iiI Fiyowe Uret

New Testament in Tiruraycopyright © 2002 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: TirurayTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsContributor: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Copyright Information© 2002, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: Attribution-Noncommercial-NoDerivativeWorks. (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include theabove copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.Printed book ISBN 9718260234The New Testamentin Tiruray

© 2002, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-NoDerivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures anddocuments. For other uses, please contact the respective copyright owners.2015-03-17PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12 Feb 2021 from source files dated 1 Feb 2021b0fb0c95-f209-5a97-9de8-b336c1289708

Contents

Mateo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Markos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Lukas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Rénigoy de Apostol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104Roma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1341 Korinto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1472 Korinto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160Galasia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169Efeso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174Filipos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179Kolosas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1831 Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1872 Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1901 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1922 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Tito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199Filemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201De Judio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202Santiago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2121 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2162 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2201 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2232 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2273 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228Judas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229Kéfégétigan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

iii

Mateo 1:1 1 Mateo 2:6

I Fiyowe Uret SénulatMateowe

Been i niy FiyoweUret sénulatMateowe fantag béJesu Kristowe. Sénulat Mateowey de ténoro Jesus,sani Nga i Tuluse, brab de mékégaif do rénigo no.Sénulat Mateowe soy Jesuse, Been i “Kristowe”. Iatag i “Kristowe”, sani fénémili i Tuluse méguléw.Bé do gétah,ménongot-ongot i de Judio bé kégumahi fénémili i Tuluse méguléw. Ménongot-ongot ronon bé do gétah wén i de sénarigoy Tuluse muretbé kébéréh ne, bénréh roy wén i gégumahe ségétéwfénémili i Tuluse méguléw bé de Judio. FénggétigaMateowey ni étéw bé Beeney Jesuse, sani “Kris-towe”.

Endob i de odoroy de Judio, méndaléw ro fo béJesuse brab ménrarék ro de. Mélaw nongot robé de gémamak kukuman, sani méguléwe tidéwdob ingéde Roma, bé féléhuén i Jesuse. Endobamun ménléhuén i Jesuse dob kruse, brab amunménlébéngén, méntébule. Mélaw tintu gétiga tombé i Jesuse Beene foy tintuwe Nga i Tuluse.

I Mateowe, sani séménulate bé ni Fiyo Uret,ségétéw so bé de kuyug Jesus amun ménbati sénayJesuse dob duniyae ni. Mélaw gétiga tom bé ikéluhanay do sénulatén toow fo toow.

I de katufua Jesu Kristowe1 Ay niy de dawét i de katufua Jesu Kristo, sani

ségétéwe séfu Datu Dabide séfu Abraham. 2 I Abra-hamey boh Isake. Atin i Isakey boh Jakobe. Atin iJakobey boh Judahe brab de dumo no sétiman boh.3 Atin i Judahey boh Farese brab Sarawe. (Tamari idéng ruwe.) Atin i Faresey boh Esrome. Atin iEsromey boh Rame. 4Atin i Ramey boh Aminadabe.Atin i Aminadabey boh Nasone. Atin i Nasoney bohSalmone. 5 Atin i Salmoney boh Boose. (Rahab iidéng ne.) Atin i Boosey bohObede. (Rut i idéng ne.)Atin i Obedey boh Jesewe. 6Atin i Jesewey boh DatuDabide. Atin i Dabidey boh Solomone. (I idéng nebeen i bawagUriase bé do gétah.) 7Atin i Solomoneyboh Roboame. Atin i Roboamey boh Abiase. AtinAbias i boh Asawe. 8 Atin i Asawey boh Josefate.Atin i Josefatey boh Jorame. Atin i Joramey bohOsiase. 9 Atin i Osiasey boh Jotame. Atin i Jotameyboh Akase. Atin i Akasey boh Esekayawe. 10 Atin iEsekayawey boh Manasese. Atin i Manasesey bohAmone. Atin i Amoney boh Josiase. 11 Atin i Josi-asey boh Jekoniase brab de dumo no sétiman boh.Kéluhana ro mén-uwit mangéy dob mérayue ingédféndawét Babilonia amun ténabanan i karowe ingédbé girawe. 12 Amun diyo ron bati dob Babilonia,i Jekoniase wén i ngaén féndawét Salatiel. Atin iSalatieley boh Sorobabele. 13 Atin i Sorobabeleyboh Abiude. Atin i Abiudey boh Eliakime. Atin iEliakimey boh Asore. 14 Atin i Asorey boh Sadoke.Atin i Sadokey bohAkime. Atin i Akimey boh Eliude.15 Atin i Eliudey boh Eleasare. Atin i Eleasarey bohMatane. Atin iMataney boh Jakobe. 16Atin i Jakobeyboh Josehe, sani bawag Mariahe. Atin i Mariaweyidéng Jesuse féndawét Kristo non Been i fénémili iTuluse méguléw. 17Mélaw folo bra fot gékansad i dekatufuan tidéw dob Abrahame taman dob Dabide.

Atin tidéw dob Dabide taman dob gaiwe mén-uwit ide Judio mangéy Babilonia folo bra fot so gékansadi de katufuan. Atin tidéw béno taman bé kéumahKristowe folo bra fot so gékansad i de katufuan.

I kéumah Jesu Kristowe18 Ay ni urete fantag bé kéumah Jesu Kristowe.

I idéng ne Maria. Atin i Mariahe ténlaana nénfébawagén dob ségétéwe lagéy féndawét Jose. En-dob amun énda séna sébawag ro de, ménwaléyobor i Mariahe non fénobor i Rémogor i Tuluse.Enggétiga Mariahey ni. 19 Atin i Josehe, mét-intu étéw, mélaw ménika sébawag bé Mariahe nonoborén. Endob fiyo étéw i Josehe, mélaw mika deké kémalanan i Mariahe. Mélaw ménuyot i Josehede ké sérontos bé Mariahe sékémén saén. 20 Doblala Josehe mégitung fantag bé de ni, méntéfégitoytélakiwe tidéw dob Kadnane dob téginéf ne. Mén-béréh i télakiwe ni mano, “O Jose, séfu Datu Dabid,kago magalang-galang mawag bé Mariahe, non ifuna nuwe mén-obor sabaf bé barakat i Rémogori Tuluse. 21 Mégénga moso i Mariahe ségétéw ngalagéy. Atin fédawétém Jesus, non Been i mémukasebé de étéwén dob de sala ro.” Been i bénréh itélakiwe.

22 I funane ménrigoy kéluhanay de ni inok métu-man i fénbéréh i Kadnane bé sénarigo nuwe étéwmano, 23 “I kénogonewaléy obor, brabmégénga ngalagéy, atin fédawétén Emanuel.” (I atag i dawéteEmanuel “Bati i Tuluse dob betome.”)

24Tidéwbéno, énggétékénal i Josehe, atin nunuronoy fémandu i télakiwe de, mélaw bénawagén iMariahe. 25 Endob énda ménsétifon ro fidongtaman énda séna mumah i nga ne. Brab amunménumahén, féndawétén Jesus.

2I kégumah i de gétuwan étéw

1 I Jesuse ménumah dob ingéde féndawét Betle-hem dob sakuf i dakéle ingéd féndawét Judea, amunHerod sénay méguléwe de. Atin énda mérugayéntidéw bé kéumah Jesuse, wén i de gétuwan do étéwtidéw dob mérayue ingéd dob sébangan ménagéwro mangéy dob ingéde Jerusalem. I de ni do lagéyfurung gésobut bé de tanda dob de gitoon. 2 Atinamun énggumah ro dob Jerusalem, ménénginsaro maro, “Hon i gonoy Ngae, sani waléye mosoDatu i de Judio? Non énggito gey i gitoone dobsébangan tanda i kéumah ne. Atin mélaw angéyékey féngadafén.”

3 Atin i Herode méguléw, amun énggélingoo noyfantage bé ni ségiyo datu, toow fo ménbuku, brabberoy de kéluhanay de étéw bati dob Jerusalem.4 Mélaw lénimud Herodey kéluhanay de odoroyde fadi brab de témoro bé kitab i de Judio, atinménénginsa dob berowemano, “Hon i gonoyumahaKristowe de, sani fénémili i Tuluse méguléw?”

5 Atin séménumbul ro maro, “Fatut mumah iKristowe dob ingéde Betlehem dob sakuf i dakéleni ingéd Judea. Non been i niy sénulat i sénarigoyTuluse muret bé kébéréh ne mano, 6 ‘I beeme, oBetlehem, dob dakéle ingéd Judawe, tintu békéngo toow na fo gérifantad bé kéluhanay de ingéddob Juda. Non tidéw dob beeme moso i odoroneméguléw bé de étéw gu do Judio.’ ”

Mateo 2:7 2 Mateo 3:14

7 Tidéw béno, féntawag Herodey de ni gétuwando étéw tidéw dob sébangan mangéy sélimud dobbeene énda i ségiyo étéw de gétigan. Atin fénéngin-saa no bero ké ati tintuwe gai énggito roy gitoone ni.Amun énggétiga Herode, 8 sénuguén bero mangéyBetlehem mano, “Agéw gom, toow gom fo sélédi Ngao no. Atin buluk gito gom, fégétiga kombegén inok angéyé ku so féngadafén.” 9-10 Tidéwbéno, amun énggélingoo roy bénréh Datu Herode,ménagéw ro. Atin énggito ro man i gitoone ni,sani gitoone so énggito ro dob sébangane bé gétahe.Toow ro foménoror amun énggito ro. Atin i gitooneni ménagéwmétah bero taman téménrén dob gata-gay gonoy Ngae ni. Atin ménfuray ro bé gitooneni taman dob no lawi. 11 Amun énggumah ro diyo,ménahur ro brab énggito roy Ngae ni brab Mariaheidéngén. Atin ménlingkuwéd ro dob adafay Ngaeni méngadaf de. Tidéw béno, bénungkal roy debalilaga tamuk nuwit ro do bélowon, do dukah, brabdo fégéféamut féndawét mira. Atin niray ro dobJesuse.

12 Tidéw béno, i Tuluse féningatén bero dobtéginéf ruwe bé békénén séfule romangéy dob DatuHerode. Mélaw ménule ro mangéy dob karoweingéd dob ségiyowe aguwon.

I kéféraréy ruwe mangéy Egipto13Amun ménagéw i de ni gétuwan do étéw, mén-

téfégitoy télakiy Kadnane dob Josehe dob téginéfne. Atin bénréhén dob Josehe mano, “Tek go, brabuwitém i Ngae brab idéng ne méraréy mangéy dobingéde Egipto. Atin bati gom diyo taman béréhéku beem ké fakay gomén mule. Non i Datu Herodesélédé noy Ngae ni inok féléhué no.”

14Mélawméntek i Josehefiyon fo ké kérara kélun-gonon, atin nuwitén i Ngae ni brab idéng nemangéyEgipto. 15 Atin ménbati ro diyo taman bé kéléhuHerode. Ménrigoy ni inok métuman i fénbéréh iKadnane bé sénarigo nuwe mano, “Ténawag guyNga guwe inok mésut tidéw Egipto.”

16 Endob i Herode, amun énggétiga noy féng-gakaray de gétuwan do étéw tidéw sébangan, toowfo ménkérit. Mélaw sénuguén i de sundalo mangéyBetlehembrab dob de ingéd géliwét de, inok féléhuéroy kéluhanay de nga lagéy tidéw ruwo gébélintuwai idad ne mangéy fantad. I Herode énggétiga noyidad i Ngae ni sabaf bé kébéréh i de gétuwan do étéwbé gaiwe ménsut i gitoono no.

17 Mélaw méntuman i ménrugayén kébéréh iségétéwe sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh neféndawét Jeremias mano, 18 “Wén i émbéréhe éng-gélingoon dob ingéde Rama, kémérew brab ré-muung. Non kémérew i Rakele sabaf bé de ngaén.Enda i géféoror de non i kéluhanay de ngaén mén-léhu.”

I késéfule ruwe mangéy Nasaret19 Amun ménléhu i Datu Herode, i télakiy Kad-

naneméntéfégito dob Josehe dob Egipto dob téginéfne. 20 Atin ménbéréh i télakiwe ni mano, “Tek gobrab uwitém i Ngae ni brab idéng ne mule mangéydob ingéde Israel. Non ménléhuén i de méméléhudamén bé Ngae ni.” 21Mélaw méntek i Josehe atinnuwitén i Ngae brab idéng ne mule mangéy Israel.

22 Endob énda ménbati ro dob Judea non méng-gilak i Josehe non énggélingoo noy Arkelaowemén-waléyméguléw amunménléhu i boh neDatuHerod.Atin féningatén man i Josehe dob téginéf ne, mélawméntaus ro mangéy dob sakuf i dakéle ingéd fén-dawét Galilea. 23 Atin ménbati ro diyo dob ingédeféndawét Nasaret. Mélawméntuman i ménrugayénkébéréh i de sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh nemaro, “Fédawétén i Kristowe ‘ségétéw tidéw dobNasaret.’ ”

3I kéuret Juan Bautistawe

1Bé no do gai, amunménifus i firoye gébélintuwa,i Juan Bautistawe énggumah dob gonone énda iétéw de bati dob sakuf i dakéle ingéd Judea. Atinnuretén mano, 2 “Kailanga kom gésénule bé de salagom brab témagak bé de tete adat gom non gédéténgumah i gaiwe méguléw i Tuluse dob de étéwén.”3 I Juane ni, been i bénréh i méntélatae sénarigoyTuluse muret bé kébéréh ne féndawét Isaias mano,“Wén i ségétéwe mékes dob gonone énda i étéw debati mano, ‘Tafay gom i aguwoy Kadnane. Fééntanggom i aguwo nuwe.’ ”

4 Atin kéménégal i Juane nawél buk dakél bi-natang féndawét kameliyo, brab kulit binatang ilégét ne. Atin i amaé nuwe kasuk brab téné. 5 Atinménangéy dob beeney médoowe do étéw tidéwJerusalem, brab tidéw dob kéluhanay de ingéd sakufJudeawe, brab de étéw bati dob de ingéd gédét dobwayége Jordan. 6Atin amun fénayag roy de sala ro,bénautis Juane bero dob wayége Jordan.

7 Atin médoo soy de Fariseo brab de Saduseoménangéy dob Juane inok fébautis ro. Endob amunénggito no bero, ménbéréh i Juanemano, “I begomemaak do ulé gom non tete i de rigoné kom. Sedekmangéy gom dini? Enda géféraréy gom tidéwdob kékukum i Tuluse moso ké fébautis gom saén.8 Buluk toow gomén gésénule bé de sala gom brabténagak gom i de tete adat gom, féténgténg gom ikégésénule gome bé de fiyo ula-ulané kom. 9 Atinkagom fégitungén de ké i Tuluse fukasé no begomdob de sala gom sabaf bé begom i de séfu Abraham.Béréhé ku begom, fakay géféwaléyoy Tuluse séfuAbrahamey de batéw ni. 10 Béleewe ni, gédéténi kékukum i Tuluse bé de tete étéw. Ségiléw béfalakule méntafayén ménténa dob darir i kayéweinok i de kayéw énda mégonok ro fiyo, tuwongénatin ibérén dob aféye inok métuwég. 11 I begéne,bautiso ku begom bé wayége inok fégito gom éng-gésénule gom bé de sala gom. Endob wén naygégumah gétundug begén brab bautisé no begombéRémogor i Tuluse brab aféye. Toow na fo gérotorbé begéne. Fiyon foy safatos ne, énda médaitu demibit. 12 Féganané noy de fiyo étéw bé de teteétéw ségiléw bé ségétéwe métof. I fégéétof ne diyodob kémér ne inok fégéétofén bé énrek ne brabfégétimuén bé faréye dob kiwot ne. I de ukoféntuwégé no dob aféye énda émfandaén.”

I kébautise bé Jesuse13 Bé no do gai, ménagéw i Jesuse tidéw Galilea

mangéy dob wayége ni Jordan. Atin ménfégédétdob Juane inok fébautis de. 14 Endob géléé Juane

Mateo 3:15 3 Mateo 5:10damén mano, “Begéney fatute bautiso mo, sedekBeem uman i mangéy fébautis begén?”

15 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Fédayaémsaén béleewe ni. Non fatut rigoné toy kéluhanaykétayay Tuluse.” Mélaw ménagayun i Juane.

16 Atin amun ménbautisén i Jesuse, géménauntidéw dob wayége. Sonom béno, ménungka ilawayo, brab énggito noy Rémogor i Tuluse mén-lus maak marafati brab méntérimféna dob Beene.17 Atin wén i ménbéréhe tidéw dob lawayo mano,“Been i niy Nga guwe. Toow fo kégédawa ku brabtintu késuwata ku.”

4Ténéngkad Satanasey Jesuse

1 Tidéw béno, i Rémogor i Tuluse fénanang-guwitén i Jesuse mangéy dob gonone énda i étéwde bati, inok i odoroy de saitan féndawét Satanasgéténgkada noy Jesuse rémigo tete. 2 Atin amundiyo i Jesuse, énda ménamaén bé rugay i ménfotefolo gétérésangan. Mélaw toow fo ménlayaf. 3 Atinénggumah i Satanase dob Beene brab ménbéréhmano, “Amuk Beemey Nga i Tuluse, féwaléyémamaén i de batéw ni.”

4 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Wén i Mén-sulate Kébéréh i Tuluse mano, ‘Békén amaén saéni funay étéwe méuyag. Yamula kailangay étéweykéluhanay kébéréh i Tuluse.’ ”

5 Tidéw béno, nuwit Satanasey Jesuse mangéydob Jerusalem brab nuwitén mangéy dob toowe fogérotor bérungoy lawi i Tuluse. 6 Atin ménsébéréhman bé Jesuse mano, “Amuk Beemey Nga i Tuluse,antéfor go. Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, ‘Suguéy Tulusey de télaki no démiyaga Beem.Brab sakémé ro Beem inok énda émfali go bé debatéw, fiyon i de sékéyém.’ ”

7Tidéwbéno, séménumbul i Jesusemano, “Endobwén soy Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, ‘Kagoténgkadén i Kadnane Tulusém rémigo bé kétayamuwe rigonén.’ ”

8 Tidéw béno, nuwit Satanasey Jesuse mangéydob uruk i gérotore fo tuduk. Brab fénténgténgéndey kéluhanay de ingéd dob duniyae ni brabkéluhanay de ungangéy de ni. 9Atinménbéréhmani Satanasemano, “Buluk lingkuwédomo begén brabféngadafé mo begén, iray gu Beem i kéluhanay deni.”

10 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Féraréygon Satanas! Enda féngadafé ku beem non wén iMénsulate Kébéréh i Tuluse mano, ‘Lingkuwéd gosaén dob adafay Kadnane Tulusém. Been saén iféngadafé muwe.’ ”

11Tidéw béno, i Satanase ténagakén i Jesuse. Atinénggumah i de télaki brab ténalima roy Jesuse.

Féngganay Jesusey galbék ne12 Atin i Herode fénféférisu noy Juan Bautistawe.

Atin amun énggélingoo Jesuse, ménule mangéyGalilea. 13Atin téménara saén dob ingéd ne Nasaret,brab ménangéy bati dob Kafernaum dob fédorori dogote Galilea, fingé dob ingéde Sabuton brabNeftali. 14 Ménrigoy ni inok métuman i kébéréh isénarigoyTuluse féndawét Isaiasmano, 15“I de étéwbati dob de ingéd Sabuton brab Neftali, brab fingédob dogote, brab dob difar i wayége Jordan, brab de

étéw békén Judio bati dob Galilea, 16fiyon fo ké i deni étéw maak bati ro dob délémone non békén rodo méngintulus, gégito ro dakél solo. Atin fiyon foké maak kélungonon dob berowe non mégilak ro békéléhue, réméndaw i soloe ni dob berowe.”

17Atin tidéwbé no gai, féngganaya Jesusey kéuretne mano, “Fatut gésénule gom bé de sala gom brabtagak gom i de tete adat gom, non gédétén i gaiweféguléwoy Tulusey de étéwén.”

Ténawag Jesusey de fot gétéw fatatugés18Wén i no sébaan fuweh, ménagéw i Jesuse dob

doror i dogote Galilea. Atin bé lala ne magéw,énggito noy ruwowe gétéw lagéy sétiman idéng. Idawét ruweAndres brab Simon (féndawét so Pedro).Nibér roy biyala ruwe dob dogote non fatatugésro. 19 Ménbéréh i Jesuse dob berowe mano, “Eng-gomén, odor gom Begén, atin kagomén sémélédsédo. Tidéw béleewe ni, fésélédé ku begom étéw,inok modor ro so Begén.” 20 Sonom béno, ténagakroy de biyala ro atin ménodor ro bé Jesuse. 21 Bélala ruwe magéw, énggito Jesusey de ségiyo lagéydo sétiman idéng. I dawét ruwe Santiago brab Juan.Diyo ro dob awang ruwe beroy boh ruwe féndawétSebedeo. Fégimué roy biyala ruwe. Atin ténabarJesuse bero. 22 Atin sonom béno, ténagak roy bohruwe dob awange atin ménodor ro bé Jesuse.

Nuwa Jesusey de médoo do étéw23 Atin i Jesuse séménugud mangéy dob

kéluhanay de ingéd dob Galilea. Atin téménorodob de lawi féngadafan kay de Judio, brab nureténi Fiyowe Uret fantag bé kéféguléw i Tuluse, brabnuwaén i de déméruun do séségiyo-giyo do déruun.24 Atin, ménsélalag i bantuga Jesuse dob kéluhanayde ingéd dob Siria. Mélaw i de étéw nuwit romangéy dob Beeney kéluhanay de déméruun béséségiyo-giyowe do déruun, do démawét, brabdo rénahuko saitan, brab do rebengén, brab dokimoyén. Atin énggéféadi-adino Jesuse berokéluhanan. 25 Atin toow fo médooy de étéwménfuray bé Jesuse, do tidéw Galilea, brab do tidéwDekapolis (i atag i Dekapolise “Do Folo Ingéd”), brabtidéw Jerusalem, brab tidéw Judea, brab tidéw dobdifar i wayége Jordan.

5I urete dob burure

1 Atin i Jesuse amun énggito noy médoowe doétéw ménlimud, ménénagé mangéy dob burure,atin ménsar diyo. Atin i de kuyugén ménfégédét rodob Beene. 2Atin ténoro Jesuse beromano, 3“Morori de étéw gétiga ro énda gérigo ro fiyo saliyu kétabangay Tuluse bero, non féguléwoy Tuluse bero.4 Moror i de étéw rémuung, non i Tuluse féfiyonénoy de fédéw ro. 5 Moror i de térifantad étéw nongédoté roy ati fénasad i Tuluse. 6 Moror i de étéwtoow fo méuyot ro rémigo bé kétayay Tuluse, nontabangay Tuluse de bero inok gérigono ro. 7Moror ide étéw mégédaw bé de ségiyo étéw, non mégédawi Tuluse bero. 8Moror i de étéw malinis i de fédéwro dob adafay Tuluse, non gito roy Tuluse moso.9Moror i de étéw do gémélé bé de sétiboh étéw, nonfédawétén ro do nga i Tuluse. 10 Moror i de étéw

Mateo 5:11 4 Mateo 5:42férasayén sabaf bé kétintuy adat ruwe dob adafayTuluse, non féguléwoy Tuluse bero.

11 “Moror gom ké féngirasén gom brab férasayéngom brab béréhon gom tete bé kéluhanay tugiesabaf bé kéunur gome Begén. 12 Féguyaya gom béno gai gégumah, non i baras gome toow fo médoodiyo dob lawayo. Non loo so bé niy kéférasay i deétéw bé do énggétah do sénarigoy Tuluse muret békébéréh ne.”

13Atin féntaus Jesusey kétoronemano, “I begomeségiléw gom bé timuse lénawék dob amaéne inokfiyoy nonom ne. Non sabaf bé begome, waléy fiyoyde étéw dob duniyae ni. Endob amuk mékédani kétasik i timuse, éndaén géséfule i kétasik ne.Endaén i lagaén, brab fatut ibérén brab gédaay deétéw ké témara ro.

14“Atin i begome ségiléw gombé soloe réméndawdob délémone ni duniya. Loo so bé ni, i ingédeféntindég dob uruk i burure, énda mébunéyén.15Atin énda i ségétéw tumumon solo inok ahuré nodob fénléngkébé kuréng. Yamula fédiyoé no dobfédongone de inok réméndaw dob lawie. Mélawgégitoy kéluhanay de étéw diyo. 16 Mélaw ségiléwgom bé de solo, non fatut rigo gom i fiyowe séngatékélid, inok i de étéw gito ro, atin dayéwé romélawi Abay gome Tuluse dob lawayo.”

Fantag bé kitabé17 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Kagom

fégitungén de ké ménangéyu dini inok kédané kuykitabé niray Moisese taloo noy de kétoro i de sénar-igoy Tuluse muret bé kébéréh ne. Non énda mé-nangéyu dini inok kédané ku, yamula ménangéyudini inok tumané ku. 18 Béréhé ku begom i toowe,taman énda méalfa i duniyae ni brab lawayo, éndaso mékédan i kitabe, fiyon kloh saén, taman éndamétuman i kéluhanane. 19 Mélaw i étéwe mémélisbé kitabé fiyon fo ké toow saén fo kloh sugu, brabtoroé no so dob de étéw i éndaén kailanga noodoron, toow na fo gérifantad bé de étéw féguléwoyTuluse. Endob i étéwe modor bé kitabé brab toroénoy de étéw bé fatut odoro ro, toow fo gérotor béde étéw féguléwoy Tuluse. 20 Béréhé ku begom,amuk énda toowna fométintuy de rigoné kombé derigonéy de Fariseo brab de témoro bé kitabe, éndagéahur gom dob kéféguléw i Tuluse.”

