II NJEMAČKA I USTAŠKO-DOMOBRANSKA DOKUMENTA

II

NJEMAČKA I USTAŠKO-DOMOBRANSKA DOKUMENTA

BR. 195

Z A P O V I J E S T K O M A N D A N T A B O R B E N E G R U P E » P E T E R -SEN« ( T R I N A E S T O G S S B R D S K O G L O V A Č K O G P U K A SEDME SS D I V I Z I J E » P R I N C E U G E N « ) OD 2 D E C E M B R A 1943 GOD. ZA N A P A D NA J E D I N I C E N O V J U I S T O Č N O J

B O S N I 1

Borbena grupa »Petersen« 2

Pe. /Be. rat. d n e v . pov . br. 112/43

Sed i š t e š taba 2.12.1943 Drž. kom. za utvr. rat. zloč. Operac. d n e v . d iv i z i j e

J. br. 422641 45/45/1943

P o v e r l j i v o

U 5 primeraka

Zapoves t b o r b e n e grupe za napad u s e v e r n o m pravcu!

1) Neprijatelj: u jačini od v i š e d iv iz i ja skoncentr i sao se na prostoru Is točna Bosna 3 — Crna Gora.4 N a o r u ž a n j e i borbeni moral nepri jate l j , j ed in ica ceni se da je na v i s o k o m s tepenu.

2) 13 SS brd. lov. puk, bez 3 bata l jona, sa potč in jen im: 1 i 2 bater i jom 7 art. puka, 3 č e t o m 7 pionir, batal jona, š t a b n o m baterijom (artilj. puka), 1, 2, 3 i 4 tov. k o l o n o m na tovarnoj

1 Prepis originala, pisan na mašini, na njemačkom jeziku, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 5/1, k. 10.

2 Petersen je ime njemačkog komandanta, po kome je i dobila ova grupa taj naziv.

3 Odnosi se na divizije Trećeg korpusa NOVJ (16, 17 i 27 diviziju) i Petu NOU diviziju (vidi dok. br. 77, 180, 181, 182 i 183).

4 Na prostoriji Crne Gore bila je tada Treća divizija Drugog udar-nog korpusa (vidi tom III, knj. 6, dok. br. 121, 124 i 143).

stoci , 1 v o d o m nos ioca ranjenika na tovarnoj stoci , diviziskim rad iom i d iv i z i sk im t e l e f o n s k i m v o d o m i 100 četnika, ima zada-tak da neprjate l ja p o t i s n e na uži prostor Istoč. B o s n e i da ga uništ i .

U t o m e c i l ju borbena grupa »Petersen« prodire 4.12.43 preko sedla Čemerna 5 na s e v e r i kao prvi n a p a d n i cilj, sa obeju s trana Drine , dos t i že l i n i j u Foča — Rataj .

3) Granice rejona dejstva: desno: ka 1 brd. d iv iz i j i — donj i tok r e k e P i v e — Visok6

(15 km. jugoistoč. Foče) — Rogat ica . levo: ka 14 SS brd. lov. puku: k. 1178 (severozapad. Foj-

nice) — k. 1879 D u m o š — k. 1535 Vis — J e l e č — Rataj (ka grupi »Petersen« — k. 1040 (Ravni V r h 6 km. severozapad. Foče) .

Granice i z m e đ u b o r b e n e g r u p e »Cajtler« (Zeitler) (desne kolone) i »Brajmajer« (Breimeier) ( l eve kolone): k. 1858 (10 km. s e v e r n o od sed la Čemerno) — luk D r i n e (13 km. jugoza-pad. Foče) .

4) I. faza borbe: ( l inija: F o č a — Rataj , s obeju strana Drine) .

U napad polaze: Pukovska jurišna četa, sa 10 četnika, i dost iže u toku 3.

d e c e m b r a 1943 prostor Bahor ina severo i s točno 7 od sedla Če-merna .

P r o d u ž u j e n a s t u p a n j e 4.12.43 u 06,00 čas. preko Bohorine — k. 1392 — k. 1410 — k. 1227 — k. 1332 — k. 1355 — Bubina G l a v a — P r e v i j a (k. 1384) — k. 1408 — k. 1464 — k. 1517 — i j e d n i m v o d o m os igurava na v i s o v i m a oko 3 km severozapadno k. 1517, s v e dok borbena grupa 5.12.43. ne p r e đ e sa svojim z a č e l j e m k. 1517.

Ostala d v a v o d a m a r š u j u d a l j e preko sav i ju tka puta — južno k. 1916 — N a b o j n e — Kapič in Do la na k. 1960 i k. 1632 i o s ta ju o v d e u c i l ju obezbeđenja , s v e dok vod, upotrebljen na v i s o v i m a s e v e r n o k . 1517, ne izbi je na Ljub in Grob.

Da l j i zadatak p u k o v s k a jur i šna četa će dobiti 5.12. od k o m a n d a n t a b o r b e n e grupe.

II) Borbena grupa »Cajtler« (Zeitler): Koja se sastoj i iz: 1/13 SS-brd . lov. puka, 1. baterije 7.

art. puka, 3. č e t e 7. pion. batal jona, 1/2 voda nosioca ranje-nika, 1. i 2. t o v a r n e k o l o n e na tovarnoj stoci , i 40 četnika,

s t iže u toku 3.12.43 na prostor Čemerno .

5 V i d i d o k . b r . 16. 6 V j e r o v a t n o V i k o č 7 P o g r e š n o . T r e b a : s j e v e r o z a p a d n o .

P r o d u ž u j e m a r š 4.12.43 u 06,00 čas. preko: prvo i s t im p u t e m kao i p u k o v s k a jur išna četa — do prostora j u ž n o k. 1384;

s p o r e d n o m k o l o n o m p r e k o Krst V r e l o — k. 1314 — Zu-rovići — S u m i ć i — Prev i ja (k. 1384).

P r o d u ž u j e m a r š 5.12.43 preko s a v i j u t k a puta j u ž n o k . 1916 — N a b o j n e — Kapič in Do la — Ljubina Groba — k. 1529 — k. 1089 — a g l a v n o m k o l o n o m preko: V r b n i č e — Grandića — Mješaića — K a l i m a n — Pređe l ;

d e s n o m k o l o n o m preko: k. 1089 — Z a m r š t e n — P o d a — Tjent i š te — unazad preko Poda — P o p o v a Mosta — Perov ića — Travn ika — Igoča — na prostor Kosman .

Produžuje m a r š 6.12.43 u tri ko lone: desna kolona: preko P r e đ e l a — na d r u m — d r u m o m do

s e v e r n o F o č e — sporednom kolonom, koja na prostoru K o s m a n a pokušava da se prebac i preko Drine , i m a r š u j e da l j e d e s n o m obalom D r i n e preko Cel ikova P o l j a — na G u s k o v i n u — Brod — Foču, g d e se s e v e r n o od F o č e sas ta je sa d e s n o m ko lonom.

Srednja kolona — glavna — m a r š u j e preko Vojnov ića — Meta l jke — D i k o v i n e — Trbišćka i o d a v d e produžuje za jedno sa d e s n o m k o l o n o m do s e v e r n o Foče .

Leva kolona od Grandića — p r e k o Cagoste — Ivanice (k. 588) — Javoraca — V u č j a k a — Oplazića — i da l j e l e v o m oba-lom D r i n e do račvanja puta 1 km severozapadno Foče .

III. Pukovski štab i štabna četa: sa š t a b n o m bater i jom, polj . žandarmer i jom, d i v i z i j s k i m

radiovodom i 10 četnika, polazi 3.12.43. u 09,00 čas. od Gradine p r e k o Gacka i

s t iže u Vrbu. P r o d u ž u j e m a r š 4.12.43. u 07,00 čas. preko Č e m e r n o —

sedla iza g l a v n e k o l o n e b o r b e n e grupe »Cajtler« do k . 1384 Previja .

N a s t a v l j a m a r š 5.12.43. iza Cajt lera do Vrbniče . Po uz i -m a n j u u s a s t a v p u k o v s k e jur i šne č e t e 6.12.43. produžuje m a r š preko L j u b i n e — Z a k m u r a — Risjaka — B a n j i ć a — F o č e (od Vrbniče pozadi d e s n e ko lone b o r b e n e g r u p e »Brajmajer«) .

IV. Borbena grupa »Brajmajer« (Breimeier): Koji se sastoj i iz: 2/13, 2. ba ter i j e 7 art. puka, p u k o v s k e

pionirske čete, 1/2 voda nos ioca ranjenika, 3 i 4 tovarne ko lone na tovarnoj s toc i i 40 četnika,

polazi sa k o n c e n t r a c i s k o g prostora 3.12.43 u 09,00 čas. od Gradine preko G a c k o g na prostor Kleuta .

P r o d u ž u j e m a r š 4.12.43 u 07,00 čas. p r e k o Čemerna — pozadi p u k o v s k o g š taba do na prostor B u b i n a Glava (k. 1428).

N a s t a v l j a m a r š 5.12.43. pozadi p u k o v s k o g š taba do V r b -niče, a odat le p r e k o V l a s e v c a u prostor Ljubina.

Produžuje marš 6.12.43. d e s n o m ko lonom (glavnom) preko Vre lka — Zakmura — Ris jaka — B a n j i ć a — R i j e k e — k. 885 — na d r u m Foča — Kal inov ik;

srednjom kolonom — Ljubina — Mokri Do — k. 961 — Zagor ice — Trebič ina — Zagojn ice — K u n o v i k — na drum Foča — Kal inov ik;

levom kolonom od L j u b i n e — preko »M« od D u k o v a Ka-m e n a — Grkal ice — D u g a n d i č a — Je l eča — Rataj a — na drum Foča — Kal inovik .

V.) Izviđanje: 2.12.43. borbena grupa »Cajtler« (Zeitler) izviđa u pravcu Č e m e r n o — sed la i ka prostorij i i s točno od A v t o v c a — prema k. 1272 — k. 1817; 3.12.43 borbena grupa »Cajtler« izviđa u p r a v c u severno , s everozapadno i i s točno Če-merna; 3.12.43 pukovska jurišna četa izviđa od Čemerna preko Bahorine u s e v e r o z a p a d n o m pravcu (marševsk im pravcem) .

V/ . Komora: K o m o r e koje su s m a n j e n e na krajnje neop-hodnu m e r u (samo tovarna grla) m a r š u j u nače lno sa borbenim grupama koj ima su pridate .

B o j n e komore m a r š u j u sa s v o j i m gr l ima u sas tavu svo-j ih jedinica, četa itd.

B o j n e komore i s v e teško v o z e ć e naoružanje moraju biti pr ikupl jen i 3.12.43 do 14 časova na prostoru Fojn ice . S v e ko-m o r e pr ikupl ja ju se 4.12.43 u 14 čas. zasebno bojni a zasebno prt l jažni delovi , sa č e l o m kod račvanja puta is točno od Ki f inog Sela , os tav l jajuć i put s lobodan za saobraćaj . S v i vozeć i delovi bojne k o m o r e ce l e d iv iz i je formiraće se u zasebnu »vozeću m a r š e v s k u grupu« i kre taće se pod K o m a n d o m SS hauptš turm-firera Vajshojpt la (Weishäuptl ) — pozadi trupa. S v e ko lone i po jed inačna vozi la pr idržavaće se tačno saobraćajn ih propisa za p u t e v e koj ima se nastupa.

Motorizovana k o m o r a puka k r e n u ć e na marš 3.12.43 u 14,00 čas. od Gradine za Mostar.

VII. Četničke jedinice: P u k u je s t a v l j e n o na raspoloženje 100 če tn ika pod k o m a n d o m poručnika Kopriv ice . Ovi su ra-spoređeni i dode l jen i bata l jon ima: 1/13 — 40, 2/13 — 40; zatim puk. jurišnoj četi — 10 i š tabu puka — 10.

O n i su svi borci i u č e s t v u j u u borbi puka. A l i se imaju pre s v e g a upotrebit i kao vodič i na m a r š e v i m a i za izviđanje .

VIII. Ugovoreni znaci za vezu avijacije sa trupama na zemlji:

Za obe ležavanje prednj ih l ini ja upotreb iće se žuta platna. A k o o v i h ne b i bi lo na l icu, na m e s t o nj ih treba upotrebit i barjač iće sa kukas t im krstom.

O v e znake treba pokazat i o d m a h č im se pr imet i pribl i -žavanje s o p s t v e n i h aviona, a ne tek onda kada su isti pre le te l i s o p s t v e n u l iniju.

Svetlosni znaci: P o j e d i n a č n a zvezda, bela ili žuta — »ovde s m o mi«. Pojed inačn i crveni s ignal , m e t c i — »nepri jate l j nas na-

pada«. P o j e d i n a č n i zeleni s ignal , metc i — »produži putanju«,

zel. s ignal , m e t c i sa av iona »Storh« (roda) — »avion žel i da baci izveštaj , pokazat i krst na m e s t u bacanja«.

IX). Previjalište: U Gackom. X). Izveštavanje: I zveš ta je s lat i nače lno: Za v r e m e marša: u 6, 12 i 18 čas.

Pr i dodiru sa nepr i ja t e l j em: o d m a h slat i izveštaj . Izveš taje pisat i : t e l e g r a f s k i m st i lom, sa sadržajem:

1) sops tven i položaj 2) v r e m e 3) nepr i jate l j , s i tuac i ja 4) vrsta akcije .

XI). Veze: sa 1/13 i 2 / 1 3 b a t a l j o n o m radioveza. XII). Zarobljenici: se ne s m i j u ubijati , isti se nače lno v o d e

sa sobom, i zveš tavat i puk, a puk će naređivat i kada i gde će se isti predati .

XIII. Pukov. komandno mesto: Č im se dođe u dodir sa nepr i ja te l j em, puk će b l a g o v r e m e n o o t o m e dati obaveš tenje .

P u k o v s k i š tab za v r e m e marša nalazi se i z m e đ u p r v e i druge b o r b e n e grupe.

Dostavljeno: Div iz i ja I-a, 13. p u k u 1/13, 2/13 SS brd. lov. p u k a H a u p t š t u r m Fireru S tarke — 1 d iv iz ionu 7. art. puka

rez.

Pe tersen , s. r. S S š taudarteuf irer i k o m a n d a n t puka

u

BR. 196

I Z V J E Š T A J K O M A N D E Č E T R N A E S T O G S S B R D S K O G L O V A C K O G P U K A S E D M E S S D I V I Z I J E » P R I N C EUGEN« O D 2 D E C E M B R A 1943 GOD. O P R E B A C I V A N J U NA PROSTO-

R I J U Š I V O L J A 1

Pismeni izveštaj

Dan: 2. 12. 43 Vreme: 17,00 čas. Mesto: Pukov . k - d n o m e s t o U l o g

Šalje: 14. puk

I./14. p u k a

Predmet: I./14. će d r u m o m dostići prostor Š i v o l j e 2 (5 km. sev.-ist. Kal inovika) . Bater i ja za z a m a g l j i v a n j e pridata. Polazak: 3.12.43 u 6,00 čas. 3. bater. 7. art. puka o d v a j a se na p u t u za Foču, do-s t iže prostor Vihov ić i (3 km. ist. Kal inovika) . Pukov . k - d n o m e s t o od 16,00 čas. u Je lašca (2 km jug.- ist . Kal inovika) .

potp. Da jer (Beyer) SS-Oš tu f . i ađutant puka

1 Original, pisan na mašini, na njemačkom jeziku, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 1/1—3, k. 11.

* Vidi tom IV, knj. 21, izvještaj Prvog bataljona 14 SS brdskog lovačkog puka od 7 januara 1944 godine.

BR. 197

IZVJEŠTAJ K O M A N D E Š E Z D E S E T D E V E T O G R E Z E R V N O G K O R P U S A OD 3 D E C E M B R A 1943 GOD. O B O R B A M A P R O -

TIV J E D I N I C A N O V J O K O D O B O J A I M A J E V I C E 1

D o k u m e n a t N O K W 2 Br. — 658 — suda za rat. z loč ine

Poverljivo

D E P E Š A Sed i š t e štaba, 3. 12. 1943.

Komandi 2. tenk. armije.

Radi znanja: N e m . opunom. genera lu u Hrvatskoj , za l ičnu or i jentac i ju nače ln ika štaba.

Dnevni izveštaj K o m a n d e 69. rez. korpusa od 3. 12. 1943, za-k l j u č n o sa 2. 12. 1943.

I. Opšta s i tuac i ja bez promene .

n. 173. rez. div.: K a o odmazda za napad na želez . prugu i z m e đ u N o v e

P a z o v e i B a t a j n i c e (18 i 12 s.z. Z e m u n a ) (vidi d n e v n i iz-veš ta j od 30. 11.) obešena su tri s tanovn ika iz U g r i n o v a c a (17 z. s. z. Zemuna) , poš to su tragovi sabotaže vod i l i u to mesto . S e m toga t a m o je od 9 bandita koj i su se dali u beks tvo u b i j e n o 5, a razorena su dva bunkera koj i su bili izgrađeni u bunar ima. O v u akc i ju izvrši l i su 64 oklop, želez. voz i de lov i 46. rez. pion. batal jona.

187. rez. div.:

a) Prostor Brčko: U ci l ju da l j eg vez ivanja jakih bandi t sk ih snaga 8 na M a -jevic i p lanini naređeno je da 3. i 4. 12. s v e raspo lož ive snage koje se na laze na brčkom mos tobranu 4 i zvrše po -n o v o s n a ž a n napad u pravcu juga i jugozapada.

1 Prepis originala, pisan na mašini, na njemačkom jeziku, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 29/20-a, k. 6. Prepis izvršen u arhivi Međunarodnog suda u TJirnbergu.

s NOKW — oznaka data u administraciji Međunarodnog suda u Nirnbergu za ovu vrstu dokumenata.

3 Odnosi se na snage Šesnaeste NOU divizije. Opširnije o tome vidi d o k . br. 182.

b) Prostor Tuzla: Pre početka akc i je b o r b e n e grupe operat ivnog štaba »Bra-uner« n i je bi lo naroč i t ih događaja. B o r b e n e grupe otpo-če le su n a s t u p a n j e 2. 12. u jutro i bez jačeg dodira sa ne-p r i j a t e l j e m s t ig l e na s v o j e d n e v n e c i l jeve . Sopstvenih gubi taka n i je bilo. K o m a n d n o m e s t o operat ivnog štaba »Brauner«: Tuzla.

c) Prostor Virovitica — Bjelovar — Koprivnica: Pri napadima za deblokiranje Č a z m e ' ukupni sopstveni gubitc i grupe p u k o v n i k a V u k i ć a s ledeć i su: 1 bata l jon 974 puka: 1 ofic. i 7 voj . mrtv ih ; 29 ranjenih (među nj ima 2 ofic.) . N e m a č . žandarmeri ja: 4 m r t v a i 8 ranjenih . Hrvat , žandarmeri ja: 7 mrtv ih , 10 ranjen ih i 10 nestalih. Domobrani : 2 m r t v a i 3 ranjena.

d) Ustaška brigada: P r e m a n j e n i m i zveš ta j ima vodila je navodno teške borbe kod Bokš ića (48 z. Osijeka) sa delo-v i m a 25 br igade koju je 26. 11. 901 tenk. grenad. nastav. puk u borbama ist. od Podrav . S la t ine do n o g u potukao (vidi dnevn i i zveš ta j od 29. 11.). 3 zarobljena.

2. kozačka konj. brigada: U izviđačkoj akci j i sa n e k o l i k o svo j ih eskadrona u pre-de lu zapadno od Doboja došlo je kod Gojakovca (13 z.-j .z . Doboja) do sudara sa nepr i ja te l j em. 0 P o s l e uporne borbe zauze to je i razoreno o v o mesto . S o p s t v e n i gubitci: 5 ranjenih, 1 k o m a n d i r eskadrona ranjen. Do m o m e n t a pi-sanja ovog i zv ješ ta ja akc i ja još n i j e bi la završena.

367 peš. div.: a) 1. 12. u 22,45 čas. teretn i voz i z m e đ u S e s v e t e i Zagreba

. na le teo na minu , 4 v a g o n a iskl iznula , 2 že lezničara hrvat-skog personala poginula . b) Pr i i zv iđanju na prostoru P e t r o v s k o (8 s. Krapinskih Toplica) došlo do sukoba sa nepr i ja te l j em, 2 zarobljena.

III. Premeštaji trupa: J e d n a bater i ja 2. koz. konj. br igade i šes ta četa 2. bata-l jona 130 puka (ova iz Broda) p r e m e š t e n i u Tuz lu kao za-št i ta operat ivnog š taba »Brauner«. Od 2. batal jona 524 puka 367 peš. div. pe ta i šes ta četa s t ig le u Zagreb. Štab

5 O p š i r n i j e o t o m e v i d i t o m V, k n j . 22, d o k . b r . 12 i 27. 8 V i d i d o k . b r . 3 .

4. b a t a l j o n a I. u s t a š k e s a o b r a ć a j n e b r i g a d e i 14. če ta 4. b a t a l j o n a p r e m e š t e n i iz Z a g r e b a u V a r a ž d i n ( jač ina oko 200 l judi) .

IV. Vreme: P o s l e r a z v e d r a v a n j a l e p o i t o p l o j e s e n j e v r e m e .

K o m a n d a 69. rez. korpusa Ia pov. br. 3207 /4512/43 .

BR. 198

ZAPOVIJEST KOMANDE BORBENE GRUPE »GROS« OD 3 DECEMBRA 1943 GOD. ZA PRODUŽENJE AKCIJE »KU-

GELBLIC« NA PROSTORU DOBROG POLJA1

Borbena grupa »Gros«* K - d n o m e s t o batalj . , 3 . 12. 43.

Z A P O V E S T

Za p r o d u ž e n j e n a s t u p a n j a u akci j i » K u g e l b l i c « 3

1.) I./14. p u k a o j a č a n P ion . č e t o m 14. dos t i že zap. i v i c u d r u m a K a l i n o v i k — S a r a j e v o u pros toru D o b r o P o l j e 4 — i o b e z b e -đ u j e se p r e m a i s t o k u i s e v e r u .

2.) 2 . če ta o jačana j e d n o m g r u p o m te šk ih m i n o b a c a č a (bez to-v a r n i h grla) n a s t u p a od raskršća (1 km jug .—is t . Krbl j ina) p r e k o K r b l j i n a — k. 1415 — k. 1407 — k. 1292 — na B o -l j a n o v i ć e i d o s t i ž e pros tor s e v . — z a p . D o b r o g Po l ja . V o j -n i č k e r a n č e v e n a t o v a r i t i na t o v a r n a gr la još od raskrsnice . 5 . če ta da je za n o š e n j e m i n o b a c a č k e m u n i c i j e 6 p o m o ć

3.) B a t a l j o n će 4. 12. 43. u 8,00 čas. b i t i p o s t r o j e n na p u t u ka D o b r o m P o l j u i s p r e m a n za d a l j e n a s t u p a n j e . Če lo 1 km juž. s l ova »a« u n a t p i s u »Meta l jka« .

1 O r i g i n a l , p i s a n n a m a š i n i , n a n j e m a č k o m j e z i k u , n a l a z i s e u A r h i v u V o j n o g i s t o r i s k o g i n s t i t u t a p o d r e g . b r . 1 /1—1, k . 11.

2 S a s t a v G r u p e : P r v i b a t a l j o n 1 4 S S b r d s k o g l o v a č k o g p u k a i s r e d s t v a z a o j a č a n j e ( m i n o b a c a č i i a r t i l j e r i j a ) .

s i 4 D e t a l j n i j e o d e j s t v u b a t a l j o n a u o v o j a k c i j i v i d i t o m I V , k n j . 21, i z v j e š t a j P r v o g b a t a l j o n a 1 4 S S b r d s k o g l o v a č k o g p u k a o d 7 j a n u a r a 1944 g o d i n e .

4.) Red marševanja: 3.,B štab, bater i ja za zamagl j ivanje , 4., 6., Pionir , četa, 1. četa.

5.) U r e đ e n j e k o l o n e izvrš iće k - d i r 5. č e t e S S — Oštuf . Lokaj (Lockay). K - d a n t u batalj . predat i raport u 8,00 čas. na čelu bataljona. S k r e ć e se pažnja na tačnost dolaska na drum.

6.) 2. četa i 1 grupa t e š k i h minobacača p o n e ć e u torbicama za h i eb dovo l jno hrane .

7.) Još se j e d n o m skreće pažnja da se prostor smeš ta ja Šivolje u toku noći 3./4. 12. j ako os igura, pošto se m o ž e računati sa p r e p a d o m nepri jate l ja .

8.) K a o š to je to v e ć v i š e puta naređeno , d n e v n e l b — izve-š ta je dostavi t i ađutantu ili Strm. D i p o n g u (Dueppong) .

9.) Pr i do lasku u nov i prostor smeš ta ja ba ta l jonu najhitnije uput i t i ordonanse . Veza 2. če te sa b a t a l j o n o m radiom. Radio -dese t ina će se jav i t i k -d iru 2. če te 4. 12. 44. u 06,00 čas. na drumu za Dobro Po l j e , na naređenoj polaznoj tački .

D o d a t a k za 2. četu i grupu teš. bacača: S obz irom na put težak za marševanje , 2 četa i grupa

teš. minobacača će na n a r e đ e n u po laznu tačku doći već u 06,00 čas, a ne u 08,00 čas. Tovarna gr la v e ć od Sivolja kreću na zače l ju bata l jona.

potp. Gros SS — Hštuf . i k - d a n t batalj .

5 četa

BR. 199

N A R E Đ E N J E K O M A N D E Č E T R N A E S T O G S S B R D S K O G L O V A Č K O G P U K A S E D M E S S D I V I Z I J E » P R I N C E U G E N « OD 5 D E C E M B R A 1943 GOD. ZA N A S T U P A N J E P R A V C E M

D O B R O P O L J E — J A H O R I N A PL. 1

Telefonska depeša

Dan: 5. XII . 43 Čas: 15,00 čas.

Šalje: 14 puk

1 bataljonu 14 puka

Sadržaj: 14 puk o tpoč inje 6. XII . u zoru n a s t u p a n j e š i rok im f r o n t o m ka severo i s toku . . Opšti d n e v n i ci lj zasad: Jahor ina P lanina . B a t a l j o n »Gross« sa prostora Dobro P o l j e sa t e ž i š t e m

pravcem 1112 (1,5 km i—sev . ist. D o b r o g Pol ja) — Varoš — Kolakovići — 1238—1451 (Igrište — 7 km. sev . ist. od D o b r o g Polja) — 1415 (Oštri V.) na prostor Bal ibaš ić i — G u k a v a c — Kacelj i .2

J a k e i zv iđačke d e l o v e uput i t i od Oštrog V. (1415) pravcem 1232 — D e l i j a š — dol ina Crne R i j e k e — jugo i s točno ka Kacel j i .

D e s n u (ojačanu četu) uput i t i od Varoš i p r a v c e m 1294—1496 (7 km i s t—sev . ist. od D o b r o g Pol ja) — 1526 — Mazlina — 1234 na prostor Mijov ića Ravan . Zadatak: Obezbeđ ivat i na l in i j i 1698 (Golica) — 1660 (Komin) — 1423 p r e m a sev . ist. i s everu . Pukovsko komandno m e s t o prebac iće se na K o l u n s k o Brdo (11.5 km. ist. od D o b r o g Polja) .

potpisao: D i e t s c h e

SS — š t u r m b a n f i r e r i k o m a n d a n t puka


2 Opširnije o nastupanju i dejstvu bataljona vidi njegove izvje-štaje od 6 i 7 decembra 1943 god. i 7 januara 1944 god. u Arhivu Voj-nog istoriskog instituta pod reg. br. 1/1 i 2J1, k. 11. Izvještaj od 7 ja-nuara biće objavljen u 21 knj. IV toma.

BR. 200

N A R E Đ E N J E — D E P E Š A K O M A N D E Č E T R N A E S T O G SS B R D S K O G L O V A Č K O G P U K A OD 6 D E C E M B R A 1943 GOD

ZA I Z B I J A N J E NA L I N I J U N E H O R l Č I — RASTOVAC»

Telefonska depeša

Dan: 6. XII . 43 Čas: 16,00 čas.

Šalje: 14 puk.

1 bataljon

Sadržaj: Zadatak za 7. XII . 43:

Bata l jon će izbit i na l in i ju Nehor ić i — Rastovac — 5 km. jugozap. od Podgraba .

Sa te l in i je obezbeđ ivat i sa t ež i š t em preko Gol ice (1698), 1806 i 1140, a sa l e v o m p o b o č n i c o m preko 1660 (Komina) i 1540.

Pukovsko komandno mesto: Podgrab.

Potpisao Die t sche


2 Vidi dok. br. 198, objašnjenje br. 3 i 4.

BR. 201

Z A P O V I J E S T K O M A N D E B O R B E N E G R U P E »GROS« O D 7 DECEMBRA 1943 GOD. Z A N A S T U P A N J E K A R A S T O V C U '

| 1—6. četa i bater. za zamagljivanje 14

I Borbena grupa će sutra 7. 12. 43. preduze t i marš u prostor i Rastovca, 5 km jug .—zap. Podgraba.

I 3. četa kao l e v o bočno os iguranje m a r š u j e (bez tovarn ih grla) pravcem k. 1660 (Komin) — 1913 (Sjeništa) — 1540 (Orlja Gl.) — 1123 (Oglavak) — D o l o v i — Rastovac . Po lazak u 9,00

K čas. I Glavnina borb. grupe m a r š u j e p r e k o Gol ice (1698) — Tri jeska

(1806) — Knička K. (1375) — 1140 — K o v a č i ć — Rastovac . 2

Polazak u 9,00 čas. od Gol ice (1698). I Marševski red: 6., š t ab bez voda za vezu, 2., bater. za z a m a -

glj., 5., 4., 1., vod za vezu . Komora za s n a b d e v a n j e pod k - d o m | Haša. Limperta .

Polazna tačka: Gol ica (k. 1698). I Uređivač kolone: SS — Uštuf . Kajb l (Keibl) . f 3. četi se dode l ju je 1 radio-deset ina i 1 grupa tešk ih m i n o b a -I cača. 5. četa će uput i t i grupu teš. bacača batalj . š tabu, tako da I ista b u d e na l icu m e s t a u 6,45 čas., odak le će se uput i t i 3. I četi. Grupa će poves t i s o b o m potrebna tovarna grla.

5. četa će se postarat i za 3 putovođe , j e d n o g od ov ih sa grupom I minobacača uput i t i 3. četi .

Borbena grupa »Gros« K - d n o m e s t o batalj . Gukavac , 7. 12. 43

Zapovest

za d a l j e nas tupanje na dan 7. 12. 43

potp. Gros

1 Original, pisan na mašini, na njemačkom jeziku, nalazi se u I Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 1/1—3, k. 11.

: Vidi dok. br. 196, objašnjenje br. 2.

BR. 202

I Z V J E Š T A J K O M A N D E Š E Z D E S E T D E V E T O G REZERVNOG K O R P U S A OD 8 D E C E M B R A 1943 GOD. O B O R B A M A PRO-

TIV J E D I N I C A N O V J N A TERITORIJI B O S N E 1

d o k u m e n a t N O K W Br. — 658 suda za ra tne z ločine

DEPEŠA od 8 decembra 1943.

Komandi 2. tenk. armije.

Radi znanja: Nemač . opunom. g e n e r a l u u Hrvatskoj , s a m o za l ičnu orijen-

tac i ju nače ln ika š taba

Dnevni izveštaj K o m a n d e 69. rez. korpusa od 8 decemb. 1943, z a k l j u č e n o sa 7 d e c e m b r o m 1943.

I . Opšta s i tuac i ja bez promene . II. 173. rez. div.: B e z naroč i t ih događaja.

187. rez. div.: a) Prostor Tuzla:

D e s n o k r i l n a grupa b o r b e n e g r u p e »Brauner« (2. bata-l jon 130 puka) 7.12, po s a v l a đ i v a n j u j a k o g neprijatelj, otpora, (i četnic i kao naš nepri jate l j ) , 2 s t ig la u Olovo* P r o d u ž e n o je n a s t u p a n j e u jugois toč . pravcu. Sjedi-n jen i batal joni , drugi 482. i drugi 133. puka, na pro-s toru sev . od Vlasen ice , uhvat i l i v e z u sa de lov ima 901 tenk. grenad. n a s t a v n o g puka. Ovaj puk zauzeo je Vla-senicu 4 n o ć u od 6. na 7. 12. uz s lab nepr i jate l j , otpor....? D e l o v i 2. ba ta l jona 901 puka č is te prostor severno od Zvorn ika i Memića , 5 poš to se pravac preko Drinjače

1 Prepis originala, pisan na mašini, na njemačkom jeziku, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 30.20-a, k. 6. Pre-pis je izvršen u arhivi Međunarodnog suda u Nirnbergu.

2 Naprotiv, četnici su se borili zajedno sa Nijemcima protiv jedi-nica NOV. Opširnije o tome vidi dok. br. 195, 203, 215, 216 i 227. Iako su četnici bili njihovi saveznici u borbi protiv NOV, Nijemci su ih se bojali. To je naročito došlo do izražaja poslije kapitulacije Italije, kada su četnici očekivali iskrcavanje snaga zapadnih saveznika na našu obalu i namjeravali da im se pridruže u borbi protiv Nijemaca. Međutim, zna-jući za ovu namjeru četnika, Niiemci su nastojali da razoružaju su-mnjive četničke jedinice, pa je zbog toga dolazilo do otpora četnika.

* i 4 Opširnije o tome vidi dok. br. 77.

usled razorenog m o s t a koj i s e oprav l ja ne m o ž e kori -stiti . S o p s t v e n i ukupni gubic i 6. 12. 43: 4 m r t v a i 3 ranjena. Nepri jat . gubitc i : kons ta tovano 120 mrtv ih . 6

b) Prostor Virovitica — Bjelovar — Koprivnica: 1. bata l jon 155 puka izvrš io napad na Pobrđane 7 (9 s. i . Križevaca) i oko 200 bandita proterano ka severu . N a p a d produžen na Čabraje (8 s . Križevaca) . Sops tve -ni gubitc i : 3 ranjena. Bandi t i izvrši l i prepad na pol ic iski k a m i o n kod L u k a -ča (5 s—s. i. Virovit ice) . K a m i o n sa 3 ranjena vrat io se u Virovi t icu .

c) 4. brd. brigada: Pri i zv iđanju prostora ist. od Pakraca (24 s. z. N o v e Gradiške) u h a p š e n a 4 bandi ta i zap lenjena 1 puška.

d) II ustaška brigada: U akcij i č i šćenja II us taške br igade u sporazumu sa po l i c i sk im s n a g a m a došlo je kod Đ a k o v a do m a n j e g sudara sa nepr i ja te l j em. Zarobl jena 2 bandita. S e m toga pol ic i ja je za o d m a z d u spal i la sela: P iš tana, K o -kočak, Slat . D r e n o v a c i Ri jenc i (22, 23 i 30 z. — s. z. i 35 s . z . Našica) , pošto su ta se la pri akcij i č i šćenja 901. tenk. grenad. nastav . puka davala otpor.

e) Nemač. štab za obezbeđenje želez. pruga u Hrvatskoj: 7. 12. voz sa praznom kompoz ic i jom i z m e đ u Grede i Leken ika na l e t eo na minu. Bl iž i podaci još nedostaju .

f) 2. koz. konj. brigada: Pr i l ikom izv iđanja j e d n o g eskadrona istoč. od (Malog) Prnjavora (10 s . z . Doboja) došlo je do borbe sa oko d v e če te bandita . 8 Sops tven i gubitci: 1 mrtav , 2 ranjena i u b i j e n o 16 konja. Nepr i ja te l j , gubitc i : 20 m r t v i h i 20 ranjenih . 9

Zaplenjeno: 1 mitral jez , 3 karabina i 11 konja. Jaka grupa bandi ta napala na raskrsnici p u t e v a 7 km zap. od D e r v e n t e j edno ode l j en je za nabavku sena. J e -dan e skadron u p u ć e n u pomoć. Dosadanj i gubitci: 2

6 P o d a t a k j e n e t a č a n . B l i ž e o t o m e v i d i d o k . p o d p r i m j e d b o m b r . 3 i 4.

7 O p š i r n i j e o t o m e v i d i t o m V, k n j . 22, d o k . b r . 127 i 152. 8 V j e r o v a t n o s e o d n o s i n a j e d i n i c e J e d a n a e s t e N O U d i v i z i j e (v id i

dok . b r . 54). * P o d a t a k n i j e t a č a n .

45 Zbornik, tom r v . k n j . 20 705

mrtva , 2 ranjena i 4 nestala . Bl iž i podaci nedostaju. 367. pešad. div.: B e z naroč i t ih događaja.

III. Vreme: toplo, m a g l a se i da l je zadržava.

K o m a n d a 69. rez. korpusa Ia pov . br. 3403/4776/43 .

BR. 203

N A R E Đ E N J E K O M A N D E Č E T R N A E S T O G S S B R D S K O G LO-V A Č K O G P U K A S E D M E S S D I V I Z I J E » P R I N C E U G E N « O D 8 D E C E M B R A 1943 GOD. O P R O D O R U NA PROSTORIJU

B A R A 1

Radiogram

Dan: 8. 12. 43 Šalje: 14. puk

Vreme: 8,30 čas.

Predmet: Ba ta l jon 2 će 8. 12. 43 dost ić i prostor Bare, 3 7 km jug. — ist. Prače . Tež i š te preko k. 1223 (Orlovača) — Kar lovac (6 km jug. — jug. -zap. Prače — dolina Ce-mernice , 6. č e t o m od K a r l o v c a preko k. 1408 (Crni Vrh) — K o m r a n i — L u n j e u prostor Turkovića (1 km. juž. Renovice ) . O b e z b e đ e n j e p r e m a sev.—ist. i severu . Izv iđanje 6. če tom: k. 1295 — (2 km sev-ist. G. Bare) — 1041 — Sikol i . K - d n o m e s t o puka i II. batalj . u prostoru Osiječani.

D i č e (Dietsche)

1 O r i g i n a l , p i s a n n a m a š i n i , n a n j e m a č k o m j e z i k u , n a l a z i s e u A r h i v u V o j n o g i s t o r i s k o g i n s t i t u t a p o d r e g . b r . 1 /1—5, k . 11.

* O d n o s i s e n a P r v i b a t a l j o n . s O p š i r n i j e o p o k r e t u i d e j s t v u b a t a l j o n a v i d i d o k . b r . 196, o b j a -

š n j e n j e b r . 2 .

BR. 204

IZVJEŠTAJ K O M A N D I R A D R U G E ČETE Č E T R N A E S T O G B R D S K O G L O V A Č K O G P U K A O D 1 0 D E C E M B R A 1943

GOD. O S I T U A C I J I O K O S O K O L C A 1

Pismeni izveštaj

Dan: 10. 12. 43 Š a l j e 2 . /14 . Vreme: 18,00 čas Mesto: S u v a Česma

Borbenoj grupi »Gros*

Predmet: I zv iđačko ode l j en je »Leks«, k o j e je bi lo u p u ć e n o u prostor P o d r o m a n i j e u c i l ju izv iđanja , i zveš tava: U s p o s t a v l j e n a je v e z a sa 92. p. p. (mot.) (koji je pod k - d o m 369. peš. div.). Š tab pešad. puka se nalazi u prostoru Sokolca , 2. ba-talj. u Podromani j i i s. Gromile , sa os iguranj ima na l inij i : k. 1008 — k. 932 — k. 871 (oko 5 km. jug.- is t . Sokolca) , i zv iđanje se vrš i u pravcu Rogat ice (pruga S a r a j e v o — Višegrad) . P r e m a i zveš ta ju ađutanta 92. p. p. g lavn ina nepr i -jate l ja se nalazi u Rakitnici , D u m a n j i ć i m a i Godo-mi l ju . 2

Maršruta n a š e g i zv iđačkog ode l jenja: S u v a Česma — P o n o r — Ozerković i — Jakš in D o l — Kula . N e m a dodira sa nepr i ja te l j em.

potp. Gros SS — Uš tu f . i k -d i r

č e t e

1 Original, pisan na mašini, na njemačkom jeziku, nalazi se u ivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 1/1—8, k. 11.

