi hal
üzere
devam
ettirmeyi
ba
ran
her kul
kalbine
hâkim olma
itibari
ile
müheymindir.
raf
ittila
daha
da
geniletip
Allah'n
kullarna
yol
gösterme
imkan
sahip,
feraset
ve
istidlal
tariki ile
iç
ve
d
yüzlerine
de
vakf
olup
da
onlar
irat
edebilirse
tabii
ki
bu
mânadan
nasibi
son
derece
fazla
olmu
olur...
el'AZZ
[
O,
öyle
bir
kymetli
isimdir
ki,
emsali
az
bulunur.
Ona
ço
htiyaç
duyulur.
Ona
ulamak
güç
olur.
Bu
üç
manay
üzerind
bulunduramayan
kiiye
Aziz
ismi,
verilemez
Çünkü
çok
nadir
olan
ey
var
ki,
kymetli
ve
faydal
deildir.
Bunun
için de
hiç
bir
zaman
(Aziz)
olamamtr..
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 92/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
79
Nice kymetli ve
yararl,
misli
bulunmayan
eyler var
ki
vüsûlü
güç
deildir:
Güne
gibi.. Onun emsali
yok...
Yer
de
öyle... Bunlarn
faydas
pek
çoktur. Onlara
olan ihtiyacmz
da
son derecededir..
Lakin
(bütün
hunlara ramen)
her
ikisine de
(Aziz)
diyemiyoruz.
Çünkü,
onlar
müahede etmek
onlara
vasl
olmak
güç
deildir..
Onun
için
bir
eyin aziz
olmas
için
mutlaka
yukarda
arz
ettiimiz
üç
mana
(Vasf)
n
bulunmas
gerekmek-
tedir..
Sonra
bu
üç
mana'nn her
birerleri için kemal
ve
1
noksanlk
söz konusu
olabilir..?^
Mesela nadir
olmasndaki kemal, bir
olmasna baldr.
Çün-
kü
birden az
hiç
bir
ey
tasavvur
edilmez. Tek
olan
misli ve
menendi bulunmayan varlk
ancak
Allah'tr.
O'ndan bakas
için
böyle
bir
ey
düünülemez..
Güne mevcut olma
bakmndan
her ne kadar tek
ise
de
lakin
onun
gibisinin
bulunmas da
mümkündür.
Yani
mümkün
olma
bakmndan o,
tek deildir.
Kemal
necasette
onun gibisi
bulunabilir...
iddetli
ihtiyaç meselesine
gelince:
Bu,
her eyin
-varlnda, bekaslHda, sfatnda- kendisine
htiyaç
duyulan
varlk
olarak
kabul ettiimizde Hakknda
kemâl
sözü
doru olabilir..
Böyle
bir varlk Allah'tan
baka var
mdr?
—
Bütün
varlklar
O'na
muhtaçtr.
Hem
de
her eylerinde.
Yukarda
açklamtk.
Allah'
kendisinden
baka
tam
mana-
syla
kimse
bilemez
(Künhünü..)
Kaytsz artsz
gerçekten
Aziz
olan O'durL. Azizlikte O'na hiç
bir
ey
benzeyemezl...
TENBH:
l
Kullardan
aziz
olan,
uhrevi
hayatlarnda
ve
ebedi
saadetle-
O
indeki önemli
ilerinde
kendilerine ihtiyaç
duyulandr.
üphesiz
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 93/259
80
mam-
Gazali
lMl.
ki,
bu
evsafta olanlar
yok denecek kadar'
azdr.
te
bu
ancak
Peygamberlerin,
rütbesidir. (Allah'n
rahmeti Üzerlerine
olsun.)J
eref
ve izzet
bakmndan onlara
ancak,
asrlarnda
yaam
halifeleri ve
kendilerine
varis
olacak ümmet âlimleri yaklaabilir..
Tabii
bunlarn
her birerleri, halk
irat hususunda
gösterebilecek-
leri baar nispetinde
onlara
yaklama imkanna kavuabilir...
el'CEBBAR
le
i
O, öyle
bir varlktr
ki, dilediini
cebir
yolu
ile herkeste icr<
edebilir.
Hiç kimse O'na bir
ey
yapamaz.
Hiç
kimse
O'nu
elinden
(kudretinden) kurtulamaz.
Bütün
eller O'na
kar aci
kalr. Mutlak
(kaytsz
artsz)
Cebbar hiç
üphe yok ki
Allah'tr,
herkese
cebr
eder,
hiç
kimse
O'na
cebr edemez.
Bu
hususta
hiç
kimse
O'na
e
olamaz.
J
TENBH:
V Kullardan
bu isme
layk
olan, uymaktan uyulmak derecesi
ne, yükselen,
rütbe itibar ile herkesten yüksek olan,
heyeti
v<
suretiyle
her bakmdan
halka
cebr
eden
kendisine
uymaya
on
r mecbur klan, onlara
faidesi
dokunan,
onlardan
faydalanmaya
lüzum ve
ihtiyaç
duymayan,
tesir
edebilen,
hiç
kimsenin
tesirin-
de
kalmayan,
kendisine uyulan
ve
fakat
hiç kimseye
uymak
mecburiyetinde olmayan, herkes tarafndan
delicesine
sevilen
bir kimse,
onu
gördüünde
bir
daha
görmek isteyen
ve
fakat
onun
gibi olma temennisinde bulunmayan,
kimsedir ki bu
vasi'
ancak insanln Önderi
Hazret-i
Muhammed'e
(S.A.V.),
nasi
ve
müyesser olmutur...
Nitekim
bir
hadisinde
bu
hakikati
öyjj
ce tebarüz
ettirmilerdir:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 94/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
81
-Musa sa
olsayd,
bana
uymaktan
baka
çaresi
olmazd.
Ben
Âdemoullarnn
efendisiyim (ki bununla)
gururlanmyo-
rum..
RC
l'AAÜTEKEBBR
f
O
zatna
nispetle herkesi
hakir gören,
azamet
ve kibriyay
ancak
kendi
nefsine
layk
gören, bakalarna
meliklerin
kölelere
kar
taknd
bir
nazar misali
bakandr...
Bu bak
ve
görü doru
ise
(gerçee
muvafk
ve
vaka
mu-
tabk
ise)
tekebbür de
doru ve
sahibi
gerçekten
mütekebbir
olmu
olur.
Ne
var
ki
bu
nitelikteki
isim
kaytsz
artsz
ancak
Allah'ndr.
Eer
bu
büyüklenme
ve
böbürlenme
batl
ise,
yani
görün-
düü gibi
deilse,
o
zaman
tekebbür bo
ve
üstelik
mezmum
olur.
Her
kim, kendini
bakalarndan
üstün
görüp de
kibirlenirse
onun
bu
davran bo
ve
mezmumdur,
Çünkü
büyüklük
aza-
met ancak
ve
ancak
Allah'a
mahsustur...^
TENBH:
Kullardan
gerçek
manada
mütekebbir,
zahid ve
arif olandr.
Arifin zühdü
ne
demektir?
Onun
manas
nedir?
Mânas,
kendisini
o
ulvi
düüncesinden
ve yüce
srrndan
.lkoyacak
yaratklardan
tahliye
etmesi,
Allah'tan
baka
her ey-
den
kendisini üstün
görmesi, dünyay
-
hattâ
-
ahireti
küçümse-
mesi, kendisini
Hak'tan rak
edecek
her
eye
srt
çevirmesidir.
ite
Arifin
zühdünün
manas
budur,
j
Arif
olmayann
zühdü;
bir
nevi
alveriten
ibarettir.
Ahiret
metan
dünya
meta
ile
satn
alr..
Veresiye
alveriteki
kar
ve
1
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 95/259
kazanca
tama
ederek
pein al
verii terk
eder.
te buna
selem
ve
mubayaa
derler...
Yemek
ve
kadn
ehvetlerinin
köleletirdii
kiiler,
serçekten
hakirdirler. Hiç
bir
zaman
gerçek
manada
mütekebbir
olamaz-
lar.
Çünkü
gerçek manada
mütekebbir,
her
ehveti
hakir
gören,
hayvanlarn
bile
nasibi
olan her
zevke
srt
çevirendir...
el'HALK
el'BAR
el'MUSAVVR
[
Belki
bu
isimlerin e
manalar
ifade
eden
isimler
olduu
akla
gelebilir.
Hepsinin de
mânas (Yaratc)
olduu
zan
edilir.
Ama
me
sele
hiç
de
öyle
sanld
gibi
deildir.
Çünkü
her
yoklukta
varlk
âlemine
çkan
ey,
önce
takdir,
ikinci
defa
takdir'e
göre
icad,
icad'dan
sonra
da
tasvire
muhtaçtr.
Cenab-
Hak,
takdir
edici
olarak
da
haliktr. cad
edici olara
da halkdr.
Nihayet
müsavvir
(ekillendirici)
olarak da
haliktr
Yaratklara
en
güzel
ekli O
vermitir.
Onlar
gayet
güzel
niza
ve intizam
içinde o,
yaratmtr...
J
BC
tpk
bir
bina
gibidir.
O
binann,
tula, ta,
çimento,
ker-
piç,
gibi
malzemelerin
ne
kadar
gideceini,
eni
boyu
-
metreka
resi
ne
kadara,
kaça
mal
olacan
hesaplayacak
birine ihtiya
vardr.
te
bu
ileri
yapana;
projeyi
çizene,
hesap
ve kitabn
y<
pana
biz
mühendis
diyoruz..
Bunlardan
sonra
binay
asl
yapacak
ustaya
lüzum
görülür
Daha
sonra
binann
iç
ve d
tezyinatn
üstüne
alacak
baka
b
usta
aranr...
nsanlar
hakknda
da
bu
böyledir.
Çünkü
her ii
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 96/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
83
insan yapamaz,
herkesin ihtisas
ayr ayr
konularda
olur,
lakin
Allah
hakknda
biz
bunu
böyle düünemeyiz.
Çünkü
takdir
eden,
icad
eden
ve
tasvir
eden
de
O'dur.
imdi
Allah'n
yaratm
olduu
mahlûkatndan
birini
ele
ala-
lm. Mesela, insan...
nsanolu
Allah'n
yarattklarndan
bir cinsi
temsil eder..
n-
,(in
varlnn
vücuda
getirilmesi
için
evvelâ nasl
yaratlaca
hakknda
takdir
yaplmal.
Çünkü
onun,
belirli bir
cisim
olmas
gerekmektedir.
Baz
sfatlar
alabilmesi
için
önce
cismi
lazmdr.
naatçnn bina
kurabilmesi
için baz
alet
ve
edevata
ihtiyac
olduu
gibi...
nsann
bünyesi ancak
su
ve toprakta
vücut
bulabilir.
Yalnz
toprak
kafi gelmez.
Çünkü kurudur;
tutmaz
dalverir. Yalnz
su
da
kafi
gelmez. Çünkü
tutmaz
dökülüverir.
Öyleyse
kuru ile ya
birbirine
kattrmak
ki,
çamur
haline
gelebilsin.
Sonra
piirici bir
hararet
(frn)
lazmdr
ki,
su
ve
toprak,
karm
muhkemleip
ayak da
durabilsin.
Demek
ki, insan
serapa
çamurdan
yaratlm
olmuyor.
Bilakis
su
ile
yorulmu,
kurutulmu
ve piirilmi bir
topraktan
(balçktan)
yaratlm oluyor...
Ama
o
topran
ve suyun
da
belirli ölçüde
olmalar
gereki-
yor.. Eer
takdir
edilen
ölçüden
az olursa
zerre, ya
da karnca
gibi
küçük olur
ki, insan
ilerini
yapamaz,
rüzgar
vurduu
gibi
savurur
ve en
küçük
ey
onu
telef
eder.
Sonra
dalar kadar
büyük
çamur
ynndan da
olmaz.,
ünkü
bu miktar
ihtiyaçtan
fazladr.
Öyleyse
ne
az
ve ne de
çok
tam ayar
ve
karar
olmaldr. Evet
O,
takdir
edilen
ölçüyü
geçmemelidir...
te bütün
bunlar,
takdirle olur.
O
(Allah),
bütün
bu
ileri
takdir
etmesi
ve
takdire
göre
icad
etmek
itibariyle
yara-
tcdr.
cad
edip
yokluktan
varla
çkarmas
itibariyle
bari
olu-
yor.
Sadece
icad
etmek
ile,
bir
takdire
göre
icad
etmek,
ayr
ayr
eylerdir..
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 97/259
Lûgatta bu
iki kelimenin
ayr ayr
mânalar
ifade
ettiine ahit
vardr. Araplar hazk
ve
her
eyi
ölçü
ile yapan insana halik ismi-
ni
verirler,
Nitekim
air:
Sen
halk ettiin
(yaptn)
eyi güzel yaparsn. nsanlardan
kimisi var ki yapar
ama güzel
yapamaz.» demitir.
EI-MUSAVVR SMNE
GELNCE:
Bu isimde eyaya en
güzel ekil
vermek
ve
onlar en
biçim
tarza
sokmak
itibariyle
O'na
mahsustur.
Bu,
fiil'in
vasflandr.
Bu
nun
hakikati
ancak
kainat
tam
olarak
bilen,
sonra
ayr
ayr
yaratan
Allah'a
mahsustur.
Evet kainatn
tamamn birçok
organdan teekkül
etmi
t
ahs
olarak
mütalaa
edebiliriz...
Onun
azalan ve eczas gökler,
yldzlar,
yer,
su ve hava-
dr...
Bunlar
gayet
tertipli
ekilde
yaratlmlardr.
Hem
öylesine
muhkem
bir
tarzda ve tertip de
ki, bu
tertip,
azack
bozuluve-
recek olursa
bütün
nizam altüst
olur.
Üste
konmas gereken, üste;
alta konmas
icab eden
de
al-
ta konmutur.
Tpk
bir bina gibi.
Temel talan alta
ve kereste
ksm üs
konmutur.
Bu,
tesadüfi
deil, bilakis
önceden tasarlanp
da
öyle yi
plmtr.
Bunun aksini
düünüp
de
talar üste,
aaç ksmn
alta koy-
salar, bina
yerinde
durabilir
mi?
Duramaz,
eklini
kaybeder..
te
yldzlarn
yukarda, yer
ve sularn
(deniz
ve
nehirlerin
aada
yaratlmasndaki
hikmet
ve sebepleri böyle
anlamalyz...
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 98/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
85
Kainatn
yarsna
kadar
gitsek, nizam
ve
intizamndaki
hik-
metleri sayacak
olsak
bitiremeyiz..
Ayr ayr
her eyin hikmetini bilen, El-Musavvir isminin
mana-
sm
daha iyi
anlar
ve
bilir.
Bu tasvir
ve tertip,
âlemin
her
parçasnda
mevcuttur.
Hatta
karnca
ve
zerre
de
bile
mevcuttur.
Hatta
ve
hatta
karncann
organlarnda
bile bu
akla
durgunluk, kalbe
heyecan veren
nizam
ve
intizam
mevcuttur.
Canl
varlklarda
en
küçük
bir organ olarak
bilinen
gözün
yapsn
anlatacak
olursak
bitiremeyiz.
Gözün
tabakalarn, ekil-
lerini,
miktarlarn
ve
onda olan
renkleri
ve
bu renklerde gizli
olan
yüce
hikmetleri bilmeyen,
gözü
ancak
zahiri
görüündeki
ekli
ile
bilmekten
öteye
bir
adm
bile
atamaz.
Her
canl
hayvan
ve bitkide
hatta
onlarn
her
parçasnda
da
ayn
eyi
söyleyebiliriz...
TENBH:
Bu
isimden
kulun
nasibi
u
olmaldr.
Önce kendi nefsinde
bütün âlemin
eklini ve suretini
görmelidir. Derin derin
düünüp
tafsilâta
geçmelidir.
Önce
(Erafi mahlukat) olan
insana
bakar.
nsan
vücudunu
iyice
inceler,
vücûtta
bulunan
cismani organlar
gözden
geçire-
rek, nevilerini,
adet ve'terkibini,
yaratlnda
ve
tertip
ediliindeki
hikmetleri örenir,
sonra, onun,
idrak,
irade gibi
manevi nitelikle-
rine
bir göz
atar, düünür,
düünür...
Bunu
takiben,
gücü
yettii
kadar
hayvanat ve nebatatn su-
ret
ve
ekillerini
inceler
ta
hepsinin ekli
kalbinde yer edinceye
kadar,.. Tabii
bütün
bunlar, varlklarn
cismani olan nevilerin ekil
ve
suretlerini
bilmeye matuf
eylerdir..^)
Bir
de bunun
ruhani
tertibi
vardr
ki;
bu
melekleri ve
merte-
belerini,
yldzlarda, göklerdeki
vazifelerini
bilmek demektir...
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 99/259
Ondan
sonra
beeri
kalplere
tasarruf
etmeye
balar,
onlar
doru
yola
irad
etmeye
koyulur...
Sonra
hayvanlara
kar
tasarrufa
siriir
ve
onlar
ihtiyaçlarna
doru
sevkeder...
te
bu
isimden
kulun
nasibi
bu
olmaldr.
Yan
vücûdi
ekle
mutabk
ilmi
suret
kazanmaldr
kul.
Çünkü
nefsin
eklini
bilmek,
malumun
ekline
mutabktr.
Allah'n
suretleri
bil-
mesi,
suretlerin
ayan'da
mevcut
olmasna
sebeptir.
Ayanda
'mevcut
olan
suretler
ise
ilmi
suretlerin
insan
kalbine
hâsl
olma-
sn
salar...
Böylece
kul,
Allah'n
isimlerinden
olan
(El-Musavvir)
isminden
istifade
ederek,
kendi
ruhuna
ekiilendiricilik
vasfn
kazandrm
olur.
Hatta
öylesine
ki
kendi
de
bir
Musavvir
(ekil-
lendirici)
durumuna
gelir.
Tabii
bu,
mecaz
yoluyladr..
Çünkü
-
suret,
yani
kulun
ruhuna
selen
suret,
serçekte
Allah
tarafndan
halk
edilmitir.
Kulun
bunda
en
ufak
bir
rolü
yoktur...
Lakin
kul,
Allah'n,
Rahmet
pnarlarndan
istifade
etmeye
koar.
Bir
kavi.
özlerindeki
(güzel
hal
ve
ahlâk)
deitirip
bozuncaya
kad
Allah
üphesiz
onun
(halini)
deitirip
bozmaz
10
te
bundan
dolaydr
ki
Resûlüllah
(SAV.)
öyle
buyu
mulardr-.
w
-
üphe
yok
ki,
Rabbinizin
ömrünüz
boyunca
nefhalan
vardr.
Ona
kouun
11
.
El-Halik
ve
El-Bai
isimlerine
gelince;
Kulun
bu
isimlerde
hiç
bir
rolü
yoktur.
—
yani
kullara
bu
isimler
verilmez
ve
onlara
yaratc
denilmez
ancak
çok
uzak
bir
ihtimalle
mecazi
anlamda
denilebilir.
Çünkü
yaratmak
ve
icad
etmek,
ilmin
gerektirdii
ekilde
gücü
kullanmaktr.
Allah,
kula
ilim
ve
kuvvet
vermitir.
O
(kul)
kendisi
hakknda
takdir
edilenleri
ilmi
ve
kabiliyetine
gör
(yine
Allahn
izni
ile)
tahsil
edebilir.
10
Er'Ra'd
Süresi,
1
1
.
ayetin
bir
ksm.
11
Bu
hadisi
Taberani.
Muhammed
bin
Mesleme
(RA)'dan
u
lâfzla
rivay
etmitir:
Zaman
günlerinde
Allah'n
nefhalan
vardr.
Ona
kousun
Belki
birini
ondan
bir
nefha
alr
da
bir
daha
aki
olmaz.
.
.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 100/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
87
Aslnda
mevcut varlklar iki ksma
ayrlr:
1
-
Var
olmalarnda
kul
'un
hiç
bir
rolü
yoktur:
Gök,
yldzlar,
yer,
hayvan
bitkiler vesair kainatn
dier
yaratklar
gibi...
2
-
Meydana
geliinde
kulun
rolü
bulunan
varlklar.
Bunlar
kullarn,
sanat,
siyaset, ibadet
ve cihad
gibi,
kullarn
amelleridir.
nsan,
nefsani
mücahede
(çalmas)
sayesinde,
baz
eyleri
cad
edebilecek
dereceye
yükselirse ve bu
hususta
herkesten
faik
olursa o, o
eylerin muhteri (Mucidi)
saylr.
Çünkü
o
eyler
onun
icadndan
evvel
mevcut
deildiler...
Mesela
satrancn
mucidine,
satranc
filan kimse
icad
etmitir
diyerek
satrancn
mucidini
belirtirler. Aslnda
satranç
övülecek ve
onu
kefeden
kimseden
siteyile
bahs
edilecek bir meta
deildi
ya ..
f
Hayr
ve iyiliklerin kayna
olan
dier
riyazi,
snai
ve siyasi
icadlar
hakknda
da ayn
eyi
söyleyebiliriz..
Bu hususta baar
gösterenlere bir
eyler
icad
edenlere
mucid
diyebiliriz,
lakin
ne
var
ki
bu
isim ona
mecazen
itlâk
edilebilir, hakikat
yönünden
Allann
baz
isimleri
vardr
ki,
bunlarn
kullara
mecazen
nakli
mümkündür..
Baz
isimler
de
var ki,
kul
hakknda
bu
isimler
haki-
kattir;
Allah hakknda
ise mecazdr:
Sabr,
ekûr
(isimleri) gibi...
Aradaki fark
anlamadan
hiç
bir zaman bu
isimlerde
ortaklk
düünülemez ..
O,
iyilik yapan
ve
çirkini örtendir..
Günahlar, Allann dünya-
a
örttüü ve
ahirette
cezalandrmaktan
(Kullar)
hakknda
vaz-
geçtii
çirkinliklerdendir..
el'GAFFAR
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 101/259
88
mam- Gazalî
El-Gafr,
örtmek
manasndadr.. Allann
kullar hakknda
birir
örttüü
ve
meydana
çkarmad
ey,
bedeninin, insan
sözler
tarafndan
tiksinilecek ayplandr.
O
ayplar içeri de
sislenmi
ve
yüzüne vurulmamtr...
nsann iç
yüzü ile
d
yüzü arasndaki
fark
cidden
büyüktür. kincisi;,
bütün
çirkin
duysu
ve
temayül-
lerin
kararsah
olarak
kimse görmesin
diye
kalbi seçmitir..
Eer
kulun hatrndan
geçen kötü
duysularma,
kalbindeki
çirkefliklerine bakalar
mutlak
olacak
olsalar
ona
hücum
edip
helak
ederler. Allah
onu
bu
durumdan
da
kurtarmtr.
çindekileri da
vurdurmamtr.
Üçüncüsü,
kullar
arasnda
rezil
olmasna sebep
olacak gü-
nahlarn
da
örtüvermesidir.
Srf
günahlarnn
çirkinliklerini
örtmek
için, imanda sebat
ettii müddetçe,
sünahlarn
sevaplara
tebdil
edeceini bile
vaad etmitir..
TENBIH:
Kulun
bu isimden
alaca
ilham
udur:
O'da bakalardan
sadr
olan
hatalar örter..
Kimsenin aybr
yüzüne
vurmaz.
Allah'n
elçisi
bunu
Allah'n
kullarna
öretmilerdir:
-
Her kim
bir mü'minin
aybn örterse,
Allah'ta
kyamette
onun
aybn
örter..
Gybet
eden,
mütecessis
olan,
intikam
seven,
urad c<
zayi
mutlaka
ödetmek
isteyenler
tabii
ki bu
vasftan
uzaktrlar...
Bu
süzel
vasfla
bezenecekler hiç
üphe yok
ki,
ayplar
ifa
etmeyen,
kulun
ayplarn aratrmak için
arkas sra
gitmeyendir..
Hiç kimse
kusurdan
hali deildir.
nsanlar
arasnda kemale
ermi
olsun
kimseler
olduu
gibi
zayf
karakterli
kimselerde
vardr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 102/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 103/259
Nefsani
arzularn
yenen
kii
mutlaka
kendisini
aldatmak
i
yen
insanlar
da
yenmi
demektir.
Çünkü
insanlarn sayesi,
o
vücudunu
ortadan
kaldrmaktr.
Onun
saye
ve
çalmas
is
ruhunu
ihya
etmektir.
Birer
düman
mesabesinde
olan
ehvetle
öldüren
kii
ruhunu
ihya
etmi
ve
ölümünde
df1
ölmemi
olur.
Allah
yolunda
öldürülenleri
sakn
ölüler
sanma.
Bilâkis
onlar
Rableri
katnda
diridirler.
12
.
elVAHHÂB
Hibe,
karl
olmayan
ivezsiz
ve
garazsz
bir
batr..
Bu
sfatla
ba
çoaltan
kiiye
cömert
ve
Vahâb
(ziyadesiyle
ve-
ren
ve
bata
bulunan)
denir.
Gerçek
Cömertlik,
karlnda
hiç
bir
ey
beklemeden
vermek
ve
balamak
ancak
Allah'tan
beklenir..
Bu,
ancak
Allah-
'a
mahsustur.
Çünkü
her
muhtaca
verdii
zaman
karlk
bekk
meden
vermi
ve
halen
de
vermektedir.
Hem
de
pein
verir
vereceini
sonraya
brakmaz..
Bir
kimse,
bir
bata
bulunduunda,
karln
hemen
bek-
lerse
ve
yahut
zamanla
insanlar
tarafndan
övülmesini
veya
en
azndan
knanmaktan
kurtulmasn
isterse
o
insan
bata
bulun-
mu
bir
insan
deildir.
Cömert
olmak
erefini
bile
ihraz
etmi
saylmaz.
Çünkü
her
verilen
eyin
karl
mutlaka
para
veya
mülk
olamaz.
Bazen
da
bunlarn
cinsinden
olmayan,
elle
tutul-
mayan
manevi
deerler
de
olabilir
verdii
eyin
karl...
Her
kim
eref
kazanmak
veya
övülmek
için
bir
bata
b
lunursa
o
sadece
bu
ba
meydana
getiren
bir
içi
olabili
Çünkü
gerçek
balayc
o
kimsedir
ki,
herkes
ondan
karlksi2
1?
ÂI-
mran
Süresi,
169.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 104/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
91
faydalar
görür,
yani
herkese
ivezsiz ve
garazsz
faydas
doku-
nur.
Hatta
bazen öyleleri
de olabilir
ki,
srf hayr
(bak ne
cimri
adamdr, hiç
hayr
yapmyor)
demesinler
için
srf
korkusundan
yapar,
ite
böyle
balarda
bulunanlara da
bata
bulunan
insan
denemez.
Çünkü
bu
da ban
ötekiler
gibi karlk
için
yapmtr..
TENBH:
(
Kul'dan,
hiç bir
zaman
gerçek
manada
cömertlik
ve
ba-
£
fj^
layclk
beklenemez.
Çünkü
o, yaplacak
bir
iin,
yaplmamas
evla
olunca
o ii
yapmaya
katiyen
yanamaz.
Fakat,
bütün
varl-
n
hatta
en
aziz
varl
olan
ruhunu
Allah
yolunda,
Cennetine
tama
etmeden
veya
azabndan
kurtulmak
gibi bir
gaye bekle-
meden
feda
ederse
o
kii
üphe
yok
ki
gerçekten
Vahhab
(Bata
bulunan)
ve
Cevad
(son derece
cömert
olan)
ismine
layk
olmu
olur.
Böyle
olmayp
da srf
Allah'n
cennetine
kavumak
veya
azabndan
kurtulmak
gayesiyle
yaparsa
veyahut insanlar
tarafn-
dan
övülmek,
beenilmek
dolaysyla
nam
ve
öhret
kazanmak
için bir
bata
bulunmusa,
o kii
her
ne kadar
zahiren
karlk-
sz
bir
bata
bulunmu hissini
vererek,
insanlar
tarafndan
Cevad
(son
derece
cömert) kabul
edilirse
de aslnda
böyle
deildir.
Çünkü
insanlar
karln
yalnz
madde
olduunu
sanrlar
oysa
maddi olmayan,
manevi
olan
karlklar
da vardr...
—
Pekâlâ
sadece Allah rzas
için
bir manevi
nasip
bekleye-
rek
bütün
varn
ba
olarak
veren kii
nasl Cevad
(fazla
cö-
mert)
olma
vasfna mazhar,
olamaz? diye
bir sual varid
olursa
deriz
ki:
Bu
tip
kimselerin
hazz yalnz
Allah'tr, rzasdr,
ona
kavu-
maktr..
nsanolunun
ihtiyari
olan fiilleri
ile
kazanabilecei
en
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 105/259
92
mam-
Gazalî
büyük
mutluluktur
bu O
öyle
bir haz
ve
saadettir ki bütün
mut-
luluklar
onun
yannda
hiç
kalr..
u
halde Arif-i
Billâh
o
kiidir
ki,
Allah'a
yalnz Allah için
iba-
det eder.
Yoksa karlnda
herhangi
bir
saadet
beklemek
için
deil
sözünün
manas
nedir? Ayrca
Allah'a
karlksz
ibadet
edenle,
ondan
bir
eyler
bekleyen
kiinin
ibadeti
arasnda ne
Sibi
farklar
vardr? dersen,
cevabm u
olur:
—
Haz,
insanlarca
yaplan herhansi
bir n
karl
demek-
tir. Kul,
ibadeti
esnasnda bu
gibi niyet
ve
arzudan
tamamen
tecerrül
ettiinde,
Allah'tan
baka gayesi
ve
maksad kalmam
demektir.
Ona,
insanlarn haz
kabul
ettii
eylerden
tamamen
tecerrüt
etmi
derler.. 1
Mesela bir
köle,
efendisine,
efendisi
olduu
için
deil
de,
ondan
bir
ikram
beklemek
için
hizmet
eder..
Efendi
de
kölesini,
kölesi olduu
için deil
de
ondan
hizmet
ve
hürmet
beklemek
için korur..
M
Bir baba
böyle ini ya?
Bir baba,
çocuunu,
çocuu
olduu
için korur,
ondan
menfaat
beklemek
için
deil..
Hatta,
olu
ona
gereken
hürmeti
göstermese
bile yine
onu
düünür, onun
iyiliine
çalr..
(Adama
sende ..)
diyemez
Bir kimse, bir
eyi
(o
eyin kendisi
için
deil de)
baka eye
ulamak
için talep
ederse:
sanki onu
talep
etmemi
demektir.
Çünkü
istemesinde o
gaye
deil,
baka
eydir.
Altn
isteyen
kimse
gibi...
Altn
isteyen
kii, onu
bizatihi
istemez,
bilâkis
onun-
la yiyecek
ve giyecek
almak için ister...
Hatta
yiyecek
ve giyecek
de
bizatihi
murat
deildir;
lezzet elde
edip,
elem
ve
keder
gidermek
için
arzulanmlardr...
Lezzet
(zevk)
bizatihi murat
edilmitir..
Ardnda
baka
gaye
yoktur
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 106/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
93
nsanoluna
arz
olacak
elem
ve kederin
önlenmesi
de
öy-
le.
te altn,
yiyecek
elde etmek
için bir vastadr.
Yemek
de
•,>ehvet ve lezzet
elde etmek için bir
köprü ... Lezzet
ise
gaye-
dir,
vasta
deil...
te çocuk
da
bir baba için vasla
deildir..
Babann
onu
ar-
zulamas (sevmesi) onun
selameti içindir.
Çünkü
çocuun ken-
di,
bizatihi
pederin
hazzdr..,
Allah'a Cennet için
ibadet
eden de böyledir:
Allah
onu
(Cenneti)
kendisinin
aranmas ve
istenmesi
için
bir
vasta
klm-
tr,-
gaye
deil..
Vastay
öyle anlayabiliriz:
ayet gayeye onsuz
(vastasz)
ulalacak olursa
o
aranmaz...
Dünyevi istekler
eer altnsz elde edilse
hiç
üphe
yok ki,
altn
aranmaz. Kimse ona
iltifat
etmez.. u halde gerçekte
mahbûb olan
ulalmak
istenen
gayedir,
altn deil..
Eer Allah'a
ibadet
edilmeden
cennet elde
edilseydi,
kim-
se Allah'a
ibadet etmezdi..
u
halde Abid'in (ibadet
eden kii-
nin) mahbûbu ve
matlûbu
cennetti,
bakas
deil..
Lakin
Allah'-
tan gayri
mahbûbu
olmayan, bütün
hazz
ve
gayesi Allah'a
ka-
vumak
olan kii böyle
deildir.
Onun bütün gayesi
ve
arzusu
Allah'a
kavumak,
Mele-i Alâ
da
mukarreblerde
beraber
olmak-
tr. te bu
nitelii
tayan
kiiye
O,
sadece
Allaha
ibadet edi-
yor, yani Allah'a Allah
için
ibadet
ediyor;
baka bir
gaye
güde-
rek deil..
derler..
Bu
demek
deildir ki,
onun
hiç
bir
hazz yoktur..
Onun
hazz
vardr
ve o
hazz
yalnz
Allah'tr,
O'ndan
bakas deil...
Allah'a kavumak, onu
müahede etmek, onu
bilmek sevinç
ve neesine
inanmayan, ona
mütak olamaz..
Ona
mütak
ol-
mayan, hakknda,
Allah'n
onun gayesi
olduu düünülemez.
Bu
sebepledir
ki,
o
kii
yapt
ibadet
babnda, sadece
maddiyat
düünen kötü
bir
içi gibi
olur.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 107/259
94
mam-
Gazali
Ne
yazk
ki
insanlarn
çou, bu
zevki tatmamlardr, bu
zevki
tatmamlardr,
Allah'n
cemaline
bakmann
lezzetini
anla-
yamamlardr.
Bu
tp
kimselerin
imam
yalnz
dilledir.. çlerine
ilememitir.. Çünkü içlerinden biran
evvel Cennette Müminlerin
emrine
verilecek
hurilere
kavumak
isterler...
Bütün
bu
anlattklarmzdan
u
neticeyi elde
ediyoruz:
Haz-
lardan hali
olmak muhaldir.
Allah'a
kavumak
nazlarn
en
büyü-
üdür.. Eer
insanlarn
kabul ettii,
yaplan
herhangi bir
iin
kar-
l
olan
maddi
veya
manevi
menfaati
bir
haz
olarak
kabul
eder-
seniz
ben
buna
(Haz)
demem...
Kul
hakknda
elde
edilmesi, ondan
mahrum
olmasndc
daha
iyi
ise tabii
ki
bu
onlarca haz
kabul
edilebilir...
er*REZZAK
Rzklar ve rzk
verdii varlklar
yaratan,
rzklarn onlara
ulatran,
rzklarla
faydalanmalarna temin
eden
hiç
üphe yok ki,
Ö'dur
Rzk
iki
ksmdn
1
-
Beden
için
olan,
azklar
ve
yemekler
sibi
zahiri
rzk,
2
-
Batni rzk. (Yani ruhun
rzk).
Batni
rzk, marifetler
ve mükaefelerdir ki,
bunlar
kalpler için
hazrlanm
en
erefli
nzklardr..
Çünkü
bunun
semeresi,
ebec
hayattr,- zahiri olan
rzkn
semeresi
ise belirli bir
zamana kadar
bedenin
kuvvetini salar...
Bu
iki
rzk
çeidini
yaratan
ve
erbabna
isal
eden
(ulatran)
üphe yok ki,
Allah'tr..
Lakin
onu, dilediine bolca
verir,
istedii-
ne
kar da
azaltr...
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 108/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
95
TENBH:
Bu
vasftan
kul'un
hazz
(nasibi)
iki
ey
olabilir:
I
1
-
Bu vasfn,
gerçek
sahibi
Allah
olduunu
bilmesi,
O'ndan
jL
baka
kimsenin
müstahak
olmadn
iyiden iyiye
anlamasdr.
Böylece
rzk
ancak
O'ndan
bekler.
Bu
hususta
O'ndan
bakas-
na
itimad
ve
tevekkül
etmez.
1
Hatem'ül
-
Esem'den
13
rivayet
edilmitir-.
Bir
adam
ona
sordu:
—
Nerden
yiyorsunuz?
—
Onun
hazinesinden...
—
Sana
gökten
ekmek
mi
yadryor?
—
Yeryüzü
O'nun
olmasayd,
elbette ekmei
gökten
ya-
drrd...
—
Siz
sözü
tevil
ediyorsunuz
—
Çünkü
o, gökten
ancak
kelam
indirmitir ..
—
Anlald
sizinle
ba
edemeyeceim
—
Çünkü
batl,
hakla
hiçbir
zaman
baa çkamaz....
[
2
-
Ona
klavuz
bir
ilim,
öretici
bir
dil, sadaka
verip
de
$L
menfaat
salayan
bir el
verdiini
bitmesidir..
Bunlar,
söyleyecei
güzel
sözler,
ve
yapaca
güzel
iler
vastasyla
kalpler
için
e-
refli
rzkn
temin
edilmesine
yol açarlar..
Allah
bir
kulu
sevdimi,
halkn
ona
olan
ihtiyacn
artrr...
Ebu
Abdurrahman Hatim
bin
Unvan
El'Esen.
(Vefat
H.
237
de)
Birinci
tabaka evliyadandr.
Belh
ehlindendir.
akik
Belhi'nin
talebesi
ve
Ahmed
bin
Hidraveyh'in
üstad idi. yüksek
halleri
tabakat
kitaplarnda
yazldr.
Bak.
Risale-i
Küeyr
sf:
56. Nefahat-ül
Üns
sf:
130,
Tabakat-
Sülem
sf: 91-97,
Tabakat-
arani
C.1, sf: 93 v.s.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 109/259
96
mam-
Gazalî
Rzklarn
halka
ulalmas
babnda,
Allah
ile
kul
arasnda
va-
sta
olduu
müddetçe,
vasftan
bir
nasip
alm
olur.
Peygam*
rimiz
(SAV.)
buyurmulardr:
Allah'n
emrettiini,
isteyer
veren
emin
haznedar,
hiç
üphe
yok
ki,
tasaddukta
bulunanlc
dan
biridir..
Kullarn
elleri,
Allah'n
hazineleridir..
Ellerini
bedenlerin
rzklanmas
için,
seferber
eden,
dilini
kalplerin
rzklanmas
ayakta
tutan
kii,
bu
sfatn
sevabna
nail
olacaklarn
en
er
dir
<
9
el'FETTAH
f)
^
|
O,
öyle
bir
varlktr
ki,
onun
inayetiyle
bütün
kapal
(kaplar)
açlr,
hidayetiyle
her
mükül
hal
olur
da
peygamberlerine
ülke-
ler
feth
edip
dümanlarnn
ellerinden
çkarr
de
öyle
buyurur:
Biz
hakiykat
sana
(Hüdeybiyye
müsalehas
ile)
apaikar
bir
feth
(-ü zafer
yolu)
açtk...
14
Velilerinin
kalplerinden
perdeyi
kaldrp
onlara,
Semasnn
melekütüne,
kibriyasnn
cemaline
giden
kap
lan
açar...
Ve
öyle
buyurur:
Allann
insanlara
açaca
neman:
bir
rahmeti
tutacak
yoktur.
15
J
Gayb
anahtarlarn
ve
rzk
anahtarlarn
elinde
(kudretinde)
bulunduran
o
(yüce
varlk)
hiç
üphe
yok
ki,
(Fettah)
olmaya
en
layk
olur ....
TENBH: I
Kulun
silkinmesi
lazmdr
ki
yapaca
güzel
nasihatlerle
mü
külât
kilitleri
krlsn,
verecei
güzel
öütlerle
de
halkn
anlaya
14
El-Feth
Süresi,
1
.
ayet.
15
El-Fatr
Süresi,
2.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 110/259
madii
dini
ve
dünyevi
meselelerine
bir
çözüm yolu
bulunsun.
Bu
sayede
o,
El-Fettah
isminden
gerei
gibi
yararlanm
olabilir...
^
el'ALM
r
Bu
ismin
manas açktr.
Bunun
kemali;
her
eyi
tam manasy-
la bilmekle,
yani
dn,
içini,
inceliini,
açldn,
önünü,
sonunu,
balangcn
ve
bitimini
bilmekle
olur..
Bu
açklanmas
bakmndan,
malumat
(bilinen
eyler)
den is-
tifade
edilmi
deil
de, malumatn
kendisinden
istifade
edilmi
olmas
gerekir.
Aksi
halde
o ilme
tam
ilim
denilemez.^
TENBH:
]
Âlim vasfndan
kulun nasibi
malûm...
Lakin
onun
imi
ile
Al-
lah'n ilmi
üç
hususta
ayrlr:
1
-
Malumat
(bilinenler)in
çokluunda.
Kulun
malumat
(bildikleri)
ne
kadar çok olursa
olsun
yine de mahduddur, az-
dr.
Namütenahi
ilimler
nerde,
o (kul) nerde?...
2
-
Kulun bilmesi, veya anlay,
her
ne
kadar vuzuh bulsa
da,
asl gayeye vasl
olamaz.
Bilâkis
onun eyay
müahede et-
mesi,
ince
bir
perdenin
ardndan
görmesi
gibi bir
eydir..
Keif
derecelerindeki
fark inkâr edemezsin. Sabahn
alaca
karanlyla
günün ortasndaki
aydnlk bir olabilir
mi?
3
-
Allann
ilmi,
eyadan
istifade
edilmi
deildir,
bilâkis
bü-
tün eya onun ilminden
istifade
edilmitir. Kulun eyay bilmesi,
eyaya
tabidir
Ve
onun
sayesinde
meydana
gelmitir.