Fantag bé kékérite21 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano,

“Enggélingoo kom i ténoro i de katufua kommaro, ‘Kagom méméléhu, atin i méméléhue fatutmékukum.’ 22 Endob toroé ku begom béleeweni: I étéwe mékérit bé dumo nuwe, mékukum.Atin amuk wén i étéw béréhé no, ‘Léngléngén go’dob dumo nuwe, fatut mékukum dob adafay dekéfédéwan. Atin amuk wén i étéw émbéréh dobdumo nuwe mano, ‘Dufang go’, médait mangéy dobgonoy aféye dob uleono emferno. 23 Mélaw amukdiyo go dob féngadafane témulak dob Tuluse, atingétédémomowén i rénigomo sala dob dumomuwe,24 tagakém nay tulaké muwe dob adafay ahayanetulakan, atin fagayas go angéy dob dumo muwebrab séfiyo gom inok éndaén tete i de fédéw gom.Tidéw béno, séfule go brab irayém i tulak me dobTuluse.

25 “Atin buluk wén i dumo mo sébanil beem,atin uwité no beem dob kémukume inok sétiyawangom, buluk diyo gom séna dob de aguwon, béréhgo fiyo inok géséfagayun gom, brab éndaén mélawkailanga kom i, mangéye dob adafay kémukume.Non amuk Enda, atéé no beem dob kémukume, brabi kémukume atéé no beem dob de sundalo, brab i desundalo férisuné ro beem. 26Atin béréhé kuy toowe,énda moso géésut go tidéw dob férisunone tamanénda gébayada moy kéluhanay késalaa muwe.”

Fantag bé kélamfae27 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Eng-

gélingoo kom i kétoroe mano, ‘Kago sétayan saliyubé bawag me.’ 28 Endob toroé ku begom béleewe,bé fiyon fo ké ténéngténg i lagéye saén i libunebrab mingar de sétayan, énggésalaén non maakléménamfa i fédéw ne. 29 Mélaw amuk i funamuwe mésala i moto muwe fingé kuwonon, lésitématin ibérém. Non mas na fiyo ké kulang i réfa ilowoh me ké ganaf i lowoh me atin géangéy go dobuleono emferno. 30 Atin amuk i funa muwe mésalai kuwonone kémérém, kéléngém, atin ibérém. Nonmas na fiyo ké kulang i réfa i lowoh me ké ganaf ilowoh me atin géangéy go dob uleono emferno.”

Fantag bé késégélake31 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Wén

soy kétoroe mano, ‘I lagéye gémélak bé bawag nefatut iraya no bé sulate émbéréh ménségélak ron.’32 Endob toroé ku begom béleewe, amuk wén iségétéw lagéy gélaké noy bawagne éndob éndamonbigaén i ni libun, toow fo ménsala i nan lagéy. Nonbeen i ménfélamfae bé libuno no ké mawag manségiyo lagéy. Atin énggélamfa soy lagéye ménawagbé libune gélak loo bé nan.”

33 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Eng-gélingoo kom soy ténoro i katufua tome mano,‘Amuk sémafa go dob Kadnane, tintu kailanga motumanén i safa me ni.’ 34 Endob toroé ku begombéleewe, amuk rémigo gom fasad, kagom sémafa.Kagom fégésafa i lawayo non been i niy saray Tu-luse. 35Atin kagom fégésafa i duniyae ni non been iniy ténaa nuwe bé de sékéyén. Atin kagom fégésafai ingéde Jerusalem non been i niy gonoy barakataneDatu bati moso. 36 Atin kagom sémafa ké makom,‘Méléhuu na dob ni.’ Non énda géféfuteo kom taloono géféitama kom i fiyon suwaréw bé de buk gom.37 Béréh gom saén, ‘Hoo’, taloo no ‘Enda.’ Amukumana kom i nan bé de safa, tidéw dob Satanaseynan kébéréh gom.”

Fantag bé késulie38 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Eng-

gélingoo kom i kétoroe mano, ‘Fatut séfésuliémi motowe bé motowe, brab i kiféne bé kiféne.’39 Endob toroé ku begom béleewe ni, kagom sulioni étéwe réménigo tete dob begome. Ufama, amukwén i téménamfiling bé fiféy me fingé kuwonon,fédayaémde témamfiling so bé ségébalae de. 40Atinamuk wén i muwit beem dob adafay kémukumeinok gédoté noy kégal me irayém soy kamisitamuwe de. 41 Atin amuk wén i sundalo fégésé nobeem mobo bé de uwitén bé ségékilomitrowe saén,oboém taman ruwo gékilomitro. 42 Atin iraya moy

Mateo 5:43 5 Mateo 6:30mongote dobbeeme. Atin amukwén iméuyotmélétdob beeme, fééléto mo.”

Fantag bé késébanile43 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Atin

énggélingoo kom i kétoroe mano, ‘Fégédaw go béde dumo mo séloyuk, atin férarék go bé de sébanilbeem.’ 44 Endob ay niy kagéne kétoro begom:Fégédaw gom bé de sébanil begom. Atin dasalakom i de émférasay begom, 45 inok waléy gom donga i Abay gome Tulus dob lawayo. Non i Tuluseféréndawé no soy térésange dob de fiyo étéw loo sodob de tete étéw. Atin féranaay Tuluse soy de étéwrémigo fiyo loo soy de étéw rémigo tete. 46 Amukmégédaw gom saén bé de étéw mégédaw begom,énda i baras i Tuluse de begom. I de lémiful kémubrabuwis rigoné roy nan, fiyon fo ké énda fiyo ro étéw.47 Atin amuk sébéréh gom saén bé de dumo gomséloyuk, énda i funa kom médayéw. Non fiyon i debékén méngintulus rigoné roy nan. 48 I Abay gomeTulus dob lawayo, rigoné no saén i fiyowe. Brab ibegome fatut so rigoné kom saén i fiyowe.”

61 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Kagom

rémigo bé fiyowe émfésuwat bé Tuluse dob tén-gaangay de étéw saén inok dayéwéy de étéw begom.Non amuk rigoné kom i ni, énda i ségiyo barasgédoté kom tidéw dobAbay gome Tulus dob lawayo.

2 “Mélaw amuk tabanga moy ségétéwe méskinanbé kéiraya muwe de limus, kago fégétuwan de dobde ségiyo loo bé de étéw do ubo-ubo saén méng-intulus rigoné ro dob de lawi féngadafan brab dobde aguwon. Rigoné roy ni inok dayéwéy de étéwbero. Mélaw béréhé ku begom i toowe, énggédotroy kéluhanay de baras ro, atin énda i baras i Tulusede bero. 3-4 Endob amuk tabanga moy ségétéweméskinan, kago fégito-gitoy kérigo muwe de inokfiyon i de dumo mo do séloyuk énda gétiga ro de.Endob fiyon fo ké énda gitoy de étéw de, i Abay meTulus gito noy rénigo muwe brab Been i marasanebeem.”

Fantag bé kédasale5 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Buluk

démasal gom, kagom iringén i de étéw do ubo-ubosaén méngintulus. Méuyot ro témindég démasaldob de lawi féngadafan brab dob de aguwon inokgitoy de étéw bero. Béréhé ku begom i toowe, igédoté ruwe saén bé nan rigoné roy kédayéw i dedumo étéw bero. 6Endob buluk démasal gom, angéygom dob sibéy gome brab fintu gom, atin dasal gomdob Tuluse Abay gom dob lawayo énda gito gom de.Amuk rigoné kom i ni, gédoté kom i baras gometidéw dob Tuluse Abay gom. Beene saén i gégitowebé kéluhanay rigoné kome.

7 “Buluk démasal gom, kagom dulién i kédasaleénda i atagén. I de étéw énda gétiga roy Tuluserigoné roy ni non maro ké fégélingoéy Tuluse beroké mérugay i kédasal ruwe. 8 Kagom iringén bero.Enda kailanga kom i mérugaye kédasal non gétigayAbay gomey kailanga kome bé énda séna nongotgom de.

9 “Ay niy ufamawe de. Dasal gom loo bé ni, ‘Abaygey dob lawayo, kéluhanay étéwe damén féngadafé

ro Beem. 10 Féguléwo mo damén i kéluhanay deétéw inok i kétaya muwe mérigo dob fantade niloo so bé mérigowe dob lawayo. 11 Irayan gey béamaé keye bé ni gai. 12 Fésagada mo begey bé desala gey loo so bé kéfésagad geye bé de énggésalabegey. 13 Kago fédayaén begey météngkad rémigosala. Brab diyaga mo begey bé Satanase.’

14 “Buluk fésagada kom i de étéw réménigo tetedob begome, i Boh gome dob lawayo fésagada noso begom. 15 Endob buluk énda fésagada kom i deménsala dob begome, i Abay gome Tulus énda sofésagada no begom.”

16 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Atinamuk fuwasa gom inok tintu méngintulus, kagomféélumén i falas gome loo bé rigonéy de ubo-ubosaén méngintulus. Féélumé roy falas ruwe inokfégétiga ro bé de étéw bé mélayaf ro non fuwasa ro.Béréhé ku begom i toowe, énda i ségiyo baras gédotéro saliyu bé kédayéw i de étéw. 17 Endob amukfuwasa gom, furauf gombrab suwat gom, 18 inok i deségiyo étéw, énda gétiga ro de ké fuwasa gom. Atinmélaw i Abay gome Tulus énda gitono, Been saén igégitowe bé rigoné kome, atin barasa no begom.

19 “Atin kagom mitong kurta brab do langun-taman dob duniyae ni, non mébinasa ro. Noni de tamuk dob duniyae ni keke i de ifés taloono tangisén taloo no fénakawén non géahur i deménakaw dob de lawi gom. 20 Endob fatut itonggom i de baras gom dob lawayo non énda i ifés deméminasa taloo no tangisén taloo no fénakawén.21 Non i gonoy de tamuk gom, been soy gulaanékome.

22 “I motowe maak solo i lowohe. Buluk fiyoymoto muwe, maak géfékaya i kéluhanay lowoh menon gégito go. 23 Endob buluk ménsadil i de motomo, maak délémon i lowoh me non énda gégitogo. Mélaw buluk i solo me waléy délémon, toow fodélémon mon.

24“Enda i sugu-suguén fakay galbéko no séréngani ruwowe gétéw amu. Non amuk mégédaw béségétéwe de, mérarék bé ségétéwe de. Taloo noodoro noy kétayay ségétéwe de, brab siyawé noységétéwe de. Mélaw énda fakay gom modor béTuluse amuk fégitungé kom saén i kurtae.

25 “Mélaw béréhé ku begom, kagom émbuku fan-tag bé kéuyag gome, bé ati amaé kome look inémékome, taloo noy lowoh gome, bé ati kégalé kome.Non wén nay labi na fo mélaga bé amaéne funa komméuyag, brab wén nay labi na mélaga bé kégale kayde lowoh gom. 26 Fégitung gom i de kloh manok.Enda mohok ro taloo no kémétéw ro, brab éndamitong ro amaén dob de kiwot. Endob i Abay gomeTulus féamaé no so bero. Atin mas gom na balilagabé de kloh manok! 27 Enda i étéw géfétaah bé umulne bé kébuku ne, fiyon ségéuras saén.

28 “Enda soy funa kom émbuku fantag bé kégale.Fégitung gom i de flores. Méruk ro fiyon fo kéénda gémalbék ro taloo no rémigo ro do kégal ro.29Endob béréhé ku begom, fiyon i Solomone toow fokawasa datu, énda i kégalén loo bé de fiyo do falaséndo flores. 30 Endob buluk loo bé nan i kéfékégal iTuluse bé de kéroon méuyag ro saén singkow, atinbé démoe ibérén ro brab inohén, békén ba fékégaléno so begom? Toow fo kloh i kéféginugut gome.

Mateo 6:31 6 Mateo 8:431 “Mélaw kagom émbuku bé amaé kome brab

inémé kome brab kégalé kome. 32 Non i de étéwénda méngintulus ro, been i nan i fégitungé ruwetaman émbuku ro. Endob i Abay gome Tulus gétiganoy kéluhanay kailanga kome. 33Mélaw kagom ém-buku. Yamula fatut kétaya komkéméguléw i Tulusedob begome brab kétaya kom rémigo bémétintuwe,atin mélaw irayay Tuluse begom bé kéluhanay deéntingayén kailanga kom. 34 Atin mélaw kagomémbuku béleewe ni fantag bé ati mérigowe démo,fégitung gom fo ké gégumahén. Kagomén umanani kékérégéna kome béleewe bé kébukue fantag bédémoe.”

7Kagom kémukum

1 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Kagomkukumén i de étéw, inok i Tuluse énda so kukuméno begom. 2 Non i kékukum gome bé de ségiyoétéw, iringéy Tuluse so ké kukumé no begom. Atin ikérigo gome bé de ségiyo étéw, rigonéy Tuluse sodob begome. 3 Sedek gito moy klohe sala i dumomuwe, éndob énda gito moy kaame sala toow na fodakél? 4 Atin béréhé mo dob dumo muwe mamo,‘Adih, téréno moy nan salaém.’ Endob wén i kaamesala toow na fo dakél. 5 Fédayéw-dayéw go, éndobbékén go fiyo étéw. Téréno mo na métah i kaamesala toow na fo dakél, inok gétabanga moy dumomuwe émfétérén bé kaane kloh sala.

6 “Atin kagom iray i mékétéfuwe dob de itu. Nonamuk rigoné kom, kekeé ro saén begom. Atin kagomiray i balilagae fégonoén perlas dob de babuy. Nonamuk rigoné kom, daa ro saén. Mélaw kagom té-moro bé Fiyowe Uret dob de étéwmika mégélingo.”

Ongot gom dob Tuluse7 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Ongot

gom dob Tuluse atin irayén begom. Séléd gom, atingito gom. Tawag gom dob béngawane, atin i fintueungkaén inok géahur gom. 8 Non i kéluhanay demongot dob Tuluse, gédoté ro. Atin i kéluhanayde séméléd, gito ro. Atin i kéluhanay de témawagdob béngawane, géahur ro. 9 Ufama, ségétéw goboh, atin i nga me mongot fan, énda iraya mo debatéw. 10 Taloo no mongot sédo, énda iraya mo deulé. 11 Fiyon fo ké tete gom étéw, gétiga kom soymiraye bé éntingayéne fiyo dob de nga gom. Labinay Tuluse toow fo fiyo, gétiga noy miraye fiyo nadob begome. Beeney Boh gome dob lawayo, brabirayén i de fiyo do éntingayén dob de étéw mongotdob Beene.

12 “Buluy kétaya kome rigonéy de étéw dob be-gome, rigo gom so dob berowe. Non been i atag ikéluhanay de sugu dob kitabé nirayMoisese brab dekétoro i de sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne.”

I mérate béngawan13 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Ahur

gom dob mérate béngawan mangey dob lawayo.Non toow fo buka i béngawane mangéy dob uleoneemferno atinmédooyde étéwmuntul denonmagadi kéagéw ruwe diyo. 14 Endob i mérate béngawanmangéy dob umule magufusa, mérégén i kéuntulede. Mélaw énda médooy étéwe géuntul de.

15 “Atin ingat gom inok énda géunur gom béde ubo-ubo sénarigoy Tuluse muret bé kébéréhne. Non fiyon fo ké ubo-ubo ro mégédaw maakdo ménorom ayam, tintu tete i adat ruwe brabbinasané ro begom. Non i toowe, ségiléw ro bé demérayar do binatang. 16-18 Endob gélolo gom berosabaf bé de rigoné ro. Ufama, énda i fiyo kayéwmé-gonok bé tetee onok, taloo no tete kayéw mégonokbé fiyowe onok. I sulu-suluwe énda mégonokén bémanggae. Brab i kayéwe suwaran énda mégonokénsaging. I fiyowe kayéw mégonok saén fiyo, atin itetee kayéw mégonok saén tete. 19 Atin i kayéweénda mégonokén fiyo, tuwongén brab ibérén dobaféye inok inohén. 20 Mélaw gélolo gom i de ubo-ubo sénarigoy Tuluse sabaf bé de tete rigoné ro.

21 “Enda kéluhanay de étéw témawag Begénmaro, ‘Kadnan, o Kadnan,’ géangéy ro dob lawayo.Endob i de étéw rémigo bé kétayay Abay guweTulus, bero saén i géangéy dob lawayo. 22 Bé gaiwegégumah i kékukum i Tuluse, médooy de étéwémbéréh dob Begéne maro, ‘Kadnan, o Kadnan,nuret gey i kébéréh i Tuluse nusar gey i dawét me.Atin nusar gey soy dawét me fégédédél bé de saitantidéw dob de étéw rénahuko ro, brab rénigo gey i demédoo domékégaif dob dawétme.’ 23Endob béréhéku bero maku, ‘Enda gélolo gu begom. Férayu gomdob Begéne. Begom i de étéw do rémigo tete.’

24 “Béréhé ku begom i fantage bé de mégélingobé kébéréh guwe brab odoro ro. Berowey ségiléwebé ségétéwe métilédtéd réménigo lawi brabféntindégén i de liléyén dob émbagére batéw.25Amunmérégés i ranae brab énggégumah i dunukebrab énggébéla diyo i émbagére réfuruh, éndaméntuwongén non féntindég dob rotor i batéwe.

26 “Endob i étéwe énggélingo bé de kébéréh guéndob énda odoro no de, ségiléw bé dufange étéwféntindégén i lawi ne dob faréke saén. 27 Mélawamun ménrégés i ranae brab énggumah i dunukebrab énggébéla diyo i émbagére réfuruh, méntu-wong brab toow fo ménbinasa.”

28Amun énggilid i Jesuse témoro bé de ni, méng-gaif i de médoo do étéw bé kétoro ne. 29Non békénségiléw i kétoro ne bé de maistéroy kitab i de Judio.Non énda saén ténoroén i kéfégitung i de ségiyoétéw. Yamula ténoroén i kaane kéfégitung.

8Nuwa Jesusey ségétéwe fémuteén

1 Tidéw béno, léménudug i Jesuse tidéw dob bu-rure ni. Atin ménfuray i de médoo do étéw. 2Tidéwbéno, wén i ségétéwe étéw fémuteén ménangéydob Beene brab léméningkuwéd dob adafa nuwe.Atinménbéréh i fémuteéne ni étéwmano, “Kadnan,buluk méuyot go, géféadi-adino mo begén.”

3 Atin i Jesuse béntérén i kémér ne brabkénuwahén, brab ménbéréh mano, “Méuyotu.Adi-adi go.” Sonom béno, ménkédan i fémutene brab ménadi-adi. 4 Atin bénréh Jesuse dobbeene bé békén ureté no dob de ségiyo étéw,brab sénuguén mano, “Ay go dob fadie inokféténgténgém ménadi-adi gon. Tidéw béno, tulakgo, loo bé ménbéréhe dob kitabé tidéw dob Moiseseinok gétigay kéluhanay de étéw ménadi-adi gon.”

Mateo 8:5 7 Mateo 9:3Nuwa Jesusey sugu-suguéy sundalowe

5 Amun énggumah i Jesuse dob ingéde Kafer-naum, wén i ségétéwe Romano kafitay de sundaloménangéy dob Beene. Atin ménongot tabang dobJesuse mano, 6 “Maistéro, wén i sugu-sugué kuwetoow fo fasang déméruun béni. Diyo dob lawi guweénda gélékutohén.”

7 Atin ménbéréh i Jesuse mano, “Na, mangéyudiyaan atin uwaé ku.”

8Endobbang i kafitane, “Kagonéndaménmangéydob lawi guwe. Non toow go fo gérotor étéw atinmélaw énda médaitu témanggaf Beem dob lawiguwe. Endob toow go fo barakatan, mélaw béréhémsaén i sugu me mamo, ‘Adi-adi gon,’ atin gétigakuy waléy adi-adiy sugu-sugué kuwe. 9 Gétiga kuyni non wén i mas gérotor sundalo mémanduonbegén. Brab wén soy do sundalo fémanduo ku. Atinbuluk béréhé ku dob ségétéwe de, ‘Angéy go diyoo,’mangéy diyo. Brab buluk maku dob ségétéwe de,‘Enggon,’ témingé. Brab buluk béréhé ku dob sugu-sugué kuwe, ‘Rigo moy ni,’ rigoné no.”

10 Amun énggélingoo Jesusey ni, ménggaif de.Atin ménbéréh dob de étéw furay dob Beene mano,“Béréhé ku begom i toowe, fiyon foy de Judio, éndai ségétéw énggito gu loo bé ni kéféngintoowénétéw. 11 Béréhé ku begom, bé gaiwe gégumahméguléw i Tuluse, médooy de étéw gégumah tidéwdob kéluhanay sugud i duniyae, fiyon i de békénJudio. Atin i Tuluse féguléwo no bero beroy dekatufua tom ro Abraham, Isak, brab Jakob. 12 Endobwén i de Judio diyo ro so damén éndob kénda noberomangéy dob délémone gonon dob liyuwe. Diyoro kémérew brab kémigét i de kifé ro.” 13 Atinménbéréh i Jesuse dob kafitane ni mano, “Ule gon,ménadi-adinén i sugu-sugué muwe loo bé kéunurme mérigo.”

Atin i sugu-sugué nuwe, ménadi-adi bé no souras.

Nuwa Jesusey de médoo do étéw14 Tidéw béno, méntaus i Jesuse mangéy dob

lawi Pedrowe. Diyo énggito noy térima Pedrowelibun déméruun gara-gara toow fo méduf. 15 Atini Jesuse kénuwahén i kémér i libune ni. Atin sonombéno, ménkédan i kééduf ne brab ménadi-adi. Atinméntek dénuwoto no bero.

16 Amun mélédén i térésange, i de étéw nuwitroy de médoo do sénaitanan ménangéy dob Jesuse.Ménbéréh saén i Jesuse atin fénféraréyén i de sai-tan. Atin nuwa Jesusey kéluhanay de déméruundiyo. 17 Rénigo noy ni inok tumané noy kébéréhi sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne féndawétIsaias mano, “Uwaé noy de déruu tom, atin kédanénoy de tete tom.”

18 Atin amun énggito Jesusey de médoo étéwgéliwét de, sénuguén i de kuyugén mifar dob do-gote. 19 Tidéw béno, wén i témoroe bé kitabé mén-fégédét dob Jesuse brabménbéréhmano, “Maistéro,modoru Beem fiyon udenén ayo mo.”

20 Endob ménbéréh i Jesuse mano, “I de kufés,wén i tosong ahuro ro. Brab i de kloh manok, wén isalag ro. Endob i Nga i Kéilawane, sani Begéne, éndai gono ku témérén taloo no fidong. Mélaw toow gofo kérégénan amuk modor go Begén.”

21 Atin wén i ségétéwe kuyugén ménbéréh dobJesuse mano, “Maistéro, modoru Beem. Endobtungkasém na begén métah mangéy lémbéng béboh guwe.”

22 Endob séménumbul i Jesuse mano,“Félébéngém bé de étéw énda munur Begén i deménléhu ro. Endob i beeme, odor go Begén.”

Féntéré Jesusey défuke23 Tidéw béno, i Jesuse brab de kuyugén ménda

ro awang mifar dob dogote. 24 Atin téménékowménggumah i émbagére défuk. Atin séndamfa-damfaay de bagél i awange, taman gédét mééléd.Endob i Jesuse énggéfidong. 25 Atin ménangéy i dekuyugén dob Beene, brab nulég ro maro, “Kadnan,tabangén gey! Gédét tom méléhu!”

26 Séménumbul i Jesuse mano, “Sedek mégilakgom? Toow fo kloh i kéunur gome.” Tidéw béno,téménindég i Jesuse brab ménbéréh dob réfuruhebrab dob de bagél mano, “Térén gom!” Sonombéno, téménrén i défuke brab méntinanék i do-gote. 27Ménggaif i kéluhanay de kuyug Jesus. Atinménsébéréh-béréh ro maro, “Ati keeyén i Jesuse ni?Fiyon i réfuruhebrabde bagélmodor ro bé sugune.”

Dénédél Jesusey de saitan28 Amun énggumah i ro Jesuse dob difar i dogote

dob ingéde Gerasa, bénalak i de ruwo gétéw lagéyrénahukoy de saitan. Bati ro dob de takub do lébéngatin toow ro fo émbaraw. Mélaw énda i do étéwgétara diyo. 29Atin ménkes ro maro, “Nga i Tuluse,ati rigoné muwe dob begeye? Aw ménangéy go badini inok kukumé mo begey fiyon fo ké énda sénagégumah i fatute gai?”

30 Enda mérayuén dob no gonon, diyo i médoowedo babuy témabtab. 31 Atin nongot i de saitan dobJesuse maro, “Amuk féféraréyé mo begey, féahurémbegey dob do babuy diyo.”

32Atin bang Jesuse, “Agéw gom.” Mélawménsut ide saitan tidéwdobdo étéwnobrabménahur ro dobde babuy ni. Sonom béno, i kéluhanay de babuy ni,ménraréy ro mangéy dob fingase brab ménantéforro mangéy dob dogote atin ménléné ro.