2 Odnosi se na jedinice Dvadeset sedme NOU divizije. Opširnija o tome vidi dok. br. 44.

BR. 205

I Z V J E Š T A J K O M A N D E B O R B E N E G R U P E »GROS« OD 13 D E C E M B R A 1943 GOD. O S I T U A C I J I NA PROSTORIJI Si

J E R C I — M A R G E T l Č I 1

Radiogram

Dan: 13. 12. 43 Šalje: Borb. grupa »Gros« Vreme: 19,45 čas. Mesto: Bje losav ić i

14. peš. puku

Predmet: I zv iđanje i zvršeno s h o d n o naređenju . U prostoru 3 km sev . - i s t . S i jeraca i Marget ića nema nepr i jate l ja . Vod »Leks« s v u d a na i šao na g l a v n u borbenu liniju 1. lovač. rez. puka. Izv iđanje i zvršeno do na 500 m južno Košutice. Po-vratak p r e k o Starog S e l a — A l i l u k e — k. 989 — k. 934 — Čavar ine — Čit luci — Bata l j . k - d n o mesto.

potp. Gros SS — Hštuf . i k -dant batalj.


BR. 206

N A R E Đ E N J E K O M A N D E B O R B E N E G R U P E »GROS« O D 1 4 DECEMBRA 1943 GOD. Z A N A P A D N A J E D I N I C E N O V J

NA P R O S T O R I J I O K O S I J E R A C A I M I L E T A C A 1

Borbena grupa »Gros« K - d n o m e s t o batalj . , 14. 12

1., 2., 6. četi i Bater. za zamagljivanje 14

Borb. grupa, kao što je naređeno , preduz ima napad" su -tra 15. 12. 43. u 6,00 čas. D e s n o kri lo će se m a l o zadržati , po-što III/14-. polazi t ek u 7,00 čas.

1. četa će održavat i t e snu v e z u V e r m a h t o m . 3

Ranjenička prihvatnica najpre u B a n d i n o m Odžaku, za-tim će se prebac ivat i p r a v c e m Sijerc i — Mile tc i i t.d.

Ja ću se nalaz i t i s a s v i m pozadi desnog krila, kuda mi uputite kurire.

Teren će se na će lom otseku pročeš l jat i š i r o k i m f rontom borb. grupe.

K o d borbenih de lova ostaje s a m o najpotrebni j i deo boj -ne komore . K o m o r a za s n a b d e v a n j e i pr t l jag se pr ikupl ja iza desnog krila i kreće pozadi borb. grupe.

K - d i r komore: SS — Haša. L impert .


1 Original, pisan na mašini, na njemačkom jeziku, nalazi se u Arhivu Voinog istoriskog instituta pod reg. br. 1/1—12. k. 11.

* Napad je bio usmjeren na jedinice Pete NOU divizije (vidi dok. br. 181).

3 Odnosi se na delove koji ne pripadaju SS jedinicama.

BR. 207

I Z V J E Š T A J — D E P E Š A K O M A N D E P E T N A E S T O G BRD-S K O G A R M I S K O G K O R P U S A OD 15 D E C E M B R A 1943 GOD

O B O R B A M A P R O T I V J E D I N I C A N O V J O K O ŠUJICE^

Poverljivo Telegram

K o m a n d i 2 . o k l o p n e a r m i j e K - t u V a z d u h o p l o v s t v a u Hrvatskoj Ispostavi III. (germ.) SS — oklop, korpusa V. SS — brd. korpusu

Dodatak dnevnom izveštaju od 15. 12. 43.

114. div.: Nepr i ja te l j brani pri laze u prostoru B u g o j n o 2 i Glamoč* i

i z m e đ u K n i n a i S u č e v i ć a ugrožava put za dqjur.4

Grupa »Berger« je uz že s toke borbe odbaci la ka severu i na l e v o kri lo preko opšte l in i je 4 km. sev. Šuj i ce neprijatelja jač ine 1000 l judi , 5 koji je u g r u p a m a od 50—80 l judi žilavo branio položaje 3, 5—6 km. Šuj ice . P ion irska grupa koja je s ledi la drumom, ukloni la je 4 v e l i k i h d r u m s k i h zapreka. Ne-pr i ja te l j ske m i n e su n a m nane l e gubi tke . B a n d e koje su na-s tupa le iz prostora Bos. Grahova prema jug. -zap. u prostoru S t r m i c a 6 (14 sev . — sev . ist. Knina) odbaci le su če tn ike ka jugu i drug im s v o j i m d e l o v i m a prodrle p r e m a p u t u za dotur u prostor 14 sev. — sev . zap. Knina . P o g i n u l o 9 četnika, ranjeno 11, nes ta lo 4. Za pojačanje če tn ika sev. K n i n a angažovan I . 7 /741 [peš. puka]. P r i l i k o m zauz imanja s lagal i š ta ratnog plena sev . - i s t . Erven ika 12. 12. nepr i ja te l j i zgubio 10 mrtvih, 15 zarobl jenika . Us l ed nedos ta tka transportn ih sres tava uni-š t e n o 9 tona z a p l e n j e n e m u n i c i j e razl i t iče vrste . U prostoru 20 km sev . zap. K n i n a spa l jena n a s e l j e n a m e s t a naklonjena

1 Original, pisan na njemačkom jeziku, nalazi se u Minhenu, a film u mikroteci Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. Minhen 5/591 (594). 2 Tada su se u Bugojnu nalazile jedinice Prve proleterske divi-zije (vidi dok. br. 115).

3 Na prostoriji Glamoča dejstvovali su tada Glamočki NOP od-red, Udarni odred Petog korpusa NOVJ i Četvrta brigada Devete NO divizije. Opširnije o tome vidi tom V, knj. 22. dok. br. 54 i 134.

4 i 6 Vidi dok. u objašnjenju br. 3. - j 5 Opširnije o tome vidi dok. br. 109.

bandama, pri č e m u su nas tup i l e m n o g o b r o j n e de tonac i j e skr i -v e n e munic i je . Zap len jeno 30 g o v e d a i 200 ovaca i koza. S o p -s tven i gubici : pog inu lo 6, ranjeno 10. Nepr i ja te l j sk i gubic i : pog inulo 49 (broj v e r o v a t n o viši , prema i skaz ima zarobl jen ika samo sev. K n i n a 50), 18 zarobl jeno, 16 prebega sa t o v a r n o m stokom, o r u ž j e m i m u n i c i j o m . 8 P len: 1 puška, 1 pištolj , 6 ko-nja, 2 tovarna grla, arhiva, 8 goveda , 54 ovce .

Namera: i zv iđanje oko Suj ice , akci ja č i šćenja sev. Livna. Nas tup dopun. batal j . 661 u prostoru Gospić — Sučev ić i . Pr i -v lačenje obezbeđujuć ih de lova II . /721 p. p. na d r u m Zegar — Obrovac.

Izveštaj o pokretima: 264. div.: 4 . / 891 os lobođena zašt i ta konvoja i u p u ć e n a u

Zadar. Pionir , izviđač, š tab 29 u S iver i ć (5 sev . - i s t . Drniša) . 373. div.: 1 /7° P i skav ica , 1 4 / 7 Ivanjska, 11/13 1 0 Kola,

Ceta za obuku podof ic ira 13 Gor. S e h e r (3 jug. -zap. B a n j a L u -ke), 1 vod 2 / I X art. puka. Gor. Seher .

f XV brd. arm. korp. Ia Br. 6374 /43 . — Pov .

od 15. 12. 43

8 O d n o s i s e n a u s t a š k o - d o m o b r a n s k o s t a n o v n i š t v o k o j e j e b j e ž a l o z a j e d n o s a n e p r i j a t e l j s k o m v o j s k o m i s p r e d j e d i n i c a N O V J .

8 O d n o s i s e n a P r v u b o j n u S e d m e l o v a č k e p u k o v n i j e . B l i ž e o r a -s p o r e d u n j e n i h j e d i n i c a v i d i d o k . b r . 15/1—34, k . 5 7 u A r h i v u V o j n o g i s t o r i s k o g i n s t i t u t a .

1 0 O d n o s i s e n a J e d a n a e s t u s a t ( č e t u ) T r i n a e s t e l o v a č k e p u k o v -n i j e , k o j a j e t a d a s a j e d n o m n j e m a č k o m j e d i n i c o m v o d i l a b o r b u k o d H a n K o l a p r o t i v T r i n a e s t e k r a j i š k e N O U b r i g a d e . O p š i r n i j e o t o m e v id i d o k . b r . 161, a o r a s p o r e d u o v e p u k o v n i j e v i d i d o k . b r . 15 /1—38 u A r h i v u V o j n o g i s t o r i s k o g i n s t i t u t a .

I Z V J E Š T A J Š T A B A T R I S T A S E D A M D E S E T T R E Ć E LEGIO-N A R S K E D I V I Z I J E OD 17 D E C E M B R A 1943 GOD. O AKCI-J A M A J E D I N I C A N O V J N A Ž E L J E Z N I Č K O J PRUZI \ j

P R O S T O R U O K O BOS. N O V O G 1

Izvod iz d o k u m e n t a sa s u đ e n j a u N i r n b e r g u N O K W — 728 {1 s trana originala)

821-a — 666 — 17. XII. 1 9 4 3 .

Depeša br. 3217

Šalje: 373 peš. div. 17. XII . u 0,45 časova. Komandi 15 brd. armiskog korpusa.

Dnevni izveštaj za 17. XII. 1943. (2 s trana originala)

Područje Bos. Novi: Izv iđanje od Bos. N o v o g na prostoru s e v e r n o od Une bez dodira sa nepr i ja te l j em. K v a r na pruzi 6 km. j — Bos. N o v o g o tk lonjen je u kra tkom roku. Pruga je od 16. XII p o n o v o proradila. U ci l ju o d m a z d e iz Brda 4 km. j. Bos. N o v o g uzeta dva taoca i spal jene dve kuće.

Područje Prijedor: N o ć u od 15 na 16. XII sa pruge kod Dragot in je ban-dit i 2 demont ira l i i sk inul i š ine na dužini od 400 m. Pruga će p o n o v o proradit i u toku 17. XII . Naređeno je da se pojačaju noćne straže. U c i l ju odmazde spa-l j ene su k u ć e u blizini .

1 P r e p i s o r i g i n a l a , p i s a n n a m a š i n i , n a n j e m a č k o m j e z i k u , nalazi s e u A r h i v u V o j n o g i s t o r i s k o g i n s t i t u t a p o d r e g . b r . 5 0 6 - a , k . 8 . P r e p i s i z v r š e n u a r h i v i M e đ u n a r o d n o g s u d a u N i r n b e r g u .

2 V j e r o v a t n o s e o d n o s i n a j e d i n i c e O s m e k r a j i š k e b r i g a d e (vidi d o k . b r . 132).

NAREĐENJE KOMANDE BORBENE GRUPE »GROS« OD 21 DECEMBRA 1943 GOD. ZA DEJSTVO NA PROSTORIJI

STOJČIC — G. BALICI — DUBOŠTICA1

Borb. grupa »Gros« K - d n o m e s t o batalj . 21. 12. 43 s. V. K u l a u 17,30 čas.

1.—6. čet i

Sutra 22. 12. 43 bata l jon će preći u prostor Stojč ić — G. Balići — Dubošt ica .

6. četa pos tav l ja os iguranja na k. 849 sa v e z o m prema desnom krilu u pravcu J e l a š k e — ka 18./14. p. p.

1. četa os iguranja na k. 969, v e z a sa 6. četom. 2. četa os iguranja na k. 961 Meki D o l — v e z a sa 13. p. p. Početak izvršenja: od Hana Karaula u 5,30 čas. Marševski red: 6., 1., štab, 2., 4., 5., 3. četa. Komora za hranu i prt l jag u s k u p n o pozadi 3. če te pod

komandom Haša. L imperta . K o m o r u os igurava pionir, vod 5. čete .

Ja ću m a r š e v a t i sa 6. če tom. Prv i odmor — za s v e d e l o v e u trajanju od 30 m i n u t a u

7,30 čas., a z a t i m s v a k o g trećeg časa.

potp. Gros SS — Hštuf . i k -d ir batalj .

1 O r i g i n a l , p i s a n n a m a š i n i , n a n j e m a č k o m j e z i k u , n a l a z i s e u A r h i v u V o j n o g i s t o r i s k o g i n s t i t u t a p o d r e g . b r . 1/1—16, k . 11.

BR. 210

Z A P O V I J E S T K O M A N D E T R I S T A S E D A M D E S E T TREĆE P E Š A D I S K E D I V I Z I J E OD 22 D E C E M B R A 1943 GOD. Z \ N A P A D N A J E D I N I C E N O V J N A P R O S T O R I J I BOS. N O V I —

P R I J E D O R 1

Izvod iz dokumenta Br. NOKW — 1425 Š e f a K o m i s i j e za ratne z loč ine

S I V 1141 (1) Poverljivo

4-63 373. (Hrvat.2) pešad. div. Div iz . k - d n o mesto , 22. 12. 1943.

I a _ R u k o p i s o m : Br. 213/43. Pov . Pr i l . 1 uz 373 (hrvat.) pešad.

div . — Odelj . Ia br. 7 / 4 4 Pov od 1. 1. 44.

3 primerka 2. primerak

Diviziska zapovest

za poduhvat j u ž n o S a n e i z m e đ u Pr i jedora i Bos . Novog. 1

1.) Neprijatelj: Razbi jeni de lov i 7. div. 4 (200 l judi?) dolazeći sa za-

pada pr ikupl ja ju se u prostoru D o l o v l j a n e — Maslovare — Blagaj i obrazuju front prema zapadu i severozapadu, v e r o v a t n o radi odbrane i prez iml javanja . Može se raču-nat i da će de lov i VIII . 5 Kr. br igade (400 l judi) zajedno sa

1 Prepis originala, izvršen u arhivi Međunarodnog suda u Nira-bergu, pisan na mašini, na njemačkom jeziku, nalazi se u Arhivu Voj-nog istoriskog instituta pod reg. br. 11/12-a, k. 19/11. '

2 Treba: legionarska. Ovu diviziju, kao i 369 (Vražju) legionarsku diviziju, obrazovali su njemački okupatori od ljudstva s teritorije tzv. NDH. Starješinski kadar i izvjestan broj ljudstva bili su Njemci. Po-slije obuke u Njemačkoj, ove divizije su vraćene u NDH: 369-ta u de-cembru 1942, a 373-ća početkom m a j a 1943.

3 i 9 O ishodu poduhvata vidi izvještaj ove divizije od 29 januara 1944 god. Dokumenat će biti objavljen u 21 knjizi IV toma. Original se nalazi u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 17/7a, k. 8.

* Netačan je podatak. Detaljnije o dejstvu Sedme divizije u ovo vrijeme vidi tom V, knj. 22, dok. br. 55.

t er i tor i ja ln im l o k a l n i m s n a g a m a G r m e č k o g odreda 6 pru-žit i otpor na pr i laz ima G r m e č u (verovatno kod Suhača) , na m e s t i m a pre laza i z m e đ u Blagaja i Sotve , 7 kao i jug . -zap. Brezičana. Nepr i ja t e l j 8 j e poseo k u ć e i z m e đ u B lagaja (isklj.) i k. 166 (juž. Mart in Brda). Odavde nepr i ja te l j v a t r o m iz p r o t i v t e n k o v s k i h oruđa i mi tra l j eza sprečava radove na opravci ž e l ezn ičke pruge .

Pre tpos tav l ja se da nepr i jate l j ima s l edeća teška oruđa: 1—2 topa, 4 p.t. puške , 2 minobacača i o k o 10 m i -traljeza.

2.) P o d u h v a t dobij a šif rovan naziv »Ristov«.

3.) Zadatak: 383. puk čisti i pročeš l java prostor juž. Sane 9 i z m e đ u Bos. N o v o g — S u h a č e — Volara i Pri jedora. Uniš t i t i nepr i ja -te l ja koji se z a t e k n e na t o m e prostoru. S t a n o v n i š t v o spo-s o b n o za v o j n u s lužbu lišit i s lobode. Zal ihe hrane i s toku, uko l iko su bez gospodara, treba evakuisa t i ili pak u n i -št it i , da bi se t i m e bandit i l i š i l i sredstava za i shranu (mu-ško, za v o j n u s lužbu sposobno, s t a n o v n i š t v o kao i s toku evakuisat i d r u m o m južno od reke S a n e u Prijedor) .

P o d u h v a t će trajati oko tri dana.

4.) Trupe: P u k o v s k i š tab 383 puka, 1. bata l jon 383 puka, 15 četa

383 puka, pionirski vod sa e s k p l o z i v n i m mater i ja lom, m a -ter i ja lom za podizanje p o m o ć n o g mos ta i j e d n i m g u m e -n i m čamcem, za t im 4 t enka i dva i s taknuta osmatrača i ojačani 2. bata l jon 383 puka (bez j e d n e čete).

5.) U poduhvatu učestvuju i: a) D v e o jačane če te 1 bata l jona 383 puka sa š t a b o m bata-

l jona i 1 i s t a k n u t i m osmatračem: Po lazak 22. XII u 20,00 čas. od Bos. Novog .

b) Jedna ojačana četa (u dve borbene grupe) i 1 i s taknut i osmatrač: Po lazak 23. XII u 03,00 čas.

c) 15 četa 383 puka: Po laz i 23. X I I u 05,00 čas. d r u m o m duž j u ž n e oba le Sane .

d) 4 t enka sa 1 v o d o m : Po laze 23. XII u 06,00 čas. dru-m o m Bos. N o v i — Prijedor, u sporazumu sa 15 če tom 383 p u k a i nas tupaju d r u m o m Bos. N o v i — Pr i j edor »

6 O d e j s t v u o v o g o d r e d a v i d i d o k . b r . 16—1, k . 768 A u A r h i v u V o j n o g i s t o r i s k o g i n s t i t u t a .

7 O d n o s i s e n a S v o d n u . 8 O d n o s i s e n a O s m u k r a j i š k u N O U b r i g a d u ( v i d i d o k . b r . 132).

s e v e r n o od S a n e u s k o k o v i m a od j e d n e do druge oslone tačke.

e) 2 bata l jon 383 puka sa d v e o jačane če te i j e d n i m istak-n u t i m osmatračem: Polaz i 23. XII u 06,00 čas. iz Prije-dora p r a v c e m Bišćani s e v e r n o od Volara.

f) 3 hrvat. brd. brigada: 1 0 U p u ć u j e s v a k o d n e v n o od 23—25. XII (zaključno) jake i zv iđačke de love iz s v o j i h upori-š ta na pruzi do l in i je kota 367 (4 sev. ist. Brezičana) — 286 — K a m e n — A g i n o P o l j e — 446 — 440 (3 sev. Bla-gaja) i s v o j o m art i l j er i jom potpomaže napredovanje 2. batalj ona 383 puka. Sa b a t a l j o n o m uput i t i 1 istaknu-tog osmatrača.

Prvi dnevni cilj: Za trupe iz Bos . Novog: kosa neposredno ist. od l in i je Suhača — Blagaj .

Za trupe iz Pr i jedora: v isovi 187 — 242 — 238 (2 j. jugoist . Mart in Brda).

Drugi dnevni cilj: Čišćenje prostora i z m e đ u Babića, Radomi-rovca i Sane . U s p o s t a v l j a n j e v e z e sa 1. i 2. bataljonom 383 puka i e v e n t u a l n o posedanje i držanje južne obale S a n e — u c i l ju zašt i te radova na želez . pruzi — na li-nij i 166 (juž. Mart in Brda) — 220 — 280"— 235 — 218 — 281 — 307 (j.-ist. Blagaja) . (Ovo izvrši t i samo na u g o v o r e n u reč, »Annemarie«) .

Treći dnevni cilj: Č i šćenje prostora Volar — Kal jevo 1 1 — Hambar ine — Sana i povratak u Pri jedor .

6.) 1 div iz ion 373 artilj . puka un i š tava nepr i ja te l ja koji bi se pojav io ispred 1 bata l jona 383 puka sa r e j o n o m dejstva S u h a č a — Blagaj i kosa neposredno i s točno odatle. Sa ba ta l jonom uputi t i dva i s taknuta osmatrača. Kao vatreni položaj preporučuje se Jab lan ičko grobl je (1 j. ist. Bos. Novog) . T a m o pos to je izgrađeni položaji .

24. XII. u jutro i s taknut i osmatrači prebacuju se gu-m e n i m č a m c e m u Blagaj i odat le putuju da l j e vozom za Bos. Novi .

7.) Veze: Div iz i sk i bata l jon za v e z u uspostav l ja i održava radio-ve-zu i z m e đ u div iz i je i š taba 383 puka kao i radio-vezu šta-

' ba 383 puka sa n j e g o v i m 2. b a t a l j o n o m p r e k o 3 brd. bri-gade.

1 0 Z d r u g 1 1 K a l a j e v o

8.) Svetlosni znaci: B e l o m i o v d e s m o C r v e n o - b e l o v i š e puta potrebna n a m j e pomoć C r v e n o nepr i ja te l j napada

9.) Dostavljanje izveštaja: D iv iz i j i — takođe i s v a k u p r o m e -nu k o m a n d n o g mes ta — u 10,00 i u 18,00 čas.

10.) Ishrana: U Bos. N o v o m primit i hranu za 4 dana.

11.) Municija: Munic i ju popuni t i u Bos. N o v o m .

12.) Ranjen ike evakuisat i u Rudice , odnosno unazad d r u m o m juž. od Sane . Uko l iko ovo ne bude moguće , prebacit i ih g u m e n i m č a m c e m preko S a n e do bi lo kog uporišta na želez. pruzi.

Potp i sao Genera l - l a j tnant

i k m d t d iv iz i je

Dostavljeno: 383 peš. puku: prv i u m n o ž e n i pr imerak Operac. dnevn iku: drugi u m n o ž e n i pr imerak Uz original: treći u m n o ž e n i pr imerak

BR. 211

N A R E Đ E N J E K O M A N D E Č E T R N A E S T O G S S B R D S K O G L O V A Č K O G P U K A S E D M E S S D I V I Z I J E » P R I N C E U G E N «

O D 2 4 D E C E M B R A 1943 GOD. Z A P R O T I V N A P A D 1

Radiogram

Dan: 24. 12. 4-3. Šalje: 14. p. p. Vreme: 18,10 čas.

I. bataljonu

Predmet: Uspos tav i t i te le f . vezu . Po dolasku III. batalj . s n a ž n i m n o ć n i m prot ivnapa-dom zauzet i k. 969. Nepr i ja te l ja 2 odbacit i ka zapadu i gonit i .

potp. Diče


5 Odnosi se na jedinice Pete NOU divizije. Opširnije o tome vidi dok. br. 181 i tom IV, knj. 21, izvještaj 1 bataljona 14 SS brdskog lo-vačkog puka od 7 januara 1944 godine.

BR. 212

IZVJEŠTAJ KOMANDE BORBENE GRUPE »GROS« OD 26 DECEMBRA 1943 GOD. O IZVEDENOM MARSU NA PRO-

STORIJU KOZILO1

Dan: 26. 12. 43 Vreme: 9,00 čas. Mesto: Koz i lo

Radiogram

Šalje: Borb. grupa »Gros«

14. p. puku

Predmet: U 8,45 čas. dos t ignut naređeni prostor. 2

J u č e 25. 12. 43 s v a k o da l je m a r š e v a n j e n e m o g u ć e , poš to je d r u m bio potpuno zakrčen III./14., k o m o -rom II . /14 . i p u k o v s k i m š tabom. Dosada je s ta lno p o k u š a v a n o da se uspos tav i radio-v e z a sa p u k o m , ali se u t o m e n i je uspelo . M o l i m za dal ja naređenja , k - d n o m e s t o batal jona: Kozi lo (Lužnica).


1 Original, pisan na mašini, na njemačkom jeziku, nalazi se u | Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 1/1—21, k. 11.

* Jedinice 14 SS brdskog lovačkog puka stigle su do r. Bosne sa zadatkom da unište dijelove snaga Trećeg korpusa NOV (vidi dok. br. 58 i 223).

BR. 213

Z A P O V I J E S T Č E T R N A E S T O G S S B R D S K O G LOVAČKOG P U K A O D 2 8 D E C E M B R A 1943 GOD. Z A O D M O R N A PRO-

STORIJI K A K A N J — S E L O D O B O J 1

SS — brd. lovac, puk 14. K - d n o m e s t o puka, 28. 12. 43

Pukovska zapovest

SS — brd. lov. puk 14 pr ikupl ja se u prostoru Kakanj — s. Doboj g d e će v e r o v a t n o imat i 3 dana odmora.

Dostići će: I./14.: Po lazeć i 29. 12. 43. u 6,00 čas. iz prostora Lužnica preko V u k a n o v i ć a — Tabaka dolazi u prostor Vrtlišće — Kakanj . 2

6. četa 29. 12. 43 polazi u 6,00 čas. iz D u b o š t i c e pa preko Rude l jaka duž š u m s k e pruge m a r š u j e ka Mehoriću i V u k a n o v i ć i m a g d e se pr ik l jučuje I . batal j . Jed in i ce će ono v r e m e u toku koga se b u d u nalazi le na

prostoru pr ikupl janja iskorist i t i za zborove s v i h vrsta i dovo-đenje opreme u red. O i z v r š e n i m s m o t r a m a izvest i t i puk.

S obzirom na ne jasnu s i tuac i ju u područ iu bandi naroči-tu pažnju obratit i na s lužbu obezbeđenja i os iguranja.

P u k opširno obra tnom poötom izvest i t i o dolasku u nov prostor i o k - d n o m mestu .

D i č e (Dietsche) SS — S t u r m b a n f i r e r i k -dant puka


s Bliže o tome vidi tom IV, knj. 21, izvještaj 1 bataljona 14 SS brdskog lovačkog puka od 7 januara 1944 godine i dok. pod reg. br. 1/1—24, k. 11 u Arhivu Vojnog istoriskog instituta.

Fotokopija dokumenta br. 213

BR. 214

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N 0 S T 0 2 E R N 0 G U R E D A O R U -Ž A N I H S N A G A N D H OD 2 D E C E M B R A 1943 GOD. O B O R -

B A M A P R O T I V J E D I N I C A N O V U B O S N I 1

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 336 (po podac ima p r i m l j e n i m 2. XII. 1943 god ine do 9 sati)

B) JU2NO OD R. SAVE i KUPE:

Podr. Bos. Novog:

Podr. Banje Luke:

Podr. Travnika:

Podr. Jajca:

29. XI. n a p a d n u t o os iguranje za po-pravak želj . pruge Bos. N o v i — Dobrlj in . Vlast i t i gubitc i : 5 ranjen ih (1 Njemac) .

29. XI. četnic i i part izani u m e đ u -sobnoj borbi u p r e d j e l u 15 km j.z. od B a n j e Luke . 3

Od 1. XII . Travnik obkol jen . 4 Težka oružja tuku Travnik. P r o t u m j e r e u toku. P r o m e t na pruzi B u s o v a č a (23 km j. izt. od Travnika) — Travnik obus tav -l jen.

Tvornica južno od Jajca u p l a m e n u (utvrđeno zračn im razviđanjem) .

Podr. Sarajevo: N a v o d n o j e kod V u č j e L u k e (10 km t . od Sarajeva) od granate pog inuo

z a p o v j e d n i k 1. Musi . part. br igade 5 Ho-džić Mujo 6 sa još 10 part izana.

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju narod-nog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u mikroteci Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 4'28—29.

2 Redakcija je u svim neprijateljskim izvještajima izostavila onaj dio koji se odnosi na područja van Bosne i Hercegovine, jer je on štam-pan u V tomu, knj. 22.

3 Borbu je vodila Trinaesta krajiška brigada. O rezultatu borbo vidi dok. br. 4.

4 Odnosi se na jedinice Prve proleterske i Šeste ličke divizije, koje su, sem jednog dijela, vršile napad na Travnik, a istovremeno su sa ovih položaja otišle na izvršavanje drugih zadataka (vidi dok. br. 19 i 51).

5 Odnosi se na Šesnaestu muslimansku NOU brigadu (vidi dok. br. 77).

6 Mujo Hodžić, nije tada bio u ovoj jedinici, niti je tada poginuo. On je umro poslije rata.

46* 7 23

29. XI. nepr i ja te l j koji je prodirao s m j e r o m Jablan ica — I lovice 7 (13 i 19 km j . od Sarajeva) odbačen je na jug. Part i zansk i gubitc i : 45 m r t v i h 8 (brojano).

Podr. Tuzle: 29. XI . o su jećen je pokušaj part rušenja m o s t a kod K r e k e (2 km j.z. 0 (j Tuzle) .

Djelatnost vlastitog 1. XII . z rakop lovs tvo 1. zrakoplov-zrakoplovstva: ne l u k e Zagreb vrš i lo je bo jne zadaće i

obskrbu.

Događaji na prugama: N o ć u 29 /30 . XI . i z m e đ u ž.p. Brezi-Pruga Bos. Novi — čani i D r a g o t i n i a eksplodira le su 3 mine. Prijedor: P r u g a je u prekidu.

Pruga Lašva — 30. XI . želj . pruga još je u prekidu. Travnik:

(M. P.)

P o n a l o g u Glavara g lavnos tožernog ureda

Proče ln ik operat ivnog odjela g lavnos tožern i podpukovnik

(Helbich) He lb i ch

7 Vidi dok. br. 78. 8 N a š i g u b i c i s u p r e u v e l i č a n i . Z a p e t n a e s t d a n a b o r b e i z c i j e l e

d i v i z i j e p o g i n u l o j e 1 1 b o r a c a ( v i d i d o k . b r . 78).

BR. 215

I Z V J E Š T A J Z A P O V J E D N I Š T V A T R E Ć E G Z B O R N O G P O D -RUČJA OD 2 D E C E M B R A 1943 GOD. O S I T U A C I J I U J U -

Ž N O M D I J E L U B O S N E I U H E R C E G O V I N I 1

ZAPOVJEDNlCTVO III. ZBORNOG PODRUČJA Glavnos tožern i odje l Izvj . broj 7 5 8 / t a j n o

U Sarajevu , d n e 2. pros inca 1943.

Predmet: D o g l a s n o i z v j e š ć e za zadnj ih 15 dana m j e s e c a s tudenog 1943. —

1. — M I N I S T A R S T V O O R U Ž A N I H S N A G A — Izvje -š ta jn i odje l

(2 pr imjerka) 2. — Z A P O V J E D N I Č T V U I. i II. Z B O R N O G P O D -

R U Č J A , 3 . — S a s t a v a k .

P r e m a zapovjed i Izvj . broj 4 1 6 3 / t a j n o od 17. s t u d e n o g 1941., a na t e m e l j u pr ikupl jen ih podataka, dos tav l ja se s l i e -deće i zv je šće za zadnj ih 15 dana m j e s e c a s t u d e n o g 1943. godine:

L RASPOLOŽENJE NARODA OBZIROM NA VANJSKE I UNUTARNJE PRILIKE I DOGAĐAJE:

1 . H r v a t i : Raspo loženje p u č a n s t v a p r e m a P o g l a v -n i k u i državi n i j e se od zadnjeg i zv ješća pro-mien i lo . Narod že l jno o č e k u j e svrše tak rata i o t v o r e n o i z jav l ju je da mu je s v e j e d n o tko će pobiedi t i s a m o da se o v o v e ć j e d a n p u t svrši . K o d v e ć i n e l judi ne m o ž e se govor i t i v i š e o n e k o m patr iot izmu, s v e s e j e baca lo na trgo-v i n u i k r i u m č a r e n j e i s v a k o samo nastoj i da ise obogat i i da zaradi, napust ivš i kod toga p o d p u n o iz v ida probi tke države i naroda.

I kod onoga diela pučanstva , koje je oda-no N. D. H. os jeća se u pos l j ednje vr i eme , od k a k o su ang lo -amer ičk i zrakoplovi odpoče l i d j e l o v a n j e n a n a š e m području, s tanov i to ne -

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 1/5—1, k. 80.

r a z p o l o ž e n j e i m a l o d u š n o s t , jer su pos l jedice n j i h o v o g d j e l o v a n j a t e ž k e i zabr in javajuće .

U s p o r e d o sa n j i h o v o m a k c i j o m i parti-z a n s k a akc i ja n a z e m l j i š t u p o p r i m a svak im d a n o m š i r e razmjere . P u č a n s t v o j e nezašt iće -no u v e ć i n i s l u č a j e v a , j e r n a š i m i n j e m a č k i m s n a g a m a do sada n i j e u s p j e l o da sa odmetn i -c i m a obračunaju . P o d h v a t i m a , koj i se po-d u z i m a j u , o b i č n o s e p o b u n j e n i c i s a m o rasprše, a p o s l i j e toga p o n o v n o g r u p i r a j u na d r u g i m od-s j e c i m a . S a v e z n o s a o v i m , os jeća s e s v e jača ž e l j a za s a m o o d b r a n o m , osobi to k o d m u s l i m a n -s k o g p u č a n s t v a , k o j e i z b j e g a v a i v o j n u oba-v e z u , s m a t r a j u ć i da će t a k o bar ko l iko toliko bi t i zaš t i ćeno .

A n g l o f i l s k i i l i j u g o s l o v e n s k i d io pučan-s t v a na laz i s e n a j v i š e p o p r i m o r s k i m gradovi-ma, j a v n o s e n e is t iče , bo jeć i s e z a k o n s k i h po-s l j e d i c a al i prat i s v e d o g a đ a j e i k o m e n t i r a ih u s m i s l u raspo loženja .

Po i z v j e š ć u 5. o r u ž n i č k e p u k o v n i j e u naj-n o v i j e v r i e m e p r i m j e ć u j e s e kod naroda iz-v j e s t n o o g o r č e n j e radi toga š t o su N i e m c i na p o d r u č j u o v e p u k o v n i j e v j e š a l i k a t o l i k e i mu-s l i m a n e (taoce) radi r u š e n j a p r u g e . O v o nego-d o v a n j e doš lo j e n a j v i š e do izražaja kod spro-v o d a o b j e š e n i h u Z e p č u 2 na k o j e m u je bilo t o l i k o naroda, da se j e to m o g l o smatra t i ne-k o m t i h o m d e m o n s t r a c i j o m . I s t e v i e s t i s t i žu i z s v i h k r a j e v a sa p o d r u č j a 6 . o r u ž n i č k e pukov-ni je , g d j e p u č a n s t v o i z o d m a z d n i h m j e r a stra-

4 d a v a i s to k a o i p o d Ta l i jan ima , a negdje i v i š e .

V j e š a n j e l j u d i i p a l j e n j e s e la izrabljuju v r l o v j e š t o par t i zan i i č e tn ic i u s v o j e promič-b e n e s v r h e .

A k c i j a m u s l i m a n s k o g o s l o b o d i l a č k o g po-kre ta (ze leni kadar) za sada j en ja .

D n e 14. s t u d e n o g 1943. p r o n a đ e n je do-d u š e j e d a n l e t a k p o d p i s a n p o P a n d ž i 3 (vidi i z v j e š ć e Izvj . br. 698) ta jno od 24. 11. 1943. ( k o j i m p o z i v l j e m u s l i m a n e d a s e p r i h v a t e oru-

V i d i t o m I V , k n j . 19, d o k . b r . 160. V i d i d o k . b r . 78, o b j a š n j e n j e b r . 3 .

žja i da s tupe u borbu prot iv p l jačkaša i čet -n ika i u k o j e m u se obćen i to obara na H r v a t e a napose na ustaše , no od onda se za taj pokret v i š e ne čuje o s i m n e p r o v j e r e n i h podataka, da je P a n d ž a od part izana u se lu Rautov ić i (10 k m x j . z . od Goražda) zarobl jen , a g lavn i n je -g o v suradnik M u n i b Čebo striel jan.

2 . Pravos lavn i : S tan je bez p r o m j e n e od z a d n j e g izvješća. N i k a k o v i nov i pokret i n i događaj i značajn i je narav i n isu se odigrali . I znenađeni su n a č i n o m [na koji je i z v r š e n o bombard iranje Sara jeva 29. XI . jer n i je pogođen ni j edan vojni ili pro-m e t n i objekat , a s tradalo je s a m o nedužno pučans tvo . Rasprš i lo im se u v j e r e n j e da s a v e -znic i na n a š e m teri tori ju tuku s a m o n j e m a č k e i p r o m e t n e objekte , a one koji v j e r u j u da je bombardiranje građana s a m o pos l jed ica pro-m a š e n o g c i l ja buni nesposobnost l e tačkog o -soblja.

3. Zidovi: • S tan je bez promjene . 4 . Cigani: S t a n j e bez promjene .

5. N a r o d n o s n e skupine: S tanje bez promjene .

6 . K o m u n i z a m : Komunis t i čko-par t i zanska dje la tnost i na -da l j e se izpol java u n a p a d i m a na n a š e s lab i je posade, nase l j ena mjesta , ž e l j ezn ičke pruge i d r u g e p r o m e t n e objekte . N a š e s n a g e odo l i e -vaju , ali se ne post izava že l jen i uspjeh.

Cieli prostor zapadno od že l j ezn ičke pru-ge Zavidov ić i — Visoko, za t im zapadno od Ja -b l a n i c e spojeno na da lmat inske p lan ine nalazi se i dal je pod v l a š ć u part izana. Na c i e l o m o v o m u prostoru v r š e s ta lno pokrete i p r e m j e -š t a j e svo j ih jedinica . 4 Od 22. XI. 1943. zapa-ž e n je pokret g l a v n i n e part izanskih snaga iz prostora B u g o j n o — Donj i Vakuf — Jajce . Po i zv je šć ima povjeren ika u pokretu se nalazi p r e k o 10.000 dobro naoružanih partizana. Sv i ov i su st igl i u prostor Travnika, koji je čvrsto

4 Na ovoj prostoriji tada su se nalazile jedinice Prvog proleter-skog korpusa, Petog i Osmog korpusa NOVJ i Jedanaeste NOU divizije. Opširnije o tome vidi dok. br. 3, 18, 19, 20. 30, i 32 i tom V. knj. 22, dok. br. 134.

obko l j en 5 i na koji se i sada v r š e danonoćni napadaji . V e ć i n a j ed in ica je Travnik obišla sa i z točne i z a p a d n e s t r a n e i preko Vlaš ić Pla-n i n e (s. od Travnika) nas tav i la pokret prema s j e v e r u i s jeverozapadu, pa je v e ć prije neko-l iko dana prvi d io ko lone s t igao u gornji tok r ieke Usore . P o r e d ovoga oko Travnika stalno se nalazi 6—7 brigada, od koj ih je Travnik ozbi l jno ugrožen. Od s trane N i e m a c a vršen j e podhvat radi razterećenja Travn ika u z. i j. smjeru, ali su part izani u s topu za Niemcima nazad zauze l i postave , kada su se N i e m c i po-vraćali.® O s i m p o m e n u t i h pokreta i stalnog napadaja na že l j ezn ičke pruge i naše posade, koji su do sada prošl i bez tež ih posljedica, ni-su se ov i part izani proš l ih dana iztakl i kakvim jač im podhvatom.