Bu
söz
akln,
kurcalad
ise,
satranç
örenen
kiinin
ilmi
ile
asl
satranc
bulan
kiinin
ilmini
bir
karlatr.
O
zaman,
satranc
bulan kiinin satrancn vücuduna (varlna)
sebep
olduunu,
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 111/259
satrancn varls
ela,
örenen
kiinin
bilgisine
sebep
olduu
anlamakta
güçlük
çekmezsin.
u
halde
satranc
bulan
kiinin ilr.
satrançtan
önce
gelmitir.
Satranc
örenen
kiinin
bilgisi,
yüzden
gecikmi
ve
sonra
elde
edilmitir. te
Allah'n
ilmi
d
böyledir.
Eyadan
öncedir,
eyann
varlna
sebep
olmutur.
Bizim
ilmimiz
ie,
bunun
aksine
eyadan
sonradr.
Kulun
ilim
sayesinde
elde
ettii
eref;
ilmin,
Allah
sfatlarn-
dan
oluu
sebebiyledir.
Lakin
en
erefli ilim,
malumu
(bilineni)
en
erefli
olandr.
Bilinmilerin
en
ereflisi
üphe
yok
ki,
Allah-ü
Zülcelaldr.
Bunun
için
marifetullah,
marifetlerin
en
efdali
olmu-
tur.
Hatta
sair
eyay
bilmek
de,
Allah'n
ilerini
bilmeye
yahut
kulu
Allah'a
yaklatracak
yolu
bilmeye
veya
da
marifetullah'a
ulatracak
herhangi
bir
hususa
sebep
veya
vesile
olduu
için
eref
saylmtr.
Bunun
dnda
kalan
her
bilgi
bu
kadar
erefi
haiz
deildir...
s
o
fiso
'
*
i
el'KABIZ
el'BÂSIT
Ölüm
annda
varlklarn
ruhunu
kabz
eden, hayat
verecei
zaman
onlara
ruhlar
veren,
zenginlerden
sadakalar
(zekatlar)
alan,
fakirlere
rzk
veren,
zenginlere
bolca
ihsan
da
bulunan,
fakirlerden
rzk
ksp
onlar
darda
brakan,
kalpleri
kabz
edip
onlar
cemalinden
mahrum
brakan
yahut
kalplere
'inirah
verip
lütf-ü
ihsahna
boan
hep
O'dur ..
*J
j
TENBH:
Kullardan
bu
vasflara
mazhar
olan
o
kiilerdir
ki,
kendilerine
hikmetli
sözler
ve
mükni
bilgiler
ilham
edilmitir.
Bu
ulvi
istidat
ve
kabiliyetler
sayesinde,
insanlarn
kalplerini,
gönüllerini
kah
Allah'n
çeitli
nimetlerinden,
bitmez
ihsan
ve
lütuflarndan
söz
ederek
ferahlatrlar;
kah
Allah'n
Kibriya
ve
Celal
sfatlarndan,
dümanla-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 112/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 113/259
100
mam-
Gazalî
TENBH:
Kul,
bu
isimden
öyle
stifade
edebilir:
Hakk
görünce
kald
rr,
batl
görünce
yerin
dibine
indirir..
Bu
da
ancak,
haklya
ar'
çkmak,
haksz
hakszlktan
menetmekle
olur...
Allann
dümanlarn
alçaltmak
gayesiyle,
onlara
saldr
dostlarn
da
yükseltmek
için
yardmlarna
koar.
Baz
dostlarna
hitaben,-
Allah
buyurmutur:
(Bu
hadis,
Hadis-I
Kudsi'dir.)
Dünyadaki
zühdün
kendi
rahatln
içindir,-
beni
anman,
benimle
tee
etmen
içindir.
Benim
için,
dostuma
dost;
dümanma
dü
oldun mu?
(sen ondan
haber
ver )
el'MUZ
el'MLJZLL
Mülkü,
dilediine
veren,
dilediinden
alan
üphesiz
O'dur
Gerçek
mülk,
ihtiyaç
zilletinden
kurtulmakta
ehveti
krmakt
cehaleti
bertaraf
etmektedir...
Herkimin
kalbinden
perdeyi
kaldrp
Cemalini
müahede
tirirse
kanaat
nimetine
gark ederek
mahlukatndan
kimseye
m
taç
brakmazsa),
kuvvet
ve
tey'id
bahederek
nefsine
onu
e
dirmezse,
ite
onu
aziz
klm
ve
daha
dünyada
iken
ona
mülkü
vermi
olur.
Ahirette
de
hiç
üphe
yok
ki onu
kendisine
ebedi:
Ey
itmi'nana
ermi
ruh,
dön
Rabbine,
sen
ondan
raz>
senden
raz
olarak
16
hitapla
yaklatracaktr...
Kimi
de
gözlerini
halkn
ellerindekine
diktirmi
ve
onu
ar
bir
hrsa
bürütmü,
azla
kanaat
etmez
bir
hale
sokmu
ise
o
16
El-Fecr
Süresi,
27,28.
ayetler.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 114/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
101
elil klmtr... (O'na kim
karabilir?)
te bu
O'nun
iidir.
stedi-
ini
aziz,
dilediini
zelil klar.
Bu zelil kii
u
ilahi
hitaba
maruz
kalan kiidir. Fakat kendini-
i,
kendiniz yaktnz
(hep
müminlerin
felaketini)
gözettiniz.
(s-
n
dini hakknda) üphe ettiniz. Sizi
kuruntular
aldatt.
Sizi
o
ok
aldatan
(eytan veya
dünya), Allah'a
kar
bile
aldatt. Niha-
t
(ite)
Allann
emri
gelip
çatt.
17
Bu
ne büyük
zillettir
yarabL
Gerek dili ile ve gerekse eli ile aziz
olma
yolunu tutan
kii-
n
bu
vasftan
haz
ve
nasibi
olmaldr
elbet...
es'SEM
Ne
kadar
gizli
olursa
olsun, her eyi
duyar... Hatta
karanlk
ir gecede,
insiz
bir
kaya
üzerinde
sessizce
yürüyen
simsiyah
rncann
ayak seslerini bile iitir..
Hamd edicilerin hamdini
duyar,
mükafatlandrr,
dua eden-
rin yalvarlarndan
haberi olur,
dualarn
kabul
eder..
Duyar
amma
bizim gibi kulakla deil,
yapar amma
bizim
gi-
bi
eli
yoktur,
konuur
amma
bizim
gibi
dille
deil..
O
bütün
insanlarda
olan
aza
ve
hadisatn
her
eyinden
her
çeidinden
münezzeh
ve
müberradr.
Bizim
gibi
alet ve edevatlar münez-
zeh
kldmz
zaman
anlarz
ki,
O'nun duyuu bizimkine
ben-
zemez,
bambakadr.. Duyuu sonsuzdur...
Bu
hususu
ince
düünmeyen
kii,
tebih
gibi,
af-
fedilmeyecek bir
hataya
düebilir..
Onun
için
çok
düünmelisin
pek
dikkatli
olmalsn ..
El-Hadid
Süresi,
14.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 115/259
102
mam-
Gazalî
TENBIH:
His
(duyma)
yönünden,
kulun
bu
sfattan
nasibi
vardr
|
ksadr.
Çünkü o,
bütün
duyulan
eyleri
idrak
edemez
(d
maz)
o
ancak
yakn
olan
sesleri
duyabilir.
Sonra
duyu organ
her
zaman
hastalanabilir..
Ses
gizli
sa
duyma
kabiliyeti
hemen
hemen
ie
yaramaz.
Ses
uzakta
olursa
hiç
duyamaz.
Ses
çok
ve son
derece
tiz
ve
gürültülü
olursa
büsbütün
duyusunu
kaybeder.
Yahut
ona bir
halellik
gelir
de
duyamaz
olur..
£
Bu
vasldan
kulun
alaca
dini
haz iki
çeittir:
1
-
Allah'n
her
eyi
duyduunu
ve
Allah'a
gizli
kapakl hic
bir
ey
tasavvur
edilemeyeceini
bilir
ve
ona göre
dilini
muha-
faza
eder
kötü
niyet
ve
teebbüslerde
bulunmaz...
2
-
Kendine
kulan
yalnz
Allah
kelamn
dinlemek
için
v«
rildiini
bilir..
Allah'n
kitabn
dinler,
ondan
istifade
eder,
ulatracak
hidayet
yollar
bulmak
için
canla
ona
sarlr...
er'BASÎR
t
Her
eyi
gören,
yerin
altndakiler
de,
üslündekileri
de
hüla-
sa
bütün
kainat
gören
O'dur
J
O'nun
gözleri,
bizim
gözler
gibi
deildir.
Yaratm
olduu
insan
ve
hayvan
ve
sair
eyann'
gözleri
gibi
olmaklar
münezzeh
ve
müberradr.
böyle
olunca
O'nun
görme
sfat
en
mükem-
meldir.
Noksan
sfattan
tamamen
beri
ve
azadedir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 116/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 117/259
el'HAKEM
Gerçek
ve
tam manasyla
hükmeden
O'dur
Onun
verdi,
hükmü
kimse
bozamaz,
(niçin
böyle
hüküm
ver din
diye'
O'na kimse
soramaz.
O'nun
kullar
hakknda
verdii
hükümlerdendir:
Hakikaten
insan
için
kendi
çaltndan
baka
(bir
yoktur.
Hakikaten
çalt
ileride
görülecek..
18
yiler
hiç
üphesiz Naim
(cennetin) de,
kötüler
ise
el
alevli
atetedirler..
19
yilik
saadete,
kötülük ise
akavete sebep
olur.
Zdnir
ile ila
gibi...
Biri
öldürür,
dieri ölecek
durumda
olan
hastalar
iyileti
rir.
Mademki
hikmetin
manas,
sebepleri
düzenk
müsebbebata
yöneltmektir.
Öyleyse o,
mutlak
hikmet
ve
hüküm
sahibidir.
Zira
olarak
da
ve tafsilatl
olarak
da
bütün
sebeplen
yaratan
ve
ra yön
veren
O'dur /
Kaza
ve kader
de
Allah'n
hükmünün
birer
neticeleri
(Yani
bunlar da
ilahi
hükümden
meydana
gelmilerdir..
Onun
tedbiri,
sebeplerini
müsebbebata
tevcih
edilmesi
yer,
gökler,
gezegenler
ve
dier
belirli
zamana
kadar
har
edecek
eflâki
tedvir
etmesi
babnda
bir
esastr...
En-Necm
Süresi,
29,
30.
ayetler.
El-nfitar
Süresi,
13,
14.
ayetler.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 118/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
105
Kazas u Ayette
belirttii gibidir:
Bu
suretle
onlar,
yedi
Hök
olmak
üzere
iki günde
vücuda
getirdi.
Her
gökte ona alt
emri vahyetti.
20
Bu sebeplerin
tevcihi,
ondan
doacak
Müsebbeblere
loru
yava yava, belirli
ölçülerde
hareket
ettirmektir..
te bu
da
O'nun kaderidir..
Demek
ki,
hüküm
ilk
külli
tedbir
(göz
açp
yumuncaya kadar
zaman
alan)
ilk
emirdir.
Kaza,- daimi
ve külli sebeplerin külli ola-
rak vazdr,
(konulmasdr). Kader
ise,- Külli
sebepleri,
takdir
ve
hesap edilmi hareketlerle, yine
ne
fazla ve
ne
de
noksan
olan,
belirli
bir ölçüde
olan
müsebbeblere
-
doru
yöneltmekten
ibarettir.
Bu sebepledir
ki, varlkta (Kainatta)
ceryan
eden hadi-
pat
hep
onu
kaza ve kadehledir..
Bunu bir misalle anlatmaa çalalm:
Belki
namaz
vakitlerini
bildiren
zaman
sandn
21
görmü-
sündür.
Belki
de
görmemisindir. Sana anlataym:
Bu
sandn
yaplmas
için
önce
üstvâne
(direk)
eklinde
içinde
biraz su bulunduran bir
alet
gerekmektedir. Suyun üstü-
ne
konulmu
baka
içi
bo
bir
aletin,
de
bulunmas
lazmdr.
Bir taraf bu alete
dier
taraf
üstüvânn üstüne
konmu
kü-
çük bir
kaba bal
bir ip bulunacaktr. O
küçük kapta
bir
yuvarlak
top
ve
altnda da
tas
bulunacak. Top düünce,
tasa (Kâseye)
vuracak
ve
bir ses
çkaracak.
Sonra
üstüvane dediimiz
aletin
altndan,
belirli ölçüde
azar azar su
inmesi için
bir delik
açlacak.
Su
alçalnca,
su
yü-
zünde
olan
içi
bo
alet de
alçalacak.
Bu
suretle
kendisine
bal
olan ipi
çekecek
topun
bulunduu aleti
harekete
geçirecek
öylesine
harekete
geçirecek
ki,
topun
tasa vurmasn
salaya-
80
Fussilet Süresi,
12. ayet.
*
1
Bir
nevi
saat.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 119/259
106
mam-
Gazalî
cak...
Tasa
düecek
ve
Tan
diye
ses
çkaracak...
Her
saati
sonunaa
bir
düecek.
ki
düü
aras, suyu
çk
ve
alçal ik
hesaplanp
takdir
edilecek.
Bu
da
tabii
ki,
suyun
boand
deli-
in
seniliini
hesaplamakla
olacak
ki
bu
ancak
hesap
yolu ik
bilinir.
Suyun,
belirli
bir
ölçüde
inmesine
bir
sebep
olmaldr
ki
deliin
belirli
genilikte
açlmasn
salasn.
Bu
sayede
suyuflj
üstünün
alçalmas
o
ölçüye
göre
olur. O
sayede
içi
bo
aletin
alçalmas
ve
her
iki
taraf
hareket
ettirecek
ipin
çekii
ölçülebilir.
te
bütün
bunlar
çoalp
azalmayan
bir
ölçü
dahilinde
ol
maktadr-.
Topun
tasa
dümesi
dier
bir
harekete
sebep
oluyor,
er
hareket
de
üçüncü
bir
harekete
sebep
oluyor..
Bunlar
acayip,
ölçülü
hareketler
takip
ediyor..
Bunun
birinci
sebebi
suyun
belirli
miktarda
inmesidir.
imdi
u
anlattm
bir
düünürsen.
Bu
sand
icad
ed<
kimsenin
üç
eye
muhtaç
olduunu
anlamakta
güçlük
çekm<
yeceksin:
1
-
Tedbir:
Arzu
edilen
eyin
meydana
gelmesi
için,
alet
ve
sebeplerden
nelerin
icab
ettiini
düünmek.
te bu,
hükümdü
2
-
Bu
sandn
esasn
tekil
eden
yukarda
isimleri
geçer
aletleri
edinmek.
te
buda
Kazadr.
3
-
Sonra
bu
aletleri
yerli
yerine
koymak
ve
her
aletin
va;
fesini
yürürlüe
sokmak..
Bu
suretle
o
alet
çalr.
Açlan
delikter
su
dökülür,
o
su,
suyun
hareketini
salar,
o da
su
yüzünde
olar
içi
bo
aletin
hareketini
temin
eder.
O
da
ipin
hareketini,
ip
d<
topun
bulunduu
kabn
hareketini,
temin
eder.
Böylece
tof
tasa
düer
ve
bir
ses
çkarr.
Bu
ses
halk
tarafndan
duyulur,
ne
maz
vaktinin
geldiini
anlarlar,
namazlarna
koarlar.
te
bütü
bunlar,
belirli
ölçü
dahilinde
olur.
te
buna
(kadar)
denilir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 120/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
107
Bu
misalimizi
iyice
anladktan
sonra,
imdi unu
da
iyi
anla:
Allah
tarafndan
takdir
edilmi
ve
belirli
bir
ölçü
verilmi
ha-
diseler
de
böyledir.
Bir
santim
ne
ileri gider
ve
ne
de geri kalr,
Allah
nasl
takdir
ve
tayin
etmi ise
öyle olur.
Her
eyi
belirli
bir
ölçüdedir.
uras
da bir
gerçektir
ki, Allah
iini
bilmi ve
her
eye belirli
bir
ölçü
vermi
de
öyle yaratmtr.
Gökler,
telekler,
yldzlar,
yer, deniz,
hava
ve
kainattaki
o
muazzam
cisimler,
tpk
o aletler
gibidir.
Bütün
feleklerin, yldz-
larn,
yerin,
göklerin,
güne
ve
ayn
hareketi
bir
hesaba
baldr.
Tpk,
suyun
belirli
bir
ölçüde
dökülmesini
salayan
delik
gibi..
Güne,
ay
ve
yldzlardaki
hal ve
hareketin,
yeryüzünde
ba-
z
hadiselere
sebep
olmas
yukarki
misalde
geçen
su
hareketi-
nin, üstteki
topun
dümesine
sebep
olmas gibidir.
Gökteki
varlklarn
hareket
etmesinden
meydana
gelen
olaylar
malum..
Mesela
bugün çplak
gözle
baktmzda günein
hareket
edip
douya
gelmesiyle
bütün
dünya aydnla
boulmakta
ve
herkes
iine
gücüne
gitmektedir. Batya
gidip batnca
da her
taraf
karanlk
basmakta
ve
herkes evine
çekilmektedir.
Belirli
bir
menzilde
olduu
zaman
da havalar
snmakta,
meyveler olgun-
lamaktadr.
Oradan
baka
yöne
çekilince
bu
sefer,
k
gelmek-
te souk
artmaktadr.
Ortalara gidince
bu defa
da
ilkbahar
balar,
her taraf yeil-
lik kaplar.
Bu
bilinen
eyler..
Ya
bilmediklerimiz? Akllara
durgunluk,
kalbe
heyecan
veren
nice
hadisat
vardr ki
bilgimizin
çok
ötesi-
ne
düerler...
Mevsimlerin
deimesine ne
dersin?
(Tesadüf eseri
midir?)
Hayr,- onlar
da
Allah'n
takdiri
ile deimektedirler.
Onlarn
de-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 121/259
108
Imam-
Gazalî
imesindeki ölçü de
belirlidir.
Güne
ve
Ay'n
hareketine
ba<
ldr
22
.
»23
te Ayet: Güne
de,
Ay
da
hesapladr.
Yani
onlarn
hareketleri
de
belirli bir
hesaba
baldr.
(Öy
kendiliklerinden
tesadüfi
hareket
etmezler...)
te bu
takdirdir,
(Kaderdir). Küm
sebeplerin
vaz'
ise
Kc
birinci
tedbir
ise
Hükümdür...
te
bütün
ilerin
böyle
olmasnda,
Allah
adil bir
hüküm
hizmet sahibidir.
Nasl
ki, az
evvel
arz
ettiimiz
misaldeki
aletler,
yapcsnn,
iradesi dna
çkamazlar, onun
istedii
gibi
çalrlarsa, ite
kai-
natta
vukua
gelen
bütün
hadisat iyi
-
kötü,
faydal
-
zararl
varsa;
bütün
bunlar
Allah'n
iradesi ile
olmaktadr.
Onun
ic
sebeplerini
iyi
anla.
(te
onlar
bunun
için
yaratmtr )
kav
manas
budur
Allah'n
ilerini adi
misâllerle
anlatmak
güç
bir
eydir.
Misaller,
tebih
için
verilir..
Öyleyse sen
misali
brak;
maksi
da
kar
uyank
ol,
her türlü
temsil
ve
tebihten
uzak
dur.
TENBH:
Yukardaki
misalden,
tedbir,
kaza ve
hüküm
babnda
kul
faydalanaca
hususlar
anlam
bulunuyorsun.
Bu,
kolaydr,
güç
olan
i
;
nefisle
mücadele
etmek,
din ve
dünya
ilerini yc
na
sokmak
için
gerekli:
olan
isabetli
hareketleri
tayin
etmekti
Cenab-
Hak,
srf
nasl
hareket
edeceklerini
görmek
için
kullar
yeryüzüne,
bunun
için
istihlâf
etmitir...
22
Gazali
bu
sözü
zamanmzdan
dokuz
asr
evvel
söylemitir.
Busun
ilmen
sabit
olan
bu
hususun
o
zaman
bilinmesine
ve
bu
gerçeklerin
Avrupa'(
ancak
zamanmzdan
dört
asr
evvel
kabul
edilmesine
okuyucularmzn
dil-
'
tini
çekeriz.
23
Errahman
Süresi,
5.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 122/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
109
Dini bakmdan
kulun
bundan
istifade
edecei
hakikat
u-
dur:
Allah'n
dedii
ve
diledii
ne ise o
olur.
Kul buna
böylece
inanmaldr.
Olan,
vaktiyle ne
takdir
edilmi
ise odur.
Mutlaka:
olacaktr.
Bunun
önlenmesi
imkanszdr.
Öyleyse üzüntü
bounadr.
Kulun
yapaca ey,
rzkm
a-
yet
vakar
ve sükunet
içinde,
endieye
kaplmadan,
telaa
dü-
meden
aramasdr.
Biz bu
anlattklarna
söre,
iki
mükülle
kar
karya
kalyoruz:
1
-
Üzüntü,
neye
bouna
olsun.
O
da
dierleri
sibi
mu-
kadder
deil midir?
Mademki
mukadderdir,
mutlaka
olacaktr
2
-
Madem
ezelde
ne
takdir
edilmi
ise o
oluyor,
öyleyse
çalmak
neden?
diye
sorarsan,
cevabmz
öyledir:
Bizim
üzüntü
bounadr,
dememizden
kasdmz,
o
mu-
kadder
deildir
anlam
tamaz.
Çünkü
biz diyoruz
ki,
üzüntü
makdur
olan
eyi
önlemez.
Çünkü
olacak
bir
eye
üzülmek,
serapa
cehalettir.
Çünkü
olacak
eyi
eer
olacaksa
ondan ka-
çnmak
ve ona
kar
Üzüntü
duymak,
onu
önlemez.
Bu
henüz
ac
ile
karlamadan,
acnn
seleceinden
korkmak
sibi
bir
ey-
dir..
Olacak
ey ayet
mukadder
deilse, o
zaman
üzülmenin
hiç
mânasl
kalmaz..
te
bu
iki
cihetten
üzüntünün
bouna
ol-
duunu
söylemi
olduk.
Çalma
meselesine
gelince:
Bunun
cevabn
Peysamber
Saliallâhü'
Aleyhi
ve
Sellemin
u
mübarek
hadisi
vermitir:
Çaln,
her
biriniz
kendisi
için
yaratlan
eye
müesserdir.
24
24
Bu
hadisi
Taberani,
Kebirde,
bni
Abbas
(R.A.)
ile
imran
bin
Hüseyn
(R.A.)'den
rivayet
edilmitir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 123/259
110
maro-
Gazalî
Bu
hadisten u
kastedilmitir:
Kendisine
mutluluk
takdir
edi-
len
kimseye
bu
mutluluk
mutlaka
bir
sebebe
mebni
olarak takdir
edilmitir.
O
sebepleri
elde
etmek,
kul için
zor
deildir:
itaat
etmek
suretiyle
elde edebilir.
Kendisine
bedbahtlk
takdir edilen
kiiye de
bu,
bir
sebe-
be
mebni
olarak
takdir
edilmitir ki o sebep
hiç üphe
yok ki
tembelliidir.j'
Belki
tembelliine
sebep
öyle bir
düünce
olabilir:
Ben
mutlu olacaksam,
zaten
çalmaya
lüzum
yok,
mutsuz
olacak-
sam,
zaten mutsuz
olacam
ne
diye çalaym?
Bu
düünce
tarz sakattr..
Çünkü
böyle
düünen;
bilmiyor
mu
ki, mutluluu,
ilim
ve amel
sayesinde
serçekleiyor..
lim
ve
ameli
elde
edemezse
bilmelidir
ki bu,
onun
mutsuz
olmasnn
bariz
bir
alametidir..
Buna
bir
misal
verelim-.
Mesela,
imamet
derecesinde
bir fa-
kih olmak
isteyen
kiiye,
çal,
ilim tahsil
et
denir.
O
da:
—
Eer
Allah
ezelde
benim
imamlm
takdir etmi
ise
ça-
lmama ne
lüzum
var?
Yok eer
cahil
olmam
takdir
etmise,
zaten
cahil olacam,
çalmak
bana ne
sibi
bir
fayda
salayabi
lir?
diye
mukabele
eder.
—
Sende
bu
fasid
fikir
hâkim
olduktan
sonra
mesele yok,
zaten
ezelde
senin
cehaletin
takdir
edilmitir.
Çünkü
ezelde
imaml
takdir
edilen
kii,
-
buna
ancak se-
beplerine
tevessül
etmekle
ulalacan
bildii
için
-
esbaba
tevessül
eder
ve
Üzerinden
durmadan
tembellik
ve
miskinlik
telkin
eden o
yanl
düünceyi
atverir...
Demek
ki,
çalmayan
imamet
derecesine
kati
surette
ula-
amamaktadr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 124/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
111
Çalan
ve
sebeplerine
tevessül eden
kiinin
ise,
önüne
bir
ensel
çkmadkça, doru
yoldan
yürüdükçe,
mutlaka imamlk
derecesine
yükseleceine
katiyetle
hükmedebiliriz..
nsanolu unu da iyi
bilmelidir:
Kii, saadete
ancak selamet
bulmu bir
kalple
vasl olabilir.
Kalp selameti;
nefsin
tezkiye ve
yetitirilmesi
çalmakla
elde
edilir.
Evet,
hükmü
müahede
babnda
kullar
derece
derecedir-
ler:
Kimi
iin sonunu
düünür,
acaba
nasl
olacak
sonum
diye..
Kimisi
önünü
acaba ezelde
hakkmda
ne
takdir
edildi,
diye
düünür.
Bu,
bir
öncekinden
daha
iyidir.
Çünkü,
iin sonu
önü-
ne,
yani ezelde ne takdir
edilmise ona
baldr.
Kimisi
de ne
maziyi ve ne de
gelecei
düünür:
te
bu
ann
adamdr,
Allah'n,
kaza
ve
kaderine
raz olmutur.
Allah
tarafndan
ne
gelirse
gayet
rahatlkla
onu
kabul
etmitir..
Bu
ise,
önceki
ikisinden
daha iyidir.
Kimisi
de
var
ki:.
Ne
hali, ne
geçmii
ve
ne
de
istikbali
düünür.
Kalbi
ilahi
hükme
gömülmü
ve
de-
vaml uhud
halindedir... te
en
üstün
derece
budur...
el'ADL
[
Bunun
manas
âdil
(Adalet
sahibi)
demektir.
Adalet
sahibi
demek,
kimseye
zulüm
etmeyen,
yapt
ii
adil
yapan,
verdii
hükümde
adaletten
ayrlmayan
demektir..
Adli,
ancak
adaleti
ile tannr.
Adalet
ise
yaplan
ite
tecelli
eder.
Allah
hakknda
bu
vasf
anlamak
isteyenin,
her
eyden
önce
yedi kat
gökten
al
da, ta
yerin dibine
kadar
olan
varlklarda
ce-
reyan
eden
Allah'n
ilerini
iyice
bilmesi
gerekir.
J
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 125/259
112
mam-
Gazali
—
Allah'n
yaratm
olduu
mahlûkatta
hiç
bir
kusur
göreme-
yince,
tekrar
bakar yine
kusur
göremez, yine
bakar bu sefer
yine
kusur
göremez,
Çünkü
Allah'n güzel
ve
noksansz
yaratt
kai-
natn, göz kamatrc
nizam
ve
intizam
içinde
olduunu
görün-
ce adeta
akna
urar, ne
yapacan,
ne
diyeceini
bilmez bir
hale gelir..
Ancak o
anda
Allah'n
adaletinin
birçok
anlamlarn
dan
belki
bir kaçn
anlam
olur.
.
(Allah),
mevcudat,
ruhani
ve
cismani
olmak
üzere
balc
iki ksmda
yaratmtr.
Yaratt
yaratklarn
hakkn tam
manasyla
vermi,
yerli yerine
yerletirmitir. O, bu
itibarla
cevad (son
derece
cömert)
olmutur.
Sonra
onlar
gayet
güzel
ve göz
alc
bir
ekilde tertip
ve
tanzim
etmitir. te
bu
itibarla
da O,
a
(adalet sahibi) olmutur...
Yer, su,
hava
gökler,
yldzlar,
kainatn
büyük
cisimlerinde
saylrlar.
Allah,
bunlar
yaratm
ve
gayet
mükemmel
bir
eklide
ni
zam
ve
intizama
sokmutur.
Yeri (topra)
en alta
koymu,
onun
üzerine de suyu
koymu, suyun
üzerine
de
havay,
havann
üzerine
ise
gökleri
yerletirmitir.
Bu
tertip tersine
olsayd
dün-
yann
nizam
altüst
olurdu.
Bunun
izah
herhalde
biraz
güç
ola
cak;
onun için
halk
(Avam)
seviyesine
inelim,
de
öyle
imi
çalalm:
Kii
önce
kendi
bedenine
baksn:
O
beden,
tpk
kainatn
çeitli
cisimlerden
meydana
geldii
gibi,
çeitli
azalardan
mey-
dana
gelmitir.
Mesela
insan,
vücudu,
kemik,
et
ve
derid
teekkül
etmitir.
Allah evvela
kemikleri
yaratm
ve ona
et
giydirmitir,
sonra
cildi
(Deriyi)
ete
giydirmitir.
Bu,
böyle
'olmayp
da
tersi
olsayd
ne
olurdu?
nsan
vücudunda
görünen
u
muazzam
nizam
v<
intizam
kalr
myd?
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 126/259
Esroâ-i
Hüsnâ
erhi
113
Bu
misali anlamakta
güçlük çekiyorsan
sana
bir
misal
daha
vereyim:
nsan
için çeitli
azalar yaratlmtr.
El,
ayak,
göz,
burun
ve
kulak
v.s.
Cenab-
Hak
bu azalar
yaratmakla
Cevap
(son
derece
cö-
mert)
olmu
ve
bunlan
yerli
yerine
koyup
yerletirmekle
de
son
derece
adil
olmutur.
Çünkü
O,
gözü
bedenin
en
münasip
yerine
koymutur.
Eer
onu kafann
üstüne
veyahut
ayan
üstü-
ne
ya
da
elinin
üstüne
veyahut
bann
tepesine
koysayd,
çok
çirkin
bir
manzara arz
ederdi ve devaml
olarak
tehlikeye
maruz
kalrd.
Elleri
de
omuzlara asmtr.
Ya
onlar
kafada,
yahut
dizlerin
üstünde
yaratsayd,
arz
edecei
çirkinlik
yüzünden
ona
bakla-
bilir
miydi?..
Havass
Hamseyi
(be
duyuyu)
da bata
yaratmtr.
Çünkü
bunlarn
her
birerleri
casusluk
vazifesini
görürler,
Bunlar
üstte
deil
de yanda
veyahut
alt
ksmda
yaratlm
olsalard
bir
eye
yarar
mydlar?.
Her azay
böyle
erh
edecek
olursak
konu
uzar.
Onun
için
una
dikkatini
çekerim:
Allah
her
azay yerli
yerine
yaratmtr.
Eer
yerli
yerine
deil
de, kim?
sada veya
solda,
aada
ve-
yahut
yukarda
yaratlm
olsayd,
yetersiz,
yahut
bo,
veya
da
çirkin
olurdu..
Halta
baklmayacak
kadar
kötü
bir
manzara
arz
ederdi.
t
Burunu
gömüyor
musun:
yüzün tam
ortasnda
yaratlmtr.
Ya
bata veyahut
alnda,
yahut
da yanakta
yaratlm
olsayd
nasl
olurdu
acaba?
Ondan
beklenilen
fayday
verebilir
miydi?
Allann
hikmetini
idrak
etmeye
biraz
daha
gayret edebilir-
sin:
Bak
günei
dördüncü
kat
gökte
yaratt
zaman,
beyhude
yaratmamtr.
Çünkü
O,
bütün gökler
arasnda
bir
vastadr..
Onu gerçekten
tam
yerinde
yaratmtr...
Lakin
ne
var
ki
sen
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 127/259
114
imam-
Gazafî
onun
hikmetini
anlayamyorsun
Çünkü
Semavat
ve
yer
hakknda
pek
az
tefekküre
sahipsin
Eer
onlara,
hakkyla
bakabilsen on-
larda
görecek
olduun acayip ve
garaiplikler,
bedeninde
gör
düklerini unutturur.
Ah
keke
kendi
ahsnda
bulunan
hikmetleri
anlamay
|
mamlasaydn da
Afak-
Semaya
bakabilseydin
te
o
zaman
ayetin
srrna
mazhar
olanlardan
olurdun:
Gerek
âfakda, gerek
kendi
nefislerinde
ayetlerimizi
yaknda
onlara
göstereceiz.
25
Sonra,
sen
nerde,
u
ayeti
kerimenin
srrna
nail
olmu
kii
nerde:
Biz
brahim'e,
kesin
ilme
erenlerden
olmas
için
göklerin
ve yerin
büyük mülkünü
de
öylece
gösteriyorduk.
26
Bütün emeli
ve
gayesi dünya olan,
hrsn
köleletirdii
kiiye,
gök
kaplan açlr
m
hiç?..
O,
ismi
öretecek
balca
yolu
anlatan
bir iaretten
ibarettir.
Tam
manâsyla
açklayacak
olursak
ciltlerle
kitap
yazmak
gerekir.
Bütün isimlerin
manalar da
böyledir.
—
Onlar
da
böyle
izah
ve erh
edilir.
—
Çünkü
isimler,
fiillerden
türedii
için, fiiller
anlalmadan
izah
edilemez
Allah'n
varlktaki
efâli tam
manasyla
bilinmeden
isimleri
tam
manasyla
anlatlamaz.
Çünkü
Allah
fiilleri
sonsuzdur
Ama
mücmel
olarak, kul
bu
isimlerin
mânalarn
bilebilir.
Bil-
gisine
göre
de
bu
isimlerden
nasibini
alr.
Bu
uzun uzun
bal
edilmesi
gereken
bir mevzudur.
Bu
kitabn
gayesi ise,
sadec
kiiye bir
anahtar
vermektir..
i
Cenab-
Hakk'n
bu isminden
kulun
istifade
edebilecei
hu-
sus
udur:
0
N
f
Her
eyden
önce
Kul,
ehvet ve
gadabn,
akl
ve
dine
hiz-
metçi
etmelidir.
Eer
akln,
ehvet
ve
öfkesine
esir
edip de
25
Fussilet
Süresi,
53. ayet.
26
El-En'am
Süresi,
75. ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 128/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
115
onlarn
(ehvet
ve Öfkesinin)
dediini
yaparsa, adaletten ayrl-
m
ve
kendi
nefsine zulmetmi olur.
Bu
kendi
nefsi hakknda
riayet
etmesi
sereken
bir
adalet
an-
laydr.
Tafsilata gelince: eri
erifin çizdii
hudutlar amamakla
adalete
riayet
etmi
saylr.
ayet
lahi
hudutlar aarsa,
hemcinsi-
ne
kar
hakszlk
ederse,
o
takdirde
adaletten
ayrlm
ve zulm
etmi demektir..
Sahibi
bulunduu
her
azaya
kar
adaletine
gelince;
onlar
yerli
yerinde
yan
Allah'n emrettii
ekilde
kullanmaktr
Eer söz sahihi bir
kimse
ise
çoluk
çocuunu
ve halkna
kar, nasl
davranmas icap
ettii meydandadr,
izaha
lüzum
yoktur.
Çoklar
zanneder ki,
zülüm
bakalarna
eziyet
etmekten;
adaletse
bakasna
yardm
etmek
ve
onlara
iyi
davranmaktan
ibarettir..
Oysa
durum hiç
ele
sanld
gibi
deildir. Çünkü
bir
melik
(idareci),
silah,
para,
kitaptan
meydana
gelen mallarn
taksim ederken,
bütün
paralar
zenginlere,
kitaplar
askerlere,
silahlar
da alimlere
verse,
belki
böyle
yapmakla
faydal
bir i
yapm
olur,
Lakin
verdii
eyler yerini
bulmad
için, yani
taksi-
mat
icap
ettii
ekilde
yerli yerine
yapmad
için
adaletten
ayrlm
olur.
Bunun
tersi,
hastalara
ac
ilaçlar
vermekle
iyiletirir,
canileri
de
bir
ceza
vermek
suretiyle
öldürürse
onlara
belki
eziyet
etmi
olur.
Fakat
adaleti
de
yerine
getirmi
olur.
Çünkü
yapt
iler
haksz
deil,
bilâkis
Hakkn ve
adaletin
gerektirdii
ilerdir..
Din
yönünden,
kulun
bundan
istifade
edebilecei
hususa
gelince:
Her
eyden,
önce
kulun,
Allah'n,
yapt
bütün
ilerde,
hü-
kümlerinde,
emir
ve
yasaklarnda adil
olduuna
inanmas
gerekir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 129/259
116
mam-
Gazalî
Allah'n
emirleri,
ister
kendi
isteklerine
uygun,
ister uymasn.
ster
kendi
menfaatleriyle
badasn,
ister
badamasn..
Allah ma-
demki
emretmitir,
dorudur.
Onun
emrini
yerine
getirmesi
lazmdr. Mademki
yasak
etmitir yine
dorudur
onun
yasakla
rndan uzak durmas
lazmdr..
Allah'n emrine
sarlmazsa,
mutlaka zarara
girmi
olur.
Çünl<
o,
Allah
kadar
bilemez. Onu,
Rabbi
kendisinden daha iyi bilir.
Nitekim
kannn
alnmas
gerekli
olan
bir
hasta, acya
da^
namam
diyerek kan
aldrmaktan
imtina
ederse,
bu
acdan
daf
büyük
zararlara
girmi
olur..
te
kulun,
Allah'n
yapt bütün
ilerde
hakl
ve
adaletli
duunu
bilmesi ve
buna böyle
inanmas
gerekir.
Çünkü iman,
inkar kökten
keser,
zahiren
bütün
itirazlar
s
pürüp
atar..
Kii,
zaman
ve
felee
kabahat
yüklememekle
mükell
(te ne
yapalm
bu
yaptklarmz
zaman icab...
Zalim
fel
geldi de
bizi ml
buldu?)
gibi
sözlerle
zaman
ve
felei
suçlamak
-
ki bu
zamandaki
insanlarn
ekserisinin
yaptklar
gibi
-
bir ceha-
let
örneinden
baka
bir
ey
deildir. Kul
unu
iyi
bilmeli
ve
aklna koymaldr
ki,
her
ey
bir sebebe
baldr.
O
ekilde
ter-
tiplenmitir.
Allah tarafndan
nasl
tertip
edilmi
ise
öylece
vuku
bulmaktadr.
Allah'n tertibinde
hakszlk
olamaz,
Allah'n
her
dedii
do-
ru
ve her
yapt
da
adildir ..
s
,
^
el'LATF
„fl
C
f
L
Bu
isme ancak,
maslahat
ve
menfaatlerin
gizli
tasarrufiarr
herkesin
anlayamayaca
inceliklerini
bilen
ve
o
menfaatleri
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 130/259
muak bir eda ile
hak edenlere
ulatran
müstahak
olur.
Fiilde rfk
(yumuaklk),
ilimde lütuf
bulunursa
ite
lütfün manas
tamamlan-
m
olur.
Gerek
mi
ve
serekse
ilimde
bunun
keman (Mükemmel
olmas)
ancak Allah
için
mevzubahis
olabilir.
nceliklere,
ince olandan
daha ince
olan
eylere
Allah'n
vukufu
bilinen
bir
eydir. zaha
lüzum
yok...
Gizli
ve
kapal
olan
hususlar,
O'na
göre apaçk
meydanda'
olan
hususlar
gibidir.
Arada
1
en
ufak bir
fark
yoktur.
Yapt
ilerdeki rfk
ve
lütfuna
gelince,
bu
da
sonsuzdur.
Allah'n
efâldeki
rfk ve
lütfunu
ancak, Allah'n
yapt ileri
tam
manasyla bilen
kii
bilir. Bizde
o bilgi
nerede?
Cenab-
Hakk'n
bu
isminin
(Latif
sm-i
CeliPinin)
manasn
kul,
yukarda
arz
ettiimiz
gibi,
ancak
bilgisi
miktarnca
anlayabilir..
7
(
Bunun
izah
ve
erhi
de
hayli vaktimizi
alaca
gibi,
büyük
ciltli
kitaplara
da sdramayz.
Onun
için
baz mühim
yerlerine
iaret
etmekle
yetineceiz:
Allah'n
lütuflarndan
birisi
de
anne
karnnda
çocuu karan-
lklarda
yaratmas,
onu (bir zarar
gelmeden)
hfz
etmesi,
do-
uncaya
kadar,
gdasn
göbei
vastasyla
almasn
temin
etmesi,
doduktan sonra
az ile
yemesini
öretmesidir.
Ona
o
ilham
vermeseydi
çocuk
doar domaz
annesinin
memesin,-
emmeyi
nasl
ve
nereden
bilecekti?.
Çocuk
gecenin zifiri
karanlnda
dosa
bile
yine
memenin
yerini
bulup
emer.
Kuluçkadan
yeni çkan
civcive
yerden tanelen
toplama
ve
yeme
kabiliyetini
kim
ihsan
etmitir
1
Belirli
bir zamana
kadar, rahatça
meme
emebilmesi
için,
yavrunun
azn disiz
yaratan,
sonra rahatça
yemek
yiyebilmek
ve
yediini serbestçe
öütebilmek için
inci
gibi dileri
ona
ta-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 131/259
118
mam-
Gazalî
kan
kimdir?