33 Atin i de étéw témalima bé de babuy ni amunénggito roy ni ménrigo, ménségéta ro mangéy dobingéde brab nuret roy kéluhanay de rénigo Jesusbrab ati ménrigowe dob de lagéy sénaitanan bégétahe. 34 Mélaw ménangéy diyo i kéluhanay deétéw dob ingéde ni inokmalak bé Jesuse. Atin amunénggito ro, nongot roy Jesuse ké tékédan dob nogono ro.

9Nuwa Jesusey ségétéwe kimoyén

1 Tidéw béno, ménda i Jesuse dob awange atinménséfule mifar dob dogote brab ménule mangéydob ingéd ne. 2 Diyo, énggumah i de étéw ménuwitbé ségétéwe kimoyén ténanggung ro mangéy dobJesuse. Amun énggito Jesusey kéféngintoow ruwe,ménbéréh dob ni étéw kimoyén mano, “Adih, kagoémbuku! I de salaém ménfésagadén.”

3 Tidéw béno, wén i de témoro bé kitabé mén-sébéréh ro dob de fédéw ro maro, “Embéréh méké-murka i ni étéw, non réféngé noy Tuluse.”

Mateo 9:4 8 Mateo 9:344 Edob i Jesuse gésobuto noy de itunga ro. Mélaw

ménbéréh mano, “Sedek tete i kéfégitung gome loobé nan? 5 Toow na fo mélému ké béréhén, ‘I desalaém ménfésagadén.’ Non énda gito no ké wén ibarakat gu de rémigo. Endob toow fo mérégén kébéréhén. ‘Tindég go brab agéw go.’ Non giton kéwén i barakat gu de rémigo. 6 Endob féfégétiga kubegom i fantage bé Nga i Kéilawane, sani Begéne.Wén i barakat gu brab kuwagib gu dob duniyae niémfésagad bé de sala.” Tidéw béno, bénréhén dobni kimoyén mano. “Tindég go brab ule go unwitémmule i iroo muwa nan.”

7 Sonom béno, téménindég i kimoyéne ni brabménagéw mule. 8 I de médoo do ménlimud doétéw diyo, amun énggito roy ni, ménggilak ro,atin dénayéw roy Tuluse non nirayén dob Jesuseykuwagibé émfésagad bé de sala.

I kétawage bé Mateowe9Tidéw béno, méntékédan i Jesuse dob no gonon.

Atin i lala ne magéw, énggito noy ségétéwe étéwkémubra buwis féndawét Mateo, ménsar dob dekubranan buwis. Atin ménbéréh i Jesuse mano,“Odor go Begén.” Atin téménindég i Mateowe brabménodor de.

10Tidéwbéno, i Jesuse beroy de kuyugénménamaro dob lawi Mateowe séréngan bé de médoo dokémubra buwis brab de ségiyo so do tete étéw.11 Atin amun énggitoy de Fariseoy ni, ménénginsaro dob de kuyug Jesus maro, “Sedek ménsélawék iMaistéro gome mama bé de kémubra buwis brab deségiyo tete étéw?”

12 Endob i Jesuse énggélingoo no brab ménbéréhmano, “I de fiyo kégélowoho no, énda kailanga roymuwae, éndob kailangay de wén déruu no. 13 Endaménangéyu dini inok tabaré kuy de métintu étéw,éndob ménangéyu dini inok tabaré kuy de wénsalaén inok gésénule ro. Basa gom brab tantu gomfégitung i ni Ménsulat Kébéréh i Tuluse mano, ‘Masméuyotu de ké ségédaw gom bé kétulak gome.’ ”

Fantag bé kéfuwasawe14 Tidéw béno, wén i de kuyug Juan Bautista

ménangéy ro dob Jesuse brab ménénginsa ro maro,“I begeye, sénga tékélid fuwasa gey. Loo so bé deFariseo. Sedek énda fuwasay de kaam kuyug?”

15 Atin sénumbulo Jesuse bero mano, “Ufama, ide kana dob uyote énda waléy tete i de fédéw rotaman énda tékédan i témérimawe lagéy. Endobamuk gégumah i gaiwe ké édotén nén i témérimawelagéy dob berowe, been nay no fuwasa ro. Ségiléwso bé de kagén kuyug, non amuk diniwu séna, éndafuwasa ro.”

16 Tidéw béno, nuret Jesusey sébaane binuwayafantag bé sébidanay mantuwe kétoroén brab tafayekétoro i de Judio. Ménbéréh mano, “Enda i étéwusaré noy mantuwe safut fégétabungén bé tafayekégal. Non amuk rigoné no, kéménkén i mantuwesafut, atin méfendet i tafaye kégal, atin minutgétimal i rédet ne. 17 Brab énda i étéw mahur bémantuwe arak dob tafaye ahuron arak rénigo békulit i ayame. Non amuk rigoné no, mébétus i man-tuwe arak dob tafaye ahuron brab mébinasa brabméitis i mantuwe arak. Yamula fatut i mantuwe

arak ahurén dob mantuwe kulit fédéngon de, atinméitong kéluhanan.”

Nuwa Jesusey ruwowe gétéw libun18 I lala Jesuse émbéréh séna, énggégumah i

ségétéwe odoroy de Judio, brab ménlingkuwéd dobadafa Jesuse brab ménbéréh mano, “I nga guwelibun mantu séna ménléhu. Endob amuk modor gobegén brab angéyémo gamakén, gétiga kuy tébule.”19 Mélaw téménindég i Jesuse brab ménodor bé nilagéy. Ménodor soy de kuyugén.

20-21 Amun ménagéw ro, ménggéta i ségétéwelibun bero. I ni libun foloén bra ruwo gébélintuwai kéranas i adat ne. Amun ménfuray bé Jesuse,ménggitungmano, “Amuk gékuwaha ku saén i kégalne, adi-adiwu.” Mélawménangéy dob ségang Jesusebrab kénuwahén i kégal ne.

22 Tidéw béno, séménling i Jesuse brab amunénggito noy ni libun, sénbérého no mano, “Di, kagoémbuku. I kéféngintoow mey funa muwe ménadi-adi.” Sonom beno, i ni libun ménadi-adi.

23Tidéw béno, méntaus i Jesuse mangéy dob lawii odoroy de Judio ni. Amun énggumah, énggito noyde médoo do étéw diyo. Rémuung ro brab selekénro brab émbaat ro fo.

24Ménbéréh i Jesuse mano, “Tékédan gom! Endaménléhu i ngae ni. Fidong saén.” Tidéw béno,sénbayat roy Jesuse bé bénréh ne.

25 Amun ménsut i de étéw dob lawie, ménahur iJesuse dob sibéy i ngae ni libun, brab génamakéndob kémér ne. Bé béno so, méntek i ngae ni.26 Tidéw béno, i urete fantag bé ni rénigo Jesuseménlégéb dob kéluhanay de ingéd diyo.

Nuwa Jesusey ruwowe gétéw langafén27 Tidéw béno, méntékédan i Jesuse tidéw diyo.

Atin bé lala ne magéw, ménfuray i ruwowe gétéwlagéy do langafén. Ménkes ro maro, “Séfu DatuDabid, fégédaw go begey!”

28 Atin amun ménahur i Jesuse dob lawie, mén-fégédét i de langafén ni. Atin fénénginsaa Jesusebero mano, “Aw munur gom ba ké géuwaa kubegom?”

Atin séménumbul ro maro, “Hoo Maistéro,munur gey.”

29 Tidéw béno, i Jesuse kénuwahén i de moto robrab ménbéréh mano, “Mérigo dob begome loo békéunur gome de.” 30 Atin sonom béno, énggégitoro. Atin ménégét i kébéréh Jesuse de bero mano,“Kagom uretén i ni dob de étéw.”

31 Endob amun ménagéw ro, nuret roy ni rénigoJesuse. Atin mélaw ménséfélalag i bantuga nuwedob kéluhanay de ingéd diyo.

Nuwa Jesusey ségétéwe mow32 Lala ruwemagéw i de ni ruwo gétéw do éndaén

do langafén ro, énggumah i de étéw nuwit ro dobJesusey ségétéwe mow sabaf bé saitane rénahukono. 33 Atin dénédél Jesusey saitane ni. Atin sonombéno, énggébéréh i lagéye ni non éndaén mowén.Atin i kéluhanay de étéw diyo ménggaif ro, brabménbéréh ro maro, “Enda séna énggégito gey bémékégaife loo bé ni dob ingéd tome ni Israel.”

34 Endob ménbéréh i de Fariseo maro, “I funanuwe gédédél do saitan non wén i barakatén tidéwdob Satanase sani odoroy de saitan.”

Mateo 9:35 9 Mateo 10:3435 Tidéw béno, ménagéw i Jesuse mangéy sé-

muguddob kéluhanay de ingéd diyo. Atin téménorodob de lawi féngadafan kay de Judio, brab nureténi Fiyowe Uret fantag bé kéféguléw i Tuluse bé deétéwén. Atin nuwaén soy de médoo do étéw béségiyo-giyowe do déruun. 36Atin amun énggito noyde médoo do étéw ménlimud dob Beene, ménurayi na nuwe bero, non ménbuku ro brab kailangaroy tabange. Maak do bili-bili énda i mifat bero.37 Mélaw ménbéréh dob de kuyugén mano, “I deni do médoo do étéw méuyot munur dob Begéne,ségiléw ro bé bukae safad fatutén kétéwén. Endobkloh saén i kémétéwe de, sani de témoro beromunur. 38Mélaw dasal gom dob Tuluse inok umananoy de gémalbék témabangan betom kémétéw.”

10I de folo bra ruwo gétéw kuyug Jesuse

1 Atin i Jesuse ténawagén i de folo bra ruwogétéw kuyugén mangéy dob Beene. Atin nirayano bero barakat inok gédédél ro do saitan brabgéuwaa roy de kéluhanay de ségiyo-giyo do déruun.2 Ay niy de dawét i de Apostol, sani de sénugu:Simon (féndawétén so Pedro), brab Andres dumono sétiman idéng, Santiago brab Juan sani de ngaSebedeo, 3 brab Filipi, brab Bartolome, brab Tomas,brab Mateo sani kémubrawe buwis, brab Santiagonga Alfeo, brab Tadeo, 4 brab Simon ségétéw toowfo gulaané noy ingéd ne, brab Judas Iskariot saniménfékéfoe bé Jesuse.

Sénugu Jesusey de folo bra ruwo gétéw kuyugén5 Atin sénugu Jesusey de ni folo bra ruwo gétéw

kuyugén mano, “Kagom mangéy dob de ingéd i debékén Judio taloo no dob de ingéd sakuf i dakéleingéd Samaria. 6 Yamula, agéw gom mangéy dobde étéw dob Israel non ségiléw ro bé de méntadindo bili-bili. 7 Agéw gom brab uret gom makom,‘Gédétén i gaiwe féguléwoy Tulusey de étéwén.’8Atin uwa gom i de déméruun, tébule gom i demén-léhu, féadi-adi gom i de fémuteén, féféraréy gomi de saitan. Atin kagom fébayadén i de étéw, nonénda fébayadé ku begom bé kéiraya kuwe begom.9Atin kagommuwit kurta, fiyon bélowon look filak,taloo no do kloh kurta. 10Atin kagom muwit réban,taloo no tugé, taloo no lékasa komkégal look sinilas.Non i de tabanga kom fatut tabanga ro so begom béatiy kailanga kome.

11 “Atin amuk gégumah gom dob sébaane ingéd,séléd gom i ségétéwe méuyot témayakuf begom.Atin bati gom diyo taman tékédan gom tidéw dobno ingéd. 12 Atin buluk mahur gom dob lawie,béréh gom bé féfiyonéy Tulusey de étéw bati dobni lawi. 13 Buluk i de étéw dob nan lawi tayakuféro begom, féfiyonéy Tuluse bero. Endob bulukénda tayakufé ro begom, énda so féfiyonéy Tulusebero. 14Atin buluk gégumah gomdob sébaane ingédénda tayakufé ro begom taloo no énda fégélingoéro begom, tékédan gom diyo. Atin tag-tag gom i debubuk sébuwan dob de sékéy gom inok fégétiga kombero bé kukuméy Tuluse bero. 15 Béréhé ku begomi toowe, bé gaiwe kémukum i Tuluse, toow na fogétimal i kékukum ne bero bé de tete étéw ménbatidob de ingéd Sodom brab Gomorah bé gétahe.

16 “Fégélingo gom, féuwit gu begommaak do bili-bili mangéy dob kérara i de itu talun. Mélaw ingatgom brab fatut rigo gom saén i fiyowe. 17 Ingatgom non wén i de étéw kémfo begom brab uwité robegommangéy dob adafay kémukume. Atin badaséro begom dob de lawi féngadafan kay de Judio.18 Atin uwité ro begom dob adafay de méguléwbegom brab de datu inok kukumé ro begom sabafbegom i do kuyug gu. Endob been i niy gaiwe uretgom i Fiyowe Uret dob berowe brab dob de békénJudio. 19 Atin amuk kéfoé ro begom brab kukuméro begom, kagom émbuku fantag bé atiy béréhékome bero look ati kébéréh gome. Non bé no gai,iray begom i fatute kébéréh fégésumbul gom bero.20 Non i kébéréhe békén tidéw dob itunga kome,yamula i Rémogor i Abay gome Tulus i émfébéréhebegom.

21 “Atin bé no gai, wén i de étéw atéé roy de dumoro sétiman idéng inok féléhuén. Loo soy rigonéyde abay dob de nga ro. Atin wén soy de nga waléysébanil bé de lukés ro brab féféléhu ro. 22 Atini kéluhanay de étéw mérarék ro begom sabaf békéunur gome Begén. Endob ati fédaydaye munurtaman dob tamfadane, méfukas ro. 23 Atin amukférasayé ro begom dob sébaane ingéd, féraréy gommangéy dob ségiyowe ingéd. Béréhé ku begom itoowe, énda séna géfégilido kom i galbék gome dobkéluhanay de ingéd dob Israel, séfuleun mangéydini, sani Nga i Kéilawane.

24 “I méganade békén gérotor na bé témoroe de.Atin i sugu-suguéne békén gérotor na bé amu ne.25 Mélaw i méganade fatut moror ké iringé noytémoroe de. Atin i sugu-suguéne fatut moror kéiringé noy amu ne. Atin amuk i uléw i ségékuréngeféndawét do étéw Beelsebul sani Satanase, labi nafo tete i fédawét ruwe bé kuréngo nuwe. Mélawamuk féngiras i de étéw Begén, toow na fo gétimal ikéféngiras ruwe begom.

26 “Mélaw kagom mégilak bé étéwe. I kéluhanayrigonéy de étéw do méntéléb, mébukeh so moso.Brab i kéluhanay de méntéléb, mébukeh so moso.Brab i kéluhanay de ménbunéy, giton so moso.27 Atin i béréhé kuwe ni dob begome saén, fatutbéréh gom so dob de médoo do étéw. Atin iségurawé kuwe dob begome, fatut toro gom dobde médoo do étéw. 28 Atin kagom mégilak bé degéféléhu bé lowoh gome, éndob énda géféléhuoroy rémogor gome. Yamula fatut gom mégilakbé Tuluse non wén i barakatén méminasa bé delowoh gom loo soy de rémogor gom dob uleono em-ferno. 29Ufama, i de kloh manok toow fo mélémuykéfébéléye bero dob fadiyane. Endob énda i sébaanmélawu bero dob fantade ké énda fédayaéy Abaytome de Tulus. 30-31 Atin i begome mas gom nabalilaga bé de kloh manok. Mélaw kagom mégilak,non i Tuluse tuganulé no begom. I Tuluse gétiga nofiyon i kédooy de buk gom dob de uléw gom.

32“Atin atimurete fantag bé kéunur ne Begén dobde étéw, ureté ku soy fantage bé kéunur ne dobAbayguwe Tulus dob lawayo. 33 Endob ati démirunge békéunur ne Begén dob adafay de étéw, dirungé ku somoso i kéunur ne dob adafay Abay guwe Tulus.

34 “Atin kagom fégitungén de ké ménangéyu diniinok kédané kuy késétibohe dob duniyae ni. Békén.

Mateo 10:35 10 Mateo 11:27Yamulaménangéyu dini inok sétiboh i de étéw. Noni de étéw munur Begén brab de étéw énda munurBegénwaléy ro sébanil. 35Nonménangéyu dini inokfésébanilé kuy de boh brab de nga ro lagéy. Loo sobé de idéng brab de nga ro libun. Loo soy de libunbé de térima ro libun. 36 Atin mélaw i toowe na fosébanil i de étéw, beroy de dumo no ségékuréng.

37 “Atin i étéwe mas nay kéimu ne bé de lukésénbé Begéne, énda médaitén waléy kuyug gu. Atin iétéwe mas nay kéimu ne bé de ngaén bé Begéne,énda so médaitén waléy kuyug gu. 38 Atin fiyonatiy étéwe énda furayén Begén bé kéfédayday ne béde mérégén fiyon fo ké féléhuén dob kruse, éndamédaitén waléy kuyug gu. 39 Atin i étéwe méuyotémféraru bé umul ne dob duniyae ni, méléhu. En-dob i étéweméléhu bé kéfuray ne Begén, gédoté noyumule magufusa.

40 “I étéwe témayakuf begom, tayakufé no soBegén. Atin i étéwe témayakuf Begén, tayakuféno soy Tuluse ménféuwit Begén. 41 Atin i étéwetémayakuf bé sénarigoy Tuluse sabaf sénugu i Tu-luse, gédoté noy barase ségiléw bé nan sarigon.Atin i étéwe témayakuf bé métintuwe étéw sabaf békétintuy adat ne, gédoté noy barase ségiléw bé nanmétintu étéw. 42 Atin béréhé ku begom i toowe, iétéwe miray fiyon ségétabu saén mélégénéy wayégdob ségétéwe gérifantad kuyug gu sabaf bé been ikuyug gu, tintu gédoté noy barase.”

11I kéfénginsa Juan Bautistawe

1 Amun énggilid i kétoro Jesuse bé de folo braruwo gétéw kuyugén, ménagéw mangéy dob deingéd diyo inok témoro brab muret diyo.

2 Bé béno do gai, ménférisuy Juan Bautistawe.Atin amun énggélingoo noy fantage bé de rigonéKristo, sénuguén i de dumo bé de kuyugén mangéydob Beene inok ménginsa. 3 Atin fénénginsaa romaro, “Beemebayno bénréh Juane gégumahongot-ongoté key, taloo no ongot-ongot gey na ségiyo?”

4 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Séfule gommangéy dob Juane brab uret gom i de énggito gomdo rénigo gu brab de énggélingoo kom. 5 I delangafén énggégito ro, brab i de fikat énggéagéwro, brab i de fémuteén ménadi-adi ro, brab i debokongén énggégélingo ro, brab i de ménléhumén-tébule ro. Atin ureté kuy Fiyowe Uret dob deméskinan. 6 Atin béréh gom so dob Juane bé toowfomoror i étéwe énda ruwo-ruwoy kéféngintoowneBegén.”

7 Amun ménséfule i de kuyug Juan, ménbéréh iJesuse dob demédoo do étéw fantag bé Juanemano,“Ati nangéy gome ténéngténg dob gonone énda iétéw de bati? Ségétéw maak kéroon faniréy ré-furehe? Békén, non i kéunur Juane énda méfélukénloo bé kéroone. 8 Aw ménangéy gom diyo inokangéyé kom téngténgén i ségétéwe lagéy toow fofiyoy kégal ne? Békén, non i de étéw kémégal ro fiyobati ro dob de toow fo fiyo lawi kay de datu. 9 Atinangéy gome ténéngténg? Ségétéw étéw sénarigoyTuluse muret? Hoo, éndob béréhé ku begom, iJuane békén saén sénarigon muret bé kébéréh iTuluse. 10 Non been i Juane niy fantage bé Ménsu-late Kébéréh i Tuluse mano, ‘Sugué kuy sugu-sugué

kuwemétah Beem. Been i témafaye bé kégumahmemétah Beem.’ ” 11 Atin féntaus Jesusey kébéréh nemano, “Béréhé ku begom i toowe, énda i toow na fogérotor bé Juane bé kéluhanay de étéw ménumah.Endob dob gaiwe féguléwoy Tulusey de étéwén, ikéluhanay de térifantad étéw sakuf i Tuluse, toowro na fo gérotor bé Juane béleewe ni. 12-13 Bé éndaséna témoro i Juane de, i Moisese brab de sénarigoyTuluse nuret ron i fantage bé kéféguléw i Tuluse béde étéwén. Atin tidéwdob gaiwe féngganaya Juaneykéuret ne taman so béleewe ni, médooy de étéwsétiboh inok fégésé ro mahur de. 14Wén i kébéréh ide énggétah do sénarigoyTulusemuret bé gégumahEliase inok ureté noy kégumah Kristowe. Atin Juani téménumane bé nan kébéréh. Fiyo ké géunur gombé ni. 15Mélaw fétuntay gom fo toow amuk méuyotgom de ké gésobuto kom i de ni.

16 “Ati féségiléwo kuwe bé de étéw méuyag béni?Ségiléw gom bé de nga ménsar dob fadiyane brabmika ro mégérémét. Tabar i de dumo ro beromaro, 17 ‘I begeye ménségagung gey, éndob éndaménsayaw gom. Brab léméninggéng gey linggéngménléhuon, éndob énda kéménrew gom.’ 18 Nonménangéy diniy Juan Bautistawe ménfuwasa brabéndaméninémén arak. Brab bénréh i de étéw sénai-tanan kun. 19 Endob i Nga i Kéilawane, sani Begéne,ménangéyu dini, brab mamau atin minému. Brabménbéréh i de étéw, ‘Ay niy ségétéwe étéw aruménmama brab miném arak, brab wén i dumo no dolémiful kémubra buwis brab do tete étéw.’ Endobi kégétigay Tuluse, énggiton toow fo métintu sabafbé de rénigo no.”

20 Tidéw béno, dénowoy Jesusey de étéw dob deingéd gono no réménigo médoo do mékégaif. Nonénda fo ténagak roy de sala ro fiyon fo ké énggitoroy de mékégaif rénigo Jesuse. 21Ménbéréh mano,“Mékégédaw-gédaw gom do étéw bati dob Korasin,brab de begom do bati dob Betsaida. Buluk i demékégaif rénigo gu dob begome ménrigo so dob deingéd Tiro brab Sidon,ménrugayén damén i de étéwdiyo kéménégal do saku brab rénigono ro awéw ide lowoh ro inok fégétiga roy énggésénule ro béde sala ro. 22 Mélaw béréhé ku begom, dob gaiwekémukum i Tuluse, toow na fo gétimal i kékukumne begom bé kékukum ne bé de étéw dob Tiro brabSidon. 23Brab begome do étéw bati dob Kafernaum,méuyot gom téfégérotor taman dob lawayo. Endobibérén gom mangéy dob uleono emferno. Amuki de mékégaif rénigo gu dob begome ménrigo sodob ingéde Sodom, énda damén ménbinasa no nonénggésénule ro damén. 24 Béréhé ku begom, dobgaiwe kémukum i Tuluse, toow na fo gétimal ikékukum ne begom bé kékukum ne bé de étéw dobSodom.”

25 Bé béno, i Jesuse déménasal mano, “Abay,Kadnay lawayo brab fantade, fésalamata ku Beemnon fénggétiga moy toowe dob de étéw énda iféngganad ro, brab bénunéyém i toowe dob de étéwdo métilédtéd brab énggéféganad. 26 Hoo Abay,ménrigoy ni non kaam kétayan brab késuwatan.”

27 Tidéw béno, ménbéréh man i Jesuse dob deétéw mano, “Sénarig i Abay guwey kéluhanane dobBegéne. Enda i gétigan bé atiy Ngae saliyu bé Abaye.

Mateo 11:28 11 Mateo 12:35

Brab énda i gétigan bé atiy Abaye saliyu bé Ngae,brab fiyon atiy kétayay Ngae fégétiga no de.

28 “I kéluhana kome do lugotén gémalbék békéfukas gome bé de lowoh gom dob de sala gom,angéy gom dob Begéne atin fétéréné ku begom nonfukasé ku begom. 29 Unur gom Begén brab iringgom Begén. Non térifantadu mégédaw begom brabfétéréné ku begom. 30Non i de sugu gu begom toowfomagad, brab éndamérégén i de férigo gu begom.”

12Fantag bé gaiy kétéréne

1 Enda mérugayén tidéw béno, wén i no sébaanfuweh gai kétérén, i Jesuse brab de kuyugén témé-nara ro dob de médoo do faréy. Atin mélayaf ide kuyugén, mélaw méndot ro do faréy atin mé-nama ro. 2 Endob i de Fariseo diyo, amun énggitoroy ni rénigo ro, ménbéréh ro dob Jesuse maro,“Téngténgém! I de kuyugém fénlis roy kitab tomefantag bé gaiwe kétérén.”

3 Séménumbul i Jesuse mano, “Aw énda ba éng-gébasana kom i rénigo Datu Dabide? Wén i nogai toow fo ménlayaf beroy de sundalo no. 4 Atinménahur ro dob lawi i Tuluse brab namaén i faneniray dob Tuluse beroy de sundalo no. Rénigonoy ni fiyon fo ké dob kitabe, fadi saén i fakayemama bé ni fan. 5 Aw énda séna énggébasanakom i ni dob kitabé niray Moisese? Sénulatén béfatut gémalbék i de fadi dob lawi i Tuluse sénga gaikétérén. Endob békén sala i ni. 6 Béréhé ku begom,wén i ségétéwe étéw dini mas na balilaga bé lawi iTuluse. 7Wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,‘Mas na méuyotu de ké ségédaw gom bé kétulakgome.’ Amuk énggésobuto kom i ni, énda daménkukumé kom i de étéw énda i sala ro. 8 Non i Ngai Kéilawane, sani Begéne, wén i kuwagib gu fantagbé ati fakaye dob gaiy kétéréne.”