Isto kao i zapadna nalazi se i skoro sva iz točna Bosna i H e r c e g o v i n a u partizanskim rukama. Nakon spuš tanja part izanskih jedini-ca sa s j e v e r a od T u z l e i zat im od Vareša i pro-t jer ivanja če tn ika iz prostora Rogat ica — Vi-šegrad, part izani v l a d a j u i z točnom Bosnom 7 i ne razpolaže se n i k a k o v i m podac ima kakvo j e tamo s tanje .

V i t e š k a bojna brani te l ja Kladnja , koja se pri prodoru part izana iz prostora Tuz le povu-kla iz Kladnja p r e m a Varešu, 8 uspje la je da protjera part izane iz Kladnja i t a m o se povrati.

N a s t a v n o na part izanski prostor u iztoč-noj Bosni , preko Goražda, Foče , 9 Ze lengore na -lazi se i iz točni d io H e r c e g o v i n e uz državnu granicu u par t i zansk im rukama. U o v o m pe-r iodu part izani su p o n o v n o zauzel i Gacko, K u l u Fazlagić , A v t o v a c i oko l inu s v e do s. od B i l eće . 1 0 Od s trane Niemaca , uz suradnju na -še 14. pješ . p u k o v n i j e i če tn ika — suboraca, od-

s Vidi tom IV, knj. 19, dok. br. 77 i 132. « Vidi tom IV. knj. 19, dok. br. 86 i 99. 7 U to vrijeme na teritoriji istočne Bosne dejstvovale su jedinice

Trećeg korpusa NOVJ i Šesnaeste NO divizije (vidi dok. br. 1 i 48). 8 Vidi dok. br. 48. 9 Foču je oslobodila Druga krajiška NOU brigada (vidi tom IV,

knj. 19, dok. br. 71). 10 i 1S Vidi tom IV. knj. 19, dok. br. 141 i 168.

poče t je p o d h v a t u s m i e r u Gacka, 1 1 ali je se na iš lo na neuzpjeh , jer su se part izani dobro učvrst i l i i ž i lavo branil i . Hrabra posada mi l i -c i je K u l e Fas lagić , pod pr i t i skom n a d m o ć n o g nepri jate l ja , povuk la se u N e v e s i n j e . 1 2

U prostoru Bi l eća — Trebinje — L j u b i n j e na laze se d ie lov i II. korpusa P e k e Dapčev ića . 1 3

G l a v n e s n a g e o v o g korpusa nalaze se u Crnoj Gori i na granici , a u o z n a č e n o m prostoru na -lazi se X. h e r c e g o v a č k a brigada V l a d e Šegr ta i Rada H a m o v i ć a i II. da lmat inska brigada. 1 4

O s i m što s ta lno ugrožavaju ova mjesta , n i su u o v o m per iodu učini l i n išta znatni je .

P r o t i v da lmat insk ih part izana i zvode n j e -m a č k e oružane s n a g e s ta lno p o d h v a t e i prema n e p o d p u n i m v i e s t i m a pos t izavaju se u t o m e s tanov i t i uspjes i . A k c i j o m na po luotoku P e -l j e šcu 1 5 part izani su razbijeni i taj je predje l sada očišćen, dok su part izani d i e l o m uniš ten i a d i e l o m se povukl i na s u s j e d n e otoke. S uspje -h o m se izvodi podhvat [na] Biokovo .

N i k a k o v i h osobitost i od s trane komuni s ta n i j e bi lo u o v o m i z v j e š t a j n o m per iodu u m j e -s t ima gdje su n a š e v las t i i g d j e k o m u n i s t i č k e organizac i je po ta jno rade.

7 . č e t n i c i : Zadnj ih dana bosanski četnic i n i su s e i s ta-kli n i k a k o v o m akci jom. T a m o gdje naše v l a -sti n e m a j u jake snage dominiraju partizani , koj i ne daju če tn ic ima doći do izražaja i oni se skr ivaju . Iz izkaza 3 domobrana, p o v r a t n i k a iz part i zanskog robstva, v id i se da se j edna m a -nja romani j ska grupa pod v o d s t v o m n e k o g »Cike« 1 6 pr ik l juč i la part izanima pos l j ednj ih dana. Inače n i su p r i m l j e n e druge v ie s t i o su -radnj i part izana i četnika, o s im š to 6. oružn. p u k o v n i j a jav l ja da se pravos lavno p u č a n s t v o u d a l j a v a od četn ika i s v e v i še ori jent ira ka part izanima.

11 Vidi dok. br. 236. « Odnosi se na jedinice Dvadeset devete NOU divizije (vidi tom

IV, knj. 19, dok. br. 141). 14 Ova brigada nije se tada nalazila na navedenoj prostoriji (vidi

tom III, knj. 6, dok. br. 142 i 182). 15 Ovu akciju su izveli dijelovi 7 SS divizije. Opširnije o tome

vidi dok. br. 3/2-a, k. 72-A u Arhivu Vojnog istoriskog instituta. Vidi dok. br. 31.

U prostoru Kal inov ika pojavi la se četni-čka br igada pod v o d s t v o m b i v š e g jugosl . kape-tana Mazića.

U H e r c e g o v i n i četnic i se i na dalje živo pr ipremaju , n j i h o v e v o đ e rade s v i m s i lama na p o n o v n o m us tro j s tvu če tn ičk ih jedinica. U o v o m e nai laze na poteškoće , jer su se pravo-s lavc i a i dobar dio b i v š i h če tn ika opredieli l i za part izane, pa nas to je da os tanu po strani od događaja . Pr idobivš i p o v j e r e n j e Niemaca za suradnju, sada se i zgovaraju da n e m a j u do-vo l jno oružja, kako bi ga što v i š e dobil i i od Niemaca , te m j e s t i m i č n o i u s p j e v a j u u ovom pogledu. P o z n a t a je s tvar da su pr i jašnje oru-žje sakri l i ali su im ga N i e m c i ipak dali a i da l je daju. Laskaju se kod Niemaca , da bi pri-dobil i š t o v i š e povjerenja , ali potajno mnogo rade na š te tu n j ihov ih probitaka. N iemc i ih sada u p o t r e b l j u j u u akc i jama prot iv partizana u iztočnoj Hercegov in i , 1 7 te su do sada a oso-bito grupa Petra Samardž ića u oblast i Neve-s inja pokazal i dobar uspjeh . 1 8

N a p a d a j e na naše pučans tvo umanj i l i su, ali ne iz v las t i t e pobude, n e g o jed ino iz straha pred odmazdom. Za sada su zauzet i borbom sa part izanima, koji ih n e m i l i c e progone i ubijaju, pa i iz toga razloga za sada n j ihovo nerazpolo-ženje p r e m a h r v a t s k o m ž iv l ju ne izražava se u tol ikoj mjer i kao prije, ali je n j ihova mržnja ostala ista, te bi radili i s to kao i prije, ako bi im se ukaza la m o g u ć n o s t i pri l ike.

8. Akc i ja e n g l e s k o -amer ičk ih zrakoplova:

D j e l o v a n j e nepr i ja te l j sk ih zrakoplova po-jačava se s v a k i m danom. U s v e jač im forma-c i jama nad l i eću našu teri tori ju i pri t o m e vrše b o m b a r d o v a n j e nase l ja , že l j ezn ičk ih postaja, mi tra l j i ran ja v l a k o v a i do sada su na građan-s k i m i p r o m e t n i m o b j e k t i m a učini l i mnogo š te te i nanie l i m n o g o žrtava.

Naj jač i e f e k a t post ig l i su bombardiranjem Gruža 28. i S a r a j e v a 29. XI. U Gružu su po-

17 Vidi dok. br. 195. 18 Opširnije o saradnji četnika sa Nijemcima vidi dok. br. 12/12—

1, k. 202 i 54/3 a — 3, k. 153 u Arhivu Vojnog istorlskog instituta.

rušil i neko l iko zgrada, potopi l i neko l iko j e -drenjaka i brod »Cavtat«. U S a r a j e v u su sru-ši l i i oštet i l i oko 60 zgrada a i zk l juč ivo gra-đ a n s k o m p u č a n s t v u u pre težno m u s l i m a n -s k i m če tvr t ima nanie l i t ežke žrtve. Točan broj žrtava još se ne zna, ali se kreće oko 300 u m r t v i m i t eže ranjenim. B o m b a r d o v a n j e Sara-j e v a i zvršeno je pri s laboj v id l j ivos t i i magl i , a izg leda da su b o m b e b i le n a m i e n j e n e že l j e -zničkoj pruzi za Višegrad, postaj i Bistrik, zgra-di ovog zapovjedn ič tva i zgradi »Konak« gdje j e s m j e š t e n a n j e m a č k a diviz i ja . 1 9

9. P r e h r a n b e n e pri l ike i promet: S v u d a v lada n e z a p a m ć e n a skupoća. Inače

su p r e h r a n b e n e pri l ike na c i e l o m području s labo regul i sane i pučans tvo je pr i s i l j eno da se prehranjuje iz šverca . C iene na trž iš t ima su h o r e n d n e i za srednj i i niži s ta lež nesav lad ive . U kol iko bi se m o g l o iz p lodni j ih krajeva hra-ne i doturiti , ve l ika ograničenja prometa i pre-kidi pruga o težavaju to u punoj mjeri . Ono pak, š to se dotura p u t e m šverca, pr i s tupačno je s a m o bogat ima, a drugi su pr is i l jeni na dugo-v a n j a i prodaju stvari . A k o se pr i l ike u o v o m p o g l e d u u dog ledno v r i e m e neće popravit i , n i j e i zk l jučeno g ladovanje , a osobito u j u ž n i m i n o v o o s l o b o đ e n i m predje l ima.

Že l jezn ičk i p r o m e t jako j e ugrožen če -s t im m i n i r a n j e m i r u š e n j e m pruge od s trane o d m e t n i k a a sada i od s tranih zrakoplova, koji su u par s luča jeva uspje l i da zapale kompoz i -c i je na že l j ezn i čk im postajama.

— Že l jezn ička pruga Brod — Sara jevo u g l a v n o m prometuje , ali sa č e s t i m prekid ima n a s v i m odsjec ima.

— Že l jezn ička pruga S a r a j e v o — Mo-star — D u b r o v n i k p r o m e t u j e sa č e s t i m preki -d ima na s v i m die lovima, kako radi o d m e t n i č k o g min iranja i rušenja tako i radi d je lovanja zra-koplovs tva .

— Že l jezn ička pruga Lašva — Travnik pod u d a r o m part izana i promet se vrš i samo

i» Vjerovatno se odnosi na Stab 369 legionarske divizije (vidi dok. br. 24/4—II. k. 74 u Arhivu Vojnog istoriskog instituta).

u z p r o b i j a n j e i p o m o ć o k l o p n i h v l a k o v a . O d T r a v n i k a d o J a j c a p o d p u n o u r u k a m a par t i -z a n a .

— Ž e l j e z n i č k a p r u g a S a r a j e v o — V i š e -g r a d p r o m e t u j e s v e g a 4 p o s t a j e od S a r a j e v a a d a l j e p o d o d m e t n i c i m a . P r i l i k o m n a p a d a j a zra-k o p l o v a n a S a r a j e v o 29. X I . m a n j i z a s t o j kod p o s t a j e B i s t r i k — S a r a j e v o rad i z a s i p a n j a .

C e s t o v n i p r o m e t i s t o u g r o ž e n i o d v i j a s e s a m o i z m e đ u p o j e d i n i h s u s j e d n i h m j e s t a .

B r o d s k i p r o m e t n i k a k a v . P o m a n j k a n j e b r o d o v a , s m e t n j e o d p a r t i z a n a i k o n a č n o e n -g l e s k o z r a k o p l o v s t v o p o s v e g a k o č e .

10. O d n o s i v o j s k e s a u s t a š k i m o r g a n i z a c i j a m a i g r a đ a n s k i m v l a s t i m a .

D o b r i su . I n c i d e n a t a n i j e b i lo , o s i m š to s u p r i p a d n i c i I . s t a j a ć e g u s t a š k o g z d r u g a n a ž e l e z n i č k o j p o s t a j i P a l e n a p a l i i u d a r i l i dom. n a d p o r u č n i k a III. s a m o v o z n e b o j n e B i l o š a A n t u n a , p r i l i k o m j e d n e i n t e r v e n c i j e o d n j e -g o v e s t r a n e s a n a m j e r o m d a s p r e č i n e r e d n a p o s t a j i . I s t r a g a i p o s t u p a k z a p o v j e d j e n i i u t o k u .

11. O d n o s i s a s a v e z n i c i m a : S a s a v e z n i č k o m n j e m a č k o m v o j s k o m ob-

ć e n i t o s u dobr i . D a n a 13. X I . p i j a n i n j e m a č k i dočas tn ic i

h t j e l i s u d a o d j e d n o g u s t a š k o g d u ž n o s t n i k a o d u z m u s a m o v o z k o j i m s e j e v o z i o k a o s u p u t -n i k i z r a k o p l o v n i n a d s a t n i k S t r e c h a Herbert . K a d a j e n a d s a t n i k S t r e c h a p o k u š a o umir i t i d o č a s t n i k e , u d a r e n je u s l i j e p o o č n i c u i oboren n a z e m l j u u z p o g r d n e r ieč i . K o d F e l d k o m a n d e p o d u z e t e m j e r e z a k a ž n j a v a n j e k r i v a c a .

12. S t r a n a p r o m i č b a u n a r o d u i v o j s c i :

S t r a n a p r o m i č b a š i r i s e n a j v i š e o d k r u g o -v a l n i h p o s t a j a L o n d o n i » S l o b o d n a J u g o s l a -v i j a « , a d a l j e j e n o š e n a od n e p r i j a t e l j s k i h raz-p o l o ž e n i h l j u d i .

O s o b i t o v j e š t o r a z n i š i r i t e l j i a l a r m a n t n i h v i e s t i i z k o r i s t i l i s u b o m b a r d o v a n j e S a r a j e v a , p a s e s v a k i č a s č u j u g l a s i n e k o j e s t v a r a j u v e -

l iku u z n e m i r e n o s t i nered m e đ u građanstvom, tako da s v i e t u v e l i k o m broju napušta, u sa te za koje je j a v l j e n o da će zrakoplov i doći, d o m o v e i bježi na brda. Na taj nač in za tvore se s v e trgovine , gos t ion ice i uredi , pa čak i državni .

N a l o j promičbi p u č a n s t v o n e poklanja d o v o l j n o vjere .

II. STANJE U VOJSCI:

— 1. S t a n j e u d o m o b r a n s t v u z a d o v o l j a v a -juće . U b o . b a m a l juds tvo pokazuje požrtvo-v a n o s t i za laganje i do kraja i zpunjavanje s v o -je dužnost i . U osobito t e ž k i m pri l ikama nalazi se l juds tvo Zagrebačke konjan ičke p u k o v n i j e na pos tav ima Travnika, ali u prkos ve l ikoj nepr i -ja te l j skoj nadmoćnos t i do sada s u s p j e h o m odbija svak i napadaj , a t i traju v e ć mjesec ima .

— 2. Inc idenata i nereda n i je bilo. — 3. Raspoloženje , duh i s t ega dobri. — 4. P o n a š a n j e častnika, dočasnika i m o m č a d i dobro je. — 5. Za ovaj i zv ješ ta jn i period st ig la su do sada izvješća o s l i edeć im b jeguns tv ima: (Za-kašnje la će se javi t i u n a - e d n o m izvješću.) — Sarajevska posadna sat 3 domobrana, — Ustaška posadna sat Sarajevo 9 vojničara se n i j e povrat i lo sa dopusta, — Zagrebačka konjanička pukovn i ja 1 dočast. i 4 domobrana, — 1 domobran 6. p je šačke diviz i je . — 6. Iz o d m e t n i č k o g zarobl jen ič tva povrat i lo s e preko o v o g a zapovjedn ič tva : — bojnik P r e d o j e v i ć B e r i s l a v — nadporučnik Smi l jan ić Momir — poručnik Po l i ć Marijan, sv i iz III . /9 . g. p.

zarobl jeni u V i š e g r a d u 5. X. 1943. — 10 domobrana 9. gor. p u k o v n i j e — 5 domobrana Zagreb, konjan. p u k o v n i j e — 4 domobrana 2. gorske p u k o v n i j e — 1 vodnik , 2 domobrana 8. lov. puk. — 1 domobran 5. gorske p u k o v n i j e — 2 domobrana 3. gorske p u k o v n i j e — 1 domobran 7. l o v a č k e p u k o v n i j e

— 1 vodnik , 2 domobrana 11. gorske pukov-n i je — 3 domobrana XVII . že l jezn. straž. bojne — 1 vodn ik posadne b i tn ice Travnik.

III. VANJSKA SITUACIJA:

Ni su p r i m l j e n e n i k a k o v e v ie s t i o događa-j ima u Srbij i . Granica u o d m e t n i č k i m rukama.

Po izjavi bojnika Predojev i ća general N e d i ć svaki dan p o v e ć a v a broj svo j ih prista-lica i Srbi janc i ne trpe kod sebe odmetn ike i že le miran život .

IV. OBČI ZAKLJUČAK:

1. Raspo loženje naroda s v e je s labije . 2 . Part i zansko d je lovanje ne smanjeno . 3. Četnic i bez osobi tog dje lovanja . U Herce-gov in i rade na s v o m e p o n o v n o m ustrojavanju. 4. Prehrana teška, skupoća ve l ika , promet otežan. 5. S tan je u vojsc i dobro. 6 . J a k o d je lovanje ang lo -amer ičk ih zrako-plova. 7. Jaka strana promičba.

ZA POGLAVNIKA I ZA DOM SPREMNI!

(M. P.)

PO NALOGU ZAPOVJEDNIKA GLAVAR ST02ERA

Glavnostožerni podpukovnik (S te fo t i ć ) Šte fo t i ć

BR. 216

IZVJEŠTAJ ORUŽNIČKOG KRILNOG ZAPOVJEDNIŠTVA U TUZLI OD 3 DECEMBRA 1943 GOD. O SITUACIJI NA PODRUČJU: TESLIĆ, DOBOJ, TUZLA, BRČKO I ZVORNIK1

ORUŽNIČKO KRILNO ZAPOVJEDNIČTVO TUZLA

4. Oružničke p u k o v n i j e Broj 185 /Taj .

u Tuzli , dne 3. prosinca 1943.

Predmet: D o g l a s n o i zv je šće za II. razdobl je m j e s e c a s t u d e n a 1943.

1) Ve l iko j Župi Usora i Sol i T u z l a , 2 ) Ve l ikoj Župi P o s a v l j e B r o d n /Sav i , 3) Z a p o v j e d n i č t v u 4. Oružničke p u k o v n i j e Brod

n/S[avi ] , 4 ) Z a p o v j e d n i č t v u I . L o v a č k o g zdruga D o b o j , 5) Z a p o v j e d n i č t v u 4. L o v a č k e p u k o v n i j e T e s 1 i ć, 6 ) Einsaz K o m m a n d o T u z l a , 7 ) D e u t s c h e Gendarmer i T u z l a , 8 ) S tandort K o m a n d a n t u r T u z l a , 9) Izpostavi za javni red i s igurnost T u z l a ,

10) Z a p o v j e d n i č t v u oružničkog krila: Sarajevo , Trav-nik, N o v a Gradiška, V u k o v a r i Brod n / S .

11) Z a p o v j e d n i č t v u Oružničkog voda Tes l ić i Doboj . 12) S a s t a v a k .

S a v e z n o zapovjed i Zapovjedn ič tva 4 . Oružn ičke p u k o v n i j e J. S. Broj 1773/Taj . od 3. l ipnia 1943. p r e d l a ž e m i zv je šće do-glasne s lužbe sa područja oružničkog krila Tuzla za protekl ih 15 dana u s l i e d e ć e m :

I. Obća politička situacija:

1) Raspoloženje naroda:

Hrvati: 8 kato l ic i i m u s l i m a n i : Odani su P o g l a v n i k u i N e -zavisnoj Držav i Hrvatskoj i z d u š n o i zvršavaju s v e na loge vo j -

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 12.7—1, k. 150 a.

ä Odnosi se na onaj dio koji je bio na ustaško-domobranskoj

nih i građansk ih oblast i o s im i z v j e s t n o g broja m u s l i m a n s k e o m l a d i n e sa područja kotara Tuzla, Gračanica i Tešanj , koja nas jeda part izanskoj i če tn ičkoj lažnoj promičbi te se prikl ju-čuje ist ima. U narodu v l a d a općeni ta zabrinutost zbog jake akc i je komuni s ta — part izana na području ovoga krila, a to oso-bito što je grad Tuzla pala u n j i h o v e ruke 2. X. 1943.3 a nakon 36 dana os lobođena, 4 za koje su v r i e m e part izani učini l i ve -l ike štete , kako državi tako i v las tn ic ima, u n i š t a v a n j e m tvor-nica i p l jačkom trgovačkih i zanat l i j sk ih radnja, te posebničkih kuća. 5 Moral u narodu i v j e r a u moć, kao i obstojnost Hrvat-ske Države , povrat i la bi se narodu kada bi se pove la jedna jaka akcija naš ih i n j e m a č k i h oružanih snaga, a ova da se iz-vrši sa po tpun im uspjehom. Hrvat sko p u č a n s t v o p o m n o prati s v e događaje na I s točnom i T a l i j a n s k o m bojištu, te v jeruje u pobjedu si la Osi a t i m e i opstanak naše države.

P a d o m Tuz le i š ire okol ice u ruke part izana kod musl i -m a n s k o g ž iv l ja pojav io se n o v pokret pod i m e n o m »Zeleni Kadar«; ova organizaci ja ima čisto s v o j e v j e r s k e osnove, što se u »Zeleni Kadar« p r i m a j u za č lanove s a m o m u s l i m a n i sa oružjem. Vođa ove organizac i je j e s t e profesor N e š a d Topčić iz Zvornika, organizaci ja je poče la ta jno dje lovat i od prije 5—6 mjesec i kada je i zv je s tan broj častnika i dočastnika D o m d o p u k o v n i j e pozvat u S. S. trupe, kao i nakon bombardi-ranja Kladnja od s trane n j e m a č k o g zrakoplovs tva u srpnju m j e s e c u ove godine .

Organizac i ja » Z e l e n o g Kadra« ima danas č lanova o k o 5—6 s tot ina naoružanih sa p u š k a m a i neš to strojnica, a die lovi iste na laze se za sada u s e l ima i to: Medjedja , Sapna, Vitinica, Brda, Kales i ja , Prnjavor i J e g i n o v Lug, — kotara Zvorničkog; z a t i m u se l ima Se l jub l je , Hrasno, Tojšići , Pe trov ice , Lipovice, Vukov i je , D u b r a v e i Kikač i — kotama Tuzlanskog .

Odredi ove organizac i je n a v o d n o imaju zadaću da ču-va ju m u s l i m a n s k a se la od p l jačke bi lo od part izana ili četnika, pa p o v r e m e n o sad ovdje sad ondje v o d e borbe sa ist ima.

N a k o n os lobođenja T u z l e 11. s t u d e n o g 1943. po Njemač-koj vojsc i , ista organizaci ja surađuje sa N j e m a č k o m vojskom, pod u v j e t o m da od N j e m a c a dobije s t re l j ivo i s trojnice . Bilo je s lučajeva u zadnje v r i e m e da su odredi »Ze lenog Kadra« zajednički sa če tn ic ima bori l i se prot iv partizana, naravski po z a h t j e v u Njemaca .

s Vidi tom IV, knj. 18, dok. br. 9. 4 Vidi tom IV, knj. 19, dok. br. 99. 5 Sve ono što se odnosi na privatnu svojinu, sem narodnih nepri-

jatelja koji su kažnjeni konfiskacijom, prikazano je netačno, s tenden-cijom da se kompromituje NOVJ i naruši njen ugled.

P r a v o s l a v n o pučans tvo: Oni koj i su kod s v o j i h domova , i pod n a š o m vlašću , ne i skren i su i ne m i s l e n a m dobro. Pr i -v idno su mirni ali im n i je za v jerovat i , poš to o t v o r e n o i di-rektno šuruju sa part izanima i četnic ima, te čekaju pogodan m o m e n a t da im se pridruže.

Njemci i narodne manjine: U koliko ih ima na području ovoga kri la loja lni su.

Židovi: Ima ih v r l o m a l o i ne dolaze u o b ć e do izražaja.

2. Četnička akcija

Zbog jake dje la tnost i part izana, četnic i b ježe na s v e s t r a n e ili im, pr i laze jer ih se boje, poš to su partizani brojno nadmoćni j i , t e p r e m a t o m e četn ička akcija s v e j e s labija.

P o j e d i n e još s k u p i n e če tn i čkog Ozrenskog, T r e b a v s k o g i M a j e v i č k o g odreda d je lu ju kao suborci naše n j e m a č k e vojske , doč im četnic i B o r j a n s k o g odreda m o ž e se reći da su potpuno raspršeni . No k a k o su kod zadnj ih n e k o l i k o sukoba sa part i -zan ima n a v e d e n e če tn ičke s k u p i n e pre trp je l e o s j e tne gub i tke to se n j ihova g l a v n i n a rasturi la u m a n j e grupice koje su se posakr iva le po se l ima, ali i da l je v r š e svo ju lažnu promidžbu na š te tu H r v a t s k e D r ž a v e i c i e lokupnog n a š e g naroda.

Četnička n e d j e l a i z loč ini za protek l ih 15 dana: N e m a se podataka.

II. O komunistima — partizanima: Akci ja part izana pos ta je iz dana u dan s v e žešća, i ista

se osjeća na c i e l o m p o d r u č j u ovoga krila. Područje grada T u -z le i Gračanice os lobođeno je 11. s tudenoga 1943. te je opet u naš im rukama, d o č i m okol ica Tuz le i Gračanice, kao i c ie lo područje kotareva Zvornik, Kladanj i Srebrenica nalazi se u part izanskim rukama, 6 os im grada Zvornika koji je p r e m a sa-z n a n j u preko p o s e b n i č k i h osoba u rukama n j e m a č k e v o j s k e od pr i je neko l iko dana, koja je vo j ska došla iz Srbije . 7

Oružničku s lužbu v r š e u gradu Zvorn iku n a v o d n o naši oružnici s koj ima uprav l ja n a v o d n o oružnički narednik Zuhd i -ja B u h i ć sa pos ta je Zvornik .

P r i g o d o m pov lačenja part izana iz Tuzle , 10. s tudenog 1943. pridruži lo im se i sa i s t ima ot iš lo u š u m u oko 3—4000 pučans tva v e ć i m d i e l o m mus l imana . Os im građana i m a d e i s tanovi t i broj domobransk ih častnika i dočastnika, m e đ u ko-j ima je i oružnički poručn ik T e o f i k Mulavdić . Od m u s l i m a n -skog ž iv l ja j e us tro jena m u s l i m a n s k a brigada, pod v o d s t v o m

8 Vidi dok. br. 1 i 48. 7 Redakcija nije mogla ustanoviti tačnost ovog podatka.

47 Zbovnik, tom IV, knj . 20 737

b i v š e g zapovjedn ika Tuz lanskog zdruga pukovn ika Su le jmana Fil ipovića," koja je pred u lazak n j e m a č k e v o j s k e u Tuzlu po-vukla se u p laninu M a j e v i c u prema se lu Srebrnik (19 km. s.z.) i Lopare (14 km. s.i. od Tuzle) .

Od građana Hrvata katol ika koji su v e ć i m die lom od s trane part izana otjerani i prot iv s v o j e v o l j e i m a d e i s tanov-viti broj domobransk ih častnika i dočastnika, te oružnički pu-kovnic i Emanue l Mašek i Dragut in Arbanas , koji su častnici zarobljeni pr igodom pada Tuz le u ruke partizana. Od Hrvata katol ika ustrojena je Hrvaljska brigada pod v o d s t v o m biv. direktora I. Hrvatske b a n k e u Tuzli , A leksandra Preka. 9 Ova brigada pred dolazak N j e m a c a u Tuzlu povukla se u smeru Ziv in ice — Kladanj 10 km. j. odnosno 34 km. j. od Tuzle. Iz sastava Hrvat ske br igade već i broj razbježao i povrat io svoj im kućama, tako da I. bata l jon sada i m a d e 48 ljudi, a kad se pov lač io iz Tuzle imao je 160 ljudi..

Iz ove br igade u s p j e l o je pobjeć i oružnika petorica koji su sobom doniel i oružje i prijavi l i se u s tožeru oružničkog krila te je nad i s t ima povedena kriv ična istraga. Isto tako pobjegao je iz p o m e n u t e br igade i biv. vodni zapovjednik oru-žn ičkog voda Tuzla poručnik Orepić Božo 26. XI. 1943. te je isti od s trane N j e m a č k o g z a p o v j e d n i č t v a upućen u Brod n/S. na dalju istragu.

Od 12. s tudenoga 1943. pa do danas pr i jav i lo se u sto-žeru krila oko 80 oružnika koji su se na razne nač ine prikri-, val i po kućama u Tuzl i i u ob l i žn j im se l ima, od koj ih su već im d ie lom došli u poderanom građanskom odje lu i bez oružja, doč im su nekoj i uspje l i prikriti oružje , a neko l i c ina ih je do-š l o u odje lu i o r u ž j e m koji su se prikrival i i zvan Tuzle . Nad o v i m l j u d s t v o m p o v e d e n j e kr iv ični postupak.

Genera l Radi, biv. z a p o v j e d n i k II. Zbornog područja, ko-ji je po part izanima zarobl jen u Tuzli , nalazi se još živ u Š e k o v i ć i m a ali t eško bolestan. Isti je pod j a k o m stražom u S e k o v i ć i m a 27 km. j.i. od T u z l e gdje se na laze g l a v n e snage part izana koje su se p o v u k l e iz Tuzle .

Part izanska nedje la i z ločini: Part izani za v r i e m e svog boravka u Tuzli; pogovara se da je u Tuzli od s t r a n e istih po-ubi jano oko 250 osoba, m e đ u ko j ima su i pripadnici oružničtva i to s tožerni narednik A n t e Gje ldum, narednic i N iko la Lučić, A d e Husarić , oražn ik nas. nared. S m a j o K a r a m e h m e d o v i ć i

8 Podatak netačan. Detaljnije o formiranju ove brigade vidi tom IV, knj. 18, dok. br. 123.

• Proizvoljni su podaci o formiranju Osamnaeste hrvatske bri-gade. Bliže o njenom formiranju vidi tom IV, knj. 18, dok. br. 123 i knj. 19, dok. br. 99.

pomoćni oružnik Mariaj Brčina, koje su part izani s t enov i to v r i e m e držali u s v o j i m zatvorima, a nakon neko l iko dana po-ubija l i iste.

Za ostale p o u b i j a n e osobe n e m a podataka da bi se nave la i m e n a od istih.

D n e 10. s t u d e n a 1943. u 0021 sati napala je S r e m s k a part izanska brigada u jakost i oko 800 boraca sa puškama, s tro-jopuškama, p r o t u o k l o p n o m p u š k o m i b a c a č e m na oružničku postaju Draga lovc i u Je lahu; 1 0 oružnic i su primil i borbu, te je ista trajala s v e do 11. s t u d e n o g 1943. 0430 sati, kada su part i -zani odbijeni . Naš i gubitc i : pomoćni oružnik Jozo Ivić i d o m o -bran D o m d o b o j n e Jozo Barukč ić teže ranjeni .

Gubitc i na strani nepri jate l ja: 9 m r t v i h i 25 ranjenih . 1 1

D n e 17. s t u d e n o g 1943. po jav io se odred part izana n e p o -znate jakost i u m j e s t u Vel ika Bukov ica , 6 km. s. od Doboja , pa je na iste n a š e topn ič tvo iz Doboja otvor i lo paljbu. J e d n o topovsko zrno palo je na že l j ezn ičku prugu i zmeđu že l j ezn ičke pos ta je Doboj — Rudanka, na km. 188.6 te' raznosilo prugu oko 15 metara.

Is tog n a d n e v k a u 1845 sati naišao je od Broda osobni v lak br. 111 na razrušenu prugu pa je isti iskočio, u s l ed čega je nasta lo g o m i l a n j e vagona. Žrtava od putnika i že l j ezn ičkog osoblja n i j e bilo. Istoga dana že l jeznički p r o m e t je uspo-s tav l jen .

D n e 24. s t u d e n a 1943. u 0022 sata grupa part izana n e p o -znate jakost i napala je našu posadu u Gor. Tuzlu , 1 - 5 km. s.i. od Tuzle . Posada je pr imi la borbu i ista je trajala i s tog n a d n e v k a do 0024 sata te su uz pr ipomoć n j e m a č k o g topnič tva iz Tuzle partizani odbi jeni u s m j e r u s. Požarnica, 10 km. j.i. od Tuzle . Gubitaka na našoj strani n i j e bilo. Gubitc i na strani nepr i ja -te l ja nepoznat i su.

D n e 25. s t u d e n a 1943. u 0630 sati 4 part izanske br igade u jakost i oko 1800 boraca sa puškama, s t ro jopuškama j e d n i m topom i neko l iko bacača napala je m j e s t o Požarnicu. C v i l j e v i n u i K o l i m e r — s v e na č e t n i č k o m području 10 km. i. od Tuzle , us l i ed nadmoćnost i partizana četnic i su se povukl i južno od Požarnice . 1 3

Istog n a d n e v k a u 1830 sati Majev ičk i četnički odred v o j -v o d e Kerov ića uz pomoć »Ze lenog Kadra« i n j e m a č k o g top-n ič tva iz Tuz le natjeral i su part izane na p o v l a č e n j e u smjeru pl. Je l ice , 14 km. i . od Tuz le . . .

10 i 14 Ovu akciju su izvele jedinice Jedanaeste NOU divizije (vidi tom IV, knj. 19, dok. br. 87).

11 Podaci o našim gubicima su proizvoljni. ,s Vidi dok. br. 1. 13 Opširnije o tome vidi dok. br. 1 i 48.

47* 739

D n e 27. s t u d e n a 1943. u 0003 sa ta part izani su napal i sa stroj o p u š k a m a i b a c a č i m a n a š u p o s a d u od 42 oružn ika u S i -m i n Hanu, u s l i e d n a d m o ć n o s t i par t i zana oružnic i su s e pod b o r b o m p o v u k l i u s m j e r u B r č a n s k a M i t n i c a [trošarina], bez v l a s t i t i h gub i taka . G u b i t c i na s trani n e p r i j a t e l j a n e p o z n a t i su.

D n e 27. s t u d e n a 1943. part i zan i su p o d m e t n u l i m i n u na ž e l j e z n i č k u p r u g u i z m e đ u ž e l j e z n i č k e p o s t a j e J o h o v c a i Ru-danke , 1 4 na 193 k m . na k o j u je i s t o g n a d n e v k a u 2330 sati na i šao n j e m a č k i p a n c e r k o j a je e k s p l o d i r a l a i d v a v a g o n a izba-ci la i z tračnica, g u b i t a k a n i j e bi lo . Ž e l j e z n i č k i p r o m e t Doboj — B r o d u s p o s t a v l j e n je 28. s t u d e n a 1943. u 0014 sati .

D n e 29. s t u d e n a 1943. u 0023 sa ta jača g r u p a part izana rask inu la j e ž e l j e z n i č k u p r u g u i z m e đ u ž e l j e z n i č k e p o s t a j e Jo-h o v a c i R u d a n k a u duž in i od 80 m e t a r a . D n e 30 s t u d e n a 1943. u 0008 sa t i ž e l j e z n i č k i p r o m e t D o b o j — B r o d u s p o s t a v l j e n je.

III. Akcija, rad i kretanje sumnjivih osoba, tuđinskih agenata, provokatora i antidržavnih elemenata: Nije zapaženo.

IV. O stranoj promidžbi i narodu: Osjeća se a dolazi preko krugova la . I zg l eda da n a r o d p r o m i d ž b i s t ran ih k r u g o v a l a v j e -ruje i o v o ga zabr in juje .

V. O p r i l i k a m a p r e h r a n e : U s e l i m a v e ć i m d i e l o m dobra, dok u g r a d o v i m a n a r o č i t o k o d s l u ž b e n i k a dosta je teška.

VI . P r o m e t : U p o s l i e d n j e v r i e m e na ž e l j e z n i č k o j prugi S a r a j e v o — B r o d n i j e redov i t , i z raz loga š to par t i zan i na poje-d i n i m m j e s t i m a r a z r u š a v a j u ž e l j e z n i č k u p r u g u u c i l ju pl jačke i k v a r a d r ž a v n i h objekata .

C e s t o v n i p r o m e t j e i s to t a k o u g r o ž e n , j e r su part izani na p o j e d i n i m m j e s t i m a poruš i l i m o s t o v e .

VII. O odnosu vojske sa ustaškim organizacijama i sa građanskim vlastima: Je dobar.

VIII. O akciji naših i savezničkih snaga: Akcija je u toku, ali n j e n i shod još n i j e poznat .

IX. Stanje u vojsci: X. Raspoloženje, duh i stega kod oružnika: Kod onih jedi-

nica k o j e n i su s a d a š n j o m a k c i j o m par t i zana p r e s t a l e djelovati , za sada j e dobro, d o č i m k o d o n i h k o j e su r a s p r š e n e popust i la je, vod i se pos tupak .

XI. Ispadi, nemiri i izgredi većeg obima: Nije bilo. XII. Uticaj strane izveštajne službe i neprijateljske pro-

m i d ž b e u o r u ž n i č t v u : K o d o r u ž n i k a o v o g a kr i la ne os jeća se. XIII. Bjekstva iz oružničtva: Nije bilo. XIV. Ponašanje častnika, dočastnika i momčadi u vojarni

i v a n o v e : N i j e z a d o v o l j a v a j u ć e , al i se p r o t i v u i s t ih preduzi-m a j u pos tupc i .

XV. Vanjska situacija: XVI. O prilikama u pograničnim oblastima: Nedostaju

podatci . Srbija: N e m a podataka. Mađarska: O v o kri lo se granič i sa Mađarskom.

XVI. Obći zaključak: Pol i t i čka s i tuac i ja n e p r o m j e n l j i v a je. Mjere prot ivu s tra-

ne promidžbe p r e d u z i m a j u se uko l iko je oružnič tvo u m o -gućnost i . Obuzdavanja s a m o v o l j n i h postupaka suzbija se.

J a v n a s igurnos t na području ovoga krila us l i ed part izan-s k o - č e t n i č k e d je la tnos t i n e p o v o l j n a je.

1) Oružničke postaje koje su po partizanima zauzete: Zivinice , Kladanj , 1 5 Jasenica , Olovo 1 0 i Careva Ćuprija, — sve voda Tuzla.

Oružničke postaje : Zvornik , Kozluk, Palator, Drinjača, Kales i ja , Teočak, i Caparde, — s v e voda Zvornik .

Oružničke postaje : Srebrenica , Bratunac , Ze l inje , S k e -lani, Tegare, Gor. Vi ta l jevc i , Luka, Radoševci , Ježest ica , Fako-vić i i Jezera , — s v e voda Srebrenica .

2. Oružničke postaje: K o j e su e v a k u i r a n e ili n a s e l j e n e u druga mjes ta . N e m a .

3. Oružničke postaje koje su vraćene u naše ruke: Tuzla, ' Lukavac , i Puračić , — s v e voda Tuzla .

Oružnička postaja: Gračanica i Bos. P e t r o v o Selo , — s v e voda Doboj .