(Bunlar
hep
Allah'n birer lütfü
ve ihsan deil
nedir?)
Azdaki dilerin
taksimatna dikkat
ettiniz mi
hiç?
Bazlar,
rahatça
öütebilmek için
geni,
kimisi
krmak için az
olarak, kimisi de
kesmek için
sert
ve keskin
olarak
yaratlmtr
(Bunlar
kimin lütfudur?)
En büyük
gayesi konumak
olan
dilin
bile,
yemekteki
fayda
s
akla durgunluk
verecek
niteliktedir.
Azmza aldmz
tek bir
lokmay
inceleyecek
olursak,
onu
ne
kadar
rahatlkla
aldmz hemen
anlalr. Ya
onun mey-
dana
gelmesindeki
çalmalar:
O,
önce
ekilmi, sonra
biçilmi
daha sonra öütülmü,
piirilmitir..
Bunlar
zor
eyler
deil
mi?
Ya
yemesi? (te
bunda
bile Al-
lah'n lütfûnu
görmek
güç
deildir ..)
Demek
ki,
Allah, tedbir
ve
takdir
bakmndan
Hakim
(Her
eyi
yerli
yerine
yaratan
mutlak hikmet
ve hüküm
sahibi
olan),
onlar meydana
getirme
yönünden
Cevat
(ziyadesiyle
cömert)
onlar
tertip
etme
bakmndan
Musavvir
(ekillendirici),
her
eyi
yerli yerine
koymas
cihetinden
Ad
(Adil), nfk
ve mülâyemetin
en
ince
cihetlerini
terk
etmeksizin
kullarna
lütfûda
bulunma
bakmndan da
LatifdirL
Allah'n
efâlini
tam
manasyla
bilmeyen
insanolu,
bu
isimle-
ri n
manalarn
hakkyla
nasl
bilebilir?
0
H
Allah'n
kullarna
kar
lütûflanndan
birisi de,-
onlara,
güç
ve
takat
getirmedikleri
herhangi
bir
vazifeyi
tahmil
etmemesidir. ?™
Yine
Allah'n lütfü
icabdr:
Ksa
bir
ömür
içinde
onlara
ebe-
di
saadeti
elde
etmek
imkanna
kavuturmutur..
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 132/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
119
Tertemiz
ve
taptaze süt,
çok
deerli ve
kymetli cevherler,
bal
ve
ipek
gibi insanlarn
faydalandklar
eyler nereden
gelmi-
tir düündünüz
mü?
Ya insann,
tiksinti
duyulan
bir
nutfeden
meydana
geliine
ne
buyurulur?
Mebdei
bu olan
insanolunun,
ilim,
marifetle
teçhiz
edilmesi,
emanetin
ona
tahmil edilmesi, semavat
ve
me-
lekûtunun
ona
gösterilmesindeki
sr
ve hikmet
gerçek
manada
düünülüp
incelenirse,
bütün
bunlann
Allah'n
saylmayacak
kadar çok
olan eltaf-
Sübhanisinin
birer
parças olduklarn
an-
lamakta
(doru
söyleyin )
güçlük çekilir mi?
TENBH:
rv
-
Bu isimden
kul
unu
elde
edebilir:
Allah
yoluna
çarrken, Allah
kullarna
kar gayet
yumuak
davranr, onlara
kar
iddet
tavrlar
taknmaz, taassup
yolunu
seçerek
onlan
rencide etmez, hakk kabul
ettirme,
doru
olana
ikna
etme usullerinin
en iyisini
seçer.
Lütûf usullerinin
en iyisi, salih
amel, Allah'n rzasna
uygun
hareketlerle,
tam
bir ihlâs içinde
Hakk'a komaktr.. Bu,
süslü
lâfzlar
söylemek ve
laf ebeliini
yapmaktan daha
iyi
ve
daha
tesirlidir ..
er'HABR
J
O,
öyle
bir
varlktr
ki,
en
gizli
haberler
bile,
O'nun
malûmu
^
ölür. Yerlerde, göklerde olup
bitenlerden haberdardr.
Hareket
eden
veya
hareketsiz
duran
(giden,
gelen)
her
eyden
O'nun
haberi
vardr.
Bu
itibarla
Allah'n
bu
ismi
ayn
Alim
(ziyadesiyle bilen)
manasnda
olmu olur. Ancak
u
farkla:
lim,
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 133/259
120
lmam-
Gazalî
V
Sizli
ve
bâtn
eylere
izafe
edildiinde
o
ilme
Hibre
(Haberda.
olma),
sahibine
de
Habir
(Tam
manasyla
haberdar)
denilir..
v
TENBH:
Kulun
bundan
hazz u
olabilir:
Kul
kendi
âlemind
cereyan
edenleri
bilmelidir.
Kulun
kendi
dünyas
hiç
üphe
yok
ki,
kalbi
ile
bedenidir.
Kalpte
çöreklenen
gizli
eyler de
;
kin,
hyanet,
g,
dünyaya
kar
ar
temayül,
kötüyü
gizlemek,
iyiyi de
srf
gösteri
için
izhar
etmek
gibi
köksüz
hislerdir..
te
kendini
bilen
ve
kendi
iç
dünyasndan
haberdar
olan,
kii, iç
aleminde
cereyan
edenle
den
haberdar
olur
ve
ona
göre
kollarn
svar
da
olanca
gücü
ile
o
hislerle
mücadele
eder.
Srtlarn
yere
getirinceye
kadar
b
mücadeleyi
elden
brakmaz,
Bu
suretle o
kul,
bu
isme
layk
olur,
el'HALÎM
Ç
P
O,
kullarnn
isyann,
onlarn
kendi
emrine
muhalif
olan
dav-
ranlar
görür,
bilir de
öfkeye
kaplp
hemen
onlar
cezalandr-
maya
kalkmaz.
Onlar
yerden
yere
çarpmaya
iktidar
olduu
halde
onlara
kar
Halim
olur.
Yoksa,
insanlar
ma'siyetlerin
'
dolay
cezalandracak
olsayd,
yeryüzünde
hareket
eden
bir
|
canl
varlk
brakmazd.
Eer
Allah,
insanlar
kazandklar
(güna
lar)
yüzünden
(hemen)
muahaza
etseydi,
(yerin)
srtnda
hiç bir
canl
mahlûk
brakmazd.
27
27
Fatr
Süresi,
45.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 134/259
TENBH:
Kulun
bu
isimden
istifade
edecei
ey
meydanda...
Hilim,
O/^
kulun
en
süzel huylarndandr.
Onun
için
geniçe
izahna
lüzum
yoktur...
el'AZM
unu
iyi
bil ki:
(Azim)
kelimesi
ilk
vazedildiinde,
cisimlere
itlâk
edilip
öyle
denilmitir:
Bu
cisim
büyüktür.
u
cisim
bundan
daha
büyük
tür..
Cisim-
lere
söre
tabii..
Büyük
olan
cisme
büyük,
ondan
daha
büyüü
görüldüünde
onun
hakknda
daha
büyük
cisimdir,
tabiri
kulla-
nlmtr.
Sonra
bu
büyüklük;
gözün
çevreleyebilecei
kadar
olur,
çevrelemeyecei
kadar
olur.
Yer,
gök
gibi.
Meselâ bir
fil
için
(Fil
büyüktür,
bir
da
için
de
bu
da
bü-
yüktür)
deriz
ve
göz
onun
büyüklüünü
çevreleyebilir.
Ama
yer
(dünya)
büyüktür
dediimizde
göz
onu
ihata
edemez.
Gök
de
öyle.
Çünkü
bunlar
gözlerin
göremeyecei
kdöar
büyüklüe
sahiptirler.
Sonra
gözlerin
görüp idrak
ettii
eyler
de
ksm
ksmdr.
Akllarn
künhünü
(Hakikatini)
idrak
edebilecekleri
vardr,
idrak
edemeyecekleri
vardr.
te
akllarn
künhünü
idrak
edemeyecei,
bütün
büyüklerin
ötesinde
olan
en
büyük,
ihatas
imkansz
olan
Mutlak
Büyük
Allah'tr...
Bunun
açklamas
birinci
bölümde
geçmitir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 135/259
122
mam-
Gazalî
Ü
(
TENBH:
nsanlar
arasnda
bu
sfata
haiz
olanlar,
Peygamberler
vf
âlimlerdir.
Kii,
bunlardaki
büyüklüü
bilmi
olsa
onlarn
heybetinden
kalbi
titremee
balar,
sinesine
smaz olur.
Ümmetine
kar
Peygamber,
müridine
kar
eye,
talebeye
kar hoca
büyüktürler.
Ne
yazk ki,
baz ksa
görülü olan
insan
lar
bir
türlü bunu
kabul
etmemektedirler..
Eer
büyüklükte
ümmet,
peygambere,
mürid
eyhe,
talebe
de
hocaya eit
olsayd
büyüklüklerinin
manas
kalmazd.
Allah'tan
bakasna izafe edilen
her büyüklük
hiç
üphe yok
ki,
küçüklüktür.
Çünkü o
(insan)
mutlak
azim
deildir.
Ancak
kendisinin
dününde
(kendinden
aa)
olan
kiilere
izafetle
(nispetle)
büyüktür.
Allah'n
büyüklüü'
böyle
mi ya?
O,
mutlak
azimdir.
(Kayt-
sz
artsz
büyüktür).
O'nun
büyüklüü
izafet
tariki
ile deildir
el'GAFUR
Bu
kelime,
Gaffar
(Ziyadesiyle
afv
edici)
manas'nadr.
cak
u
farkla:
Bunda
olan
mübalaalk
(Ziyadelik),
Gaffar
kel
sinde
yoktur.
Niçin
mi?
Çünkü;
Gaffar
mafiret
bakmndan
çokluk
ifade
etmekte,
yani
mafiretin
tekrarlanmas
babnda
ziyadelik
ifa<
eder.
Lakin,
faul
vezninde
olan
Gafur
gufran
tam
olan,
bütür
mafiretleri
içine
alan gayet
ümullü
bir
mâna
tamaktadr.
B
nun
hakknda
geçmi
sayfalarda
yeteri
kadar
izahat
verilmitir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 136/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
1 23
e'EKÛR
Bu, az
taat
karlnda
çok
büyük dereceler veren,
sayl
günlerde
yaplan
amel
karlsnda
ahiret
âleminde sonsuz
ni-
metler
veren, demektir.
Yaplan iyilii,
daha
büyük
bir iyilikle karlayana
(ekere
tilkelhasene..
=
O, iyilie kar teekkür
ederek
kadrini bildi
ve
daha
fazlasn
yapt.) derler..
yilik
yapan
kimseyi öven
kiiye
de, bak filan
adam
ona
te-
ekkür
etti,
derler.
Bu
bakmdan (ekûr)
kelimesinin, iyilii
fazlasyla karlayan,
manasna geldiini söylediimizde,
buna Allah'tan baka
hiç
kimsenin
layk olmayacan
itiraf
etmi oluruz.
Çünkü
O'nun
amellere
kar
verdii
mükâfatlarn
haddi
hududu
yoktur.
Söyle-
yin bakalm,
cennet
nimetlerine
payan
var
mdr? ..
Allah-ü
Teâlâ buyuruyor:
Geçmi günlerde takdim ettiiniz
(iyi
ameller)
in
karl
olarak
afiyetle
yiyin,
için.
28
Sena
(övgü)
kelimesinin
manasna
baktmzda anlarz
ki,
her
öven
kimsenin
senas
bakasnadr.
Rab
Teâlâ
kullarnn
amel-
lerini
övdüü
zaman, kendini
övmü
olur. Çünkü onlarn amelle-
rinin
halik
O'dur.
Veren
ve
öven bu
isme
layk
olduktan sonra,
verene
veren,
vereni
öven
hiç
üphesiz bu
isme
daha çok
layktr
Allah'n,
kullarn
sena
ettiini gösteren
iki ayet:
Allah'
çok
zikreden
erkeklerle, çok
zikreden
kadnlar.
29
O,
ne güzel
kul-
du
Hakikat
O,
daima
(Allah'a) dönen
(bir
zat) idi.
30
EI'Hakka Süresi, 24.
ayet.
El-Ahzab Süresi,
35.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 137/259
124
mam- Gazal?
te bütün
bunlar
Allah'n bir atiyesidir..
TENBH:
Kul,
bazen
gördüü
bir
iyilie
kar sadece teekkür etmek-
le akir (ükredici)
olur. Bazen da gördüü
iyilie kar
daha
1
fazla iyilik
yapmakla (akir
=
ükredici) olur.
Nasl
olursa
olsun,
bütün
hunlar
iyi
huylardandr.
Allah'n Resulü Sallallâhü Aleyhi ve Sellem buyurmulardr:
nsanlara
ükr
etmeyen
Allah'a
da
ükr
etmez
31
Allah'a
kar ükretmesi
mecazi
yöndendir. Çünkü O'na kar-
ne kadar
ükretse yine
de tam
ükretmi olamaz.
Zira
nimei
ve
ihsanlar sayszdr.
Allah'a
itaat
etmek
suretiyle
ükretmeye
kalksa
yine de
ükretmi saylamaz, zira itaat
etmesi
bile,
Allah
tarafndan
ken-
disine bahedilen
baka
bir nimettir. Hatta
ükür nimeti
bik
ükrü
gerektiren
bir
nimettir.
Öyleyse Allah'n nimetlerine kar yaplacak en
iyi
ükür:
O
nimetleri
masiyet
yollarnda kullanmayp,
ta'at
yollarnda
kullan-
maktr.
Çok
düün
Bu
çok
ince bir bahistir.
Biz
bunu
HYA
isimli
ki-
tabmzdaki
ükür
bahsinde
anlattk.
Çünkü bu
kitabn
hacmi
b
kadar
uzun
bahsi
içine
almaya
yetimemektedir.
30
Sad
Süresi, 44. ayet.
31
Bu
Hadisi mam
Ahmed,
Müsne
dinde,
Tirmizi ve Ezziya da
Ebi
Saic
(RA)'dan rivayet
etmilerdir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 138/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
125
tti
el'ALIY
l
Bu
öyle
bir
rütbedir
ki,
bunun
fevkinde
rütbe
yoktur,
bütün
rütbeler
ondan
aadr.
Çünkü
bu
kelime, Ulûv
(yükseklik)
keli-
mesinden
meydana
gelmitir.
Bu
ise
es'Süfl (Alçak)
kelimesinin
karldr..]
Bu,
merdivenler
gibi,
basamakl
yerlerde ve eylerde
yani
hissedilen
hususlarda
olur
ya da tertibi
akliden olan
varlklarn
manevi
rütbeleridir.
Yer
bakmndan
olan
yükseklie
mekân
yükseklik
denir.
Öbür çeit rütbe
yüksekliine
de
ulvi
yükseklik
denilir..
Akli
dereceler,
ayn hissi
-
dereceler
gibi anlalmaktadr.
Akli
derecelere
misal
sebep
ile müsebbip,
illet
ile
ma'lül,
fail ile meful,
kabul
edenle,
kabul
edilen, kamil
ile naks,
arasn-
daki
derece
farklar gibi...
Bir
ey,
sebep
olarak
takdir
edildiinde
o, ikinci
bir
eyin
sebebidir, ikinci
bir
ey üçüncü
bir eyin sebebidir.
Üçüncü ise
dördüncünün
sebebidir.
Mesela
on saysna
kadar
bu böyle
devam
eder. On, de-
rece
itibariyle
en
son
olmutur.
Sebep
olma
bakmndan
bir,
birinci
derece
saylmtr.
Ve
o
âlâ, (yüksek)
dr.
mdi
birincinin ikinci üzerindeki
üstünlüü
(yükseklii)
mâna
itibariyledir,
mekan
itibariyle
deil. Demek
ki,
yücelik (yükseklik)
Üstünlük
itibariyle
olmutur.
Tedrici akli'nin manasn anlamsan
unu iyi bilmelisin:
Kainat akli
derecelere
ayrlacak olursa, Allah'n
en yüksek
derecede
olduunu
kabul
etmek lazmdr.
Çünkü
onun
üstün-
de
hiç bir
derece tasavvur
edileme
Çünkü
Mutlak yüce Odur.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 139/259
126
mam-
Gazalî
O'ndan
baka olan
yücelikler
(yükseklikler)
madununa
izafetle-
dir
ki,
onun üstünde
mutlaka
bir yüce de
bulunabilir.
Akln taksimine
misal:
Mevcudat, sebep
ve
müsebbip olarak
ikiye
ayrlr.
Sebebin
müsebbip
üzerindeki
üstünlüü
rütbe
üstünlüüdür.
Mutlak
üstünlük
ise
Müsebbibil-Esbah'a
mahsustur.
Ve
yine
mevcudat,
ölü diri olarak ikiye
bölünür:
Diri,
yalnz
hissi
idrake
sahip
olan hayvan,
hissi
idrakle
birlik-
te
aklî
idrake de
sahip olan
bir
varlk
olmak
üzere
ikiye bölünür.
Hissi
idrakle
birlikte,
akli idrake
sahip
olan
da,
ehvet
ve
öfke
tayan
insan,
ehvet ve
öfke tamas
mümkün
olduu
halde
bunlardan
salim
olan
melekler olarak ikiye
bölünür.
Bu
anlattkla-
rmzn hepsi
hakknda
müstahil
olan bir
varlk
vardr
ki
biz
buna
Allah
diyoruz.
imdi bu tedrici
taksimattan
unu
elde
etmi
oluyoruz:
Melek
insandan üstündür, insan
hayvan'dan
üstündür. AH
ise
bunlarn
hepsinden
üstündür;
çünkü
mutlak
üstün
ve
yt|
O'dur
Çünkü O,
diridir. Hayat
veren
O...
Mutlak
âlim
olan
O.
Ulemann
ilmini yaradan
eden
O...
Her
çeit
noksan
sfatlard
münezzeh
olan
O...
Ölü,
kemal
derecelerinin
en
alt
derecesinde
kalmtr.
Di;
tarafta
yani bütün
bunlarn ötesinde
ve üstünde
Allah vard
Allah'n
üstünlüünü
ve yüceliini böyle
anlamak
lazm..
Çünkü
bu
isimler,
sözle
sörünen
eye
nispetle
önce bö>
lece
vaz
edilmilerdir
ki
bu,
avamn
anlayaca
derecedir.
Sonra
havas'da
olduu
gibi
baz
basiretlerin
bulunduu
an-
lalnca,
bu
sefer
ondan
baz
mutlak
lafzlar
istiare
ettiler.
Bu
defa bunlar
havas
anlad,
avam
anlamad..
Çünkü onlarn
idra
gücü,
ancak o
kadardr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 140/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 141/259
128
imam-
Gazalî
TENBH:
Kulun mutlak
yüce
olmas
asla
düünülemez.
Çünkü
onun
üstünde her
bakmdan
yüksek birinin
bulunmas mümkündür.
Mesela. Peysamberler
ve
Melekler
derecesi
herhangi
bir
kulun
derecesinden
yüksektir.
Evet Belki kendi
cinsinden
olan
bütün
insanlarn
üstünde
olmas bir
kul için mümkün
olabilir. Bizim
Peygamberimiz
Hazreti
Muhammet
Mustafa
(SAV.) gibi. Lakin bu
da,
mutlak
yücelik
sahibine
nispeten
noksandr.
Çünkü
O'nun
yücelii,
kendisinin
durumunda
olan
dier
mevcudata
göredir.
Bu ise
vücup tarikiy-
le
deildir.
Zira
ondan
yüksek
birinin
bulunmas
da
mümkün
olabilir.
M
Mutlak
yüce
olan, öyle
bir
varlktr ki,
onun
üstünde
ne iza-
fet tariki
ile
ve
ne de
nakznn
mukarin
olduu
herhangi
bir
varl-
n
bulunmasyla
hiç
bir üstünlük
ve
yücelik yoktur.
el'KEBÎR
[
O,
kibriya
sahibidir.
Kibriya;
zatn
kemalinden
ibarettir. Ke-
mâl-i
zat ile
varlnn
mükemmel
olmasn
kastediyorum.
Varl-
nn
mükemmel
olmas
iki eye
baldr:
1
-
Ezel
ve ebed
bakmndan
devam
etmesi...
Her.
varlk ki,
önü
veya
sonu
kesiktir
o,
nakstr.
Bu
sebepledir
ki
çok
yaam
insana
öyle
derler:
O,
büyüktür,
yani ya
büyüktür.
Çok
yaamtr.
Ona
azimüan
(azim
bir yaa
sahip)
denilmez.
Zira (Kebir
=
büyük)
kelimesi
ile
(Azim
=
büyük)
kelimesi
ayr
ayr
yerlerde
kullanlr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 142/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
129
Hayat
mahdut
olan bir
yaratk,
biraz
fazla
yaamakla
(kebir)
vasfna
layk
olursa,
varlnn
evveli
ve
sonu
olmayan
bir
varln
kebir
olmas
pek
tabiidir
ki
evlâdr...
2
-
Onun
vücudu
(varl)
öyle
bir
varlktr
ki,
bütün
varlklar
ondan
meydana
gelir.
Kendi nefsinde
varl
tamam
olan,
kamil ve
kebir
olursa,
bütün
mevcudatn
kendisinden
sudur
ettii
O
yüce
varlk
haydi
haydi
kamil ve
kebir
olur ^
TENBH:
Kullardan
bu
vasfa
layk
olanlar,
olsun
kimselerdir
ki,
bunlar
O
M
ahlak
bakmndan
herkese örnek
olurlar.
Kimle
otururlarsa
ona
maddi
ve
manevi
yönden
faydalar
dokunur.
Evet
kulun kemâli
(odunluu) akl, vera
ve
ilmi
ile
ölçülür.
Kullardan
büyük
o
kimsedir
ki,
âlim,
muttaki olduu
sibi
hal-
k
da
irat
eder.
Etrafa
saçt
ilmi
ve
feyizleri
ile
herkese
örnek
olur.
Hazreti
sa (AS.)
buyurmutur:
lmi ile
amel
eden
âlim'i
sema
melekûtunda
Azim
(büyük)
diye
çarrlar..
el'HAFIZ
r
û
P
O,
serçekten Hafz
(Koruyucu)'dr..
Hfz
=
korumak,
kelimesinin
mânasn
anlamak
iki yönden
olur.
Birincisi,
varlklarn
devamn
(belirli bir
zamana
kadar)
sa-
lamak,
muhafaza
etmek
ki,
Allah,
gökler,
yerler
gibi
fazla
yaayan
varlklarn
da,
hayvan,
bitki
ve
insan
gibi
ömrü
az
olan varlklarn
da
hafzdr..
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 143/259
130
mam-
Gazalî
kincisi,
birbirlerine zt
olan
eylerin,
yekdierlerine
saldr
masn
önlemek,
birbirlerinin errinden
onlar
korumak.
Mesela su ile
ate
gibi..
Bunlar
birbirlerinin zdddr.
Yi
Serlerine
saldrabilirler. Meseli
su
atei
söndürür,
ate
de
çok
önlenmeyecek
durumda
olursa
suyun
bulunduu
yeri yai
kavurur.
Su da
buhar
haline
gelir.
|
Tezad
ve
teaddi
hararet ve
bürûdet
arasnda,
birbirler
yendikleri zaman elle
tutulur derecesinde
görülebilir;
Rutut
kuruluk
da
böyledir.
Birbirlerine
zd
unsurlardan
teekkül
etr
bütün
varlklar
da
böyledir...
Canl
bir
varl
ele
alalm: Mutlaka
yaamas
içini
hararet
|
zmdr.
Hararet
olmazsa
yaayamaz.
Kan
gibi bedenine
bir
g<
olan
rutubetli
bir
eyin
de
bulunmas
lazmdr.
Azalan birbirir
kenetleyecek ve
ayakta tutacak
kemikler
gibi
kuru
olan unsurlc
rnda
bulunmas
lazm
gelmektedir.
Hararetin
kuvvetini
ve iddetini
azaltacak
ve vücuda
itidc
salayacak
bürûdet
(soukluk)un da
olmas
gerekmektedir:
te
bunlar
birbirlerine
zt
eylerdir.
Allah
bunlar
insan
be-
deninde
hattâ her
canlnn
vücudunda
bir
araya
getirmitir.
Vs
ayn
zamanda,
bunlar,
birbirlerine
saldrmaktan
da
menetmi
korumutur:
Öyle
olmasayd
bir
vücutta
bulunan
zt
eyler
(ur
surlar)
yekdierlerine
saldrrlard,
dolaysyla
de
vücut
diye
ey
kalmazd.
Allah
bunlar,
kâh
eit
kuvvette
klmakla,
kâh
malup
olan tc
rafn
imdadna
yetimekle
korumutur.
Bunu
bir
misal
ile
izah
edelim:
Mesela,
hararet
rutubeti
yok
eder,
kurutur.
Malup
olduu
zaman,
bürûdet
ve rutubet
zayflamaya
hatta
yava
yava
yol<
olmaya
balar.
Hararet
ve kuruluk
fazlalar.
Bunu
önlemek
için
Allah
baka
bir cisimle o
rutubetin
imdadna
yetiir.
Ona
bir
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 144/259
a erhi
131
susuzluk verir,
su
içme
ihtiyacm duyar.
Su
içtii
gibi harareti
bertaraf
edilmi
olur.
Böylece
vücutta
gereken
muvazene
temin
edilmi
olur.
imdi Allah'n,
yiyecekleri,
sular
ve
ilaçlan
neden
halk
ettii-
ni
daha iyi
anlam
oluyoruz.
nsanlarn
saln
koruyacak
ilâç
ve
aletlerin
yaratlmasnn
srr da
bir
kere
daha
meydana
çkm
deil midir.
te
bütün
bunlar,
zd
unsurlardan
meydana
gelen
canl varlklarn
bedenle-
rini
korumak
için
yaratlmlardr.
nsan
varln
helake
sürüklen-
mekten
koruyacak
en
belirgin
sebeplerdir
bunlar ..
t
Çünkü
insanolu, yrtc
hayvanlar
tarafndan
parçalanp
öl-
dürülmeye
her
zaman
maruz
kalmaktadr.
Allah ona,
gören
göz,
iiten
kulak,
koruyan
el,
vurup
öldüren
silah
vermekle
korumu-
tur .
Bütün
bunlara
ramen
kendisini
korumaktan Aciz
olabilir.
Bunun
da
çaresini
bahetmitir: Yürüyen
hayvana ayak,
uçan
kua kanat
vermitir .
(Konuyu
biraz daha açklayalm:)
Kudreti
yüce olan Allah'n
hfz
(korumas)
varlktaki
her
eyi
kuatmtr,
hatta
yerden
biten
otu bile
muhafaza
etmitir. Onun
içini (özünü)
korumak için ona
kabuk
vermitir.
Bir
kutu
gibi
onu,
kabuunun
içinde
saklamtr.
Yumuak
kalmas için
de
ona
rutubet
bahetmitir.
Mücerret
kabukla
korunmayacak
eyi,
ona diken vererek
korumutur.
Neden
mi. Onu baz mütecaviz hayvanlardan ko-
rumak
için ..
Demek
ki; bitkilere göre
diken,
hayvanlara göre
boynuz
veya
pençe ne
ise
odur
Hatta ve hatta suyun
her
damlasna,
zdd
olan
bir unsurdan
korumak
için
bir unsur
ihsan etmitir.
zah edelim:
Mesela suyu
bir
kaba koysak
orada uzun
bir
müd-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 145/259
132
mam-
Gazalî
det
kalrsa
hava
haline
gelir.
Hava
onu
su
olmaktan
çkarr,
suya
parman
sokup
çkarrsan
parmana
yapan
ve
yer
dökülmeyen
bir
madde
hasl
olur.
Oysa
onun
hemen
yer
damlamas
icap
ederdi.
Öyleyse
suyun
her
damlasn
koruyan
bir
ey
vardr,
kendi
kendini
koruyamaz;
mutlaka
bir
koruyucuya
ihtiyac
var
Haberde
varid
olmutur:
Gökten
inen
yamurun
her dar
lasna,
onu
yerde
kararlatran
yerine
rahatça
inebilmesini
sal
yacak
bir
melek
verilmitir.
Bu,
basiret
erbabna
sizli
deildir.
Basiret
erbab
bunu
ra
hatlkla
görmektedirler.
Ben
de
size
yolu
gösterdim.
Öyk
Habere
(Hadise)
taklidi
deil
de
basiretle
(göre
göre)
inann
Cenab-
Hakk'n
eyay
nasl
koruduunu
izah
edecek
olur-
sak,
söz
çok uzar.
Bu
ismin
mânas
ancak
Allah'n
yüceliini
ve
kainat
korur
gücünü
uzun
uzun
düünmekle
bilinebilir.
Yoksa
lûgattaki
iti
kak
ve
HIFZ
kelimesinin
mânasn
alelicmâl
tevehhüm
etmekle|
deil..
TENBH:
Kullardan
bu
vasfa
layk
olan
o
kiidir
ki,
azalarn,
kalbini,
nini
ve
ahlâkn,
öfke,
ehvet,
hücumlarndan,
nefis
ve
eytc
entrikalarndan
kurtarr.
Çünkü
O,
uçurumun
tam
kenarnda
lir,
eer
sk
durmazsa,
daima
yannda
bulunan
bu
helak
dümanlar
onu
iter
ve
uçuruma
yuvarlarlar .
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 146/259
el'MUKÎT
Bunun
manas; azklar yaratp
beden
ve
kalplere
gönderen
demektir.
Bedenlere
gönderilen
azklar,
yemek içmek
gibi azk-
lardr,
kalbe
ulatrlan azk ise
marifettir.
Bu
itibarla
El-Mukit,
Er'Rezzak
mânasnda
olmu
oluyor.
Ancak
u
farkla:
O, bundan
daha
ahastr
(Daha
özellik
ifade
etmektedir.
Çünkü rzk,
azk olan
da
olmayan da
içine
almaktadr.
Azk, bedenin
kvamn
.
(ayakta durmasn)
salayan
ey
demektir...
Bu
kelimenin
bir
eyi
istilâ
etmesi ve
ona gücü
yetmesi
an-
lamna
gelmesi, istilânn
da ancak
kudret
ve ilimle
tamamlanmas
meselesine gelince,
buna
Cenab-
Hakk'n
u
ayeti delâlet
etmi-
tin
Allah her
eye,
hakkyla
kadir ve
nazrdr..
32
Görülüyor
ki,
bu kelime,
kadir
(her eye
gücü
yeten)
mâna-
sna
gelmektedir..
,Bu
ise
hem ilme ve
hem kudrete racidir.
lim hakknda
bilgi
yukarda
verilmitir.
Kudret
hakkndaki bilgi
ise ileride
gelecektir.
Cenab- Hakk'n
bununla vasf
edilmesi,
yalnz kudretle veya
da yalnz ilim
ile
vasfedilmesinden
etem (daha
tamamlaycûdr..
Çünkü
bu
kelime,
her iki mânann bir araya gelmesini
göstermek-
tedir. Bu itibarla
bu
isim,
e
anlam
ifade eden isimlerden
olma-
mtr.
32
Nisa
Süresi,
85. ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 147/259
* 1
0
el'HASÎB
C
Bu,
kâfi
(yeterli)
anlamna
gelmektedir.
Allah-ü
Teâlâ
herke-
se
ve her
eye
kafidir
(yeterlidir).
Bu
öyle
bir
vasftr ki,
hal
anlam,
Allah'tan
bakas
için
katiyen
düünülemez .
Çünkü
kifayet
(Yeterlik)
Mükeffinin
(yeterlik
sahibinin)
varl
n,
varlnn
devamn,
varlnn
kemâlini
gerektirir.
Varlk
aleminde,
Allah'tan
baka,
yalnz
bana
her
eye
gelecek
bir
varlk
var
mdr?
Evet
Allah
hiç
kimseye
ve
hiç
bir
eye
muhtaç
olmadar
yalnz
bana
her
eye
yetmektedir.
Eya
ancak
onun
sayesine
vücut
bulmakta
ve
devam
edebilmektedir
(belirli
bir
zamar
kadar).
—
Sen,
yemee,
suya,
yere,
göe,
günee
muhtaç
pldu<
zaman,
sakn
ondan
bakasna
muhtaç
olduunu
sanmayc
Çünkü
bunlar
sana
veren
O'dur
Zira
yemei,
suyu,
göü,
ve
günei
senin
menfaatin
için
vücuda
getiren
O'dur ...
Sonra
yavrunun
annesine
muhtaç
olduunu
görerek,
ont
Allah'a
muhtaç
olmadn
da
sakn
aklnn
köesinden
geçirn
yesin.
Onu
her
eyden
önce
düünen
yine
Allah
olmutur.
annesini,
annesinin
memelerindeki
sütü,
annesinin
ona
kar
ol<
sevgi
ve
efkatini
yaratan
O'dur
Kifayet
bu
sebeplerle
tezaf
ediyorsa
muhakkak
ki,
bu
sebeplerin
yaratcs
yine
O'dur
imdi
akln
belki
öyle
bir
husus
kurcalayabilir:
Çocuk
neye
muhtaçtr..
Çünkü
Anne
ona
süt
vermektedir.
Süt
anr
memesinden
gelme
itibar
ne
annedendir.
Öyleyse
çocu<
anneden
bakasna
ihtiyac yoktur.
Annesi
ona
kati
gelmekte
dir.
Akln
kurcalayacak
böyle
bir
ey
karsnda
uyank
olmalsn
ve
unu
iyi
bilmelisin
ki:
Süt,
anneden
deildir...
Bilakis
o
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 148/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
135
Anne Allah'tandr,
yan
Allah'n
lütfundan
ve
ihsanndandr..
Alla-
nn
lütfü
olmasayd
o anne
o
sütü
nerden
bulacakt?
Hatta
o
anne
nereden
olacakt?
Öyleyse
yalnz
bana
her
eye
yeten
ancak ve
ancak
Al-
lah'tr.
Eyalar
her
ne
kadar
zahiren
birbirlerine
bal
iseler
de
he-
men
hepsi
aslnda
Allah'n
kudretine
baldr..
TENBH:
Kulun
bu
vasfta
hiç
bir
nasibi
yoktur.
Ancak
belki
uzak
bir
ihtimal
ile
mecazi
anlamda
ve ilk
görünüte,
iin
derinine
dal-
madan
onun
rolü
olduu
sanlabilir.
Mecazi
anlamda,
çocuuna
bakmas,
hoca
ise
talebesine
öretmesi
bakmndan,
onlarn
bu
babta
yeterli
olduklar,
çocuk
veya
talebinin
onlardan
bakasna
muhtaç
olmadklar
anlalr,-
fakat
aslnda
tam
manâsyla
yeterli
olan
Allah'tr, kul
bir
vastadr.
Allah,
anneye
veya
babaya
güç,
hocaya
da ilim
vermesey-
di,
anne
ile
baba
çocuu
nasl
bakacakt,
hoca da
talebesine
dersi
nasl
verecekti?..
Çocua
bakmak için
anne
bir
yere
ve
baz eylere,
muh-
taçtr..
Hocada
ilmini
unutmamak
için
kalbe
ve
zekâya,
istidat
ve
kabiliyete
muhtaçtr.
Allah
böyle
midir
ya?..
O
mekândan
ve
insanlar
için
tasavvur
ve
tahayyül
edilen
her türlü
yer
ve
sfatlar-
dan
münezzeh
ve
müberradr.
Çünkü
yaplan
iin
halîk
O'dur.
O ie
mahal tekil
eden
yerin
de
yaratcs üphe
yok ki, yine
O'dur
Yerin o ii
kabul
etmesi için, lazm
gelen
artlarn
da
yara-
tcsdr. Lâkin
ilk
bakta
hatra
o ii
yapan
gelir,
bakasn
düü-
nemez.
O
ii
yapan
kii
onun
sahibi ve
kili
(yeterli)
si
olduunu
zanneder.
Oysa
durum,
hiç de
zannedildii
gibi deildir.
r
Evet,
Kulun
bu
vasftan
nasibi
u
olabilir:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 149/259
136
mam-
Gazalî
O,
Allah'tan
baka
hiç
bir
ey
düünmez,
Allah'n ona
terli
olduunu,
anlar
ve ona
göre
amel
eder.
badet
ettii
man,
Allah'n
cenneti
için
deil
de
bizzat Allah
için,
günah-
çekindiinde de
azap'tan
korktuu
için
deil
de
bizzat
AH.
h
yasak
ettii için
çekinir
ve devaml
olarak
Allah'
düünür.
Allah,
ona
celâlini
gösterdii
zaman,
te bu
bana yefe
bundan baka
bir
ey
istemem-,
der.,
j
U
i
o
I
el'CELL
O,
Celâl sfatlar ile
Muttasf
olandr.
Celâl
sfatlar,
kimseye
muhtaç
olmamak,
hakimiyet,
Tekaddüs,
ilim
ve
kudretten
ibarettir.
Bu
sfatlarn
hepsini
birden]
ihtiva
eden
Mutlak
cemdir
ki,
o
da
Allah'tr...
Allah'n
Kebir
olmas,
zatnn
kemâline,
Celil
olmas
Sf
kemâline
Azim
olmas
ise
her
ikisinin
(Zatnn
ve
sfatnn) ker
ne
racidir...
[
Sonra
Celâl
Sfat,
O'nu
idrak
eden
basiret'e
nispet
edil<
inde,
ona
Cemâl
denilir.
Onunla
muttasl
olana
da
Cemil
ler.
Cemil
ismi
aslnda,
gözle
görünen zahiri
ekle
denilmi:
sonra
iç
alemindeki
güzel
huya
denilmitir.
1
Mesela
Siretür
hasenetün,
cemiletün
=
iyi,
güzel
bir
siyret
derler,
de
bunde
güzel
ahlâk
kasd
ederler..
ç
alem,
kendisine
layk
güzel
sfatlar
cem
eden
gayet
kemmel
ve
mütenasip
olursa:
ona
her
bakmdan
münasip
basirete
göre
güzeldir.
Gerçekte
güzel olan.
Allah'tr.
Çünl
âlemde
güzellik,
cemâl
ve
kemâl
namna
ne
varsa
hepsi
Allah'
zâtnn
nurlarndan,
sfatnn
eserlerindendir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 150/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
137
Varlk
aleminde,
Allah'tan
baka
mutlak
kemâl
ve
cemâl'e
sahip
olan
hiç bir
varlk
yoktur...
_
.
{
O'nu
bilen, O'nun
cemâlini
sören
kii ancak idrak
edebilir
0
r
bunun
mânasn..
Çünkü
öyle
bir
behçet ve
sevinç
nee ve
sürür
kaplar
ki içini
bütün cennet
nimetlerini
unutur
gider,
O'nun
Cemâli karsnda,
uras
da
bir
gerçektir ki,
gözle
görünen zahiri
olan
ekil
güzellii
ile
kalp gözü
ile
görünen batini
mânâ
güzellii
arasnda
hiç bir
münasebet
ve
ilgi
yoktur...
Bu
mevzuu, HYA isimli
Kitabmzda
Muhabbet
bölümünde
derinlemesine
iledik.
Onun
CELL VE
CEML
olduu,
her
Cemil'in
de
mahbûb
ol-
duu
sabit olunca,
o,
(Allah)
kendisine
inananlarn
maukudur
te
bu sebepledir ki,
Cenab-
Hak
Ariflerin mahbubu
ol-
mutur.
Tpk
zahiri
suretlerin
körler
tarafndan
deil
de
gözleri
gören
kimselere
mahbub
olduu gibi.
TENBH:
Kullardan celil ve cemil olan,
gören
kalplerin lezzet duya-
ca güzel ahlâkla muttasf olandr. D
görünüe
kulak
asma
M*
el'KEltfM
\
O
vaad
ettii
zaman
sözünü
yerine getiren,
verdii zaman
'
'
son
derece
çok veren, ne
kadar
verdiine
ve kime
verdiine
aldrmayandr.
Yine
O'
bakasna
muhtaç
olduunu
söylediinde
raz
ol-
maz. Bakasna
boyun ediinde holanmaz.
Kendisine snan
ve
gönül
vereni
bo
çevirmez,
rahmetine gark eder.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 151/259
Vesilelere
ve
efaatçilere
muhtaç
brakmadan
dorudan
doruya
kendisine
iltica ettirir..
te
bu
vasflan
kendisinde ce»
meden
ve
mutlak Kerim olan
ancak
Allah'tr.
TENBH:
Bu
hisal (Huy)larla
kul
da
süslenebilir ama,
biraz
uramak
ve
çalmakla..
Lâkin Kerim-I
Mutlaka
nispetle o,
hiç mesabesin-
de
olur tabiî..
Evet
kul
da
baz
fedakarlklar
yaparak bu
vasfla
vasflanabi
lir.
Nitekim
Allah'n
Resûlü
(SAV.)
bir
hadislerinde
bunu
biz
öylece
izah etmilerdir:
Üzüm
aacna
kerem
demeyin,
çünkü kerem,
müslüman
adam
(sfat) dr.
33
Üzüme
bu
ismin
verilmesi,
süzel
aaç,
meyvesi
güzel,
to
lanmas
kolay, dikenlerden
ve
eziyet
verici
hususlardan
arn
olmasndandr..
Hurma
ise
böyle
deildir,
tabii..
er'RAkJB
O
Bilici ve
koruyucu
anlamndadr.