Nuwa Jesusey ségétéwe étéw ménsadil i kémér ne9 Tidéw béno, méntékédan i Jesuse diyo atin

ménagéwmangéy dob sébaane lawi féngadafan kayde Judio. 10 Atin diyo soy ségétéwe lagéy ménsadili ségébalae bé kémér ne. Atin diyo soy de étéwméuyot témbo bé Jesuse rémigo bé éndae fakay dobkitabe. Mélaw ménénginsa ro dob Jesuse maro, “Awfakay ba dob kitab tomey muwae ké gai kétérén?”

11Atin séménumbul i Jesusemano, “Ufama, buluki bili-bili gome mélawu dob ménaléme kalut bé gaikétéréne, ati rigoné kome? Békén ba abangé kominok géésut fiyon fo ké gai kétérén? 12 Atin i étéwetoow na fo balilaga bé bili-biliwe! Mélaw fakay dobkitab tomey témabange fiyon fo ké gai kétérén.”13 Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dob lagéye niménsadil i kémér ne mano, “Bétérém i kémér me.”

Atin béntérén i kémér ne, atin sonom bénoménadi-adi loo bé ségébalae de. 14 Tidéw béno, ide Fariseo ménsut ro, atin ménséuret-uret ro bé atikéféléhu ruwe bé Jesuse.

15 Atin énggétiga Jesusey de rigoné ro, mélawméntékédan diyo. Atin ménfuray dob Beeney demédoo do étéw. Atin nuwaén i kéluhanay dedéméruun bero. 16 Endob sénuguén bero bé békénureté roy fantage bé Beene dob de ségiyo étéw,17 inok métuman i fénbéréh i Tuluse bé sénarigo

nuwemuret féndawét Isaiasmano, 18“Beeney sugu-sugué kuwe fénémili gu. Toow fo kégédawa kubrab késuwata ku. Fédiyoé kuy Rémogor guwe dobBeene, atin ureté noy fantage bé kékukum guwedob kéluhanay de étéw. 19 Enda séédélén taloono mégeng ké émbéréh, atin énda métanugén kéémbéréh dob de aguwon. 20 Enda ikaa noy de étéwdo maak fénréku férébong taloo no lémat-lématsolo. Yamula tabanga no bero. Atin fédaydaytamangéfétabananoy kétintuwe. 21Atinmédooydeétéw dob séngae ingéd sémarig dob Beene.” Been ibénréh Isaiase.

Dénédél Jesusey saitane22 Tidéw béno, wén i de étéw nuwit ro dob

Jesusey ségétéwe langafén brab mow sabaf bé ré-nahukoy saitane. Atin nuwa Jesuse inok gégito brabgébéréh. 23 Atin i kéluhanay de étéw ménggaifro brab ménséfénginsa-nginsa ro maro, “Aw Beenkeeyén i séfu Datu Dabide, sani Kristowe ongot-ongoté tom?”

24 Endob i de Fariseo, amun énggélingoo roykébéréh i de étéwni,ménbéréh romaro, “Beelsebul,sani Satanase, odoroy de saitan, i ménirayane debarakat inok gédédél bé de saitan.”

25 Endob énggétiga Jesusey de itunga ro, mélawménbéréh dob berowe mano, “Ufama, amuk i deétéw dob sébaane ingéd énda géséfagayun ro brabsétiboh ro, mébinasay nan ingéd. Taloo no iségékurénge étéw dob sébaane lawi énda so géséfa-gayun ro brab sékérit ro, éndaén séko sétifon ro.26 Mélaw buluk i Satanase démédél bé saitane,mésébaad ro brab énda so gétindég i fangangaturanuwe. 27Bénréh guy ni non béréhé kom i démédélusaitan bé barakat i Satanase. Atin i fégédédél i dekuyug gom de, énda usaré roy barakat i Satanase.Mélaw fégitoy de kuyug gom békén ka Satanas ibarakat guwe. 28 Endob démédélu saitan bé barakati Rémogor i Tuluse. Atin mélaw énggiton éng-gégumah dob begomey gaiweméguléw i Tuluse dobde étéwén.”

29Tidéw béno, fénggétiga Jesuse bero bé toow nafo barakatan i Beene bé Satanase mano, “Ufama, iSatanase ségiléw bé ségétéwe émbagér étéw man-tay bé lawi ne. Enda i ségétéw étéw géahur doblawi i émbagére ni étéw atin tulisé noy tamuk netaman énda na géikéto no de namétah. Tidéw béno,gétuliso noy kéluhanay tamuk ne.

30 “I éndae modor Begén, sébanil Begén. Brabi éndae témabangan Begén, alangé no Begén.31 Mélaw béréhé ku begom, i kéluhanay sala i deétéw brab de tete kébéréh ro, géfésagadan. Endobi émbéréhe tete fantag bé Rémogor i Tuluse, éndagéfasagada no. 32 I émbéréhe tete fantag bé Ngai Kéilawane, sani Begéne, émfésagadan. Endob iémbéréhe tete fantag bé Rémogor i Tuluse, éndaémfésagada no bé de ni gai taloo no dob de gaigégumah moso.”

33 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Ufama, ifiyowe kayéw mégonok bé fiyowe onok, atin i teteekayéw mégonok bé tetee onok. I de séségiyo-giyodo kayéw gélolon ro dob onok ruwe. 34 I de begommaak do ulé gom. Enda gébéréh gom fiyo non toowgom fo tete. Non ati diyoe dob de fédéw gom, beensoy nan i béréhéy de ba gom. 35 I métintuwe étéw

Mateo 12:36 12 Mateo 13:19rémigo fiyo, non i diyoe dob fédéw ne fiyo. Atini tetee étéw rémigo tete non i diyoe dob fédéw netete.

36 “Atin béréhé ku begom, dob gaiwe kémukumi Tuluse, i séngae étéw mékukum sabaf bé dekébéréhén énda i lantékén. 37Non i de kébéréh gom,been i nan i fégékukume begom. Amuk i kébéréhgome fiyo, énda mékukum gom. Endob amuk tete,mékukum gom.”

38 Tidéw béno, wén i de Fariseo brab do témorobé kitabé ménbéréh dob Jesuse maro, “Maistéro,méuyot gey de ké gito gey Beem rémigo mékégaif.”

39 Atin ménbéréh i Jesuse dob berowe mano, “Ibegome do étéw méuyag béleewe ni, toow gomfo do tete brab békén gom méngintulus. Mongotgom sébaan mékégaif. Endob énda i féténg-téng debegom saliyu bé mékégaife loo bé ménrigowe dobJonase, sani énggétahe sénarigoy Tuluse. 40 Non iJonase, ménbati téléw gétérésangan dob sur i toowefo dakél sédo. Atin loo bé nan i Nga i Kéilawane, saniBegéne, batiu moso téléw gétérésangan dob bukag ifantade. 41 Atin dob gaiwe kémukum i Tuluse, i deénggétah do étéw dob Ninibé témindég ro témbobegom do étéwméuyag béni. Nonménunur ro brabénggésénule ro bé uret Jonase. Endob béleewe ni,wén i mas na gérotor bé Jonase ay ni. Gido loo éndagésénule gom. 42Atin dob gaiwe kémukum i Tuluse,témindég i baiwe tidéw dob ingéde Seba, brab téboéno begom. Non séménugud tidéw dob mérayueinok fégélingoé noy kégétigay Datue Solomon. En-dob béleewe ni wén i ségétéwe mas na gérotor béSolomone ay ni.”

43Ménbéréh man i Jesuse mano, “Buluk i saitanemésut tidéw dob étéwe rénahuko no, sémugud dobtikare gonon séméléd téréno no. Endob buluk éndai gito no téréno no, 44 émbéréh mano, ‘Séfuleu dobétéwe sungu gono ku ténagak gu.’ Tidéw béno,séfule brab gito noy tafaye ténidéwonomalinis brabmétintu nén, non énda i saitan bati diyo. 45 Tidéwman béno, mésut brab muwit fitéw gétéw mas natete saitan dumo no mahur dob no étéw brab batiro diyo. Mélaw i no étéw toow na fo kéfasangan béénggétahe goho no. Loo so bé nan i mérigowe dobde tete étéw méuyag béni.”

46 I lala Jesuse émbéréh séna dob de étéw,énggumah i idéng ne brab de tuwaréyén lagéy.Atin téménindég ro dob liyuwe brab nongot ro kégéségito ro de. 47 Mélaw wén i ménbéréhe dobJesuse mano, “I idéng me brab do tuwaréyém diyoro dob liyuwe. Méuyot ro géségito Beem.”

48 Séménumbul i Jesuse mano, “Béréhé ku begomatiy idéng guwebrab do tuwaréy gu.” 49Tidéwbéno,ténénduén i de kuyugén brab ménbéréh mano, “Ayniy maake idéng gu brab do tuwaréy gu. 50 Noni kéluhanay étéwe rigoné roy kétayay Abay guweTulus, beroy maake idéng gu brab do tuwaréy gu.”

13I binuwayae fantag bé sémabuge

1Dob béno so gai, méntékédan i Jesuse tidéw doblawie ni, brab ménangéy dob dogote atin ménsardob dénsaane. 2 Atin toow fo médooy étéwe mén-limud géliwét de. Atin non médoo ro, ménda iJesuse dob awange ménsar diyo bé lala i de étéw

diyo dob dénsaane. 3 Atin ténoro Jesuse bero bémédoowe kétoro fén-agéw dob de binuwaya. Mén-béréh mano, “Wén i ségétéwe ménangéy sémabugbé béne ne. 4 Atin amun sémanabug, i dumoy debéneén ménbigodoy dob doror i aguwone. Atinénggumah i de kloh manok nama ro. 5Atin i dumoyde béneénménsawér dob fantademédooy de batéwde, éndob kloh saén i fantade de. Atin magadtéménunoh i de béne non énda ménalém i fantadede. 6 Endob amun sémbang i térésange, ménlaayi de nohokén brab ménléhu, non énda ménalém idarir ruwe. 7 Atin i dumoy de béneén ménsawérdob fantade brab dob de duwaléy suwar énda sénatémunoh ro. Ménruk mélaw i de suwar séréngan béde nohok, atin ménléhu i de nohok non lénimfungi de suwar. 8 Endob i dumoy de béneén ménsawérdob fiyowe fantad. Atin i de ni nohokménggonok romédoo taman téléw folo takéf, ném folo takéf, brabmératu takéf i séngae sébaan béne.” 9 Atin féntausJesusey kébéréh ne mano, “Fégitung gom i fantagebé ni bénréh gu begom amuk méuyot gom de kégésobuto kom.”

10Tidéw béno, ménangéy i de kuyugén dob Jesuseatin fénénginsaa ro maro, “Sedek minuwaya go dobde étéw ké ureto mo bero?”

11 Séménumbul i Jesuse mano, “Dob begome dokuyug gu, Tulus i émfégétigane begom fantag békéféguléw ne bé de étéwén. Endob i de ni éntin-gayén ménbunéy, énda émfayagén dob de ségiyoétéw. 12Non i étéwe munur bé kétoro guwe, umanakuy kétoro guwe de inok gésobut ro médoo. Endobi étéwe énda munurén bé kétoro guwe, dotén dobbeeney kétoroe. 13 I de ségiyo étéw, bérého kusaén bero fén-agéw dob de binuwaya, inok fiyonfo ké téngténgé ro, énda gito ro de. Brab fiyonfo ké fégélingoé ro, énda gélingoo ro de brab éndagésobuto ro de. 14 Mélaw méntuman i MénsulateKébéréh i Tuluse nuret i sénarigo nuwe féndawétIsaias mano, ‘Fiyon fo ké témantu ro mégélingo,énda gésobuto ro de, brab fiyon fo ké témantu rotéméngténg, énda gito ro de. 15 Non i de ni étéw,ménwaléymétégas i de fédéw ro, brabméntéléb i dekélingo ro, brab méntéléfédéng i de moto ro. Amukénda, gégito ro brab gégélingo ro brab gésobuto ro.Atin waléy ro damén do munur dob Begéne atinmélaw fukasé ku damén bero dob de sala ro.’ ”

16Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Endobi begome, fatut moror gom, non gégitoy de motogom brab gégélingo i de kélingo gom. Atin mélawgésobuto kom. 17 Non béréhé ku begom i toowe,médooy de sénarigoy Tuluse muret bé kébéréhne brab de ségiyo métintu étéw toow fo ménuyotgégito bé énggito gome do rénigo gu. Brabménuyotro fo gégélingo bé énggélingoo kome do kétoro gu.Endob énda énggito ro de brab énda énggélingoo rode.

18 “Fégélingo gom i atag i binuwayae fantag bésémabuge. I atag i ni béne, been i kébéréh i Tuluse.Atin i de ségiyo-giyo gékélasi do fantad ségiléw béde ségiyo-giyo gékélasi do étéw. Atin i sémabugeureté noy kébéréh i Tuluse dob de ségiyo-giyo doétéw.

19 “Wén i do étéw énggélingoo roy fantage békéféguléw i Tuluse, éndob énda gésobuto ro de.

Mateo 13:20 13 Mateo 13:52

Enggumah i Satanase inok kédané noy de kébéréhénggélingoo ro. Fénggiring ro bé de béne mén-bigodoy dob doror i aguwone brab nama i de klohmanok. 20 Atin ay ni atag i de béne ménsawérdob fantade médooy de batéw de. Fénggiring robé de étéw énggélingoo roy kébéréh i Tuluse brabménoror ro de témayakuf. 21 Endob énda méégéti kéunur ruwe. Mélaw amuk kérégénan ro looké mérasay ro sabaf bé kébéréhe ni, énda taus romodor de. Ségiléw ro bé de nohok énda i do darirro, non mélaay ro ké méduf i térésange. 22 Atin ayniy atag i de béne ménsawér dob de duwaléy suwar.Fénggiring ro bé de étéw énggélingoo roy kébéréhi Tuluse éndob ténagak ro non ménangga ro saénbé de kébuku ro bé de kéfaguyag ro brab kéuyotruwe waléy kawasa dob ni duniya. Ségiléw ro béde nohok ménléhu non ménéfuk ro bé de suwar.Enda mélaw ménggonok ro. 23 Endob ay niy atag ide béne ménsawér dob fiyowe fantad. Fénggiringro bé de étéw énggélingoo roy kébéréh i Tulusebrab énggésobuto ro. Atin munur ro de, mélawrénigo roy kétayay Tuluse ségiléw bé kéfégonok i denohok dob fiyowe fantad médooy de onok ro. I dedumo étéw rénigo roy fiyowe, i de dumobero rénigoroy médoowe fiyo, brab i de dumo bero rénigo roytoowe fo médoo fiyo.”

I binuwayae fantag bé de kéroon24 Atin ménuret man i Jesuse sébaan binuwaya

mano, “I kéféguléw i Tuluse loo bé ni. Wén iségétéwe lagéy wén i safadén. Atin sénabugén ifiyowe béneén diyo. 25 Endob wén i étéwe sébanilbé ni lagéy. Mélaw wén i no sébaan kélungonon,ménangéy i sébanile de étéw dob safad ne bé lalai kéluhanay de étéw fidong. Atin séménabug sodo onok kéroon dob safade ni. Tidéw béno, mén-raréy. 26 Mélaw amun téménunoh i de nohok brabménggonok téménunoh soy de kéroon sérénganbero. 27 Atin i de sugu-suguéy ni lagéy ménangéyro dob beene brab ménénginsa ro maro, ‘Amu,aw békén ba séménabug go fiyo béne dob safadme? Sedek ménsélawék i de kéroon de?’ 28 Atinséménumbul i gefee de mano, ‘Rénigoy ségétéwesébanil begén.’ Atin ménénginsa man i de sugu-suguén ni maro, ‘Aw méuyot go de ké angéyé keyrandutén i de kéroon de?’ 29 Séménumbul i gefee demano, ‘Kagom. Non amuk randuté kom i de kéroonde, géranduto kom soy de dumo bé de nohok faréy.30 Fédaya gomén méruk i de kéroon séréngan béde faréy taman bé gaiy kékétéwe de. Tidéw béno,béréhé ku bé de kémétéw de maku, Randut gomsunguy de kéroon. Tidéw béno, timu gom brab ragagom inok tuwégén dob aféye. Tidéw béno, kétéwgom i faréye brab fédiyo gom dob kiwot guwe.’ ”

31 Atin ménuret man i Jesuse sébaan binuwayamano, “Ségiléw i kéféguléw i Tuluse bé sébaanetoow fo kloh béne, éndot i étéwe brab nohokén dobsafad ne. 32 Fiyon fo ké toow fo kloh béne, amuntéménunoh brab ménruk, ménwaléy toow fo dakélkayéw bé kéluhanay de nohokén. Atin fiyon i dekloh manok sémalag ro dob de fongo no.”

33 Atin ménuret man i Jesuse sébaan binuwayamano, “Atin i kéféguléw i Tuluse ségiléw béfégéfééruke fan. Endot i libune brab sénlawékén

dob téléwe géasad arinah tamanménruk i kéluhananuwe.”

34 I deni, téménoro i Jesuse dobdeménsélimuddoétéw fén-agéw dob de binuwaya. Enda i sébaan uretbénréhén bero ké békén fén-agéw dob binuwayae.35Rénigo noy ni inokmétuman iMénsulate Kébéréhi Tuluse nuret i sénarigo nuwe mano, “Ureto kuyde étéw dob de binuwaya. Atin béréhé ku beroy deménbunéy tidéw féganay bé kélimbag i duniyae.”

36 Tidéw béno, i Jesuse ténagakén i de ménlimudni do étéw atinménahur dob lawie. Tidéw béno, i dekuyugén ménfégédét ro dob Beene brab ménbéréhro maro, “Béréhém begey i atag i binuwayae fantagbé de kéroon dob safade.”

37 Atin séménumbul i Jesuse mano, “I lagéyeséménabug bé béne ne dob safad ne, been i Begéne,sani Nga i Kéilawane. 38 Atin i safade, been iduniyae ni. Atin i fiyowe do béne, beroy de munurbé Tuluse brab fédayaé roy Tuluse méguléw bero.Atin i de kéroon, beroy de békén méngintulus.Satanas i méguléwone bero. 39 Atin i sébanile étéwséménabug bé de kéroon, been i Satanase. Atini kékétéwe, been i tamfaday duniyae ni. Atin ide kémétéw de, beroy de télaki. 40 I de kéroontimuén brab tuwégén dob aféye. Ségiléw so béniy mérigowe dob tamfaday duniyae ni. 41 I Ngai Kéilawane, sani Begéne, sugué kuy de télaki gu.Atin timué roy de tete étéw brab deménfésala bé dedumo ro. Atin féganané no bero tidéw dob de étéwfédayaé roy Tuluse méguléwon bero. 42 Atin ibéréro bero dob uleono emferno. Diyo kémérew ro brabkémigét i de kifé ro. 43 Tidéw béno, i de métintu doétéw réméndaw ro maak térésang dob kéféguléw iAbay ruwe Tulus. Fétuntay gom i ni ké méuyot gomde ké gésobuto kom.”

44Atin ménuret man i Jesuse do binuwaya mano,“I kéféguléw i Tuluse loo bé ni. Wén i do bélowonménrugayénménbunéy lénébéng dob fantade. Atinwén i ségétéwe étéw énggégito de. Tidéw béno,lénébéngén man. Atin toow fo moror, ménule brabfénbéléyén i kéluhanay languntama nuwe. Tidéwbéno, ménséfule brab bénléyén i fantado no.

45 “Atin i kéféguléw i Tuluse loo bé ni. Wén iségétéwe étéw démagang brab séméléd bé toowe fobalilaga perias. 46 Amuk gégito sébaan perlas toowfo balilaga, ménagéw brab fébéléyén i kéluhanaylanguntama nuwe brab béléyé noy perlaso no.

47 “Atin i kéféguléw i Tuluse loo bé ni. Wén ifukéte lénawu dob bukag i dogote. Atin médooyde séségiyo-giyo do sédo géahur de. 48 Atin amukménféno, i de fatatugés bégéngé ro mangéy dob fé-doror i dogote. Tidéw béno, mésar ro inok fégananéroy de sédo. Ahuré roy de fiyo sédo dob basketeahuron de. Endob ibéré roy de tete sédo. 49 Loo sobé niy mérigowe dob tamfaday duniyae. I de télakiangéyé ro fégananén i de tete étéw bé de métintuétéw. 50Atin ibéré roy de tete étéw dob emfernowe.Diyo ro kémérew brab kémigét i de kifé ro.”

51 Tidéw béno, ménénginsa i Jesuse dob dekuyugén mano, “Aw gésobuto kom i de ni bénréhgu?”

Atin séménumbul ro maro, “Hoo.”52 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Mélaw

i séngae témoro bé Ménsulate Kébéréh i Tuluse,

Mateo 13:53 14 Mateo 14:33féganadé ro soy kétoro guwe fantag bé kéféguléwi Tuluse, gétoro bé tafaye brab mantuwe kétoro.Ségiléw mélaw bé ségétéwe étéw usaré noy tafayebrab mantuwe insodén.”

53 Amun énggilid i Jesuse muret bé de ni bin-uwaya, méntékédan diyo. 54 Atin ménule mangéydob ingéd ne. Atin diyo téménoro dob lawie fén-gadafan kay de Judio. Atin i kéluhanay de éng-gégélingo bé kétoro ne toow ro fo ménggaif. Atinménséfénginsa ro maro, “Ati tidéwoy kégétigay niétéw témoro? Ati tidéwoy barakat ne rémigo bé demékégaif ni? 55 Aw békén ba, Been i Nga i fandayerémigo lawi? Aw békén ba Maria i idéng ne? Atinbékén ba Santiago brab Jose brab Simon brab Judasi de tuwaréyén? 56 Békén ba i de libu no bati sodini? Tidéwoy kégétiga nuwe de, loo soy barakatne?” 57Mélaw ménika ro de.

Mélaw ménbéréh i Jesuse dob berowe mano, “Isarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne, basanan dobkéluhanay de gonon saliyu saén dob kaane ingédbrab dob de kaan do samung brab dob de kaan doétéw sétifon lawi.” 58 Atin énda réménigo no domédoo mékégaif diyo non énda méginugut ro de.

14I kéléhu Juan Bautistawe

1 Bé béno, i Herode, sani méguléwe dob Galilea,énggélingoo noy de rénigo Jesus. 2Atin ménbéréh iHerode dob de sarigo no mano, “Been keeyén i JuanBautistawe méntébule. Been keeyén i funa nuwewén i barakatén rémigo do mékégaif.”

3 Bénréhén i ni non fénkéfoén i Juane, brabfénikétén, brab fénahurén dob férisunone. Rénigonoy ni sabaf bé ibo ne féndawét Herodiyas lénam-faén tidéw dob dumo nuwe sétiman idéng féndawétFilipi. 4 I Herode fénférisu noy Juane non dénowoyJuane mano, “Fénlisém i kitabé non énda daménfatut bawagé moy bawag i dumo muwe.” 5Mélaw iHerode ménuyot méméléhu bé Juane, éndob méng-gilak bé de Judio non kénarang roy Juane ségétéwsénarigoy Tuluse muret.

6 Endob amun réménigo karagiya i Herodefégétédémo no bé kéumah ne, ménsayaw i kénogoHerodiyase dob adafay demédoo do étéw diyo. Atintoow fo ménsuwat i Herode de. 7 Mélaw fénasadanoy ni kénogon bé irayén dey atiy kétaya nuweongoté no. Atin rénigo noy safae dob beene.

8Atin fénbéréh i idéng i kénogone nimano, “Uwitgom diniy uléw Juan Bautistawe dob biléwe, atinirayém begén.”

9 Tidéw béno, i Datu Herode toow fo méntete ifédéw ne non mika damén rémigo bé ni. Endobnon bé fasad ne rénigo no dob adafay de kanano, sénuguén bé iray dob kénogone ni. 10 Mélawfénkéléngén i uléw Juane dob férisunone. 11 Atinwén i ménuwit bé uléw ne dob biléwe brab nirayéndob kénogone ni. Tidéw béno, nuwitén dob idéngne. 12 Atin i de kuyug Juan nangéy roy bangkay nebrab lénébéng ro. Tidéw béno, ménangéy ro dobJesuse brab fénggétiga ro de.

Fénwaléy Jesuse médooy klohe amaén13 Atin amun énggélingoo Jesusey ni uret fantag

bé kéléhu Juane, méntékédan diyo brab ménda dob

awange mangéy dob géfélébue gonon. Endob amunénggélingooy de étéw i ayo Jesuse, méntékédan rodob de ingéd ro atin ménémantad ro ménggéta robé Jesuse. 14 Amun téménéfadén i Jesuse, énggitonoy de médoo ni do étéw ménlimud. Atin ménurayi na nuwe bero brab nuwaén i de déméruun bero.

15 Amun témégénén i de kuyugén ménangéy rodob Beene brab ménbéréh ro maro, “Enda i lawidini, atin témégénén béni. Féagéw mon bero inokmangéy ro dob de ingéd gédét dini. Diyo gébéléy roamaé ro.”

16Endobménbéréh i Jesusemano, “Enda kailangaroy magéwe. Iraya kom bero amaé ro.”