N a p o m e n a : D o g l a s n o i z v j e š ć e od 1. do 15 s t u d e n o g 1943. n i j e se m o g l o dostavi t i poš to je krilo Tuzla toga v r e m e n a pre-se l i lo iz Doboja u Tuzlu.


Z a p o v j e d n i k nadsatn ik (Gjuro Brezović)

Brezović (M. P.)

1S i 1« Vidi dok. br. 48.

BR. 217

B O J N A R E L A C I J A S T O Ž E R A T R I N A E S T E L O V A Č K E P U -K O V N I J E Z A N O V E M B A R 1943 G O D I N E 1

STOŽER 13. LOVAČKE PUKOVNIJE

Op. broj 1.071 taj. 4 - X I I - 1943

K l a š n i c e

P r e d m e t : B o j n a re lac i ja za m j e s e c s tuden i 1943. g.

Z A P O V J E D N I C T V U 4 . LOV. Z D R U G A

B a n j a Luka I. DIO: Operac i je :

1. 11 .1943 . S tožer p u k o v n i j e nalaz i se u s. Klašnicama. 15. sat na laz i se kao posada u s. Laktašima. 14. sat na laz i se na os iguranju rudnika u Ra-kovici . 13. s a t nalaz i se na os iguranju centrale rudnika »Lauš«. Laki p o v o z nalazi se u Banja luc i . S tožer I. b o j n e sa 1., 2., 3. i 4. sati nalazi se u Banja luc i .

S t o ž e r II. bojne sa 5., 6. i 8. sat i nalazi se u s. Klašn icama, dok se 7. sat nalazi u s. Bu-kovic i radi os iguranja zračne luke 2 Zalužani.

S tožer III. bojne, 9. i 12. sati nalazi se u G. Seheru , 10. sa t pojačana sa d i e l o m 12. sati na pos tavu Karanovac , a 11. sat pojačana sa 20 l judi 9. sati i d i e l o m 12. sati na postavu Han Kola.

S v e j ed in i ce vrše razviđanja prema raspo-redu kao i u t v r đ i v a n j e postava, a slobodno l juds tvo v ježba .

2. 11. 1943. S tožer p u k o v n i j e u Klašn icama, 15. sat u Laktaš ima, 14. sat u Rakovic i , 13. sat na


2 Odnosi se na aerodrom kod Banje Luke.

r u d n i k u » L a u š « a lak i p o v o z u B a n j a l u c i . S t o -ž e r I . b o j n e sa s a t i m a n a l a z i se u B a n j a l u c i , t e s e s p r e m a z a o d l a z a k n a p o s t a v O m a r s k a .

S t o ž e r II. b o j n e sa 5., 6. i 8. s a t i u K l a -š n i c a m a , d o k se 7 . sa t n a l a z i u Z a l u ž a n i m a k a o o s i g u r a n j e u z l e t i š t a . V r š i s e u t v r đ i v a n j e p o -s t a v a i r a z v i đ a n j e p r e m a r a s p o r e d u . III. b o j n a s a s v o j i m d i e l o v i m a u G . S e h e r u , K a r a n o v c u i H a n K o l i m a .

3. 11. 1943. S t o ž e r p u k o v n i j e , 15., 14. i 13. s a t te lak i p o v o z n a i s t i m m j e s t i m a . S t o ž e r I . b o j n e s a 3 . i 4 . sa t i k r e n u l a je na p o s t a v O m a r s k a . S t o ž e r II. b o j n e s a s v o j i m d i e l o v i m a n a i s t i m m j e s t i -m a . S t o ž e r III. b o j n e s a s v o j i m d i e l o v i m a n a i s t i m m j e s t i m a . V r š i s e r a z v i đ a n j e , a s l o b o d n o l j u d s t v o u p o t r e b l j a v a s e z a u t v r đ i v a n j e i i zo -b r a z b u .

4 . 1 1 . 1 9 4 3 . S t o ž e r p u k o v n i j e , 15., 13. 14. sa t t e l a k i p o v o z na i s t i m m j e s t i m a . 1 . i 2 . sa t I . b o j n e o d l a z i ž e l j e z n i c o m n a p o s t a v O m a r s k a g d j e s e v r š i p r i m o p r e d a j a p o l o ž a j a od j e d i n i c a 7 . l ov . p u k o v n i j e . I I b o j n a s a s v o j i m d i e l o v i m a n a i s t o m m j e s t u .

III. b o j n a s a s v o j i m d i e l o v i m a n a i s t i m m j e s t i m a .

S t o ž e r 13. 1. p., 15., 14. i 13. sa t te lak i p o v o z n a i s t i m m j e s t i m a . I . b o j n a s a s v o j i m d i e l o v i m a n a p o s t a v u O m a r s k a , g d j e v r š i i z r a -đ i v a n j e b u n k e r a , u t v r đ i v a n j e p o l o ž a j a i r a z v i -đ a n j e .

II. b o j n a s a s v o j i m d i e l o v i m a p r i p r e m a se za p o k r e t u B a n j a l u k u . III. b o j n a sa s v o j i m d i e l o v i m a n a i s t i m m j e s t i m a . V r š i u t v r đ i v a n j e p o l o ž a j a , r a z v i đ a n j e a s l o b o d n o l j u d s t v o v r š i i z o b r a z b u . 7 . sa t II. b o j n e o d l a z i i z B u k o v i c e u B a n j a l u k u .

6. 11. 1943. S t o ž e r p u k o v n i j e , 15., 13. i 14. sa t te laki p o v o z n a l a z e s e n a i s t i m m j e s t i m a .

I . b o j n a b e z 3 . s a t i n a l a z i s e na p o s t a v u O m a r s k a i v r š i u t v r đ i v a n j e i o s i g u r a n j e p o -l o ž a j a . 3 . sa t n a l a z i s e na o s i g u r a n j u s . P i s k a -v i c e . V r š i s e r a z v i đ a n j e p r e m a r a s p o r e d u .

5. 11. 1943.

II. b o j n a s p r e m a se za p o k r e t i 6. sat od-lazi u B a n j a l u k u .

III. b o j n a na i s t o m m j e s t u .

7. 11. 1943. S t o ž e r 13. 1. p. 15., 14. i 13. sat i te laki p o v o z na i s t i m m j e s t i m a . I . bojna na pos tavu O m a r s k a i P i s k a v i c a , vrš i u t v r đ i v a n j e polo-žaja i razv iđanje .

S t o ž e r II. b o j n e sa 5. i 8. sa t i odlazi iz K l a š n i c e u B a n j a l u k u p r e d a v š i u p o r i š t e jedi -n i c a m a 7. lov . p u k o v n i j e . Po d o l a s k u u Banja -l u k u s m j e š t a se sa 6. i 7. sati u l ogoru Kul ina Bana . U 22 sa ta b o j n a p r i m a n a l o g od 4. lov. zdruga br. I a op. 1500/taj . da sa d v i j e o jačane sat i k r e n e u Razboj i da spr i ječ i pre laz o d m e t -n ika p r e k o r. Vrbasa . J e d i n i c e k r e ć u u 23 sata n j e m a č k i m s a m o v o z i m a i s t i žu u Razboj u 1,30 sati . S t o ž e r III. b o j n e sa s v o j i m d i e l o v i m a na-lazi se na i s t i m m j e s t i m a te vrš i r a z v i đ a n j e i o s i g u r a n j e p o s t a v a . O p h o d n j e su u p u ć i v a n e sa p o j e d i n i h p o s t a v a b o j n e radi b l i ž e g i dal jeg razv iđanja , k o j e n i s u p r i m j e t i l e n iš ta novo .

8. 11. 1943. S t o ž e r p u k o v n i j e , 15., 14. i 13. sa t te laki p o v o z n a l a z e s e n a i s t i m m j e s t i m a . V r š e utvr-đ i v a n j e po ložaja , o s i g u r a n j e i r a z v i đ a n j e pre-m a rasporedu.

S t o ž e r I . b o j n e sa s v o j i m d i e l o v i m a na p o s t a v u O m a r s k a i P i s k a v i c a vrš i u tvrđ ivanje , r a z v i đ a n j e i o s iguranje .

II. b o j n a po d o l a s k u u Razboj (sa jedini -cama) je u g o t o v o s t i II. s tupnja . U 11 sat i je -d in i ce se sa s a m o v o z i m a v r a ć a j u u B a n j a l u k u j e r do b o r b e n i j e došlo . U B a n j a l u k u s t ižu u 13,30 sati .

III. bo jna sa s v o j i m d i e l o v i m a na istim m j e s t i m a .

9. 11. 1943. S t o ž e r 13. l.p.. 15., 14. i 13. sa t na ist im m j e s t i m a .

Laki p o v o z p r e m a z a p o v i e d i prese l java se u Laktaše , g d j e se s m j e š t a . S t o ž e r I., II. i III. b o j n e sa s v o j i m d i e l o v i m a na i s t im mje-s t ima. V r š e u t v r đ i v a n j e položaja , o s iguranje i r a z v i đ a n j e p r e m a rasporedu .

10., 11., 12., B e z i k a k o v i h p r o m j e n a . R a z v i đ a n j e se vrš i 13., 14., 15. s v a k o d n e v n o , a s l o b o d n o l j u d s t v o u p o t r e b l j a v a i 16. XI . 43. se za u t v r đ i v a n j e i i zobrazbu. J e d a n ojačani

v o d I. b o j n e koj i je bio u p u ć e n (14. 11. 43.) u r a z v i đ a n j e p r a v c e m O m a r s k a K o n j e v i ć i — R o -sići — Oruž. pos ta ja — O m a r s k a i o jačani roj koj i s e kre tao p r a v c e m H a d ž i m e h t i ć i m a n a p a d -nut i su j e d n o v r e m e n o na 2 k m . R a z v i đ a č k i v o d n a p a d n u t je pri p r e l a z u m o s t a na r . G o m j e n i c i . P o d p r i t i s k o m j a č i h n e p r i j a t e l j s k i h s n a g a v o d se p o v u k a o i z a u z e o b o r b e n u l in i ju d u ž r ieke. T u č e n i t o p n i č k o m i b a c a č k o m v a t r o m p o b u -n j e n i c i su s e p o v u k l i . S i t u a c i j u na pruz i rašč i -s t io j e ok lopn i v l a k rasprš ivš i o d m e t n i k e .

1 7 . 1 1 . 4 3 . R a s p o r e d s v i h j e d i n i c a o s i m III. b o j n e isti .

III. bo jna vrš i s l i edeć i raspored: s tožer bojne , 10. i 12. sa t u G. S e h e r u , 9. s a t na p o -s t a v u K a r a n o v a c , 11. sa t na p o s t a v u Han K o -la. O p h o d n j e su u p u ć i v a n e p r e m a rasporedu u r a z v i đ a n j a u b l i žu i d a l j u okol inu , k o j e n i su p r i m j e t i l e n i š ta novo .

18., 19., 20. R a s p o r e d isti . Vrš i se u t v r đ i v a n j e po lo -i 21. XI . žaja i s p r e m a n j e za z imu . O p h o d n j e v r š e r a -

z v i đ a n j e p r e m a rasporedu. Četnic i s u v o d i l i borbu sa p a r t i z a n i m a k o d K a d i n e Vode , t e s e p o v u k l i na put H a n K o l a — Si tn ice .

22. X. 43. R a s p o r e d isti . U p u ć i v a n j e o b h o d n j e p r e -m a rasporedu . Četn ic i i z v j e š ć u j u d a s e j e d a n dio k o m u n i s t a nalaz i o k o K a d i n e V o d e a drugi d io oko s . K n e ž e v i ć a , t e da n a m j e r a v a j u n a -past i H a n K o l a a p o s l i j e sa p o j a č a n j i m a koja d o b i j u iz K o t o r Varoš i i B a n j a l u k e . J a č i n a k o -m u n i s t a je 4 br igade .

23. 11 .43 . R a s p o r e d isti . Vrš i se i da l je u t v r đ i v a n j e po ložaja i u p u ć u j u se o p h o d n j e u r a z v i đ a n j e p r e m a rasporedu.

24., 25., 26., R a s p o r e d s v i h j ed in ica je isti. 20 l judi 15. 27., 28., 29. sat i u p u ć e n o je (11. XI.) p r e m a z a p o v i e d i na i 30. XI . k r u g o v a l n i t eča j u B a n j a l u k u . 20 l jud i o p k o -

p a r s k o g v o d a (11. XI.) u p u ć e n o j e p r e m a z a -p o v i e d i u O m a r s k u i d o d i e l j e n o je I . bojni o v e p u k o v n i j e z a u t v r đ i v a n j e .

II. bojna vrši izobrazbu i o č e k u j e novu opremu i oružje .

Raspored kod III. b o j n e isti. Vrši se raz-v i đ a n j e u s l i e d e ć i m pravc ima: G. S e h e r — Bukov l j e , Han Kola — Kaursko Brdo, Kara-novac — K a u r s k o Brdo i Han Kola — Vodički Vrh. O b h o d n j e su i m a l e zadatak da izv ide gdje se nepr i ja te l j nalazi . U toku noći (30. 11.) iz-vršen je od s t rane part izana napad na postav Han Kola. 3 Part izani su otvori l i v a t r u sa sv ih strana, uz jaku p u c n j a v u težk ih strojnica, pod-p o m o g n u t i bacač ima , te su pokušava l i da se probiju kroz žicu. Žes toka vatra trajala je od 1,15 do 4,50 sati u jutro, kada su se partizani povukl i , j er nisu mogl i poluči t i že l j en i cilj. Naša oružja d je lova la su vr lo dobro. Častnici i domobrani držali su se hrabro i spremal i se za odsudni odpor.

II. GUBITCI:

Gubi taka u m j e s e c u s t u d e n o m 1943. g. bilo je i to:

I. bojna: Za v r i e m e borbi k o d s. Hadži-m e h t i ć a pog inu la su 4 domobrana. D r u g i h gu-bitaka n i j e bilo.

Od oružja i pribora i zgub l j eno je: 1 stro-jopuška i 1 puška.

III. STRELJIVO:

S tre l j iva je utrošeno 21.030 puščanih na-boja 7/9 mm za pušku i s trojopušku, 30 koma-da b ie l ih raketa, 31 k o m a d ze l en ih raketa, 35 komada c r v e n i h raketa, 25 komada ručnih bombi, 53 granate za bacač 80 mm. , 23 granate za bacač 46 mm. i 250 naboja za strojosamo-kres. —

Zast. zapovjednika, bo in ik (Zunić)

2 u n i ć bjk.

» Odnosi se na Trinaestu krajišku brigadu. Opširnije o tome vidi dok. br. 161.

7 46

BR. 218

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Ž E R N O G U R E D A M I N I -S T A R S T V A O R U Ž A N I H S N A G A N D H O D 5 D E C E M B R A 1943 GOD. O N A P A D U NA J E D I N I C E N O V J U I S T O Č N O J

B O S N I I H E R C E G O V I N I 1

D N E V N O I Z V J E Š Ć E GLAVNOSTOZERNOG UREDA MINISTARSTVA ORU2ANIH SNAGA

za 5. XII. 1943 god ine

Podr. Travnika: S t a n j e u Travn iku nepromienjeno . N a -vodno bi partizani p o n o v n o imal i napast i n a -kon e n g l e s k o g zračnog napadaja . P o d h v a t za o d t e r e ć e n j e Travn ika u toku je.

Podr. Tuzle: Odpočeo je iz područja Tuz le i u oblast i S a r a j e v a p o d h v a t j a č e g smjera sa c i l j em či -š ćen ja i z točne Bosne . 2 D o s t i g n u t j e Đ u r đ e v i k (14 km j. izt. od Tuzle) — Gračanica 3 (18 km j. izt. od Tuzle) — Kikač i i P e t r o v i c e (12 i 12. 5. km j . izt. od Tuzle) . Nepr i ja te l j ods tup io na jug. Nepr i ja te l j sk i gubici: 8 m r t v i h (brojano). P l i en : 1 strojnica, 8 pušaka i neš to tvor iva .

Podr. Nevesinja: 2. XII. p o d u z e t i m p o d h v a t o m dos t ignut Ulog 4 (24 km s . izt. od Neves in ja ) bez dodira sa nepr i ja te l j em.

RAZASLATO Zupanstvu pri P o g l a v n i k u , V o j n o m u r e d u Pog lavn ika , Min. i zapov. oruž. snaga Po n a l o g u Sastavak. Ministra i zapovjed . oružanih snaga

Glavar g lavnos tožernog ureda genera l (Dragoj lov)

Dragoj lov (M. P.)

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju na-rodnog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u mikroteci Vojnog istori-skog instituta pod r eg. br. 4/39.

2 Vidi dok. br. 202 i 223. » Vidi dok br. 13. 4 Vidi dok. br. 195 i izvještaj 1 bataljona 14 SS brdskog lovačkog

puka od 7 januara 1944 god. Dokumenat se nalazi u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod br. 2/1, k. 11.

747

BR. 219

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Z E R N O G U R E D A ORU-Ž A N I H S N A G A N D H OD 7 D E C E M B R A 1943 GOD. O SITU-

ACIJI U B O S N I I H E R C E G O V I N I 1

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 341 (po podatc ima p r i m l j e n i m 7. XII . 1943 god ine do 9 sati)

B) JUŽNO OD R. SAVE i KUPE:

Podr. Prijedora: 3. XII . naša n a p a d n u t a ophodnja od part. k o d Mart in Br. (13 km s.z. od Prijedora) imala je 1 m r t v o g i 2 zarobl jena, a u borbi u predje lu H a m b a r i n e 2 (4 km j . z . od Prijedora) 2 ranjena. Nepr i ja te l j sk i gubitc i nepoznati .

Podr. Banje Luke: 5. XII . r a z v i đ a n j e m u predje lu 22 km s.z. od B a n j e L u k e i 4 km s. od Pr i jedora partizani su imal i 9 m r t v i h i 2 zarobl jena.

Podr. Dervente: 5. XII . Borba razv iđačkih d ie lova s. z. od D e r v e n t e sa 10 m r t v i h i 38 zarobl jen ih par-t izana.

Podr. Konjica: N o ć u 5/6. XII . odbi jen je bez vlastit ih gubi taka napadaj part izana na s. Ostrožac i Lis ič iće 3 (12 i 7 km s.z. od Konjica) .

Podr. istočne Bosne: P o d u z e t i p o d h v a t u is točnoj B o s n i teče po p r e d v i đ e n o m nacrtu i v e ć su v i d n i prvi ve-liki uzpjesi . Tako:

a) U području Tuz le 5. XII . pos l i je jačih borbi kod s. Lukavica , Kovači , Baš i£ovc i 4 (16, 14 i 15 km j. od Tuzle) zauze to je s. Stupari i Caparde (20 km j. i 28 km j. izt. od Tuzle), Paprača i Dr injača (14 km j. z. i 11 km j. j. i. od Z v o m i k a ) . Nepr i ja te l j sk i gubitc i : 20 mrtvih pronađeno.

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju narod-nog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u mikroteci Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 4. 42—43.

2 Opširnije o tome vidi dok. br. 97. 3 Vidi dok. br. 82.

b) Područ je Sarajeva: 5. XII. bez odpo-ra dos t ignuto područje Ozrena (14 km s. z. od Sarajeva) .

c) P o d r u č j e Gackog: 5. XII . dos t ignut je predje l Je l eča 5 (14 km i. j . i . od Kal inovika) .

d ) P o d r u č j e Sandžaka: zauzeta je N o v a Varoš 6 i B r o d a r e v o (25 km s. z. i 22 km j . z . od Sjenice) , dok se je nepr i ja te l j p o d p u n o iz-n e n a đ e n u z a l u d n o tvrdokorno branio u u t v r -đ e n i m p o s t a v a m a kod Pr i jepo l ja 7 (30 s . z . od Sjenice) . Nepr i ja te l j sk i gubitc i : 738 Tal i jana (6 častnika) zarobl jenih , 365 m r t v i h (brojano — 41 Talijan). P l i en: 4 oklopna kola, 16 t ežk ih strojnica, 1 bacač, 81 puška, 1 o m n i b u s i 1 skladiš te . Vlas t i t i gubitci: 12 m r t v i h i 46 ra-njen ih .

Dogođaji na prugama: Pruga Sunja — Bos 6. XII. prek inuta je pruga i z m e đ u ž. p. Novi — Bihać: R u d i c e i B la tne .

Pruga Brod — Doboj — Zavidovići:6. XII. o š tećena želj . pruga i z m e đ u ž. p.

J o h o v c a i Rudanke . N e s r e ć e nema.

Pruga Konjic — 3/4. XII. i z m e đ u ž. p. Konj i c i Lisičići i Mostar — ž. p. Lisičići — Ostrožac t eže oš tećeni m o s t o v i Dubrovnik: i pruga . 8 Popravak otežan us l i ed n e m a n j a osi-

guranja .

Pruga Lašva — Jajce: 7. XII. ž. pruga Lašva — J a j c e još u pre-

kidu us l i ed srušena 3 mosta .

(M. P.) P o n a l o g u

Glavara g lavnos tožernog ureda Proče ln ik opera t ivnog odje la

g lavnos tožern i podpukovn ik (Helbich) He lb ich

5 Vidi dok. br. 195. 6 i 7 Vidi tom I, knj . 16, dok. br. 123. 8 Bliže o tome vidi dok. br. 82.

B O J N A R E L A C I J A Z A P O V J E D N I Š T V A Z A G R E B A Č K E KO-N J I Č K E P U K O V N I J E Z A N O V E M B A R 1943 GODINE 1

ZAPOVJEDNICTVO ZAGREBAČKE KONJANIČKE PUKOVNIJE Op. Broj 2494/t j

dne 7. XII 1943

Predmet: Bojna relaci ja za m j e s e c s tudeni 1943. god ine

Spoj: III. Z. p. Glst. Op. Br. 1266/Taj. 43.

Z A P O V J E D N I Č T V U III. Z B O R N O G P O D R U Č J A — Glavnos tožern i odje l —

S a v e z n o gornjoj zapovi jedi d o s t a v l j a m bojnu r e l a d j u Za-grebačke konjan ičke p u k o v n i j e za m j e s e c s tuden i 1943 u sl ije-dećem:

I. DIO:

a) Operac i je i akci je: 1. studenog: ophodnja 2/1 konjan ičkog sklopa koja je upu-

ćena sa pos tava Vi tez p r e m a s. Tolović i (3 km s. od ž.p. Vitez) naiš la je oko 2 km s j e v e r n o od Viteza na jako zaposjednut ne-pri jate l j ski postav. 2 Borba trajala od 1800—1830 sat i kada se obhodnja vrat i la na svoj postav.

U 21.30 sati izvrši l i su odmetn ic i napad na zapadne bun-kere Travnika. Jačina napadača oko 50 l judi sa 3 strojopuške i dosta s trojosamokresa . N a p a d je nakon pola sata borbe od-bijen.

U 1545 sati pre le t j eo je iznad Travn ika j edan odmetnički zrakoplov tipa s l i čnog Fise la S torh iz zapada p r e m a istoku. Isti zrakoplov spust io se o k o 2,5 km is točno od ž.p. Dolac. Od-m a h je u p u ć e n u tom p r a v c u oklopni vlak, koj i je zakasnio, poš to je zrakoplov već od le t io u i z točnom pravcu te je kod Grada (k. 649) i (6 km j.i. od Travnika) k r e n u o u sjeveroistoč-n o m pravcu.

Gubi tc i v last i t i pod 1: ranjena tri domobrana, a kod ne-pri jate l ja nepoznat i .

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 14 1—16, k. 57.

2 Vjerovatno da se odnosi na jedinice Desete NOU divizije (vidi tom IV, knj . 19, dok. br. 12).

fotokopija prve stranice dokumenta br. 220

2. studenog: U 1630 sat i tuk lo je t ravn ičko topn ič tvo o d m e t n i č k e p o s t a v e za t e ško oruž je u bl iz ini s . Lovrića Br i j ega (4 km z. od Travnika) .

U noći razruši l i su o d m e t n i c i ž e l j e z n i č k u prugu i z m e đ u Do lca i B i l e na 22 km u dužini od oko 300 m i poruši l i 2 pro-pusta. Radovi na popravku ove p r u g e su u toku uz zašt i tu o k l o p n o g v laka .

3. studenog: U noći izvrš i l i su odmetn ic i jak napad na po-s t a v e Travnika sa j u ž n e i s j everne , a osobito jak sa zapadne strane. 3 Jač ina napadača p r e k o 500 l judi sa oko 15 tešk ih s troj-nica, 2 t eška bacača, 1 t o p o m i 1 l a k i m b a c a č e m te m n o š t v o s trojopušaka i s trojosamokresa . N a p a d je počeo u 2130 sati te je trajao do 0400 sati. Manj i napadi trajal i su 0600 sati . Sv i napadi odbi jen i su uz ob i lnu potporu topnič tva i bacača iz Travn ika uz k r v a v e g u b i t k e za nepri jate l ja .

Is te noći i zvršen je m a n j i napad na pos tav Dolac 4 — tvornica žigica — koji je t rajao do 2300 sati . S lab i je pr ipuca-v a n j e trajalo je do u jutro. Jač ina napadača oko 100 l jud i sa 3 s trojnice i dosta s trojosamokresa .

Is te noći izvrši l i su o d m e t n i c i jak napad na pos tav Bi la mos t — Div l jak , 5 koj i je b io pr iprav l j en topn ičkom i bacačkom vatrom. Napada je p o č e o u 2100 sat i trajao do 0015 sati . P o -v r e m e n i manj i napadi do zore. Jač ina napadača na pos tav Bi la m o s t oko 350 l jud i sa o k o 8 tešk ih strojnica, 3 s t ro jopuške i dosta s trojosamokresa , a na pos tav D i v l j a k oko 200 l judi sa m n o g o s trojnog i t e škog oružja. Nepr i ja te l j je o sob i tom žes t i -n o m napadao na pos tav D i v l j a k t e š k i m o r u ž j e m (jedan top).

Is te noći i zvršen je napad na ž.p.6 V i tez koji je odbijen. Točni podaci nedostaju .

Gubitc i v last i t i : 3 ranjena — m e đ u nj ima j edan častnik i j edan dočastnik, kod nepr i ja te l ja 6 m r t v i h nabrojano. Po tragov ima krvi i raznih odbačen ih predmeta , s t re l j iva i t.d. gu -bitci odmetn ika bil i su vr lo ve l ik i , osobito kod Bi l e most 7 (Gr-bavica) i na s j e v e r n i m i z a p a d n i m p o s t a v i m a Travnika.

4. studenog: U 1130 sati do 1200 sati izvrši l i su odmetn ic i prepad na b u n k e r 3 i 1 zapadno od Travnika, koji je odbijen.

U 1730 sati izvrši l i su odmetn ic i prepad na pos tav ž.p. V i t ez sa južne strane, koj i je odbijen.

3 Odnosi se na Prvu proletersku diviziju, koja je dijelom snaga vršila demonstrativni napad na Travnik (vidi tom IV, knj. 19, dok. br. 8).

* i 5 Odnosi se na Treću krajišku proletersku brigadu (vidi tom IV, knj. 19, dok. br. 8).

6 Vjerovatno se odnosi na željezničku postaju. 7 Treba da glasi: mosta na r. Bili.

48 Zbornik, tom IV, kn j . 20 753

[U] 1130 sati topn ič tvo iz Travnika podpomaga lo je pod-hvat I./369.I.R.8 prema s. Ranković i , tukući s. Kasapović i (6,5 km j.z. od Travnika) .

5. studenog: 1735—1830 sati izvrši l i su odmetn ic i n a p a d na zapadne i s j everozapadne b u n k e r e travničke . Jačina n a p a -dača oko 100 l judi sa n e k o l i k o s trojnica i s trojosamokresa te j e d n i m topom. Na b u n k e r broj 1 i spa l jeno je 15 topovskih granata. Nepr i ja te l j sk i top o d m a h po s tupanju u djelovanje našeg topnič tva ućutkan. N a p a d je odbijen.

U noći izvrši l i su odmetn ic i prepad na postav tvornice žigica Dolac u 2000 sati iz i s točnog i južnog pravca. J a č i n a napadača oko 50 ljudi. Prepad je odbijen.

U toku pos l i epodneva topn ič tvo iz Travnika tuklo je s. Bal ić i i Zase l je (6 i 10 km j.i. od Travnik) te se lo Zlokići i Radića Brdo (4 km z. od Travnika) .

6. U 2205 sati izvrši l i su odmetn ic i napad na sjeveroza-padne b u n k e r e travničke . Jač ina napadača oko 300 ljudi sa ne-kol iko strojnica. Napad je odbijen.

U 2240 sati izvrši l i su odmetn ic i napad na zapadne bun-kere travničke . Jač ina napadača oko 150 ljudi sa nekoliko strojnica. N a p a d je odbijen.

U 2245 sati izvršen je vatreni prepad na tvornicu žigica Dolac. Jač ina napadača oko 150 ljudi. Napad je odbijen.

7. studenog: P r e m a podac ima d o b i v e n i m od seljaka na putu Turbe — Travnik (3 km od Travnika) odmetn ic i su na put dove l i j edna oklopna kola, 1 teški top i 1 samovoz . Isti je tučen t o p n i č t v o m iz Travnika.

U noći pr imjećeni pokret i o d m e t n i k a na Vi lenic i (Kicelj k. 1235, k. 1030, k. 789 i j. od s. Zlokić i — 3,5 km j.z. od Trav-nika), tučeni t o p n i č t v o m i bacač ima iz Travnika.

9. studenog: U 1245 sati izvrši l i su odmetn ic i manj i napad na z. b u n k e r e travničke br. 1 i 2. Jač ine napadača oko 100 l judi sa neko l iko strojnica i j e d n i m bacačem. Napad je u 1345 sati odbi jen bez v last i t ih gubitaka.

U 16.45 sat i izvrši l i su odmetn ic i jači napad na zapadne b u n k e r e t ravn ičke (br. 1, 2, 3 i z a p o v j e d n o m j e s t o »Most«). Jač ina napadača oko 150 l judi sa oko 20 komada s trojnog oružja i dva teška bacača, koj i pos l j ednj i su bili d je lo tvorni (mine od 7,5 kg). N a p a d je odbijen. Nepr i ja te l j sk i bacači su dje lovanjem travn ičkog topničtva u 1715 sati ušutkani .

U 1915 sati izvrši l i su odmetn ic i jaki napad na bunkere sa s j everozapadne s trane Travnika (br. 27, 28 i 1). Jačina napa-

8 Prvi bataljon Trista šezdeset devetog pješadiskog puka

daća oko 240 l judi sa m n o g o s trojnog oružja (6—8 te šk ih s troj -nica) i j edan teški bacač. N a p a d je odbi jen bez v las t i t ih gub i -taka.

U toku noći izvrši l i su odmetn ic i n e k o l i k o m a n j i h v a t r e -n ih prepada u c i l ju u z n e m i r a v a n j a na s j e v e r n e i s j everoza-p a d n e b u n k e r e travničke . Jač ina napadača oko 80—100 ljudi , sa d v i j e do tri s trojnice .

10. studenog: Odmetn ic i su izvrši l i neko l iko prepada na pos tav tvorn ice ž igica Dolac od 2000 sati do 0300 sati . Jač ina napadača oko 100 l judi sa oko 4 s trojopuške. Svi napadi su odbijeni .

11. studenog: U 2200 sati izvrši l i su odmetn ic i napad na zapadne b u n k e r e t ravn ičke (3 i 4 i zapovjedno m j e s t o »Most«). Jač ina napadača oko 50 ljudi sa j e d n i m bacačem, ko j im su obasipal i b u n k e r e t e š k i m minama. N a p a d je odbijen.

U 2035 sati izvrši l i su odmetn ic i prepad na tvorn icu ži-gica Dolac . Jač ina napadača oko 50 ljudi sa neko l iko s trojo-samokresa . N a p a d je odbijen.

12. studenog: Od 1810—1850 sati izvrši l i su odmetn ic i napad na zapadne i s j e v e r o z a p a d n e b u n k e r e Travnika (broj 1 i 27), koji je odbijen. Jačina napadača oko 150 l judi sa tri s tro jopuške i n e k o l i k o s trojosamokresa .

Od 2112—2140 sati izvrši l i su odmetn ic i i s todobno vatreni prepad na tvornicu žigica Dolac sa zapadne s trane i i s točne b u n k e r e t ravn ičke (bunkeri broj 19 i 20) sa i s točne strane. Prepadi su odbijeni . Jačina napadača dv i je s k u p i n e po 50 l judi sa po d v i j e s trojopuške i n e k o l i k o s trojosamokresa .

U 2310 sati pre le t j eo je nepoznat i v i š emotorn i zrakoplov s j everno od Travnika u pravcu s.s. istok p r e m a j.j. zapad, a 2320 sati iz zapada ka istoku.

13. studenog: Od 1145 sati zapadni bunker i travnički (br. 1, 2 i 3) pod nepr i ja t e l j skom b a c a č k o m vatrom.

Od 1745—1810 sat i izvrši l i su odmetn ic i prepad na s j e -v e r n e i zapadne b u n k e r e t ravn ičke (bunker br. 25, 28, 1 i 2). Jačina napadača oko 100 l judi sa tri s trojnice i j e d n i m lak im bacačem.

Od 1915—2200 sati izvrši l i su odmetn ic i napad na zapadne i s j everozapadne b u n k e r e travničke . Jač ina napadača oko 250 ljudi sa dosta s trojnog oružja i dva teška bacača. Osobito je jako d je lovao nepr i ja te l j sk i bacač na b u n k e r broj 1 i 6. Napad je odbijen. D v a domobrana ranjena.

U 1910—1945 sati izvrši l i su odmetn ic i prepad na postav Dolac tvornica žigica, koji je odbijen. Jačina napadača oko 100 l judi sa dv i j e s trojnice i dosta s trojosamokresa .

48* 755

Gubitc i v last i t i dva ranjena (poručnik Hol iček) i jedan domobran.

14. [studenog]: Od 0530—0615 sat i izvrš i l i su odmetnici prepad na zapadne b u n k e r e t ravn ičke (bunker br. 1—6), koji je odbijen. Jač ina napadača oko 100 l judi sa dv i j e strojnice.

15. studenog: K o m b i n i r a n a p o d h v a t n a sat o v e pukovni je s u d j e l o v a l a je prema zapov i j ed i 369. I .D. 9 u podhvatju na pravcu: Travnik — 772 — Kokošar i — Gradina (769). Sat je kod Mikšića brda naiš la na jak odpor, koj i je za kratko vr ieme bio s l o m l j e n tako, da je sat do noći uz m a n j i odpor neprijatel ja sa u s p j e h o m zadatak dovrš i la i s t ig la u Travn ik u 24.00 sata.

Gubitc i : 5 ranjen ih domobrana, nepr i ja te l j sk i znatno veći (3 m r t v a prebrojana i p r e k o 15 ranjenih) .

16. studenog: Od 0500—0545 sati izvrš i la je grupa od oko 80 o d m e t n i k a sa tri s t ro jopuške i neko l iko strojosamokresa napad na bunker broj 3 sa zapadne s trane Travnika. Napad je odbijen.

U noći izbacil i su odmetn ic i n e k o l i k o bacačkih m i n a na bunker broj 6 j u g o z a p a d n o od Travnika .

18. studenog: U 1730 sati izvrš i l i su odmetn ic i prepad na pos tav Bi la mos t i to na uporište D i v l j a k . 1 0 Jač ina napadača oko 50 l judi sa 2 s trojopuške . P r e p a d je odbijen.

19. studenog: T o p n i č t v o iz Travnika tuk lo je s. Lazine (7 km j.j.z. od Travnika) i K u k (k. 930) g d j e se p r e m a podatcima pouzdanika nalaz i le v e ć e s k u p i n e o d m e t n i k a sa kot lov ima.

20. studenog: U 1810 sati izvrš i l i su odmetn ic i napad na pos tav tvorn ice ž ig ica Dolac, 1 1 koj i je započeo najpr i je iz s . G u v n o (sa zapadne s trane, a p o t o m se prošir io iz pravca s. Kmetić i ) . Jač ina napadača oko 200 l judi sa dva laka bacača, tri s trojn ice i pri l ičan broj s trojosamokresa . N a p a d je odbijen u 1905 sati.

U 2300 sata do 2330 sati izvrš i l i su o d m e t n i c i vatreni prepad na tvornicu žigica Dolac sa c ig lane (sa južne strane), koji je odbijen. Jačina napadača oko 50 l judi sa j e d n i m ba-cačem.

I s todobno sa n a p a d o m na tvorn icu žigica Dolac izvršili su odmetn ic i neko l iko m a n j i h prepada na b u n k e r e br. 21, 20, 18, 17 i 16 sa i s točne i jugo i s točne s trane Travnika. Jačina napa-dača u k u p n o oko 60 l judi sa d v i j e s trojopuške. Prepadi su od-bijeni .

U 2100 sat izvrši l i su odmetn ic i m a n j i vatren i prepad na b u n k e r broj 27 koj i je odbijen. Jač ina napadača oko 30 l judi sa j e d n o m stroj o p u š k o m (sa zapadne s trane Travnika).

0 pješadiske divizije 10, 11 Vidi tom IV. knj. 19, dok. br. 86 i 106.

Topnič tvo iz Travnika t u k l o je s . B a č v i c e (8 km z. od Travnika) gdje se p r e m a podatc ima pouzdanika nalaz i o d m e t -nički s tožer i j edna k r u g o v a l n a postaja.

21. studenog: U 1115 do 1215 sat i bil i su bunker i 1, 2, 3 i 4 sa zapadne s t r a n e Travnika pod n e p r i j a t e l j s k o m bacačkom v a t r o m iz pravca s . Visoković i (3 km z.j.z. od Travnika) točno se m j e s t o zbog m a g l e n i je m o g l o ustanovi t i .

22. studenog: U noći izvrši l i su odmetn ic i vatren i prepad na pos tav tvorn ice ž ig ica Do lac u 0012 sati. Jač ina napadača oko 50 l judi sa j e d n o m strojnicom. Prepad je odbijen.

23. studenog: U 0040 sati i zvrš i la je grupa od o k o 30 o d m e t n i k a sa 1 l a k o m s trojn icom prepad na s j everozapadne b u n k e r e t ravn ičke (broj 27 i 27a). Prepad je odbijen.

U 1740 sati izvrš i l i su odmetn ic i napad na pos tav tvor -n ice ž ig ica Dolac . N a j p r i j e iz pravca s . G u v n o z. od tvornice žigica, koji se kasn i j e prošir io i iz pravca s. Kmet ića , j.z. i N e -v ića polja, j.i. od tvornice . Jač ina napadača oko 150 l judi sa 4 s trojopuške i v i š e s trojosamokresa . N a p a d je u 1900 sati od-bijen.

U isto v r i e m e izvrši l i su odmetn ic i napad na postav Lašva m o s t (pol km od i . iz laza iz Travnika) sa južne i s j evero i s točne strane. Jač ina napadača oko 40 l judi sa 2 s trojosamokresa . N a p a d je uz podporu ok lopnog v laka iz Do lca odbijen.

U 1745 sati izvrš i l i su o d m e t n i c i napad na i s točne b u n -kere t ravn ičke br. 19 i 23. Jač ina napadača oko 150 l judi sa 4 s t ro jopuške i 1 l a k i m bacačem. Napad je u 2100 sati odbijen.

U 1800 sati i zvršen je prepad od s trane o d m e t n i k a na i s točne b u n k e r e t r a v n i č k e br. 1 i 3. Jač ina napadača oko 30 l judi sa 1 s trojopuškom. P r e p a d je odbijen.