Bir
eyi
koruyan
ve
d<
vaml
kontrol
altnda
bulundurana
Rakib
derler..
Bunun
tahakkuku
tabii
bilgi
ve hfza
(muhafaza
etmeye)
bidir..
/
33
Bu
hadisi
Müslim
u
hafzla
rivayet
etmitir:
Kerem
demeyin,
üzüm
ve habl
deyin
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 152/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
139
TENBH:
Kulun,
murakaba
ile
vasi
edilmesi
ancak
Rabbine
kalple
baland
ve devaml
olarak
murakaba
halinde olduu
zaman
mevzu
bahis
deildir.
Bu
da ancak, Allah'n,
kendisini
devaml
olarak
kontrol
etti-
ini
ve
onu
gördüünü,
ne
yaparsa
yapsn,
bütün
yaptklarndan
haberdar
olduunu
bilmesiyle
olur.
Kulun, nefis
ve
eytann
kendisinin
balca
düman,
insanlar
gaflete
ve Allah'a
asi
olmaya
ilen kötü
birer
varlk
olduklarn bilip
de onlardan
uzak
durmas
ve
onlara
yüz
vermemesi,
onlara
tarafndan
açlacak
bütün
kaplar
kapamas
da
Murakabeden-
dir...
el'MUdB
O
1
isteyenlerin
isteklerini, dua
edenlerin dualarn
hemen
kabul
edendir.
Skntda ve
muztar
durumda kalanlarn
imdadna,
yetien
ve
hatta
kendisine
müracaat
edilmeden
bile
saysz nimetler
verir...
Bunu
ancak Allah
yapar,
O'ndan baka
hiç
kimse
yapamaz.
Çünkü
O,
muhtaçlarn
ihtiyaçlarn
bilir.
Bunu
ezelde
bilmi,
ye-
mekler,
azklar,
yaratmak suretiyle,
ihtiyaç
sebeplerini
takdir bu-
yurmutur.J
TENBH:
Kul
her
eyden önce,
Rabbinin;
verdii
emirleri kabul
edip
nehiylerinden
uzaklamak suretiyle Evet
Kabul ediyorum
de-
mesini
bilmelidir,
sonra
Allah'n
kendisine
ihsan ettii
mallardan
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 153/259
140
mam-
Gazalî
veya
yapabilecei
iyiliklerden,
isteyen
kimselere
de
vermesini,
onlarn
istek
ve
ricalarn
kabul
etmesini
bilmelidir.
ayet
verecek
durumu
yoksa
iyilikle,
etraf
krmadan
onu
savmasn
baarmaldr.
Allah
buyurmutur:
Saile
selince,
(onu)
.
da
azarlayp
kogma
34
7
Allah'n
Resulü
(SAV.)
buyurmulardr:
Hayvan
baca
(kemii)
yemee
çanlsam
bile
icat
ederim,
(koyun)
kolu
hediye
edilirse,
kabul
ederim..
Peygamber
Sallallâhü
Aleyhi
ve
Sellemin
davetlerde
bu-
lunmas,
hediyeleri
kabul
etmesi
bile
ikramlar en
güzeli
olurdu.
Nice
hasis
ve
mütekebbir
kimseler
var
ki,
verilen
hediyeleri
kabul
etmezler.
Çarlan
yerlere,
gururlarna
yedirip
gitmezler..
Kendilerinden
bir
ey
istenildiinde
de
vermezler.
Onun
için
bu
ismin
mânâsn, o
hasisleri
söz
önüne
alarak
iyiden
iyice
düünmelisin.~j
elVAS
C
^
Bu
isim,
Essea
(Genilik)
kökünden
gelmedir
Essea,
kâh
bi
çok
malûmat
içine
alan
geni
bir ilme
izafe
edilir,
kâh
bol
ihs
ve
ikrama
izafe
edilir.
Bu
yönden
Vasi-i
Mutlak
hiç
üphe
yok
Allah'tr.
Çünkü
ilmine
baktmzda,
O'nun
malûmat
denizinin
sonu
yoktur.
Zira
bütün
denizler
O'nun
sözlerine
mürekkep
olacal<
olursa
tükenir de
O'nun
ilmi
bitmez.
34
Ed-Duhâ
Süresi,
10. ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 154/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
141
hsan ve ikramna
bakacak
olursak
yine
oda
sonsuz
olmakta
ve
bitmemektedir.
Bütün
geni isimler ve
bütün
ihsanlar,
O'nun ilmi
ve
ihsan
yannda
hiç mesabesindedir.
Bu
bakmdan (biraz
önce
arz
ettiimiz
gibi)
Vasi-i
Mutlak ancak ve
ancak
O'durL
Çünkü,
önden
baka
her vasi
kendisinden ilimce
ve
ihsan-
ca daha geni
olana
nispetle
yetersiz
durumdadr.
Allann
ilmi
ve
ihsan
ise
sonsuzdur.
Binaenaleyh
onun
ilminin
üstünde
her
hangi
bir ilim,
ihsa-
nndan
çok her
hangi bir
ihsan kabil-i
tasavvur deildir ..
TENBH:
Kul'un
gerek bilgi
ve
gerekse
ahlâk bakmndan
geni
olma-
s,
her ne
kadar
çok olursa olsun
yine de
bir
sonu
vardr..
Ahlâk
yönünden, fakirlikten korkmadan,
kskançlarn
hasedi-
ne
aldrmadan
ve
hrsa
kaplmadan
ne
kadar
ileri
giderse
gitsin,
yine
de
zirveye
vasl
olamaz, Ona
her
ne
kadar
Vasi
denirse de
bu
denme mecazi
mânâda
olur. Çünkü Vas-i Mutlak
ancak
ve
ancak Allah'tr ..
Bu, Hikmet sahibi
demektir. Hikmet,
en
Üstün
ilimlerle
en
üstün hususlar' bilmekten
ibarettir.
En
üstün
ve en
yüce
ey
Allah'tr
O'nun künhünü, kendisinden bakas
tam
mânâsyla
bilemez. Gerçek
Hakim Odur.
Çünkü en
yüce
eyleri
en yüce
ilimlerle
bilen
O'dur..
Zira
en yüce
ilim,
zevali
tasavvur
olunmayan
dâimi
ve
ezeli
ilimdir..
el'HAKÎM
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 155/259
Gizlilik
veya
üphenin
urayamad,
tastamam
malûma
(bi-
linene)
mutabk
olan
ilimdir..
Bu
nitelii
Allann
ilminden
baka
hangi
ilim
tayabilir?
nce
sanallar iyi
yapan,
yapt
ii
temiz
ve
güzel
yapana
da
her ne
kadar
mecazi
mânâda
hakim
denirse
de
gerçek
ve mut-
lak
hakim
Allah'tan
baka
kimse
olamaz..
TENBH:
£
Bir
kimse
bütün
eyleri
bilip
de
Allah'
bilmezse,
ona
Hakim
denilmez.
Çünkü
o,
en
üstün
ve
yüce
olan
eyi
bilememitir.
HKMET
ilimlerin
en
yücesidir.
lmin
yücelii
malumun
yüce-
lii ile
ölçülür.
Allah'tan
yüce
varlk
var
mdr?
Allah'
bilen
kii,
dier
ilimlerde
her ne
kadar
zayf
ise
de,
her ne
kadar
güzel
konuup
konuyu
etraflca
açklayamasa
da
o
Hakimdir.
Lâkin
Kulun
hikmetini
Allann
hikmetine
kyaslayacak
olursak,
onun
kendisini
bilmesi
ile
Allann
kendi
Zâtn
bilmesi
arasndaki
fark
kadar
büyük
olduunu
görürüz.
Evet bu
iki
hikmet
arasndaki
fark
gerçekten
büyüktür.
Buna
ramen
bu
bilgi
(Kulun
Allah'
bilmesi)
bütün
bilgilerin
en
enfesi
ve en
hayrlsdr.
Çünkü
kendisine
hikmet
verilen
kii,
kendisine
pek
çok
hayr
verilen
kiidir.rj
Evet
Allah'
gerçekten
bilen
kiinin
sözü,
dier
insanlar
sözüne
uymaz
Çünkü o,
cüziyata
temas
etmez:
Sözü
küllî
i
özlü
olur.
Sonra
pein
menfaatlerin
ardndan
komaz,
sonund
kendisine
yarayacak:
eyin
peinde
olur.
Durum
böyle
açklk
arz
edince,
Allah'
bilen
ve
hikme
sözler
söyleyen
insanlara
Hakim,
söyledikleri
sözlere
de
hikrr
denilir:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 156/259
Esmâ-i Hüsnâ erhi
143
Peygamberlerin
Ulusu Sallallâhü Aleyhi ve
Seklem'in
u
ha-
disleri gibi:
HKMETN BAI
ALLAH
KORKUSUDUR
YT
O
KMSEDR K, NEFSNE
GALP
OLUP,
ÖLÜMDEN
SONRASI
ÇN
ÇALIIR. ACZ
O
KDR K, NEFSNN ÇRKN
AR-
ZULARINA
RAM
OLUP
ALLAHA
KARI BO
ÜMDLERE
KAPILIK
(ALLAH KERMDR
NASILSA
BEN
AFV EDER DEYP KENDSN
AVUTUR.)
AZ
OLUP
DA
YETERL OLAN,
ÇOK
OLUP DA,
(ALLAHA
TAATTAN
KY) ALIKOYANDAN YDR
35
Sabahlayan kimse
vücudunu
shhat içinde, yolunu emniyet
içinde
bulursa bir günlük yiyecei
de
olursa
dünya
bütünüyle
onun olmu
demektir
36
Allah'tan
korkar
ol ki,
insanlarn en
çok
ibadet edicisi ola-
sn,
kanaatkar
ol
ki,
insanlarn
en çok
ükredeni
olasn
37
Gelen
bela,
insann
dilinden
gelir.
38
Kiinin
malayaniyi
terk
etmesi Hüsn-ü
slamndandr.
39
Mutlu
o kiidir
ki,
kendisini
deil
de
bakasn
örnek göste-
rerek
vaaz eder.
40
Sükût hikmettir,
fakat
susan azdr..
41
Kanaat
tükenmez bir hazinedir
(Yine
El-Kuzaî
Enes (R.A.)
den
rivayet etmitir,-)
35
Ebu
ya'lâ
ve
Ezziya,
Ebi
Said (RA)'den
rivayet etmilerdir.
36
Buhari rivayet etmitir.
37
Bu Hadisi
Beyhaki
Ebu Hüreyre
(R.A
)'den rivayet etmitir.
38
El-Kuzai
Huzeyfe'den
rivayet
edilmitir.
39
Tirmizi, Ebu
Hüreyre
R.A.)'den
rivayet etmitir.
40
Deylemi
rivayet etmitir.
41
Kuzai, Enes (RA)'den rivayet
etmitir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 157/259
144 mam-
Gazalî
SABIR
MANIN
YARISIDIR,
YAKÎN SE
MANIN
HEPS
(Bu
hadisi, Ebu
Nuaym,
Hilyede,
Beyhâki
uabil-man'da,
bn
Mes'ud (R.A.)
dan
rivayet
etmilerdir.)
te
bu
ve
benzeri
sözlere
Hikmet;
söyleyicilerine de Ha'
kim
denir..
^
i
elVEDÛD
f)
,
^
O,
bütün
mahlûkatn
hayrn isteyen,
onlara
ihsan
edendir.
Bu isim,
(Rahim)
isminin
mânâsna
yakn bir
anlam
tamak-
tadr.
Ancak
u
farkla:
Rahmet
(kendisine
merhamet
edilene) i
gerektirir.
Kendisine
merhamet
edilense
muhtaç
ve
muztardr.
Rahim,
(Merhamet
eden
=
esirgeyen)
in
ileri,
kendisine
mer-
hamet
edilecek her
bakmdan
zayf
olan
varl
icab
ettirir.
Vedûd'un
efâli
ise
bunu
gerektirmez,
esirgeme
bir sevgi
netice
sinden
ileri
gelir.
Cenab-
Hakkn,
esirgenen kimseye
kar
merhamet
mur<
etmesinin,
insanlarn
duyduu
(Hadis)
bir duygu
ile
nasl
alâkas
yoksa,
onlara
kar
olan
sevgisinin
bir
tezahürü
olan
keramet,
nimet
ve
ihsan
murat
etmesi de
insanlar
hakknda.
(Hadis olan)
sevgi
gibi
hususlardan
öyle münezzehtir.
Ört
L
Esirgenen
kii
veya
sevilen
kii
hakknda
bu
iki
mefhum,
(ya-
ni
rahmet
ile
meveddet
Sevgi
ancak
onlarn
yarar
için
kasd
edilir; Allah n
rikkat
ve
meyle
ihtiyac
olduu
için
deil..
J
Kullara
vasl
olacak
yarar,
merhamet
ve
meveddet
s<
gi nin,
özüdür
ki, ite
Allah
hakknda
tasavvur
edilen
de
bundan
bakas
deildir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 158/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
145
TENBH:
£
Kullardan
bu
isme
ve
bu
vasfa layk
olan
o
kiidir
ki,
Allah'n
mahlûkatna
kar
daima
iyilik
murad
eder.
Kendisi
için arzulad-
n
onlar
için
de
arzular.
Hatta
onlarn
menfaatlerini
kendi
men-
faatlerine
tercih
eder:
Nitekim
ruhen
kemale
ermilerden
biri
öyle haykrmtr:
Cehennem
üstünde
bir
köprü
olmak
isterim.
Taki
üzerim-
den
halk
seçsin
de atee
duçar
olmasnlar ..
Bu
ulvi
duygu
ancak,
zor anlarda,
insanlarn
kin ve
öfkeleri
ile
karlald
hallerde
tezahür
eder.
Tpk
Peygamber
Aleyhisselâmn
mübarek
dileri
ehid
edilip,
nur
cemali
kana
boyandndaki
Kainata
ibret verici hali
gibi.
Allahm,
ümmetimi
hidayet
et
Çünkü
onlar
(Hakikati)
bil-
mezler.
görüyorsunuz
ya,
onlann
kötülükleri,
Peygamberin
onlara
kar,
iyilik
istemesine
mani
olmamtr.
Ve
yine,
Hazreti
Ali
(K.V.)Ve
öyle
emretmilerdir.
Mukarrebleri
geçmek istersen,
seni
ziyaret
etmeyeni ziya-
ret
et seni
mahrum
brakana
ver,
sana
hakszlk
edeni
de
afv
eti./
f
el'MEdb
O, Zat
erif,
Efali
Cemil, ikram ve
nimeti
cefil
(bol) olandr.
Zatn
erefine
güzel
iler
de mukarrin
olduu
zaman
mecd
(erefli)
derler.
Mecid
de
ayn manaya
gelir
fakat
bunlardan
birisi
daha çok
ziyadelik
ifade
eder.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 159/259
146
mam-
Gazalî
-
Yani
(El-Mecid)
ismi
erifi
(Macidden),
fazla
olarak; Ce
Vehhab
ve
Kerim
isimlerinin
manalarn
da
cemetmektedir..
el'BAS
Ç
y
f
Bu,
Dirilme
günü
halk
dirilten,
kabirlerden
halk,
kaldra
gönüllerde
sakl
olanlar
meydana
çkaran
demektir...
(Aslnda)
Ba's:
ahiretteki
dirilmedir.
Bu ismin
tam
mânâsr
manasn
bilmek
ve
anlamak,
Ba'sn
hakikatini
bilmeye
baldr,
ise
en
derin
ve
en
çetin
bilgiler
zincirindendir..
nsanlardan
bir
çoklan
bu
hususta
yanl
tevehhümlere
kap
Urlar.
Bunu
çeitli
ekillerde
izaha
çalrlar,
derler
ki,
ölüm
yokluk-
tur,
ba'as,
yok
olduktan
sonra
yeniden
diriltmektir,
aynen
biri'
diriltme,
canlandrma
gibi...
Bir
kere
onlarn
ölümün
yokluk
olduunu
zan
etmeleri
yan-
ltr.
kinci
diriltmenin
de
birinci
gibi
olduunu
sanmalar
yanltr.
Ölümün
yokluk
olduunu
sanmak
batldr.
Çünkü,
kabir
ya
ate
çukurlarndan
bir
çukurdur;
yahut
da
cennet
bahçele
den
bir
bahçe...
f
Ölmü
olanlar
da ya
mutlu
kiilerdir
ki,
onlar
ölü
deildirler:
Allah
yolunda
öldürülenleri
sakn
ölüler
sanma.
Bilâkis
onlar,
Rableri
katnda
diridirler.
42
Ya
aa
aki
(bahtsz)
kiilerdir
ki,
onlar
da
diridirler,
Bedir
Vak'asnda
Resûlüllah
(S.A,V.)
onlara
(ö
kafirlere)
öyle
seslenmilerdir:
Allahn
bana
vadettiini
doru
buldum;
sizde
vaad
etti
doru
buldunuz
mu?
Âl-i
imram
Süresi,
169.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 160/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
147
Kendisine,
öldürülen
kiilere
nasl
sesleniyorsunuz,
onlar
sz
duyarlar
m?
diye
sorduklarnda
cevaben
öyle
buyurmulardr:
(Öyle
bir
duyarlarki)
söylediimi,
siz
onlar
kadar
duyamaz-
snz
Lâkin
onlar
cevap
vermeye
muktedir
deillerdir
in iç yüzüne
vakf
olan
Erbâb-
Basiret,
insan
varlnn
ebediyet
için halk
olduunu
bilir
ve
anlarlar.
Ona
yokluk
arz
olmaz
(Ölümleri bir
intikalden
ibarettir.)..
Evet
bazen
cesetle
ilgisi
kesilir
de kendisi
hakknda
öldü
derler.
Bazen
cesede
iade
edilir
de
hakknda
diriltildi
derler.
Bu
mevzuu
etraflca
anlatmak
için bu
kitabn
hacmi
müsait
deildir.
Dirilmenin,
ilk
yaratl
sibi
ikinci
bir yaratl
olduunu
sanan-
lar
da
bu zanlarnda
yaratlmlardr.
Çünkü
diriltmek
ilk
canland-
klarna
uymayan
yepyeni
bir
yaratma
fiilinden
ibarettir.
Aslnda
insan
olunun
bir
çok
dirilmesi,
(Allah
tarafndan
kendisine
ha-
yat verilmesi)
vardr,
onun
diriltilmesi
iki defadan
ibaret
deildir.
Baknz Allah,
ana
karnda
muda
(et
parças)™
ve phty
yarattktan
sonra
Bilahare
onu, baka,
yaratlla
ina
ettik
43
buyurmutur.
Hatta nutfe,
topraktan yaratlm,
muda
da
nutreden
yara-
tlmtr.
Ruh
da Alekâ'dan
sonra yaratlmtr.
Ruh
erefli
bir
ey,
bir Emr-i
Rabbani,
olduu
için Allah
onun
hakknda.
Kur'an'da
Bilahare
onu baka
bir
yaratlla
ina ettik
44
buyurmutur.,
Ve
yine
Sana Ruhtan
soruyorlar. De ki
O
Rabbimin
ermindendin
45
buyurmutur.
Ruhun asl
yaratldktan sonra,
insanlarn
his
(duyular)
yara-
tlmtr
ki,
bu
baka
bir yaratltr.
Sonra yedi
yatan sonra ki,
43
EI'Mü'minûn
Suresi,
14.
44
EI'MC'minûn Suresi, 1
4.
45
El'srâ Süresi,
85.
ayet.
ayetin bir
ksm,
ayetin bir ksm.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 161/259
148 mam-
Gazalî
sabinin
mümeyyiz
haline
getirilmesi de
bir yaratl
saylmaldr
Aradan onbe
sene
gibi
bir müddet
geçtikten
sonra akl
yare
tlmaktadr.
nsanolunun
her safhas
bir
hal
saylmak
itibar
ik
yeni
bir yaradl
saylabilir.
Sonra
velayet
mertebesine ulamas
(bu
herkese
mahsus
deildir tabii..)
baka bir yaratl
saylmal
dr. Daha sonra
Peygamberliin
baz
insanlara
Allah
tarafndan
verilmesi
yepyeni
bir
yaratma
iidir. Bu
da
bir
nevi
diriltmedir.
Peygamberleri gönderen
hiç üphe
yok ki,
Allah'tr.
O'nlar
bütün
insanlar
kyamet günü
yeniden
diriltecek
olan
da
yir
Allah'tr.
Beikteki
çocuk,
nasl
mümeyyiz bir
sabinin
anladn anla-
yamyorsa, mümeyyiz
bir sabi de
akl
bana
gelen yani akl-bali
olan
bir
kimsenin anladn
anlayamaz.
Her
akl banda
olan kii de
velayet
(velilik) ve
Nübüvvet
(Peygamberlik)
halini anlamakta
güçlük çeker..
Çünkü
velayet,
akln
yaradl
ötesindeki
bir
safhadr,
akln,
temyiz
ötesinde
bir safha olmas
gibi.
Temyiz
de
Havas
(duyu-
larn
yaratlndan
sonra
gelen bir
safhadr..
^
Evet
insanolunun tabiatnda,
bilmedii
ve
görmedii
hu-
suslar inkâr
etmek
vardr.
Velilik ve
Peygamberlik
derecesine
ermeyen
ve
bunu
anlamayan baz
kiilerin
bunlar
inkâr
etmesi
gibij
Hatta
onlarn
tabiatnda,
ikinci hayat
yani
ahiret
hayatr
bilmedikleri
ve
görmedikleri
için
inkâr
etme huyu
vardr.
Akil-bâli
olan
kiide
görülen
ilerlemeleri,
henüz o
kvam
olmayan
küçük
mümeyyiz
sabi
bir türlü
kabul etmez
ve
or
muhal
sayar.
Görmedii
bir
eye
iman
eden kii,
gaybe
iman
etmi
d(
mektir
ki,
Saadetin
anahtar
budur
ite ..
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 162/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
149
Sini
Rüte
eren kii
ile
henüz
bu
çaa
gelmeyen
kii
arasn-
daki
fark
nasl
kabil-i
kyas
deilse,
dünya hayat
ile
ahiret
hayat
arasndaki
fark
ta
kabil-i kyas
deildir.
Çünkü
Ahiret
hayat
bam-
baka
bir
hayattr:
Orada
insanlar
Allah'n
huzuruna
çkarlacaktr.
Ya
Allah
tara-
fndan
kabul edilecekler
veya
da
reddedileceklerdir.
Ya
Allah'
görenlerden
olacaklar
ve
ya,
da
O'nun
Cemalini
müahede
etmekten
mahrum
braklm
kiilerden
olacaklardr.
Allah
tarafndan
Hüsn-ü
Kabul görenler
hiç
üphe,
yok
ki,
Alây-
lllyyine
çkacaklar,
red
edilenlerse
Esfel-i
safiline
indirile-
ceklerdir.
[
ki
hayatn
arasnda
münasebet
yoktur,
dediimiz
zaman
bu, isim
yönündendir.
Çünkü
neeti
ba's
bilmeyen kii,
Bais'in
ismini
nerden
bilecek?,
Bunun
açklanmas
uzar
Onun
için bu
konuyu
burada
keselim.
TENBH:
r
•
Ba'sn
(diriltmenin)
hakikati,
ikinci
bir ina ile
ölülere
can
vermektir.
Cehalet
ise
en
büyük
ölümdür
lim en
erefli
hayat-
tr...
Allah,
Kitab'da
(Kur'an'da)
ilimle,
cehil
zikr etmi
ve
bunlara
hayat
ve
memat
ismini
vermitir..
Kiiyi,
cehalet
derecesinden
ilim
derecesine
yükseltene,
onu
ikinci
defa
diriltti
derler.
Ona güzeller
hayat
yaatt
derler.
Bu itibarla
eer ilmi
meydana
getirmekte
ve
halk
Allah'a
ça-
rmakta
kulun
bir
rolü
varsa
bu
bir
nevi
(Mecazi
anlamda) ihya
saylr ki
bu,
Peygamberler
ve
Alimlerden
kendilerine
varis
ola-
caklarn
rütbesidir..
1
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 163/259
150
mam- Gazalî
e-EHÎD
(
ehid,
Alim
demektir.
Ama biraz
farklar
vardr. Allah hem
meydanda
olan, hem de
gizli
olan bilir.,
lim mutlak
olarak
nazar
itibara
alndnda
O,
(Allah)
Âlir
dir.
Gaybe
izafe
edildiinde O,
Habirdir,
Zahiri
ilere
izafe
edil
diinde
O,
ehiddir..
Bununla
beraber
kyamet
günü,
bildii
vc
gördüü
hususlarla halk ahid
olacaktr
Bu
isim
hakknda
söyleyeceklerimiz,
Alim
ve Habir
(isimk
hakknda
söylediklerimizden
farksz
olacandan
mevzuu bura-
da
bitireceiz.
Ayn eyleri
tekrarlamayacaz..
c
el'HAK
Bu, Bâtl'n
karlnda olan
bir
isimdir. Eya
zdlar
ile
açkla-
nr.
Verilen her
haber, ya
mutlak batldr;
yahut
da
mutlak
Haktr.
Yahut
da
bir
yönden Hak,
bir
yönden
batldr.
Mümteni
bizatihi (Olan)
mutlak
batldr.
Vacib
bizatihi
ok
mutlak
haktr. Mümkün
bizatihi
biayrihi
(Olansa)
bir
yönder
haktr,
dier
yönden
bâtldr.
O,
zat
bakmndan
varl
olmad
için
batl;
bakasndc
dolay
varlk
kazanmas
bakmndan
ise
Haktr..
Or
Vechinden
baka
her ey
helak
olucudur.
Ezel,
ebed
bal<
mndan
bu
böyledir. Çünkü
ondan
baka
her
ey
zat
itibar ik
varla
müstahak
deildir
(yan
varl
kendinden
deildir.)
Lakin
bir
bakma
(onun
cihetinden)
varla
hak
kazanmtr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 164/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 165/259
152
mam- Gazalî
her
ne kadar
gerçek ise de
o,
kendi nefsi ile gerçek
deil
Allah
'n
sayesinde
Allah'n izni ile
gerçektir.
Çünkü
o,
onunla
mevcut
tur,
(Allah onu
yaratt için
var olmutur).. Zati
ile
mevcut
deil
dir (yani
varl
kendinden
deildir.)
Çünkü
kendi
bizatihi bo
tur.
Allah
onu
halk
etmeseydi
mevcut olmayacakt...
J
Bu
sebepledir ki,
Enel-Hak diyen
yanlmtr.
Ancak
f
teVil
onu
kurtarabilin
1)
Bu
sözü
ile kendisi
Hak
tarafndan
yaratlm
olduunu
kasd
etmesi
ki,
bu
tevil
uzak
bir
ihtimaldir.
Çünkü
lâfzn
bu
mâr
ile uzak veya
yakndan hiçbir
alâkas
yoktur. Sonra bu,
kendisine
has olan, bir ey
deildir. Çünkü
Allah'tan
maada
bütün
her
ey
Allah
tarafndan yaratlmtr.
2)
Daima Hakla
beraber
olmak.
Öylesine
onunla
olmak
ondan baka hiç
bir eyi gözü
görmez
nsan,
bir
ey
urunda
kendisini
gayp
ederse yani
kendini
ona
tam
manasyla
verirse
sanki o ey
haline gelmi
olur..
airir
sözü
gibi:
Ben sevdiim
kiiyim
sevdiini
kii
de
bendir.
Ehli
Tasavvuf,
mevcudiyetleri
bakmndan
kendilerini
yok
görünce,
lisanlarnda
Allah'n
isimlerinden
biri
olan
(Hak)
lafz
dolamaa
balamtr.
Kelam
ehli,
efalle
istidlali
çok
ileri
safhaya
götürdükleri k
lisanlarndan
umumiyetle
Allah'n
El-Bari
imini
dolatrmalardr.
nsanlarn
çou
O'ndan
baka
(Allah'tan
baka)
gördükle
eyle
Allann
varln
ispata
çalrlar:
Onlar,
(Allahn)
gökk
ve
yerdeki o
muazzam
mülkü
saltanat (n)a,
Allah'n
yarat
herhangi bir
eye,
belki
ecellerin
yaklam
olduuna
da hi<
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 166/259
bakmadlar
m? Artk
bundan
sonra
hangi
bir
söze inanacaklar
ki?
46
Sddîkler
Ondan
baka
hiç
bir
ey
görmezler
onun
için
ona,
yine
onunla
istihad
etmeye
çalrlar
Rabbinin
her
eye
ahit
olmas
sana kâfi
deil
mi?
47
elVEKL
O,
iler,
kendine
havale
edilendir.
Lakin
iler
kendine
havale
edilen
iki
ksmdr:
1)
Baz
iler
kendine
havale
edilen
ki, bu
tam deil,
nok-
sandr.
2)
her
ey
kendine
havale
edilen..
Bu
da
ancak
Allah
için
bahis
konusu
olabilir..
^
Kendisine
iler
havale
edilen,
ya
bizatihi
deil
de,
tevkil
ve
havale
suretiyle
havaleye
müstahaktr ki,
bu
naksdr.
Çünkü
O,
Havale
ve
tevliyeye
muhtaçtr.
Ya
da
bizatihi
buna
müstahaktr.
Bütün
iler
ve
kalpler
ona
çevrilmitir.
Lâkin
bunlar,
bakas
tara-
fndan
tevliye
ve
tafviz tank
ile
deildir;
bilâkis
buna,
bizatihi
müstahak
olmutur.
te
bu,
Vekil-I
Mutlakn
ta
kendisidir
Sonra
Vekil,
kendisine
havale
edilenleri
tam
manasyla
yeri-
ne
getiren
ve
hepsini deil
de bazsn
yerine
getiren
olmak
üzere ikiye
ayrlr.
te Vekil-i
Mutlak
o
varlktr
ki, kendisine
havale
edilenlerin
hepsini
noksansz
olarak
yapar ve
tamamlar.
te bu da yalnz ve
yalnz
Allah'tr
,ö
El-A'raf
Süresi,
185.
ayet.
47
Fussilet
Süresi, 53.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 167/259
154 mam-
Gazalî
Bu
anlattklarmzdan,
kutun
bu
ismin manasndan
ne
kada
hazz
olduunu
anlam
bulunuyorsun .
el'KAVIY el'METIN
Kuvvet,
tam
bir
kudrete delâlet
eder.
Metanetse,
kuvvetli
iddetine
delalet
eder.
Allah-u
Teâlâ,
tam
bir
kuvvete
sahip
olmak
bakmndan
ka
gücünün
çok
iddetli
olmas itibar ile
de
Metindir
M,
Bu iki isim de
Kudret
manalanndandr
ki
bahsi
ileride gele
çektir...
&
O,
seven ve yardm
edendir.
Sevgisinden ne
kasd
edildi-
ini yukarda
izah
ettik.
Yardm
etmesinden
ne
kasd
edildii
de
açktr. Yani
dostlarna
yardm eder;
din
dümanlarn kahr-î
perian
eder.'Allan
buyurmutur
Allah iman
edenlerin
velisi-
dir.
48
Yine
buyurmutur:
Bunun sebebi
udur: Çünkü
Aile
üphesiz
iman
edenlerin
velisi
(yardmcs) dr,
Kâfirlere
(gelince
Hakikaten)
Onlarn
velisi (yardmcs)
yoktur
49
48
Bakara Süresi,
257. ayet.
49
Muhammed
Süresi,
1 1
.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 168/259
TENBH:
Kullardan
veli
olan
o
kiidir
ki:
Allah',
onun
dostlarn
sever,
0
Allah'n
emirlerini
tutar, kullarna yardm eder, dümanlar
ile
mücadele
eder.
eytan
ve
nefis hiç
üphe
yok
ki
Allah'n
düman-
larndandr. Onlarla
çarpmak;
onlarn
srtn
yere getirmek lâ-
zmdr. Çünkü her kim onlarla
çarpp
da Allah'n
emrini
yapmak
suretiyle Allah'a yardm ederse, Allah dostlar
Me
dost düman-
lar
ile
de
düman
olursa
ite
o,
kullardan
veli
olmu
kimseler-
den
olmu
olur.
el'HAMÎD
O,
övülen
demektir
Allah-ü
Teâlâ
ezelde
kendi
zatn
öv-
mü ve
ebede
kadar
da
kullar onu
övecektir
Bu, zikri
edenlerin
zikrini göz
önünde
tutarsak,
Cemal, Uluv
ve
Kemal
sfatlarna
dönütüünü
görürüz .
Çünkü
Hamd,
Kemal
Sfatlarn zikretmekten
ibarettir ..
Kullardan
Hamid
o
kiidir
ki,
inançlar,
ahlak
ve
amellerinden
ötürü
herkes
tarafndan
övülür..
te
Peygamber
(SAV.)
ona
yakn
olan
Peygamberler
veliler ve
ilmi
ile
amil
olan
alimler
bu
vasfa
layk
olanlardr. Her
birerleri,
kendi
inanç
ve
ameline göre
övülür.
Kullardan hiç
kimse,
kusurdan
hali
olmayacandan,
övüle-
cek
huylan ne
kadar
çok olursa olsun
yine
de
mutlak
Hamid
olamaz.
Çünkü
mutlak
Hamid
ancak
ve
ancak
Allah'tr ...
TENBH:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 169/259
156
mam-
Gazalî
f)
el'MUHS
j
O,
Âlimdir.
Lakin ilim
Malumata
izafe edildii
zaman,
mal
mat
kuatmak ve
onu
saymak
hiç üphe
yok
ki,
hsa adn
alr
Öyleyse
gerçek
Muhsi ilmi
her eyi
ihata
ededen
ve
her
eyir
miktarn
bilip
eksiksiz
tastamam sayabilendir.
Kul, her
ne kadar
baz
eyleri
bilip
sayabilirse
de her
iyi hat
ta
birçok
ey
sayamayacandan
hakiki
Muhsi
olamaz
u
hald
mutlak
Muhsi yalnz ve
yalnz
Allah'tr
Kulun
bundaki rolü
ilim
sfatnda
olduu
gibi
yok
denecek
kadar azdr .
el'MUBD
el'MUD
Bu
ismin
mânas, Mucid
(icad
edici) demektir.
Ne
var
ki,
eer
icad bir benzeri
ile mesbuk
deilse
ibda tesmiye
edilir
Benzeri
ile
mesbuk
ise iade
tesmiye edilir..
Balangçta insanlar halk
eden üphesiz
ki
Allah'tr. Onlar
har
etmek suretiyle tekrar
iade
edecek
(yaratacak)
olan yine
O'dur
Eyann
hepsi
O'ndan
olmutur,
yine ona avdet edecek-
tir.
O'nunla
balamtr,
yine
O'nunla
avdet
edecektir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 170/259
el'MUHYÎ
el'MÜMT
Bu da aa yukar
icad manasndadr.
Ancak
u
farkla:
Mevcut (var
olan)
eer
hayat
ise
bunu
yapmaya
ihya
(di-
riltmek) denilir;
yok
eer mevt
(ölüm)
ise
bunu
yapmaya
imâte
(Öldürmek)
tesmiye
edilir.
Ölümü
de,
hayat
da
Allah'tan
baka
kim
yaratabilir.
Bunlarn
hepsini
Allah
yaratmtr..
Dirilten
de,
öldüren
de
ancak O'dur
Hayat'n
mânasna,
el-BAS
ismini erh
ederken anlatmtk,
tekrarna lüzum
sormuyoruz .
.
el'HAVY
O,
daima
uyank ve
yapcdr.
Çünkü
fil
ve
idraki
olmayan
ölü
demektir
drakin,
en az
derecesi,
idrak
edenin, kendi
nefsini
bilme-
sidir.
Kendini
bilmeyen
(tanmayan)
cemat
ve ölüdür
u
halde
tam
manasyla kaytsz, artsz diri
olan,
bütün
varlklar
kendi
fiili,
bütün
idrak
edilecekler kendi idraki
tahtnda
bulundurandn
Bunlarn hepsi
hiç
üphe yok
ki Allah
için
bahis
konusu
olabilir.
te bu
sebepten Allah
serçek
ve kaytsz
artsz Haydir. On-
dan,
baka
her
canlnn
hayat,
(diri
olmas)
idraki ve fiili
kadardr
(yani onlarla
ölçülebilir)
ki, mahduddur..
1
Sonra canl
varlklar
da derece derecedir. Yukarda buna
iaret
etmitik:
Melekler, insanlar ve hayvanlar, arasndaki derece
farklar gibi...
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 171/259
158
mam- Gazatî
el'KAyyÛM
unu
iyi
bil
ki:
Eya balca ikiye
ayrlr:
1
-
Araz ve
vasflar
sibi
mekana muhtaç
olup
da
kendi
ne-
fisleri ile kaim
olmayan,
2-
Mekana
muhtaç
olmayan ve
kendi
nefsi ile
kaim
oldu
söylenen:
Cevher
sibi..
Ancak
Cevher her
ne
kadar kendi nefsi
ile kaim
ise de bir
mahalle (yere) muhtaç
deilse de, kendinde
bulunmas
art
olan
baz eylerden
hali deildir. Bu
itibarla
ona
kendi
nefisle kaimdir,
diyemeyiz. Çünkü
o,
kyamnda
(ayakta
durmasnda) bakasnn
varlna
muhtaç
olmaktadr,
mahalk
(yere)
muhtaç deilse
de..
r
Kendi zat
ile
kaim
olmasnda,
hiç
bir
yere,
hiçbir
eye
muhtaç
olmayana
(Kaimun bi nefsihi
mutlaken) denir.
Kendi
netsiyle kaim olmasnda
hiç
bir eye muhtaç
olmayan,
bununla
beraber,
her
mevcut
kendi sayesinde ayakta
durabilen,
Onsuz,
eya için
varlk,
tasavvur edilemeyene
de
KAY/UM
denilir.
Çün-
kü O'nun kvam kendi
zat
ile,
olduu
gibi her
eyin
kvam
dc
onunla olmutur.. te
bu
vasf ancak Allah'a
layktr.
Kulun
b
vasftan
hazz,
Allah'tan
bakasndan
müsteni
olduu
kadardr..
elVACD
Hiç
bir
eye
ihtiyac olmayan
demektir.
Bu
kelime EPFakk
(yitiren)
kelimesinin
karlnda
kullanlr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 172/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
159
Kii, ihtiyac
olmayan
bir
eyi
kayp ettii
zaman,
fakid
sayl-
maz.
Zâtna
ve
zâtnn
kemâline taallûk
etmeyen
bir
ey elde
et-
tii
zamanda
da
kendisine Vacid
denilmez...
Öyleyse Vacid,
lâhi
sfatlar babnda
mutlaka
bulunmas
ge-
reken
hususlara
ihtiyaç
duymakszn
kendisinde
bulunan
de-
mektir.
te bu,
Allah
için
mevcuttur. (Allah)
bu
itibarla
Vacid
olunmutur.
Hem
de
Vacid-i
Mutlak.
Ondan bakas,
baz ahlâki
faziletler
ve
kemalâtlar
elde
edebilse
de
ona Vacid
denilemez.
Çünkü
o bunun
yannda
elde
edemedii
bir çok eyler
kaybetmitir..
Bir
eyler
elde
edebilse, dahi
madunu
olan
kiilere
nisbeten
bir
ey elde
etmitir, hepsi
o kadar...
Bu, EI-MECD
Mânâsndadr:
Alim'in Alim
manasnda
olduu
Ancak aralarndaki fark
udur. Sfat
müebbehe
olan El-
ALM'de
mana
ziyadelii
vardr.
Yukarda
bu
bahis
geçmitir.
ePMACD
gibi
elVÂHD
O,
bölünmeyen,
ikilenmeyen
(Bir
ikincisi olmayan)
demek-
tir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 173/259
BÖLÜNMEYEN:
CEVHER-
VAHD gibidir.
Taksim
kabul
meyene
Vahid
denilmesi,
onun
parças
olmamasndandr.
No
ta
da
böyledir,
parças
yoktur...
ALLAH
birdir
demek,
zatnda
bölünmesi
imkânsz
deme
kilenmeyen
(ikincisi)
olmayan bir
eye
misal
verecek
ol
sak
buna
günei
misal
verebiliriz.
Çünkü
Onun
ei
(bir da
onun
gibi güne)
yoktur.
Bunun,
elsim olmas
itibar ile
zatnda
parçalanmak
suretiyl
inksam
kabul
etiini
söyleyebiliriz.
Ne
var
ki bunun ei
yoktur
Fakat
bir
einin
bulunmas
mümkündür..
Tek olan
mutlak
tek
olan,
bir ikincisi
bulunmayan
ve bulun
mas
mustahil
olan
ezelde,
ebedde
tek olan
ancak
Allah'tr.
Kulun
tek
olmas,
kendi
ebnai
cinsine
nispeten
baz
ahi
üstünlükleri
haiz
bulunmas
babndan
mecazi
anlamdadr.
Çü
kü her
ne
kadar
baz
hususlarda
esiz
olursa
da,
zamanla
esi
olduu
haslette
onun gibi
olacak
hattâ
onu
geçecek
biri
çkabi
lir..
Öyleyse
kaytsz artsz
tek
olmak,
esiz
olmak
ancak
ve
ancak
Allah'a
mahsustur.
es'SAMED
O,
ihtiyaç
ve
dileklerde
kendisine
müracaat
edilen
arzu
ve
bütün
istekler
kendisine
sunulandr.
Çünkü
sonsuz
büyüklük
v
ihsan
O'ndadr.