17 Endob séménumbul i de kuyugén maro, “Endai amaén dini saliyu bé limowe timan fan brab ruwotiman sédo.”

18 Atin bang Jesuse, “Uwit gom dini.” 19 Atinsénuguén i de étéw mésar dob de kéroon diyo.Tidéw béno, éndot Jesusey limowe timan fan brabruwowe timan sédo, atin léménéngag dob lawayobrab ménfésalamat dob Tuluse. Tidéw béno,sénbaad-baadén i de fan brab nirayén dob dekuyugén. Atin sénaar ro dob de étéw. 20 Atini kéluhanay de étéw téménantu ro mama tamanménbésor ro. Tidéw béno, ténimu i de kuyug Jesusi de sama i de amaén brab ménféno i foloe bra ruwotiman dakél biton. 21 I kédooy de étéwménama limongibu ro do lagéy saliyu bé de libun brab do nga.

Ménagéw i Jesuse dob rotor i wayége22 Tidéw béno, fénéda Jesusey de kuyugén dob

awange, atin féntahén bero mangéy fingé difar bédogote, bé lala ne émféule bé de médoo ni do étéw.23 Atin amun énggéféuleo noy de étéw, ménénagédob burure énda i dumo no inok démasal. Amunkélungononén, diyo i Jesuse dob burure énda i dumono. 24Bé béno, i awange diyoén dob kérara i dogote.Atin kérégénan i de kuyugén non énggébéla i debagél dob awang ruwe, non rumfakéy réfuruhe.

25 Amun lingkuwog mangéy fuweh, ménangéy iJesuse dob berowe ménagéw dob rotor i wayége.26 Atin i de kuyugén, amun énggito roy Jesusemagéw dob rotor i wayége, toow ro fo ménggilak.Ménkes ro sabaf bé kégilak ruwe brab maro, “Mé-nayam!”

27 Endob sonom béno, ménbéréh i Jesuse mano,“Kagom mégilak! Begén. Fétana gom i de fédéwgom.”

28 Tidéw béno, ménbéréh i Pedrowe mano, “Kad-nan, amuk tintu Beem, féagéwém so begén dobrotor i dogote mangéy dob Beeme.”

29 Atin bang Jesuse, “Enggon.” Mélaw méntéfori Pedrowe tidéw dob awange atin ménagéw dobrotor i wayége saréw dob Jesuse. 30 Endob amunénggétérédama noy émbagére réfuruh, ménwaléymégilak, atinminutméléd dob dogote. Atinménkesmano, “Kadnan, tabangénu.”

31 Sonom béno, béntér Jesusey kémér ne atingénamakén i Pedrowe. Atin ménbéréh i Jesusemano, “Toow fo kloh i kéunur me. Sedek ruwo-ruwoy fédéw me?”

32Tidéw béno, ménda ro dob awange, atin témén-rén i réfuruhe. 33 Atin i de kuyugén dob awangefénéngadaf roy Jesuse brab ménbéréh ro maro,“Tintu fo Beem i Nga i Tuluse!”

Mateo 14:34 15 Mateo 15:33Nuwa Jesusey de médoo do déméruun

34 Atin méntaus ro mifar dob dogote brab éng-gumah ro dob ingéde Genesaret. 35 I de étéwdiyo énggélolo roy Jesuse. Mélaw fénsamfay roykébéréhe dob de déméruun dob de ingéd géliwétbrab nuwit ro dob Jesuse. 36Atin nongot roy Jesusebé tungkasé noy de déméruun fiyon gékuwaha rosaén damén i tamanay kégal ne. Atin i kéluhanayde énggékuwah de, ménadi-adi.

151 Tidéw béno, wén i do Fariseo brab do témoro

bé kitabé ménangéy dob Jesuse tidéw Jerusalem.Ménénginsa ro maro, 2 “Sedek i de kuyugém éndaodoro roy adat tome tidéwdobde katufua tom? Nonénda méguse ro ké mama ro loo bé adat tome.”

3Atin séménumbul i Jesusemano, “Sémuliumén-ginsaan begom. Sedek félisé kom i de sugu i Tuluseinok odoro kom i kagome kétoro? 4Non ménbéréhi Tuluse mano, ‘Basana moy abay me brab idéngme.’ Atin ménbéréh so mano, ‘Buluk wén i ségétéwémbéréh tete fantag bé abay ne look idéngén, fatutféléhuén.’ 5 Endob i begome, témoro gom bé amukwén i ségétéw kérégénan i abay ne look idéngén,brab wén i fégétabangén irayén damén, fakay ém-béréh mano, ‘Kay Tulusey ni.’ 6 Mélaw dob kétorogome, éndaén kailangay de étéw i masanane bé delukés ro. Mélaw ténagak gom i kébéréh i Tuluseinok odoro kom i kagome kétoro. 7 Enda toowi kéunur gome bé Tuluse, ubo-ubo saén. Toowi kébéréh Isaiase, sani ségétéwe sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne, amun sénulatén i fantagebé begome mano, 8 ‘Bang i Tuluse, basanay de nido étéw Begén dob kébéréh ruwe saén. Endobénda munur ro Begén dob de fédéw ro. 9 Enda iatag i kéféngadaf ruwe Begén, non toroé roy desugu rénigoy kéilawane brab béréhé ro tidéw dobBegéne.’ ”

Fantag bé amaéne10 Tidéw béno, ténawag Jesusey de étéw mangéy

dob Beene. Atin ménbéréh dob berowe mano,“Fégélingo gom Begén brab fégésobut gom. 11 Ifunay de étéw waléy mékérésik dob adafay Tuluse,békén sabaf bé atiy amaé ruwe. Yamula, i de tetekébéréh ro mésut tidéw dob de ba roy funa ruwewaléy mékérésik dob adafay Tuluse.”

12 Tidéw béno, ménfégédét i de kuyugén dobJesuse, atin ménbéréh ro maro, “Gétiga mo, i deFariseo méntete i de fédéw ro sabaf bé kébéréh manan?”

13 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Mékédani de békén katabuwan kétoro ro békén tidéw dobAbay guwe Tulus, ségiléw bé ségétéwe rémandutbé de kéroon géliwét bé de nohokén. 14 Fédayagom bero. Maak do langafén ro marak bé de dumoro langafén. Atin amuk wén i langafén marak béségétéwe so langafén, ruwo ro mélawu dob kalute.”

15 Atin ménbéréh i Pedrowe mano, “Fékéntayémdob begeyey nan binuwaya.”

16Atin bang Jesuse, “Aw énda sénawayo gésobutokom de? 17 I funay Tuluse énda mésuwat bé de étéwbékén sabaf bé de amaé ro. Non i amaéy étéwe,mahur dob sur ne brab taus so mésut tidéw doblowoh ne. 18 Endob i de tete kébéréh mésut tidéw

dob ba i étéwe, tintu fo tidéw dob fédéw ne. Atinbeen i niy funay étéwe waléy mékérésik dob adafayTuluse. 19Non tidéw dob tetee fédéwén mésut i detete kéfégitungén inok méméléhu, brab sétayan bébékéne bawagén, brab sébiga, brab ménakaw, brabtémugi, brab témifu. 20 Been i niy funay de étéwwaléy mékérésik dob adafay Tuluse. Endob fiyon foké éndaméguse i étéwe loo bé adat tome do Judio kémama, éndawaléyénmékérésik dob adafayTuluse.”

21 Tidéw béno, méntékédan i Jesuse diyo brabménangéy dob de ingéd gédét dob Tiro brab Sidon.22 Atin wén i ségétéwe libun békén Judio bati diyo.Been i séfu i de étéw tidéw Kanan. Atin ménfégédétdob Jesuse. Atin ménbéréh métanug mano, “SéfuDatu Dabid, fégédawanu! I kénogo kuwe rénahukoysaitane atin mélaw toow fo kéfasangan.”

23 Endob ménantés i Jesuse brab énda sénumbulonoy libune ni. Tidéw béno, i de kuyugén ménangéyro dob Jesuse brab nongot ro maro, “Féagéwém i nilibun non toow fo selekén furay betom.”

24 Tidéw béno, bénréh Jesuse mano, “Sénuguusaén mangéy témabang bé de Judio non ségiléw robé de méntadin do bili-bili.”

25 Tidéw béno, i libune ni ménfégédétbrab léméningkuwéd dob adafa nuwe. Atinménfégédaw-gédaw mano, “Maistéro, tabangénu.”

26 Tidéw béno, nuret Jesusey sébaane binuwayainok fégétiga no de bé tabangé noy de Judio sungu,atin tidéw béno tabangé noy de békén Judio. Mén-béréhmano, “Enda fatutén ké dotén i amaéy de ngaatin ibérén dob de itu.”

27 Endob ménbéréh i libune ni mano, “Toow,Maistéro, éndob fiyon foy de itu géamaa roy demumu mélawu tidéw dob amaéy gefee de.”

28 Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse mano, “Di,méégét i kéunur me fo toow. Mélaw rigoné kuynan ongoté mo.” Atin bé no so uras i kénogo nuweménadi-adi.

Nuwa Jesusey de médoo do étéw29 Tidéw béno, ménagéw i Jesuse ménémantad

mangéy bé doror i dogote Galilea. Atin ménénagédob burure brab ménsar diyo. 30 Atin médooyde ménlimud do étéw ménangéy ro dob Beene,atin nuwit roy de fikat, brab do langafén, brab doménsadil i de kémér ro brab de sékéy ro, brab domow, brab do médoo so étéw do déméruun. Atinféndiyo ro bero dob adafa Jesuse. Atin nuwa Jesusebero. 31 Atin toow fo ménggaif i de étéw amunénggito roy de mow énggébéréh, brab de ménsadildo kémér ro ménadi-adi, brab de fikat énggéagéw,brab de langafén énggégito. Atin dénayéw royTuluse féngadaféy de Judio.

Fénwaléy Jesuse médooy klohe amaén32 Tidéw béno, ténawag Jesusey de kuyugén

mangéy dob Beene. Atin ménbéréh dob berowemano, “Méuray i na guwe bé de étéw ni, nontéléwén gétérésangan ro dob Begéne, atin béleeweni ménétéyén i de amaé ro. Atin mikau émféulebero ké mélayaf ro non mésumba ro keeyén dob deaguwon.”

33 Atin ménénginsa i de kuyugén maro, “Atikéfingé-fingé i kéféama geye bé de médoo ni doétéw dob ni gonon mérayu tidéw dob de lawi?”

Mateo 15:34 16 Mateo 16:2834Atin i Jesuse fénénginsaa no bero mano, “Firoy

timan i fa koman?”Séménumbul romaro, “Fitéw timan brabwén soy

koy kloh de kloh sédo.”35 Tidéw béno, i Jesuse sénuguén i de ménlimud

do étéwmésar dob fantade. 36Atin éndotén i fitéwono timan fan brab do sédo, brab ménfésalamat dobTuluse. Tidéw béno, sénbaad-baadén, brab nirayéndob de kuyugén. Atin sénaar ro dob de étéw. 37Atini kéluhanay de étéw téménantu ro mama tamanménbésor ro. Tidéw béno, i de kuyugén ténimu royde sama i de amaén brab ménféno i de fitéw timanbiton. 38 I kédoo ruwe do ménama fot ro ngibu dolagéy saliyu bé de libun brab de nga.

39 Tidéw béno, fénule Jesusey de ménlimud doétéw. Tidéw man béno, ménda dob awange atinménagéw mangéy dob ingéde Magadan.

161 Wén i no sébaan fuweh, wén i do Fariseo brab

do Saduseo ménangéy dob Jesuse. Ménuyot rotéméngkad bé Jesuse. Mélaw nongot ro dob Beenerémigo mékégaif inok fégito no tidéw dob Tuluse.2 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Amuk gitogom furoy lawaye ké méléd i térésange, émbéréhgom makom, ‘Enda rémanaén démo.’ 3 Atin bulukgito gom furo brab délémon i lawaye ké sémbangi térésange, béréhé kom makom, ‘Rémana séko.’Mélaw gétiga kom i atag i de tanda dob de rawén.Endob énda gétiga kom i atag i de tanda dob de nido gai. 4 I begome do étéw méuyag béni, toow gomfo tete brab békén gom méngintulus. Ongoté komké rémigowu mékégaif inok gétiga kom BegéneyKristowe. Endob énda i féténgténg gu begom saliyubé sébaane mékégaif ségiléw bé ménrigowe dobJonase bé do gétah.” Tidéw béno, ténagak Jesusebero brab ménagéw.

5 Tidéw béno, i de kuyug Jesuse ménifar ro dobdogote. Endob énggélifoto roy muwite fan. 6 Atinnuret Jesuse beroy sébaane binuwaya fantag bé detete adatén do étéw. Ménbéréh mano, “Ingat gombrab sénggila gom i fégéfééruke fan kay de Fariseobrab kay de Saduseo.”

7 Endob i de kuyugén, énda énggésobuto royni binuwaya. Marok bénréh Jesusey fantage bétintuwe fégéfééruk fan. Mélaw ménségéno-géno rofalan saén bero maro, “Bénréhén i ni non énda i fatom.”

8 Endob i Jesuse énggétiga noy de kébéréh ro.Mélaw ménbéréh mano, “Sedek ségéno-géno gomfantag bé kékulang i fa tome? Toow fo kloh ikéunur gome. 9 Aw énda séna énggésobuto komde? Aw énggélifoto kom i rénigo guwe? Amunsénbaad-baad guy de limo timan do fan dob de limongibu do lagéy, firoy gébiton i énggétimuo komesamaén? 10 Atin amun sénbaad-baad guy de fitéwtiman do fan dob de fot ngibu lagéy, firoy gébitoni énggétimuo kome samaén? 11 Sedek énda sénaénggésobuto kom i békén fantag bé faney bénréhguwe? Ingat gom brab sénggila gom i fégéfééruk ide Fariseo brab de Saduseo.”

12 Tidéw béno, i de kuyugén énggésobuto ro béféingaté Jesuse bero bé kétoro i de Fariseo brab de

Saduseo. Atin énggétiga ro békén nuretén i fantagebé tintuwe fégéfééruk fan.

I kéunur Pedrowe13Wén i no sébaan fuweh, i Jesuseménagéwgédét

dob ingéde Sesarea Filipo. Diyo fénénginsaa noy dekuyugénmano, “Ati kébéréh i de étéw ké ati Begéneni, sani Nga i Kéilawane?”

14 Séménumbul ro maro, “Wén i do ménbéréhmaro, JuanBautista go kun. I de dumodemaro, Eliasgo kun. Brab i de dumo de maro, Beemey Jeremiasekun, taloo no ségétéw bé de gétah sénarigoy Tu-luse.”

15 Tidéw béno, ménénginsa i Jesuse man mano,“Dob begome, ati kébéréh gome fantag bé Begéne?”

16 I Simon Pedrowe séménumbul mano, “BeemeyKristowe, Nga i méuyage Tulus.”

17 Atin bang Jesuse, “Simon, nga Juan, fénfiyoyTuluse beem. Non békén kéilawan i ménfégétiganebeem bé ni. Yamula i Abay guwe Tulus i ménfégéti-gane de beem. 18 Atin béréhé ku beem, beem iPedrowe, atin dob batéwe ni fétindégé kuy simbaakuwe. Enda méléhu i de étéw munur Begén loo békéunurme. 19Atin iray gubeem i aturane bé de étéwféguléwoy Tuluse. Mélaw ati sugué muwe éndafakayén rigonén dob fantade ni, énda so fakayéndob lawayo. Atin ati suguémuwe fakay rigonén dinidob fantade, fakay so dob lawayo.”

20 Tidéw béno, sénugu Jesuse dob de kuyugénbé békén ureté ro dob de ségiyo étéw ké Been iKristowe.

I kéuret Jesuse fantag bé kéléhu ne21Tidéw bé no gai, i Jesuse fénkéntayén i kébéréh

ne dob de kuyugén mano, “Kailanga kuy mangéyeJerusalem brab diyo i de odoroy de Judio brab deodoroy de fadi brab de témoro bé kitabé, férasayé rofo Begén toow. Atin wén soy do méméléhu Begén.Endob dob gétéléw ne gétérésangan, tébuleu.”

22 Sonom béno, i Pedrowe nuwitén i Jesusemangéy dob géliyu-liyuwe inok bero saén, atin gén-léén mano, “Kadnan, énda damén fédayaéy Tulusede mérigo dob Beemey ni bénréhém.”

23 Endob sénaréw Jesusey Pedrowe atin mén-béréh mano, “Maak Satanas go! Férayu go Begén.Alangé mo Begén non i kéfégitung me békén tidéwdob Tuluse, yamula tidéw sa dob kéilawane.”

24 Tidéw béno, bénréh Jesuse dob de kuyugénmano, “Buluk atiy méuyote furay Begén, kailangano diguré noy kaane kétayan inok odoro noy ké-tayay Tuluse. Tidéw béno, kailanga no fédaydaybé de kérégénon ségiléw bé Begéne, fiyon fo kéféléhuén dob kruse. 25 Non atiy méuyote émférarubé umul ne, méléhu. Endob i méléhue bé kéfurayne Begén, gédoté noy umule magufusa. 26 Ufama,fiyon fo ké i ségétéwe étéw gédoté noy kéluhanayéntingayéne dob duniyae ni, énda i lagaén bulukméléhu atin géangéy dob uleono emferno. Enda ifégébaliway étéwe de inok méuyag man. 27 Non iBegéne, sani Nga i Kéilawane, séfuleu moso begeyi de télaki gu, réméndawu bé barakat i Abay guweTulus. Atin bé béno gai, barasa kuy de étéw loo béfatute sabaf bé de rénigo ro. 28 Béréhé ku begom itoowe, wén i do dumo begoméndaméléhu ro tamangito roy késéfule guwe inok méguléw.”

Mateo 17:1 17 Mateo 18:817

Enggiton i kéréndaw Jesuse1Némgétérésangan tidéw bé béno, nuwit Jesusey

Pedrowe brab Santiagowe brab Juane dumo San-tiagowe sétiman idéng dob uruk i gérotore tuduksébero-bero saén. 2 Atin i falas Jesuse ménfégalindob téngaanga ruwe. Réménéndaw i rangih nemaak térésang. Atin ménwaléy fute i kégal nemaak géfékaya. 3 Atin i de ni kuyugén, métékowénggito ro soyMoisese brab Eliase sébéréh-béréh robé Jesuse. 4Ménbéréh i Pedrowe dob Jesuse mano,“Kadnan, toow fo fiyo non dob ni tom. Amuk kétayamo, rémigowu téléw timan dung-dung. Sébaan ikaame de, sébaan i ka Moisese de, brab sébaan i kaEliase de.”

5 Amun émbéréh sénay Pedrowe, méntégalungdob berowey réméndawe rawén. Atin wén i mén-béréhe tidéw dob rawéne mano, “Been i niy kén-imuokuweNga gu, toow fo kénsuwata ku. Fégélingogom.”

6 Amun énggélingooy de kuyugén i ni, toowro fo ménggilak. Mélaw méntéléngkéb ro tédun-sum. 7 Endob i Jesuse fénggédéto no bero brabkénuwahén bero. Atin ménbéréh mano, “Tek gombrab kagom mégilak.” 8 Amun léménéngag rotéméngténg, énda i saliyu énggito ro bé Jesuse saén.

9 Atin bé lala ruwe léménudug tidéw dob tudukono, sénugu Jesuse bero mano, “Kagom uretén ifantage bé ni énggégito gom taman tébuleu, saniNga i Kéilawane.”

10Tidéwbéno, i de ni kuyugénménénginsa ro dobJesuse maro, “Sedek bénréh i de témoro bé kitabébé kailanga Eliasey séfulee, tidéw béno méguléw iKristowe?”

11 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Toow inan bé fatut séfule i Eliase sungu inok tafayé noykéluhanane. 12 Endob béréhé ku begom, éng-gumahén i Eliase, éndob énda énggéloloy de étéwde. Yamula fénrasay ro loo bé kétaya ruwe. Atin looso bé nan i kéférasay ruwe moso Begén.”

13 Tidéw béno, i de ni kuyugén énggésobuto roybénréh Jesuse fantag bé Juan Bautistawe.

Dénédél Jesusey saitane14 Amun ménséfule ro dob de ménlimud étéw,

ménfégédét i ségétéwe lagéydob Jesuse brab lémén-ingkuwéd dob adafa nuwe. 15Atin ménbéréh mano,“Maistéro, fégédaw go bé nga guwe lagéy. Nonrebengén brab toow fo kérasayan. Ségamét mé-tuwar dob aféye brab mélawu dob wayége. 16Nuwitgu dob de kuyugém, éndob énda géuwaa ro de.”

17 Atin ménbéréh i Jesuse dob de ménlimud doétéw mano, “Enda sémarig gom bé Tuluse, brabtoow gom fo do tete étéw. Lugoténun sétafikbegom. Enda gétuwa ku de ké ati nay kérugay ikétingkél guwe sétafik begom. Uwit gomdiniy ngaono.” 18 Atin dénédél Jesusey saitane bé kébéréhne. Mélaw ménraréy i saitane, atin sonom béno,ménadi-adiy ngae ni.

19 Tidéw béno, i de kuyugén ménangéy ro dobJesuse sébero-bero saén. Atin ménénginsa ro maro,“Sedek énda géféféraréyo key i no saitan?”

20 Séménumbul i Jesuse mano, “Non kulang foykéunur gome. Béréhé ku begom i toowe, amuk wén

saén i kloh kéunur gom ségiléw bé kékloh i oloysabie, gébéréh gom dob tuduke ni makom, ‘Ay godiyoo.’ Atin magéw ba. Atin mélaw amuk wéni kéunur gom, gérigono kom i kéluhanay éntin-gayéne. 21 Endob i ni klasi saitan, géféféraréyo komsaén bé kédasal gome brab kéfuwasa gome. Endaéni saliyu de fakay.”

I kéuret Jesuse fantag bé kéléhu ne22 Amun ménlimud i de kuyug Jesus dob Galilea,

bénréhén bero mano, “I Nga i Kéilawane, saniBegéne, fékéfo séko bé de étéw sébanil Begén.23 Atin féléhué ro Begén. Endob dob gétéléw negétérésangan, tébuleu.”

Atin toow fo méntete i de fédéw i de kuyugénamun énggélingoo roy ni.

24Amunénggumah i Jesuse beroy de kuyugéndobKafernaum, ménangéy dob Pedrowey de kémubrakurta kay lawi i Tuluse dob Jerusalem. Atin ménén-ginsa ro maro, “Awmayad ba kurta i Maistéro gomekay lawi i Tuluse?”

25 Séménumbul i Pedrowe mano, “Hoo, mayad.”Tidéw béno, amunménahur i Pedrowe dob lawie,

bénréh Jesuse sungu mano, “Simon, ati karang mede? Ati isuwe mayad buwis dob datue, do ngaéntaloo no do ségiyo étéw?”

26 Séménumbul i Pedrowe mano, “I de ségiyoétéw.”

Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Amuk loo,énda kailangay de ngaén i mayade buwis dob datue.Atin mélaw énda so kailanga kuy mayade kurta kaylawi i Abay guwe Tulus. 27 Endob énda méuyotude ké mérarék Betoy de étéw ni. Mélaw ay godob dogote atin duray go. Edotém i sunguwe sédogéduraya mo. Atin féténganga mo brab gito moyfélatahe fakayén fégébayad i ruwowe gétéw doblawi i Tuluse. Dotém brab bayada moy katowe de.”

181Bé béno do gai, ménangéy i de kuyug Jesuse dob

Beene brab ménénginsa ro maro, “Ati isuwe begeytoow na fo gérotor dob kéféguléw i Tuluse?”

2Tidéw béno, ténawag Jesusey ségétéwe nga atinféntindégén dob téngaanga ruwe. 3 Atin bénréhénbero mano, “Béréhé ku begom i toowe, amuk éndaémfégalin i de fédéw gom inok iringé kom i kétéri-fantad i de nga, énda géahur gom dob kéféguléwi Tuluse. 4 Non i toowe na fo gérotor bé de étéwféguléwoy Tuluse, been i gérifantade loo bé ngae.5 Atin atiy étéwe témayakuf bé ngae loo bé ni sabafbé kéunur ne Begén, tayakufé no so Begén.

6“Endob amukwén i émfésala bé ségétéwemantuséna munur dob Begéne loo bé ni nga, toow fomékégédaw-gédaw. Toow fo gétimal ké mékukum,mélaw mas na fiyo dob beene ké ibérén dob dogotenikéton dakél batéw i reer ne. 7Mékégédaw-gédawi de étéw dob duniyae ni non wén i de éntingayénémfésala bero. Démoyun wén i do étéw émfésala béde dumo ro. Endob mékukum ro fo toow moso.

8“Mélawamukbeen i kémérme taloono sékéyémi funa muwe gésala, kéléngém brab ibérém. Nonmas na fiyo ké gédoté moy umule magufusaménkéléng i bala i kémér me taloo no sékéyém, bégéangéy go dob uleono emferno énda i kulang bélowoh me. Non diyo wén i aféye énda émfandaén

Mateo 18:9 18 Mateo 19:8taman sa taman. 9 Atin amuk i moto muwey funamuwe gésala, lésitém brab ibérém. Non mas na fiyoké gédoté moy umule magufusa énda i bala motomo, bé géangéy go dob emfernowe énda i kulang bélowoh me.