24. studenog: Od 1835—2100 sati izvrši l i su odmetn ic i napad na t v o r n i c u ž ig ica Do lac i to iz i s točnog i zapadnog pravca (s. P u t i č e v o i Guvno) . Jač ina napadača oko 150 l judi sa 3 s trojopuške, pr i l i čn im b r o j e m s trojosamokresa i 1 l a k i m ba-cačem. N a p a d je odbi jen .

U toku noći izvrš i le su grupe odmetn ika 20—30 l judi u z -n e m i r a v a n j e c je log pos tava Travnik, osobi to na bunker broj 3 sa zapadne strane, 24 i 27 sa s j e v e r n e strane. S v i napadi su odbijeni .

P r e m a brzoglasnoj zapovi jedi III. Zborpoda postavi : B u -sovača, Stražara br. 2, Vi tez i Bi la — Div l jak , p o v u č e n i su d n e 24 o.m. pos l i e p o d n e i raspoređeni kao p o d o d s j e č n e pr i čuve odbrane Travnika . Razpored je izvršen u 2010 sati .

. 25. studenog: P r e m a krugova lnoj brzojavci III. Zborpoda Op. Br. 661/Taj. koja je dos tav l jena 25. XI. 1943. u 1755 sati

upućeni su na Bi la most, s tražaru br. 2 i B u s o v a č u željeznički mos t po jedan vod radi odbrane mostova . B i la m o s t zaposjed-nuta je u 2145 sati, s tražara broj 2 i že l j ezn ičk i mos t Busovača u 2250 sati.

26. studenog: U 2100 sati tuk lo je t ravničko topničtvo s. B j e l o b u č j e (4 km jj. od s. Turbe) i s. P u l a c (1 km i. od s. Bje -lobučje) te D e v e č a n e (6 km s.z. od Travnika) gdje se prema po-datc ima pouzdanika na laze v e ć e koncentrac i je nepri jate l j sk ih trupa, a u prva dva n a v e d e n a m j e s t a još i š tabovi .

U noći došla je skupina od oko 100 o d m e t n i k a iz pravca s. Buč ić i 1 - (6 km j.i. od Travnika) preko D i v l j a k a (1,5 km s.z. od Vitez) kao i iz D. V e č e r i s k e (2 km j.z. od Vitez) u Han K u m -pani ju (ž.p. Vitez) i min ira la sve skre tn ice i neš to že l jezničke p r u g e u postaj i i podrezala brzog lasne s t u b o v e prema Busovači . N a d a l j e je pokuša la minirat i inpregnac i ju pragova u Vitezu, š to joj n i je uspje lo (oštećen je s a m o kompresor) .

27. studenog: U jutro naišao je do ž.p. Vi tez oklopni vlak i otvorio jaku vatru na o d m e t n i k e koj i su se nakon kratkog v r e m e n a povukl i u s j e v e r o i s t o č n o m i j u ž n o m pravcu. Blago-v r e m e n i m na i laskom o k l o p n o g v laka spr iečeno j e da l je mini-ranje inpregnac i j e pragova. S v e p o s t a v l j e n e i još neeksplodi-rane m i n e uk lonjene su bez š t e t e za tvornicu.

U 1545 sati tuklo je t ravničko topnič tvo s. Kasapovići (6,5 km j.z. od Travnika) , s. Hrastovc i (7,5 km j. od Travnika), s. Čakići (8,5 km j.j.i. od Travnika) i s. Laz ine (7 km j.j.i. od Travnika) g d j e se prema podatc ima pouzdanika na laze veće koncentrac i je nepri jate l ja , a u s . Kasapović i još i S tab III. bata-l jona XIII. brigade.1 3

Ophodnja III. konjan ičkog sklopa upućena je ovog dana u razv iđanje p r a v c e m Dolac — Mosor — Gučja Gora — Brajko-vić i — Čif luk — s. Rieč ice bez dodira sa nepr i ja te l jem.

28. studenog: Odmetn ic i su postav l ja l i m i n e pod betonski ces tovni most kod D i v l j a k a (1 km j.i. od pos tava Bi la most). U 1315 sati u p u ć e n je jurišni ščet iz postava Bi la mos t ka Div-l jaku i izvrš io prepad, ko j im je raspršio o d m e t n i k e u času kada su htje l i m i n a m a dignut i m o s t kod Div jaka . Jač ina odmetnika oko 25 l judi sa 2 s trojopuške.

Gubitc i : v las t i t ih n i je bilo, kod nepr i ja te l ja 2 m r t v a pre-brojana i 2 ranjena, zap l i j en jen 1 tovarni konj sa samarom, 52 kg eksploz iva , jedan kolut korde, 1 ta l i janski karabin i 1 naboj nj ača.

12 Odnosi se na dijelove Devete krajiške NOU brigade (vidi tom IV, knj. 19, dok. br. 143).

" Vidi tom IV, knj. 19, dok. br. 132 i 138.

29. studenog: U noći izvrši l i su odmetn ic i jak napad na pos tav Bi la most 1 4 osobi to iz jugo i s točnog pravca, koji je trajao od 0335 do 0600 sati. Jač ina napadača oko 200 l judi sa neko l iko strojnica, dosta s trojopušaka i 1 bacačem. Napad je uz zna tne g u b i t k e po o d m e t n i k a odbijen.

U 0500 sati u p u ć e n je o k l o p n i m v l a k o m iz Travnika ju-rišni vod u Bi la most . Izvršen je na o d m e t n i k a jur i šn im v o d o m protunapad kod D i v j a k a te je prsa u prsa u borbi raspršena č i tava jedna brigada uz k r v a v e gubi tke . U ovoj borbi nepr i ja -te l j je imao 21 m r t v o g (od o v i h 1 pol i tkomesar) , koji su p r e -brojani , a po izkazu se l jaka o d v u č e n o 14 m r t v i h i preko 33 ranjena,1" zarobl jena 2 Tal i jana partizana, zapl jenjeno: 1 tal i-janska strojopuška, 6 pušaka, m n o g o s tre l j iva i za P.O. puške te raznih o d j e v n i h p r e d m e t a i opreme .

U prostoru oko Travnika p r e m a izkaz ima 2 zarobl jena o d m e t n i k a (Talijana) s t ig la VI. part izanska divizija. 1 6 Ova di -v iz i ja ima 4 brigade. Dje lov i 3. l i čke br igade koja pripada ovoj div iz i j i vrši l i su napade na Bila m o s t i kod D i v l j a k a i to II. bata -ljon. III. l ička brigada sastoj i se od 4 bata l jona i to: I. bat. »Velebit« , II. bata l jon »Bi le Kesica«, III. bata l jon »M.Š.« (Mar-ko Šolaja?) i IV. bata l jon »Krbava«, kod B i l e pao komesar 3. če te Mi le Orlović.

U 2115 sati započeo je v e l e n a p a d na Travnik 1 7 j a k o m ba-cačkom i topn ičkom vatrom iz zapadnog pravca na zapadne i s j e v e r o z a p a d n e postave. I s todobno obas ipan je cio grad i v o -jarna nepr i ja te l j skom topn ičkom i bacačkom vatrom. N a p a d se brzo proširio i na sve ostale p o s t a v e travničke i trajao je do zore os im na zapadnom pos tavu t ravn ičkom i d je l imično na južnom, koji su trajali do 30.XI. do 1200 sati. Na pos tavu Ta-rabovac is točno od Travnika trajao je napad kratko v r i e m e o d m a h po poče tku općeg napada.

S v i napadi su uspješno odbijeni , os im kod bunkera br. 6 i 7 ( jugozapadno od Travnika) koji su oko 2300 sati pod v e o m a ž e s t o k o m s tro jn ičkom i bacačkom vatrom bili žes toko napad-nut i i opkol jeni tako, da se posade n i su m o g l e v i še održati te su zarobljene , o s im j ednog m r t v o g i č e tvor i ce koji su uspjel i izmaći . Bunker i 6 i 7 zaposjednut i su ponovo u 0810 sati.

14 i 19 Napad je izvršila Prva lička NOU brigada i Četvrti bata-ljon Treće ličke NOU brigade. Opširnije o tome vidi dok. br. 24 i 30.

ta j so podaci o gubicima naših snaga su preuveličani. Bliže o tome vidi dokumenat u objašnjenju br. 14 i 19.

16 Odnosi se na Šestu ličku NOU diviziju, u čijem su se sastavu nalazile Prva, Druga i Treća lička brigada (vidi dok. br. 14).

17 Opširnije o napadu na Travnik vidi dok. br. 10, 19 i 23 i tom IV, knj. 19, dok. br. 132 i 136.

Za v r i e m e napada upotreb i j ena je sva ods ječna pričuva o v e pukovn i je . II . /369. G . l h R . n i je bi la upotreb l j ena os im jedne t e š k e s trojnice na b u n k e r u broj 1.

U 2100 sat i i zvršen je napad na postav tvorn ice žigica Dolac 1 9 sa zapadne, j u ž n e i i s točne s trane . Jač ina napadača oko 300 l judi sa 1 topom i n e k o l i k o t e šk ih bacača i strojnica. Napad je do 0630 sati odbijen.

U 1200 sati prek inuta je brzoglasna veza sa stražarom br. 2 i B u s o v a č o m i t i m e s v a k a v e z a sa o v i m pos tav ima pre-kinuta.

30. [studeni]: U 0400 sati i zvršen je jak napad na postav Bi la most-" iz pravca jugo i s točnog i zapadnog. Jač ina napadača oko 150—200 l judi sa 2 — 3 teška bacača i n e k o l i k o strojnica. Na-pad je trajao do 0900 sati . Osobito b io je žes tok napad u 0700 sati kada je pos tav bio pod j a k o m n e p r i j a t e l j s k o m topničkom i bacačkom v a t r o m k o j o m pr i l ikom je t e ško ranjen zapovjednik postava poručnik Grgičev ić . Posada se radi premoć i neprija-te l ja i radi v las t i t ih gub i taka u 0900 sati povukla prema Travniku.

Gubi tc i v last i t i : 4 m r t v a (djelatni poručnik Suk Branko, vodnik K o v a č Stjepan, j edan domobran i 1 vodnik od njemač-kog oružničtva) .

Ranjena 22 od toga 1 častnik (poručnik Grgičević) . Zarob l jeno 10 (od toga j edan častnik nadporučnik Bago).

Zapl ienjeno: 11 pušaka, raznog puščanog s tre l j iva , raz-nih dje lova o p r e m e i odjeće te j edan krugova l e n g l e s k o g pod-rietla.

III. dio b o j n e re lac i je ne dos tav l ja se iz razloga, što su častnici , dočastnici i domobrani , koji su se istakli s v o j o m hra-brošću, odvažnošću i us tra jnošću predloženi p o s e b n i m priedlo-z ima za odl ikovanje .


Zapovjednik pukovnik (Schlacher)

Sch lacher

18 Vierovatno omaška. Treba: I. Vidi objašnjenje br. 8. M Vidi tom IV, knj. 19, dok. br. 143.

BR. 221

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Ž E R N O G U R E D A O R U -Ž A N I H S N A G A N D H OD 8 D E C E M B R A 1943 GOD. O B O R -

B A M A P R O T I V J E D I N I C A N O V J U B O S N I 1

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 342 (po podatc ima p r i m l j e n i m 8.XII .1943 god ine do 9 sati)

A) SJEVERNO OD R. SAVE I KUPE:

B) JUŽNO OD R. SAVE I KUPE:

Podr. Banje Luke: N a p a d na našu obhodnju kod s . O m a r s k e (27 km s.z. od Banja Luke). 3 m r t v a partizana. Vlast i t i gubitc i : 2 m r t v a i 1 ranjen.

Podr. Teslica: N a k n a d n e v iest i : 2. XII. u borbi kod s. O m a n j s k e i s. Mi l janovca (15 i 12 km s.i. od Tesl ica) part. su imal i 10 m r t v i h i v i še ranjenih. 2. i 3 .XII bombardirani su i s t ro jn ičkom v a t r o m tučen i part izani 7 km j.z. od Maglaja sa p u n i m uzpjehom. Nepr i ja te l j (oko 2.000) se p o v u k a o preko s. Raduše 2 (10 km s. od Teslića).

Podr. iztočne Bosne: U području Sarajeva: part izani odstupi l i u s m j e r u s jevera i s jevero iz toka . Zauzeto je T r n o v o i Dobro P o l j e (22 i 29 km j. Sarajeva) , M o k r o i Ozren (18 km s. izt. i 14 km s.z. od Sarajeva) i mjes ta 4 km j . izt. od Ozrena. Nepr i ja te l j odstupa p r e m a s j e v e -roiztoku i jugoiz toku. 3

U području Tuzle: 5. XII. dos t ignut Kladanj (36 km j. od Tuzle) , Dobrić (18 km j. z. od Zvornika) i Jar-dan (4 km s. od Zvornika) . Nepr i ja te l j odstupa do-l inom Dr in jače u z a p a d n o m i jugozapadnom smjeru. Da se o v o sprieči , poduzet je podhvat u s m j e r u Vla -

' Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju narod-nog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u mikroteci Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 4 44—45.

s Vidi dok. br. 87.

senice. 4 Nepr i ja te l j sk i gubitc i : 152 mrtva . 5 P l ien: 1 protuoklopni top, 27 konja i ve l ika kol ič ina strelj iva. U području R a m a — Konj ic : o jačan part. pritisak i pokušaj probit i se na jug. Područje Maglaj — Zav idov ić i oč i šćeno od parti-zana, koji su odstupi l i u s m j e r u zapada i sjev. za-pada.

Podr. Travnika: S a z n a j e se da je posada Travnika j u n a č k o m odbra-n o m u v i š e d n e v n i m borbama (29. XI. — 1. XII.) po-red n a d m o ć n e nepr i ja te l j ske topničke , bacačke i s trojničke vatre odbi la s v e napadaje partizana.6 Ra-zpršena je II. l ička part. brigada kod Kupresa 7 (3 km j.j.z. od Busovače) . Vlast i t i gubitc i : 4 mrtva (1 častnik), 20 ranjen ih (1 častnik), 20 zarobljenih. Ne -pri jate l j ski gubitc i : 39 m r t v i h i 20 ranjenih.

Događaji na prugama: Pruga Bos. Novi — Bihać:

Od 8. XII. promet uspos tav l j en i zmeđu ž.p. Rudice i Blatne .

P o n a l o g u Glavara g lavnos tožernog ureda

(M. P.) Proče ln ik operat ivnog odjela g lavnos tožern i podpukovnik

(Helbich) He lb ich

5 Gubici naših snaga su preuveličani. Tačnije o tome vidi dok. br. 77.

8 O borbama oko Travnika vidi dok. br. 19. 7 Podatak je netačan (vidi dok. br. 23).

BR. 222

D N E V N I I Z V J E Š T A J M I N I S T A R S T V A O R U Ž A N I H S N A G A N D H OD 9 D E C E M B R A 1943 GOD. O S I T U A C I J I U B O S N I 1

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 343 (po podatc ima p r i m l j e n i m 9.XII. 1943 god ine do 9 sati)

A) SJEVERNO OD R. SAVE I KUPE:

B) JU2NO OD R. SAVE I KUPE:

Podr. Travnika: Part izani se iz predje la B u s o v a č e (22 km j.i. od Trav-nika) p o v l a č e u z a p a d n o m smjeru .

Podr. iztoč. Bosne: P o d r u č j e Sandžaka: dost ignut je predje l 2 km s. od Čajniča. 8. XII. zauzet je Sokolac 2 (32 km s.i. od Sarajeva) i dos t ignuto s. K r u š e v o (5 km j.j.i. od Olova) bez jačeg nepr i ja t e l j skog odpora. 6 . XII. da l j im prod iranjem zauze to je Ruž in P o l j e (18 km j.i. od Kal inovika) . 6. XII. odb i j en uz topničku podporu jači napadaj part. na s. Lisičići i Ostrožac 3 (7 i 12 km s.z. od Ko-njica). U području Tuz le u toku je dal je prodiranje iz K l a d -nja u j u ž n o m s m j e r u uz jak odpor,4 u k o j e m je n e -pr i ja te l j imao 140 mrtv ih . 6. XII. zauzeta je Vlasenica . 5

U borbama 8 km s.z. od Zvornika nepr i jate l j je imao 102 m r t v a i 1 zarobljenog. P l i en: 16 pušaka.

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju narod-nog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u mikroteci Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 4 46—47.

s Vidi dok. br. 39. 5 Napad je vršila Sedma krajiška NOU brigada (vidi dok. br. 82).

Događaji na prugama:

Pruga Bos. Brod — Doboj: 8. XII i z m e đ u ž.p. Bos . Lužani i D e r v e n t e iskl iznula su u j e d n o m t e r e t n o m v l a k u 4 vagona .

P o n a l o g u Minis tra i zapoved. oruž. snaga

(M. P.) proče ln ik opera t ivnog odje la g lavnos tožern i podpukovnik

(Helbich) He lb ich

BR. 223

I Z V J E Š T A J O R U Ž N I Č K E P O S T A J E H A N D E R V E N T O D 1 0 D E C E M B R A 1943 GOD. O D E J S T V U U S T A Š K O - D O M O -B R A N S K I H I N J E M A Č K I H J E D I N I C A N A PROSTORIJI

M O K R O 1

ORUZNTCKA POSTAJA HAN DERVENT 5. Oružničke p u k o v n i j e

Broj 4 4 l / T a j . U Han D e r v e n t u dne 10-XII -1943

P r e d m e t : Područ je oružn ičke pos ta je Mokro oč i šćeno od part izana .—

1.— Z A P O V J E D N I Č T V U 5 . O R U Z N l C K E P U K O V N I J E . 2 .— K O T A R S K O J O B L A S T I S A R A J E V O . 3 .— Z A P O V J E D N I Č T V U O R U Ž N I Č K O G V O D A S A R A J E V O .

D n e 6. prosinca 1943. n j e m a č k e oružane snage-' .uz pripo-m o ć naš ih oružanih snaga odpoče le su akci ju č i šćenja partizana od V u č j e L u k e i da l je iz točno prema Sokolcu. — Do 9 ovog

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 49/5—1, k. 149-b.

1 Odnosi se na dijelove 369 legionarske divizije (vidi dok. br. 16/1—8, k. 57 u Arhivu Vojnog istoriskog instituta).

m j e s e c a naše i s a v e z n i č k e oružane s n a g e oč is t i le su prostor od V u č j e L u k e do Sokolca , odnosno c i je lo područje oružn ičke po -s taje Mokro, o s i m ako su os ta le m a n j e če tn ičke grupe, ko je nisu un i š t ene od part i zana .—

Na c i j e l o m području oružničke pos ta je Mokro od mjes ta H a n B e n d b a š i kota 8783 na cest i S a r a j e v o — Sokolac, južno od se la Mokrog (Pustopol je , gdje se je rani je nalazi la oružnička postaja Mokro), u d a l j e n o za 2 km. pa n a p r i e d s jeverno , iz točno i zapadno s v e su k u ć e u n i š t e n e — zapa l j ene od s trane naš ih i savezn ičk ih oružanih s n a g a . — U m j e s t u Mokrom (Pustopol je) g d j e se je rani je nalazi la postaja Mokro, od građevina , odno-sno kuća postoj i s a m o još pravos lavna crkva ne u n i š t e n a . — Part izani 4 su n a k o n e v a k u a c i j e Mokrog dne 1. s t u d e n o g 1943. na području oružn ičke pos ta je Mokro od postojeć ih građev ina zapali l i oružničku postaju (vojarnu) š u m a r s k u kuću, b ivš i S o -kolski dom, p i lanu tvrdke 5 Todorović , Kaiman, K u l e n o v i ć i drugovi [u] M o k r o m (Sedra) i m a n j e oštet i l i p i lanu Branka Samardž ića .—

P r e m a d o b i v e n i m podac ima od vo jn ih osoba, koje se vraćaju sa Sokolca, u Soko lcu i na c i j e lom Glas incu n i j e n i tko za tečen od t a m o š n j e g ž iv l ja .— U s a m o m Soko lcu n j e m a č k e v o j n e vlast i za s v o j e po trebe os tav i l e su n e k e nastanbe, a os ta le nas tanbe p o p a l j e n e s u . —

Povraćaj oružn ičke postaje Mokro, odnosno uspos tavu is te u M o k r o m ne m o g u ć e je, poš to ne postoji ni j e d n a na-s tanba za smještaj , a od s t a n o v n i č t v a i zuzev na n e p o p a l j e n o m sektoru oko Hana B e n d b a š i kota 878® ne postoj i n i tko i n e m a izg leda da će i tko t a m o povraćat i .— Ima u neposrednoj bl iz ini B imbaš ina Hana pr ivatn ih kuća gdje b i se mog la smjest i t i oružnička pos ta ja .— Ovo m j e s t o uda l jeno je od o v e postaje za 6 km. a od granice pos ta jnog područja za 2 km.

Prednj i i zvješ taj p r e d l a ž e m na znanje .—


Zapovjednik postaje , narednik: (Al i ja Jazvin)

Jazvin

3 i 6 Bimbašili Han — k. 888 * Odnosi se na jedinice Sedamnaeste NOU divizije (vidi dok. br.

48 i 78). 5 Firme

NEZAVISNA DRŽAVA HRVATSKA ZAPOVJEDNICTVO

5. ORUŽNIČKE PUKOVNIJE J. S. Broj 1472—Taj.

U Sarajevu, dne 14. pros inca 1943.

O R U Z N l C K O M K R I L N O M Z A P O V J E D N I Č T V U S A R A J E V O .

Pr ikup i te potrebne podatke i sač in i t e izkaz popal jen ih i un i š t en ih se la prema zapoviedi o v e p u k o v n i j e Taj. J. S. Br. 1021/41. te predlož i te o v o m zapovjedn ič tvu . Spis vrati t i sa m n i e n j e m da l i je potrebno uspostav i t i postaju u Mokrom.

Z a m j e n j u j e zapovjednika , p u k o v n i k

Dr. Mari jan pl . Puš i ć Puš ić

BR. 224

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Z E R N O G U R E D A ORU-Ž A N I H S N A G A N D H OD 12 D E C E M B R A 1943 GOD. O BOR-


VOJNIČKA TAJNA

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 346 (po podatc ima p r i m l j e n i m 12. XII. 1943 godine) .

Piodr. Prijedora: Noćni napadaj 9 /10 .XII . na upor i š t e Kozarac i Omarsku 2 ' (12 km i. i 17 km j.i. od Pri jedora) odbijen je sa 10 v las t i t ih mrtv ih . Nepr i ja te l j sk i gubitci osjet l j iv i .

Podr. istočne Bosne: P o d h v a t u is točnoj Bosni t eče i da l je po predviđe-n o m nacrtu. Nepr i ja te l j u g l a v n o m daje samo mjes tn i odpor unutar »kotla«.

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju narod-nog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u mikroteci Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 4.52—53.

ž Opširnije o tome vidi dok. br. 103.

Zauzet je Ust ibar (24 km j.i. od Višegrada) , Foča, Mrkalj i (16 km s.i. od Sokolca) i Srebrenica . P o s t i g n u t je predje l : Čajniče (15 km j.i. od Goražda) — Goražde — Međur i j eč j e (9 km i. od Goražda) bez nepr i ja te l j skog odpora i crta: Goražde — Osi ječani — R e n o v i c a — Prača — Podgrab (6, 14, 21 i 25 km s.z. od Goražda). Vrši se č i šćenje predje la s.i. od Vlasenice . N a s i l n i m razv iđanjem iz Srebren ice dos t ignuto je s . B o s t a h o -v ina (10 km z. od Srebrenice) . U području Prozor — Rama — Ostrožac (32, 19 i 12 km s.z. od Konjica) u t v r đ e n o je jače pr ikup l janje part izana. 3

Područje Dinare: U toku 9. XII. u žes tok im borbama o d t e r e ć e n e su naše snage u podhvatu 7 km i.j.i. od L i v n a . 4 . . . Jedna jača nepr i ja te l j ska skupina (oko 1.000) u pre -dje lu 10 km i.j.i. i 6 km s. od D u v n a (sa t e š k i m nao-r u ž a n j e m zaprečava pri laz s. Sujic i ) 5 14 km i. od Livna.

Događaji na prugama: Pruga Bos. Novi — Bihać — Banja Luka:

Od 11. XII želj . pruga Bos. N o v i — Banja Luka u prek idu kod ž. p. P iskavica .

Pruga Bos. Brod — Sarajevo: 11. XII i z m e đ u ž.p. Vranduk i Vrace nale t io je p u t -nički v lak na razrušenu prugu. Stroj i 2 kola sur-vala su se u ponor r. Bosne. 1 n j e m a č k i vo jn ik po -ginuo, a 10 je ranjeno.


Glavara g lavnos tožernog ureda pročelnik operat ivnog odje la g lavnos tožern i podpukovn ik

(Helbich) Helbich

3 Vidi dok. br. 67. 4 Bliže o tome vidi dok. br. 115. 5 Odnosi se na Treću proletersku brigadu (vidi dok. br. 109).

BR. 225

O P Š T A B O J N A R E L A C I J A T R E Ć E G G O R S K O G Z D R U G A O D E J S T V U J E D I N I C A I O S I G U R A N J U ZELJ. P R U G E PRIJE-D O R — B O S . N O V I OD 15 N O V E M B R A DO 15 D E C E M B R A

1943 G O D I N E 1

OBĆA B O J N A R E L A C I J A (I DIO) 3. gorskog zdruga

u v r e m e n u od 15. XI — 15. XII . 1943. god.

Razpored 11. gorske pukovnije na dan 15. XI. 1943: Stožer p u k o v n i j e sa 14. i s tožernom sati — Pri jedor . I. bojna: 1 sat — os iguranje že l jezničke pruge Pr i jedor — Hadž imeht ić ; ostali d ie lov i kao pr ičuva u Pr i jedoru. II. bojna 11. g.p.: Os iguranje že l jezničke pruge Pr i jedor — k. 131. III. bojna 11. g.p. — Prijedor.

15. XI. I. bojna sa 1 sati — os iguranje že l jezničke pruge Pr i jedor — Hadž imeht i ć bez uzne-miravanja od nepri jate l ja . II. bojna: Os iguranje že l j ezn ičke pruge Pr i jedor — k. 131. Sa uporiš ta Mart in Br. upućena obhodnja u razviđanje , došla u dodir sa n e p r i j a t e l j e m kod k. 283, 3,5 km sj. od uporišta. Odmetn ic i su odbijeni , izgubivš i 1 mrtvog i 1 pušku. Naš i gubi tc i : 1 ranjen domobran III. bojna: Os iguranje uporiš ta Prijedor bez u z n e m i r a v a n j a od nepri jate l ja .

16. XI. I. bojna: 1 sat — os iguranje že l jezničke pruge Pr i jedor — Hadžimeht ić , a 1 sat — razv iđanje jugo i s točno od Prijedora. II. bojna: Os iguranje že l j ezn ičke pruge Pr i jedor — k. 131, a III. bojna na osigu-ranju Pri jedora. Toga dana ni je b i lo u z n e m i r a v a n j a od ne -prijatelja , j ed ino je na k. 120 i zmeđu Bla-

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Arhivu V o j n o g istoriskog instituta pod reg. br. 3 5—3, k. 59.

g a j a i S v o d n e eksp lod ira la m i n a na ž e l j e z -n ičkoj pruz i i poruš i la ju, a j e d a n v a g o n o k l o p n o g v l a k a i z k l i z n u o j e sa tračnica .

17- XI . I z v r š e n a je i z m j e n a p o s t a v a i z m e đ u II. b o j n e i I . b o j n e o v e p u k o v n i j e . I . bo jna p r e u z i m a o s i g u r a n j e ž e l j e z n i č k e p r u g e D r a g o t i n j a — k. 131, dok 1 sat o s t a j e na o s i g u r a n j u ž e l j e z n i č k e p r u g e P r i j e d o r — H a d ž i m e h t i ć , a 1 sa t II. b o j n e na o s i g u -r a n j u p r u g e P r i j e d o r — ž. pos ta ja D r a g o -t inja . N o ć u 16/17. u p u ć e n je iz 15. sat i j e d a n odje l od 15 d o m o b r a n a u z a s j e d u na H a m -barine , j u ž n o od Pr i j edora . N a i š l i su na odpor, al i nas to jeć i obko l i t i n e p r i j a t e l j a , ist i s e j e uz v a t r u s t ro jopušaka p o v u k a o d a l j e ka jugu . II. b o j n a : 1 sat — o s i g u r a n j e ž e l j e z n i č k e p r u g e P r i j e d o r — Dragot in ja , koj i još n i j e m o g a o bit i z a m i e n j e n sa sat i I . bojne , koj i j e t oga d a n a o s i g u r a v a o p r u g u P r i j e -dor — H a d ž i m e h t i ć , b e z u z n e m i r a v a n j a od nepr i ja t e l ja . III. bo jna: O s i g u r a n j e Pr i j edora b e z do-gađaja .

18. XI. I. bojna: 3 sat i — o s i g u r a n j e že l j . p r u g e i že l j . p o s t a j e D r a g o t i n j a — k. 131, a 1 sat — o s i g u r a n j e p r u g e P r i j e d o r — Hadž i -m e h t i ć . II. bojna: P r i k u p l j e n a u P r i j e d o r u na od-moru , j e r je o s i g u r a n j e p r u g e P r i j e d o r — ž . pos ta ja D r a g o t i n j a p r i v r e m e n o p r e u z e l a 15. sat . III. bo jna: O s i g u r a n j e Pr i jedora . O v o g a d a n a n i j e b i lo u z n e m i r a v a n j a o d n e p r i j a -te l ja .

19. XI . I . bojna: O s i g u r a n j e ž e l j e z n i č k e p r u g e P r i j e d o r — k. 120 bez u z n e m i r a v a n j a . III. bojna: O s i g u r a n j e Pr i jedora . II. bojna: b e z 1 sat i p o d u z e l a je p o d h v a t č i š ć e n j a t e r e n a j u ž n o od Pr i j edora u pro-s toru P r i j e d o r — T u k o v i — H a m b a r i n e . 276 — uz s u r a d n j u b i tn ice , H/383, hrv . pj. p u k o v . i o k l o p n i h kola. Odpor d o b i v e n je

49 Zbornik, tom IV, knj . 20 769

u s v a n u ć e sa Hambarina , 2 ali je brzo s loml jen . A k c i j u je otežala gusta magla i podvodno b latno zemlj i š te . Nepr i ja te l j se je p o v u k a o ka jugois toku i s jeveru . 5. sat II. bo jne toga dana je pre-uze la os iguranje pruge Pr i jedor — Hadži-meht ić , a 2. sat I. bo jne os iguranje pruge Pr i j edor — ž. postaja Dragot inja .

20. XI. I. bojna — os igurava la že l j ezn ičku prugu Pr i jedor — k. 120. II. bojna: U r e đ e n j e o p r e m e pos l i e akcije. III. bojna: Os iguranje uporišta Prijedor. Oko 12.00 sati part izani su pripucal i na odje l brzoglasničara koji su kod Brezičana postav l ja l i brzog lasnu l iniju. Oklopni vlak n i šao je na m i n u 1 km zaoadno od k. 120 kod s. P e t k o v c a i s t i m je i zbačen iz trač-nica i š t i tna kola i ok lopna kola.

21. XI. I. bojna: O s i g u r a v a n j e p r u g e Pri jedor — k. 120 — k. 294 ( izkijučno), II. bojna: 1. sat — os iguranje pruge Prije-dor — Hadžimeht ić , a ostal i d ie lovi kao pr ičuva u Pr i jedoru. III. bojna: Os iguranje Pri jedora. D a n pro-tekao bez događaja .

22. XI. Rad toga dana bio je isti kao 21. XI., te protekao bez događaja.

23. XI. I. bojna: Os iguranje pruge Pr i jedor — k. 120 — k. 294. 1 sat II. b o j n e — os iguranje pruge Prije-dor — Hadžimeht ić , ostal i d ie lov i vježbali u uporiš tu Pr i jedor . III. bojna: Os iguranje Prijedora.

24. XI. I. bojna: Os iguranje pruge Pri jedor — k. 120 — k. 294. N o ć u 23/24. kod P e t k o v c a preš la su 3 ba-ta l jona XI. part. br igade sa l i e v e na desnu obalu S a n e na čamcima. 3 Na m j e s t o prie-laza u p u ć e n o je sa Mart in Brda 60 domo-brana da spr ieče prelaz. Zbog toga je u

/

2 Vidi dok. br. 28 i 32. », 4 i 5 Vidi dok. br. 28.

t o k u d a n a p o j a č a n o o s i g u r a n j e p r u g e n a t o m m j e s t u . Po z a p o v i e d i 373. (hrv.) pj. d i v i z i j e I . bo jna p r e u z e l a j e o s i g u r a n j e p r u g e D r a g o -t i n j a — Bos . N o v i ( i zk l jučno) b e z d o g a -đaja. II. bo jna: 1 sat — o s i g u r a n j e p r u g e P r i j e -dor — H a d ž i m e h t i ć , a 1 sat p r i v r e m e n o o s i g u r a n j e p r u g e P r i j e d o r — ž. pos ta ja D r a g o t i n j a poš to je sa I . b o j n o m iz Brez i -čana podvučena u D. D r a g o t i n j u . III. bo jna: o s i g u r a n j e Pr i j edora . N o ć u 24/25. pr ipuca l i su part izani 4 na s t ražu na m o s t u p r e k o S a n e u P r i j e d o r u iz s . Tukov i . U p u ć e n je iz s t o ž e r n e sat i 1 od je l od 15 m o m a k a radi h v a t a n j a part izana, ali su ov i pobjeg l i . Od II. b o j n e 1 sat b i la je u p u ć e n a sa 1 n j e -m a č k o m sati i z P r i j e d o r a v l a k o m do s . P e t k o v c a , a p o t o m k. 293 — P o š t a B r d o — A g i n o P o l j e — k. 320 — S v o d n a . N i j e b i lo dodira sa n e p r i j a t e l j e m . I. bojna: O s i g u r a n j e žel j . p r u g e i ž. p o s t a j e D r a g o t i n j a . . II. bojna: Po zapov ied i 373. d i v i z i j e p r e -bac i la se v l a k o m u Bos . N o v i , radi p r e u -z i m a n j a n o v o g o d s j e k a o s iguranja p r u g e B o s N o v i — Bihać . U Bos . N o v i bo jna je bez s m e t n j e s t ig la u 16.00 sati i p r e n o ć i l a u v a g o n i m a . III. bo jna: O s i g u r a n j e Pr i j edora bez d o g a -đaja. I . bojna: O s i g u r a n j e p r u g e D r a g o t i n j a — Bos. N o v i ( izkl jučno) , II bojna: 5., 7. i 8. sa t p r e u z e l a p o s t a v e o s iguranja Bos . N o -vog , a 6. sa t u D v o r u na Uni . III. bojna: O s i g u r a n j e Pr i jedora . D a n p r o -t e k a o u miru . I. bojna: O s i g u r a n j e že l j . p r u g e i ž. po-s t a j e D r a g o t i n j a — B. N o v i ( izklj .) . II. bojna: O s i g u r a n j e Bos . N o v o g bez u z -n e m i r a v a n j a od nepr i ja te l ja . III. bojna: P r e d a l a p o s t a v e o s i g u r a n j a P r i j e d o r a III. bo jn i 3. gor. puk. N o ć u

27/28. X I . part i zan i pos tav i l i su na pruzi i z m e đ u S v o d n e — B. N o v o g o k o 16 m i n a k o j e s u n a v i š e m j e s t a o š t e t i l e prugu. O k l o p n i v l a k t i m e j e b io o d s j e č e n od Bos. N o v o g i od P r i j e d o r a i n a l a z i o se je oš te -ćen na pruzi , a p o s a d a v o d i l a je borbu sa o d m e t n i c i m a , koj i su nas to ja l i uništ i t i o k l o p n i v lak . 5

29. XI . Z b o g r a z č i š ć a v a n j a s i t u a c i j e o k o o k l o p l j e -n o g v l a k a k o d s . P e t k o v c a , koj i j e još u v i -ek b io na pruzi , u p u ć e n a je sa uporiš ta M a r t i n B r d a 1 sat ko ja je na i š la kod s . P e t k o v c a na odpor. Part i zan i su zaposje l i v i s o v e o k o o k l o p i j e n o g v l a k a i spr i j eča -va l i pr i laz i s tomu. S i t u a c i j a j e d o n e k l e raz terećena i i z v r š e n a i z m j e n a p o s a d e u v l a k u kao i pruga p o p r a v l j e n a . II. bojna: I m a l a je o s i g u r a n j e Bos . N o v o g bez naroč i t ih događaja . III. bo jna: preg l ed od s t r a n e z a p o v j e d n i k a u Pr i j edoru .

30. XI . I . bo jna: O s i g u r a n j e že l j . p r u g e D r a g o -t in ja — Bos. N o v i i zk l jučno . U prostoru se la P e t k o v c a par t i zan i su i d a l j e u z n e m i -r a v a l i r a d o v e n a p o p r a v k u p r u g e . Pruga j e toga dana p o p r a v l j e n a . II. bo jna: O s i g u r a n j e Bos. N o v o g bez do-gođaja . III. b o j n a : U p u t i l a je 1 sat kao pojačanje o s i g u r a n j a radova n a p o p r a v k u p r u g e kod s . P e t k o v c a . B i l o j e dod ira sa nepr i ja t e -l j em, k o j o m je p r i l i k o m 1 d o m o b r a n ra-njen .

1. XII . I. b o j n a — o s i g u r a n j e ž. p r u g e Bos . Nov i — ž. pos ta ja D r a g o t i n j a zak l jučno . Noć p r o t e k l a mirno , s a m o j e p o r u š e n m o s t n a žel j . pruz i k o d S v o d n e . II. bojna: 5. i 8. sa t i z v r š i l e p o k r e t iz Bos. N o v o g u Rudice , radi p r e u z i m a n j a t a m o -š n j i h pos tava . 6 sat na p o s t a v i m a u D v o -ru, a 7. sat na p o s t a v i m a J a b l a n i c e kod Bos . N o v o g . III. b o j n a — p o k r e t u Bos. N o v i , bez s m e t n j e i u z n e m i r a v a n j a . Obkoparsk i vod 15. sat i o v e p u k o v n i j e b io je u r a z v i đ a n j u

iz P r i j e d o r a u p r a v c u s e l a H a m b a r i n e i p r o n a š a o na ces t i o k o 30 kg. e k s p l o z i v a . Na dan 2 . XII . 1943. razpored p u k o v n i j e j e s l i edeć i : I . bojna: na o s i g u r a n j u p r u g e D r a g o t i n j a — B o s N o v i b e z u z n e m i r a v a n j a od n e -pr i ja te l ja . S t o ž e r p u k o v n i j e s a s t o ž e r n i m d i e l o v i m a u p o k r e t u za Bos . N o v i i z v r š e n b e z s m e t -nje . P r e d u l a z k o m u p o s t a j u Bos. N o v i , n j e m a č k i top koj i j e vrš io v j e ž b o v n u za-p r e č n u v a t r u o k o Bos. N o v o g i zbac io je u n e p o s r e d n u b l i z inu transporta 6 t o p o v -s k i h zrna od k o j i h je 1 teže , a 1 d o m o -bran l a k š e ranjen . II. bojna: 2 sat i i s t ožeru u R u d i c a m a , 6. sa t i zvrš i la p o k r e t iz B. N o v o g i Rakane , radi p r e u z i m a n j a o s iguranja pruge . III. bo jna: Izvrš i la p o k r e t od Bos . N o v o g do R u d i c a v l a k o m a p o t o m p j e š k e do Blatne , dok je 11. sat p r e b a č e n a v l a k o m u Otoku . II. bo jna: S t o ž e r sa 5. i 8. sati Rudice , 6. sat D. Rakani , a 7. sa t na p o s t a v u J a b l a -nica kod Bos . N o v o g . S e k t o r o s i g u r a n j a p r u g e II. b o j n e j e s t Bos . N o v i ( i zk l jučno) od k . 253 (ukl jučno) sa l i e v e oba le r . U n e ce s ta ka j u g u na d e s n u oba lu S a n e . III. bojna: s tožer b o j n e sa 9. i 12. sat i na p o s t a v i m a k o d ž . p o s t a j e B la tna , 10. sat na k. 322, 11. sa t S t r a ž b e n i c a i j e d a n v o d P l a v n a . Zadatak o s i g u r a n j a ž e l j e z n i č k e p r u g e od j u ž n e g r a n i c e II. B o j n e , do 1 km j u ž n o o d r a s k r s n i c e p u t e v a j u ž n o o d Oto-ke. 11. sat i m a d e pored toga zadatak os i -g u r a n j e Otoke . I . bojna: O s i g u r a n j e ž e l j e z n i č k e p r u g e Bos . N o v i — želj . p o s t a j e Dragot in ja . Oko 09.00 sat i par t i zanska zas jeda napa la ob-h o d n j u 4. sat i kod D. D r a g o t i n j e . U borbi r a n j e n 1 d o m o b r a n , a 2 zarobl jena . II. b o j n a i III. b o j n a o s i g u r a n j e ž e l j e z n i č -ke p r u g e Bos. N o v i — Otoka bez d o g o -đaja.