Allah,
gerek
din
ve
gerek
dünya
ileri
için,
insanlar
kime
muhtaç
etmise,
üphe
yok ki,
bu
vasftan,
ona
ihsanda
bulun-
mu olur.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 174/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
161
Ne
varki
mutlak
Samad her bakmdan kendisine
ba
vuru-
lup
sndandr.
Bu
da hiç
üphe
yok
ki,
Allah'tr..
el'KADR el'MUKTEDR
Bu iki
(ismin) manas, kudret
sahibi
demektir.
Ancak u fark-
la:
El
Muktedir
ismi
mübalaa
(ziyadelik)
bakmndan
biraz
da
fazla
mânâ ifade etmektedir.
Kudret,
irade ve
ilmin
takdiri
ile
bir
ey
icad
etmek
kabiliye-
tidir
EI-KADR:
sterse yapar, isterse yapmaz..
Demektir.
Dilemek
(murat
etmek)
bunun artndan
deildir
tabii..
Allah
u
anda
kyameti karne
etmeye
kadirdir.
Çünkü isterse
bunu
yapar.
E§er
kyameti
u
anda
koparmyorsa,
demek
ki onun
henüz
dilememitir
ve
u
anda olmasn
istememitir
de.
Çünkü
Ezelde
onun ne zaman kopaca
takdir ve tayin
edilmitir de henüz
zaman
selmemitir..
Bunun böyle
olmas,
Allah'n Kudret
sfatna
halel
getirmez.
KADÎR-
MUTLAK, Öyle bir
varlktr ki, her
varls
yaratr ve ya-
ratrken hiç
kimsenin
yardmna
muhtaç
olmaz. te o
da Al-
lah'tr..
J
Kula
selince,
.
Onun
da
kendine
söre
kudreti
(gücü)
var ama,
çok
zayf
ve çok noksandr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 175/259
O,
ancak
baz
mümkün
olan eylerin
hakkndan
sel-
Yaratma
iktidar
yoktur.
Çünkü Kul
için mukadder
olanlar
da,
yine
kul
vastas ile
lah
yaratmaktadr.
Çünkü onun
hakknda
mukadder
olan hus
larn
var
olma
sebeplerini
yaratan
O'dur .
Bu derin
bir
mesele
Bu
sibi
hacmi küçük
kitab
ar kaldramaz
bunu.
Mt
<J>
*0
faili
»it
ePMUKADDM
el'MUAHHR
r
Yaklatran
da
uzaklatran
da
O'dur.
Kimi yaklatrmsa,
takdim, kimi
uzaklatrmsa,
onu
tehir
etmitir..
Peysamber
ve
dostlarn,
kendisine
yaklatrmakla
takdi.
.
dümanlarn
kendisinden
uzaklatrmak,
kendi ile
onlar
arasn
perdelemekle
tehir
etmitir.
Bir
kral
iki
ahs
kendisine
yaklatrrsa
ve
fakat
birini
kendi-
ne
daha
yakn
bir yerde
otursa
tabi onu
dierinin
önüne ge-
çirmi
olmakla
takdim
etmi olur.
Önde
olma
keyfiyeti,
ya
yer
bakmndan
olur
ve
yaht
rütbe
bakmndan...
üphesiz;
kendisinden
uzakta
olana
muzaftr
(ni
edilmitir)
O..
Bunda
bir
maksat olmaldr.
(Kainatta
bütün
varlklarn
sad hiç
üphe
yok
ki,)
Allah'tr..
Allah katnda
mukaddem
olan
hiç
üphe
yok
ki
Mukarre
olandr...
Önce
melekleri,
sonra
peygamberleri,
daha
sonra
velil
ve onlar
takiben de
(ilmi
ile
amil
olan)
âlimleri
takdim
etmiti
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 176/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 177/259
164
mam-
Gazalî
el'EVVEL
el
1
AHR
Bil ki;
Evvel,
bir
eyler
izafetle
ancak
evvel
olur.
Ahir de
öy-
le u
halde
bunlar
birbirlerine
zt
iki
manadrlar.
Öyleyse
bir ey
ayn
eye
izafetle
hem
evvel ve
hem
ahir
(son)
olmas
imkân
szdr.
Varln
tertip
ve
tanzimine,
tertip
edilmi
mevcudatn
silsi-
lesine
baktn
zaman,
sorursun
ki,
Allah
mevcudata
nispetle
hepsinden
evveldir.,
Çünkü
mevcudatn
hepsi
varlklarn
ondan
almlardr. O
ise
kendi
zat
ile
mevcuttur
(varl
kendir
Varl
hiç
kimseden
almamtr.
Sulûk'un
tertibine
baktnda,
seyr
edenlerin
menzillerini
Sözden
seirdiinde,
ariflerin
en
son
derecesi
O'nu
(Allah'),
bilmektir.
Onun
marifetinden
evvel
olan
her
marifet
demek
ki
O'na
ulamak
için
bir
merdivendir.
u
halde
Menzil-i
Aksa
(En
son
menzil)
MARFETULLAH'tr.
Demek
oluyor
ki,
sulûk'a
izafeti*
o,
sondur.
Varla
izafetle ise
o
evveldir.
Netice:
varlklarn
ba-
langc
O'ndandr
ve yine
en
son
O'na
döneceklerdir.
y
0
ez'ZAHR
el'BATIN
Bu iki
vasf
da
muzaf
laldandn
Zahir,
bir
eyin
batn
olur.
Bir
ey,
ayn
yönden
hem
zahir,
hem
batn
alamaz.
drake
izafetle
bir
yönden
zahir
ve
dier
yönden
bat
olur.
u
halde
zuhur
(açklk)
bütün
(gizlilik)
idraklere
izafeti
kabili
tasavvur
oluyor.
Allah,
his
ve
hayal
idraklerinin
sücü
ile
aranacak
olursa b
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 178/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
165
tn, istidlal tarikini elde eden akl ve mantk gücü ile
aranacak
olursa
zahirdir..
SORU:
Hislerin
idrake,
izafetle, batn oluu
açktr, izaha
lüzum
yok..
Akl
için
zahir oluu meselesine gelince, anlalmas biraz
güç.
Çünkü
zahir
(açk)
olan herhangi
bir
eyi
herkes
görür.
Onu
idrak etme
babnda
halk
arasnda
fikir
ayrld
olmaz. Bu ise,
insanlar arasnda ihtilâf
konusu
olmutur..
(Zira ona,
inananlar
bulunduu gibi
inanmayanlarda
olmutur..)
CEVAP:
üphesiz
O, zuhûrunun
iddetinden hafi
(Gizli)
olmutur.
Onun zuhuru, batnnn (hafi
olmasnn)
sebebidir.
Nuru
ise,
nurunun perdesidir.. Haddini aan
her
ey zdd
üzerine
in'ikas
eder.
Bunu
bir
misâl
vermeden
anlayamayacaksn,
galiba.
te
sana
misal:
Bir
kâtip
tarafnda
yazlan bir kelimeye
baktn zaman, o
kelime ile onun
âlim,
Kadir,
Semi, Basir olduuna,
istidlal
eder
ve
ondan
yakn elde edersin
Çünkü
bu
sfatlar (nitelikler) onda
bulunmutur. Tek
bir
ke-
lime,
katibin
varlna,
onun
gören,
gücü
yeten,
duyan
ve
yaa-
yan
bir
varlk
olduuna
delâlet ederse
göklerde,
yerde,
bulunan
gezegenler, güne,
ay,
hayvan,
bitki
gibi
varlklar, kendilerini
meydana getirecek
ve idare edecek
bir varla
delalet etmez
ni?
Hatta
insan, yalnz
kendi
varln incelese
bile,
kendisinin
bir
yaratcs,
idare edicisi
olduunu
hemen
idrak eder..
Eya,
görme
bakmndan
çeit
çeit
olursa, yani
kimisi
gö-
rüp
de kimisi
göremezse,
hepsi
için
yakin hasl
olur.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 179/259
166
mam-
Gazaiî
Lâkin müahedeler çoalnca,
zuhurun iddetinden
g<
rünmez olur..
Misâli
Eyann en
meydanda olan,
duyularla idrak
edilendir. Bu-
nun
da
en
zahir olan
gözle
görülendir. Gözle görünenler
ara«
snda
en
meydanda
olan
bütün
cisimleri
aydnlatan
güneyi
dr.
Her
eye
k veren yani her ey
kendi sayesinde
aydnl
a kavuan bir
eyin kendisinin zahir
olmamas
düünülebilir
mi'
Bu
gerçei
birçok
kimseler anlayamadlar da
öyle
dediler.
Renkli
eylerde ancak
kendi renkleri
bulunur.
Siyahsa
siye
krmz
ise
krmz
olur..
Bu renklerle
beraber bir ziya
veya
nur
bulunas
ise
mümkün
deildir. Sonra
böyle
düünenler
idrafr
ettiler renkli
olan eylerde
de
nurun
bulunduuna
kali olduk
idraklerinin sebebi
udur:
Gölge
ile,
aydnln
bulunduu
yer arasndaki
fark
ile,
gec
ne
gündüzün
arasndaki fark...
Günein
geceleyin
gaybubeti,
gündüzleri de
karanlk
cisir
lerden
uzaklamas
düünüldüünde,
renkli
olan eylere
eserinin
kesildii
görüldü.
Ve
böylece
günein
tesiri
ile aydr
nanla,
ondan
mahrum olan
karanlk
arasndaki
fark
anlald. N
run varl,
bu suretle
nurun
yokluu ile
meydana
çkm
oldu,
Varlk
haleti,
yokluk
haletine
izafe
edildii
vakit,
her
iki
halde
renklerin
kaybolmad
görülerek
aradaki
fark hemen
anlalr,
Eer
güne
devaml
olarak
cisimleri
aydnlatmakta
deve
etseydi,
hiç
gözden
kayp
olmasayd
(geceleri olduu
gibi)
zaman
aydnln,
dier
renklerden
farkl
bir
ey
olduu
bilin<
mezdi.
Halbuki o,
Eyada en
sahir olan
bir
eydir.
Hatta
bütü
eyay
aydnlatan
odur.
Netice:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 180/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
167
veya
baz
eylerden
gaybubeti düünülseydi,
gökler ve yerler
ve
nurundan
mahrum olan
her ey, yklrd
ve
iki hâl arasndaki
fark
anlalp
kati
suretle varl
idrak
edilirdi.
Lâkin,
bütün
eya
ehadet
hususunda söz birlii
ettii, bütün haller yeknasak
mut-
tarit
olduu
için, bu
Hefasna
(gizli
olmasna)
sebep olmutur.
Nuru
ne mahlukattan
gizlenen,
Zuhurunun
iddetinden
on-
lardan
gizli kalan
ulu varlk,
seni
(bütün
mevcudiyetimle)
tenzih
ederim ...
Evet
O
(Allah), zahirdir,
hem
de
öylesine
zahir
ki
ondan
zahir
hiç bir
ey
yoktur,-
O,
Batndr..
Öylesine
Batn
ki, ondan
daha batn hiç
bir
ey
yoktur ...
TENBH:
Allann
bu
sfatlar
hakknda
verdiimiz
bilgiye hayret
etme
nsan insan
yapan
da
içi
ve
ddr. Tertipli ve
düzenli hare-
ketleri
ile
Zahirdir.
His
idraki
yönünden
incelendii
zaman
da,
o batndr.
Çünkü
his,
beeresinin
(Vücudunun) zahirine teallûk
eder. n-
san,
ondan
görünen
bedeni
ve
eti ile insan
deildir.
Onun
cildi
hatta
azalarndan
bir
kaç
tanesi
deise bile yine
o,
odur.
Ne
var ki
baz
azalan
(eczalar)
deimitir.
Belki
de büyüdüü
zaman
insan
vücudunun ald
deri
ve
parçalar,
küçüklüündekinden
bakadr. Zamanla onlar, emsali
ile
gda almak suretiyle
deimilerdir
ama, yine
de insan insan-
dr.
Hüviyeti deimemitir.
te
o
hüviyet,
duyulardan gizlidir,
lakin,
eser ve
fiilleri ile
(hareketleri
ile) istidlal yolu
ile
akla
zahir-
dir..
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 181/259
168
imam- Gazalî
>
el'BERR
[
O,
ihsanda
bulunandr
(iyilik yapandr). Her
iyilik ve
ihsan
ana kayna O,
olduundan
mutlak iyilik
sahibi
ancak
ve
anca|
O'dur.
Kul,
ancak
gücü
yettii
kadar iyilik
yapabilir.
Bilhassa
ann<
babas
ile
üstadlar
ve
eyhlerine
kar iyilik
ve
ihsanda
bulunal:
K
Bir
Rivayet:
Musa
Aleyhisselam,
Rabbi ile konutuu'
zaman,
ara ilimiî
bir
adam gördü
ve
sordu:
—
Yarabbi,
bu kul, bu
mevkiye nasl
eriti? Allah-ü
T*
izah buyurdu:
—
Bu kul,
kullanma
verdiklerimden
ötürü
hiç
kimseyi,
kanmad.
Üstelik
anne-babasna
son
derece
iyilik
yapard..
jte bu,
kulun
iyiliidir.
Yani
kulun
iyiliine
verilen
bir
misaldir.
Allah'n
mahlukatna
kar olan
iyilik
ve
ihsann
anlatacak
olursak
mevzu çok
uzar. Baz
anlattklarmzdan,
isteyen
istifade
edebilir..
etTEVVAB
Kulun
defalarca
tevbe
etmesi
için
imkânlar
salayan
üphe-
siz
ki
O'dur
Kullar,
Ailahn
ayetlerini,
gördükleri
zaman,
iledikleri
günah-
lar
yüzünden
çarptrlacaklar
ceza
kendilerine
bildirildiinde
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 182/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
169
hemen
tevbe
etmeye
koarlar,
Allah'ta
tevbelerini
kabul
edip
onlara
ihsan
ve
ikram
da
bulunur..
Emrinde
bulundurduu
kiiler
veya
arkadalar
tarafndan i-
lenen
suçlar
tekrar
tekrar
afveden
kii,
bu ahlakla ahlaklanm
ve
bundan
nasibini
alm demektir.
el'MUNTEKM
^Asilerin
belini kran,
canilerin
hakkndan
selen,
taknlk
ya-
pan
azgnlarn
haddini
bildiren
üphesiz
Ki, O'dur
Tabii bu ukubet
(Ceza)
fasl, onlar
'defalarca
mazur
gör-
dükten,
onlar
uyardktan, defalarca
onlara
frsat
verdikten
son-
radr..
Bu
ekildeki
intikam,
pein
alman
intikamdan
daha
çetindir,
çünkü
fazla masiyet ilemi
olmalar, onlarn
daha
çetin azaba
çarptrlmalarna
sebep
olacaktr.. /
Kullarn alaca
intikamlarndan
makbul olan
intikam; Allah
dümanlarndan
olaca
intikamdr.
Dümanlarn
en
zorlusu
hiç
üphe
yok
ki
kulun
nefsidir..
Bir
masiyet
irtikâp ettiinde veya
ibadetlerden
birine halel
getirdiinde,
ondan intikam almak kulun
en
bata gelen
meru
haklarndandr..
Bayezid-i
Bistami'den
nakledilmitir.
Nefis beni, bir
gece
zevkli
ibadetlerimden alkoydu. Fakat
ben
de ona
tam
bir
sene
su
vermemekle
intikamm aldm.
TENBiH:
TENBIH:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 183/259
te
nefisten intikam
böyle alnmaldr ..
el'AFUW
\
Bu,
sünahlar
mahveden,
masiyetlerden
geçiverendir.
Bu
itibarla bu
isim
Gafur
ismine
yakndr.
Ancak u
farkla; Gafur'da.
çok
mana
ifade
etmektedir.
Çünkü
Gufran,
sünahlar
örtüverrr
demektir, Afv ise
sünahlar
kökünden kazmaktr..
Bir eyi
kökünden kazmak, o
eyi
örtmekten daha
iyi
tabii.,
j
TENBH:
Kulun
bu
isimden
alaca
nasip
meydanda..
Kendisine
z
eden
kiiyi
afv
eder,
hatta
ona
iyilik
bile
yapar.
Allah'
görmC
mu?
Dünyada
âsilere
ve kafirlere
nasl
ihsanda
bulunuyor
küfür
ve
isyanlarndan
dolay
onlar hemen
cezalandrmyor..
Hatta
tevbe edip,
sunanlarndan
veya
küfürlerinden
1
Seçtikleri
zaman,
Allah'
onlar
balamaktadr
da.
Çünkü
gü
hna tevbe
eden,
günah
ilemeyen
kii
gibidir..
te
suçu
edip
kökten
kazmann
gerçek
mânâs
budur
er'RAÛF
Rafet
sahibi
demektir.
Rafet
(efkat
dediimiz)
ar
merha-
met
manasna
gelir.
Bu
itibarla
bu
kelime (isim)
Rahim
manas
dadr.
Ancak
bunda,
-
mânâ
yönünden
-
biraz
fazlalk
vardr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 184/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
171
MALKÜL MÜLK
[~Bu,
dileini, memleketinde istedii
sibi
yürüten
demektir:
stedii zaman var eder, istediinde
yok eder, istediinde
bra-
kr.
Mülk'ün
buradaki anlam, Memlekettir. Malik
ise
tastamam
bir kudrete
sahip
olan manasnadr.
Varlk âleminin
bütünü tek bir
memlekettir.
O
ise bu
mem-
leketin
(ülkenin) sahibi...
Varlk âleminin
tek bir
memleket saylmas,
içinde
bulunan
varlklarn
birbirlerine
bal olmasndan
ileri
selmektedir.
Bunlar,
bir
bakma
her
ne
kadar
çok
sörünürlerse
de dier
yönden bir
saylrlar..
Tpk
insan gibi.
nsan hakikatin bir
memleketidir...
Lâkin
bu
memleket
bir
çok
azadan
teekkül
etmektedir.
Bu
azalar
birbirlerine yardm
ediyorlar
ki,
insan
hakikatinin
istekleri
yerine
gelsin...
Bu
itibarla
bu,
tek
bir
memleket
olmutur..
te
bütün âlem de
tek
bir
ahs
gibidir.
Alemin
eczas, tek
bir
gaye
için birbirlerine yardmc
olan
o
ahsn azalar
gibidir..
Allann
ihsan, bütün alemde tam
manas
ile
gerçeklesin
diye
bu
ecza-i alem
devaml
surette
birbirlerine
yardm
etmek-
te,
yekdierlerini
tamamlamaktadrlar..
Bütün
âlemin yeknesak
oluu
ayn
nizam
ve
intizam
içinde
bulunuu
itibar
ile
tek bir ülke
saylmtr.
Bu ülkenin
sahibi
de hiç
üphe
yok ki, yalnz
ve yalnz:
o
Allah'tr.
Kulun
ülkesine
gelince,
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 185/259
Onun
ülkesi,
bedenidir.
O,
gerek
kalbine
ve gerekse
dier
azalarna
söz
geçirebilirce,
kendisine
verilen
kudret
nispetinde
kendi
ülkesinin
sahibi
olur..
VEL-KRAM
ZÜL-CELÂL
Onun
olmayan hiç
bir
yücelik
ve
mükemmellik
yoktur.
Hiç
bir
Keramet
ve
eref
yoktur
ki,
O'ndan
sadr
olmasn ..
Onun Celâli
zatnda,-
kerameti
(iyilik ve
ihsan) ise,
ondan
malûkatna
saçlmaktadr.
Mahlûkata
olan
ikramnn
çeitleri sayl-
mayacak kadar
çoktur.
Bunu,
(Ve
Lekad
kerremna
beni
âdeme;
Andolsun
ki
biz Adem
oullarn (ütün
bir
izzet ve
erefe
maz-
har
klmzdr.)
=
Sûre-i
sra, 70.
Ayet.
\
elVALI
Mahlukatn
ilerini
yoluna
koyan
ve
gerei
gibi
idare ed(
ancak
O'dur.
Velayet,
Tedbir,
Kudret
ve Fi'il
gibi
hususlar
i'ar eder.
Bu
lan
kendinde
bulundurmayana
vali
denemez
Bütün
umurun
(ilerin)
valisi
üphe
yok
ki,
Allah'tr.
O
ileri
önce
tedbir,
etmitir,
ikinci,
defa
tahkik
sahasna ç-
karmtr,
üçüncü
defa
da
onlar
devam
ettirmi
ve
idaresine
bulundurmutur..
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 186/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
173
el'MUTEÂL
Bu
isim, EL-Aliy
(Yüce)mânâsndadr.
Ne var
ki bunda
biraz
mana
fazlal
mevcuttur..
el'MUKSÎr
Mazluma
acyp, zalimin
elinden
kurtaran
demektir.
/
Bunup.
kemâli,
hem mazlumu,
hem
zalimi
honut
etmekle
gerçekleir...
te
son derece
adalet
ve
insaf budur.
Buna Allah'tan
ba-
ka
kimin
gücü
yeter
ki?.. ]
Peygamber
Sallallâhü
Aleyhi
ve Sellem;
Eshab
arasnda
otururlarken
tebessüm
ettiler
ve
ön
dileri
görüldü.
Hz.
Ömer
(R.A)
sordular:
—
Anam,
babam sana
feda
olsun,
neden
güldünüz? Ce-
vap verdiler-.
—
Ümmetimden
iki
kii
Allah'n
huzurunda
diz
çökmüler.
Biri
diyor
ki:
-
Yarabbi bundan
hakkm
al Allah öbürüne:
—
Kardeine hakkn ver
—
Yarabbi hiç
sevabm
kalmad
ki Allah
öbürüne hitaben:
—
Kardeine
ne
vereceksin
imdi,
bak
hiç sevab kalma-
m? der,
Hakkn isteyen
cevap
verir:
—
Yarabbi (mademki
sevab kalmam)
öyleyse benim
gü-
nahlarmdan
alsn
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 187/259
174
mam-
Gazali
Bunu
anlattktan
sonra
Resûlüllah
(S.AY)
in mübarek
gözle-
ri
dolar ve öyle
buyurdular:
te O
gün,
gerçekten büyük
bir
gündür Çünkü
insanlar
çaresiz
birbirlerinin günahlarn
yüklenecekler.
Sonra kssaya
devam
ettiler:
Allah, alacaklya
hitaben der
ki:
—
Gözlerini
kaldr
da
cennetlere bak Adam
ban kald
rnca
öyle
haykrmaktan kendini
alamaz:
—
A... A... Gümü
ehirleri inci
kark
altn
kökler görüyo
rum
Yarabbi, bunlar
acaba
hangi
Siddîk'in,
hangi
ehidin
ol
çaktr? Allah buyurur:
—
Bunlarn
deerini
kim verirse;
onun
olacak ..
—
Bunlar
alabilecek kadar
zengin
var
m
ki?..
—
Tabii.
Bunlar pekâlâ
sen
alabilirsin.
Çünkü
sende bu im-
kân
mevcuttur.
—
Ne ileyarabbi
—
Kardeini
(Din
kardeini) affetmekle,
suçunu
balamak-
la,
ondaki
alacandan
vaz geçmekle..
—
Affettim
onu
Yarabbi
—
Madem
affettin,
tut
kardeinin
elinden doru
girin Cen-
nete
diye
onu taltif
eder..
Bu
kssay
anlattktan
sonra
Resûlüllah.
(S.A.V.)
öyle
buyur-
dular:
Allah'tan
korkun,
birbiierinizi bartrn.
Çünkü
Allah
met
günü
Müminlerin
arasn
bulacaktr..
te
zalimden
hakkn
alp mazluma
vermek
böyle
olur
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 188/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
175
bunu
tam
manasyla Allah'tan bakas yapamaz..
Bu
isimden
kulun
alaca
nasip,
hisse
udur:
Evvel
kendisinin
yapt
hakszlklardan
vazgeçer.
Sonra
bakasna
yaplan
hakszl
gidermek
için urar. Bakas tarafn-
dan
kendisine yaplan
hakszla
sabreder.. (Yukarda arz
ettii-
miz hadisi, Hakim,
Enes'den (R.A.)
rivayet
etmitir.)
Bu
isim;
birbirlerine
benzeyen,
birbirlerine
benzemeyen,
birbirlerinin
zdd
olan
varlklar
bir
araya
toplayan
manasna
gelir..
Birbirlerine benzeyenleri
bir araya
getirme
meselesine
ge-
lince:
Allah,
yeryüzünde bir çok
insan
yaratm
ve
onlar kyamet
günü
ayn bir yerde
toplayacaktr..
Birbirlerine aykr olan
varlklar
bir
araya
getirmesi
meselesi-
ne
gelince, Allah;
gökler,
yldzlar,
hava, yer,
denizler,
hayvanlar,
bitkiler,
çeitli madenler
ve
ekilleri, renkleri,
tatlan
ve birçok
vasflar
birbirlerine
uymayan
varlklar
bir
araya
getirmitir.
Sonra
canl
varlklarda,
et,
kemik,
adale,
damar,
beyin,
cilt
ve
kan
gibi çeitli
eyleri
cemetmitir.
Birbirlerine zt
olan
olanlar
bir araya
getirmesi
meselesine
gelince:
Allah; hararet,
burudet,
rutubet,
yubûset
(kuruluk)
gibi
birbirlerine
zt
olan
unsurlar
canl
varlklarn
terkibinde
bir araya
getirmitir.
\
Bundan daha
mükemmel
i
ne
olabilir?
Bunlar
ayr ayr an-
lamak veya
anlatmak,
ancak
dünya
ve
ahirette
bunlar
mufassal
el'CAM
m
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 189/259
176
mam-
Gazalî
ekilde bilene
müyesserdir.
Evet
bütün
bunlar derinlemesine
erh
ve
izah
etmek,
uzun
vakitlere
müsteniddir..
TENBH:
0
f\|
[
Kullardan bu vasfa layk olan
o kiidir ki,
d
görünüteki
edep
ve
terbiye kaidelerini,
iyi
davranlar
ile iç görünüteki
yani
kalbi
olan davranlarndaki
incelikleri
bir
araya getirir.
Marifeti
tam,
siyreti
güzel
olan
kiiye
(Mecazi
anlamda)
ca-
mi
denebilir.
Bu
sebeple
KÂML
kiiyi öyle
tarif ettiler:
Kâmil
insan
o kiidir ki;
marifetinin
nuru, verann
nurunu
söndürmez
Sabr
ile
basireti
bir araya getirmek
de
imkânszdr..
Bundan
dolaydr
ki,
zühd-ü
takvaya
kar
son
derece
sabrl
olan
kiide
basiret göremiyoruz.
Bunun
aksi
olarak da,
basiret
sahibinde
de
sabr görülemi-
yor... te
Cami, sabrla
basiret,
arasn
cem
edendir,
*j
el'GANÎ
el'MUGNÎ
Bu, ne zatnda ve ne
sfatnda bakas
ile
ilgisi olmayan,
bakalaryla alâkas
olmaktan tamamen
münezzeh
olan,
demek-
tir. Zat veya sfat,
kendi zatndan
hariç herhangi
bir
eye
taallûk
ederse,
onun
varl
veya
kemali
ona
bal olur.
Böyle olan
ey
veya
kimse
muhakkak kesbe
(kazanmaya)
muhtaç
demektir.
Allah'n
ise
hiç
kimseye ihtiyac yoktur,
zira
cümle
âlem ona
muhtaçtr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 190/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
177
Muni
olan (zengin eden)
de
O'dur.
Lâkin
zengin ettii
kimse, asla
mutlak zengin olamaz.
Çünkü zenginlii
ile kullardan
emsaline
muhtaç olamazsa
dahi
yine
Allah'a
muhtaçtr.
u
halde
hakiki
zengin
hiç kimseye
ve
hiç bir
eye
ihtiyac
olmayan
yalnz ve
yalnz
Allah'tr.
Bakasna muhtaç olmayp
da
Allah'a
muhtaç
olana
zengin, yalnz
mecazi anlamda denebilir.
Çünkü
hakiki
manada o,
asla zengin
deildir.
Allah buyuruyor:
Allah
Ganiydir, siz
ise
fakirlersiniz
52
Allah'tan
bakasna
ihtiyac
olmayan
kiiye
zengin
denme-
si,
düünülmeseydi
Allah'
(el'MUGN)
ismiyle
vasf
etmek sahip
olmazd.
Onun için
Allah'tan
bakasna ihtiyac olmayana da
zengin
denebilir.
(Amma yukarda
anlattmz gibi.
Mecazi
anlamda...
Çünkü
gerçek
manada zengin Allah'tan baka kim-
se olamaz .)
M
el'MAN
P
.
.
«
Dinlerde
veya bedenlerde görülecek noksanl
veya
he-
laki,
ona
kar hazrlanm koruyucu
sebeplerle önleyen, üphe
yok ki
O'dur
Yukarda(Hafz)
isminin
manas
geçmitir.
Hafiz
kelimesini
icaplarnda birisi de
önlemedir.
(Hafiz)
isminin
manasn
anlayan. El-Mani
isminin
mânâsn
da anlar.
Men helake
sürükleyen sebebe izafe
edilir;
Hfz (Ko-
ruma)
ise, helâktan korunana
izafe edilir.
Felaketi
önlemekten maksat
ve
gaye,
felakete
duçar
olacak
kiiyi veya eyi
korumaktr.
Man'den
hfs
kasd edilip de, hfzdan
men kasd
edilmedi-
52
Muhammed
Sûresi,
38. ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 191/259
178 mam-
Gazalî
ine
göre,
her
hafz
(koruyan)
önleyicidir;
her
önleyici,
koruyu-
cu
deildir. Meerki
önleyiciden,
bütün
helak
sebeplerin
önle-
yicisi kast
edile.
ed'DAR
en'NAFÎ
Bu,
hayrnda
errinde,
faydann
da
zararnda
kendinden
sadr
olan,
manasna
gelir...
Bütün
bunlarn
hepsi;
ya
melekler
ya
insanlar veya
cemadat
vastasyla,
veyahut
da
dorudan
doru-
ya
Allah'a izafe
edilir.
Sanma ki,
zehir
(kendisi)
öldürüyor,
yemek
(kendisi)
doyu-
ruyor,
melek,
insan,
eytan
veya
felek,
yldz
gibi
yaratklardan
herhangi biri
hayra,
en'e,
fayda
veya
zarar
vermeye
kadirdir
Bilâkis
bunlarn
hep
sineye
teshir
edilmise
onu
yapmaktadr
ki,
ezeli kudrete
izafe
edilirler.
Kalemin
itikad-i
ammi'de
katibe
izafe
edildii gibi..
Sultan,
iyilik
ve
zarar
bildiren
bir
evrak
imzalad
zaman
onun
fayda
veya
zarar
kalemin
kendisinden
deil
ancak
kalem
kullananlardandr.
tikad
ammide
tabirini
kullanmamzn
sebeb
udur;
Çünkü
cahil,
kalemin,
katibin
emrinde
olduunu
sanr,
ari
ise,
onun
Allah'n
emrinde
olan
bir
kimsenin
elinde
olduunu
anlar.
Çünkü
katibi ve
katipteki
gücü
kabiliyeti
yaratan,
parmaklar-
na
ve
kaleme
hareket
veren
üphe
yok
ki,
Allah'tr..
Onun
için
kalem
istese
de
istemese
de
yazacaktr.
Hatta
yazmak
istememesi
de mümkün
deildir.
Çünkü
gerçek yazan
Allah'tr.
Canllarda bu,
böyle
olursa,
canszlarda
bunun
aksi
hiç
düünülemez.
Çünkü
canszlarda
keyfiyet
izaha
lüzum
görülme-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 192/259
I
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
179
yecek
kadar açktr.
en'NUR
O, öyle bir zahirdir
ki bütün
zuhur
onunladr.
Çünkü kendi
nefsinde
zahir olan
(sörünen)
ve
bakasn
da
sösteren
nesne-
ye
NUR
denir.
Varlk
yoklukla karlat
zaman,
üphesiz
zuhur (görünme)
ans
varlnndr. Çünkü
yokluktan
daha
karanlk
bir
ey
yoktur.
Yokluk
karanlndan
hatta yokluk
imkânndan beri,
bütün eyay
yokluk
karanlndan
varlk
aydnlna çkaran
NUR adn
almaya
her
eyden
ve
herkesten daha
layktr.
Bütün eyay
aydnlatan nur, üphesiz
ki
O'nun
zatnn
nu-
rundandr.
Çünkü
göklerin
ve
yerin
nuru
O'dur
Nasl
ki,
günein
aydnlatt
her
zerre,
günein varlna
bir
delildir, kainatn
her zerresinde
görünen aydnlk
da,
o
aydnl
yaratan varln
mevcut olmasna
bir
delil
tekil
etmektedir..
(Ez'Zahir)
sm-i
Celilinde
yaptmz açklama,
nur'un mana-
sna
anlatmaya
yetiir
de
artar
bile...
el'HADÎ
O, öyle bir
varlktr
ki,
kullarndan
havas olanlarna,
zalim
ta-
nmaya
hidayet etmitir
de
onunla,
zatnn
bilinmesine
delil
ge-
tirmilerdir.
Kullarndan
avam
tabakasna,
yaratklarn
göstermitir
de
onlar,
onunla
zatn
ispata koyulmulardr.
/
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 193/259
180
mam-
Gazalî
Hülasa
her
yarat,
neye
ihtiyac
varsa,
ne
yapmas
lazm
Selirse
ona
hidayet
etmitir.
te
çocua
doar
domaz,
meme
emme
ilhamm,
civcive
yumurtadan
çkar
çkmaz yerdeki
taneleri
toplama
ilhamn
veren
o
olmutur.
Ya
ar? Ona
alt
köe
eklinde
petek
yapmay
kim
göster
initir? Bunlarn
hepsini ayr
ayr
açklayacak
olursak
konu
uzayp
Sider.
ki ayetle
anlatmaya
çalalm:
1
-
Bizim
Rabbimiz
her
eye
hilkatini
veren,
sonra
da
do-
ru
yolunu
gösterendir
53
2
-
Takdir
eden (ona
söre
de)
yol
gösterendir.
54
nsanlardan
hidayet
edenier,
peygamberler
ve halk
doru
yola
irat
eden
âlimlerdir.
Aslnda
insanlar
onlarn
vastasyla
hidayet eden
Allah'tr.
Çünkü
peygamberler
olsun,
âlimler olsun,
O'nun
emirlerini
yerine
getirmeye
yine
O'nun
tarafndan
vazife-
lendirilmilerdir.
Bu,
Zâtnda,
sfatnda
ve
ona
raci
olan
her
ite
emsali
görülmemi
demektir.
te bu
vasf
mutlak
surette
ancak
Allah'a
mahsustur.
Çünkü
Bedi-i
Mutlak
ancak
ve
ancak
O'-
durj
Çünkü
O'ndan
evvel
kimse
ve hiç
bir
ey
yok ki,
misli
görülmü
olsun;
O'ndan
sonraki
varlklarn,
hepsini O,
yarat-
mtr.
Yaratklar,
hiçbir
zaman
kendilerini
yaratanla
bir ola-
mazlar. u
halde O
(Allah),
ezelen
ve ebeden
Bediidir.
el'BED
53
Ta-Ha
Sûresi,
50.
ayet.
54
El-A'lâ
Sûresi,
3.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 194/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
181
Herhangi
bir
kulunu,
peygamberlik
vererek
üstün
klm-
sa,
bu
üstünlük
ancak
baz
zamanlarda
veya
kendi
asrnda
olmutur.
u
halde
o
kul,
kendisine verilen
bu
üstünlükle,
ancak kendi
zamanna
izafetle
Bedii
olmutur.
el'BAKÎ
Bu,
bizatihi
varl
vacib
olan
manasna gelir.
Ne
var
ki,
zi-
hinde
istikbal
düünüldüünde
buna
baki
denilir.
Mazi
düü-
nüldüünde
kadim
denilir.
Mutlak
baki,
varlnn
takdiri
namütenahidir..
Buna,
ebedi-
dir,
diye
de
tabir edilir.
Mutlak
kadim,
varlnn
evveli
olmayan
demektir ki,
buna
ezeli
de
denilir.
Bizatihi
varl
vacip
dediimiz
zaman, bütün
bu
mânâlar içine
alr.
Bu isimler,
ancak
mazi
veya istikbâle
izaretle
oluyor.
Çünkü
mazi ve
istikbalde
baz deiiklikler
oluyor.
Zira
her
ikisi
de
zamandan
ibarettir.
Tagayyür
(deime)
ve
hareket za-
man
icabdr.
Çünkü
hareket
bizatihi
mazi ve
müstakbele
bö-
lünmektedir.,
Deien,
deime
vastasyla zamanla
alâkas
bu-
lunmaktadr.
Tagayyür ve
hareketten hali
olan, zaman içinde deildir.
Onun
için
de,
onda
mazi (geçmi)
ve
müstakbel (gelecek)
zaman
yoktur.
O bize göredir,-
geçmi
zamanda
geçen
hadise-
lere,
bunlar
geçmitir,
geçmi zamanda
vukua
gelmitir,- ileride
vukua
geleceklere
de ilerde
olacaktr, imdi
hali
hazrda
olan
hadiselere
de imdi
cereyan
etmektedir, deriz..
Hak
Teâlâ,
zamandan da
öncedir, çünkü
zaman yaratmtr.
Zaman
yaratt
zaman,
zatndan
hiç
bir
ey
deimemitir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 195/259
182
mam-
Gazalî
Zaman
yaratmadan önce,
zamann
onun
üzerinde
hiç bir
r
yoktu.
Çünkü zaman diye
bir
merhum
yoktu.. Zaman
yaratt
sonra da
nasl
idiyse
öyle kald.
Beka'nn
Zâtil-Baki üzerine
zait bir sfat
olduunu
iddi
eden
yanlmtr.
Kdem'in
Zâtil-Kadim
üzerine
zait
bir
sfat oldu
unu
iddia eden
daha
çok yanlmtr.
Bekann
bekas, sfat
bekas,
kdemin
kdemi,
sfatn kdemi
gibi
sözler
icap
ettirir
k,
bu
aslndan
çürüktür..
elVARS
Bu,
mal sahibi
öldükten
sonra
mal kendine
kalan
mânâs
te
asl
varis
Allah'tr.
Mahlukat
yok
olduktan
sonra,
her
za-
man
olduu gibi yine
Hay olacak
ve
Baki
kalacak O'dur.
Çünkü
her
eyin
dönüü
O'nadr.
O
zaman-.
Bugün
mülk
kimindir?
diyecek
olan da
O
Bir
ve
Kahhar
olan
Allah'ndr
55
diye
cevap
verecek olan
da
O'dur.
Bu,
tabii mal
ve
mülkün
kendilerinin
olduunu
sananlar için
bahis
konusu
olacak.
Çünkü
onlar
o
gün
bu niday
duyduklarn-
da
mülkün
hakiki
sahibinin Allah
olduunu
anlayacaklar..
|
Erbâb-
Besâir'e
(Basiret
sahiplerine)
gelince:
Onlar,
zaten
öteden
beri
bu
nidann
mânâsn
bilmekte
v
bunu
sessiz
sedasz
huu
içinde
dinlemekte
ve
mülkün
haki
sahibi bir
ve Kahhar
olan
Allah
olduuna
yakinen
iman
etme'
tedirler..
Evet
bunu
ancak,
her
gün,
her
saat,
mülk
ve
melekûttaki
55
EI'Mü'min
Sûresi,
16.
ayet.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 196/259
Esmâ-i
Hüsnâ
er
hi
183
kiki
idarecinin tek
olduunu idrak
edenler bilirler.
Biz buna.
(HYA-I
ULUM-D-DN)
isimli
kitabmzn
Tevekkül
bahsinde
iaret
etmitik..
Fazla
bilsi
edinmek
isteyen
oraya
mü-
racaat
edebilir.
Çünkü
bu
kitabn
hacmi
bundan
uzun
uzadya
bahsetmeye
müsait
deildir..
er*RED
Bu,
hiç bir
müridin
irad, hiç
bir
mü'irin
iareti.,
hiç
bir
'
'
dorultucunun
dorultmas
olmakszn,
tek
bana
her eyi
yerli
yerine
koyan
ve
en
doru
ekilde
nizama
sokan
mânâsna
gelir.
Bu
mânâda
Raid
Allah'tan
baka
kim
olabilir
ki?
Kulun
rüdüne gelince,
din
ve
dünyasna
ait
ilerde,
Allah-
'n
kendisine
salad
baan
nispetindedir..
esSABÛR
O,
bir
ii, vakti
gelmeden yapmak için,-
acele
eden
deildir.
Yapaca
ilere
muayyen
bir
zaman
koyar ve
onlar
koyduu
kanunlara
göre
-
zaman
gelince
-
icra eder,
önceden
çizdii
zamandan, bir
tembelin
geciktirmesi gibi
geciktirmez
veya
ace-
lecinin
yapt gibi
zaman
gelmeden yapmaya, kalkmaz..
Bilâ-
kis her eyi, hangi zamanda yaplmasn takdir
buyurmu
ise
o
zaman
yapar.
\
O'nun,
hakknda
bütün
bunlar,
iradeyi
zorlayacak
ve
onu
skntya sokacak sebeplerden
halidir.
Kulun
sabr
ise
iradeyi zorlayacak sebeplerden
hali
deildir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 197/259
184
mam-
Gazalî
Çünkü
onun
sabr,
ehvet
ve öfkenin
gerektirdii
eyler
kars
da
dinin
icap
ettirdii
eylere
kar
sebat
göstermek
demektir.
Bu
itibarla
kul,
iki
zd ey
karsnda
kalmaktadr.