10 “Atin kagom siyawén i de étéw gérifantadsegiléw bé ni nga. Non béréhé ku begom, wén i karotélaki démiyaga bero, atin bati ro dob lawayo beroyAbay guwe Tulus. 11 Non i Nga i Kéilawane, saniBegéne, ménangéyu dini inok fukasé kuy de étéwménsala do maak do méntadin ro.

12 “Fégitung gom i fantage bé ni ufama. Wéni ségétéwe étéw wén i mératu bili-bili no. Endobméntadin i sébaane de. Ati rigoné nuwe? Tagakénoy siyowe de folo bra siyow dob fétabtabane, atinangéyé no sélédén i sébaane de méntadin. 13 Tidéwbéno, buluk énggito no, toow fo moror. Béréhéku begom, toow na fo moror sabaf bé nan sébaanméntadin bili-bili énggito no bé de siyow de folobra siyow énda méntadin ro. 14 Ségiléw so bé ni, iAbay gome Tulus dob lawayo toow fo mika de kéwén i sébaan bé de ni gérifantad do méngintulusmékukum.

15 “Amuk wén i ségétéw dumo mo brab ménsaladob beeme, ay go dob beene inok sébegom-begomsaén. Tidéw béno, toroém dey sala ne. Amukgésénule de, tintu fo ténabanga mo séfule dob Tu-luse. 16 Endob amuk énda gésénuleén de, uwitém iségétéwe taloo no ruwogétéwbé de dumomo séfulemangéy dob beene. Mélawwén i dumomo émbéréhtoow i kébéréh me fantag bé sala ne. 17 Endobamuk énda fo gésénuleén de, téboémdob kéluhanayde munur dob lawie féngadafan. Atin amuk éndana fo gésénuleén de, fiyon fo ké téboéy kéluhanaymunure de, kagom séloyuk de maak ségétéw békénméngintulus look ségétéw lémiful kémubra buwis.

18 “Atin béréhé ku begom i toowe, amuk wén isugué kom bé énda fakayén rigonén dob fantade ni,énda so fakayén dob lawayo diyo. Brab amuk wénsoy sugué kom fakay rigonén dob fantade ni, fakayso dob lawayo diyo.

19 “Atin béréhé ku so begom, amuk wén i ruwogétéw begom dob duniyae ni séfagayun bé ké-dasal gome, i Abay guwe Tulus dob lawayo rigonéno. 20 Non fiyon fo ké wén saén i ruwo taloo notéléw gétéw sélimud méngadaf Begén, diyou so dobberowe.”

Fantag bé kéfésagade21 Tidéw béno, ménfégédét i Pedrowe brab

ménénginsa mano, “Kadnan, amuk wén i dumogu démoyunén gésala dob begéne, firoy gule fatutfésagada ku? Aw fésagada ku taman fitéw gule?”

22 Séménumbul i Jesuse mano, “Médoo na guletidéw bé nan. Kago térénon i émfésagade. 23Uretéku begom i sébaane binuwaya fantag bé kéféguléwi Tuluse. Wén i ségétéwe datu méguléw, éntukéni de utong i de sugu-sugué no dob beene. 24 Atinamun féngganayano, nuwitén dob beeney ségétéwebé de sugu-sugué no, laksaén i utong ne. 25 I nisugu-suguén énda gébayada noy utong ne. Mélawi datue, fébéléyén i ni sugu-suguén brab bawagne brab de ngaén, inok waléy ro do rifén. Brabi kéluhanay éntingayéne kaan, fébéléyén so inokgébayada noy utong ne. 26Endobménlingkuwéd i ni

sugu-suguén dob adafay datue, brab ménfégédaw-gédaw mano, ‘Tingkélonu na. Enda sénay kurtagu, éndob bayada ku so beem ké wén i kurta gu.’27 Ménuray i nay datue de. Mélaw fénsagada no,brab éndaén fénbayadén de. Tidéw béno, fénuleén.

28 “Tidéw béno, i sunguwe ni sugu-suguén mé-nagéw brab énggébalaka noy ségétéwe bé de dumono sugu-suguén, énggéutong dob beene kloh kurta.I ni sungu sugu-suguén génamakén i dumo nuwe nidob reer ne brab kénrangén. Atin ménbéréh mano,‘Bayadanu bé utong me begén!’ 29 Tidéw béno,ménlingkuwéd i géruwowe ni sugu-suguén, brabménfégédaw-gédaw mano, ‘Tingkélonu na. Endasénay kurta gu, éndob bayada ku so beem ké wéni kurta gu.’ 30 Endob i sunguwe ni sugu-suguénénda fo fénggélingoén de. Yamula fénférisu notaman énda gébayada noy utong ne. 31 Amun i dedumo sugu-suguén énggito roy ni ménrigo, toowfo méntete i fédéw ruwe de. Atin ménangéy rodobdatueménlolok, brabnuret roy kéluhanaymén-rigowe. 32 Tidéw béno, féntawag i datuey sunguweni sugu-suguén brab ménbéréh mano, ‘Toow go fotete étéw. Fénsagada ku beem bé kéluhanay utongme begén non ménfégédaw-gédaw go. 33 Fégédawgo so damén bé dumo muwe sugu-suguén loo békégédaw guwe beem.’ 34 Toow fo ménkérit i datue,mélaw fénférisu noy ni sugu-suguén taman éndagébayada noy kéluhanay utong ne.”

35 Atin féntama Jesusey ni binuwaya bé nikébéréh mano, “Loo bé nan i kérigoy Boh guwe doblawayo bé séngae ségétéw begom, buluk énda toowfo fésagada kom i de étéw énggésala dob begome.”

19Fantag bé ségélake

1 Tidéw béno, amun énggilid i Jesuse témoro béde ni, ménagéw tidéw Galilea brab ménangéy dobsakuf i dakéle ingéd Judea dob difar i wayége Jordan.2 Atin ménfuray i de médoo do ménlimud do étéw.Atin diyo fén-adi-adi noy de déméruun bero.

3Atin wén i de Fariseo ménangéy dob Beene inokténgkadé ro inok gésumbulo no bero bé békénedamén katabuwan. Ménénginsa ro maro, “Aw fakaydob kitab tome ké gélakéy lagéyey bawag ne sabafbé de udenén do funa no?”

4Atin séménumbul i Jesuse mano, “Aw énda sénaénggébasana kom i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, ‘Dob féganaye, amun léménimbag i Tuluse,rénigo noy ségétéwe lagéy brab ségétéwe libun.’5 Atin bang i Tuluse, ‘Been i niy funay lagéye téma-gak bé boh ne brab idéng ne atin sétifon bé bawagne. Atin mélaw i ruwowe gétéw waléy ro ségétéw.’”

6 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Mélawéndaén ruwo ro gétéw non ménwaléy ron maaksébaan. Mélaw békén fatut ké fésésuwayéykéilawane bero, non Tulus i ménféwaléye beroségétéw.”

7Tidéw béno, ménénginsaman i de Fariseomaro,“Sede mélaw ké niray Moisesey sugue bé fakaygélakéy lagéyey bawag ne amuk iraya no sulat békégélak ne de, tidéw béno fakayén féagéwé no?”

8 Séménumbul i Jesuse mano, “Niray Moiseseynan sugu non toow fo métégas i de uléw gom.

Mateo 19:9 19 Mateo 20:12Endob bé gétaho, amun lénimbag i Tulusey de étéw,énda ténungkas i Tulusey de ménsébawag ségélak.9 Mélaw béréhé ku begom, ati lagéye gémélak bébawag ne saliyu bé kébigae funa no de, atin mawagségiyo libun, énggélamfa.”

10 Tidéw béno, ménbéréh i de kuyugén maro,“Amuk loo bé nan i késébawage, i ségétéwe étéwmas fiyo ké énda mawagén.”

11 Atin bang Jesuse, “I kétoroe ni békén kaykéluhanay de étéw. Yamula kay do étéw saénfénémili i Tuluse inok énda mawag ro. 12 Wén ide séségiyo-giyo do funay de étéw énda mawag ro.Wén i de étéw énda gébawag ro non ménsadil rotidéw fanay kéumah ro. Wén soy do kafun de. Atinwén soy do étéw énda mawag ro inok mégéror rogémalbék témoro fantag bé kéféguléw i Tuluse bé deétéwén. Mélaw amuk fénémili i Tuluse beem inokénda mawag go, odoro mo.”

13Wén i no sébaan fuweh, wén i do étéwménuwitbé de nga ro dob Jesuse inok tégéné no bero bélala ne démasalan bero. Endob amun énggitoy dekuyugén, génlé roy de étéw ni. 14 Endob ménbéréhi Jesuse mano, “Féangéy gom i de kloh nga dobBegéne. Brab kagom alangén bero, non i de étéwsémarig loo bé késarig i de ni do nga, féguléwoyTuluse bero.”

15Atin ténégé noy de nga ni brab fénfiyo no bero.Tidéw béno, ménagéw i Jesuse.

Fantag bé kékawasawe16 Wén i no sébaan fuweh, i ségétéwe kénogo

lagéy ménangéy dob Jesuse atin ménénginsa mano,“Maistéro, ati fiyowe rigoné ku inok gédoté kuyumule magufusa?”

17 Séménumbul i Jesuse mano, “Sedek fénginsaamo Begén fantag bé ati fiyowe? Enda i ségiyo fiyosaliyu saén bé Tuluse. Amuk kétaya mo gédotémoy umulemagufusa, odoromoy de sugu tidéw dobMoisese.”

18Ménénginsa man i ni lagéy mano, “Ati isuwe debé de sugu?”

Atin séménumbul i Jesuse mano, “Kagoméméléhu, kago lémamfa, kago ménakaw, kagouretén i dumo muwe bé békéne toow, 19 fégadatamoy boh me brab idéng me, atin fégédaw go bé dedumomoétéw loo bé kégédawmebé kaame lowoh.”

20Atin bang i lagéye ni, “I kéluhanay de ni nodoroku. Ati nay fatute rigoné ku?”

21Atin séménumbul i Jesuse mano, “Amuk kétayamoy waléye fo métintu dob adafay Tuluse, ule gobrab fébéléyém i kéluhanay éntingayéne kaam atinirayém i kurtae dob de méskinan. Atin mélawkawasa go moso dob lawayo. Tidéw béno, éng-gonén, odor go Begén.”

22Amun énggélingooy étéwe niy ni, toow fomén-tete i fédéw ne atin ménagéw non toow fo kawasa.

23Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dob de kuyugénmano, “Béréhé ku begom i toowe, toow fo mérégéni kéahur i de kawasa dob kéféguléw i Tuluse. 24Atinbéréhé ku begom, mas mélémuy kéahur i dakéleayam dob tosong i darume bé kéahur i ségétéweétéw kawasa dob kéféguléw i Tuluse.”

25 Amun énggélingooy de kuyugén i ni, toow rofo ménggaif. Atin ménénginsa ro maro, “Ati mélawi de fakay méfukas?”

26 Atin ténéngténg Jesuse bero atin séménumbulmano, “Enda fakayén rigonéy de étéw, éndob iTuluse fakay gérigono noy kéluhanane.”

27Tidéwbéno,ménbéréh i Pedrowemano, “Téna-gak gey i kéluhanane atin ménfuray gey Beem. Atimélaw i gédoté keye de?”

28 Séménumbul i Jesuse mano, “Béréhé ku be-gom i toowe, dob mantuwe duniya amuk mésar iNga i Kéilawane, sani Begéne, dob gérotore sarayméguléwe, i de begom do kuyug gu mésar so dob defolo bra ruwo saray méguléwe inok féguléwo kom ide folo bra ruwo gétribo do Judio. 29Atin atiy étéwetéménagak bé lawi ne taloo no dumo no sétimanidéng, taloo no bohén brab idéngén, taloo no ngaén,taloo no fantadén inok ureté noy fantage bé kéunurne Begén, gégédot mératuh takéf bé de ténagakénbrab gédoté no soy umule magufusa. 30 Endobmédooy de étéw gérotor béni waléy do gérifantadmoso. Atin médooy de gérifantad béni waléy dogérotor moso.”

20I binuwayae fantag bé de gémalbék

1Atin ménbéréh i Jesuse sébaan binuwaya mano,“I kéféguléw i Tuluse bé de étéwén ségiléw bé ni.Wén i ségétéwe étéw, wén i safadén. Wén i nosébaan fuweh ménagéw toow géfuwén séméléd doétéw inok gémalbék dob safad ne. 2 Atin ména-gayun bayada no bero sébaan félatah loo bé fatutesahud bé ségétérésangane galbék. Tidéw béno,sénuguén bero mangéy gémalbék dob safad ne.3 Amun géraraan lémowot i térésange, ménangéyman i gefee ni safad dob fadiyane. Diyo, éng-gito noy de étéw téménindég énda i rigoné ro.4 Mélaw ménbéréh dob berowe mano, ‘Angéy gomso galbék dob safad guwe, atin bayada ku begombé katabuwane.’ 5 Mélaw ménagéw ro mangéygémalbék. Tidéw béno, rénigo noy ni bé géutuhede, atin rénigo no so man bé géraraan lémudug itérésange de. 6 Amun alas singko nén témégénén,ménangéy man dob fadiyane. Atin diyo énggitonoy de lagéy téménindég énda i rigoné ro. Atinfénénginsaa no bero mano, ‘Sedek énda gémalbékgom bé ni térésang?’ 7 Séménumbul ro maro, ‘Endai galbék gey non énda i fégalbék begey.’ Tidéwbéno, bénréh i gefee ni safad mano, ‘Angéy gomso galbék dob safad guwe.’ Mélaw ménangéy rogémalbék. 8 Amun sémingkufén, i gefee bé safadeni bénréhén dob sarigo nuwe mano, ‘Tabarém ide géménalbék atin sukaya mo bero. Bayada mosunguy de mantu séna gémalbék taman dob deénggétah de.’ 9 Tidéw béno, i de géménalbék bétémégéne nén, énggédot roy sébaane félatah séngaségétéw bero fiyon fo ké géménalbék ro ségéurassaén. 10Mélaw i de énggétah do géménalbék tidéwgéfuwén taman sémingkuf, marok gégédot ro masna médoo kurta. Endob amun bénayada no bero,niraya no so bero sébaan félatah. 11 Tidéw béno,amun éndot roy sahud ruwe, ménbutég-butég rodob gefee bé safade ni. 12 Ménbéréh ro maro, ‘Ide étéw énggéfuray do géménalbék, ségéuras saén ikégalbék ruwe. Endob sénahudomo bero ségiléw sobé begeye fiyon fo ké géménalbék gey ségétérésan-gan tidéw géfuwén taman sémingkuf. Fatut damén

Mateo 20:13 20 Mateo 21:11bayada mo begey mas gérotor non géménalbék geységétérésangan dob kééduf i térésange.’ 13 Endobménbéréh i gefee ni safad dob ségétéwe bero mano,‘Adih, énda léniful gu begom. Ménagayun tombé gémalbék gom ségétérésangan atin bayada kubegom sébaan félatah sénga ségétéw. Mélaw rénigoguy ati fénasad guwe. 14Mélaw dot gomén i sahudgome atin taus gom ule. I ni ségétéw énggéfuraygémalbék, méuyotu mirayan de ségiléw bé kéirayakuwe begom. 15 Békén ba wén i kuwagib gu rémigoké udenén i kérigo gu bé kurta guwe loo bé kétayakuwe de? Médaléw gom keeyén sabaf mégédawu béde ségiyo étéw.’ ”

16 Tidéw béno, fénggilid Jesusey binuwaya nemano, “Mélaw i de gérifantad béni, waléy ro mosodo gérotor. Atin i de gérotor béni, waléy ro moso dogérifantad.”

I kéuret Jesuse fantag bé kéléhu ne17 Tidéw béno, i lala Jesuse ménagé mangéy

Jerusalem, nuwitén i de folo bra ruwo gétéwkuyugén inok sébero-bero ro saén. Atin ménbéréhdob berowe bé lala ruwe magéw mano, 18 “Na,magéw tommangéy dob Jerusalem, sani Ingéd i Ngai Kílawane, sani Begéne, irayu dob de odoroy dofadi brab dob de témoro bé kitabé. Atin kukumé roBegén féléhuén. 19Atin atéé ro Begén dob de békénJudio. Atin i de békén Judio, diyangkaé ro Begén,brab tafésé ro Begén, brab féléhué ro Begén dobkruse. Endob amuk méifus i téléwe gétérésangan,tébuleu.”

20Tidéw béno, i bawag Sebedeoweménangéy dobJesuse beroy de ngaén Juan brab Santiago. Atinléméningkuwéd dob adafa Jesuse atin wén i non-gotén dob Beene.

21 Atin ménénginsa i Jesuse mano, “Ati kétayamuwe?”

Séménumbul i ni libun mano, “Suguém bé amukBeem i méguléwe moso, i de nga gu ni géésar ro sofingé dob kuwono muwe brab i ségétéwe de fingédob biwong me.”

22 Atin bang Jesuse, “Enda gétiga kom i nanongoté kom. Aw géfédayday gom bé de kérégénonloo bé mérigowe séko dob Begéne?”

Séménumbul ro maro, “Hoo, gagané key.”23 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Toow

mérigo dob begomey de kérégénon mérigowe dobBegéne. Gido loo, békén kagén kuwagib imémilie béati mésare fingé dob kuwono kuwe brab fingé dobbiwong guwe. I de ni saran kay de étéw fénémili iAbay guwe Tulus mésar diyo.”

24 Tidéw béno, i de folo gétéw dumo ro dokuyugén amun énggélingoo roy ni nongot ro,ménkérit ro bé Juane brab Santiagowe. 25 Mélawténawag Jesuse bero kéluhanan mangéy dob Beene,atin ménbéréh dob berowe mano, “Gétiga kom ide méguléw dob de békén Judio, wén i kuwagibro méguléw bero, atin démoyun sugué ro bero.26-27 Endob békén fatut loo bé nan dob begome.Amuk wén i ségétéw begom méuyot waléy odoron,fatut waléy sugu-suguéy de dumo no. Atin amukwén i ségétéw begom méuyot waléy gérotor, fatuttérifantad. 28 Fatut miring Begén, sani Nga i Kéi-lawane, non énda ménangéyu dini inok wén i dosugu-sugué ku. Yamula ménangéyu dob duniyae ni

inok waléyu sugu-suguén brab inok iray guy umulguwe fégéfukas bé médoowe étéw dob de sala ro.”

Nuwa Jesusey ruwowe gétéw langafén29 Amun ténagak Jesusey ingéde Jeriko beroy de

kuyugén, wén i de médoo do ménlimud do étéwménfuray de. 30 Atin wén i ruwowe gétéw langafénménsar dob doror i aguwone. Amun énggélingooroy Jesuse témara, ménkes ro maro, “Séfu DatuDabid, fégédawan gey!”

31 Endob i de ménlimud do étéw génlé ro maro,“Kagom selekén!” Endob taus ro so mékes toowna fo métanug maro, “Séfu Datu Dabid, fégédawangey!”

32 Tidéw béno, téménrén i Jesuse atin ténawagénbero. Atin ménénginsa dob berowe mano, “Atikétaya kome rigoné ku dob begome?”

33Séménumbul romaro, “Kadnan, méuyot gey deké féadi-adiné mo begey inok gégito gey damén.”

34Atin ménuray i na Jesuse bero atin kénuwahéni de moto ro. Sonom béno, énggégito ro nén. Atinménfuray ro bé Jesuse.

21I kéahur Jesuse dob Jerusalem

1Atinméntaus i Jesuse beroy de kuyugénmangéyJerusalem. Amun gédét ron dob Jerusalem, éng-gumah ro dob ingéde féndawét Betfage dob tudukeféndawét Olibo. Tidéw béno, sénugu Jesusey ru-wowe gétéw bé de kuyugén métah. 2Ménbéréh dobberowe mano, “Taus gom agéw mangéy dob naningéd gésaréwo kom. Buluk gégumahgomdiyo, gitogom i kudae féndawét ‘asno’ ménikét diyo beroynati nuwe. Ukoh gom bero atin uwit gom bero dobBegéne. 3 Atin amuk wén i ménginsa dob begome,béréh gom de makom, ‘Kailangay Kadnane bero.’Atin i ménginsae magad tungkasé no begom.”

4 I niménrigo inokmétuman i kébéréh i sénarigoyTuluse muret bé kébéréh ne mano, 5 “Béréh go dobde étéw bati dob Jerusalem mamo, ‘Téngténg gom,gégumah i datu gome térifantad kémudadobnatiweasno.’ ”

6 Tidéw béno, ménagéw i de ni ruwo gétéwkuyugén brab nodoro roy sugu Jesuse. 7 Atin mén-séfule ro nuwit roy kudae féndawét asno brab natinuwe. Tidéw béno, namféno roy natiwe bé de kégalro brab kéménuda i Jesuse. 8 Diyo wén i de médoodo étéw ménlimud. Bénékah roy de dumo bé dekégal ro dob aguwo Jesuse. Atin i de dumo berokéménléng ro do dau bongo brab bénékah ro dobagéwone inok fégito roy kébasana ruwe de. 9 Atin ide médoo do étéw magéw ro métah bé Jesuse brabi de médoo de furay ro bé Jesuse, ménkes ro maro,“Dayéwé tom i séfu Datu Dabide! Féfiyonéy Tulusedamén i ni étéw gégumah tidéw dob Kadnane!Dayéwé tom i Tuluse!”

10 Amun énggumah i Jesuse dob Jerusalem, kélo-goyan i kéluhanay de étéw. Ménsébéréh ro maro,“Ati ni étéw?”

11 Atin i de médoo do étéw ménodor bé Jesuseséménumbul ro maro, “Been i niy sarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne féndawét Jesus tidéw Galilea.”

Dénédél Jesusey de démagang dob lawi i Tuluse

Mateo 21:12 21 Mateo 21:4212 Tidéw béno, ménangéy i Jesuse dob lawi i

Tuluse. Amun ménahur, dénédélén i de étéw dé-magang brab doméléy-méléy diyo. Atin bénluweéni de ahayay de lémuluk kurta brab ténuwarén i desaray de émfébéléy do fégétulak domarafati. 13Atinménbéréh dob berowe mano, “Wén i MénsulateKébéréh i Tuluse mano, ‘I lawi guwe fédawétén lawigonon démasal.’ Endob fénwaléy gom lawi i deménakaw.”

14 Tidéw béno, i de langafén brab de fikat mé-nangéy ro dob Jesuse dob lawi i Tuluse. Atin fén-adi-adi no bero. 15 Endob i de odoroy de fadi brabde témoro bé kitabé ménwaléy ro ménkérit amunénggito roy de ni fiyo rénigo Jesuse brab amunénggélingoo roy kéékes i de nga dob lawi i Tulusemaro, “Dayéwé tom i séfu Datu Dabide.” 16 Mélawménbéréh i de ni odoron dob Jesuse maro, “Awénggélingoo moy de kébéréh i de ni nga? Sedekénda fétéréné mo bero?”

Séménumbul i Jesuse mano, “Hoo, énggélingooku. Atin fiyo ké dayéwé ro Begén. Aw énda sénaénggébasana kom i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, ‘Fédayéw i Kadnane bé de nga.’ ”

17 Tidéw béno, ténagak Jesuse bero atin mén-tékédan dob Jerusalemmangéy dob ingéde Betania.Diyo ménbati bé no kélungonon.

18 Bé géfuwéne de, bé lala ne séfule mangéyJerusalem, ménlayaf i Jesuse. 19 Atin énggito noysébaane kayéw féndawét igos dob doror i aguwone.Mélaw fénggédéto no inok médot bé onok ne. En-dob amun séménléd de, énda i énggito no onokénsaliyu bé de dau no. Tidéw béno, ménbéréh dobkayéwe ni mano, “Endaén damén mégonok go!”Sonom béno ménlaay i kayéwe ni.

20 I de kuyugén, amun énggito roy ni, ménggaifro. Atin ménénginsa ro maro, “Sedek ménagadménlaay i kayéwo no?”

21 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Béréhé kubegom i toowe, amuk tintu gom munur brab éndaruwo-ruwoy fédéw gome, gérigono kom i loowe bérénigo guwe dob kayéwe. Atin békén saén i ni, nongébérého kom dob tudukey ni makom, ‘Angéy godob dogote’, atin mérigo ba. 22 Non amuk munurgom, gédoté kom i ati ongoté kome ké démasal gomdob Tuluse.”

23 Tidéw béno, ménangéy man i Jesuse dob lawi iTuluse, atin diyo téménoro. Atin i de odoroy de fadibrab de odoroy de Judio ménangéy ro dob Jesuseatin ménénginsa ro maro, “Ati atura muwe rémigobé de ni? Ati ménirayane Beem kuwagib bé ni?”

24 Séménumbul i Jesuse mano, “Sémuliu méngin-saan begom. Amuk sumbulo kom Begén, sumbuloku so begom ké ati kuwagib guwe rémigo bé de ni.25Ati séménugue bé Juane inok mautis, Tulus loo kéétéw saén?”

Atin séédél ro maro, “Amuk béréh tom ‘TidéwdobTuluso’, fénginsaanobetomsedek énda fénéng-intoowo tom i Juane. 26 Endob buluk béréhé tom,‘Tidéw dob étéwe,’ kéluhanay de ni étéwmékérit robetom.” Ménggilak ro bé de étéw non ménunur ide ménlimud bé Juaney ségétéwe sénarigoy Tuluse.27 Mélaw séménumbul ro dob Jesuse maro, “Endagétiga key de.”

Atin mélaw bénréh Jesus mano, “Enda so béréhéku dob begome ké ati kuwagib guwe rémigo bé de nirigoné ku.”