4. XII. N i j e b i lo n i k a k v i h v a ž n i j i h događaja. 5. XII. Na ods jeku I. bo jne bi lo je dodira sa ne -

pr i ja te l jem. 6 P o d p o r o m topničke vatre iz Pr i jedora nepr i ja te l j je pris i l jen na pov la-čenje . Na ods jeku II. i III. bo jne n i je bi lo n i -k a k o v i h dogođaja.

6 . XII. N i j e bi lo važn i j ih dogođaja. 7. XII. Na ods jeku I . bo jne kod Dragot in je pro-

n a đ e n e su 3 m i n e na že l jezn ičkoj pruzi, u k l o n j e n e su i sav eksp loz iv predan 373. diviz i j i . Na ods jeku III. b o j n e toga dana eksplodi -rala m i n a na propustu 2 km j u ž n o od Oto-ke na B u k o v s k o m Potoku. Propus t j e po-rušen. 15. sat preuze la pos tave zapadno od Bos. Novog . Inače dan protekao u miru.

8. i 9. XII. Jed in i ce se na laze na os iguranju odsjeka ž e l j e z n i č k e p r u g e bez u z n e m i r a v a n j a od nepri jate l ja .

10. XII. J e d i n i c e se na laze na os iguranju že l jez -n ičke p r u g e na s v o j i m odsjec ima. Na od-s j e k u I. bo jne eksp lod ira le 3 m i n e na pruzi kod Svodne , P e t k o v c a i Blagaja .

11. XII. N i j e b i lo u z n e m i r a v a n j a od neprijate l ja . II. bojna sa m a n j i m d i e lov ima vrši la je razviđanje , iz točno od s v o j i h uporišta, ali n i j e b i lo dodira sa nepr i ja te l j em.

12. i 13. XII. J e d i n i c e se na laze na os iguranju željez. pruge na p o v j e r e n i m odsjec ima. U z n e m i -ravanja od nepr i ja te l ja n i j e bilo. Na od-s j eku III. b o j n e nepr i ja te l j je o d v i n u o kl i -n o v e koj i pr ičvršćuju tračnice, š to je u kratko v r i e m e popravl jeno .

14. XII. Na ods jeku I. bo jne kod D r a g o t i n j e parti-zani sa l i eve oba le S a n e pripucal i na vlak, a p o t o m i na upor i š te Dragot in je oko 13.30 sati.

15. XII. B i lo je dodira sa n e p r i j a t e l j e m na odsjeku I . bo jne kod s . P e t k o v c a i z m e đ u obhodnje

" i 10 Opširnije o tome vidi dok. br. 97.

I . b o j n e i par t i zana k o j o m je p r i l i k o m j e -dan par t i zan r a n j e n o s t a v i v š i n a m j e s t u g d j e j e b io r a n j e n pušku . Na o d s j e k u II. i III. b o j n e n i j e b i lo n ika -k o v i h naroč i t ih dogođaja .

III. bojna 3. gor. pukovnije: B o j n a na p o s t a v i m a na Dašč i c i i B lagaju , I I . sa t u r a z v i đ a n j u p r e m a Bos . N o v o m i Svodni , sa o s i g u r a n j e m pruge . B o j n a na p o s t a v i m a u B l a g a j u i Daščic i , 10. sa t u r a z v i đ a n j u p r e m a N o v o m 7 i S v o d n i , s a o s i g u r a n j e m pruge . R e d o v i t a v j e ž b a n j a sati , koja o s t a j e u upor iš tu , po razporedu rada. Bo jna na z a u z e t i m p o s t a v i m a na Dašč ic i i B l a g a j u , 11. sa t u r a z v i đ a n j u i o s igura -nju p r u g e p r e m a B. N o v o m i Svodni . R e -d o v i t o v j e ž b a n j e 9 . sati , po razporedu rada. Bo jna na z a u z e t i m p o s t a v i m a na Dašč ic i i B lagaju , 9. sat na o s i g u r a n j u p r u g e p r e -ma B. N o v o m i S v o d n i . K o d s . P e t k o v a c m i n i r a n v lak . R e d o v i t o v j e ž b a n j e sa 11. sati, po razporedu rada. Bo jna na z a u z e t i m p o s t a v i m a na Dašč ic i i B lagaju , 11. sat u r a z v i đ a n j u i o s i g u r a -n j u p r u g e p r e m a Bos . N o v o m i Svodni . R e d o v i t o v j e ž b a n j e sa 9 . sat i po razporedu rada.

B o j n a n a z a u z e t i m p o s t a v i m a n a Dašč ic i i B lagaju , 9. sat na o s i g u r a n j u že l j . p r u g e p r e m a Bos . N o v o m i Svodni . K o d s . P e t -k o v a c m i n i r a n ok lopn i v lak . R e d o v i t o v j e ž b a n j e sa 11. sat i po razporedu rada. B o j n a na z a u z e t i m p o s t a v i m a na Dašč ic i i B lagaju , 11. sat na o s i g u r a n j u žel j . p r u g e p r e m a Bos . N o v o m i S v o d n i . R e d o v i t o v j e ž b a n j e 9 . sat i po razporedu rada. B o j n a na z a u z e t i m p o s t a v i m a na Dašč ic i i B lagaju , 9 sat na o s i g u r a n j u p r u g e p r e m a

23. XI.

24. XI.

25. XI.

26. XI.

27. XI.

28. XI.

29. XI .—15. XII. 43

11. XII.

15. XII.

27. XI.

776

Bos. N o v o m i Svodni . Redov i to v ježbanje sa 11. sati po razporedu rada. Bojna na z a u z e t i m p o s t a v i m a na Daščici i B lagaju , 11. sat u razv iđanju i os igura-nju pruge prema Bos. N o v o m i Svodni . R e d o v i t o v j e ž b a n j e sa 9. sati po razporedu rada. B o j n a na z a u z e t i m pos tav ima na Daščici i B lagaju , 9. sat u razv iđanju i os iguranju pruge, prema Bos. N o v o m i Svodni . Redo-v i to v j e ž b a n j e sat i koja ostaje, po razpo-redu rada. B o j n a na pos tav ima na Daščic i i Blagaju, 11. sat u razv iđanju i os iguranju pruge p r e m a Bos. N o v o m i Svodni . Redovi to v j e ž b a n j e sati koja os taje po razporedu rada. B o j n a na z a u z e t i m p o s t a v i m a u odbrani Pr i j edora sa 10, 11. i 12. sati. Polazak u 16.00 sati, a s t ig l i u Pr i jedor u 18.00 sati. 11. sat ostala u Brez i čan ima radi preuzi-m a n j a postava. B o j n a u Pr i jedoru na odmoru. Uređenje o p r e m e i p r i p r e m e za pr i j em položaja. B o j n a na z a u z e t i m p o s t a v i m a u odbrani Pri jedora. 11. sat u Brez ičan ima na os igu-ranju želj . pruge. B o j n a na zauze t im p o s t a v i m a u odbrani Pri jedora. 11. sa t u Brez i čan ima na osi-guranju pruge. 8. XII. 43. noću izvršeno pr ipucavanje i tučen je bacač ima od strane part izana na p o s t a v e 9. sati kod Silosa.

U noći pr ipucavanje na putu za Bos. Novi. S trojopuščana vatra. P o g i n u o 1 domobran 11. sati u Breziča-n ima pr i l ikom napada.

II. topnički sklop

Stožerna bi tnica toga sklopa vrš i la je osi-g u r a n j e s ječe d r ž a v n e š u m e j u ž n o od s . Gomjenice . P r i l i k o m s ječe u 09.15 sati o s iguranje je n a p a d n u t o sa zapadne strane

od m a n j e grupe odmetn ika . Na o d m e t n i k e je o tvorena puščana i s trojopuščana vatra.

1. bitnica XII. top . sklopa

Bitnica se nalazi na pos tavu u Pri jedoru. 19. XI. Bi tn ica je krenu la iz Pr i jedora u 07.30

sati u sa s tavu p ješač tva te je kod s . Tu-kov i zauze la položaj . Pr i j e pokreta gađalo se je iz Pr i jedora na s. Rakovčani , a po zauz imanju položaja kod s . T u k o v i na sela Rizvanović i i Rakovčani i k. 328 (Dubočaj) .

20. XI. Sa postava u Pr i jedoru bitnica gađala s. Cikote.

23. XI. Sa pos tava u Pr i jedoru preko us tro jenog motr i l i š ta na tornju kato l ičke c r k v e pra-ćeno je kre tanje j e d n e sati iz 11/383.8 prav-c e m Pr i jedor — k. 181 — k. 253 — P a l a n -čište. B i tn ica n i j e gađala.

27. XI. Bi tnica je krenula iz Pr i jedora u 06.30 sati u sa s tavu d v i j e sati legi je , te je kod G o m j e n i c e zauzela po ložaje odakle j e ga -đala na k. 259 (Topić), k. 205 (Kečen) i H a m b a r i n e (nepri jate l j ski bacač).

29. XI. . Sa postava iz Pr i jedora bi tnica je gađala s .Mi laš inovića Gl. (dvi je kuće).

3. XII. Bi tn ica je krenula u sas tavu j e d n e bojne hrv. l eg i j e (II) 383, i zauze le pos tave u s. Tukovi . 9 B i tn ica je gađala k. 267, Cop i ć (dvi je kuće) , P a v i ć (kuće), Duboča j (k. 328), k. 224, Zecovi (k. 265), Hambar ine . Tor ine i Carakovo.

7. XII. Bi tn ica je krenula 06.00 sati iz Pr i jedora preko Uri ja na pos tav is točno od k. 167. Prat i la j e kre tanje bo jne p r e m a Kozarcu. N i j e bi lo gađanja.

11. XII. Bi tnica je krenula iz Pr i jedora u 07.00 sati na pos tav u s. Gomjen icu da podpo-m a ž e pješačtvo , k o j e je naiš lo na jak n e -pri jate l j ski odpor1 0 te se je gađalo na K e -

* hrvatskog pješačkog puka • Ova bojna u prodoru ka Ljubija Rudniku vodila je borbu sa

jedinicama Četvrte NOU divizije. Opširnije o tome vidi dok. br. 32.

č e n (k. 205) — M i l j a k o v c i , k. 232, s . A l e k -sić , k. 186, s. Cer ić i , k. 178, k. 232, k. 171,-s . R a m i ć i , k. 149.

15. XII . B i t n i c a j e o t v a r a l a v a t r u s a p o s t a v a n a s . Z i l a v i c u ( m l i n i r a s k r s n i c a p u t e v a ) .

2. bitnica XIII. t. skl. B i t n i c a s e n a l a z i n a p o s t a v u u P r i j e d o r u .

15. XI . T u č e n e p a d i n e i z m e đ u H a m b a r i n a i Ča-r a k o v a .

17. X I . T u č e n o s . R a k o v č a n i i H a m b a r i n e g d j e su s e u t v r d i l i o d m e t n i c i i p r u ž i l i odpor n a š i m s n a g a m a k o j e s u i š l e u n a s i l n o raz-v i đ a n j e .

19. XI . T u č e n o s . T o r i n a i o k o l i n a , k a o i n e p r i j a -t e l j s k i b a c a č n a t o m p r o s t o r u , s a k o j i m s u o d m e t n i c i g a đ a l i n a n a š e s n a g e u n a s i l n o m r a z v i đ a n j u .

26. X I . P o d p o m a g a n j e n a š i h s n a g a pr i n a s i l n o m r a z v i đ a n j u p r a v c e m s . T o p i ć . T u č e n o k . 205, i 2 3 2 t. s. T o p i ć .

29. X I . T u č e n o s . C i k o t e o d a k l e s u o d m e t n i c i n a -v a l j i v a l i n a v l a k .

4 . XII . P o d p o m a g a n j e n a š i h s n a g a pr i n a s i l n o m r a z v i đ a n j u p r a v c e m H a m b a r i n e — D u b o -čaj . T u č e n o s . T o r i n a i v i s 245 i D u b o č a j .

5 . XII . T u č e n p r o s t o r . P a š i n a c .

6 . XII . O b r a n a m o s t a n a S a n i .

9 . XII . T u č e n a n o ć u C r n a J a r u g a i v i s 157 g d j e s u s e o d m e t n i c i g r u p i r a l i .

10. XII . P o d p o m a g a n j e n a s i l n o g r a z v i đ a n j a p r a v -c e m s . T o p i ć . T u č e n v i s 149.

12. XII . T u č e n p r o s t o r j u ž n o i s j e v e r n o od ž e l j e z -n i č k e p o s t a j e K o z a r a c . T o k o m n a s i l n o g r a z v i đ a n j a b i t n i c a j e d a v a l a čast . m o t r i o c a i p r a t i o c a , t e j e i s t i m p r i l i k a m a u t r o š e n o .

UTROŠENO STRELJIVO

Za 11 gor . p u k o v . n e m a p o d a t a k a .

III. bojna 3. g. p.

Strojn ičk ih naboja Granata za bacač 46 mm P u š č a n i h naboja 7.9 mm Z n a k o v n i h naboja

II. Topnički sklop

a) s tožerna bitnica: 50 kom. naboja 7.9 m m . 42 kom. naboja s trojosamokres .

b) 1. bitnica XIII. top. sklopa: Udarn ih granata: Tempirn ih granata: Srapnela:

c) 2. b i tnica XIII. top. sklopa: Gr. šr. Obr. 14 Gr. šr. Obr. 21 Temp. gr. Obr. 28

II. DIO

Gubitci: II . gor. pukov.:

pog inul ih: 1 ranjenih: 6 nesta l ih: 2 u b jegs tvu: 35

III. bojna 3. g. p.: poginul ih: 1 ranjenih: 1 nes ta l ih: 2

II. top. sklop: R a n j e n zas tavnik Marić V a l e n t koji je išao kao top. osmatrač 19. XI. — ranjen u ruku.

Gubitc i nepr i ja te l ja : nepoznat i .

III. DIO

11. gor. pukovni ja :

U p o d h v a t i m a v o đ e n i m u toku m j e s e c a iztakli su se s v o -j o m hrabrošću i požr tvovnošću pr ičuvni satnik Fer ić Ivan i prič. satnik Sevč ik Dragut in , zas tavnik Ljubonj ić Dane, vodnic i

890 komada 30

3.400 35

150 komada 82 k o m a d a 39 komada.

77 komada

Okanov ić Huse in , D u j m i ć S t j e p a n iz 7. sati, te domobrani 7. sati Libić Seri f , Harbaš Hasan, Klobučar Jos ip i I laković P a -vao kod se la Hambarine .

Pr iedloz i za od l ikovanje neki su već poslani , a neki će se dostavit i naknadno.

Od osta l ih jedinica n i j e se n i tko od častnika, dočastnika i domobrana naročito iztakao.

Glavar stožera Satnik (Korais)

Korais

BR. 226

I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Z E R N O G U R E D A O R U Ž A N I H S N A G A N D H OD 16 D E C E M B R A 1943 GOD. O SITUACIJI

U B O S N I 1

VOJNIČKA TAJNA

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 350 (po podac ima p r i m l j e n i m 16. XII. 1943 godine do 9 sati)

Podr. istočne Bosne: Pos l j edak dje la tnost i u toku 13. XII u istočnoj Bosni s l iedeći je: P o s l i e v i š e odb i jen ih nepr i ja te l j sk ih napadaja u p r e -dje lu Pr i jepol ja , 2 v e l i k e g u b i t k e po nepr i ja te l ja po-pust i la je n j e g o v a dalja dje latnost . Nepr i ja te l j u i o k o s. Z iv in ice 3 (9 km j. od Tuzle) t u -čen je t o p n i č k o m vatrom. P o d h v a t prema K l a d n j u od ložen us l ied s r u š e n o g mo-sta na r. Spreč i (2 km s.s.z. od s. Zivinice) . Nepr i ja te l j je ods tupio u n e z n a n o m pravcu iz pod-ručja iz točno od Konjica .

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju na-rodnog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u mikroteci Vojnog istori-skog instituta pod reg. br. 4 60—-61.

2 Odnosi se na jedinice Druge proleterske divizije. Opširnije & tome vidi tom I, knj. 16, dok. br. 123.

3 Oko Zivinica nalazile su se u to vrijeme jedinice Sedamnaeste NOU divizije (vidi dok. br. 57).

Nepr i ja te l j se o jačava zapadno i s j e v e r o z a p a d n o od Gračanice 4 (14 km j.i. od Doboja) i jače pr ikupl ja u području Zavidović i . U prostoru Han P i j e ska probi la se j edna part. sku-pina u j u g o z a p a d n o m smjeru . 5

Vatreni prepad na S e m i z o v a c (10 km s.z. od Sara-jeva) odbijen. U borbi kod s. Bogov ić i (10 km j.z. od Sokolca) če tn ic i su imal i 15 m r t v i h (brojano) i oc i enjeno 20 ranjenih. P l i en: 7 pušaka.

Podr. Dinare: 13. XII uzpos tav l j ena je v e z a naš ih četa u prostoru S u j i c e (14 km i . od Livna) sa o n i m a u T o m i s l a v gra-du,6 bez dodira sa nepr i ja te l j em. Na o k o l n i m v i s o v i m a s . S u j i c a na laze se s labe part i -zanske snage , 7 dok je prostor 5 km s. od L i v n a jače posednut . 8 Nepr i ja te l j odstupa pod tvrdokorn im od-porom.

Djelatnost vlastitog zrakoplovstva: Zrakop lovs tvo je vrš i lo borbene zadaće i prenos pošte.


Glavara g lavnos tožernog ureda Proče ln ik opera t ivnog odje la g lavnos tožern i podpukovn ik

(Helbich) Helbich

4 Na ovoj prostoriji nalazila se Prva vojvođanska brigada (vidi dok. br. 182).

5 Odnosi se na jedinice Pete NOU divizije. Opširnije o tome vidi dok. br. 181.

8 Duvno 7 Vidi dok. br. 109. 8 Vidi dok. br. 115 i tom V, knj. 22, dok. br. 134.

BR. 227

I Z V J E Š T A J Z A P O V J E D N I Š T V A T R E Ć E G Z B O R N O G P O D -R U Č J A OD 17 D E C E M B R A 1943 GOD. O S I T U A C I J I U JU-

Ž N O M D I J E L U B O S N E I U H E R C E G O V I N I 1

ZAPOVJEDNlCTVO III. ZBORNOG PODRUČJA Glavnos tožern i odje l

Izvj. broj 83 O/taj no

U Sarajevu , d n e 17. pros inca 1943.

Predmet: D o g l a s n o i z v j e š ć e za prv ih 15 dana m j e s e c a pros inca 1943.

M I N I S T A R S T V U O R U Ž A N I H S N A G A — I Z V J E Š T A J N I O D J E L

(2 primjerka) Z A P O V J E D N I Č T V U I. i II. Z B O R N O G P O D R U Č J A S a s t a v a k . —

P r e m a zapovjed i Izv. broj 4163 / ta jno od 17. s tudenog 1941., a na t e m e l j u pr ikup l j en ih podataka, dos tav l ja se s l iedeće i z v j e š ć e za prv ih 15 dana m j e s e c a prosinca 1943. godine:

I. RASPOLOŽENJE NARODA OBZIROM NA VANJSKE I UNUTARNJE PRILIKE I DOGAĐAJE:

1 . H r v a t i : R a s p o l o ž e n j e pučans tva p r e m a Dr-žavi i P o g l a v n i k u n i j e se od zadnjeg izvje-šća promieni lo , a d j e l o m i č n o se i pogor-šalo. U p o s l j e d n j e vr i eme , od kako su učesta l i zračni napadaj i iz zraka i opasno-sti ponavl janja , zav ladala je ve l ika zabri-nutost i depresi ja , go tovo panika. Najveć i d io teri torija nalaz i se pod partizanima, m n o g o t isuća l judi na laze se kao izbjeg-l ice po barakama i raz lupan im kućama u gradovima, koji v e ć nakon pustošenja po s e l ima dolaze na red, pa p u č a n s t v o ne v j e -ruje da mu iko m o ž e pomoći o s im svršetak rata, a neka pobjed i ko bio. S v a k je željan mirna života.

' Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 40/5—1, k. 80.

S v i e t se svak i dan nada događaj ima znatn i je prirode i sa v e l i k i m z a n i m a n j e m s v e prati .

P r i l i k o m podhvata prot iv partizana, na hrvat sko pučans tvo n e p o v o l j n o dje luje , š to i ono d je l imično stradava. T o . j e v j ero -ja tno zbog toga š to s a v e z n i č k e oružane s n a g e n e poznaju pravo raspo loženje na -roda, ili dob ivaju n e t o č n e podatke o n je -g o v o m raspo loženju na područj ima pod-hvata. B i lo bi potrebno da se s a v e z n i č k e oružane s n a g e pr i l ikom podhvata v i še os lanjaju na h r v a t s k e v o j n e i građanske vlast i .

P o i zv je šću D o m o b r a n s k o g popunid -benog zapovjedn ič tva Mostar, s u k o b nad-b i skupa S t e p i n c a i državnih v last i oc je -n ju je se kao u d a l j a v a n j e države od c r k v e i kao p r e v l a d a v a n j e l ibera ln ih e l e m e n a t a u državi. Zbog toga je, osobi to u c r k v e n i m krugov ima, nasta la s tanovi ta rezerv ira-nost i oprez. Govor nadbiskupa Step inca je umnožen , širi se i obćeni to odobrava. 2

2 Alojz Stepinac, nadbiskup katoličke crkve kao eksponent naj-višeg katoličkog foruma Vatikana, bio je veliki neprijatelj svih koji su ispovijedali drugu vjeru, a naročito pravoslavnog življa. Sistematski je radio na razbijanju jedinstva naših naroda. Svoj rad je zasnovao na prisnoj saradnji sa ustaškim vodama (Pavelićem, Kvaternikom i dru-gim). Poslije kapitulacije Jugoslavije, Stepinac se udružio s ustašama i uz njihovu pomoć pokrštavao i proganjao narode drugih vjeroispo-vijesti, potstrekavao i podržavao ustaše u njihovim zlodjelima.

Ustaški pokret, koii se od dolaska na vlast 1941 god. zasnivao na nasilju, nije imao podršku hrvatskog naroda. Što se više približavao kraj rata, njihova vlast je sve više slabila. Vidjevši ovako stanje. Ste-pinac je, uz podršku Vatikana, angažujući veći dio katoličkog klera, radio na okupljanju reakcionarnih partija (uključujući i ustaše). Pove-zujući se i sa reakcionarnim krugovima na Zapadu, on je težio da očuva ustašku državu i, da na taj način, onemogući stvaranje jedinstvene so-cijalističke Jugoslavije.

U takvoj situaciji on je, u jesen 1943 god., održao govor, poku-šavajući da se vještim manevrom ogradi od bilo koje političke partije da, pozivajući se na crkvene zakone, pridobije široke narodne mase •' odvoji ih od Narodnooslobodilačkog pokreta. Ovaj govor je u vidu pisma poslat svim katoličkim organizacijama na teritoriji tadašnje NDH (vidi dok. pod reg. br. 8/4—1, k. 410 u Arhivu Vojnog istoriskog instituta).

Svoj neprijateljski rad Stepinac je nastavio i poslije rata: podri-vao socijalističku Jugoslaviju, razbijao bratstvo i jedinstvo naših na-roda; takav rad je naročito ispoljio poslije objavljivanja svog pastir-skog pisma.

Čišćenje D a l m a c i j e i ob jav l j ivanje uspjeha prot iv part izana i m a povo l jan odjek. I zv je s tan preokret u m i š l j e n j u iza-zval i su i pos l jednj i uspjes i N i e m a c a (Do-dekanezi , odpor u Italij i i pojačanje od-pora u Rusiji) , te okolnost da Englez i nisu izkorist i l i s tanje u Dalmac i j i , kada je bila sva u par t i zansk im rukama.

U H e r c e g o v i n i s labo raspoloženje i n e p o v j e r e n j e zbog suradnje če tn ika i N ie -maca.

2 . Pravos lavni : S t a n j e bez p r o m j e n e od pos l jednj ih izvješća . Zabrinut i su zbog napadaja iz zraka i razočarani u e n g l e z k e operac i je u Italiji , p o g o t o v o radi izosta log s igurno oče-k i v a n o g i zkrcavanja na našoj obali. Čet-nički nastrojeni p o m a l o s v e v i š e odobra-va ju part izanima i pos ta ju im pristalice.

3 . Zidovi: S tan je bez promjene . 4 . Cigani: S t a n j e bez promjene . 5 . N a r o d n o s n e skupine: S t a n j e bez promjene . 6 . K o m u n i z a m : Komuni s t i čko -par t i zanska djelatnost

i n a d a l j e se i spo l java s v o m snagom. U m n o g i m d i e l o v i m a zbornog područja u toku su podhvat i n j e m a č k i h oružanih snaga, 3 podpomagani sa n a š i m jedinicama 4

ili če tn ic ima 5 i pos t ignut i su uspjesi , ali to još n e m a n i k a k o v o g ut icaja na ž ivotne pri l ike našega s tanovnič tva , jer se još nig-dje n i je m o g l a uzpostav i t i v las t i biti si-g u r n i m od p o n o v n o g napadaja, č im se oružane s n a g e s a m o m a l o udalje .

Iz pravca K n i n a p o v e l e su n jemačke oružane snage , p o d p o m o g n u t e sa dielovi-ma našega VI. s ta jaćeg zdruga, podhvat prot iv part izana u j e d n o m die lu zapadne B o s n e i u prv ih 8 dana ov. m j e s e c a ovla-dali prostorom D u v n o — Livno. 6 Pri l ikom

3 Opširnije o tome vidi dok. br. 202, 207, 210 i tom IV, knj. 21, izvještaj Prvog bataljona Četrnaestog SS brdskog lovačkog puka od 7 januara 1944 godine.

* i 11 Vidi dok. br. 195 i tom IV, knj. 21, izvještaj Prvog stajaćeg djelatnog zdruga od 14 januara 1944 godine.

s Vidi dok. br. 195. 6 Vidi dok. br. 115 i 207.

ov ih podhvata part izani su pružal i žes tok odpor i L ivno je zauze to u u l i č n i m borba-ma. Part izani su kušal i i pro tunapadaje i imal i z n a t n e gubi tke . Part izani su se po-vukl i p r e m a Prozoru, 7 ali su v r l o jake s n a g e os tav i l i na p o s t a v i m a s. i s. i . od L ivna i D u v n a . 8 Na t i m p o s t a v i m a nalazi se 1. prole terska d i v i z i j a . . . i 9. part izanska divizija. 9 Part izani su dove l i po jačanje i iz prostora B u g o j n o — K u p r e s i n a m j e -ravaju da pod s v a k u c i enu ograniče n j e -mačka dalja napredovanja , da bi kasn i j e povrat i l i i z g u b l j e n u prostoriju. Ima m o -gućnos t i da to b a r e m dje l imično ostvare, jer su p r i m l j e n a i zv ješća da su se neki d ie lov i naš ih i n j e m a č k i h snaga povukl i iz toga prostora u Da lmac i ju . P r e m a to-me, sa n e s i g u r n o m i z n i m k o m prostora D u v n o — Livno, nalazi se i da l j e c ie l i ra-n i je o m e đ e n i prostor zapadne B o s n e pod v lašću partizana, koji tamo vrše na ve l iko formiranja i pokrete .

M e đ u p u č a n s t v o m je osobito dubok d o j a m os tav i lo o s n i v a n j e par t i zanske v l a -de. S v i e t u t o m e v idi da part izani n i su v i š e s a m o neorgan izovan i odmetnic i , n e g o sna-ga sa k o j o m računaju saveznic i i koja bi u buduće m o g l a biti m n o g o i n t e n z i v n i j e mater i ja lno i mora lno podpomagana . Vlada je o snovana u Jajcu, odakle se na -vodno nakon izdatog proglasa od 29.XI. premjes t i la u S iprage (25 km s. od Turbe). T im prog lasom komunis t i čka v lada je, kao najvažni je , zaht jeva la da se jugos lovenska izbjegl ička v lada pres tane smatrat i kao preds tavn ič tvo J u g o s l a v i j e i da se svi po njoj sk lop l j en i ugovor i imaju preispitat i pr i je n e g o pos tanu punovažni . Part izanska v lada nalazi se pod zaš t i tom vr lo jakih snaga. N e k o l i k o noći su vršena prebac i -vanja part izana v l a k o m iz B u g o j n a u

Jajce.

' Vidi dok. br. 117, 118 i 188. " Vidi dok. br. 115. 9 Vidi tom V, knj. 22, dok. br. 135.

50 Zbornik, tom IV, knj . 20 785

Oko Travn ika n e p r o m i e n j e n o nalaze se i sada j a k e part izanske snage. U pro-s toru T u r b e — Travn ik i oko o v i h mjes ta nalazi se s ta lno 6—9 part izanskih bri-gada. Part izani su neko l iko puta kušali napadaje sa jak im snagama na Travnik, ali su sa v e l i k i m ž r t v a m a odbijeni , tako da je pos l j ednj ih dana nasta lo zat i š je i na-padaji su jenjal i , pa je i zvršeno č išćenje že l j ezn ičk ih postaja i z m e đ u L a š v e i Trav-nika i m j e s t a uz ces tu od B u s o v a č e do Travnika, tako da je sada dotur u Trav-nik o m o g u ć e n samovoz ima . Također je uzpos tav l jena brzoglasna v e z a sa Saraje-vom. U Turbe tu se nalazi š tab 6. l ičke divizi je , č i je se 4 br igade na laze u ovom prostoru.1 0

N j e m a č k e oružane snage p o v e l e su već i podhvat i u prostoru i z točne Bosne p o d p o m o g n u t e od n a š e g I . s ta jaćeg zdru-ga1 1 i topnič tva IX. topničkog sklopa. P o d h v a t je imao znatan uzpjeh i parti-zani su protjerani iz b l iz ine Sarajeva. Tako su 3 br igade 27. div iz i je 1 2 u jačini od oko 2000 l judi i z m a k l e iz područja P a l e — Mokro p r e m a s j e v e r u i uš l e u sa-s tav s p o m e n u t e d iv iz i j e n e g d j e u području Kladnja, odak le n a v o d n o d o l i n o m r. Kri-va je treba da n a p a d n u Zavidoviće . U po-dručje iz točno od Sokolca i Ž l j ebova oko pl. D e v e t a k (20 km s. od Rogat ice) nala-ze se 3 br igade 17. d iv iz i je 1 3 sa o k o 3000 ljudi. U toku su akc i j e u o v o m prostoru p o d p o m a g a n e od odreda s trva ln ih zrako-plova. Na m n o g i m m j e s t i m a part izani su uzpje l i da se probi ju iz obruča.

Isto tako u i s točnoj Hercegov in i nje -m a č k e oružane s n a g e v o d e podhvate , pa je na 29. XI. p o v r a ć e n o Gacko i Kula Fa-zlagić u koju su se povrat i l i njezini , ju-

10 Podaci o ovoj diviziji nisu tačni. Bliže o njenom rasporedu i dejstvu vidi dok. br. 51 i 85.

,s Vidi dok. br. 183. " Vidi dok. br. 77.

n a č t v o m poznati , mi l ic ioneri . Ova mjes ta pretrpi la su n e n a d o k n a d i v e o g r o m n e š tete , jer su se pr i l ikom napadaja i p l jačkanja part izanima prikl juč i l i četnic i — suborci i ostalo p r a v o s l a v n o pučanstvo , pa je t om pr i l ikom iz K u l e Faz lag ića o d v e d e n o v i še t isuća k r u p n e s toke i 10.000 ovaca i koza. Poduze te su m j e r e kod n j e m a č k o g zapo-v j e d n i č t v a da četnic i o v u op l jačkanu s toku povrate .

U prostoru i z m e đ u Trebinja i B i -leće, te i z točno od B i l e ć e nalazi se oko 3.500 part izana 1 4 sa 1000 Tal i jana div iz i je »Taurinenze«, 1 5 koji n a v o d n o n a m j e r a -vaju odpočet i pohod na B o k u Kotorsku. U toku su p r i p r e m e od s trane N i e m a c a za razbi janje o v e skupine .

Na već in i da lmat insk ih otoka s tanje ne p r o m i e n j e n o i part izani iz sas tava 26. d iv iz i je 1 6 drže o toke i mjes ta i o m e t a j u morsku plovidbu.

Osobito je karakter i s t ično da m e đ u part izanima kod Turbeta i m a d e oko 400 boraca, koji govore s a m o ruski,1 7 pa se radi v j ero ja tno o čerkez ima prebjeg l im iz n j e m a č k e vojske .

7 . Č e t n i c i : Os im m j e s t i m i č n e pljačke, ub i j s tava hrva t skog pučanstva , m a h o m m u s l i m a n a , i m a n j i h napadaja na nezaš t i ćene že l j ez -n i čke postaje , n isu četnic i u Bosni uč i -nili ništa znatni jega . K a k o se part izani sa n a d m o ć n i m snagama nalaze svuda g d j e su rani je bil i četnici , to oni ne m o g u da dođu do izražaja.

U Hercegov in i četnic i surađuju sa N i e m c i m a prot iv part izana i uspje lo im je

14 Odnosi se na jedinice Dvadeset devete hercegovačke divizije. Opširnije o tome vidi dok. br. 81 i 113. Podaci o jačini naših snaga na ovoj prostoriji su preuveličani.

15 Italijanske jedinice bile su u sastavu Drugog udarnog korpusa NOVJ (vidi tom III. knj. 6, dok. br. 157).

" Vidi tom V, knj. 22, dok. br. 68 i 134. 17 Podatak je preuveličan. Tada je na prostoriji oko Turbeta bila

Trinaesta proleterska brigada, u čijem se sastavu nalazila jedna četa Rusa (30—40). Opširnije o tome vidi dok. br. 72.

so» 787

kod N i e m a c a pobud i t i p o v j e r e n j e i s i m -pat i ju . N a š u d r ž a v u i n j e z i n o V r h o v n i č -t v o u o b ć e ne p r i z n a v a j u i n a š e d r ž a v n e v las t i i z r a b l j u j u j e d i n o u s l u č a j e v i m a po-t r e b e i k a d a je u p i t a n j u obskrba n j ima n a k l o n j e n o g p u č a n s t v a . U p o s l j e d n j e v r i -j e m e su se z n a t n o pr imir i l i i pres ta l i sa n a p a d a j i m a na h r v a t s k i ž iva l j i p o k a z u j u ž e l j u za p o m i r b o m , pa su u t o m e s m i s l u ras tura l i i l e t k e . . .

Po n e p r o v j e r e n i m v i e s t i m a u K o t o -ru j e na s v e č a n n a č i n i z v r š e n a predaja j u g o s l a v e n s k i h e p o l e t u š k i i kokard i b i v -š i m j u g o s l o v e n s k i m č a s t n i c i m a i d o č a s t n i -c i m a i da su im t o m p r i l i k o m N i e m c i če -st i ta l i . V i e s t n i j e p r o v j e r e n a , a l i j e u t v r -đ e n o da su oružnic i u H e r c e g n o v o m , koji do tada te o z n a k e n i su nos i l i , s ada s tav i l i t e oznake .

8 . A k c i j a E n g l e z k o - D j e l o v a n j e n e p r i j a t e l j s k i h zrako-a m e r i č k i h z r a k o - p l o v a i d a l j e se nas tav l ja . Zrakoplo-p lova . v i u j a k i m f o r m a c i j a m a n a d l i e ć u naše

p o d r u č j e a o s o b i t o u D a l m a c i j i i H e r c e -g o v i n i i pri t o m e v r š e b o m b a r d i r a n j e i mi t ra l j i ran ja pr i s taniš ta , n a s e l j e n i h m j e -sta, ž e l j e z n i č k i h pos ta ja i objekata . Dana 15. o v . m j . napa l i su u z l e t i š t e k o d Mostara i o š te t i l i j e d a n »Štuka« zrakop lov .

9 . P r e h r a n b e n e pri- P r e h r a n b e n e pr i l ike na području l ike i p r o m e t : su s l a b o r e g u l i s a n e i p u č a n s t v o je pris i -

l j e n o da se p r e h r a n j u j e u š v e r c u . T a m o s u c i e n e ope t t a k o v i s o k e , d a j e m a l o m broju k u ć a n s t v a m o g u ć e n a b a v i t i ž ivotne n a m i r n i c e . P r e n a t r p a n o s t ž e l j e z n i č k i h po-s t a j a Bos . i SI. B r o d je j e d a n od razloga da j e d o p r e m a još v i š e o težana . P o s t a j a m a i z p l o d n i h k r a j e v a j e z a b r a n j e n o pr ima-n j e p o š i l j a k a p r e k o Broda, p a s e k o m a d n e p o š i l j k e m o r a j u s lat i n a j p r i j e na šped i -tera u Brod, koj i to i s tovar i i n e k a d a po-s l i j e m j e s e c dana u s p i j e d a l j e odpremit i . V a g o n s k e p o š i l j k e p o s e b n i c i m a s e uobće ne pr imaju , a vr lo d u g o t ra ju zabrane i

za o d p r e m u i g r a d s k i m i s e l j a č k i m obć i -nama, m a k a r da se z n a da j e za p r e h r a n u p u č a n s t v a . B u d u ć i v o j n e p r e s e l i c e i do -p r e m e n j e m a č k e i n a š e v o j s k e i m a j u p r e d -nos t o v o s t a n j e s e n e m o ž e n i popravi t i .

Ž e l j e z n i č k i p r o m e t j a k o j e u g r o ž e n č e s t i m m i n i r a n j e m i r u š e n j e m p r u g e od s t rane o d m e t n i k a a sada i od zrakoplova , koj i č e s t o u s p i j u poruš i t i p r u g u i t i m e p r e k i n u t i saobraćaj m a k a r i za k r a ć e v r i e m e .

S t a n j e ž e l j e z n i č k i h p r u g a j e s l i e d e ć e : — P r u g a S a r a j e v o — B r o d izpravna . — P r u g a S a r a j e v o — D u b r o v n i k

i zpravna . — P r u g a D o b o j — Tuz la p o p r a v -

l j e n a n a k o n p o v r a t k a T u z l e i p r o m e t se vrš i u g l a v n o m za v o j n e svrhe .