Zd
eyk
den
(ehvet
ve
öfkenin icap
ettirdii)
hususu
itip,
dinin
gerel-
tirdii
hususa
sarld
zaman
kula
Sabûr
(çok
sabredici)
isr
verilebilir.
Çünkü
onu
kötülüe
iten
eyi
kahredip
sabretmitir.
Allah
hakknda
aceleyi
gerektirecek
durum
bahis
konfli
deildir.
Onun
için,
takdir
ettii
eyi
zamanndan,
önce
yapma-
sna
sebep
olacak
bir
bais
yoktur.
Zaten
olamaz
da.
Öyk
bu
isme
(Es'Babûr)
ismine
en
lâyk
olan
da
Allah'tr.
Onun hc
knda,
mücahede
tarikiyle
altedilecek
aksi
sebepler
katiye
mevcut
olamaz..
KNC
BÖLÜMÜN
BRNC
KISMININ
SONU
VE
BR
TZAR
unu
yi
bil
ki:
Ben bu
bahse
Resûlüllah
Sallallâhü
Aleyhi
Sellemin
u
mübarek
sözünden
cesaret
alarak
girdim.
Ve
Allah
Teâlâ'nn
isimlerinden
ve
sfatlarndan
bahsettim:
Allah'n
ahlâk
ile
ahlâklann
56
<
Yine
Resûlüllah
Sallallâhü
Aleyhi
ve
Sellem
buyurmulard
Allah'n
böyle
nice
(güzel)
huylan
vardr.
Her kim
bunlar-
dan
biri
ile
ahlâklanrsa
mutlaka
Cennete
girer.
Bizim
bu
konuya
dalmamz,
baz
(aklszlar)
yanl
bir
zanr
kaptrabilir.
Bu
beyanlarmzdan
hulûl
ve
ittihad
(bugünkü
dili
56
Bu
Hadisi,
Hakim,
Ebu
Ya'lâ
Müsneddin'de,
Beyhakî
uab'ül
iman'nda
5Uj
lafzla
rivayet
etmilerdir:
Allah'n
117
ahlâk
vardr.
Her kim
onlardan
bl
tanesini
kendinde
bulundurursa
Cennete
girer.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 198/259
i Hüsnâ erhi
185
mizde buna
Vahdet-i
Vücud
diyorlar)
mânâs
çkartabilirler.
Fakat
akll
kiilere
göre
böyle bir
zan asla
düünülmez.
Hele
mükaefe
hususiyetlerinden
haberi
olanlar
için
böyle
bir
düün-
cenin
yeri
asla
yoktur.
eyh
Ebu
Ali
el'Karmedi'den
dinledim.
eyhi
EbulKasm
el'Kürkani'den
hikâye
ediyordu-.
(Kaddesallâhü
Ruhehuma)
Doksan
dokuz
isim,
kendini
ibadete
veren
bir
sâlîk için
bi-
rer
vasf
olabilir.
O,
henüz
suluktadr;
vasil
deildir..
Eer
bu
anlattklar
ile
bizim
yukarda
anlattmz
eye
uy-
sun
bir
husus
kastederse,
dorudur,
diyeceimiz
yoktur.
Çün-
kü
o,
bu sözü
mecazi
anlamda
söylemi
olur.
Neden
mi?
Çünkü,
Allah'n
isimleri
onun
sfatlardr.
Onun
sfatlar
on-
dan
bakas
için
kafi
surette sfat
olamaz.
Ne
var
ki,
kulda,
o
sfatlara
uysun
bir
ahlak
hasl
olabilir..
Meselâ,
filan kimse
üstadnn
ilmini tahsil
etti,
denir.
Oysa,
üstadn
ilminin
ayns talebeye
intikal
etmez. Ona intikal
eden
ilim
sadece
üstadnn
ilminin
misli ve
benzeridir.
|~Ben derim
ki, Allah-ü
Teâlâ'nn
isimlerinin
mânâlarnn
o kul
O
A/
için sfat
olduuna
kail olann sözünün iki
kk vardr.]
Va
bu 'söz
ile
o
sfatlarn gayrisinin
veya
mislini
kastetmi
ise
ya
mutlak
ola-
rak
ve
her
vecihten
mislini
kastetmi
veya
isim
bakmndan
ve
bir
de manalarn
hususiyetlerinde
olmakszn
sadece
sfatlarn
umumda müareket
bakmndan
misli olduunu
kastetmitir. Bu
da iki
ksmdr/}
Eer bu
söz ile sfatlarn
aynn kastetmi ise
bu
husus
u
/Yvç
j
(Allah'n sfatlarnn
isimlerinin manalarnn
kul
için
birer
sfat
ol-
mas
hususu)
ya
sfatlarn
Rab'dan
kula
intikal
etmesi
veya
et-
memesi
ile
olacaktr.
|<-
BCMZE
fc,
E|
TPMS
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 199/259
186
mam-
Gazalî
1*4
|
Eer
intikal
suretiyle
olmazsa
kulun
zatnn
Rabbinin zat
birlemesi
suretiyle
olacak
ve
neticede
onun
ayn
ve
sfatlar
da
onun
sfatlar
olacak
veya
bu
durum
Hulul
tarikiyle
meydar
Selecektir.
'
te
sana
üç
ksm
(hülasa
olarak)
bildirmi
olduk.
ntikal
ittihad,
tiulut.
Bu ise
be ksmdr.
Bu be
ksmdan
doru
ola
yalnz bir
ksmdr.
BRNC KISIM:
O
da
udur.
Bu
sfatlardan
kula
münasip
ol
yalnz
isimde
itirak
eden
baz
huylarn sabit
olmas..
Tenbiha
da
zikrettiimiz
gibi
Allah'n
sfatlarna
asla
mümaseleyi
tamme
benzemez..
KNC
KISIM:
Kula
Allah'n
sfatlarndan
aynsnn
sabit
olm
Bu
muhaldir
(imkanszdr).
>illl
Çünkü
bu
sfatlardan
birisi
yerde,
göklerde
ve
bütün
kain
ta olup
bitenlerden
haberdar
olmak
manasndaki
ilmi
ile,
bü
yaratklar
kuatan
kudretidir
ki,
onunla
yeri
gökleri
ve
but
varlklar
yaratmtr.
Bu, Allah'tan
bakas
için
düünülebilir
Hiçbir
kul,
yerin,
göklerin
ve
içindekilerin
halik
(yaratcs)
olabil
ml?
Buna
imkan
var
m
hiç? .
Yer
ve
göklerin
içinde
olanlardan
birisi de
kulun
kendisic
Hiç
kul,
kendini
yaratabilir mi?.
Sonra
farz edelim
ki
bu
sfatlar iki
kula
sabit
olmutur.
B
dan
birinin
dierini
yaratmas
lazm
gelmez
mi?
Böylece
varl
rn
teselsüf
zincirleme
birbirlerini
halk etmesi
ve
dolaysyla
birbirlerinin
halik
olmas
icap
etmez
mi?
te
görüyorsunuz
bu
gibi
düünceler
mesnetsiz
ve botur
r
3
ÜÇÜNCÜ
KIS M:
Ubudiyet
sfatlarnn
tpatp
kula
intikal
mesi..
Bu
da
muhaldir
(imkanszdr).
Çünkü
sfatlarn
mevsuflarn*
dan
ayrlmasna
imkân
yoktur.
Hatta
bu,
yalnz
zat-i kadim
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 200/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
187
mahsus
delildir. Zeydin
ilminin
tpks bile Amre intikal edemiyor.
Hatta sfatlar ancak mevsuflar ile kaim olurlar.
J4evsuflar
olmazsa
sfatlar
nasl
ayakta
durabilecekler?..
Sonra
sfatlarn
intikali,
intikal
ettii
varlsn
o sratlardan
arn-
masn gerektirir.
Öyleyse rububiyet sfatnn
intikali,
Rabbin,
rububiyet
ve
sfatlarndan tecerrüt
etmesini
serektirir.
Bunun
imkânszl
da
meydandadr.
/
DÖRDÜNCÜ KISIM:
ttihad
(zatlerin birlemesi).
Bunun da
batll
açktr.
Çünkü
biri kalkar
da
kul,
Rab
olmutur
derse,
bu
sözün
kökünden
tenakuzlarla dolu
ve muhal
olduuna hemen-
cecik
hükmeder.
Öyleyse
Allah Sübhanehu ve
Teâlâ'nn böyle
ileri
geri konuan, mantksz
fikirler
ortaya
atan kiilerin muhal
dolu
lâflarndan
tenzihi
gerekmektedir..
zah
edelim:
Biri kalkar da bir
varln
baka
bir
varlk
oldu-
unu
söylerse, bu
mutlak surette muhaldir. Zira,
Zeydi
ayr
ola-
rak
düünürüz,
tanrz.
Amri
ayr
olarak
düünürüz
ve
tanrz.
Sonra
biri
kalkar
da
bizim tandmz Zeydin Amr olduunu
söylerse, aklmza
u
sorular
silebilir:
Bunlar
birletiklerinde
ya
ikisi,
mevcuttur
ya
da
madumdur (yoktur),
yahut
da Zeyd
mev-
cuttur da Amr
ortadan
kaybolmutur. Yahut
da
bunun
tersi
olmutur: Amr
mevcuttur
da
Zeyd yok
olmutur.
Bu, dört eklin dnda
baka bir
ihtimalin
mevcudiyeti
mevzuu
bahis
deildir.
Eer her ikisi de
mevcut
ise, demek
ki,
biri,
dierinin
ayn
olmamtr. Çünkü
her
ikisi ortadadr.
ayet
saye,
yerlerinin
ittihat
etmesi ise,
bu
onlarn
birlemelerini gerektirmez.
Çünkü
ilim,
irade,
kudret
bir
zatta
bulunurlar da
yerleri
mütebayin olmaz.
Kudret hiç
bir
zaman ilim
veya
irade
olmaz.
Birbirleri ile de bir-
lemeler
düünülemez.
(Görüyorsunuz ya
bunlar, ayn
insanda
mevcut
olmalarna
ramen
birbirinden
ayr
varlklardr..)
Eer
her ikisi de yok
olmularsa,
öyleyse
birlememilerdir,
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 201/259
188
mam- Gazalî
—
bilâkis
her
ikisi
ortadan
yok
olmulardr.
Meydana gelen
ey
is
onlar deil, üçüncü bir
ey
olmutur.
ayet
bunlardan
biri
mevcut, dieri
madum ise (yok
olur
sa),
yine
ittihat yoktur. Çünkü mevcut
(var
olan)
bir
madum (yok olan) bir
ey
birlemez. Aslnda iki varln birk
mesi
muhal
(imkansz)
dr.
Bu
birbirlerine
benzeyen
varlklar
böyledir.
Bir
de
birbirinden
tam
manasyla
ayr
olan varW
düünecek
olursak,
bu
imkânszlk
apaçk
meydana
çkm
olur.
Mesela
bu
siyahn
u
siyahla
ittihad
imkânsz
olursa,
bu
s
yahn o
beyazla
ittihad büsbütün
imkânsz
olur.
u
halde
A\i
ile kul
arasnda ittihat
(Vahdet-i Vücut dedikleri
ey)
batk
Zira,
Allah
ile
kul
arasndaki mübayenet
siyah ile beyaz arar
ki
mübayenetten
daha
büyüktür.
ayet
Sofiyeler böyle bir söz
kullanmlarsa,
biz
bunu
m
cazi anlamda kullanmlardr deriz.
Srf
baz
airlerin
söz
güzelletirip
edebiyat
yapmak
için
dedikleri
gibi
bir
ey
ol
bu..
Meselâ,
air
der
ki:
Ben sevdiim
kiiyim,
sevdiim
de ben
dir. air bunu
söyledii
zaman
gerçekten
kendisinin,
sevgilisi
olduunu
veya
sevgilisinin
kendisi
olduunu, kast
etmemitir.
Çünkü
bu
imkânszdr.
Bilâkis bu sözünden,
ona
çok
bal
ol
duunu, onun
da kendisine
çok
bal
olduunu
birbirlerinden
hiç
ayrlmadklarn
kast
etmitir.
r ^
Sofiyenin
Ebi
Yezid
Bistami'nin
Ben
kendi
varlmdan,
yla-
nn
kavndan (derisinden)
soyulduu
gibi
soyuldum.
Bir de ne
göreyim ben oyum.
sözünü buna
hamletmek
gerekir. Yani her
kim
nefsani arzu
ve temayüllerden tecerrüd
ederse,
Allah'ta
bakasn
düünmezse,
sevmezse, bütün
gaye
ve
düüne
Allah
olursa,
böyle
olan
kimseler
mecazi mânâda
böyle
söylerler..
Sanki
O,
odur
sözü
ile
O,
tpatp
Odur
sözü
arasr
fark
vardr. O, tpatp O'dur
yerinde
kullanlmtr.
:n
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 202/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
189
Sanki
ben
sevdiim
kimseyim
Ben
sevdiim
kimseyim
te
buna
ayak
kaymas
derler.
Çünkü
mahlûkatta
salam
bir
ayaa
sahip
olmayan
kii,
çou
kez
birini, dierinden
ayramaz.
Kendi zatndaki
kemâlât görüp
de
kendisini
O,
zanneder.
Ve
(Enel-Hak )
der.
Bunu
diyen
kii,
Hristiyanlar
sibi
yanlmtr.
Çünkü onlar
da
O'nu
sa
Aleyhisselamn
zatnda
görmü
ve
sa
Aleyhisselam'a
(haa) ilah
demilerdir.
Bu,
aynaya
bakp
ta
ken-
dini
gören
kiinin
gördüü
suretin,
kendisinin
resmi
deil de
aynann
gösterdii
renkli
baka
bir resimdir
diye
sananlarn
ya-
nlmas gibi
büyük
bir
yanlmadr.
Oysa
ayna
onun resmini
gös-
termitir,
baka bir
eyin
deil..
Çünkü
aynann
ii
resimleri
akset-
tirmektir.
Hatta
bir
çocuk aynada
birinin resmini
görürse,
aynada
ha-
kiki
bir
insann
olduunu
sanr.
Kalp
de
böyledir
ite,
O,
aslnda
resim ve
ekillerden
hali-
dir.
Onun
heyeti, ekil,
suret
ve
hakikatleri
kabul
etmekten
iba-
rettir.
Onun içine
giren,
(tahayyül ettii
ey) sanki
onunla birle-
mi gibi
görünür,
aslnda
gerçekten
onunla
birlemi
deildir.
Kadehle arap
hakknda
bilgisi olmayan
kii,
içi arap
dolu
kadehi görünce,
arapla
kadehi
ayrt
edemez.
Kâh arap
yoktur
der,
kah kadeh
yoktur
diye
haykrr. Bunu
bir air öyle
dile ge-
tirmitin
Kadeh
ve
içindeki
arap
inceldikçe
inceldi.
Birbirlerine
benzediler ve i güçleti.
Sanki ortada
arap
var,- kadeh
yok,
kadeh
var
arap
yok
gibi
bir
manzara
arzeder oldu..
Enel-Hak diyenin sözüne gelince;
bunun
anlam,
ya
airin
Ben
sevdiim
kimseyim;
sevdiim
de
bendir sözündeki
an-
lam
gibidir,
ya
da
Hristiyanlarn
Lahut'un
Nasut'la
birletikleri
hakknda
kapldklar
yanl
zanlarnda yanldklar
gibi
yanlmlar-
dr.
J
Eba
Yezidin:
anm ne
büyüktür sözüne gelince:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 203/259
190
mam-
Gazalî
-
Eser
bu
sözü
gerçekten
o söylemi ise, ya bunu (La ilahe
ene
Fa'budun)de
olduu gibi,
Allah'tan
hikaye etmek
suretiy-
le
söylemitir;
yahut
da
devaml
çalma
neticesinde
gördüü
eylerden
ve
kendi
kudsiyetinden
haber
vermek istemitir
de
kendi büyüklüünü
dier umumi yaratklardaki büyüklüüne
izafetle dile
getirmek istemitir.
Ne yüceyim
dediinde bun-
dan
ne
yüce
bir
evsafla yaratldn kasd etmitir.
Böylece an-
nn
yücelii, Allah'n yüceliine izafetle deil
de halka
izafetle
olmutur. Üstelik
bunu, sekir
ve
gay
halinde
söylemi
de
olabi-
lir.
Çünkü ayk
halinde
kii, dilini
bu
gibi
tehlikeli
sözlerden
koru-
yabilir
de
sekir halinde
iken koruyamaz.
Onun sözünü
bu
iki
tevilin dnda
mülahaza ederek
ittihad
(Vahdet-i Vücut) fikrine kan olmak mümkün deildir.
nsanlarn manevi
sahada yükseldikleri
mevkilere bakp
da
muhal
olan bir
eyi
söyleme
sakn.
Çünkü
insanlar Hakk'n
bildir-
mesiyle bilinir, yoksa Hak insanlarla deil.
BENC
KISIM:
Hulûl...
Bu,
Rab
kula hulûl
etmitir veya
kul
Rabb'a
hulul etmitir,
demektir.
Rablerin Rabb,
kainatn
halikn
zalimlerin
bu
sözünden
bütün
mevcudiyetimizle tenzih
ederiz.
Bu söz
sahiih
olsa
bile ittihad
gerektirmez.
Kulun
da Rab
sfatlar
ile
tavsif
edilmesini
icap
ettirmez.
Çünkü
hal
sfatlar mahal (yer)
sfatlar
olamaz.
Bilâkis hal sfat olduu
gibi kalr.
i
Sonra
hulûlûn
istihalesi,
ancak
hulûlün
mânâsn
anladktan
sonra
düünülebilir.
Çünkü
müfret
mânalar,
tasavvur tariki ile
idrak
edilmez. Onun
nehyi
veya
ispat
mümkün
deildir.
u
halde hulûlün
mânâsn, bilmeyen,
hulûlün var olduunu
veya
muhal
olduunu
nereden
bilecek? Deriz ki:
*~
r
i
Hulûlden
iki
ey
anlalmaktadr:
1
-
Cisimle,
cismin
bulunduu
yer
arasndaki nispet.
Bu
ise
ancak iki cisim
arasnda
bahis
mevzuu
olabilir. Cismaniyet
mânâ-
sndan beri
olan
bir
varlk hakknda
bu
mkânszdr.
1-
S
M
E.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 204/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
191
|
2
-
Araz
ile cevher
arasndaki
nispet.
Araz
hiç
üphe yok ki
A
cevher
ile
kaimdir.
Araz,
cevherde
bulunmutur
denilebilir.
Fakat,
kendi
kendine
durabilen
bir
ey
için
bunu
söyleye-
meyiz.
Çünkü
bu muhaldir.
Her
ey ki, kvam
kendi
nefsi
iledir,
onun
kvam
kendi
net-
siyle olan
baka
bir
eye
hulûl
etmesi,
ancak
cisimler
arasnda
vaki
olan
mücavere
tariki
ile mümkün
olur.
Görüyorsunuz
ya
iki
kul
arasnda
bile hulûl
düünülmesi
imkânsz
oluyor. Bu
imkânsz
olursa, kul
ile Rab
arasnda
bu
nasl
düünülebilir?
f
Hakikat
babndan,
hulûl,
intikal,
ittihat
ve
Allah'n
sfatlar
ile
muttasf olmak
bâtl
olunca
-onlarn
sözlerinin
mânâs
ancak
tenbihatta
iaret
ettiimiz
sibi
mütalâa
edilebilir.
Baka
türlüsüne
imkân
yoktur.
SORU:
—
Peki, Kul,
bu sfatlara
layk
olduu
zaman
saliktir,
vâsl
deildir
sözünün
mânâs
nedir?
Ayrca
sülük
ne
demektir?
Vüsul
ne
demektir?
CEVAP:
f^Sülûk,
ahlâk,
hareket
ve
maarifeti
tehzip
etmektir. Bu
da
iç
°^
ve
d
âlemi
imar
etmekle
olur. Kul
bu
hususta çalmalar
yapar
ki, içini temizlesin
de
vusule
hazrlanabilsin 1
Vusul
ise, Hakk'n
hilyesi
kendisine
münkeif olmasdr.
Böy-
lece
O,
kendini
ona
verir.
Hem öylesine ki,
kendi bilgisine
bak-
t
zaman,
ancak Allah' bilir, himmetine
bakt
zaman,
Allah'tan
baka
bir himmet ve
sayesinin
bulunmadn anlar.
Böylelikle
kulun
bütünü, müahede ve
himmet bakmndan
onun bütünü
olur.
Zahiri ibadetle,
batn
ahlak tehziple
megul olmas
için
(srf
bu gaye
ile) kendi
nefsine iltifat
etmez.
te bütün
bunlar
taharettir (yani
iç
ve
d
temizliidir..)
Yine
bu bir
bidayet
(ba-
langç)
tir. in
nihayeti
ise, tam
mânâsyla
kendi
nefsinden
onun
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 205/259
için
tecerrüt
etmesidir.
Böylece
sanki
O, olur.
te
vusul
budur.
1
SORU:
il
Sofiye sözleri
baz
kerametlerden
haber
veriyor
ki,
akln
bunlarda
bir
rolü
yoktur.
Oysa
yukardan
beri
sizin
anlattklarnz
hep
akl
sermayesidir?..
CEVAP: I
unu bil
ki:
Velayet
devrinde
akln
imkansz
sayd
baz,
kerametlerin
zuhur
etmesi
caiz deildir.
Evet,
akln
baa
çka-
mad,
daha
dorusu
mücerret
akl ile
idrak
edilemeyecek
kerametlerin
zahir
olmas
mümkündür.
Meselâ
Bir
veli
mükâere
yolu
ile (filan
kimse
yarn
ölecek-
tir.)
diyebilir.
Bu
mükâefe
kendisine
verilir.
Bu
akl
sermayesiyle
idrak
edilemez,
çünkü akl
bunu
idrak
edemez.
Fakat
bir
veli
için
de, Allah
yarn
kendisi
sibi
bir varlk
yaratacaktr.
diye
bir
mükâefe
bahis
konusu
olamaz
Çünkü
akl
bunu
muhal
sörür,
tecviz
etmez.
Hele
bir velinin
veya
herhansi bir
kimsenin
Allah
beni
de
kendisi
sibi
yapacak
demesi
büsbütün
akla aykrdr.
Akla
bun-
dan daha
aykr
olan bir söz
daha:
Beni
Allah,
kendisi
yapacak.
Ben
O, olacam
Çünkü
bunun
manas
udur:
Ben
hadisim..
(Sonradan
yaratlmaym.)
Lâkin
beni
kadim
yapacak.. Ben
yer
ile
Söün
yaratcs
deilim
ama,
Allah
beni
onlarn
yaratcs
kla-
cak..
Bu,
u söz manasnda
olur: Baktm ki,
ben
Oyum
Bu söz
tevil edilmeyip
de zahirine
hamledilecek
olursa,
akl bunu tec-
viz
eder
mi? Böyle imkânsz
eyleri
tasdik
eden
kimsede akl
diye
bir
ey var
mdr?
Bir veli
kalksa
da: (eriat
bâtldr,
her
ne
kadar
hak
ise de
Allah
onu
batl
yapacaktr)
derse,
onun bu sözü
dinlenir
mi?
(Tabii
ki
dinlenmez.)
(Doru
olan
bir
ey
asla
yalan
olamaz.)
diyen kimseyi
akl
tasdik eder.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 206/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
193
Bunu
akl
sermayesiyle söylemitir.
Akl
bunu
kabul
ederse,
hadis
(sonradan
yaratlm) olan bir eyin
kadim
olmasna imkan
olmadn
nasl
kabul
eder? Hiç
kul Rab
olabilir mi? Buna
akl
cevaz
verir
mi?
Akln muhal gördüü ey
ile akln
idrak
edemedii
eyin
farkn
ayrd
edemeyecek kimse
muhatap
olarak
kabul
edilir ml?
Onu
cehaleti
ile
ba
baa
brakn
(Lütfen )
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 207/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 208/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
195
KNC
BÖLÜM
KNC
KISIM
MAKSADLAR
VE
GAYELER
HAKKINDADIR
Bu
ksmda,
isimlerin zat ve
yedi
sfata rücu
ettiinin
ispat
vardr. Tabii
bu
Ehl-i
sünnet
mezhebine
söredir.
Peki,
bu
isimler çoktur.
Sen
yukarda
hepsine
ayr
ayr
mâ-
nâlar
verdin.
Bunlar erh
ederken,
e
anlam
ifade eden,
ayr
ayr
lafzlar
olmadn
söyledin.
imdi ise
bunlarn yedi
sfata
rücuundan
bahsediyorsun.
Bu nasl oluyor?
diye sorarsan,
ce-
vab
udur:
unu
iyi
bil
ki: Sfatlar
her ne
kadar
yedi
ise de
efal
çoktur.
Vasflar
da
çoktur.
Selbler
de
çoktur.
Bunlar
ayr ayr
anlatmak
sanrm
ki
imkânszdr.
Ne
var
ki, sfatn
mecmuundan
yahut
sfat
ve izafetten,
ya
da
sfat
ve
selb'den,
ya
da
selb
ve
izafetlen
terkip
yapp
hizasna
bir
isim
koymak suretiyle
isimleri çoaltmak
mümkün
olur.
Bunlarn
mecmuu, zata
delalet
edene, yahut
selble
birlikte
zata
delalet
edene,
yahut
izafetle
birlikte zata
delalet edene,
yahut
selble
ve
izafetle
birlikte zata
delalet
edene,
yahut
yedi
sfattan
birine
delâlet
edene,
yahut
sfat
ve
selbe
delalet
edene, yahut
sfat ve izafete
delalet
edene,
yahut
fiil
sfatna
delâlet edene,
yahut fiil
sfat
ve
izafete
ve
ya
da
sel
be
delalet
edene
racidir.
Bu da
on fasldan
ibaret
olur.
1
-
Allah
sibi
zata
delâlet
eden.
Zat,
Vacib'ül
Vücud
olma
^
bakmndan
kasd
edildiinde
(Hak)
ismi
buna
yakn olur.
S
2
-
Selble
birlikte zata
delâlet
eden.
Buna
El-Kuddü:
v
Es-
IS
Belam,
El-Gani
El-Ahad
ve
benzerlerini
örnek
gösterebiliriz.
Çünkü
el-Kuddüs,
deyince,
vehme
dahil olan
ve
akla
selen
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 209/259
her
ey
ondan
selbedilmi
olur..
Es'Selâm
deyince,
bütün
ayplar
ondan
selbedllir.
El-Gani
deyince, bütün
ihtiyaçlar
ondan
selbedilir.
El-Ahad
deyince,
nazir
(benzeri)
ve
taksim ondan
sel-
bedilir.
3
-
zafetle
birlikte
zata raci
olan: El-Aliy,
El-Azim,
El-Evvel,
El-Ahir,
Ez-Zahir,
El-Bâtn
ve benzeri isimleri gibi.
El-Aliy,
rütbede
bütün
zatlarn
fevkinde olan
bir
zattr
ki,
bu
ancak
madununa
izafetle anlalr. te
buna
izafet
derler..
Et-Azim, idrakler hududunu
amas
yönünden
zata
delâlet
etmektedir.
El-Evvel,
bütün
varlklardan önce
ve
onlar geçen demektir.
El-Ahir
bütün
varlklarn
en son
mercii demektir.
Ez-Zahir,
akln delaletine
izafetle
zat
ismidir.
El-Bâtn, his
ve
vehmin idrakine muzaf olan
zattr.
Dierlerini de
buna kyas
edebilirsin
4
-
Selb
ve izafetle birlikte zata rad
olan: El-Melik,
El-Aziz
Sibi...
fi
EI'Melik,
her
eyin
kendisine muhtaç
olduu ve fakat kendi-
sinin
hiç
kimseye
ve
hiç
bir
eye
muhtaç
olmadn
gösteren
bir zata
delâlet
eder.
El-Aziz,
emsâlsiz
olan,
kendisine,
zor
yetiilen demektir.
5
-
El-Alim,
El-Kadir,
El-Hay,
Es-Semi,
El-Basir.
6-
zafetle
birlikte ilme raci
olan:
El-Habir;
El-Hakim,
E-
ehid,
El-Muhsi
gibi..
Çünkü
El-Habir, umuru
batmaya
muzaf
olarak
ilme
delâlet
eder,
E-ehid,
görünen eylere
muzaf
ola-
rak
ilme
delâlet eder,
El-Mukim,
en
ileri bilgilere
muzaf
olarak
ilme
delalet eder.
El-Muhsi,
sayl
ve
mahsur
olan bilgileri
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 210/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
197
(mah)mat) ihata
etme
(kuatma)
cihetinden
ilme
delalet eder..
7
-
zafet
ziyadesiyle
Kudrete
raci
olan:
El-Kahhar,
El-Kaviy,
El-Muktedir,
El-Metin
gibi..
Çünkü
kuvvet,
kuvvetin
tamamdr.
Metanet, ise,
iddeti,
kahr
ise,
mukadder
olan
eye
salebe
etmekle
tesir
etmesidir..
8
-
zafetle
veya
fiil
ile
birlikte iradeye
raci
olan:
Er-Rahman,
Er-Rahim, Er-Rahim,
El-Vedûd
isimleri
gibi..
Rahmet,
zayf
ve
muhtaç
olan
bir
kimsenin ihtiyacn yerine
getirmeye
matuf
olarak
iradeye
racidir..
Rafet ise, daha
fazla
merhamet etmek manasna
gelmektedir. El-Vedud,
ihsan
ve
in'ama
muzaf olarak
iradeye
racidir.
Er-Rahim. fiili
bir ihtiyaç
sahi-
bini
gerektirmektedir.
El-Vedûd fiili,
bunu
gerektirmeden
doru-
dan doruya in'ama
delâlet
etmektedir. Yani
muhtaç
durumda
olan kimsenin
ihtiyacn bertaraf etmek için ihsana
matuf iradeye
racidir. Bunu
geçmi
sahifelerimizde
anlatmtk..
9
-
El-Halik, El-Bar,
El-Musavvir, El-Vahhab,
Er-Rezzak,
El-
^
Fettan,
El-Kabz, El-Basit,
El-Hafid,
Er-Rafi, El-Muiz, El-Muzil,
El-
Ad, El-Mukit,
El-Mucib,
El-Vasi,
El-Bais,
El-Mubdi,
El-Muid,
El-
Muhyi,
El-Mumit,
El-Mukaddim,
El-Muahhir,
El-Vali,
El-Berr, Et-
Tevvab, El-Müntakim,
El-Muksil,
El-Cami, El-Mani, El-Mugni, Er-
Hadi
isimleri gibi
fiil
sfatlarna
raci olan
isimlerdir..
10
-
Biraz
daha
fazla
olarak
fiile
delâlet
eden:
El-Mecid,
El-
Kerim
isimleri gibi.. Çünkü Mecid,
ikramn bolluunu ifade
eder,
tabii zatn
erefi ile
birlikte...
El-Kerim
ismi
celili
de
böyledir..
El-Lâtif,
fiildeki rfka
delâlet
eder.
(Yumuaklkla
davranmak
demektir).
Gerek bu
isimler ve
gerekse
dierleri bu on taksimden
hali
deildir.
Dier
isimleri de
bunlara kyas
edebilesin.
Bu izahatmzdan
anlalmtr ki,
isimlerin
mânâlar ayrdr.
Yani
e
anlam
ifade
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 211/259
198 mam-
Gazal?
-
eden
müteradif
kelimelerden
deildir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 212/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 213/259
200
mam- Gazalî
bir adamn duyduu
gibi,
hariçte
varl
olmayan
manzum
bir
kelâm
duymutur.
Bunun
Allah'a
izafe
edilmesi ise;
kelâm
insan
sesleri
ve
ilerinin mahsulü
olmadndan
ileri gelmektedir.
Hayat
sfatna
gelince:
Onlara göre
bu
sfat, kendi
varln
bilmesinden
ibarettir,
Çünkü
her
kendi zatn
bilen
için (O
diridir)
denilir de
kendisini
tanmayan için
(diridir) denilmez.
imdi
irade
ile
Kudret kal
mJfjtr. Onlara
göre Allah'n
irade-
sinin mânâs,
hayr
ve onun
nizamm bilmesi
ve ona,
göre
ya-
ratmasdr.
Yani
bir
eyi
bilmesi, o
eyin
var
olmasna
sebep
olmaktadr,
(onlara
göre)
iyi
olan
bir eyi
bilip onu
isteye
isteye
husule
getirirse O,
raz
olmu
demektir; raz,
olana.
(Mürid
isteyen)
de
denilir. Öyleyse
irade
(nefretten
arnmakla
birlikte)
ilme raci
olmaktadr.
Kudrete
gelince:
Bunun
manas
udur:
stedii
zaman
yapar,
istediinde
yapmaz.
Onun
fiili
bilinen
bir eydir.
Dilei
hayr,
bilmesine rücu
eder.
Yani, hayr (iyi)
bildii
bir
eyi
yaratr,
iyi bilmedii
(Hââ)
-
onlara
göre
konuuyoruz
-
bir eyi de
yaratmaz.
(Amiyane
bir
tabirle
öyle
izah etmee
çalalm;
hayrl
gördüü
ve bildii
eyi
yaratr,
hayrl
görmedii,
bilmedii (Hââ)
bir
eyi
ise
ya-
ratmaz.)
Hayr
nizamnn
bulunmas,
ancak
onu
bilmesine
bal
dr.
Var
olmayacak
bir eyin de
var
olmamas
da
onda bir
ha^
bulunduunu
bilmemesine
muhtaçtr.
u
halde
makul nizam,
mevcut
nizamn
sebebidir.
Mevcut
nizamsa,
makul
nizama
tabidir.
(Buradaki
makulden
murat,
Önceden
düünülüp
tasarla-
nan
ey
demektir.)
unu
iddia
ettiler:
Bizim
ilmimiz,
bilinen
eyi
çekletirmesi
için
muhakkak
bir
kudrete muhtaçtr.
Çünkü
iimiz
aza ile
yaplmaktadr.
Mutlaka
bu
azann
b
lunmas
lazmdr.
Sonra
yalnz
bulunmas
kafi
gelmez.
Ayn
za-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 214/259
Esmâ-i Hüsnâ erhi
201
manda salam ve
shhatli hatta güçlü
olmas
gerekmektedir.
O'na
(Allah'a)
gelince;
O,
yapacak
olduu
ii
bizim
gibi
or-
gan
vastasyla
yapmaz.
Malûmun
(bilinen bir
eyin)
mevcut
olduuna dair
ilmi
kafi
gelir.
Öyleyse
Kudret
de
dönüp
dolap
ilme raci
olmaktadr..
Sonra
unu da iddia
ettiler:
ilim
de
zatna
racidir
Çünkü
O,
zatn,
zat
ile
biliyor. Binaenaleyh,
ilim
Alim,
Malum birdir.
Ken-
dinden
baka
varlklar
da
yine kendi zat
vastasyla
bilmektedir.
Çünkü
O,
biliyor
ki,
zat,
bütün varlklarn
mebdeidir.
u
halde
sair
mevcudat
zatndan
bittebaiyye
bilmektedir ki,
bu
Zatnda
kesreti
gerektirmez.
Bir olan
zatn
bilmesi,
bütün malumat
bilmesini gerektirir.
Hesap
bilen kiinin
saylarn
katlarn bilmesi
gibi.
Ona iki ke-
re iki
nedir?
Onun kat nedir?
diye
sorulduunda
teker teker
hesap
etmeden
hemen
neticeyi
söyler.
Bir
bir
saymasna
hacet
kalmaz.
Mevcudat
da
böyledir.
Tedricen
yükselmekte ve
çoal-
maktadr. Evvelinde
çokluk
yoktur.
te
Cenab-
Hak
bunlar bir-
den bilebilir.
Bunlarn
hepsini
bilmek için de yalnz zatn
bilmesi
kafi
gelir.
Çünkü
her eyin
ba ve
mebdei kendi
zatdr ..
Bu
konuyu daha fazla
uzatmayacam.
Çünkü uzattkça
uzar. Bu
hususta
fazla
bilgi
isteyen
(TEHAFÜT'ÜL-FELASFE)
(1)
57
isimli
kitabmzdan
faydalanabilir.
Çünkü
bu mevzuun,
bu
kitapla
ilgisi
yoktur.
Bu kitap
Türkçe'ye
tercüme
edilmitir.
Felsefecilere
Cevab
Mütercim Akif
Nuri.
Dava
Yaynlar 1969
istanbul.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 215/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 216/259
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
LÂVE
VE
TEKMLLER
ÜÇ
KISIMDAN
MÜTEEKKLDR.
BRNC
KISIM
uras
muhakkaktr
ki,
Allah'n
isimleri,
tevkif
yönünden
dok-
san
dokuza
inhisar
etmemektedir.
Çünkü
doksan
dokuz
isim-
den
maada
baz
isimlerin
de
bulunduu
yine
tevkifi
yönünden
sabit
olmutur.
Ebu
Hüreyre
(R.A.)
den
naklolunan
dier
rivayette;
Bu
isim-
lerin
bir
ksmnn
mânâ
itibar
ile
kendilerine
benzeyen
isimlerle,
bir ksmnn
da
mânâ
bakmndan
kendilerine
benzemeyen
isim-
lerle
deitirildii
sörülmütür.
Mânâ
itibar
ne
(kendilerine
benzer
olan)
(yakn
manâl)
isimlere
misal:
El-Vahid'in
yerine
El-Ahad,
El-Kahhar'n
yerine
El-Kahir,
E-
ekûr'un
yerine
E-akir
varit
olmutur.
Mânâ
yönünden
benzer
olmayanlar:
EL-HADÎ,
EL-KÂFÎ,
ED-DAM,
EL-BASR,
EL-MÜNEVVR,
EL-
MUBN,
EL-CEMÂL,
ES-SADK,
EL-MURT,
EL-KAR
B,
EL-KADM,
EL-VTR,
EL-FATIR,
EL-ALLÂM,
EL-MELK,
EL-EKREM,
EL-MÜDEBBR,
ER-REFÎ,
ZTTAV,
ZL-MEARC,
ZLFADI,
EL-H
ALLAK.
.
.
Ayrca
Kur'an-
Kerimde,
bu iki
rivayette
müttefekun
aleyh
olmayan
isimler
de
varid
olmutur:
El-Mevlâ,
En-Nasir,
el-Ga ip
El-Karib,
Er'Rab,
En'Nasr
sibi.
.
Muzaf
isimlerdende,-
edidül-ikab,
Kabilüttevbeti,
Gafiruzzenbi
Mulicülleyli,
fnnehari ve
Mülicünnehari
filleyli,
Muhricülhayyi
minel
Meyyiti
ve
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 217/259
204
mam-
Gazalî
muhriculmeyyiti
minelhayyi,
gibi
isimler
varid
olmutur.
Haberde
(Es'Seyyid)
ismi
de
varit
olmutur.
Bir
adam
Resülüllah
(Sallallahü
Aleyhi
ve Selem):
Ya
Seyyid diye çarca,
Peysamber
(SAV.) u
mukabelede bulundular.
%
Es'Seyyid
Allah'tr
Galiba
Peygamberimiz
(SA.V.)
bu
sözünden,
yüze kar
medh
etmenin
doru bir
ey
olmadn
öretmei
kasd
etmi-
lerdir. Böyle
olmasayd
öyle
buyurmazlard:
-
Ben,
Ademoullarnn
Seyidiyim.
(Bununla)
övünmüyo-
rum.
58
I
Yine
hadislerde (Ed-Deyyan,
El-Hannan, el-Mennân)
gibi
isimlerin varit
olduu
da
görülmütür.
Hatta
hadislerde aratrla
cak
olursa
bunlardan
baka,
birçok isimlerin
de
varit
olduu
görülebilir..
simlerin
fiillerden
türemesi
mümkün
olsayd,
bu
isimler
da-
ha
da
çoalabilirdi.
Çünkü Kur'an-
Kerimde
Allah'a
izafe edilen
fiiller
çoktur:
(Yekifussue, Yekzifu bilhakki, yefsilu beynehum,
Kadayana lâ beni sraile) ayetlerinde olduu gibi. Meselâ
bu
cümleciklerden,
El-Kaif,
El-Kazifu bil-Hakk, El-Kad isimleri ek
edilebilir..
Hülâsa
Allah'n
isimleri saylmayacak kadar, çoktur.
Bu
düü-
nülmeye
deer
bir konudur
ki i'eride
gelecektir..
Maksadmz,
isimlerin
yalnz
doksan
dokuz
isimden ibaret
olmadn
açklamaktadr.
Usule uyarak
biz
yalnz
doksan
dokuz
ismi saym
ve
onlar
izah
etmi oluyoruz.
Aslnda bu
isimler bu
sayy amaktadr.
Sonra
bu
rivayet
mehur
bir
rivayettir.. Ebu
Hüreyre'den
58
mam
Ahmed,
Tirmizi
ve bni
Hace
bu
hadisi
Ebu
Said (RA)'den
rivayet
etmilerdir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 218/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
205
(RA)
naklettiimiz
bu
rivayet
sahiheyinde
deildir.
Sahih
olan
hadislerde
rivayet
öyledir:
Allann,
üphesiz
doksan
dokuz ismi
vardr.
Her kim
bu
isimleri
tadat ederse,
cennete
girer.
Hadiste
görüldüü
gibi,
doksan
dokuz
isimden
bahsedilmi ve
fakat
o isimlerin
hangi
isimler
olduu
açklanmamtr.