28 Tidéw béno, nuret Jesusey sébaane binuwayamano, “Fégitung gom i fantage bé ni. Wén iségétéwe lagéy wén i ruwo gétéw ngaén lagéy.Ménangéy dob ofoe de atin ménbéréh mano,‘Adu, agéw go mangéy dob safade gémalbék béni.’29 Endob i ni nga ménbéréh mano, ‘Mikau.’ Endobénda mérugayén tidéw béno, ménagéw non ménfé-galin i fédéw ne. 30 Atin ménangéy soy boh ne dobtuwaréye bé de ngaén. Atin ménbéréh mano, ‘Adu,angéy go galbék dob safade béleewe ni.’ Atin bang ini nga, ‘Hoo, magéwu.’ Endob énda fo ménagéwén.31 Na, ati karang gome de, ati isuwe bé de ngaén iménodorone bé kétayay boh ruwe?”

Séménumbul ro maro, “I ofoe de.”Atin bang Jesuse man, “Hoo, atin béréhé ku

begom i toowe, i de ménsala étéw loo bé de lémi-ful do kémubra buwis brab de sundal géahur dobkéféguléw i Tuluse géétah na begom. 32 Non iJuan Bautistawe ménangéy dob begome fégétiga nobegom i métintuwe aguwon, éndob énda ménunurgom de. Endob i de lémiful kémubra buwis brab desundal énggésénule roménunur ro de. Atin fiyon foké énggito gom i kégésénule ruwe, énda fo gésénulegom taloo no munur gom de.”

I binuwayae fantag bé de tete témalima33 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Fégélingo

gom nay ni ségiyo binuwaya. Wén i ségétéwe étéwwén i safadénnohokonodoubas. Atin fénlangkaténi lémiwéte de, atin kénalutén i fédongo nuwe béfégékérése bé de onokén. Atin réménigo so tam-bala. Tidéw béno, féntalimaén bé de ségiyo étéw.Tidéw béno, ménagéw mangéy dob mérayue ingéd.34 Amun énggumah i gaiy kékétéwe de, sénuguén ide sugu-sugué no inok doté roy kaane de baad bé deonokén. 35 Endob i de témalima bé safade, génamakroy de ni sugu-suguén. Atin lénubag roy ségétéwede, atin fénléhu roy ségétéwe de, atin nibéro robatéw i gétéléwe de tamanménléhu. 36Tidéw béno,i gefee bé safade ni, sénuguén man i de ségiyodo sugu-sugué no éndob mas na médoo. Endobi de témalima bé safade, ségiléw soy rénigo ruwedob berowe. 37 Tidéw béno, i gefee bé safade ni,sénuguén i tintuwe ngaén non fénggitungén mano,‘Fégadata roynga guwe.’ 38Endob amunénggitoy detémalima bé safad ne, ménsébéréh-béréh ro maro,‘Been i niy nga i gefee bé ni safad. Féléhué tominok gékatom i ni safad.’ 39Mélaw génamak ro, atinfénsut ro dob liyuy safade. Tidéw béno, fénléhu ro.”

40 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Amukgégumah i gefee bé safade ni, ati rigoné nuwe dobde téménalima bé safad ne?”

41 Séménumbul ro maro, “Angéyé no féléhuéni de ni tete étéw. Tidéw béno, irayén man dobségiyowe témalima inok iray ro dey kaane baad béde nohok ké gégumah i kékétéwe de.”

42Atin ménbéréh i Jesuse dob berowe mano, “Awénda séna énggébasana kom i Ménsulate Kébéréhi Tuluse mano, ‘I batéwe nikaay de réménigo bélawie, been i ménwaléye toow na fo balilaga fiyobatéw. I ni rénigoy Kadnane ula-ula, atin mégaiftom de.’ ”

Mateo 21:43 22 Mateo 22:3343Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Mélaw

béréhé ku begom i Tuluse éndaén sarigé noy safadne dob begome. Yamula sarigé no dob de ségiyoétéw rigoné roy kétaya nuwe. I atag i ni, éndaénféguléwoy Tuluse begom. Yamula féguléwo noy deségiyo étéwmunur dob Beene. 44Atin atiy mélawuedob nan batéw toow fo mébinasa. Brab buluk ibatéwe ni mélawu dob de étéw, rénahé no beromaak bubuk sébuwan.”

45 I de odoroy de fadi brab de Fariseo, énggélingooroy de ni binuwaya nuret Jesuse. Atin gétiga roberoy bénrého nuwe fantag bé de ni. 46 Mélawténlama ro kénéfo i Jesuse, éndob énda gagané rode non ménggilak ro bé de médoo do ménlimud doétéw diyo. Non i de ni étéw kénarang roy Jesuseségétéw sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne.

22I binuwayae fantag bé uyote

1 Atin ménuret man i Jesuse binuwaya dob deétéw. 2 Ménbéréh mano, “I kéféguléw i Tuluse loobé ni. Wén i ségétéwe datu réménigo karagiyadob uyot i nga ne lagéy fébawagén. 3 Amunénggumah i gaiwe, sénuguén i de sugu-sugué nomangéy témawag bé de étéw sénéngkat ro brabémbéréh dob berowe bé énggumahén i gaiy uyotebrab fatut magéw ro mangéy dob lawi ne. Endobménika ro magéw. 4 Mélaw i datue ni sénuguénman i de ségiyo sugu-sugué no mangéy méréh dobde ni do étéw sénéngkat ro mano, ‘Méntafayén ikaragiyae béleewe ni. Ménsumbalién i de boboayam atin méntogohén i kéluhanane. Enggomén,angéy gomén dob uyote ni.’ 5 Endob i de étéwsénéngkat ro, énda fo nifat ro de brab énda foménangéy ro dob uyote ni. Yamula i ségétéwede ménangéy dob safad ne, atin i ségétéwe deménangéy dob daganga nuwe. 6 Atin i de dumobé de ni étéw sénéngkat ro génamak roy de sugu-suguéy datue ni. Atin lénubag ro brab fénléhuro bero. 7 Mélaw i datue ni toow fo ménkérit.Mélaw sénuguén i de sundalo no atin fénléhu royde ni étéw ménméléhu, atin ténuwég roy ingédruwe. 8Tidéw béno, ménbéréh dob de sugu-suguénmano, ‘Méntafayén i uyote, éndob i de sungu doétéw sénéngkat gu énda fo médait ro mangéy dini.9 Agéw gom mangéy dob de dakél aguwon atinséngkat gom médoo do étéw taman atiy gito gomede.’ 10Mélaw i de sugu-suguén ménagéw ro dob deaguwon atin lénimud roy de médoo do étéw, sanikéluhanay de énggito ro do fiyo étéw brab do teteétéw. Atin mélaw i gonoy uyote ni toow fo ménfénobé étéwe. 11 Endob amun ménahur i datue inokténgténgé noy de kana, énggito noy ségétéwe lagéyénda kéménégalén loo bé fatute dob uyote. 12 Atinménénginsa i datue mano, ‘Adih, sedek ménahurgo dob ni uyot énda kéménégal go loo bé fatute?’Endob énda séménumbul i lagéye ni. 13Tidéw béno,bénréh i datue dob de sugu-sugué no mano, ‘Ikétgom i de kémérén brab de sékéyén, atin ibér gomdob liyuy lawie ni mangéy dob délémone. Diyokémérew brab kémigét i de kifé no.’ ”

14 Atin fénggilid Jesusey binuwayae ni mano,“Non fiyon fo ké médooy de étéw sénéngkat i Tu-luse, kloh saén i méfémilie de waléy do étéwén.”

Fantag bé buwise15 I de Fariseo, ménangéy ro sélimud sébero-

bero saén. Atin ménsébéréh-béréh ro fantag béati kéténgkad ro bé Jesuse inok gébéréh bé békénedamén katabuwan. 16 Tidéw béno, sénugu roy dedumo bé de kuyug ro brab de dumo bé de kuyugDatu Herod mangéy ménginsa dob Jesuse. Atinménbéréh i de ni étéw dob Jesuse maro, “Maistéro,gétiga key toow i kétorome. Brabmétintu go, énda iisu ramigo mo bé de étéw. Yamula toroé moy toowefantag bé kétayay Tuluse toow. 17 Mélaw béréhémbegey, ati karang me de, aw fatut gey ba mayadbuwis dob Sesare, sani datue dob Roma taloo noénda?”

18 Endob i Jesuse énggétiga noy tetee kétaya robrab bénréhén bero mano, “I de begom do ubo-ubogom saén méngintulus. Sedek télamané kom Begénfagakaran? 19 Féténgténg gom Begén i félatahekurta fégébuwis.”

Amun niraya ro de, 20 ménénginsa i Jesuse dobberowe mano, “Ati gefee dawét brab falas gito gomdob nan?”

21 Séménumbul ro maro, “Ka Sesar.”Tidéw béno, bénréh Jesuse mano, “Iray gom dob

Sesarey ka Sesare. Brab iray gom dob Tulusey kayTuluse.”

22 Amun énggélingoo roy ni, ménggaif ro békésumbul Jesuse. Atin ménagéw ro ténagak royJesuse.

Fantag bé kétébulee23 Bé no so térésang, wén i de Saduseo mé-

nangéy ro dob Jesuse. (Been i berowey de éndaméngintoow bé kéfétébule i Tuluse bé de étéwmoso.) 24Ménbéréh ro dob Jesuse maro, “Maistéro,bénréh Moisese bé buluk i ofo i ménléhue, brabénggéféledo noy bawag ne, énda i nga ro, fatutbawagéy tuwaréy ne inok wén i séfu i ni étéw bétuwaréy ne. 25 Na, wén i fitéw gétéw sétuwaréyfalan lagéy ménbati dini Brab i ofoe de ménawag.Tidéw béno, ménléhu énda i nga ro. Tidéw béno,i gétunduge de bénawagén soy bawage fénled i ofone. 26Atinménléhu so énda i nga ro. Atin i gétéléwede bénawagén so taman dob géfitéw ruwe. Endobménléhu ro kéluhanan énda i nga ro. 27Tidéw béno,ménléhu soy ni libun. 28 Mélaw bé gaiy kétébuleemoso, ati isuwe bawag i ni libun bé de ni fitéwgétéw sétiman idéng? Non énggébawaga no berokéluhanan bé méuyag ro de séna.”

29 Séménumbul i Jesuse mano, “Tintu békénkatabuwan i kéfégitung gome. Non énda gétigakom iMénsulate Kébéréh i Tuluse taloo noy barakatne. 30 Non amuk tébule i de étéw, ségiléw ro béde télaki dob lawayo atin énda sébawag ro. 31 Atinfantag bé kétébulee, awénda séna énggébasana komi Ménsulate Kébéréh i Tuluse dob begome? 32 Fiyonfo kéménléhu i ro Abrahame, Isak, brab Jakob, bangi Tuluse, ‘Begéney Tuluse féngadafé Abrahame,Isake, brab Jakobe.’ I atag i ni, i Tuluse féngadaféyde méuyag do étéw, békén i de ménléhu.”

33 Atin amun énggélingooy de étéw i ni kétoroJesuse, ménggaif ro.

I toowe na fo gérotor sugu

Mateo 22:34 23 Mateo 23:2634 I de Fariseo, amun énggélingoo roy fantage

bé kéféantés Jesuse bé de Saduseo, ménsélimudro. 35 Atin i ségétéwe bero témoro bé kitabe,ténéngkadén i Jesuse inok énda damén katabuwani késumbul ne. 36 Ménénginsa mano, “Maistéro,ati isuwe toow fo gérotor bé de sugu dob kukumayTuluse?”

37 Séménumbul i Jesuse mano, “Féimu go béKadnane Tulusém bé kéluhanay fédéw me, brabkéluhanay kamatu me, brab kéluhanay itungamuwe. 38Been i niy toowe fo gérotor sugu. 39 I géru-wowe toow fo gérotor sugu ringon so bé sunguwede. Féimu go bé dumo muwe ringon so bé kéimume bé kaame lowoh. 40 I toowe atag i kéluhanay dekukuman niray Moisese betom tidéw dob ni ruwotiman sugu. Tidéw so dob niy kéluhanay ténoro i desénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne.”

41Amunménlimud sénay de Fariseo, ménénginsai Jesuse dob berowe mano, 42 “Ati antaf gom béKristowe? Ati katufua nuwe?”

Séménubul i de Fariseo maro, “Dabid i katufuaKristowe.”

43 Ménbéréh man i Jesuse mano, “Amuk loo, atikéfanu-fanu nuwe ké fénbéréh i Rémogor i Tulusebé Dabide bé fédawétén i Kristowe ‘Kadnan?’ Nonménbéréh i Dabide mano, 44 ‘I Kadnane ménbéréhdob Kadna kuwe, sar go dob kuwono kuwe tamantémabanu bé de sébanil Beem.’ 45 Amuk féndawétDabideyKristowe ‘Kadnan’, ati kéfanu-fanunuwekéi Kristowe séfu Dabide saén?”

46 Endob énda i ségétéw bero énggésumbul, mé-nantés ro. Atin tidéw bé no gai, éndaén i étéwémbaraw ménginsa dob Jesuse.

231 Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dob de mén-

sélimud étéw brab dob de kuyugén mano, 2 “I detémoro bé kitabe brab de Fariseo, beroy de étéwsénarigon témoro bé kitabé niray Moisese. 3Mélawfatut odoro kom démoyun i kéluhanay kétoro ruwebegom. Endob kagom iringén i de rigoné ro nonénda modor ro bé karowe kétoro. 4 Sugué roy deétéw bé médoowe, maak féobo ro beroy de toowfo émbégat do obo, éndob énda témabang ro de.5 Fédayéw-dayéw ro saén dob téngaangay de étéw.Féndakél roy de fédongo ro bé Ménsulate Kébéréh iTuluse ténaléy ro bé de kémér ro inok gitoy de étéw.Atin féntaah roy de kégal romaak do tintu foméng-intulus. 6 Atin méuyot ro mésar dob de fiyo sarandob kandulie brab dob de lawi féngadafan. 7 Atinméuyot ro fégadatan ségifaén dob de fadiyan brabfédawét i de étéw bero ‘Maistéro.’ 8 Endob kagomfédayaén i de étéw fédawét ro begom ‘Maistéro’,non fantay-fantay gom sédumon atin ségétéw saéniMaistéro gome. 9Atin kagom fédawét i de étéwdobduniyae ni ‘Abay’, non ségétéw saén i Abay gomesani Tuluse dob lawayo. 10 Atin kagom so fédayaéni de étéw fédawét ro begom ‘Uléw’, non ségétéwsaén i Uléw gome sani Begéne, Kristo. 11 I toowena fo gérotor dob begome fatut waléy sugu-suguén.12 Atiy étéwe téfégérotor, fégérifantadén. Atin iétéwe térifantad, fégérotorén.

13 “I begome do Fariseo brab do témoro bé kitabé,mékukum gom fo toow. Ubo-ubo saén i kéféngintu-lus gome. Alangé kom i de étéw méuyot mahur dobkéféguléw i Tuluse. Mika gom mahur atin alangékom i de étéw méuyot mahur. 14 Mékukum gomfo toow do témoro bé kitabe brab begome so doFariseo. Ubo-ubo saén i kéféngintulus gome. Lafisékom i de libun baléw inok afasé kom i de lawi ro.Tidéw béno, démasal gombé demétaah kédasal dobténgaangay de étéwnonmakomkémédirung i de nitete rigoné kom. Sabaf bé ni toow na fo gétimal kémékukum gommoso.

15 “Mékukum gom fo toow do témoro bé kitabebrab begome do Fariseo. Ubo-ubo saén i kéféng-intulus gome. Mégéror gom magéw émféunur béségétéwe étéw dob Tuluse. Endob amuk munur,féwaléyé kom toow na fo tete bé begome, funa notoow na fo fatut mangéy dob uleono emferno.

16 “Mékukum gom fo toow. Maak do langaféngom éndob araké kom i de ségiyo étéw. Ténorogom bé fiyon fo ké wén i étéw sémafa bé lawi iTuluse, ulanden ké énda métuma no. Endob amukwén i rémigo safa bé de bélowon dob lawi i Tuluse,béréhé kom tintu fo fatut tumané noy fasad ne.17 Dufang gom brab maak langafén gom. Ati isuwetoow na fo gérotor, i de bélowon dob lawi i Tuluselook i mékétéfuwe lawi i Tuluse funay de bélowonmékétéfu? Toowna fo balilaga i lawi i Tuluse. 18Atintémoro gom so bé amuk sémafa i étéwe dob ahayanetulakan dob lawi i Tuluse, ulanden ké métuman ifasad ne. Endob amuk sémafa bé atiy tulake diyodob no tulakan béréhé kom dob beene bé tintu fofatut tumané noy fasad ne. 19Toow gom fo maak dolangafén! Ati isuwe toow na fo gérotor, i tulake looki mékétéfuwe tulakan funay tulake mékétéfu? Masgérotor i ahayane tulakan. 20 Mélaw amuk sémafai ségétéwe étéw dob ahayane tulakan, énda saénsémafaén dobnan, yamula sémafa so dob kéluhanayde tulak féndiyo dob ahayane. 21Atin amuk sémafai ségétéwe étéw dob lawi i Tuluse, énda sémafaénsaén dob nan, yamula sémafa so dob Tuluse batidiyo. 22 Atin amuk sémafa i ségétéwe étéw bélawayo, sémafa so dob saray Tuluse brab dob Tulusemésaran de.

23 “Mékukum gom fo toow do témoro bé kitabébrab de begom do Fariseo. Ubo-ubo saén i kéféng-intulus gome. Iray gom dob Tulusey géfoloe békéluhanay languntama kome fiyon i faninue no-hok gom, éndob dénigur gom i de gérotor sugudob kitabe loo bé kétintuwe, brab kégédawe, brabgésarigone adat. I de ni niray gom fatut rigoné koméndob kagom digurén i de dumo de. 24 Maak dolangafén gommarak bé ségiyowe étéw! Modor gombé de kloh do sugu éndob félisé kom i de gérotor dosugu. Ségiléw gom bé ségétéwe étéw kédané noyliféte tidéw dobwayége inémé no, éndob inémé noydakéle ayam.

25 “Mékukum gom fo toow do témoro bé kitabebrab begome do Fariseo. Ubo-ubo gom saén mét-intu éndob i de fédéw gom toow fo tete. Nontoow gom fo arumén brab lémiful. Ségiléw gom béségétéwe étéw urahé noy tabue look biléwe fingéfuweh saén éndob dungisan fo toow dob bukag ne.26 Maak do langafén gom, begom do Fariseo, non

Mateo 23:27 24 Mateo 24:24énda gito gom i toowe. Féfiyo gom i de fédéw gomloo bé ségétéwe murah bé bukag i tabue. Tidéwbéno, tintu gom fiyo, brab métintuy adat gome so.

27 “Mékukum gom fo toow do témoro bé kitabebrab de begom do Fariseo. Ubo-ubo gom saén fiyoéndob tete i de adat gom. Ségiléw gom bé de lébéngfiyoy de falas ro dob liyuwe, éndob dob bukage wéni do bukal de brab do mérénah do bangkay. 28 Nonubo-ubo gom saén métintu inok i de étéw karangéro begom do fiyo étéw. Endob i de fédéw gomméféno bé tugie brab sala.

29 “Mékukum gom fo toow do témoro bé kitabebrab de begom do Fariseo. Ubo-ubo saén i kéféng-intulus gome. Rémigo gom do fiyo lawi lébéngonkay de sénarigoy Tuluse, brab rémigo gom fiyo dolébéngon kay de métintu étéw ménrugayén mén-léhu. 30 Atin béréhé kom makom, ‘Amuk méuyaggey bé gaiweméuyag i de ni sénarigoy Tulusemuretbé kébéréh ne, énda mamung gey bé de katufua keyméméléhu bero.’ 31 Endob bé nan kébéréh gom,fégito gom bé begom i de séfu i de ménméléhu béde ni sénarigoy Tuluse. 32Mélaw fatut fétaus gom ide tete rénigoy de katufua kom. 33Maak do ulé gomnon i de katufua kommaak do ulé ro. Mélaw kagomkarangén de ké géséliya gom bé kékukume begommangéy dob uleono emferno. 34 Mélaw sugué kuyde sénarigoy Tuluse muret, brab de gétigan étéw,brab de témoromangéy dob begome. Endob féléhuékom i de dumo bero, brab féléhué kom i de dumobero dob de krus, brab badasé kom i de dumo berodob de lawi féngadafan, brab fégétaé kom i de dumobero dob de ségiyo-giyo ingéd. 35Mélaw mékukumgom bé sala i de étéw bé kéféléhu ruwe bé demétintu étéw, tidéw dob sunguwe métintu étéwménléhu féndawét Abel taman dob Sekariase saninga Barakiase. Fénléhu dob lawi i Tuluse dob élét iahayane tulakan brab mékétéfuwe sibéy. 36 Béréhéku begom i toowe, i de begom do étéw méuyag bénimékukum gom sabaf bé de ni sala bé kéféléhue békéluhanay de ni.”

37 Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse fantag bé adati de étéw dob Jerusalem mano, “I Begome do étéwdob Jerusalem, tete i fédéw guwe fantag bé begome.Non fénléhu gom i de sénarigoy Tuluse muret brabnibéro kom batéw i de sénugu dob begome tamanménléhu ro. Firoy gule i kétaya kuwe témimubegom loo bé kétimu i méritone manok télikub-kubo noy de fiyakén bé de fafakén? Endob ménikagom de. 38 I lawi gome métagak brab mébinasamoso. 39 Atin béréhé ku begom, tidéw béleewe ni,éndaén gito gom Begén taman énda émbéréh gommoso, ‘Féfiyonéy Tuluse damén i gégumahe tidéwdob Kadnane.’ ”

24Fantag bé tamfaday duniyae

1 I lala Jesuse magéw tidéw dob lawi i Tuluse, i dekuyugénménfégédét ro dob Beene toroé roy de fiyofalasén do lawi bé lawi i Tuluse. 2 Endob ménbéréhi Jesuse mano, “Gito gom i de ni? Béréhé ku begomi toowe, i kéluhanay de ni mébinasa, brab fiyon i debatéw fénggérigo de émbéragar ro.”

3 Amun ménsar i Jesuse dob tuduke féndawétOlibo, ménangéy i de kuyugén dob Beene sébero-bero saén. Atinménbéréh romaro, “Béréhémbegeykédiron mérigoy de ni. Brab ati fégélolonone de kégédétén gégumah i késéfule me brab tamfaday degai?”

4 Séménumbul i Jesuse mano, “Ingat gom inokénda méfagakaran gom. 5 Non médoo mosoy deétéw gégumah usaré roy dawét guwe, brab béréhéro maro, ‘Begéney Kristowe.’ Atin médooy degéfagakara ro. 6 Atin gélingoo kom i kébéréh isétibohe brab gélingoo kom soy fantage bé de gira.Endob kagom mégilak de. I de ni kailangan mérigoéndob békén sénay ni tamana nuwe. 7 I de ingédsétiboh ro bé de ségiyo ingéd. Brab i de sakuffangangaturan sétiboh ro bé de ségiyo. Atin wénmosoy lénggob brab do luba dob de séségiyo-giyodo ingéd. 8 Endob i de ni féganaya no saén loobé kéféganay i kékédawétay ségétéwe libun oborgédétén mégénga.

9 “Atin i kéluhanay de étéw mérarék ro begomsabaf bé kéunur gome Begén. Atin mélaw ké-foén gom inok férasayé ro begom brab féléhué robegom. 10 Atin bé béno, wén i médoo do étéwtémérén munur. Atin sékéfo ro brab mésérarékro. 11 Tidéw béno, médooy de ubo-ubo sarigoyTulusemuret bé kébéréh ne gégumah brab fégakararoy de médoo do étéw. 12 Atin sabaf bé kélégébi tetee, éndaén ségédaw i de étéw. 13 Endob atigéfédaydayemunur tamandob tamfadane,méfukasro. 14Atin i ni FiyoUret fantag bé kéféguléw i Tuluseuretén dob kéluhanay de ingéd dob duniyae ni inokgétigay kéluhanay de étéw. Tidéw béno, gégumah itamanane.

15 “Atin gito gom i ‘Mékésirang-sirange Surga’bénréh i sénarigoy Tuluse féndawét Daniel bé dogétah. Atin témindég dob mékétéfuwe gonon.”(Fégésobutéy masawe.) 16 Atin féntaus Jesuseykébéréh ne mano, “Bé béno gai, i de étéw batidob Judea fatut méraréy ro dob de tuduk. 17 Atini étéwe dob liyuy lawi ne, békénén fatut mahurdob lawi ne inok angéyé noy insod ne. Fatutmagayasén méraréy. 18 Atin i étéwe diyo dob safadne, békénén fatut séfule dob lawi ne inok angéyénoy géruwowe lafin kégalén. 19 Bé do no do gai,toow fo mékégédaw-gédaw i de libun obor brab demériton do idéng. 20 Dasal gom dob Tuluse brabongot gomdob Beene inok dob gaiwe kailanga kom iméraréye bé de gai mélégénéy taloo no gai kétérén.21Non toow na fo gétimal i kérégéy ni bé kéluhanayde ségiyo do kérégénon dob ségiyowe gai tidéw békélimbag i Tuluse bé duniyae taman so béleewe ni.Atin éndaén i kérégénon loo bé ni tidéw bé bénogai. 22 Endob i Tuluse fénfokoén i do no gai. Amukénda rénigo noy ni, énda i ségétéwméuyag. Féfokoénoy de gai nonménuray i na nuwe bé de fénémiliénétéw.