— P r u g a L a š v a — T r a v n i k — J a j c e o š t e ć e n a i z m e đ u L a š v e i T r a v n i k a na v i š e m j e s t a i p o p r a v a k u toku. P r u g a je sada o s i g u r a n a i ok lopn i v l a k krstari . P r o m e t T r a v n i k — J a j c e ne radi jo š od pada Ja jca u p a r t i z a n s k e r u k e i ne p r e d v i d i v o je kada će se o v a j pros tor očis t i t i i p r o m e t uzpos tav i t i .

— P r u g a S a r a j e v o — V i š e g r a d i s p r a v n a s a m o o d S a r a j e v a d o S t a m b u l -čića, a d a l j e do V i š e g r a d a ne radi p r o m e t još od 6. XI . 1943., j e r su m o s t o v i i pruga porušen i .

— P r u g a M e t k o v i ć — P l o č e i spravna. \ — P r u g a P o d l u g o v i — V a r e š „

— P r u g a U s k o p l j e — Z e l e n i k a „ — P r u g a H u m — B i l e ć a i spravna sa -

m o d o Treb inja . — P r u g a Z a v i d o v i ć i — H a n P i j e s a k

i s p r a v n a s a m o d o 11. k m o d Zav idov ića . — P r u g a S e m i z o v a c — Ivanč ić i ne

p r o m e t u j e v e ć v i š e m j e s e c i . — P r u g a J a j c e — S r n e t i c a — K n i n

ne p r o m e t u j e još od 1941. god ine .

Dobri su. Inc idenata n i je bilo.

S a s a v e z n i č k o m n j e m a č k o m voj -s k o m obćen i to su dobri i u znaku zajed-n ičke suradnje i borbe.

Strana promičba uhvat i la je jakog korjena. Sir i se p u t e m krugova la London, Bari i »Slobodna Jugos lav i ja« , a dalje je nošena od nepr i ja te l j sk i raspoloženih ljudi.

Osobi to š ir i te l j i a larmantn ih viest i ubacuju razne g l a s i n e u vez i sa bombar-d o v a n j e m , š to kod pučans tva s tvara ve -l iku nervozu i koči normalni ž ivot .

II. STANJE U VOJSCI: 1. S t a n j e u d o m o b r a n s t v u zadovol javajuće . U borbama l j u d s t v o pokazuje požrtvov-nost i krajnje za laganje i i zvršavanje du-žnosti . Dana 19. ov .mj . b iće na svečan nač in i zvršena predaja 120 odl ikovanja hrabr im branioc ima Travnika, pripadni-c ima Zagrebačke k o n j a n i č k e pukovn i j e i mi l i c i j e Kupres . 2. Inc idenata i nereda n i je bilo. 3. Raspoloženje , duh i s tega dobri. 4. P o n a š a n j e častnika, dočastnika i m o m -čadi dobro je. 5 . B j e g u n s t v a su se o s j e tno smanji la . Za ovaj i zv ješ ta jn i per iod pr iml jena su s l i edeća i zv ješća o b j e g u n s t v i m a : — 11 domobrana 6. peš. diviz i je , — 4 domobrana Mjes tnog zapovjednič tva Dubrovnik , — 5 domobrana S a r a j e v s k e posadne bojne, — 6 domobrana 2. gorskog zdruga. 6. Iz o d m e t n i č k o g zarobl jen ič tva povratilo s e preko o v o g a zapovjedn ič tva : — 2 domobrana Zagreb, konjan ičke pu-kovni je ,

10. Odnosi vo j ske sa us tašk im organi -zac i jama i građan-sk im v las t ima.

11. Odnosi sa s a v e z -nic ima:

12. S trana promič -ba u narodu i v o j -sci:

— 2 d o m o b r a n a 3. gor. p u k o v n i j e — 1 d o m o b r a n 14. pješ . p u k o v n i j e — 1 d o m o b r a n 4. n o v a č k e p u k o v n i j e — 1 d o m o b r a n 8. gor . p u k o v n i j e — 1 d o m o b r a n 13. lov . p u k o v n i j e — 2 d o m o b r a n a XI . t o p n i č k o g s k l o p a — 1 d o m o b r a n 2. gor. p u k o v n i j e — 1 d o m o b r a n 15. pješ . p u k o v n i j e — 2 d o m o b r a n a 6. gor. p u k o v n i j e S v i u p u ć e n i u d o k n a d n a t i j e la s v o j i h p o -strojbi .

III. VANJSKA SITUACIJA: N i s u p r i m l j e n e n i k a k o v e v i e s t i o do-

g a đ a j i m a u Srbi j i . Na gran ic i bez o s o b i t i h događaja , b u d u ć i s e c i e la d o sada n a l a -z i la u r u k a m a o d m e t n i k a i sada je u t o k u p o d h v a t o d s t r a n e N i e m a c a .

IV. OBCI ZAKLJUČAK: 1. R a s p o l o ž e n j e naroda , ko j i ž i v i pod iz-v a n r e d n o t e š k i m o k o l n o s t i m a , s labo. 2 . P a r t i z a n s k o d j e l o v a n j e jako . 3 . Č e t n i c i bez o s o b i t o g d j e l o v a n j a . 4 . P r e h r a n a teška , s k u p o ć a v e l i k a , p r o m e t o težan . 5. S t a n j e u v o j s c i dobro. B j e g u n s t v a s m a n j e n a . 6 . J a k o d j e l o v a n j e s t r a n i h zrakop lova . 7 . J a k a s t rana p r o m i č b a .

Za P o g l a v n i k a i za D o m s p r e m n i !

(M. P.) PO NALOGU ZAPOVJEDNIKA

U z. g l a v a r a s t o ž e r a G l a v n o s t o ž e r n i bo jn ik

(Hasanded ić ) H a s a n d e d i ć

BR. 228

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Z E R N O G U R E D A O R U -Ž A N I H S N A G A N D H OD 18 D E C E M B R A 1943 GOD. O BOR-


VOJNIČKA TAJNA

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 352

(po podatc ima p r i m l j e n i m 18. XII. 1943 godine do 9 sati)

Podr. Bos. Gradiške: N a k n a d n o se saznaje da je na našoj topovnjači »Sava« bi lo 2 ranjena a ne 27 (vidi i zv ješće br. 351).2

Podr. Konjica: Područje 8 km s. od R a m e (18 km z.s.z. od Konjica) posednuto od j a č e g nepr i jate l ja . 3

Podr. istočne Bosne: P o d h v a t teče da l je po osnovi . Pos l j edc i 15.XII ovi su: P o s l i e kraće borbe na v i s o v i m a Kal imanić i i s . Ra-đević i (15 i 19 km i. od Sokolca) dost ignut i su južni obronci D e v e t a k Pl . (16 km s.i. od Sokolca) . Nepr i -ja te l j sk i gubitc i : 70 m r t v i h i ve l ik i broj ranjenih. 4

Vlast i t i gubici : 1 m r t a v i 16 ranjenih . Odbi jen je nepr i ja te l j sk i napadaj kod Hana Mitro-v ića (6.5 km j.j.i. od Vlasen ice ) uz 33 m r t v a par-t izana i 1 prebieg log . Pos l i e žešć ih borbi nepr i ja te l j je s t i j e š n j e n u ve l i -k o m š u m s k o m području jugo i s točno o d Vlasenice . 5

2 nepr i ja te l j ska protunapadaja s j e v e r n o i s jevero i -s točno od Rogat i ce s l o m l j e n a su.

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju narod-nog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u mikroteci Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 4.64—65.

2 Vidi dok. br. 45/5—1, k. 80 u Arhivu Vojnog istoriskog instituta i mikrofilm pod reg. br. MZNO—Zagreb 4 62—63 u mikroteci Vojnog istoriskog instituta.

» Vidi dok. br. 117 i 118. 4 Naši gubici su preuveličani. • Odnosi se na jedinice Pete NOU divizije (vidi dok. br. 181).

Podr. Dinare: Nepr i ja te l j koji je branio v i s o v e oko s . Suj ice 6 (14 km i . od Livna) odbačen je i pos l i e 15. XII. davao je s a m o s labi j i odpor. Nepr i ja te l j jako brani pri laze u području Bugojno — Glamoč. 7

Dogođaji na prugama: Na pruzi Lašva — Travnik od 17. XII. uzpos tav l jen promet do Travnika.

(M. P.) Po n a l o g u Glavara g lavnos tožernog ureda

Proče ln ik operat iv , odje la g lavnos tožern i podpukovnik

(Helbjch) He lb ich

BR. 229

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Ž E R N O G U R E D A O R U -Ž A N I H S N A G A N D H OD 21 D E C E M B R A 1943 GOD. O B O R -B A M A P R O T I V J E D I N I C A N O V J U B O S N I I H E R C E G O V I N I 1

VOJNIČKA TAJNA

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 355 (po podatc ima p r i m l j e n i m 21. XII . 1943 god ine do 9 sati)

Podr. Zenice: U području zapadno od N e m i l e (15 km s. od Zenice) zarobl jeno je 50 domoradnika na š u m s k i m radovima n a v o d n o od četnika i z e l e n o g kadra.

Podr. Konjica: U borbama kod K u ć a n a — Cumbera i P o p o v e G l a v e 2

(6, 7 i 8 km s. od Rame) part. su imal i 5 m r t v i h (bro-

• i 7 Vidi dok. br. 115. 1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju narod-

nog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u milcroteci Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 4/70—71.

s Borbu su vodili dijelovi Desete NOU divizije (vidi dok. br. 117).

jano) i još 30 po ocjeni . Vlast i t i gubitc i : 2 m r t v a i 22 ranjena (Njemaca — 1 zapovjedn ik bojne) .

Podr. istočne Bosne: P o d h v a t u is točnoj Bosni završen je 18. XII. Cete su u borbenom poletu , p o t p o m o g n u t e zrakoplovs tvom pod h r v a t s k i m v o d s t v o m , [po] ve l ikoj hladnoći (—30°) i v i s o k i m s n i e g o m (od 1—3 metra) , pod naj -t ež im z e m l j i š t n i m pr i l ikama i n a j v e ć i m naporom izpuni le s v e p o s t a v l j e n e zadaće. V o d s t v o koje j e vo -di lo podhvat u is točnoj Bosni bi lo je izvrstno. Nepr i ja te l j u jačini oko 15.000 u iztoč. Bosni i s jev. Crnoj Gori tučen je i sada v lada u tom predje lu mir. Konačn i nepr i ja te l j sk i gubitc i iznose: 2926 m r t v i h (brojano), o c i j e n i e n o n a j m a n j e 4.000 ranjenih, 2668 zarobljenih, 28 prebjeg l ih . U k u p n o : 9622.3

Vlast i t i gubitc i : 106 m r t v i h (3 častnika), 335 ranje-n ih i 7 nestal ih .

P l ien: 1804 puške, 107 strojnica, 58 bacača, 2 protu-zrakoplovna topa, 22 topa i protuoklopna topa, 4 ok-lopna kola, 97 t ere tn ih samovoza , 2 i zv iđačka oklop-njaka, 2 motorkotača , 2 kuhinje , 1 polj . kovačnica, 511 konja i tovarnjaka i ve l ika kol ič ina s tre l j iva i povoza. P r e d m i e v a se da su gubi tc i nepr i ja te l ja još znatno veći..

P o d h v a t u istoč. Bosn i produžuje se sa c i l j em da se ostaci tuženog nepr. koji su se uzpje l i probit i iz »kotla« g o n e bez daha i unište . Dosadanj i posljedci: Pos l i j e kraće borbe dos t ignuta je S o l a k o v i n a (4 km s.z. od Vlasenice) , a od 20. XII . u toku je podhvat iz područ. V l a s e n i c e p r e m a crti: Z iv in ice — Stupari 26 i 39 km s.z. od Vlasenice) . Od 18.XII. u toku je podhvat u s m j e r u Kladanj — Olovo 4 sa obje strane š u m s k e želj . p r u g e Olovo — Zavidović i .

Razpršena je nepr i ja te l j ska zalaznica kod Pjenovca (9 km z. od Han Pijeska) i dost ignuta crta: Varošnica

3 Navedeni podaci, u vezi s našim gubicima, dati su proizvoljno. Tačnije o tome vidi dok. br. 77, 181 i 183 i izvještaj Trećeg korpusa NOVJ od 8 marta 1944 god. Dokumenat će biti objavljen u 23 knjizi IV toma.

1 Na ovoj prostoriji bile su tada jedinice 7 SS divizije »Princ Eugen« (vidi izvještaj 1 bataljona 1944 god.). Dokumenat će biti ob-javljen u 21 knjizi IV toma. Original se nalazi u Arhivu Vojnog isto-riskog instituta pod reg. br. 2'1, k. 11.

— Rubinić i — Drapnić i (15, km z.s.z., 15 i 18 km z. od Han Pijeska) . Iz područja Košut i ca (6 km s.i. od Sokolca) u toku je p o d h v a t p r e m a K r u š e v c i m a (14 km s.z. od So-kolca).

Nepr i ja te l j u g l a v n o m odstupa u zapadnom smjeru.

Podr. Stolca: P r e m a d o b i j e n i m podatc ima jača skupina partizana u pokre tu je na Stolac . 5

Podr. Dinare: 18. XII. j e d n o v r e m e n o poduzet i nepr i ja te l j sk i na -padaj i na L i v n o i Š u j i c u (15 km i od Livna) odbi -jeni su uz 175 mrtv ih , 11 zarobl jen ih i 8 prebjeg l ih i ve l ik i broj ranjen ih partizana. P l i en: 7 strojnica.

Djelatnost vlastitog zrakoplovstva: Zrakop lovs tvo zbog l o š e g v r e m e n a ni je radilo.

Događaji na prugama:

Na pruzi P o d l u g o v i — Vareš od 20. XII. obav l ja se p r o m e t s a m o do želj . pos ta je Breza.


Glavara g lavnos tožernog ureda Proče ln ik opera t ivnog odje la g lavnostožerni podpukovn ik

(Helbich) Helbich

BR. 230

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Z E R N O G U R E D A O R U -Ž A N I H S N A G A N D H OD 23 D E C E M B R A 1943 GOD. O B O R -


VOJNIČKA TAJNA

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 357 (po podatc ima p r i m l j e n i m 23. XII. 1943 god ine do 9 sati)

Podr. Bos. Krupe: 17. XII. p o d u z e t i m r a z v i đ a n j e m kod s. M. Radići (5 km s.i. od Bos. Krupe) razpršeni part. imal i su 4 mrtva . Vlas t i t ih gubi taka n i j e bilo.

Podr. Bos. Samca: N o ć u 19/20. XII. p r e m o ć n e part. snage , n a v o d n o (2 br igade + 1 sat — 2000—3000) naoružane i e n g l e -s k i m p r o t u o k l o p n i m puškama, napa le našu s labu po-sadu u Bos. S a m c u (II. boj. 8 lov. p u k o v n i j e — 200 domobrana i 40 dobrovoljaca).-' P o s l i j e d u ž e junačke borbe posada je podleg la dese tos truko nadmoćnom napadaču. Nepr i ja te l j sk i gubitc i : preko 200 m r t v i h (odveženo na 13 kola), a 7 l j e š e v a os ta lo na m j e s t u borbe.3

P r e d m i e v a se da su gubitc i još znatno veći . Vlastit i gubitc i : 27 m r t v i h (1 častnik), 3 ranjena, a Njemc i : 6 mrtv ih , 8 o d v e d e n i h i 1 skoč io u r. Savu . T e š k o naoružanje onesposob l j eno a j edan dio posakriven. Napadač se pos l i j e upada u Bos. S a m a c 20. XII . po-v u k a o i naša posada p o n o v n o drži Bos. Samac .

Podr. Doboja: N o ć u 19/20. XII. napadaj part. na V. Bukov icu i S tanov i (5 i 8 km s.z. od Doboja) odbi jen topničkom

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Muzeju narod-nog oslobođenja u Zagrebu, a mikrofilm u mikroteci Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 4/74—75.

2 Napad je izvršila Prva vojvođanska NOU brigada. Opširnije o tome vidi dok. br. 182.

5 Podaci o našim gubicima su preuveličani. Tačnije o tome vidi dok. br. 229. objašnjenje br. 3.

v a t r o m uz 2 m r t v a i v i š e ranjen ih partizana. Vlastit i gubitc i : 5 ranjen ih (kozaka).

Podr. istoč. Bosne: Prokrs tareno je i č i šćeno p č d r u č j e do l ine r. Drine s j e v e r n o od B i j e l j i n e i s . Obri jež (16 km j.z. od B i j e -l j ine) sa m j e s t i m i č n o kra tk im borbama. Nepr i ja te l j se p o v u k a o u z a p a d n o m smjeru . Zauze to je s . Ziv i -n ice (9 km j. od Tuzle) . D o s t i g n u t o je:

— crta s. Sapna — Mi l janovc i (15 km s.z. i 22 km z.s.z. od Zvornika) ,

— cesta i v i sov i zapadno od ceste: Z iv in ice — Zukići (11 km j.z. i 19 km j. od Tuzle) pos l i j e upor-nog nepr i ja te l j skog odpora u području: L u k a v i c e — Greda — Džebar. 4 (16 km j., 21 km j.j.i. i 20 km j. od Tuzle) . Nepr i ja te l j sk i gubi tc i neutvrđeni . Zarob-l j e n o je 150.

— Cesta: Zukić i — k. 560 — T a r e v o — Olovc i (15, 11 i 7.5 km s.s.z. od Kladnja) . Nepr i ja -te l j sk i gubitc i : 9 mrtv ih .

— Olovo — D. Čev l janov ić i (14 km j.z. od Olova) bez dodira sa nepr i ja te l j em. Nepr i ja te l j jako posjeo v i s o v e iz točno i jugo iz točno od B r e z e (9 km s.i. od Visokog) .

U području jugozapadno od Stolca p o n o v n o part. dje latnost . 5

Podr. Dinare: Dje la tnos t part izana u području L ivna — Han Pre -loga (14 km j.z. od Livna) p o n o v n o ož ivje la . 20. XII. p o d u z e t i m r a z v i đ a n j e m u području 4 km s.i. 9 km i.j.i. od Šuj i ce (15 km s.s.z. od T o m i s l a v -grada) na iš lo se na jak nepr i ja te l j sk i odpor.6

Podr. Obale: 20. XII. nepr i ja te l j sk i napadaj i na Igrane i Drven ik (14 i 23 km j.i. od Makarske) odbijeni .

Djelatnost vlastitog zrakoplovstva: Zbog lo šeg v r e m e n a zrakoplovs tvo n i j e radilo.

4 Vidi dok. br. 119. 5 Vidi dok. br. 187. • Vidi dok. br. 115.

Osobitosti: 10. XII . N j e m c i predal i B i l e ć u i okol icu četnic ima. N a š e oružn ič tvo se m o r a l o povući . B i leća n e m a n i naše ni n j e m a č k e posade.

Događaji na prugama: N o ć u 18/19. XII. p o r u š e n m o s t na želj . pruzi Kos ta j -n ica — Bos. Nov i k o d S v i j e t l j e v a .

(M. P.) Po n a l o g u Glavara g lavnos tožernog ureda

Zast. proče ln ik operat ivnog odjela Glavnos tožern i podpukovnik

(Eibl inger) Eib l inger

BR. 231

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Z E R N O G U R E D A O R U -Ž A N I H S N A G A N D H OD 27 D E C E M B R A 1943 GOD. O B O R -


VOJNIČKA TAJNA

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 361 (po podatc ima p r i m l j e n i m 27. XII 1943 god ine do 9 sati)

Podr. Bos. Novog: 24. XII napadaj i part.2 na Bos. N o v i odbi jen i i ne -pri jate l j odbačen u i z točnom i j u ž n o m smjeru. Po -s l jedc i nepoznat i .

Podr. Prijedora: 24. XII. jedna naša skupina koja je bila obkol jena od part izana 3 u području Pr i jedora uzpje la je nakon


2 Odnosi se na Osmu krajišku NOU brigadu (vidi dok. br. 132 i 152).

3 Vjerovatno se odnosi na jedinice Šeste krajiške NOU brigade (vidi dok. br. 140 i 151).

žešće borbe razbit i obko l javajuć i obruč i odbaciti nepr i jate l ja . Vlast i t i gubitc i : 1 mrtav , 9 ranjen ih i 15 nesta l ih . Nepr i ja te l j sk i gubitc i : nepoznat i .

Podr. istoč. Bosne: U toku je dalj i uzpješan p o d h v a t u iztočnoj Bosni u prostoru Zav idov ića i s j evero i z točnog diela M a j e v i c e pl. Pos i j edc i 25. XII . : Preds to j i u n i š t e n j e 1 nepr i ja te l j ske pr i t j e šn jene sku-p ine u prostoru Zavidovića . D o s t i g n u t a je crta: Burić i (14 km i . od Zavidovića) — S t o g (5 km j. z. od Burića) — Bradinj (20 km i.j.i. od Zavidovića) — R o m a n o v a c (7 km j.z. od Bra-dinje) — Greben (2.5 km j.i. od Romanovca) — B o -rovičke 4 (6 km j.z. od Grebena) — Borovica (7 km j. od Borovičke) . U toku je podhvat č i šćenja s j evero i s točnog die la Ma-j e v i c e pl. zapadno od Čelića (18 km j. od Brčkog). D o s t i g n u t a je crta: H u m c i — Podoraš je (10 i 18 km j.z. od Celića) — Dobrnja — L j e p u n i c e — Lukavac — P r o k o s o v i ć (9 km s.z., 12 km z. i 18 km z.j.z. od Tuzle) . Bez dodira sa n e p r i j a t e l j e m dos t ignuto je s . Stupari (15 km j.i. od Gračanice) . P o s l i j e s l o m l j e n o g nepr i ja te l j skog 5 j ačeg odpora kod Rudina (19 km i.j.i. od Mafflaia) zauzet i su v i sov i G l a v i c e (14 km s.i. od Zavidovića) i nepr i ja te l j od-bačen u z a p a d n o m i j u g o z a p a d n o m smjeru. Prod iranjem do l inom K r i v a j e razpršeno je v i še nepr. skupina uz v e l i k e g u b i t k e po njih. 6

Nepr i ja te l j sk i gubitc i : 202 mrtva 7 (brojano) i m n o g o ranjenih . ^ Pl ien: 1 protuoklopni top, 150 pušaka, 9 s trojopu-šaka. Zarobl jeno: 38 (među nj ima i eng lesk i satnik i 2 e n g l e s k a dočastnika. 8

4 Borovičke Njive 5 Odnosi se na jedinice Sedamnaeste NOU divizije (vidi dok. br.

3/7, k. 982, u Arhivu Vojnog istoriskog instituta). • i 7 Iako su naše jedinice (naročito Osamnaesta hrvatska NO

brigada) pretrpjele osjetne gubitke, ipak su se izvukle i nastavile na-pad na neprijateljske snage i garnizone.

8 U izvještaju Trećeg korpusa NOVJ od 8 marta 1944 god. o ovome stoji: »Tu je pao u ruke neprijatelju i engleski kapetan sa dva podofi-cira zato što nije imao smjelosti da prijeđe rijeku kao svi mi.« (Vidi dok. pod reg. br. 54—1/7, k. 408-A, u Arhivu Vojnog istoriskog insti-tuta). Dokumenat će biti objavljen u tomu IV, knj. 23.

Djelatnost vlastitog zrakoplovstva.* Vrši lo pr ienos tvor iva .


Glavara g lavnos tožernog ureda Zast. proče ln ika operat ivnog odje la

g lavnos tožern i podpukovn ik (Elbl inger) Elblinger

BR. 232

DNEVNI IZVJEŠTAJ GLAVNOSTOŽERNOG UREDA ORU-ŽANIH SNAGA NDH OD 28 DECEMBRA 1943 GOD. O BOR-

BAMA PROTIV JEDINICA NOVJ U BOSNI1

VOJNIČKA TAJNA

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 362 (po podatc ima p r i m l j e n i m 28. XII . 1943 g o d i n e do 9 sati)

Podr. Bos. Novog: 23. XII. naša obhodnja u borbi kod s. Po l javn ica (3 km s.i. od Bos . Novog) imala 1 m r t v o g i 6 z a -robljenih . 2

Do 25. XII. u podhvatu oko Bos. N o v o g oč i šćeno je područje do cr te 4 km s.i. od r. Sane .

Podr. Prijedora: 26. XII. part izani napal i ok lopni i radni v lak kod s. Brez ičana (6 km z.s.z. od Prijedora) . Vlast i t i gubitci: 1 dočastnik poginuo.

Podr. Dervente: Noćni napadaj part izana (24. i 25. XII.) na iztočni dio D e r v e n t e odbi jen bez gubitaka.


1 Vidi dok. br. 170.

Podr. Konjica: 21. XII . part. napal i teretni v lak kod s. Zugl ića (3 km i od Rame) . 3 Stroj uniš ten . 5 v a g o n a zapaljeno (2 sa s tre l j ivom) . S trojovođa nestao.

Podr. izt. Bosne: 25. XII . produžen je sa u z p j e h o m podhvat gonjenja i un i š tavanja preos ta l ih nepr i ja te l j sk ih d ie lova prema ods jeku r. B o s n e i č i šćenje s j everozapadnog dije la M a j e v i c e pl. Nepr i ja te l j je pos l i e m j e s t i m i č n e uporne borbe i n e u z p j e š n o i zvršen ih protunapadaja zašt i tom o s t a v l j e n i h zalaznica povukao na cieloj crti u zapad-n o m i s j e v e r o z a p a d n o m smjeru. 4

P r e m a ods jeku r . B o s n e dos t ignuta je crta: Vis (k. 323) (5 km j.z. od Gračanice) — Krčmarica (13 km j.i. od Doboja) — k o l j e n o r. B o s n e (7 km i.j.i. od Maglaja) — Balka (10 km i.j.i. od Maglaja) — Lug (8 km i. od Zavidovića) — Zavidov ić i — Vukanov ić i (13 km z.s.z. od Vareša) — k. 804 (15 km z. od Va-reša) — Bi je la Voda (5 km s.s.i. od Kaknja) — Kakanj . U području Doboja pos l i je s l o m l j e n o g s lab i jeg n e -pr i ja te l j skog odpora s j e v e r n o od Doboja dost ignuta je crta: Doboj — (cesta Doboj — Gračanica) Gra-čanica — k. 165 (5 km j.i. od Gračanice) . U p o d h v a t u č išćenja područja Majev ica pl. dost ig-nuta je crta: Srebren ik — S e o n a (18 km izt. i 13 km i.s.i. od Gračanice) — Miričina — Stupari (13 i 15 km j.i. od Gračanice) . Nepr i ja te l j sk i gubitc i : 170 m r t v i h (brojano), 77 za-robl jenih , 17 prebjeg l ih . 5 P l i en: 7 strojnica, 3 bacača, 1 protuoklopni top, m n o g o pušaka, s tre l j iva i opreme.

Djelatnost vlastitog zrakoplovstva: Zrakop lovs tvo je vrš i lo pr ienos pošte.

(M. P.) Po na logu Glavara g lavnos tožernog ureda Zast. proče ln ika operat. odje la

g lavnostožerni podpukovnik (Elblinger) Elb l inger

s Napad je izveo Treći bataljon Devete krajiške NOU brigade. Opširnije o tome vidi dok. br. 128 i 189.

4 Vidi dok. br. 182. 5 Vidi dok. br. 214, objašnjenje br. 6 i 8.

51 Zborn ik , »om IV, k n j . 20 801

BR. 233

D N E V N I I Z V J E Š T A J G L A V N O S T O Ž E R N O G U R E D A O R U -Ž A N I H S N A G A N D H OD 30 D E C E M B R A 1943 GOD. O B O R -

B A M A PROTIV J E D I N I C A N O V J U B O S N I 1

VOJNIČKA TAJNA

DNEVNO IZVJEŠĆE BROJ 364 (po podatc ima p r i m l j e n i m 30. XII. 1943 god ine do 9 sati)

Podr. Prijedora: 27. XII. part. su iz pravca H a m b a r i n e (4 km j.z. od Prijedora) tukl i t e š k i m bacač ima m o s t na r. Sani kod Pr i jedora bez učinka.

Podr. Kulen Vakuja: 27. XII . u borbi kod Dobrog S e l a (9 km j.j.z. od Ku-len Vakufa) part. su imal i 20 m r t v i h i 8 zarobl je -nih. P l ien: 2 l a k e strojnice , 1 s a m o k r e s i l i pušaka.

Podr. Travnika: U području zapadno i jugozapadno od Travnika pri-k u p l j a n j e jač ih part. snaga.

Podr. izt. Bosne:

Nastav l ja se p o d h v a t g o n j e n j a nepr i ja te l ja obćim s m j e r o m prema zapadu u području r. B o s n e 2 i čiš-ć e n j e još preos ta l ih nepr i ja te l j sk ih d i je lova u iztoč-noj Bosni . Pos i jedc i podhvata 27. XII. U području D o b o j a — Gračanice dost ignut prostor: s. Buš le t i ć (7 km s. od Doboja) — Gračanica — Lu-kavac (26 km j. od Gračanice) . U području r. B o s n e : dost ignut i su v i sov i na 2—3 km na zapadnoj obali r . B o s n e ( s jeverno od utoka r. Kr iva je kod Zavidovića) .


1 Vidi dok. br. 212 i skicu (radnu kartu) operacija »Jajce« — ra-spored i dejstvo neprijateljskih snaga od 3 do 14 januara 1944 god. Dokumenat se nalazi u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 128.

U području Zepče — Zenica u toku je podhvat sa crte: K a m e n i c a — Lužnica — Ponori (17 i 22 km j.i. od Zepče) u c i l ju uniš tenja nepr i ja te l ja na desnoj obal i r. Bosne . 3 D o s t i g n u t a je crta: K a m e n i c a — S u h a — Pepe lar i (17., 16. km j.i. i 14 km j. od Zepča). U području Kladnja poduze t je p o d h v a t u smjeru: Stupar i — Kladanj sa c i l j em razviđanja nepr. die-lova, koji su u p o d h v a t u č išćenja prostora j.i. od Ziv in ica (10 km j. od Tuzle) umakl i u K o n j u h pl.4

(14 km s.z. od Kladnja) . Dos t ignut je prostor 5 km s. od Kladnja .

Djelatnost vlastit, zrakoplovstva: Vrši lo borbene zadaće i prenos tvoriva.

Osobitosti: 25. XII iz s m j e r a Sanski Most došao je jedan part. v l a k od B a l t i n e B a r e (4 km j . od Prijedora) .

(M. P.) P o na logu

Glavara g l a v n o s t o ž e m o g ureda Proče ln ik operat ivnog odjela g lavnos tožern i podpukovnik

(Helbich) Helb ich

51»

3 Vidi dok. br. 183. 4 Vidi dok. br. 181.

803

BR. 234

IZVJEŠTAJ P R V O G S T A J A Ć E G D J E L A T N O G Z D R U G A O D 31 D E C E M B R A 1943 G O D . O D E J S T V U NA P O D R U Č J U

P A L E — V I T E Z — P R A C A *

NEZAVISNA DRŽAVA HRVATSKA USTAŠKA VOJNICA

STOŽER I. STAJAĆEG DJELATNOG SDRUGA

ZAPOVJEDNI SKUP Broj 3737/taj . sa pr i loga

U Sara jevu dne 31. XII. 1944.2

Predmet : Obće p o d h v a t n o i zv je šće za s tuden i 1943.

— G L A V N O M S T O Ž E R U O R U Ž A N I H S N A G A (OPER. ODJEL.)

— Z A P O V J E D N I Č T V U III. Z B O R N O G P O D R U Č J A (GLST.)

DIO PRVI

A. — OPERACIJE I PODHVATI:

1.— Raspored, postrojbi na dan 1. studenog 1943. godine.— 1.— Stožer I. s ta jaćeg d je la tnog sdruga u Sarajevu , S to -

žerna sat o v o g sdruga u Pa lama. II .— Stožer II. s ta jaće b o j n e u Vitezu, 1. sat Vitez , 2. sat

Podvi tez , 3 sa t Stambulč ić , 4. sat Vitez . S tožer X X I I . s tajaće bojne u Pa lama, 1. sat toč. Golubinjak, 2. sa t Pale , 3. sat Pale , 4 . sat Pale . S tožer X X I V . s ta jaće b o j n e u Pa lama, Stožerna sat Bistrica, 1. sat Vre lo Prače , 2. sat Bistr ica, 3. sat V r e l o Prače i 4. sat V r e l o Prače .

2. — Podhvati:

O d m a h po p r e u z i m a n j u n o v o o d r e đ e n i h postava, postrojbe sdruga pr is tupi le su ž u r n o m u t v r đ i v a n j u istih, i zgrađivanju nastambi , kao i s ređ ivanju v las t i t ih d ie lova nakon proš l ih borbi, kako b i se š to s p r e m n i j e nepr i ja te l j dočekao.

T o k o m m j e s e c a vršen i su također pretres i z eml j i š ta ispred pos tava i i zv iđanja u s v r h u pr ikupl janja podataka o nepr i ja -t e l j sk im s n a g a m a i n a m j e r a m a .

Rad po p o j e d i n i m d a n i m a tekao je kako s l iedi: 1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Arhivu Vojnog

istoriskog instituta pod reg. br. 14/1—26, k. 57. ; Na originalu vjerovatno pogrešno napisano. Treba: 1943.

1. studeni: V r š e n o p r e u z i m a n j e postava i s ređ ivanje vlastit ih

die lova. 2. studeni: Die lov i sdruga preuze l i su određene pos tave i pristupili

oko u t v r đ i v a n j a istih. 3. studeni: D i e l o v i II. s ta jaće bo jne izvrši l i su pretres zeml j i š ta is-

pred postava bez dodira s nepr i ja te l jom. 4. studeni: Postrojbe X X I I . s ta jaće bo jne iz Pa la odnosno sa postava

izvrš i l e su razv iđanje pred p o s t a v i m a bez dodira s nepr i ja te -l jom. Podataka s tvarn i j ih n i j e pr ikupl jeno .

5. studeni: Die lov i II. i X X I I . s ta jaće bo jne vrš i l e opravak nas tambi

na pos tav ima, a d ie lov i X X I V . s ta jaće b o j n e vrš i l e su i zv iđanje i spred postave , na išavš i na neko l iko nepoznat ih osoba, k o j e su umakle .

6. studeni: Jedna sat II. s ta jaće bojne, u jačini 95 ljudi, iz Viteza,

izvrš i la je i zv iđanje do s . B o g o v i ć i (10.5 km j . z . Sokolca) , gdje je naiš la na s k u p i n u če tn ika jač ine 30 l judi , koj i su pobjegl i u pravcu s. Ponora , g d j e se, prema izjavi mješ tana , na laze g l a v n e če tn i čke snage .

P r e m a iz jav i j e d n o g legionara, koji je bio u part i zanskom zarobi jenič tvu , par t i zanske s n a g e iz područja Sokolca o t i š l e su u pravcu Goražda. 3 P r e m a n jegovo j izjavi , part izani su ubil i dvoj icu v i š ih če tn i čk ih zapovjednika .

7. studeni: P r e k o ce log dana d ie lov i sdruga vrš i l i su č i šćenje oružja

i opreme, kao i popravak pos tava i nas tambi . 8. studenog: J e d n a sat II. s ta jaće b o j n e iz Vi teza (6.5 km j.i.i. Pala) bez

dodira s nepr i ja te l jom. 9. studenog: Jedan v o d 4 . sati X X I V . s ta jaće b o j n e sa Vre la Prače

(11.5 km j.i. Pala) i zvrš io je i zv iđanje do Vrhprače (10.5 km j.i. Pala), g d j e je na i šao na skupinu jač ine 20 četnika, koj i su nakon kraće borbe pobjeg l i . Gubi taka n i j e b i lo ni s j e d n e strane.

10. studenog: N i j e se n i š ta naroč i to dogodi lo .

* Odnosi se na jedinice Dvadeset sedme divizije (vidi dok. br. 48).

11. studenog: Die lov i X X I I . s ta jaće bo jne izvrši l i i zv iđanje i pretres

zemlj išta bez dodira s nepr i ja te l j em. 12. studenog: B e z naroči t ih događaja. 13. studenog: Jedna sat X X I V . s ta jaće bo jne vrš i la je pretres i izviđala

i spred postava, ali do dodira s n e p r i j a t e l j e m n i j e dolazilo. 14. studenog: Jedan v o d X X I V . s ta jaće b o j n e sa Vre la Prače u izv i -

đanju ispred postava n i je dolaz io u dodir s nepr i jate l j om, niti o n j e m u što saznao.

15. studenog: Noću 14./15. ov. mjes . X X I I . s ta jaća bojna iz Pa la izvr-

š i la je i zv iđanje u s j e v e r n o m pravcu do Mokrog i Kračica, te je uz žešću borbu uspje la jače part izanske snage pot i snut i i d je lomično uništ i t i . 4

Nepr i ja te l j je imao već i broj m r t v i h i ranjenih, a vlast i t i gubitc i 1 vojn ičar mrtav .

Od nepr i ja te l ja je zap l i en jeno 12 pušaka i drugog ratnog tvoriva.

16. studenog: B e z osobi t ih događaja. 17. studenog: Die lov i II. s ta jaće b o j n e u i zv iđanju ispred postava i pri

pretresu zeml j i š ta n i su dolaz i le u dodir s nepr i ja te l jom. 18. studenog: D v a voda 3. sat i II. s ta jaće bojne iz S tambulč i ća upućeni

sa z a d a ć o m izviđanja i hva tanja spoja sa d i e lov ima X X I V sta-jaće bojne na Vre lu Prače i to pravcem: S t a m b u l č i ć — Sjet l ina — Podgrab — Vre lo Prače i nazad. O s i m toga izv idnica ima zadaću ustanovit i , da li se u Sjet l in i i Podgrabu nalazi nepri -jate l j i u kojoj jačini. U Podgrabu je nepr i ja te l j dočekao ja -k o m p u š č a n o m i s t ro jopuščanom v a t r o m izvidnicu, koja se us l ied nadmoćnos t i nepri jate l ja , a uz ž i lavu borbu, morala po-vuć i p r e m a Sjet l in i . Jakos t nepr i ja te l ja je u Pbdgrabu oko 80 l judi / ' Pri pov lačenju u S j e t l i n u 300 metara od iste, j edna če t -nička skupina iz zas jede otvor i la je vatru, k o j o m pr i l ikom je pog inuo 1 vojničar. N a k o n ž i lave borbe nepr i ja te l j je nat jeran u b i e g os tav ivš i 1 m r t v o g i 1 ranjenog prebrojano. Zapl i enjeno je oružje i s tre l j ivo .

* Odnosi se na jedinice Sedamnaeste NOU divizije (vidi tom IV, knj. 19, dok. br. 59).

5 i ' Vidi dok. br. 78.

19 studenog: D i e l o v i X X I V . s tajaće bo jne sa Pračkog Vre la (11.5 km

j.j.i. Pala) izvrš i le su i zv iđanje u p r a v c u J a b u k e (23 km j.i. Pala) i us tanovi l i s l i edeće: part izanske s k u p i n e zauze le su pos tave od J a b u k e p r e m a Goraždu i s a m o m j e s t o Goražde. 6 Raspodi je l jen i u m a n j e grupe drže v a ž n i j e u z v i s i n e i razkršća čvrs to u s v o j i m rukama.