Mürid,
Mütekellim,
Mevcud,
ey, Zat,
Ezeli,
Ebedi
gibi üze-
rinde,
fakih
ve âlimlerin
söz ve
fikir
birlii
ettikleri
isimlere
gelin-
ce.
Bunlarn
da
Allah
hakknda
söylenmesi
caizdir.
Hadis-i
erifte
u
varit
olmutur:
Ramazan
geldi
demeyin. Çünkü
Ramazan,
Allah'n
isimle-
rindendir..
Ramazan
ay
geldi,
deyiniz
Bir
de mam
Ahmed'in
müsnedinde,
bni
Hibba'nn
Sahi-
hinde, Abdullah
bni
Mes'ud'dan
naklettikleri
u hadisi
bir
göz-
den geçirelim
-
Üzüntü
ve
kederle
karlaan
bir kimse
(Allahm Ben
se-
nin
kulunum,
kulunun
oluyum,
kadn
kulunun da
oluyum.
Nasiyem
elinde (kudretinde)
dir,
Hakkmda
hükmün
caridir.
Hakkmda
kaza ve
takdirin adildir.
Senden,
kendini
adlandrd-
n,
yahutta yanndaki
gizli
ilimde
sakladn
her
ismin
hürmetine,
Kur'an-, kalbimin
bahar,
gönlümün
nuru, üzüntümün
datcs
klman dilerim )
derse
Allah
onun
kederini
ve
hüznünü
giderir,
yerine
ferahlk verir.
Peygamber
(S.A.V.)'in
bu hadisteki
(Nezdinde
olan
Le-
dünni gizli
ilimde
saklad)
sözünden anlalmtr ki,
Allah'n
isimleri sayszdr.
Peki
öyleyse
Allann doksan dokuz
ismi vardr.
Mealinde
rivayetler
varit
olmutur? Bunun
faidesi
nedir? diye
bir
soru
sorabilirsin
Bu
sorunun
cevabn
ikinci
ksmda
bulacan
için
buyurun ikinci
ksma.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 219/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 220/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
207
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
KNC
KISIM
BU
KISIMDA,
DOKSAN
DOKUZ SMN
ÜZERNDE
DURULUP SA-
YILMASININ
FAYDASI
BEYAN
EDLECEKTR.
Ancak
bunda
baz
derinlikler
ve
incelikler
vardr
ki
üzerin-
de
durulmaya
deer.
Biz bunlar
soru
halinde irad
edip
bir bir
izah etmeye
çalacaz:
SORU:
—
Allann
isimleri
doksan
dokuzdan
fazlamdr,
yoksa
de-
il
midir?
Eer
fazla
ise bu
tahsisin
(doksan
dokuzun
üzerinde
durulmasnn)
anlam
nedir?
Bin
dirhemi
bulunan
bir
kimse
için,
Doksan
dokuz
dirhemi
vardr
denebilir
mi?
Bin lafz her
ne
kadar
doksan
dokuzu
içi-
ne
alyorsa
da,
doksan
dokuz
deyip
kestirip
atmak,
ondan
faz-
lasn
nefy
etmez mi?
ayet
Allah'n
isimleri
doksan
dokuzdan
fazla
deilse, Pey-
gamber
efendimizin
(Kendini
adlandrdn
yahut
kitabnda
indirdiin
yahut
mahlukatndan
birine
örettiin,
ya
da
yannda-
ki
gizli
ilimde
sakladn
her
isim
hürmetine
dilerim
senden
Al-
lah'm)
sözünün
mânâs
nedir?
Çünkü
bu
hadis,
Allahn
oaz
isimleri
yannda
sakladn
açk
olarak
anlatmaktadr.
Yine Pey-
gamberimiz
Ramazann.
Allah
isimlerinden
bir
isim
olduunu
söylemilerdir.
Selef
âlimlerinin
(Falan
kimseye
ism-i
Azam
ö-
retmitir )
dedikleri
de
sabittir..
Bütün
bunlar
gösteriyor
ki,
Allahn
isimleri
doksan
dokuzu
amaktadr...
CEVAP:
|
Akla
en
uygun
olan,
Allah'n
doksan
dokuzdan
fazla
ismi
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 221/259
208
mam- Gazalî
bulunmasdr.
Çünkü
bunu bize bildiren
rivayetler
hem
çokt^
hem
de
kavidir..
Doksan dokuz'a hasrn ifade eden hadislere
selince;
De
riz ki,
bu, bir
kaziyyeye mütemil olmaktadr
ki
kaziyyeye
deil.
Nasl m? zah edelim:
Mesela
bin kölesi
bulunan
melik gibi. Biri kalkar
da
der
ki:
Melikin doksan
dokuz kölesi vardr.
Kim onlar
alp
da
dümanlara kar
çkarsa
mutlaka galip
gelir.
imdi
bunun
bu
sözü, melikin
bin
kölesi
olmadn anlatmaz. Yalnz içlerinde
en
kuvvetli
kölelerin
doksan dokuz köleden ibaret olduunu biz-
lere
bildirir.
simlerin
doksan dokuzdan fazla
olmamas da
muhtemel-
dir.
.
Haber lafz (O
takdirde)
iki kaziyeye
mütemil
olmu
olur-.
1)
üphesiz Allann doksan dokuz ismi vardr..
2)
Her kim
bunlar sayarsa
cennete girer..
Hâttâ birinci
ka-
ziyenin
zikriyle
yetinilse,
söz
tam
olmu
olur..
Birinci
mezhebe
göre
ise, birinci kaziyenin
zikri
ile iktifa edilmez.. te bu hasr
zahirlerinden akla
en
yakn
gelen mânâ
hudur..
Lakin
bu
da
i
cihetten uzak dümektedir:
1)
Bu,
Allah
yanndaki gizli
ilimde
baz isimler
sakladC
önlüyor.
Oysa
hadiste
bu
ispat edilmitir..
2)
Bu
isimleri
yalnz peygamber,
veya
ismi
azam
kendisine
bildirilen veli gibi kimselerin
sayabileceini
bildiriyor
ki, adet
tamamlansn..
Yoksa bunun dnda
saylanlar, adetten
hariç
olursa noksan
olaca
veçhile hasr
batl olur.
u
halde
akla en yakn
gelen
hakikat udur:
Peygamber
Sallallahü
Aleyhi
ve
Sellem, bunu,
halk
bu
isimleri' saymaya te-
vik
etmek
için
anlatmlardr.
sm-i
Azam
ise,
halk
bilemez.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 222/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
209
SORU:
Diyelim
ki
Allah'n
isimleri
doksan
dokuzu
geçmektedir.
Akla
en
uysun
olan da
budur.. Meselâ
bu
isimleri
bin olarak takdir
etsek, be binden doksan dokuzunu
sayanlarn Cennete gire-
cekleri
söylendiine göre, doksan
dokuz,
bu
isimlerden
hangi-
leridir ki,
o
isimleri
sayanlar
cennete
girmeye
hak
kazanabilsin-
ler..
Yani
bu
isimler
muayyen
isimler
midir? Cennete girebilmek
için o
muayyen
isimleri
saymak gerekiyor
mu?
Yoksa
Ebu
Hüreyre'nin rivayet ettii
isimleri
sayan
da cennete girebilir
mi?
Yoksa
öbür
rivayetteki
isimleri saymak
da
lazm
gelir mi?
CEVAP:
Tabii
ki bu doksan
dokuz ismin belirli olmas
gerekir.
Çünkü
belirli
olmazsa
saymann ve doksan
dokuza
tahsis
edilmesinin
faydas kalr m?
Sonra
(Melikin
yüz
kölesi
var
ki,
onlarla
dümann
karsna
çkarsa
mutlaka
galip
gelir) sözü,
yüz kölenin gerçekten kuvvetli
kiilerden
meydana
geldii
anlatld takdirde doru olabilir.
ayet
içlerinden
herhangi
bir yüz
kiinin
de
ayn
güçte
olduklar
tezahür
ederse
o
sözün
manas
ve faydas kalmaz..
SORU:
Neden, doksan
dokuz isim,
bu kaziye ile tahsis
edildi?
Di-
erleri
Allann isimleri
deii midir?
CEVAP:
simlerin,
yücelik
bakmndan
manalar farkl olduu
için, fa-
ziletleri de
farkl olabilir.
Bunlardan
dok'san dokuz
isim,
dierle-
rinde bulunmayan
baz yüksek manalan
havi
olmas
itibar ile,
öbürlerine
nispeten
daha
faziletli
olabilir...
SORU:
Pekâlâ,
sm-i
Azam
bunlarn içinde
midir
yoksa deil
midir?
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 223/259
210
mam-
Gazalî
E§er
deilse,
sm-i
Azamsz
o
isimler
dierlerinden
nasl
daha
faziletli
olabiliyor?
ayet
içindeyse, bu nasl
olur?
Rivayet
meydandadr.
sm
Azam yalnz peysamberler
ve veliler bilmektedir.
Anlattklarna
göre, Asef
bin
Berhiya,
Belkis'in
arn
ancak
ism-i Azam
sayesinde
tayabümitir. Çünkü,
sm-i Azam
bilmek-
teydi. Tabii
koskoca
bir
ar
yüklenip, tamak,
keramet sebeple-
rinden
olsa
gerek.
CEVAP:
j
h
|
sm-i
Azamn
bu
isimlerin dnda
olmas
muhtemeldir.
Bu
takdirde
bu
isimlerin eref
ve fazileti, halk
tarafndan
bilinip
mehur
olan
dier
isimlere nispetendir.
Yalnz
peygamberler ve
veliler
tarafndan
bilinen
ismi
azama
nispeten
deildir..
sm-i
Azamn
bu isimler
arasnda
olduu da
söylenebilir.
Ne
var
ki
o,
yalnz Peygamberler
ve
veliler
tarafndan
bilinmesi
(Allah
tarafndan
münasip
görüldüünden)
tayn
edilip de (be-
lirtilip
de)
halka
indirilmemitir.
Haberde
varit olduuna
göre
Resulûllah
(S.A.V.)
öyle
bu-
yurmulardr:
Allah'n
sm-i
Azam,
u
iki ayettedir: Ve
ilâhukum
ilahüm
vahida
lailâhe
illahüverrahmanirrahim
59
Al-i mran
suresinin
ba
olan Eliflâm mim
Allahü
la
ilahe
illa
hüvelhayyülkayyüm.''
60
Bir
defasnda
Allahn
Nebisi
(SAV.)
Bir
adamn
Allahm
59
Bakara
Süresi,
163. ayet.
Meal-i
erifi udur: Hepinizin Tanrs
(zatnda ve
sfatlarnda
asla
benzeri
bulunmayan)
bir
tek
Tanndr.
O'ndan baka
hiçbir
Tann
yoktur. O,
hem
Rahmandr,
hem
Rahimdir.
Elmal
Tefsiri C.1
sfi
561
.
60
Al-i mran
Suresi, 1
ve 2.
ayetler. Meai-i
erifleri:
1-
Elif, Lam,
Mim.
2-
Allah
o
Allah'tr
ki
kendinden
baka
hiçbir
Tann
yoktur.
(O,
zati,
ezeli
ve
ebedi
hayat ile)
diri (ve
baki)dir.
Zatiyle,
kemaliyle
kaimdir.
(Yarattklarnn
her
an
tedbir-ü
hfznda
yegane
hakimdir,
her
ey
O'nunla
kaimdir.)
Fazla
bilgi için
bak.
Elmal Tefsiri
C.
2.
sf: 1
01
5
ve
Çantay
Tefsiri
C.
1,
sf:
81 'e.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 224/259
Esmâ-i Hüsnâ erhi
211
sana
u duamla
yalvaryorum-. ehadet
ederim ki: üphesiz
sen,
dourmayan, domayan, benzeri bulunmayan
Samed ve
teksin.
Senden
baka
ilâh
yoktur eklindeki
duasn
duyunca,
öyle buyurmutur:
And
olsun
bu
adam, Allah'tan
sm-i Azam
ile istemitir. üphe yok ki
bu
isimle istenirse
verilir;
dua
edilirse
kabul edilir..
Bu, neden doksan
dokuz olarak tayin edildi
de
yüz
den-
medi?
Yüze
yaklat
halde
bilhassa
doksan
dokuzda
niye
duruldu?
a) Çünkü
Mânây
erife,
bu
meblaa
ulamtr
da ondan.
Yoksa adet maksur (tahsis
edilmi)
deildir.
Ne
var ki bu
sayya
muvafk
olmutur..
Nitekim Sfatlar, ehlisünnet
indinde,
Hayat,
lim,
Kudret,
ra-
de,
Semi, Baser ve Kelâm olarak yedi
saylmtr. Bu
durum,
s-
fatlarn
yedi tane
olmasndan
deil;
bilâkis Rububiyet
ancak
bunlarla tamamland için
böyle olmutur..
b)
Bunun balca sebebini
Allah Resulü
(S.AV.)
beyan
bu-
yurmutur-.
Yüzden
bir eksik..
Allah
tektir,
teki
sever.
Ne
var
ki,
bu,
isimlerin, .iradi
ve ihtiyari
tesmiye
olduuna
delâlet
eder.
Yoksa
eref sfatlar
yalnz bunlara
münhasr
kalmaz. Çünkü
bu, zat için
olur
rade
ile
deil..
Hiç
kimse
unu
diyemez:
Allah'n sfatlar
yedidir. Çünkü o
tektir, teki
sever.
J
Çünkü
bu zati
sfatlandr. Bu
babtaki
sfatlar
maksur
(tahsis
edilmi) deildir..
Hatta bunlarn
mevcudiyeti, kadn
(kasd
SORU:
CEVAP:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 225/259
212
mam-
Gazalî
edicinin) kasd,
müridin
(isteyenin)
iradesi
ile
deildir
ki,
bun-
dan, baka
deil
de
yalnz
tek kasd edilmi
olsun ..
te
bu
az evvel
arz
ettiimiz
ihtimali
kuvvetlendirmektedir:
Allah'n
kendine tesmiye
ettii isimler doksan
dokuzdur,
baka deil
Onu
yüz
klmamtr:
Çünkü
O, teki sever.. Bu ihtimali kuv
vetlendiren
baka
bir
hususa da
ileride iaret edeceiz..
SORU:
M
V
'
V
I
Bu
doksandokuz
ismi,
Resulûllah
(S.A.V.)
bizzat
saym
m-
dr,
yoksa
bunu,
Kitap,
Sünnet
ve buna delâlet
eden
haberler-
den herkesin çkarp
almasna
m terk
etmitir?
CEVAP:
I
Allah'n
Resulü-Ebu
Hüreyre'nin (R.A.)
rivayetinden
de anla-
laca
gibi-bu
isimleri
sayp
toplamtr.
Gaye,
müslümanlar
bu
isimleri
saymaa
tevik etmektir. Eer
saymasalard,
halk bunlar
nereden bilecekti. Halka bunlar
ayr ayr
bulup
saymak, tabii ki
güç
gelecekti..
Alimlerin ekserisi
erh
ve izahn
yaptmz,
Ebu
Hüreyre'nin
(R.A.)
rivayetini
kabul
etmilerdir. Yalnz mam
Ahmed
ve
Beyhaki,
Ebu Hüreyre'nin
(R.A.)
rivayetini
cerh
ederek,
raviler
zincirinde
baz
zayf
halkalarn
bulunduunu
ileri
sürmülerdir.
Ebu
sa
Tirmizi
61
bu
rivayet
hakknda zaafa
delâlet eden
baz
hususlara
iaret
etmitir.
Ayrca
dier
muhaddisler
de,
bu
rivayette görülen bu
üc
hususa
dikkati çekmilerdir:
61
Sünen-i
Tirmizi.
Kütb-i
Sitte'nin üçüncüsü
olan bu kitab
Türkçeye
tercüme
edilmektedir.
Cilt:
1
Sünen-i Tirmizi
Tercemesi
Mütercim:
O. Zeki
Mollamehmedolu.
yunus Emre yaynevi. stanbul
1972.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 226/259
Esmâ-i Hüsnâ erhi
213
a)
Ebu
Hüreyre'den
(RA)
nakledilen
bu
rivayete
karklk
vardr: Çünkü
ondan,
birbirlerine-birinde ibda
7
dierinde tabir
bulunan-zt
iki
rivayet nakledilnitir.
b)
Onun
rivayeti,
Hannan,
Mennan, Romazan
gibi
isimlerle,
dier
haberlerin
bildirdii
isimleri
içine
almamtr.
c)
Sahihte
adeti
beyan
eden
Peygamber
(S.A.V.)in sözü
Allah'n
doksan dokuz ismi
vardr; kim
bu
isimleri tadad
ederse
cennete
giren)
olmutur.
simlerin
ayr
ayr
zikri
ise,
Sahihde
varit
olmamtr.
Sahihde
bu
hususta
garip
bir
rivayet
vardr
ki, içinde
zayf
bulunan ravi
mevcuttur.
Bu
miktar
gösteriyor
ki,
simler
bu
saydan
fazla deildir.
Ebu
Hüreyre'nin (R.A.)
rivayetinin
dnda
kalan
isimlerin
el-
de
edilmesi bizi,
bu
zahirden
alakoymutur.
Çünkü
simlerin
adedi
'bulunan
rivayeti biz
zayf
sayarsak,
müküllerden
bir
kaç
bertaraf
edilmi
olur.
Çünkü
biz
diyoruz
ki;
isimler
doksan
dokuzdur.
Allah
bun-
lar
kendine tesmiye
etmitir.
Onu yüze
tamamlamamtr.
Çünkü
o,
tektir;
teki
sever. Bunlarn
içine
Hannan
Mennan
ve
dier
isimler
de
dahil olmaktadr.
Bunlarn
hepsini bir araya
getirmek,
ancak Kitap
ve Sünneti
aratrmakla
mümkün
olur;
Çünkü
bunla-
rn
bir
ksm
Kitabullah'da
bulunur,
bir ksm
da
Resulûllah'n
ver-
dii
haberlerde.
O
alim
demitir
ki:
Kitap
ve
sahih
haberlerden
isim
elde
edebildim.
Dier
ilimler,
içtihad yolu ile
haberlerden
elde
edilmedir.
Sanrm ki,
isimlerin
saysn
bildiren
hadis
ona
erimemitir.
ayet
ulasayd,
onu
zayf
bulurdu
veyahut o
rivayeti
brakp da
sahihde
mevcut
olan
haberi
alr ve
kalan
isimleri
sahihdeki
ha-
berlerden
aratrmaya
koyulurdu.
bu
merkezde
olursa,
onlar
aratrmak
suretiyle
sayan
kii
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 227/259
214
mam- Gazalî
son
derece
yorgunluu
göze
alacaktr.
Tabii
ki
böyle bir kimse
cennete
hak
kazanm
olur.
Yoksa hepsinin, ayr ayr
beyan
edildii rivayetten
bu isi
ri çkarp saymak zor
bir
ey
deildir.
Evet; sahihlerin baz lâfzlarnda: Onlar ezberleyen cenne-
te
girer diye
varit
olmutur. Hfz etmek,
üphesiz ki
yorgunluk
isteyen bir itir..
te
bu
hadisden
anladm
ihtimaller bundan
ibarettir
Bundan
fazlasna
temas
etmek, ancak
tahminle
bilin
içtihadi
ilere
tevessül
etmek
olur ki,
bu
akllarn
yürüyecei
yolun dnda
kalr.
Vallahu
Alem
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 228/259
3-Aû
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
215
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
^
ÜÇÜNCÜ
KSM
i
ALLAH'A TLAK EDLEN SM
ve
SIFATLAR
TEVKF
MDR,
YOKSA
AKLIN BUNDA
BR
DAHL VAR
MIDIR?
BU KISIM
BUNUN
HAKKIN-
DADIR.
El-Kaz
Ebu
Bekr
bunun
caiz
olduunu
(Yani
Aklnda
bunda
bir rolü bulunduunu
söylemektedir. Ancak ne
var ki, eriatn
menettii
veya Allah
hakknda mânâsnn
müstahil
(imkânsz)
olduu
hususlar
bundan
istisna edilir.
er'an
bir mânâs
olma-
yansa caizdir..
Ebül
Hasan
El-E'ariye göre, bu
tevkif
üzerine
mevkuftur.
zin
olmadkça,
manasyla
mevsuf olan bu ismin
Allah'a
iflâki caiz
deildir.
Bizce muhtar
olan udur:
Biz
bir
ayrm
yaparz
ve
deriz ki:
f~Her
isme
raci
olan
(Husus)
izine
baldr.
Vasfa
raci olan ise
izine bal
deildir. (Yani
isim
mânâsnda olan
isimler,
izne ba-
ldr,
vasf
mânâsnda
olan
isimler
ise
izine
bal deildir.)
Vasf
mânâsnda
olann
doru
olmas
lâzmdr.
Doru
olursa
mübah
olur;
yalan
olursa
asla..
Bunu da
ancak, isimle
vasf
arasndaki
fark
anladktan
sonra
anlayabiliriz.
Onun
için
deriz
ki:
sim,
müsemmaya
devlet
için
vaaz
edilen bir
lâfzdr..
Zeyd'i
ele
alalm: Bunu ad
Zeyd'dir.
Kendisi
beyaz
ve
uzun
boyludur
diyelim
biri
kalkar
da
onun
adn
söylemez
de
(Ey
beyaz
ve
uzun)
diye
çarrsa,
Zeydi
ismi
ile
deil, vasf
ile
ça-
T
T
M
A
K
)
M
APS
Ölh&ht
ÛFRUTM^'
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 229/259
216
mam-
Gazalî
girmi
olur. O
adam
böyle
çarmakla
yalan
söylemi
deildir.
Lâkin
ismini
çarmamtr.
Çünkü
onun
ismi
Zeyd'dir.
(Beyaz
ve
uzun)
deildir.
Onun
uzun
ve
beyaz
olmas,
onun
isminin
uzun
olmas
demek
deildir.
Hatta
bir
çocua
(Kasm
veya Cami)
ismini
vermemiz,
onun
bu
vasflarla muttasf
olduuna
delâlet
etmez.
Bunlar onun
ancak
ismi
olabilir, her ne
kadar
bu
vasflar mânâ
yününden
kendisinde
bulunursa
da.
Ona
tutup
da
Abdül-Melik
(Melikin
kölesi)
dersek.,
bununla
onun
Melikin
kölesi
olduu
murad
edilmez.
Bunun
için
diyoruz
ki,
Abdül-Melik,
tpk sa
ve
Zeyd
gibi bir
müfret
isimdir.
Vasf
makamnda
zikr
edildii
zaman
mürekkeb
isim
olur.
Abdullah
da öyle..
Bu
kelime
Abadile
diye
çoul
olur
da
badullah
di/eço
olamaz
imdi
buraya
kadar
ismin
manasn
anlam
bulunuyorsun
Demek
ki
isim,
müsemmay
tantmak
için
vaaz
edilen
bir
lâ-
fzdr
Herkes
kendine
diledii
ismi
koyabilir.
Bir
ana
baba
da
o-
luna
veya
kzna
istedii
ismi
verebilir.
Efendi
kölesini
de
diledii
bir isimle
adlandrabilir.
Bir
insan,
kendine
konan
isimden
baka
bir isimle
çarlrsa
muhakkak ki
kzar.
Biz
insan
olarak,
bir
insan
kendi
isminin
gayrisi
ile
çare
mazsak,
nasl
olur
da
Allah'a
isim
takabiliriz?
Peygamberimiz
Sallallâhü
Aleyhi
ve
Sellemin
isimleri
de
sa-
yldr.
Kendisi,
kendi
isimlerini
saym
ve
öyle
buyurmulardr:
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 230/259
Esroâ-i
Hüsnâ erhi
217
Benim, Ahmet,
Muhammed,
El-Mukf,
El-Mahi,
Nebiyyuttevbe,
Nebiyyurrahme,
Nebuyyüi-Mülhime
sibi
isimle-
rim vardr..
62
Peygamberimiz
bu
açklamay
yaptktan sonra
ona
baka
bir
isim
koyamayz,
yani
baka
bir
isimle onu
çaramayz.
Onun
güzel
vasflarndan
haber
vermek
için
ancak
öyle
diyebiliriz
O,
Alimdir,
Mürittir,
Reiddir,
Hadiddir.
Zeyde, o
uzundur,
o,
beyazdr
dediimiz
gibi.. Bu
onun
ismini
söylemek
deilde
vasfn
söylemeklir..
Hülasa,
bu,
bir
lafzn
onun
hakknda
denip
denmeyeceini
inceleyen fkhi bir
meseledir.
öyle
izah
edebiliriz
bunu;
Peygamberi,
kendisinin
kendi
zati risalet
penahlarna takt
isimlerden
maada
isimle
çaramyoruz.
Hatta
insanlar
bile
ça-
ramyoruz.
Bu
yasak
Allah
hakknda,
yasak
olmaz
m
hiç?
te
bu,
bir nevi
eri
hükümler
esaslarndan
biri
olan
fkhi
k-
yastr.
Vasfa
gelince:
Bu,
bir
ii
haber
vermektir.
Verilen
haber ya
dorudur,- ya
yalandr.
Din yalann
suret-i
katiyede
haram olduunu
açklamtr.
Ya-
62
Buhari, Müslim,
Tirmizi,
Malik,
Nesei'nin
Cübeyr
bn-i Mut'm
(RA)'den riva-
yet
edildiine
göre:
Peygamber
efendimiz
öyle
buyurmulardr:
Benim
be
ismim
vardr.
Ben
Muhammed'im.
Ben
Ahmed'im.
Ben o
Mâni'yim ki
Allah
benim
(nübüvvetimi)le
küfrü
mahvedecektir.
Ben
o
Hâirtfm
ki
(kyamet
gü-
nünde
bütün)
insanlar
beni
takib
ederek
har
olunacaklardr.
Ben kendinden
sonra
(peygamberlikle
vazifeli)
hiçbir
kimse
bulunmayan
o malûm
Akib'imdir.
Akib,
kendisinden
sonra
hiçbir
peygamber
bulunmayandr.
Bu
mevzuda
fazla
bilgi
için u
kitaplara
baknz.
Müslim'in
Sofuolu
tercümesi
C
7
sf:
227
de
2354
No'lu
hadis.
Tirmizi'de
2842
No'lu hadis.
Camüssair
3437
No'lu
hadis.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 231/259
218
mam- Gazalî
lan
yalanlklan
çkaran
bir
arz
vaki
olursa
baka. Din
dorunun
helâl
olduunu
açklamtr.
Ama
helali
helallikten çkaracak
bir
arz
vaki olursa
baka.
Zeydi
vasf
ederken onun
var
olduunu
haber
vermemiz
nasl
doru
ve mübah
ise,
Allah' vasf
ederken
onun
kadim
ol-
duunu
haber
vermemiz de
bu
hususta
-
eri
delil
bulunsun,
bulunmasn-
doru
ve
mübahtr.
Zeyd
hakknda
o,
ekar
(Kumral)
'dr
diyemeyiz.
Çünkü
bu
haber
kendisine
ulanca
nefret
edecektir
ve belki
de
kzacaktr.
Çünkü
bu
vasf
Zeydin
ahsiyetine
bir
noksanlk
getirmektedir.
te
Allah
hakknda
da,
tpk
bunun
gibi,
Zat-
Sübhaniyesine
noksanlk
getirecek
bir
vasf
söyleyemeyiz..
f)X^C
Fal<at
'
nol<s
anlk
ifacle
etmeyen
hatta
bilâkis
medhe
delâlet,
eden
bir vasf
söylersek
bu
üphesiz
ki
mübahtr.
Lakn
bunun
yukarda
arz ettiimiz, tahrim
sebeplerinden
arnan
doru
haber
gibi
olmas
arttr.
Mesela
Allah
hakknda,-
Zari,
Haris,
diyemeyiz.
Fakat
hanmn
hamile
brakp
da
çocuun
dünyaya
gelmesine
sebep
olan
kimseyi
nazar
itibara
olmadan
asl
eken
o
deil;
Allah'tr,
tohu-
mu
topraa
atp
ekin
ekini
düünmeden,
asl
zari o
deil
Allah'tr
diyebiliriz.
Attn
zaman
sen
atmadn,
ancak
Allah
att.
63
Cenab-
Hakk
(Ya
muzili=ey
zelil
eden )
diye
çaramayz.
Fakat
(Ya
muiz=ey
aziz
klan,
ya
Muzil=ey
zelil
klan)
diye ra-
hatça
çarnz
—
Neden
mi?
—
Çünkü bunlar
birletikleri
vakit,
medih=övgü
vasf
ortaya
çkar..
Zira bu,
iin
her
iki
yönü
de
elinde
(kudretinde)
bulundu-
63
Enfâl
Sûresi,
17.
âyetin
bir
ksm.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 232/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
219
unu
açkça
gösterir..
Duada
da
durum
böyle
deil
mi?
Allah',
emrettii
gibi
Es-
ma-i Hüsnâ ile (en güzel
isimleri
ile)
çarrz.
simleri
geçtiimiz-
de
ise Medih ve Celal sfatlar
ile
çarrz..
Ya Mevcud,
Ya
Muharrik,
Ya Müsekkin
diye
çarmayz
da
(dua
etmeyiz
de);
Ya mukil'el-Aerat
=
(ey düenleri
kaldran) Ya
münzilel
berekât=
(ey
bereketleri indiren )
Ya
Müyessire Külli;
asirin
=
(ey
her
zor olan
kolaylatran )
diye
çarrz
(dua
ederiz)..
Yine
bir
insan
çarmak istediimizde, onu
ya ismi ile çar-
rz
veyahut,
(ey
erif,
ey
fakih), diyerek
övgü
ifade eden
vasf
ile
çarrz de; (ey
uzun,
ey
beyaz)
diyerek
seslenmeyiz.
Fakat
onu
hafife
almak istediimiz de,
(ey
uzun, ey
beyaz
adam)
diye
sesleniriz..
Onun
(insann)
sfatlarndan
sorulduumuzda, beyaz
renkli
ve
siyah
saçl
olduunu söyleriz.
Duyduu
zaman,
ho
karla-
mayaca
bir vasfla-gerçek
olsa
da
bi-vasf
etmeyiz,
onu.
Mesele
yine böyledir:
Eyay
idare
eden
kmldatmayan,
beyaz yapan
ve
siyah
yapan
kimdir?
diye
sorulduumuzda,-
(Bunlar yapan)
Allah'tr
deriz
ve
bu
ileri
ona
izafe
etmekte,
-eri
bir
izin
var
mdr,
yok
mudur?
diye
beklemeyiz.?]
Evet
Allah, vardr,
yaratand-r.
-Muzhir
de O'dur,
Muhfi
de...
Musid'de
O'dur;
Muki
da..
Mubki'de
O'dur,
Muni de,
Evet
tevkif
varit
deilse
bile bütün
bunlar ona
itlâk edilebilir.
SORU:
Neden
Allah
için,-
Arif,
Akil,
Zeki
ve
benzeri
vasflar
denile-
miyor?
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 233/259
220
mam-
Gazalî
—
CEVAP:
Bu
ve
benzeri
vasflarda
mani
olan
husus
ihamdr
ki izin
ol-
madan
caiz
olmaz.
Es'Sabur, Er'Rahim,
El-Halim
sibi
(isimlerde)
her ne
kadar
iham varsa
da, onlar
da
izin varit
olmutur.
Bunc
ise izin
yoktur.
Bundaki
iham
udur: Akll
olan,
o
kiidir
ki,
kendisini,
kötC
lüklerden
önleyen bilgisi
vardr.
Meselâ
onun için
(Onu akl
netmitir
=
kötülüklerden
alkoymutur)
derler.
Fitret ve Zekâya
gelince:
Bunlar,
müdrik (idrak
eden)den gaip olan
eyi
suretle
idrak
etmeyi
i'ar
ederler. Marifet
ise,
önceden
bilinmeyen bir
e
bulunduunu
haber
verir.
(te bu gibi
maniler)
bulunduu için
bu
vasflarn
Allah
hak-
knda itlâk
edilmesi
caiz
olmuyor..
ayet
Lâfz
incelenip
de
;
ki
mefhum
arasnda herhangi
bir
iham
görülmez,
din
de men
etmezse,
o zaman
kesin olare
onun
itlâkna
cevaz
veririz..
Doruyu en iyi
bilen Allah'tr
Dönü
de
yalnz
O'nadrL.
IMAM-l
GAZAL'NN
KTABI
BURADA
SONA
ERD.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 234/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
221
BU
KISIM ESMÂ-
HÜSNA'NIN
KISACA MÂNÂLARINI,
OKUNMA-
SININ
ADABI,
FAZLET VE
MEZYETLERN BEYAN
EDER.
64
Öyle Allah
ki
ondan
baka
ilah
yok.
En
güze isimler
Esma-i
Hüsnâ
O'nundur.
Allah
Teâlâ
kendisinden
bakas
olmayan
tek
bir
Allah'tr.
1
0^5^
ER'RAHMAN: Rahmetten mütak
olup, dünyada
mü'min,
kafir
bütün yaratklara
rahmet
ve merhamet
eden nimet
veren
demektir.
Esma-i
Hüsna'nn
ayr ayr
her birinin
hesabi
sar
ile,
adedi
olup,
zikredilecei
gibi,
Allah
lafza-i
celilinin
adedi
olan 66
defa, Rahman ismi
erifinin
de adedi olan 298
adedine
göre
kraat
edip,
dergah
kibriyadan istidai
inayet
ve
rahmet
eden
kimsenin
her
ne murad
varsa
hasl
olur.
Ve kaffei
havayici biiznillah
husul
bulur.
Allah ism-i Celili, zat ilahi ismidir.
Bir
sfata
delâleti
yoktur.
Rahman ismi ise Allah
isminden
baka
dier bütün isimler
gibi,
ismi
sfat
olmakla,
Allah-ü
Teâlâ'dan
bakasna
isim
olarak
veril-
mesi
caiz
olmayan
has
isimlerindendir.. Nitekim Cenab- Hak
Kur'an-
Kerimin Araf Suresi
180.
ayeti
kerimesinde:
Meali: Allah'ndr en
güzel
isimler.
Esma-i
Hünsa
Allah'a
Bu
ksm
mütercim
M.
Ferat
tarafndan
ilâve
edilmitir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 235/259
222
mam-
Gaz
alî
mahsustur.. Onun
için siz Allah
Teâlâ'y o
güzel
isimlerle
zikre-
dip
çarnz. Ve
ona Esma-i
Hüsna
ile
dua
ediniz, demektir:
Bu
ayeti
kerimeden
Esma-i
HüsnaV (O
güzel
isimleri)
kullara isi
vermenin
caiz olmad
anlalmaktadr. Vehab,
Cebbar,
Vahi
gibi
isimlere, Abdülvahhab,
Abdülcebbar, Abdülvahit
gibi
abil
kelimesini
ilave
etmek
lazmdr ki,
Vahab'n kulu
Cebbar'n
kulu,
demek
mânâsn
alm olsun.
(Ur^t
Er'RAHM:
smi erifinin
mânâs:
Er'Rahim,- Ahirette yalnz
mü'minlere pek çok rahmet in'am
ve
ihsan
eden mü'minlere
evkat
ve
merhamet edip mazlumun
hakkn
zalimden
alan
demektir.
Er'Rahim ismi
erifini
def-i
b
için
itikad-i
tam ve hulusi kalb ve
tahareti
kamile
ile,
yedi
gi
sabah
namazndan
sonra
kbleye müteveccihen oturup
ismin,
adetine
göre
208 defa
tilavet
ile
Allah Teâlâ'ya
arz n
ve
takdim-i istida ve
istirham
eden kimse
biiznillah
her
türlü
lâ,
keder
ve kazadan
emin ve
mahfuz
olur.
Dünyann
nimeti
hakir
ve azim, nakis
ve
tam
iki
ksmdr ki,
hakir ve nakz nimetler.
Rahim ismi
sfat manasna göre kafirlere
de
verilir..
Ama
ahiretin
nimetleri tam ve
kamil
olduundan, Rahim
ismi
sfat, anlamna
göre ahirette
yalnz,
mü'minlere
verilir.
Esma-i
Hüsna
ile
dua etmemiz için,
emrolunduumuz
Al-
lah'n
en güzel isimleri 99 dur. Onlar
sayan
ve
ezberleyen cer
nete
girecei Buhari ve
Müslim'in
rivayet
ettii bu
hadisi erifte
anlalmaktadr.
EI'MELK:
smi
erifinin
manas;
EI'Meiik; yaratma,
diriltme
ve öldürme ile her eyin mutasar-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 236/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
223
rf,
padiahlar
padiahdr.
Her
ey
emrine
müsahhar
ve amade
olan
hükümdardr.
isjtâ
EI'KUDDÛS
smi
erifinin
manas;
El'Kuddûs,
akl
ve hayalin
düündüü
hissin duyduu,
ayp
ve
eksik
sfatlardan
beridir.
fSCJ
Es'SELÂM:
smi
erifinin
mânâs,-
Es'Selâm,
zat
ayptan
sfat
eksiklikten,
ileri de
erden
salim
olup,
kullar
tehlikeden
salim
klan
ahirette
iyileri
azaptan
selim
klan,
cennette
de
iyilere
selâm
verendir.
Es'Selâm
ism-i
celilini
her gün
ve hiç
olmazsa
haftada
bir
gün
sabah
namazndan
sonra
bu
ismin
hesab
saire
göre
adeti
olan
1 30
defa
kraat
eden
ve
onunla
Allah
Teâlâya
tevessül
ve
müracaat
eyleyen
kimseye
Cenab-
Hak
kafteyi
umurunda
selâ-
met
hayr
ve
bereket
ihsan
buyurur.
Resulûllah
Efendimiz
buyuruyor
ki,
Kur'an-
Kerim'de
Har
suresinin
sonundaki
Levenzelna
hâzelkurane
ayetinden
sona
kadar
olan
üç
ayeti
kerimeyi
okursa
melaikeler
onu
akama
ka-
dar
korur. O
gün
vefat
ederse
ehit
olur.
jAp
EI'MÜ'MN:
smi
erifinin
manas;
EI'Mü'min,
Peygamberleri
sözü
ve
mucizat
yaratmas
ile
tas-
dik eden.
Yaratklar
zulümden,
tehlikeden
ve
afetlerden
koru-
yan
ahirette
de
Mü'minleri
azaptan
koruyandr.
EI'Mü'min
ismi
celilini 1
36
defa
tilavet
ile
Allah
Teâlâya
tazarru
ve niyaza
devam
eden
kimseye
Cenab-
Hak
zelil
ise
izzet
fakir
ise
sevret,
korkak-
sa
eman,
ihsan
buyurur.
Fahri
Razi
tefsirinde
beyan
olunduuna
göre
tevhidin
mertebesi
dörttür
1
-
Dille
ikrar
2
-
Kalb ile
iman
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 237/259
224
mam- Gazalî
3
-
Dille
inanc
takviye
4
-
Hatrna
marifeti
ilahiyeden
baka
bir
ey
gelmemektir.
Bu
dörtten
biri
kalpte
iman olmadan dille ikrar, makbul de-
ildir. Zira nifaktr.
Kalpte iman olup, dille
ikrar etmezse,
iman
kabul
deildir
günahkâr
olur.
EI'Müheymin
yaratklarn
ilerini rzk
ve
ecellerini ve
büt
hallerini bilen,
koruyan
ve
gözetendir.
EI'Müheymin
ismi
erifi,
adetine
göre, 145
defa tilavet
eden
Allah'n
keremiyle
saadete
yükselir.
Ona
ne
eytan
ve ne
de
bir insan
tasallut
edemez.
Zarar
ve
ziyana
ulatramaz. Dümann
zulüm
ve
errinden
emin
ve
mahfuz olur. Ehli
tevhide
dört
ey lazmdr.
EI'MÜHEYMN:
smi
celilinin
manas;
1
-
Tasdik,
zira tasdik
olmazsa
münafk olur.
2
-
Tazim,
Eer
tevhidi
tazim
üzere
olmazsa
mübtedi
olur.
3
-
Halâvet,
çünkü
tevhidinden lezzet almaz
ve
halâveti
bulmazsa
mürai
olur.
4
-
hlâstr; Zira
tevhidi ihlas üzere olmazsa
fask
ve
facir
olur.
i*j*î
EI'AZZ: smi erifinin manas;
El'Aziz,
kuvvet
ve
galebe
sahibidir.
Daima
galiptir.
Fakat
hikmeti
icab
çok
defa
zalimleri cezalandrmakta
acele
etmez,
bazlarn
da
ahirete
brakr.
El'Aziz ismi celilini
adeti
üzerine
94
defa okuyan
kimse
Hak
katnda
aziz
olur..
Allah
Teâlâ'nn
izniyle hiçbir
vakit
dücar-
me-
zellet
olmaz
Esma-i
Hüsna'nn
kraatinin
adab
1
-
tikad
tam ve
Cenab-
Hakka
yönelmek.
2
-
Bedende
elbisede
ve mekanda temizlik.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 238/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
225
3
-
Sabah
namazndan
evvel
veya
sonra
müteakiben
oku-
mak.
4
-
Kraat
esnasnda
adap
üzere
oturmak.
5
-
Esma-i
Hüsna'da ismin
hesab sair
ile
kendine mahsus
olan
miktarna
riayet
etmek
suretiyle
okuyarak
dua
etmek.
6
-
Okunan
ismin evveline
ya
harfi
nidasn,
ilâve
ederek
Ya
Allah veya
Yaranman
eklinde
okumak.
jürî
EPCEBBAR:
smi
celilinin
mânâs;
'Cebbar
zorla
düzelten, dilediini
yaptrabilen, krlanlar
onaran
eksikleri
tamamlayandr.
'Cebbar
ismi celilini
her gün veya
en
az
Cuma
ve pazarte-
si günleri
sabah
namazndan
sonra
206
defa okuyan
kimseyi hiç
kimse
cebretmeye ve
sktrmaya
ve
hiçbir zalim
cra-i zulüm
ve
gadre
cesaret
edemez. Zulmü
cebabirenin
errinden emin ve
mahfuz
olur. Esma-i
Hüsnâ'y ezbere
okuyamayan
ve mânâlarn
bilmeyenler
yüzünden okumal ve
manalarn
örenmeye ve
hükümleri
ile
amel etmeye
gayret
ederek cenneti
kazanmaldr.
EI'MÜTEKEBBR
smi celilinin mânâs:
EI'Mütekebbir,
büyüklük
ve
azamet kendine mahsus
olan-
dr. Hadisi
kutsisinde
Cenab- Allah; Büyüklük ve
ululuk bana
mahsustur.
Onlara ortaklamaya
yeltenenleri nari
cehenneme
atarm, buyurmutur.
EI'Mütekebbir
ismi erifini
626 defa
okuyan
insanlar
arasnda
muhterem
olur.
Onu
gören
hürmet
ve riayette
bulunur.
Sözü
dinlenir. Görüü makbul
kadri
yüce,
insanlar
yannda
sevimli
olup, hürmet
izzet
ve
riayet
görür. Her
gün sabah namazndan
sonra
okunmasn
ulemay-
havas tavsiye
etmilerdir.
Hadisi
eri-
finde Resulûllah Efendimiz
dua ibadetten
ibarettir,
buyurmutur.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 239/259
226 mam-
Gazal?
jl>
3
El'HALK: lmi
erifinin
mânâs;
'Halik,
her
eyi
yaratan
yoktan
var
eden
demektir.
ET
Halik
ismi
celilini
731 defa
okuyanlara
Cenab-
Hak
muvaffakiyet
es-
babn yaratr.
Evlâd
olmayan
o niyetle
devam
ederse evlâd
olur.
Rzk
hususunda
tesiri
büyüktür.
Duann
fazileti
çoktur.
Çün-
kü
duann
mânâs
Cenab-
Hakk'a
tazarru ve niyaz
edip
yalvar-
maktr.
Allah
Teâlâ'nn
da kullarndan
bekledii
vazife
budur.
U0
EL-BARU
smi
erifinin
mânâs;
El-Bariu,
her
eyi
eksiksiz
ve
birbirine
uysun
yaratandr.
EI'Bariu
ismi
erifini
213 defa
okumaya
devam
den tehlikeli
has-
talklara
yakalanmaz.
Rütbe ve
makamndan
çkarlm
olan
kii
bu
esmaya devam
ederse elinden
kaçrd
makam
ve
mansab
yine
eline
getirir.
Duann
meziyeti çoktur.
Hz.
Peysamber
Efen-
dimiz
hadisi
erifinde
Allah'n
katnda
duadan mükerrem
ve
sevgili
bir
ey
yoktur
buyurmutur.
Ayeti kerimedeki
Esma-i
Hüsnâ
ile
Allah'a
dua
ediniz
emri
bunu
teyyid etmektedir.
-
jj^ai
EL'MUSAvVR:
smi
erifinin
manas:
-
EI'Musavvir,
her
eyi ekilleyen
suretle
ayrandr.
EI'Musavvir
esmasnn
336
defa tilâvetine
devam
edene Cenab- Hak
talakati
lisan
nutuk ve
anlatma
maharetini
ihsan
eder,
tahsili ilim
kolay
ezberleme
hususunda tesiriri
icra
hasl olur.
Allah
Teâlâ
hadisi
kutsisinde Ben
gizli bir
define idim,
bilinmek istedim ki,
mahlûkat
yarattm
buyurmutur.
jSîi
EI'GAFFAR:
smi
erifinin mânâs;
'Gaffar,
suç
ve
günabUrn
dünyada örten, ahirette
de
ce-
zalandrmayp
affeden
balayandr.
|p
EI'KAHHAR
smi
erifinin
mânâs;
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 240/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 241/259
228
mam-
Gazalî
kaplarn
açar.
lerinde
mükülat
ve zorluk görmez.
Hz.
Resülüllah
bir
hadisi
erifinde
Allah
Teâlâ'nn
takdirin-
den
saknmak
fayda
vermez.
Amma
yaplan
da
nazil
olmu
ve
olmam belâ
ve musibeti def
edip
gidermeye fayda
verir.
Nazil
ve vaki
olmu
belây
giderir,
Henüz nazil
olmayan
belâ
ve musi-
bete
mani olur.
buyurmulardr.
jUtfî
Ef
ALM
smi
celilinin
manas;
Alim,
gizli
ve
aikar,
her
eyin
iç
ve
dn,
ilk ve sonunu
çok
iyi bilendir. ElTm
ismi
erifinin
kraatine
devam
edenin
kalbi,
nur,
ilim,
ziya
ve
irfanla
dolar.
Zihni
ve fikri
açlr. Cenab-
Hak
Kur'an-
Kerim'de
Siz bana dua
ediniz
ve
benden
isteyiniz,
de
duanz
kabul
edeyim.
Dileklerinizi
yerine
getireyim.
b
du.
l/t0\
EL'KABIZ:
smi
erifinin
manas;
El'Kabz
diledii
baz
insanlardan
servet ve
genilii
ölür
annda
da
bütün
yaratklardan
ruhlar alandr.
El'Kabz
esmasn
903 defa
çekmeye
devam
edene
Cenab-
Allah,
heybet
ve
celal
verir.
Ondan
yaratklar
korkar.
Kendine
zulüm
ve
hile
yap-
mak isteyen
dümanlarnn
kötülüklerinden
emin
eder.
Fenalk
yapmak
isteyenler
kahru
perian olup
düer.
bni
Kesir
tefsirinde
demitir
ki; Esma-i
Hüsna'nn
99
isme
münhasr
olmadna
mma-
Ahmed-bn-i
Hanbel,
Müsnedinde
senediyle
Abdullah
bn-i Mesud'dan
rivayet
ettii
delâlet
eder.
Allah
Teâlâ'nn
Esr
i Hüsna'snda
kitapta
indirmedii
kimseye
bildirmedii
ilr
gaybde
yalnz
kendisinin
bildii
isimleride
vardr. u
halde
ev-
velki hadiste
Allah
Teâlâ'nn
99
ismi
yani
bir müstesna
olmal
üzere
100
ismi
vardr.
Onlar
ihsa
eden,
sayan
cennete
girer,
buyurmas
Allah'n
malûm
olabilen
Esma-i
Hüsna'sndan
99'unu
ihsa
eden,
yani
ezberleyip sayan
yahut
Allah'la
muamelesinde
onlarn
hududunu
muhafaza
edip
güzelce
riayet
eyleyen
kimse
cennete
girer
manasna
olmak
gerektir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 242/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
229
EL'BASID: smi
celilinin mânâs;
EI'Basid
baz
insanlara
rzk,
servet
genilii,
cesetlere
de
ruhlan
verendir; EI'Basid
ismi
erifinin
72
defa kraati
insann
kal-
binden
gam
ve kasaveti
giderir.
Ferah ve surûru
arttrr. Rzk
kâr
ve
kesbi çoaltr.
Merak
ve
endieye
mübtelâ olan
kimsenin
kalbinden o
merak
ve endieyi
giderir.
Yerine
nee
getirir.
Esma-
i
Hüsna'nn tam
100
saylmaypta
biri
müstesna
olarak
99
sayl-
masnn hikmetide o
tektir,
teki
sever, diye
beyan
buyurulmu
olmasdr
ki,
Allah
Teâlâ
tek
olduu
için
Esma-il
Hünsâ(snn
sa-
ylmasnda
da
tek adete
riayet
etmek
müstehab
olduu
anlal-
mtr.
jt4^
EL'HAFID: smi
erifinin
mânâs.
EI'Hafd,
kafirleri akilikle
dümanlarn
lanetle
ahirette
de
azapla
alçaltan
ve
indirendir.
EI'Hafd
esmasn
kendini
bilmeyen,
karanla,
zulüm ve kibre
bürünmü
olan bir
sahibi
makam
cebbare
beddua
niyetiyle
1480,
defa
çekilir
ise
Cenab-
Hak
onun
layk olduu
cezay
tertib
buyurur.
Dümann
kahru
peri-
an
olmasnda bu
esmann
tesiri
vardr.
Namazlardan
sonra
tebih
dualarnda
33
defa
sübhanellah
33
defa
elhamülillah,
33
defa
Allahü
Ekber
Allahü
Ekber
diyerek
teker
teker
mecmuunun
99
adetine
tek
olarak
ibla
edilmeside
Allah
Teâlâ
tektir,
teki
sever,
hikmetiyle
mütenasiptir.
o
ER'RAFIU: smi
erifinin mânâs.
Er'Rafiu,
Müminleri,
saadetle,
dostlarn
izzetle
ahirette
ni-
metleriyle
kaldran
ve
yükseltendir.
Er'Rafiu
ismi
celilini
sabah
namazndan
sonra
351
defa
okuyan
kimsenin
derecesi
yüce
ve
insanlar
katnda
sözü
geçerli
olur. Bu
esmann
bereketiyle
o
kimseye
mintarafllah
dünya
ve
ahirette
yüksek
rütbe
ihsan
buy-
rulur.
Hadisi
erifte
O
Tektir,
Teki
sever
buyrulmakla
Esmaullahdan
birininde
elvitru
olduu
i'ar
olurak
100
isim
anla-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 243/259
tlm
ancak
saylmakta
biri
istisna
edilerek
99'u
saylmtr.
B
suretle
Esmâ-i
Hüsna'nn
99'a
münhasr
olmad
da
ayn
hadis-
ten
anlalm
demektir.
J5I1
EL'MUZ:
smi
celilinin mânâs.
EI'Muiz itaat
edenleri
aziz eden
ve
yükseltendir.
Muiz
ismi
erifini 117
defa
okumaya
devam
eden
kimse dünya
ve
ahirette
aziz
olur. Ona
kötülük
ve hakaret
etmek
isteyen
fikir
maksadn-
dan
vazseçmeye mecbur
olur.
Çünkü
Cenab-
Hakk'n
aziz
kld kulunu
kimse
zelil
edemez.
zzet
bir
nurdur ki, o
zalimle-
rin
özlerini
görmez klar.
Allah
Teâiâ
Hazretlerinin 99
Esma-i
Hüsnâ'sn
ezberleyip
ihsa
etmenin
marifetullah
hususunda
ve
duann
müstecab
olmasnda
tesiri
ve
fazileti
bulunduu
var
olan
müteaddit
rivayetlerle
haber
verilmi
ve
o
babta
mütak
eserler
yazlm
olmakla
Allah
Teâlâ'nn
bildirdii
ve
bildirmedii
daha
birçok
Esma-i
Hüsnâ's
vardr.
t *0
JJl»
EL'MUZL: smi
erifinin
mânâs.
El
1
Muzil,
suçlular
hor
sören
ve hakir
eden
düürendir.
EI'Muzil esmasn
770
defa
çeken
dümann
kahru
perian
et-
mek
hususunda
Cenab-
kibriyann
muavenetine
nail
olur.
Dü-
man
kötülüünden,
zalimin
zulmünden
korkmaz,
her
gün
ales-
sabah bu
esmaya
devam
ederse
korktuundan
emin
olur.
Kim-
se ona
zarar
ve
ziyan
ulatramaz.
Beyhâki'de
EPEsma
ve sfat
tabnda
bu
hadisi
Abdullah
bn-i
Mesud'a
muttasl
senedi
öyle
rivayet
eylemitir.
Resulûllah
buyurdu
ki
Herhangi
müslim
bir
merak
veya
hüzne
duçar
olur
da
Allahm
ben
se
kulunum.
Ve
kulunun
olu
ve
cariyenin
oluyum.
Nasiyem
(Al-
nm)
senin
elindedir.
Bende
hükmün
cari,
hakkmda
kazan
ada-
lettir.
Senin
olan
kendine
tesmiye
ettiin
veya
kitabnda
indirdi-
in
veya halkndan
birine
bildirdiin
veya
kendi
katnda
ilmi
gaybde
kendine
tahsis
buyurduun
her
isimle
senden
dileri
ki,
Kur'ani;
kalbimin
bahar,
hüsnümün
cilas,
hem
ve
gamm
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 244/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
231
gidericisi k
lasn.
diyerek
dua
ederse
herhalde Allah
Teâlâ onun
merakn
giderir.
Gam ve
hemminin
yerine
ferahlk
verir.
Dediler
ki; Ya Rasulallah
Bu
kelimeleri
örenelim mi? Evet bunlar iiten
kimsenin örenmesi lâzmdr. buyurdu.
Es'SEAA:
smi erifinin mânâs.
Es'Semi
karncann
ta
üzerinde
yürüyüündeki
ayak
adm-
lar seslerinden daha az, her
sesi
ve her eyi nihayetsiz
ve
son-
suz
iitendir.
jrP^
EL'BASR: smi celilinin mânâs.
EI'Basir,
sonsuz ve nihayetsiz her eyi
görendir. EI'Basir ismi
celilini
302 defa okumaya devam edenin basar
ve
basireti
nuru
ilahi ile münevver
olup
her eyi görür.
Vukuundan
evvel
his
ve
idrak
eder.
Ulum ve
fünuna vakf olur. Esrar gizli
melekutu
müd-
rik
olur.
Zihni
ve
idraki kuvvet
kazanr.
Düündüü
eylerde
do-
ruyu
görür.
Hataya
dümez.
Beyhaki
muttasl
senediyle Hz.
Aie'den rivayet ederek dedi ki: Ya Resulûllah
Allah
Teâlâ'ya
dua edildii
zaman
icabet
buyurduu
esmasn bana öret
demitir.
Resulûllah'ta
Ya
Aie
abdest al,
mescide
gir.
ki
rekat
namaz
kl. Sonra dua
et.
Dinleyeyim
buyurdu
O da
öyle
yapt.
Sonra dua
için
oturduunda
Resulûllah
Allah'm O'nu
muvaffak
kl
dedi
O'da
dua
etti.
Hz. Peygamber sabet
ettin.
buyurdu
demitir.
J
EL'HAKEM: smi
erifinin mânâs.
EI'Hakem,
hükmeden,
hakk batldan
ayran
ve yerine geti-
rendir. EI'Hakem ismi
celilini 68
defa
okuyan kimse ilerinde
muvaffakiyete
nail olur. Rzk
ve
kar
artar. Ondan
belâ gazap
gider,
yerine
nimet
hilim verilir.
Duann kabul olmasnn adap
ve
artlar:
Abdestli ve temiz
olmak, kbleye
kar
oturmak.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 245/259
232 m
am- Gazalî
Suç
ve günahlarna piman olup tevbe etmek. Bir
daha
lememeye
niyet
etmek. Böylece
kendini
temizleyenin
eü
duas
kabul olur.
J x_*JÎ
EL'ADL:
smi
erifinin mânâs.
ElAdl,
denklik
ve
adaletle
hükmedendir.
El'Adl
ismi
celi
14 defa
tilavet edenin
gönlü nur ve adaletle dolar.
lerinde
mizan
adle
uygun
hareket
eder.
Düçar
gadr
ve
zulüm
olmas
ihtimali
olmaz.
Duann
kabulü
için daha baka baz
adaba
riayet
etmek
faydaldr. Duadan evvel sadaka vermek
veya bir hayr
ilemek
duay inançla
sidik ve
ihlâsla yapmak. Kendisinde
eksiklik
düünmeyip
himmetini yüce
etmek.
cÂJaJ
EL'LATIF: smi erifinin, mânâs.
lâtif, en ince ilerin bütün
inceliini
bilen.
nce,
gizli
ve
sezilmez
yollardan
kullarna çeitli
faydalar
ulatrandr.
Eltâtif
ismi erifinin
tilavetine
devam
eden lütfü ilahiyeye
nail olur.
Zor-
lua belâya
afete
darla
düçar
olmaz, Mükülât
ve
felâkete
maruz kalan kimse bu
esmann
bereketiyle
felaketten
kurtulur.
Refah
ve
saadete
kavuur. Duann kabulü
için ayrca
yapaca
eyler.
Duann
banda
Allah Teâlâ'ya hamdü
ükür,
Peygambere
de
salavati
erife,
ve
duann
sonunu da
amin
diyerek
salavat
erife ile bitirmek.
Duay
her:
zaman
tekrar
etmek
ve
meru yer-
lerde
kullanmak.
js£
j
EL'HABR: smi
erifinin
mânâs.
EI'Habir, her
eyin içyüzünden
gizil
taraftarndan
haberdar
olandr.
EI'Habir
ismi
celilinin
811
defa
kraatine
devam
eden,
ale
terin srrna
vukur
peyda,
eder.
Tedbiri
isabetli, görü
ve
kar
maslahatna
uygun
olur.
Giritii
ilerde
muvaffakiyet
hasl olur.
lerinde mükülât
belirirse
bu
esmann
bereketiyle
ondan,
kur-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 246/259
Esmâ-i Hüsnâ
erhi
233
tulur.
Duann kabulü
için
tesirinin
beklenmesinde
acele etmemek
kabulününde
seçikmesinde ümidi kesmeyip
duay tekrar icra
etmektir.
pjSfc
S
EL'HALM:
smi erifinin
mânâs.
EI'Halim,
suç
ileyenleri
sörüp
dururken
cezalandrlmalarn
ihmal
etmeyip
acelede
etmeyendir.
EI'Halim ismi
celilini 88
defa okumaya
devam
eden, dert,
gazab ve
hiddetten kurtulur.
Ona
kar
olan zalim ve cebbarda
hiddet ve
gazap
gösteremez.
nsanlar tarafndan
rfk ve hilim
ile
muamele
görür.
Kendinin
hilm tabiat
kerem, cömertlii ve
sehas dillerde destan olur. Dua
ederken
konuyu
deitirmemek
dileini
isterken
huzuru ilahide huu ve boyun emekte
oldu-
unu
unutmamak
dilini
de
küfür,
gybet
ve
kötü
sözlerden
ko-
rumak
icab
eder.
pejttli
EI'AZM:
smi
erifinin
mânâs.
El'Azim,
akl
ve
hayalin
düünemedii, gözün göremedii
kadar,
sonsuz büyük ve
azametli olandr.
El'Azim
ismi erifinin
1020
defa
okumasna devam
edene
Cenab-
Hak
mükülâtn
giderecek
bir
kuvveti azime ihsan buyurur. Herkese
kar
sözü
nafiz
olur.
tibari
olup
herkes
ona hürmet
gösterir ve
tazim eder.
Duadan evvel,
abdest
alrken
azn
ve
dilerini
misvak,
frça
veya
parma
ile
temizleyip
az
kokusunu
gidermek
elbisesini
temiz
tutmak lazmdr.
EL'GAFUR: smi
erifinin
manas.
EI'Gafur,
suçlar
ve
günahlar örtüp balayandr.
EI'Gafur
ismi celilinin
1286 defa
tilavetine
devam edenin günahlarn
Cenab-
Hak
afv ve
mafiret
buyurur.
Dünyadaki tesiri zalim
ve
cebabirenin
hrs
ve
gazabn
söndürür.
Kendine
kar
gazab
ve
dümanlk
zarar
ve tesir edemez. Gazab
annda
kendini
gören
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 247/259
234
Imam-
Gazalî
sükunet bulur. Hiddetinden eser
kalmaz.
Dua etmek için
temi
ve tenha yer seçmek; dua
ve dileini
yavaça
ve yalvarmak
suretiyle
alçak
sönül
ile,
mahzuni
kalb ile
yapmak
lazmdr.
&t
E'EKÛR
smi
erifinin
mânâs.
E'ekûr,
rzas
için yaplan
iyilikleri
art ile
karlayan, yüksek
derece
ve bol mükafat
verendir.
E'ekûr ismi celilini
256
defa
tilavet edenin
elindeki
rzk
ve nimeti
ziyade olur.
Hayr
ve
sel
'
artar.
Çünkü ükür nimetin
artmasna
sebeptir.
Allann nimet \
ihsanna
daima
ekür
olmak
kulluk,
zimmeti
farz
olmasndan
baka ükür
nimetini
arttrdndan
kulun menfaatine
mütabktr.
Duay yaparken
mümkün
olduu
kadar
alayarak duay ic
etmek
ve Allah'tan
ne
istediini
anlayarak dua
etmek daha
tes'
lidir.
EL'ALyyÜ:
smi
erifinin
mânâs.
BAliyyü
bütün
rütbelerden
üstün,
derecesi,
pek
yüksek
rütbeli
olandr.
ElAliyyü
ismi
erifini
1 1
0,
defa
okuyan
yüce
mer-
tebelere
nail olur.
Meslei
dahilinde
terakki
eder.
nsanlar
ara-
snda
kadri yüksek sözü
geçerli olur.
Kur'an-.
Kerim'de
mez:
olan dier
isimleriyle
Esma-i
Hüsna
ile
her kim
dua
ederse
m
lûbuna
nail
olur.
Sure-i
Fatihada
mevcut
olan
isimler
Ya
Allah,
\
Rabbi, Ya
Rahman, Ya
Rahim, Ya
Malik
isimleridir.
>bî
EPKEBR:
smi
celilinin
mânâs.
El'Kebir,
kibriya
sahibi
pek
büyük
olan
demektir.
El'Kebir
L
mi
celilinin
232
defa
tilavetine
devam eden
büyüklük
ve
riyas_
rütbesini kazanr.
nsanlar
arasn
da
muteber
ve
hatr
saylr
olur.
Sure-i
Bakara'da
mevcut
olan
Esma-i
Hüsnâ,
Ya
Muhit,
Ya
Kadir,
Ya
Alim,
Ya
Hakim,
Ya
Tevvab, Ya
Basir Ya
Vasi,
Ya Semi,
Ya
Bedi,
Ya
Kafi,
Ya
Raûf,
Ya
akir,
Ya
Vahit,
Ya
Afuv,
Ya
Halim,
Ya
Kabz,
Ya
Basit, Ya
Hayyu,
Ya
Kayyumu,
Ya
Aliyyu,
Ya
Azimü, Ya
Veliyyu,
Ya
Ganiyyu,
isimleridir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 248/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
235
Ja-^
J>
EL'HAFZ
sm
celilinin
mânâs.
EI'Hafiz
yanlp
unutmayan,
yaplan ileri
tutan,
yeri ve
gökleri
ve
bütün
varlklar
belli
vaktine
kadar,
bozulmaktan
koruyan,
afat
ve
beladan,
saklayandr.
EI'Hafiz
ismi erifini
988
defa
okumaya
devam
edenin
nefsi,
mali,
ehli iyâli ve
evlâd
mahfuz
olur.
Oku-
nan hane ve
dükkan hrszlktan,
yangndan
ve yklmaktan
emin
ve
salim
olur.
Karada,
denizde
seferin
selametini
temin
eder.
nsan ve
cin
errinden
belâ
ve
afattan
muhafaza
olur.
Sûre-i
Ali
mran'da
bulunan
Esma-i
Hüsna,
Ya
Kaim,
Ya
Vehhab,
Ya
Seriu,
isimleridir.
Sûre-i Nisa
da
bulunan
Esma-i
Hüsna,
Ya
Rakib,
Ya
Habib,
Ya
ehid,
Ya
Gafur,
Ya
Mugis,
Ya
Vekil,
Esma-i
Hüsna-i
erifeleridir.
o#î
EI'MUKÎT:
smi erifinin
mânâs:
EI'Mukit,
beden ve
ruhlarn
azk ve
gdalarn
verendir.
El-
Mukit
ismi celilini
550
defa
okuyann
rzk
bol, kâr
ve
kesbi
artar.
Malnda
bereket
hasl olur.
Sure-i
En'am'da
bulunan
Esma-i
Hüs-
na,-
Ya
Fatr,
Ya
Kahr,
Ya
Zahir, Ya
Kâdir,
Ya
Lâtif
isimleridir.
EL'HASÎB:
smi
erifinin
mânâs.
EI'Hasib herkesin
yapt
ilerin
hesabn bilen.
Ahirette
he-
saba
çeken.
Ceza
veren
ve tevekkül
edenlere
de yetendir.
EI'Hasib
ismi celilini
tilâvet
edenden,
Cenab-
Allah
düman
kötülüünü
hasidin
hasedeni,
der
ve
reddeder.
Daima
mansur
ve
muzaffer
olur.
Sûre-i
Arafda
bulunan
Esmâ-i
Hüsnâ Ya
Muhyi,
Ya Mumit
isimleridir.
Sûre-i Enfal'da
bulunan Esmâ-i
Hüsnâ Ya
Nimel
Mevla
ve'ni'mel
Nair isimleridir..
$
*
$
l
J-U-î
EL'CELIL:
smi
erifinin
mânâs.
El'Celil,
anna yaramayan
eylerden
uzak,
ululuk ve
celâlet
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 249/259
236 mam- Gazalî
sahibidir.
El'Celil ismi
erifinin
72
defa
devam
kraati,
dünya ve
ahirette,
eref
ve
izzete
yüce
rütbe
ve
deere
kavuturur. \As
heybeti
arttrr.
Sûre-i
Hûd'da
mevcut
olan Esmâ-i
Hünsâ,
Ya
Hafz,
Ya
Rakib,
Ya Mucib,
Ya
Hamid,
Ya
Mecid; Ya
Fealûn,
limayürid,
Ya
Vedûd,
Esmâ-i
erifeleridir.
ijÜ»
EL'KERM:
smi
erifinin
mânâs.
'Kerim,
istemeden
veren
vesilesiz
ihsan
eden,
cömert ke-
remi
bol
olandr.
El'Kerim
ismi
erifini
270 defa
tilavet
edene
Cenab-
Hak
lütuf
ve kereminden
her
eyi ihsan
eder.
Rzk ve
maieti
keremi
Hüdadan
in'am
ve
ihsan buyurulur.
Yaratlnda
keremlik
tecelli
eder. Müracaat
ettii
yerden
kerem
sörür.
Sûre-i
Ra'dde, mevcut
olan
Esmâ-i Hüsnâ,
Ya
Kebir,
Ya
Müteal
isimleri-
dir. Sûre-i
brahim'de
bulunan
Esmâ-i
Hünsâ Ya
Mennan
ismi
erifidir.
Sûre-i
Hicr'de
bulunan Esmâ-i
Hüsnâ
Ya
Hallâk ismi
eri-
fidir.
ER'RAKB: smi
celilinin
mânâs.
Er'Rakib, varlklar
korumak için
sözcü,
ileri
gözetici olandr.
Er'Rakib
ismi
celilini 312
defa okuyana Allah Tealâ
tarafndan
rütbe ve
mertebe hasl
olur.
Bunun
gibi,
sr
ve
hakikatlere vakf
olur. Basar ve
basireti
lir.
Kur'an-
Kerim'de
Sûre-i Meryem'de bulunan Esma-i
Hüsnâ,
Sadk,
Ya
varis isimleridir.
Sare-i
Hac'da
bulunan isim,
Ya
B~
ismidir.
Sûre-i Mü'minin'de bulunan Esma-i Hüsnâ Ya Kerim,
ismi
erifidir.
,
*
.
EL'MUCIB: smi erifinin mânâs.
EI'Mucib, yalvaranlarn isteklerini
veren,
dualarn kab
edendir. EI'Mucib ismi celilini
55
defa tilavet
edenin
meru dua-
lar
kabul olur. Haceti reva, olur. Kuran- Kerim'in
Sûre-i
Nur'da
bulunan
Esmâ-i Hüsnâ,
Ya Hakku, Ya
Mûbin,
Ya Nur
isimleridir
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 250/259
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 251/259
238 mam- Gazali
M
1
EL'BAIS:
smi
erifinin
mânâs.
EI'Bais, Peygamber gönderen, ölüleri
diriltendir.
EI'Bais
ismi
celilini
573 defa okumaya
muvaffak
olann
ileri
nizama
girer.
Maksat ve
meramna
nail olur.
Kemale ular. Kur'an-
Kerim'de
Sûre-i Hadid'de bulunan
Esmâ-i
Hüsnâ Ya
Evvel,
Ya
Ahir,
Ya
Zahir,
Ya
Bâtn,
isimleridir. Sûre-i
Har'de
bulunan,
Esmâ-i
Hüsnâ
Ya
Melik,
Ya
Kuddûs,
Ya
Selâm,
Ya Mü'min,
Ya
Müheymin, Ya
Aziz,
Ya
Cebbar,
Ya
Mütekebbir,
Ya
Halik,
Ya Bariu, Ya Musavvir
isimleridir.
i-f^îi
E EHD:
smi
celilinin
mânâs.
E'ehid
her
yerde
hazr,
her
eyi
bilen
ve
gören. Ahirette
de herkese
haddini
bildirendir.
Jt
EL'HAK:
smi
erifinin
mânâs.
EI'Hak,
varl
deimeden
duran, ahirette
de
hakk
batldan
ayran, hak sahiplerine, haklarn alverendir.
J-OJÎ
ELVEKL
smi
celilinin mânâs.
ElVekil,
yaratklarn
ilerini
üzerine alan
ve
daha
iyisini yapan
ve
kullara
yardm
etmesine
yelendir.
ElVekil
ismi
erifini 66
defa
okumaya devam eden
kimseye
Cenab- Hak
ilerinde
muvaffa-
kiyet
ihsan
eder.
Rzk
bol,
kâr
ve
kazanc
geni,
saadeti
çok
olur.
Darda
ise
ferah
ve
sürura eriir. Kuvvet
ve kudreti, izzet
ve
lif
ati
artar.
Kur'an-
Kerim'de Sûre-i
Buruç'da
bulunan
Esmâ-i
Hüsnâ,
Ya
Mubdiu, Ya Muidu
isimleridir.
Sûre-i ihlasda
bulunan
Esmâ-i
Hüsnâ
ise
Ya Ahad,
Ya
Samed
ismi
eriflerinden
ibarettir.
Bunlar
okuyan
sm-i
Azam duas
ile dua
etmi olur.
U
jâii
EL'KAvYYU:
smi
erifinin mânâs.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 252/259
Esmâ-i
Hüsnâ
erhi
239
El'Kaviyyu,
pek güçlü
olan
demektir.
El'Kaviyyu
ismi
erifini
116
defa
tilavet
edenin
maddi ve
manevi
kuvveti
artar.
an
yüce,
nüfusu
cari
olur.
Kaviyyu
isminin
srrna
mazhar
olur.
Kalp-
leri
teshir
kudretine
nail
olur.
Allah
Teâlâ'nn
4000
ismi olup,
binini
Allah'tan
baka
kimse
bilmeyip,
dier
bininin
Allah
Teâlâ
ve
meleklerden
baka
kimse
bilmez.
Ve
bininin
Allah
Teâlâ,
melekler
ve
enbiyadan
maada
bilen
olmad
ve
dördüncü
binini
mü'minler
bilip
üç
yüzü
Tevrat'ta,
üç
yüzü
ncil'de,
üç
yüzü
Zebur'da
ve
yüzü
Kur'an-
Kerim'de
mezkur
olduu ve
Kur'an-
Kerim'de
mezkur
plan
yüzden
doksandokuzu
zâhir
olup
birisi
gizli
ve
sakl
bulunduu
Fahri
Razi
tefsirinde
yazldr.
^
EL'METN:
smi
erifinin mânâs.
EI'Metin,
çok
salam
olandr.
EI'Metin
ismi
erifini
500
defa
okuyann
tabiatnda,
hal
ve
hareketinde
metanet
ve
salamlk
hasl
olur.
Kuvvet
ve
kudreti
artar. Halk
katnda
muteber
görünür.
Jjiî
ELVELlVyU:
smi
erifinin
mânâs.
El'Veliyyu,
iyi
kullarna
dost olup
yardm
edendir.
ElVeliyyu
ismi
erifini
46
defa
okuyana
Allah Teâlâ
tarafndan
yüksek
mer-
tebeler
ihsan
buyrulur.
Dünya
ve
ahirette
makbul
ve
muteber
olur.
h$
EL'HAMD:
smi
erifinin
mânâs.
EI'Hamid,
hamdü
sena
olunan
bütün varlklarn
diliyle
biricik
öülendir.
.^Akiî
EL'MUHS:
smi
erifinin
mânâs.
EI'Muhsi,
her
eyin
saysn
bilen
ve
sayandr.
S$
EL'MUBDU:
smi erifinin
mânâs.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 253/259
240
mam-
Gazalî
EI'Mubcliu, her
eyi maddesiz
örneksiz
olarak yoktan
var
eden, meydana
getirendir.
EL'MUIDU:
smi erifinin mânâs.
EI'Muidu, öldürüp
yeniden
dirilten, tekrar
yaratandr.
EL'MUHY:
smi erifinin
mânâs.
EI'Muhyi,
yoktan
hayat
veren, can balayan, salk veren-
dir.
c~r4<
EL'MÜMT: smi erifinin
mânâs.
EI'Mümit,
canl
yaratklarn
ölümünü
yaratan
hayat
yok
edendir.
EL'HAYyU: smi erifinin mânâs.
EI'Hayyu
ebedi
hayat
sahibi,
hakiki
hayat
ona
mahsustur
demektir.
f
jii
EL'KAvyUMU
: smi
erifinin
mânâs.
El'Kayyumu, hiçbir
eye
ve
mekâna
muhtaç
olmayan, gökle-
ri,
yeri,
bütün
yaratk
ve varlklar yerlerinde
tutan
ve koruyandr.
lr»j)î
ELVACDU:
smi
erifinin
mânâs.
ElVacidu, kimse
ondan
kaçp gizlenip
saklanamayan,
iste-
diini bulandr.
krii
EL'MACDU
\
smi
erifinin
mânâs.
EI'Macid,
azameti kadri ve
an büyük
eref kerem,
fadl
ve
semahati bol
olandr.
f
î^i
ELVAHDU:
smi
erifinin
mânâs.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 254/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
241
ElVahid;
zatnda, sfatnda, isimlerinde,
ilerinde ve
hüküm-
lerinde
benzeri
orta ve
dengi
olmayan
tektir.
ES'SAMEDÜ:
smi
erifinin
mânâs.
Es'Samed,
ihtiyaçtan
beri,
âlem
ona muhtaç,
hacetlerin bil-
dirilmesi için tek
merci
odur.
Es'Samed ismi
erifini
darlk,
keder,
dert,
zaruret
ve iddet zamannda 134 defa okuyan kimseye
selamet ihsan
buyurulur.
Dert
ve
darlk
görmez,
aç
kalmaz.
j^ui
EL'KADR:
smi
erifinin
mânâs.
El'Kadir,
istediini
diledii
gibi
yapmaya gücü
yetendir.
j^î
EL'MUKTEDR:
smi
erifinin mânas.
'Muktedir, kuvvet
verip,
kullar
vastasyla
baz
eyleri
icat
ettirendir.
El'Kadir ismi
erifini 205 defa, EI'Muktedir
ismi erifini
de
744
defa
tilavet
edene
fenalk
edilemez.
Cenab-
Hakk'n
yardm
ile
düman errini
ve
belây defe
kadir
olur.
0â
EL'MUKADDM:
EL'MUAHHR: smi eriflerinin mânâs.
stediini
var veya yok
etmekte
zaman
mekân eref
ve
rüt-
bede
ileri
geçiren,
öne
alan
ve
istediini
de
geriye
koyan,
arka-
ya
brakandr.
El'Ahir,
ebedidir.
Tükenmesi
ve sonu
yoktur.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 255/259
242
mam-
Gazalî
>Caii
EZ'ZAHR
s
smi
erifinin
mânâs.
Ez'Zahir
varl
kudretiyle
aikar
olandr.
EL'BÂTIN:
smi
erifinin
mânâs.
Kibriyas ile
insanlarn
gözüne
görünmeyen
ve
gizli olandr.
Jijîi
ELVAL:
smi
erifinin
mânâs.
Bütün
olaylar
ve
yaratklarn
ilerini
tek
bana
tedbir
ve
ida-
re
edendir.
Jua
EL'MÜTEAL:
smi erifinin
mânâs.
Gücü
kuvveti ile
üstün
yaratlmlar
için,
mümkün
görülen
her
eyden
yüksek
ve
yüce
olandr.
j)\
EL'BERR:
smi
erifinin
mânâs.
yilii
ve bahii
bol
olandr.
ET'TEVVAB
smi
erifinin
mânâs.
Tevbe
sebeplerini
kolaylatrarak,
tevbeleri
kabul
eden,
suç
ve
günahlar
balayandr.
£pfi
EL'MÜNTEKM
s
smi
erifinin
mânâs.
Dümanna
hatrlatmak,
mühlet
vermek
ve
ihtar
ettikten
son-
ra
hâlâ,
suç
ve
kötülüklerine
devam
ve srar
edenlerden
intikam
alan
ve
onlar
layk
olduklar
cezaya
çarptrandr.
j&î
EL'AFUVVU:
smi
erifinin
mânâs.
Günahlar
mahveden,
kullarn
kötülüklerinden
kercmiyle
geçendir.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 256/259
Esmâ-i
Hüsnâ erhi
243
^j^
1
ER'RAUF:
smi erifinin mânâs.
Afv edeni
af eder,
cömert ve merhametli
alandr.
#0
U>
/v\ALKÜLMÜLKÜ
: smi
erifinin mânâs.
Kainat
mülk ve
servetin
hakiki
sahibi,
bütün
varlk
emrinde,
hikmetine
kimse
karamayandr.
J^r
ZÜLCELÂL-
VEL-KRAM
: smi erifinin
mânâs.
Büyüklük
fadlü
kerem
sahibi alandr.
%M
EL'MUKSDU
: smi
erifinin mânâs.
lerini
denk,
yerli
yerinde
yapan,
mazlumlarn
haklarn
za-
limlerden
alverendir.
S
EL'CAMU
:
smi
erifinin
mânâs.
Dünyada
yaratklar
ve her
istediklerini hatta
birbirine
zt, su
-
ate,
toprak
-
hava
sibi
eyleri
toplad gibi, ahirette
de he-
sap
ve
ceza
için
hepsini toplayandr. El'Camiu
ismi
erifini
umur
ve
hususu darmadank.
leri karmakark, duçar
yeis
ve hayret
olan kimse
114
defa
okursa biizniliah
her eyi
yoluna
girer.
O
danklk
ve
perianlk
kalmaz.
*M EL'GANyyil:
smi erifinin mânâs.
i*.
Zengin
olan,
eksii
olmayp
herkes ona
muhtaç
olandr.
t*
.
.
EL'MUGNI: smi erifinin
mânâs.
stediini zengin
eden ve ihtiyaçtan
koruyandr.
EI'Gani
ismi
celilini 1060 defa,
el'Mugni ismi
celilini
de 1100
defa erbab
ihtiyaçtan veyahut
Allah
Teâlâ'dan
bakasna muhtaç
ve fakirlik-
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 257/259
244
lmam-
Gazalî
ten
korkan
kimse
okursa,
mahlukatn
kâffesine
istina
hasl
olur.
Rzk bol,
kazanç
ve kâr
ziyade
olur.
çÂ\
EL'AAANU
: smi erifinin
mânâs.
Din
ve bedenleri
bozulma
ve
helâktan
meneden,
istediini
koruyandr.
$k\
EZ'ZARRU:
smi
erifinin
mânâs.
Dilediine
belâ,
zarar
ve ziyan
veren
zararl
eyleri
yaratan-
dr.
Esra
suresinin
110.
ayeti
kerimesinde
Allah
Teâlâ
Hazretleri
Resulüne
hitaben
buyuruyor
ki:
De
ki:
Ya
habibim
Allah
diye
dua
ediniz.
Veya
Rahman
diye
dua
ediniz.
Hangi
isme
çarsa-
nz
dua
etseniz
güzeldir.
Çünkü O
en
güzel
isimler
hep
O'nun-
dur.
O
zat
ehaddir.
Resulûllah
(SAV.)
bir
gün
Mekke'de
Ya
Allah
Ya
Rahman
diye dua
ederken
mürikler
iitmiler,
Muham-
med
bir
ilfâha
davet
ediyordu.
Halbuki
kendisi iki
ilâha
dua
edi-
yor
demiler.
Cevaben
bu
emri
ilâhi nazil
olmutur.
Yani
Alla
Teâlâ'nn
birçok
isimleri
vardr
ki,
en
güzel
isimlerdir.
En
yüksek
cemal
ve
celâl ve
ikram
ifade
eden
Esmâ-i
Hüsnâ
hep
onundur.
Bunlarn
herhangisi
ile
olursa
olsun,
dua
caizdir.
Çünkü
ismin
taaddüdünden
müsemmann
taaddüdü lâzm
gelmez.
Bütün
Esmâ-I
Hüsnâ
ile
dua Lâ
erikeleyk
olan
o
zat
ehade
duadr.
y$\
EN'NAFU:
smi
erifinin
mânâs.
Dilediine
menfaat
temin
eden
ve
faydal
eyleri
yaratandr.
EN'NUR:
smi
erifinin
mânâs.
Âlemleri
ay
ve
günei
ile
gönülleri
iman
ve
ilimle
nurland-
randr.
8/20/2019 Imam Gazali - Esmaul Husna_text (1).pdf
http://slidepdf.com/reader/full/imam-gazali-esmaul-husnatext-1pdf 258/259