Mi l ic i ja sa J a b u č k o g S e d l a (33 km j.i. Pala) u g l a v n o m razpršena, a pojed in i d ie lov i obko l jen i još se drže.7

Jači d ie lov i sdruga upućeni , da pr ikupe mi l ic i ju , te da prot jeraju i un i š t e part izanske s k u p i n e na tom području.

20. studenog: D v a voda II. s ta jaće bo jne iz P o d v i t e z a (6 km j.i. Pala)

izvrši l i su i zv iđanje do D j e v e (toč. 1573) 6 km s.i. Pala, bez do-dira s nepr i ja te l jom.

21 studenog: Die lov i X X I I . s ta jaće bo jne u i zv iđanju izpred postava

nisu dolazi l i u dodir s nepr i ja te l jom. 22. studenog: B e z osobi t ih događaja. 23. studenog: Die lov i X X I V . s ta jaće bojne u izv iđanju ispred postava

nisu dolazi l i u dodir s nepr i ja te l jom, nit i š to o n j e m u saznali . 24. studenog: J e d a n vod II. s ta jaće bo jne sa Vi teza (6 km j.i. Pala), u

jačini 30 l judi , i zvrš io je i zv iđanje u pravcu V e l i k e S t i e n e (9 km s.i. Pala) odakle je nepr i ja te l j u jačini 40 l judi , otvorio vatru. Obhodnja se bez gubi taka vrat i la u Vitez.

25. studenog: J e d a n v o d X X I V . s ta jaće bojne, u jačini 25 l judi , iz Bi-

s tr ice (6 km j.z. Pala) izvršio je i zv iđanje preko Kasidol i (8 km j.z. Pala) — Orčeve V o d e (9 km j.z. Pala) do P a v l o v a c (8 km j.z. Pala), g d j e je pr ikupio podatke od mješ tana , da se u Ulobiću (11 km j.z. Pala) na laze part izani u jačini 100 ljudi , koji su došl i iz pravca R i j e k e (4, km s.i. Trnova).

26. studenog: U toku dana do 15.00 sati die lovi X X I I . s tajaće bojne pre-

dali pos tave na Bistric i I. bojni 9. gorske p u k o v n i j e i krenul i na n o v o o d r e đ e n e postave .

27. studenog: Noću 26./27. ov. mjes . Majev ička part izanska brigada, 8 u

jačini 700 ljudi, nava l i la na I . bo jnu 9. gorske p u k o v n i j e na B i -7 Vidi dok. br. 31. " Odnosi se na Sedamnaestu majevičku brigadu (vidi dok. br. 78).

strici. N a v a l o m je nepr i ja te l j p o č e o s j u ž n e s t rane oko 20.30 sati, a odbi jen oko 23.30 sati. U 00.30 sati 27 ov. mj . nepr i ja -telj je prešao p o n o v o u napadaj s j u ž n e i zapadne strane.

U 01.30 sati 3 voda X X I V . s ta jaće bo jne i 1 v o d s tožerne sati o v o g sdruga st igl i su u p o m o ć napadnuto j domobranskoj posadi na Bistrici . S p o m e n u t i v o d o v i o v o g sdruga nat jera l i su j e d n u grupu partizana, koj i su pošl i c e s t o m p r e m a Pa lama, u bieg. Borba je trajala do 03.30 sati, kad su part izani odbijeni . Nepr i ja te l j je u naval i upotr ieb io 1 bacač i 1 protukolsk i top. Part izani su pretrpje l i o s j e tne g u b i t k e u m r t v i m i ranjenim, dok v las t i t ih gubi taka n i je bilo.

2 8 studenog: B e z o s o b i t i h događaja. ,,

P r e m a iz javi part izanskog tekl ića, koj i je zarobl jen na Bistric i po d i e l o v i m a ovoga sdruga: dva part izanska batal jona na laze se u s. Bo l janov ić i i Divč ić i , a j e d a n u Kasidol i 9 (8, 13.5 i 14.5 km j.z. Pala); u s e lu D ivč i ć ima i m a j u dva topa, koje v o z e na v o l o v s k i m kol ima; prehrana i obuća kod part izana je u vr lo s l abom stanju, dok im je n a o r u ž a n j e v e o m a dobro.

Tekl ić je nos io zapov ied u s . Kasidol i , da se tamošnj i part izanski bata l jon p o v i č e , ali tu zapov ied n i je m o g a o predati , j er je pri je toga uhvaćen .

30. studenog: N i j e se ništa osobito dogodilo.

Zapovjednik , bojnik (F. Sudar)

U. z. satnik (Grulich) Grulich

BR. 235

O P Š T A B O J N A R E L A C I J A D R U G O G Z B O R N O G P O D R U Č J A Z A D E C E M B A R 1943 G O D I N E 1

I. D I O

I. OPERACIJE

A. — K o d 1. l ovačkog zdruga

1) 4. Lovačka pukovnija:

1. do 12. XII. S tožer pukovn i j e , 13., 14. i 15. sat u Tesl icu. III. bojna na pos tav ima u Tesl icu, I. bojna na prenaoružanju u Brodu, a II. boj -na u Usori .

V r š e se razv iđanja u bl ižoj okol ic i Te -slića, al i do dodira sa o d m e t n i c i m a n i j e došlo.

13. XII . I. bojna odputova la iz Broda i s t ig la bez smetn j i i s toga dana u Derventu .

14. XII. I . bojna preuze la p o s t a v e K a l e n d e -rovci od II. bo jne 6. l o v a č k e pukovni je .

15. do 17. XII. V r š e se razv iđanja u okol ic i D e r v e n t e bez dodira sa nepr i ja te l j em.

3. sat I. b o j n e 4.1.p. dolazi sa pos tava Ka lenderovc i u D e r v e n t u radi izobrazbe, g d j e os ta je do konca mjeseca .

18. XII . S tožer pukovni je , s tožerne sati i III. bojna 4.1 .p. odputova l i iz Tes l ica i s t igl i i s to-ga dana u D e r v e n t u , a III. bojna st ig la u Brod radi prenaoružanja .

19. XII . V r š e se razv iđanja u bližoj okol ic i D e r -vente , bez dodira sa nepr i ja te l j em.

20. do 23. XII. Vrše se razv iđanja u bližoj okol ic i D e r -vente , bez dodira sa nepr i ja te l j em.

24. XII . U noći 23/24. XII . 43. napadnut je Gro-mačnik , te je u p u ć e n a 10. sat, koja je st igla do Brodske Varoši , odak le je nakon kratke va tre produži la u Gromačnik . N a š i h gubi -taka n i j e bilo. Zap l i j en jena je j edna puška.

25. do 31. XII. V r š e se razv iđanja u okol ic i D e r v e n t e , bez dodira sa nepr i ja te l j em.

1 Original, pisan na mašini, latinicom, nalazi se u Arhivu Vojnog istoriskog instituta pod reg. br. 14^1—9, k. 55.

\

2) 6. Lovačka pukovnija:

1. do 15. XII. III. bo jna 6. l . p . nalazi se na pos tavu Kalenderovc i . 7. i 8. sat II. bo jne n a l a z e se na postavu: Brđani — V r h o v i — K a m e n . 5. sat II. b o j n e nalaz i se na pos tavu U k o v j e , dok se 6. sat nalazi u D e r v e n t i radi izobrazbe.

13. sat nalazi se na pos tavu K a l e n d e -rovci u s a s t a v u III. bojne. 14. sat sa dva topa nalazi se u sa s tavu III. bojne, a ostatak u Dervent i . 15. sat i dočastnika naučna sat nalaze se u Dervent i .

15. pros inca 43. i zvršena je prese l ica stožera p u k o v n i j e sa III. bo jnom iz D e r v e n -te u Tesl ić , k a m o se je pr ispje lo 16. prosinca 1943.

13., 14. i 15., dočas tn ička n a u č n a sa t te laki povoz izvrši l i su prese l icu 16. prosinca iz D e r v e n t e u Tesl ić .

III. bo jna te 13. i 14. sat preuze l e su p o s t a v e obrane Tes l ića od III. bo jne 4.l .p. , koja je izvrš i la prese l i cu u D e r v e n t u .

I. bojna nalazi se: s tožer b o j n e u Do-boju, 2. sa t na pos tavu Orašje kod Doboja, 3. sat na pos tavu K r č e v i n e i D e n k o v a č a kod Doboja, a 4. sat dod i j e l j ena je 2. i 3. sati.

4. XII. K o m b i n i r a n a sat iz I. b o j n e 6. 1. p. kre-nula je u razv iđanje u pravcu Trbuka. Sat je prenoći la u Trbuku, a sutradan se vrati la u Doboj . T o k o m razv idan ja sat n i j e došla u dodir sa komunis t ima .

6. XII. K o m b i n i r a n a sat iz I . b o j n e krenu la je u razv iđanje že l j ezn ičke pruge Doboj — Še -var l i je — Trbuk, a sutradan se vrat i la u D o -boj. P r i l i k o m razvidan ja n i je se došlo u dodir sa k o m u n i s t i m a .

23. XII. Ojačani v o d iz I . bojne izvrš io je raz-v i đ a n j e pravcem: K r č e v i n e — Obli K a m e n — Visoka Glava — O m a n j s k a — Ular ice — M a k l j e n o v a c — Orašje. Za v r i e m e ovoga razvidan ja n i j e se došlo u dodir sa k o m u n i -st ima.

T o k o m c ie log m j e s e c a vršena s u manja razviđanja, ali bez dodira sa komunis t ima.

B. — Kod 3. l ovačkog zdruga:

1. XII. U 0700 sat i u p u ć e n e su iz B r č k o g u raz-v i đ a n j e j e d n a sat 5 . l .p . i j edna n j e m a č k a sat s m j e r o m s. Brod — s. B u k v i k (4 JZ, 12 JZ Brčko). Na v i s o v i m a pred B u k v i k o m i s te su n a p a d n u t e od grupe j a č i n e 500 partizana 2

dobro naoružan ih s trojn icama i bacačima. Razv iđačke sat i n i su m o g l e ući u Bukvik , n e g o su se vrat i l e u Brčko.

Vlast i t i gubitci: 1 domobran poginuo, 1 n jemačk i dočastnik i 4 n jem. v o j n i k a nes ta -li, 2 n jem. v o j n i k a ranjena.

Gubi tc i u tvor ivu: 2 n j e m a č k a srednja bacača onesposobl jena .

Prot ivn ičk i gubitc i : procenjeno oko 30 pog inu l ih i i s to to l iko ranjen ih partizana.

Istoga dana poginul i su n e s r e t n i m s l u -č a j e m us l i ed rasprsnuća granate u Brčkom 2 domobrana 5. l .p .

3. XII. U 0700 sat i i zvršen je kombin iran i pod-hvat na s . B u k v i k (13 JZ Brčko), k o j e su dr-žali partizani .

U p o d h v a t u su učes tvova l i : I. bojna 8. l .p. , I. bojna njem. 130. p u k o v n i j e i III. bojna 5 . l .p .

I . bojna njem. 130. p u k o v n i j e ojačana n j e m a č k i m b o j n i m ko l ima nadirući s m j e r o m s. Brod (4 JZ Brčko) — B u k v i k naiš la je na jak odpor grupe part izana od oko 1.000 l j u -di.3 Odpor je s lomljen , bojna je uš la u B u k -vik, a part izani se povuk l i ka zapadu.

III. bojna 5 . l .p . uz vr lo s lab odpor do-st ig la je s. V i tanov ić (11 Z Brčko) a I. bojna 8 . l .p . dost ig la je bez dodira sa n e p r i j a t e l j e m G. Rahić (13 JZ Brčko).

Po z a v r š e n o m p o d h v a t u bojne su se vrat i l e na s v o j e postave .

Vlast i t i gubitc i : 1 n jemačk i dočastnik ranjen.

Prot ivn ičk i gubitci: 9 izbrojanih m r t -vih, a procjenjeno oko 30 m r t v i h i ranjenih. 4

2, s, s i « Vi (li dok. br. 182. * Podaci o gubicima naših snaga su netačni. U naše gubitke oni

su ubrajali i starce, žene i djecu, koje su ubijali na licu mjesta kao

Pl ien: 3 puške . 1. XII. Radi suradnje sa n j e m a č k i m bo jn im

kol ima, koja nadiru iz Tuz le ka [s.] V a k u f u (23 J Brčko), III. bojna 8 . l .p . ojačana sa n je -m a č k i m bo jn im ko l ima i j e d n i m v o d o m ob-kopara, vrš i la je 4. XII. od 0700 sati nas i lno razv iđanje od s. Potočari (6 J Brčko) do s. Cel ić (17 J Brčko).

Istoga dana po z a v r š e n o m podhvatu je -d in ice su se vrat i l e na s v o j e postave .

Vlast i t i gubitc i : 1 n j e m a č k a bojna kola onesposobl jena , no o d v u č e n a u Brčko.

Pro t ivn ičk ih gubi taka kao ni p l iena n i j e bilo.

7. XII . Izvršen je p o d h v a t s m j e r o m Brčko — Čelić. U p o d h v a t u su učes tvova l i : n jemačka I . bojna 130. pukovn i j e , s e d a m n j e m a č k i h bojn ih kola, 1 vod obkopara II. obkoparske bojne, j edna n j e m a č k a i j e d n a bitnica VII. topničkog sklopa.

Ova borbena skupina dost ig la je do 1330 sati Čel ić bez dodira sa nepr i ja te l jem. N e p r i j a t e l j s k e s lab i je zaš t i tn ice p o v u k l e su se bez borbe ka jugois toku.

Iz Cel ića preduze to je razv iđanje u pravcu Koraja (5 I Čelić) koga su partizani branil i s n a g o m od oko 500 l judi . B o j n a kola radi p o r u š e n i h m o s t o v a n i su m o g l a ići do Koraja, te je sat u p u ć e n a u razv iđanje ka Koraju v r a ć e n a nazad u Čelić.

Vlast i t ih , kao i prot ivn ičk ih gubitaka n i je bilo.

8 . XII. P r o d u ž e n je p o d h v a t započet 7. XII. I . bojna 130. p u k o v n i j e sa n j e m a č k i m

b o j n i m ko l ima i obe b i tn ice s t ig la je do Sv. D imi tr i ja (9 J Čelić) bez dodira sa neprija-te l jem. S v i m o s t o v i na p u t u Čel ić — Sv. D imi tr i j e su porušeni , t e bojna ko la n i su m o -gla ući u Sv . D imi tr i j e .

U toku 9. XII. bojna skupina se vrati la natrag na s v o j e postave , bez dodira sa ne-pr i ja te l jem.

odmazdu. U analizi operacija Šesnaeste NOU divizije za decembar 1943 god. izneseni su naši i neprijateljski gubici (vidi dok. br. 182).

Vlast i t ih , kao i p r o t i v n i č k i h g u b i t a k a n i j e bilo.

I . i III. bo jna 8 . 1 . p. o j a č a n e n j e m a č k i m b o j n i m ko l ima , j e d n i m v o d o m obkopara , d v i e h r v a t s k e i j e d n o m n j e m a č k o m b i t n i c o m v r š e p o d h v a t p r e k o Čel ića.

III. b o j n a 8 . l .p . uš la je oko 13.20 sat i u s . Čel ić i u h v a t i l a v e z u sa g r u p o m n j e m a č -k i h b o j n i h kola, ko j i su s t ig l i u Če l i ć i z T u z l e o k o 14^0 sati .

I . b o j n a 8.l.p. s t i g l a je u 1320 sat i na O g l a v a k (338) (1 Z Celić) g d j e je dobi la v a -tru sa M a č k o v c a (2 JZ Cel ić) od m a n j e g r u p e part izana , 5 koj i su s e p o v u k l i ka jugu .

Inače se u p o d h v a t u n i j e na i š lo na n e -pr i ja te l ja .

V l a s t i t i gub i t c i : 1 n j e m a č k i po l j sk i oružn ik pog inuo .

P r o t i v n i č k i gub i tc i : 3 m r t v a izbrojana, t e v i š e ranjen ih .

P r o d u ž e n j e podhvat , koj i j e z a p o č e t 18. XII .

III. b o j n a 8.l.p. s t i g la je iz Cel ića u Sv . D i m i t r i j e , a sa j e d n o m sat i u Koraj .

N a n e p r i j a t e l j a s e n i j e naiš lo , t e s u s e j e d i n i c e v r a t i l e n a s v o j e p o s t a v e oko Brčkog .

O k o 2300 sat i g r u p a od o k o 1.500 par t i -z a n a VI. b o s a n s k e p a r t i z a n s k e b r i g a d e n a -pa la j e n a Bos . S a m a c . 0 Isti j e b r a n j e n o d s t r a n e d o b r o v o l j a č k e b o j n e S a m a c , t e d i e l o -va II. b o j n e 8.l.p. koja se je tek p o č e l a u Bos. S a m c u us tro javat i .

B o r b a je t ra ja la do 0530 sati , k a d a su bran i t e l j i b i l i s v l a d a n i i part izani zauze l i Bos . S a m a c .

P o š t o s u d i e lov i D o b r o v o l j a č k e b o j n e Bos . S a m a c , kao i II. b o j n e 8.l.p. d i e l o m raz-pršeni , t o s e točan broj g u b i t a k a n e m o ž e us tanov i t i . P o i z k a z i m a o č e v i d a c a n a v o d n o i m a 24 m r t v a i 30 do 40 zarob l j en ih , a os ta l i s u razpršeni .

V las t i t i gub i tc i : o k o 24 p o g i n u l a te 30 do 40 zarob l j en ih .

P r o t i v n i č k i g u b i t c i nepoznat i . 20. XII . N j e m a č k a 187. d iv i z i ja vrš i p o d h v a t č i -

š ć e n j a p o d r u č j a r. S a v a — r. D r i n a — r. Spreča , n a d i r u ć i sa p o d r u č j a B i j e l j i n e i Z v o r -n ika ka zapadu .

J e d i n i c e o v o g z d r u g a drže z a p r e č n u l i -n i j u s. P o t o č a r i (6 J Brčko) — Ćel ić (17 J Brčko) — s. P i r k o v c i (8 J Celić) .

D o dodira s a n e p r i j a t e l j e m o v o g dana n i j e došlo.

I s toga d a n a n a S l a v o n s k o j s t r a n i grupa od oko 400 par t i zana n a p a l a je k o d s . S tra -š inc i (20 SI Brčko) d v i e n j e m a č k e sati , k o j e s u s e t a m o nalaz i le . N a p a d j e o d b i j e n u z p o -m o ć n j e m a č k i h b o j n i h kola u p u ć e n i h i z B r č -kog, t e s e n e p r i j a t e l j p o v u k a o k a iztoku.

V l a s t i t i h g u b i t a k a n i j e bilo. P r o t i v n i č k i gub i t c i : 29 i zbro jan ih m r t -

v ih . 22. XII . J e d i n i c e z d r u g a drža l e su z a p r e č n u crtu

u p o d h v a t u č i š ć e n j a z a p o č e t o g 20. XII . U h v a ć e n j e spoj s a d i e l o v i m a n j e m a č -

k i h jed in ica , k o j e s u doš l e p r a v c e m B i j e l j i n a — K o r a j — Čel ić — Brčko .

J e d i n i c e z d r u g a d o š l e su s a m o u dodir sa p o j e d i n i m p a r t i z a n s k i m patro lama. Istoga dana p o d h v a t j e završen , t e s u s e j ed in i ce v r a t i l e n a s v o j e p o l a z n e p o s t a v e .

V las t i t i gub i tc i : j e d a n d o m o b r a n 8.1.p. ranjen .

P r o t i v n i č k i g u b i t c i nepoznat i . 23. XII . Po d a n u p o j a v i l a s e j e j e d n a g r u p a od

oko 20 p a r t i z a n a na u z l e t i š t u (3 I od m o s t a Brčko) , te d r u g e g r u p e kod s . R a č i n o v c i (9 I Brčko) . U p u ć e n e o b h o d n j e iz B r č k o g pro-t j e r a l e su p a r t i z a n e b e z j a č e g odpora sa s tra-ne ist ih.

I. b o j n a 8.l.p. u i z v r š e n j u zadatka, iz-da tog od 187. n j e m a č k e d iv iz i je , u p o k r e t u za B i j e l j i n u , s t ig la je 23. XII . o k o 0900 sati do m o s t a i spred s . V r š a n i (16 IJI Brčko) . P o -š to je taj m o s t s a s v i m porušen , a p o t o k n a -bujao, t o s e p o k r e t n i j e m o g a o o v i m p u t e m

nastav i t i . Izas lana o b h o d n j a u p u ć e n a da iz -pi ta v a l j a n o s t p u t a koj i v o d i s j e v e r n o od Vršana p r e k o Crn j e l o v a za B i j e l j i n u , u s t a n o -v i la je da je i na t o m p u t u m o s t kod 4 km porušen , a b la to i n a b u j a l o s t po toka s p r e -č a v a s v a k o p r e l a ž e n j e povoza . S t o g a s e j e bo jna vra t i l a u B r e z o v o Pol je , g d j e je z a n o -ćila.

V las t i t i gub i tc i : 1 d o m o b r a n 5.l.p. ra-njen .

P r o t i v n i č k i g u b i t c i nepoznat i . 24. XII . III. bo jna 8.l.p. vrš i la je č i š ć e n j e pod-

ručja j u ž n o od Cel ića (17 J Brčko) , b e z do-dira sa n e p r i j a t e l j e m .

J e d n a o jačana sat 5.l.p., ko ja s e j e k r e -ta la u r a z v i đ a n j e B r č k o — B r e z o v o Po l je , s re la je p u t e m I . b o j n u 8.l.p., koja se je sa -m o v o l j n o vraća la iz B r e z o v o g P o l j a u Brčko.

Z a p o v j e d n i k zdruga oko 1000 sat i i za-šao je u s u s r e t I. bo jn i 8.l.p. i n a r e d i o po-vra tak i s te u B r e z o v o P o l j e . P r o t i v n o ovoj z a p o v i j e d i bo jna se je vrat i la u Brčko . Z a p o -v j e d e n a is traga.

V l a s t i t i h g u b i t a k a n i j e bi lo . P r o t i v n i č k i gub i tc i : 13 prebjeg l i ca . P l i e n : 13 p u š a k a i 1.000 naboja .

25. XII . V r š e n a su m a n j a r a z v i đ a n j a i zpred p o -s tava B r č k o g u z v r l o s labi odpor m a n j i h par-t i z a n s k i h obhodnj i .

V las t i t i gubi tc i : 1 d o m o b r a n ranjen. P r o t i v n i č k i g u b i t c i nepoznat i .

26—31. XII . Ovaj zdrug s a s v i m s v o j i m j e d i n i c a m a vrš i p r e s e l i c u u e t a p a m a iz B r č k o g za Tuzlu , a u s m i s l u z a p o v i j e d i L X I X . Rez. korps. Ia broj 364 /5682 od 25. XII . 1943.

Do 31. XII . p r e s e l j e n i su s v i d ie lov i . koj i su vrš i l i p r e s e l i c u s u v i m i z B r č k o g p r e -ko Cel ića za Tuz lu , dok su d ie lov i , koj i su m o r a l i b i t i u p u ć e n i v l a k o m , u s l i e d p o t e š k o ć a i p o m a n j k a n j a i d o d i e l e v a g o n a s t i g l i m n o g o kasn i j e , t ako da je p r e s e l i c a s t ig la t e k 9. I . 1944. god.

II. — IZKUSTVA.

Naroč i ta i zkus tva n i su uč injena . N e p r i -jate l j i ako vrši napadaje sa brojčano jač im s n a g a m a u zoru se g o t o v o u v i e k povlači .

III. — NEDOSTATCI I POGRJEŠKE

U g l a v n o m kao i do sada. N e m a se dovo l jno l judstva , n e m a se dovo l jno naoružanja, os jeća se nedos ta tak pr ievozn ih sred-s tava (kamiona), a naroči to se osjeća nedos ta tak krugova ln ih postaja. Isto se tako osjeća nedos ta tak u opremi , tako da u pod-h v a t n i m postrojbama još u v i e k ima l judstva u I jetnj im odie l ima. N e m a se g u n j e v a n i šatorskih l is tova. To s v e ut iče na pokret -l j ivost , borbenos t i mora l trupa vr lo nepovo l jno .

Potrebno b i bi lo z d r u g o v i m a dodie l i t i p r v e n s t v e n o s a m o -v o z e (teretne) i k r u g o v a l n e postaje , a l j u d s t v o š to pr i je opre-mi t i n a j p o t r e b n i j o m opremom.

ZA POGLAVNIKA I DOM SPREMNI!

ZAST. ZAPOVJEDNIKA P O M O Ć N I K

glst. p u k o v n i k Wanner W a n n e r

BR. 236

O P Š T A B O J N A R E L A C I J A Š E S T E P J E Š A D I S K E D I V I Z I J E ZA D E C E M B A R 1943 GODINE«

O B C A B O J N A R E L A C I J A zapovjedn ič tva 6. p j e šačke d iv iz i je

B R O J 1.

Raspored podređen ih d je lova z a p o v j e d n i č t v a 6 . pješačke d iv iz i je bio j e p o č e t k o m m j e s e c a pros inca s l iedeći :

1.— MOSTAR:

Z a p o v j e d n i k posade: zapovjedn ik p o p u n i d b e n o g zapovjed -n ič tva Mostar p u k o v n i k Rudol f Ukmar .


Morstarska pomoćna sat, Mostarski povozn i vod i 3. sat III. s a m o v o z n e b o j n e ( jedan dio).

2.— TREBINJE: Z a p o v j e d n i k posade: z a p o v j e d n i k 14. p j e šačke p u k o v n i j e

p u k o v n i k Juraj Čordašić. 14. p ješačka p u k o v n i j a i to: Stožer pukovni je , 13. prateća sat, 14. pro tuok lopna sat, 15. s tožerna sat, I. bojna sa s tožerom 1., 2., 3. i 4. sati i 7. sat II. bo jne

3.— ZAVALA: , Z a p o v j e d n i k posade: zapovjedn ik II. bo jne 14.p.p. nadsat -

nik Ivan Lilić. II. bojna 14.p.p. i to: S tožer b o j n e i 5., 6. i 8. sat.

4.— DUBROVNIK: Z a p o v j e d n i k posade: zapovjedn ik 6 . p j e šačke d iv iz i je pu-

kovnik Ivan Sarnbek. S tožer 6. p j e š a č k e diviz i je , Ratni s u d 6 . p j e š a č k e d iv iz i je Mostarska posadna sat, 3. sat III. s a m o v o z n e bojne, Mjes tno z a p o v j e d n i č t v o D u b r o v n i k i D u b r o v a č k a posadna sat. '

" 5— GACKO: Z a p o v j e d n i k D o m d o - b o j n e Gacko satn ik Faz lag ić Safet . D o m d o - b o j n a Gacko sa 1., 2., 3., 4., 5., 6. i 7. sati. Tok važn i j ih dogođaja bio je u g l a v n o m s l iedeći :

1.XIL1943. 1. — U 0320 sati nepr i ja te l j sk i su brodovi otvori l i vatru

na D u b r o v n i k i [m.] Mlini (9 i . Dubrovnik) , pošto su p r e d h o d n o ispal i l i s v j e t l e ć e granate . V e ć i n a razornih granata pala je u more , a m a n j i dio eksp lod irao je na kršu iznad n a v e d e n i h m j e -sta, tako da n i k a k v a š te ta n i j e poč injena.

2. — P o l u b o j n a 14. p. p. koja je os iguravala pozadinu č e -tama u podhvatu s j e v e r n o od P l a n e vraćena je 30. XI . u Tre-binje .

52 Zbornik, tom IV, kn j . 20 817

3. — Nepr i ja te l j sk i i zv idnički zrakoplov i l e t je l i su danas u v i š e m a h o v a iznad Dubrovnika .

2. XII. 1943. 1. — V j e š t o zauzeću Gacka p r o v j e r e n a je, pa se je poka-

zalo da je ono zauzeto po n a š i m č e t a m a dne 29. XI . ov. g . 2. — Part izani su zauzel i Raki tno i Sut inu, odakle teže

p r e m a Š i r o k o m Br i j egu i Drežn ic i (19 s.i. Š iroki Brijeg) . 3. — Oko 2200 sata v o đ e n e su borbe i zmeđu n j e m a č k i h

motorn ih čamaca i e n g l e s k i h p o m o r s k i h jedin ica j u ž n o od Rta V. Pač (8 j.i. Cavtat) . N i e m c i po n j ihovoj iz javi n ie su imali gubitaka.

3. XII. 1943. 1. — Oko 1430 sati napa lo je 7 a n g l o - a m e r i č k i h zrakoplova

jedan n j e m a č k i transportni zrakoplov i znad G r u d e i zapal i l i ga. N j e m a č k i zrakoplov s troval io se n e d a l e k o od Grude. S v i su put -nici mrtv i .

Isti nepr i ja te l j sk i zrakoplov i napal i su s t ro jn ičkom vatrom neda leko od Grude jedan posebnički osobni samovoz . Uprav l jač i n j e g o v suputnik ostali su mrtv i .

4. XII. 1943. 1. — D a n a s je ujutru upućena 10. sat 14. p.p. sa n j e m a č -

k im i če tn i čk im dje lov ima u nas i lno razv iđanje u s m j e r u Vilusi . 2. — Zbog po jave jač ih part izanskih snaga kod Vilusa2 ,

žurno je u p u ć e n stožer III. bo jne sa 12. sati iz D u b r o v n i k a u Trebinje .

3. — Part izani su u jačini od oko 700 boraca napal i 10. sat 14 p.p., koja je sa Zastrrrja (13 i. Trebinje) poš la u nas i lno razv iđanje u smjeru Vi lus i . Sa t je pr ihvat i la borbu na Zastrmu i i zvrsno se je držala, ali se je oko 1300 sati zbog nadmoćnost i nepr i ja te l ja mora la povući na k . 505, gdje se je o d m a h organi-zirala za odbranu, dok su part izani zauze l i i zaposje l i Zastrm. 3

U ci l ju da se pojača odbrana na k. 505 i da se spr ieč i dalje nadiranje part izana p r e m a že l j ezn ičkoj pruzi Treb in je — Bi -leće, u p u ć e n je na k. 505 s tožer III. b o j n e 14 p.p. sa 11. sati.

U borbama na Zas trmu naš i gubitc i i znose 6 ranjenih i 2 poginula ili nestala .

6. XII. 1943. 1. — Pr ikupl janje part izana oko Vi lusa i da l je se vrši tako,

da ih sada i m a d e oko 3500. l, 4 i 5 Odnosi se na jedinice Desete hercegovačke NOU brigade

(vidi dok. br. 103).

O d s t r a n e č e t n i k a — s u b o r a c a p o d u z e t e s u m j e r e z a spr i eča -v a n j e p a r t i z a n s k o g n a d i r a n j a i z V i l u s a p r e m a Zubc ima .

2 . — O d b i j e n je n a p a d p a r t i z a n a na Sto lac . 3 . — P r i j e p o d n e z a p a ž e n a je jača par t i zanska grupa (oko

1500 boraca) u s. J a b l a n Do (16 j.i. Trebinje . ) U c i l ju s p r i e č a v a n j a n a d i r a n j a p o m e n u t o j k o m u n i s t i č k o j

grupi p r e m a Trebinju , u p u ć e n a je na p o l o ž a j e k o d s . Tul i (8 j.i. Treb inje ) j e d n a o j a č a n a n j e m a č k a sat.

7. XII. 1943.

1. — III. bo jna 14. p.p. sa 10. i 11. sa t i i zb i la je bez dodira sa n e p r i j a t e l j e m na Zas trm, o d a k l e je 11. sat p o v u č e n a u T r e -b i n j e u p r i č u v u .

2 . — S v a k e noć i v r š i se topn ičk i d v o b o j i z m e đ u Oreb ića i Korču le . U t o k u su p r i p r e m e za p o d h v a t na Korču lu , te i z -g l e d a d a s e č e k a jo š s a m o n a do lazak d j e l o v a n j e m a č k e m o r n a -r ice . Na o t o k u K o r č u l i na laz i se parobrod »Kupari« i oko 100 j e d r e n j a k a u r a z n i m l u k a m a . Grad Korču la n a p u š t e n je od s t rane p u č a n s t v a .

8. XII. 1943.

O d b i j e n j e o d s t r a n e č e t n i k a par t i zansk i n a p a d a j n a B i -j e l u G o r u (13 j.z. Vi lus i ) .

10. XII. 1943.

O d b i j e n j e b e z v l a s t i t i h g u b i t a k a n a p a d part i zana n a u p o -r i š te V. H u m (k. 401 3 j . Trebinje ) .

P a r t i z a n s k e g r u p e sa p o d r u č j a Crkvice , Grahovo . Skorča Gora i s . K l o b u k p o v u k l e su se ka V i l u s i m a . 4

11. XII. 1943.

1. — K o m b i n i r a n e n a š e i n j e m a č k e č a s t n i č k e o p h o d n j e u r a z v i đ a n j u iz D. L a s t v e o b ć i m p r a v c e m p r e m a V i l u s i m a iz-v j e s t i l e su da su par t i zan i grup iran i na p r a v c u B i l e ć a — Crk-v i c e (8 s.z. R i sanj ) u v i š e grupa i to: j e d n a grupa o k o B i l e ć e j a č i n e o k o 300 boraca, j e d n a jača g r u p a u s e l u P e t r o v i ć i i S k o r č a Gora (3 s.z. Vi lus i ) , j e d n a br igada u V i l u s i m a , jača grupa u G r a h o v u 5 i n a j j a č a j u ž n a grupa u p o d r u č j u Crkvica .

D o v r š a v a j u s e p r i p r e m e z a p o d h v a t p r o t i v n a v e d e n i h par -t i zansk ih grupa.

2. — V r š e se p r e b a c i v a n j a i g r u p i r a n j a naš ih , n j e m a č k i h i č e t n i č k i h pos tro jb i za p r e d s t o j e ć i p o d h v a t p r o t i v part izana, koj i su grup iran i na p r a v c u P e t r o v i ć i — V i l u s e — G r a h o v o — Crkvice .

52» 819

12. XII. 1943.

1. — Danas pred zoru odb i jen je napad part izana na Bi -l eću i isti su odbačeni s j e v e r n o i s j evero i s točno od Bi leće . 6

2. — U p o d h v a t u p r e m a V i l u s i m a naše, n j e m a č k e i č e t -n i čke postrojbe s t ig le su pred m r a k do Vi lusa . Part izani su daval i s labij i odpor i u p o v l a č e n j u su p r e m a istoku.

13. XII. 1943.

Oko 0900 sat i uš l e su naše i n j e m a č k e postrojbe, bez n e -pr i ja te l j skog odpora u Vi luse , poš to su se part izani u toku noći i zvukl i i odstupi l i p r e m a V e l i m l j u (11 s. Vilusi) , i t i m e je pod-h v a t p r e m a V i l u s i m a završen. Naš i gubitc i pri o v o m e p o d h v a t u bil i su s l iedeći : 1 n jemačk i dočastnik m r t a v i 4 n j e m a č k a v o j -nika ranjena, 2 naša domobrana ranjena, 2 če tn ika m r t v a i 3 ranjena.

Nepr i ja te l j sk i gubitc i : 11 m r t v i h prebrojano i 1 Tal i jan zarobljen. 7

Po završe tku borbi kod Vi lusa naše su postrojbe v r a ć e n e sa podhvata i to: Strožer III. b o j n e sa 12. sat i u Dubrovn ik , a 10. i 11. sat u Trebinje .

14. XII. 1943.

N o ć u 13. na 14. XII. oko 120 naoružan ih part izana preba-c i lo se m o t o r n i m čamcima sa o toka Mlje ta na otok Sipan, gdje su nakon kratke borbe razoružal i i odve l i na Mlje t naš ih 5 oružnika.

15. XII. 1943.

I z m e đ u 1900 i 2000 sati pojedinačni eng lesk i zrakoplovi bombardira l i su i to:

Že l jezn ičku postaju D u b r o v n i k II bez učinka. N j e m a č k u prese l icu na t ere tn im s a m o v o z i m a kod Orašca

(10 s.z. Dubrovn ik ) bez uč inka. N a s t a n b e u koj ima su ran i je s t a n o v a l e n j e m a č k e S S - p o -

s trojbe u s. P l a t (11 j.i. Dubrovn ik ) bez uč inka. 4 nepr i ja te l j ska zrakoplova bombardira l i su i mitral j iral i

j edan n j e m a č k i ratni brod, koj i je p l o v i o iz S t o n a u Drače.

8 Napad je vršila Treća hercegovačka brigada. Detaljnije o tome vidi dok. br. 81.

7 Gubici naših snaga netačno su prikazani. Opširnije o tome vidi dok. br. 103.

Brod je lakše o š t e ć e n a j e d a n naš oružnički narednik je po-ginuo.

16. XII. 1943.

8 nepr i ja te l j sk ih zrakoplova bombardira lo je Ston, ko jom su pr i l ikom r a n j e n e 3 osobe, od koj ih 2 n j e m a č k a vojnika .

23. XII. 1943.

N a š e ophodnje , o jačane sa n j e m a č k i m vojn ic ima i če tn i -c ima — suborc ima sa ž e l j e z n i č k e pos ta je Hum, pot jera le su g r u p u od 60 k o m u n i s t a iz s. Krnjev i ć i (4 s.z. Hum) u s j evero -z a p a d n o m pravcu preko r i eke Trebišnice .

Gubi taka n i j e bilo.

28. XII. 1943.

Četnic i—suborc i odbi l i su napad j e d n e part izanske grupe na Bi leću .

Part izani su zauze l i s . Mosko. 8 U c i l ju os lobođenja Moska, upućena je iz Trebinja naša po lubojna , a iz Vi lusa vraćena je u Treb inje III. bo jna 359. n j e m a č k e pukovn i j e .

29. XII. 1943.

Part izani v r š e jak pri t i sak na Bi leću 9 koju drže če tn i c i— suborci .

30. XII. 1943.

U toku č i tavog dana vod i la je naša po lubojna koja je upu-ćena za os lobođenje s . Mosko t e ške borbe kod s a m o g se la i m o -rala se je pod pr i t i skom n a d m o ć n i j i h part izanskih snaga povući na po ložaje j u ž n o od s . Mosko.

U k u p n i gubi tc i u o v o m podhvatu iznose: Pog inu lo : 1 vodnik , 2 razvodnika, 1 dese tn ik i 5 d o m o -

brana. Ranjeno: 1 častnik, 1 dočastnik i 12 domobrana. Nesta lo : 1 čas tn ik i 13 domobrana. N j e m a č k i gubi tc i iznose: 1 častnik i 8 m o m a k a poginulo,

a 8 m o m a k a je zarob l j eno . . .

8 Odnosi se na Treći bataljon Treće hercegovačke brigade. Op-širnije o tome vidi dok. br. 187.

9 Vidi dok. br. 156 i 187.

Nepr i ja te l j sk i gubitc i : 3 m r t v a prebrojano i v i š e ranjenih . Da bi se naša po lubojna održala na položaju j u ž n o od

se la Mosko, odakle se ima p o n o v n o poduzet i p o d h v a t p r e m a Bi leć i , u p u ć e n a je iz Trebinja j e d n a n j e m a č k a polubojna, koja je zauzela položaj sa n a š o m po lubojnom.

ZAPOVJEDNIČTVO 6. PEŠACKE DIVIZIJE

Op. broj 20/taj . U Mostaru, dne 11.1. 1944.

GLAVAR STOŽERA SATNIK (Streharsky) S treharsky

Documents

II NJEMAČKA I USTAŠKO-DOMOBRANSKA DOKUMENTA