23 “Bé béno gai, amukwén i émbéréh dob begomemano, ‘Téngténg gom, ay niy Kristowe,’ taloo no‘Diyoo, ay nan,’ kagom munur de. 24Non gégumahi de émbéréh, ‘Begén i Kristowe,’ brab do ubo-ubo sénarigoy Tuluse. Atin gérigono roy de dakélmékégaif inok géfagakara roy de fénémili i Tuluse,

Mateo 24:25 25 Mateo 25:16amuk fakay. 25 Fétuntay gom i de ni. Béréhé ku dobbegome lokut énda séna mérigo no.

26 “Atin amuk wén i émbéréh dob begome mano,‘Téngténg gom, diyo i Kristowe dob gonone éndai étéw de bati,’ kagom mangéy diyo. Look amukémbéréh ro maro, ‘Téngténg gom, ay diyoo mén-rékunéy,’ kagom munur de. 27 Non i Nga i Kéi-lawane, sani Begéne, giton i késéfule guwe ségiléwbé kégitone bé kilote réméndaw tidéw sébanganmangéy élédon.

28 “Fiyon atiy gonoy de ménléhu, diyo soy deuwak sétimu.

29 “Enda mérugayén tidéw bé de mérégén dogai, i térésange waléy délémon, brab i térésangkélungonone éndaén réméndawén, brab i de gitoonmélawu ro tidéw dob lawayo brab i de éntingayéndob lawayo mékuyung. 30 Tidéw béno, giton doblawayoy fégélolonone bé kégumah guwe, sani Ngai Kéilawane. Atin i kéluhanay de étéw dob duniyaeni kémérew ro bé kégilak ruwe. Tidéw béno, gitoro Begén dob rawéne gégumah tidéw dob lawayobarakatan brab réméndaw. 31 Atin dob métanugebéréh i témburiwe, sugué kuy de télaki gu mangéydob séngae gonon dob duniyae ni. Atin timué roy defénémilién étéw gu tidéw dob kéluhanay de ingéd.”

32 Tidéw béno, nuret Jesusey sébaane binuwayamano, “Fétuntay gom i ni ufama fantag bé kayéwe.Dini dob betome ni, sonom lémbud i de fongo nobrab émféantu daun, gétiga kom gédétén i basamédufe. 33Ségiléw so bé béno gai. Amuk gito goménmérigoy de ni bénréh gu, gétiga kom gédétén ikéséfule guwe. 34Atin béréhé ku begom i toowe, i deétéw méuyag béni, énda méléhu ro taman mérigoyde ni. 35 I lawayo diyo brab duniyae niméalfa, éndobi kébéréh guwe énda méalfaén.

36 “Endob énda i ségétéw gétigan bé gaiykégumah i no gai séfuleu. I de télaki dob lawayoénda gétiga ro de, brab fiyon i Begéne, sani Nga iTuluse, énda so gétiga ku de. I Abay guwe saénTulusi gétigane bé nan gai. 37 I késéfule guwe ségiléw bégai Noehe. 38 Non bé gai Noehe, amun gédéténgégumah i dunuke, i de étéw énda ménbuku ro.Yamula ménama ro, méniném ro, ménawag rotaman bé gaiy kéahur Noehe dob barkowe. 39 Noni de étéw énda énggétiga roy ati mérigowe séko.Endob tékow énggumah i dunuke atin ménlénéro kéluhanan saliyu bé Noehe brab de samungén.Ségiléw so bé niy kétékow i késéfule guwe. 40 Bébéno gai, wén i ruwo gétéw lagéy diyo gémalbékdob safade, atin i ségétéwe de dotén brab i ségétéwede méféled. 41 Atin wén i ruwo gétéw do libungémiling, atin i ségétéwe de dotén, brab i ségétéwede émféled. 42 Ingat gom mélaw, non énda gétigakom i gaiy késéfule i Kadna kome, sani Begéne.43 Fétuntay gom i ni ufama. Amuk i gefee bé lawiegétiga noy gaiwe gégumah i ménakawe, énda fofidongén brab énda fédayaé no mahur i ménakawe.44Mélaw fatut tafay gom sénga tékélid. Non séfuleubé gaiwe énda karangé kom de.

45 “Ati gésarigone brab gétuwane sugu-suguén?Been i sugu-suguéne sénarigoy amu ne méguléw béde dumo no sugu-suguén, inok irayén i de amaénbé fatute gai. 46 Toow fo moror i ni sugu-suguén késéfule i amu ne brab gito no rémigo bé kaane galbék

loo bé fatute. 47 Béréhé ku begom i toowe, i amueni sarigé noy kéluhanay de kaan do éntingayéndob ni sugu-suguén. 48 Endob amuk tete i adat ini sugu-suguén atin fégitungé no mano, ‘Mérugaysénay késéfule i amu guwe.’ 49 Atin féganaya noylémubage bé de dumo no sugu-suguén, atin mamabrab miném séréngan bé de molon. 50 Tidéw béno,séfule i amu ne bé gaiwe énda gétigay ni de sugu-suguén, atin kétékowan. 51Mélaw i amu ne, kukuménoy ni sugu-suguén atin fédiyoé no dob gonoy deubo-ubo étéw. Diyo kémérew brab kémigét i de kiféno.”

25I binuwayae fantag bé de folo gétéw kénogon

1 Atin nuret Jesuse man i sébaane binuwaya fan-tag bé késéfule ne mano, “I kéféguléw i Tuluse loobé ni. Wén i do folo gétéw kénogon. Nangéyro bénalak i ségétéwe témérima lagéy. I séngaekénogon wén i kaan solo nuwit. 2 Endob i limowede gétéw do béngu brab i de limo de gétéw dométilédtéd. 3 Non i de limo de do béngu ménuwitro do solo éndob énda i do wayégén. 4 Endob i delimo de gétéw do métilédtéd nuwit roy de solo brabde katiya ménféno fitroliyo. 5 Tidéw béno, ménlis itémérimawe ni lagéy. Atin mélaw ménwaléy manati de ni folo gétéw kénogon. Atin énggéfidong ro.

6 “Amun kérara kélungononén, wén i mékesemano, ‘Ay ni nén i témérimawe lagéy énggumahén!Enggomén, angéy gom balak.’ 7 Sonom béno, mén-tek i de folo ni gétéw kénogon, atin ténumo roy desolo ro. 8 Tidéw béno, i de béngu ni do kénogonbénréh ro dob de métilédtéd do kénogon maro,‘Irayan gey bé fitroliyo goma nan, non ménfadéng ide solo gey.’ 9 Endob séménumbul i de métilédtéddo kénogon maro, ‘Enda fakayén non kulang ifitroliyo geye ké tukido key de begom. Fatut angéygom de béléy kagom.’ 10 Mélaw ménagéw i debéngu ni do kénogon inok méléy ro do fitroliyo.Atin amunménagéw ro, énggumahén i témérimawelagéy. Atin i limowe de do énggétafay, ménodorro bé témérimawe ni lagéy ménahur ro dob uyote.Tidéw béno, ménfintuén i béngawane.

11 “Enda mérugayén tidéw béno, énggumah mani de béngu do kénogon. Atin téménawag ro maro,‘Maistéro, féahurén gey.’ 12 Endob séménumbul itémérimawe ni lagéymano, ‘Tintu fo énda gélolo gubegom.’ ”

13 Atin fénggilid Jesusey binuwayae ni mano,“Been i funa kome fatut mingat. Non énda gétigakom i gai guwe séfule.”

14 Atin ménuret man i Jesuse sébaan binuwayafantag bé kéféguléw i Tuluse bé de étéwén mano,“Wén i ségétéwe étéw ménagéw mangéy dobmérayue ingéd. Amun énda séna magéwén de,ténawagén i de sugu-sugué no atin sénarigén i delanguntama no dob berowe. 15Nirayén dob séngaesugu-suguén loo bé kétilédtéd ruwe. Dob sunguwede niraya no limo ngibu kurta. Atin dob géruwowede niraya no ruwo ngibu, atin dob gétéléwe deniraya no séngibu kurta. Tidéw béno, ménagéwéni ni étéw ménangéy dob mérayue ingéd. 16 Sonomso bé kéagéw i amu ruwe, i sunguwe sugu-suguénméndagang-dagang. Atin énggéinség de limo ngibu

Mateo 25:17 26 Mateo 26:9kurta. 17 Atin loo so bé niy rénigoy géruwowesugu-suguén, atin énggéinség de ruwo ngibu kurta.18 Endob i gétéléwe sugu-suguén ménagéw brabkéménalut dob fantade, atin lénébéngén i sén-gibuwe kurta sénarig dob beene.

19 “Tidéw béno, amun ménrugayén, ménséfule iamu ruwe atin ténawagén i de sugu-sugué no inokétuké noy kurta ne. 20Atin i sunguwe sugu-suguén,téméningé brabménbéréh dob amu nemano, ‘Amu,ay niy limowe ngibu kurta sénarigém dob begéne.Ay ni soy limowe ngibu kurta inségén.’ 21 Atinménbéréh i amu ne mano, ‘Fiyo, mésarigon go brabfiyo go sugu-suguén. Non mésarigon go bé klohe,mésarigon go so bémédoowe. Méuyotu kémoror goséréngan begén.’ 22 Tidéw béno, i géruwowe sugu-suguén téméningé brab ménbéréh mano, ‘Amu, ayniy ruwowe ngibu kurta sénarigém dob begéne.Atin ay ni soy ruwowe ngibu inségén.’ 23 Tidéwbéno, ménbéréh i amu ne mano, ‘Fiyo, mésarigongo brab fiyo go sugu-suguén. Non mésarigon gobé klohe, mésarigon go so bé médoowe. Méuy-otu ké moror go séréngan begén.’ 24 Tidéw béno,téméningé i gétéléwe sugu-suguén. Atin ménbéréhmano, ‘Amu, gétiga ku beem métégas go fo étéw.Edoté moy békéne kaam, brab kétéwé moy békénenohokém. 25Mélaw mégilaku fo beem. Atin mélaw,ménagéwu brab bénunéy guy kurta me dob fantadeinok énda métadino. Atin téngténgém, ay niyséngibuwe kurta sénarigém dob begéne.’ 26 Tidéwbéno, ménkérit i amu ne, atin ménbéréh mano,‘Tete go fo sugu-suguén brab faukén go fo toow.Aw gétiga mo médotu kun bé békéne kagén, brabkéntéw guy békéne nohok gu? 27 Amuk kémaranggo loo bé nan, fatut damén féndiyoém i kurtae dobbangkue inok buluk séfuleu, fakay doté ku brab wéni inségén.’ 28 Tidéw béno, bénréh i amue ni dobde étéw dob sékulo ruwe téménindég mano, ‘Dotgom i kurta ne atin iray gom dob ségétéwe wéni folo ngibu kurtaén. 29 Non i de étéw mésarigonro, umanan irayan inok waléy médooy karowe de.Endob i de étéw énda mésarigon ro, fiyon i klohedob berowe dotén so. 30 Atin i ni tete sugu-suguén,ibér gom dob liyuwe dob délémone gonon. Diyokémérew brab kémigét i de kifé no.’ ”

I de bili-bili brab do kambing31 Atin ménuret man i Jesuse ségiyo binuwaya

mano, “INga i Kéilawane, sani Begéne, amuk séfuleubegey i de télaki gu inok méguléw, mésaru dobsarane kay méguléwe. 32 Atin mélimud dob adafakuwey kéluhanay de étéw. Atin féganané kuy defiyo étéw bé de tete étéw ségiléw bé kéféganay té-malimae bili-bili bé de bili-bili no brab de kambing.33 Atin fédiyoé kuy de fiyo étéw dob kuwono kuweatin fédiyoé kuy de tete étéw dob biwong guwe.34 Atin i Begéne, sani méguléwe, béréhé ku dobde fiyo étéw dob kuwono kuwe maku, ‘FénfiyoyAbay guwe Tulus begom. Enggomén, ahur gom dobkéféguléw i Tuluse loo bé kébantak ne de tidéw békélimbag ne bé duniyae ni. 35Non amunménlayafu,fénama gom Begén. Atin amun méntéruménu,féniném gom Begén. Atin amun énda séna gélologom Begén, ténayakuf gom Begén dob de lawi gom.36 Atin amun énda i kégal gu, fénkégal gom Begén.Atin amun déménruunu, ténalima gom Begén. Atin

amun ménférisuwu, ténukaw gom Begén.’ 37 Tidéwbéno, i de ni fiyo étéw émbéréh dob Begéne maro,‘Kadnan, kédiron i kégito geye Beem mélayaf atinfénamageyBeem, taloono téruméngo atin féninémgey Beem? 38 Brab kédiron i kétayakuf geye Beemdob de lawi gey fiyon fo ké énda séna gélolo geyBeem? Brab kédiron i kégito geye Beem félawasatin féngkégal gey Beem? 39 Brab kédiron i kégitogeye Beem déméruun taloo no ménférisu go atinténukaw gey Beem?’ 40 Tidéw béno, béréhé ku béde fiyo étéwmaku, ‘Béréhé ku begom i toowe, amunménggédaw gom bé ségétéwe gérifantad dumo gu,maak ménggédaw gom so Begén.’ 41 Tidéw béno,béréhé ku dob de étéw dob biwong guwe maku, ‘Ibegome médait gom mékukum, férayu gom tidéwdob Begéne. Angéy gom dob aféye énda émfandaéntaman sa taman méntafayén ka Satanase brab dekaan do kuyug do saitan. 42 Non amun ménlayafu,énda fénama gomBegén. Atin amunméntéruménu,énda féniném gom Begén. 43Atin amun énda gélologom Begén, énda ténayakuf gom Begén dob de lawigom. Atin amun énda i kégal gu, énda fénkégalgom Begén. Atin amun déménruunu brab amunménférisuwu, énda ténalima gom Begén.’ 44 Tidéwbéno, i de ni tete étéw émbéréh ro maro, ‘Kadnan,kédiron wayoy kégito geye Beem mélayaf taloono térumén, taloo no ségétéw go énda gélolo geyde, taloo no énda i kégalém, taloo no déméruun,taloo no ménférisu, atin énda ténabang gey Beem?’45 Atin i Begéne, sani méguléwe, sumbulo ku beromaku, ‘Béréhé ku begome i toowe, amun énda tén-abang gom i ségétéwe toow fo gérifantad kuyug gu,maak énda so ténabang gom Begén.’ 46Tidéw béno,i de ni do tete étéw, féangéyé ku bero dob uleonoemferno inok mékukum ro taman sa taman. Endobi de métintu do étéw gédoté roy umule magufusa.”

26I bantak i de odoroy de Judio

1 Amun énggilid i Jesuse témoro bé de ni, mén-béréh dob de kuyugén mano, 2 “Gétiga kom amukméifus i ruwowe gétérésangan, gégumah i gaiykanduli tome do Judio féndawét ‘Témara.’ Bé béno,i Begéne sani Nga i Kéilawane, atéénu inok féléhuéro Begén dob kruse.”

3 Bé béno so, i de odoroy de fadi brab de odoroyde Judio, ménlimud ro dob lawi i gérotore fadi fén-dawét Kayafas. 4 Diyo ménséfagayun ro kéfoé royJesuse inok féléhuén. Endob bénantak ro rigonénké énda i ségiyo étéw de gétigan. 5Ménsébéréh romaro, “Békén saén bé lala tome kémanduli, kinokwén i mérimbur bé de étéw.”

6 Atin diyo i Jesuse dob lawi i ségétéwe ménadi-adinén fémuteén féndawét Simon, dob ingéde Be-tania. 7 Atin bé lala Jesuse mama, énggumah iségétéwe libun wén i fiyo katiyaén ménféno bébalilagae nor fégéféamut. Atin ménfégédét dobJesuse, atin lénukaén dob uléw ne. 8 Endob i dekuyugén, amun énggito roy ni rénigoy libune ni,ménwaléy ro mékérit. Atin ménbéréh ro maro,“Sedek séninggula saén i nan fégéféamut? 9 Nonamuk fénbéléy damén i nan nor, wén i médoo kurtagédotén de brab iray damén dob de méskinan.”

Mateo 26:10 27 Mateo 26:4610 Endob i Jesuse énggétiga noy kébéréh ruwe,

atin ménbéréh mano, “Kagom dowoyén i libune ni.Non toow fo fiyoy rénigo nuwe dob Begéne. 11 I deméskinan taus ro bati dob begome sénga tékélid, én-dob i Begéne énda démoyunubati dob begome. 12Békéluka ne bé fégéféamute dob Begéne, fégétafay bélowoh guwe ké lébéngénu. 13Atin béréhé ku begomi toowe, dob séngae gonon dob duniyae ni uretén iFiyowe Uret, uretén soy kérigo nuwe Begén. Mélawi de étéw gétédémo roy ni libun.”

I rénigo Judase14 Tidéw béno, i ségétéwe bé de folo bra ruwo

kuyugén féndawét Judas Iskariot ménangéy dob deodoroy de fadi. 15 Atin ménénginsa dob berowemano, “Firoy i iray gome begén ké fékéfo guyJesuse dob begome?” Atin bénayada ro téléw folofélatah. 16 Tidéw bé no gai, sénléd Judasey fiyowegai fékéfoén i Jesuse.

17 Amun dob sunguwe fuweh bé kékanduli i deJudio féndawét “Fan énda i Fégéfééruk de” look“Témara”, i de kuyugén ménangéy ro dob Jesuseatinménénginsa romaro, “Hon i kétayamuwe gonokey témafay bé amaé muwe bé ni kanduli?”

18 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Angéy gomJerusalem atin béréh gom dob étéwe diyo makom,‘Enggumahén kun i uras i Maistérowe. Mélaw ma-mung bé kékandulie “Témara” begey i de kuyugéndob lawi me.’ ”

19Mélaw i de kuyugén nodoro roy kébéréh Jesuse,atin ténafay roy amaé ruwe kay kandulie féndawét“Témara” dob no lawi.

20 Amun kélungononén, i Jesuse ménsar mamaséréngan bé de folo bra ruwo gétéw kuyugén. 21 Bélala ruwe mama, bénréh Jesuse mano, “Béréhé kubegom i toowe, wén sékoy ségétéwe begom ém-fékéfo Begén.”

22 Tidéw béno, toow fo méntete i de fédéw i dekuyugén, atin ménénginsa i séngae ségétéw berodob Jesuse maro, “Kadnan, békén begén, hay?”

23 Séménumbul i Jesuse mano, “I ségétéwe sérén-gan Begén mérém fan, beeney émfékéfoe sékoBegén. 24 I Nga i Kéilawane, sani Begéne, méléhuuloo bé kébéréh i Ménsulate Kébéréh i Tuluse. Endobtoow fo mékégédaw-gédaw i émfékéfoe Begén. Masna fiyo dob beene ké énda damén ménumah i niétéw, non mékukum fo toow.”

25 Tidéw béno, ménbéréh i Judase sani ménféké-foe de mano, “Maistéro, békén begén, hay?”

Atin séménumbul i Jesuse mano, “Hoo, beem.”I kéama i Kadnan

26 I lala ruwe mama, éndot Jesusey fane brabménfésalamat dob Tuluse. Tidéw béno, sénkébeng-kébengén, brab sénaarén dob de kuyugén. Atinménbéréhmano, “Ay niy lowoh guwe. Dot gombrabama gom.”

27 Tidéw béno, éndot Jesusey tabue wén i arakde atin ménfésalamat dob Tuluse. Atin nirayéndob berowe mano, “Iném gom de, kéluhana kom.28 Non been i niy dara guwe, sani tandae bé fasadi Tuluse, réménanas inok méfésagadan i de sala ide médoo do étéw. 29 Béréhé ku begom, éndaénminému arak taman dob gaiweminémumantu arak

séréngan begom amuk méguléw i Abay guwe Tulusdob de étéwén.”

30 Tidéw béno, kéménanta ro sébaan kanta dé-mayéwbéTuluse. Tidéwbéno,ménagéw romangéydob tuduke féndawét Olibo.

Nuret Jesusey fantage bé Pedrowe31 Atin ménbéréh i Jesuse dob de kuyugén

mano, “Kino séko bé ni kélungonon méraréy gomkéluhanan tagaké kom Begén non wén i MénsulateKébéréh i Tuluse mano, ‘Féléhué kuy témalimaebé de bili-bili, atin i de bili-bili no émbéragar ro.’” 32 Atin féntaus Jesusey kébéréh me mano, “En-dob amuk tébuleu, magéwu métah begom mangéyGalilea.”

33 Tidéw béno, ménbéréh i Pedrowe dob Jesusemano, “I begéne, énda fo tagaké ku Beem, fiyon foké méraréy i kéluhanay de dumo gu.”

34 Endob ménbéréh man i Jesuse mano, “Béréhéku beem i toowe, bé énda séna ukoro i férufete bé nikélungonon, dirungé mo Begén téléw gule bé éndagélolo mo Begén.”

35 Ménbéréh man i Pedrowe mano, “Enda fodirungé ku Beem, fiyon fo ké méléhuu sérénganBeem.”

Atin loo so béniy kébéréh i de kéluhanaydedumokuyugén.

36 Tidéw béno, ménagéw i Jesuse beroy dekuyugén dob gonone féndawét Getsemani. Amunénggumah ro diyo, ménbéréh i Jesuse dob berowemano, “Sar gom dob ni bé lala guwe mangéy dé-masal dob diyoo.” 37Atin nuwitén i Pedrowe brab deruwo gétéw lagéy nga Sebedeowe, sani Santiagowebrab Juane. Atin méntete i fédéw Jesuse brabménbuku fo toow. 38 Atin ménbéréh dob de nitéléw gétéw kuyugén mano, “I fédéw guwe toow foménbuku taman toow fo démawét. Bati gom dini,brab tulik gom.”

39 Tidéw béno, ménagéw i Jesuse gumahatémabar. Atin méntéléngkéb méntédunsum brabdéménasal mano, “Abay, amuk fakay saén, kagofédayaén Begén mérasay. Endob i kaame saénkétayan i mérigowe damén, békén kagén kétayan.”

40 Tidéw béno, ménséfule dob de téléw ni gétéwkuyugén. Atin énggito no bero énggéfidong. Mén-béréh dob Pedrowemano, “Aw éndawayo gétulik gofiyon ségéuras saén?” 41Atinménbéréh dob berowetéléw gétéw mano, “Tulik gom, atin dasal gom inokénda métukawan gom. Méuyot gom rémigo békétaya kuwe, éndob i de lowoh gom mélubay brabmagad géfélis bé de sugu gu.”

42 Tidéw béno, ténagak Jesuse man bero, atindéménasal mano, “Abay, amuk énda fakayén kégéséliyahu bé ni kérasay, mérigo damén i kétayamuwe.” 43 Tidéw béno, ménséfule man i Jesusemangéy dob de téléw ni gétéw kuyugén. Atinénggito no bero énggéfidong non toow ro fo manat.

44 Tidéw béno, ténagak Jesuse man bero bégétéléwe gule inok démasal. Atin déménasalségiléw so bé énggéétahe de. 45 Tidéw béno, mén-séfule man mangéy dob de téléw ni gétéw kuyugénatin ménbéréh dob berowe mano, “Aw tafay gom sofidong brab témérén? Téngténg gom! Enggumahéni urase fékéfo i Nga i Kéilawane, sani Begéne, atinatéénu dob deménsala étéw. 46Na, tek gom, magéw

Mateo 26:47 28 Mateo 27:3tomén. Téngténg gom, ay nan nén gégumah iémfékéfoe Begén!”

I kékéfoe bé Jesuse47 Amun émbéréh sénay Jesuse, énggumah i Ju-

dase sani ségétéwe bé de folo bra ruwo gétéwkuyugén. Atin wén i dakéle ménlimud étéw dobbeene énggumah. Non sénugu i de odoroy de fadibrab de odoroy de Judio bero. Atin ménuwit rodo sundang brab do bastun. 48 Atin énggétiga royati fégélolono ruwe bé Jesuse, non amun énda sénagégumah ro diyo, bénréh Judase bero mano, “Iétéwe aréké ku, kéfo gom non Been.”

49 Mélaw sonom so bé kégumah Judase, mén-fégédét dob Jesuse brab ménbéréh mano, “Fiyokélungonon, Maistéro.” Tidéw béno, narék JudaseyJesuse.

50 Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dob Judasemano, “Adih, fétausém i kérigo muwe bé rigonémuwe.”

Tidéw béno, i de étéw ménodor bé Judase, mén-fégédét ro dob Jesuse brab kénéfo ro. 51 Atin wéni ségétéwe kuyug Jesuse bénindasén i sundang neatin ténibohén i ségétéwe riféy gérotore fadi brabménsilaf i ségébalae bé kélingo ne. 52 Endob mén-béréh i Jesuse mano, “Rumaém i sundang ma nan.Non i kéluhanay de témiboh, méléhu ro so bé sun-dange. 53Awéndaba gétigamode? Amukkétaya ku,gétawagumongot tabang dobAbay guweTulus, atinsugué noy laksaéne do télaki no témabang Begénmatuhon bé de ni étéw. 54 Endob amuk rigoné kuynan, énda métuman i de Ménsulat Kébéréh i Tulusefantag bé ati mérigowe dob Begéne.”

55 Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dob de mén-limud do étéw mano, “Sedek ménuwit gom do sun-dang brab do bastun, inok kéfoé kom Begén maakségétéwu tulisan kéfoé kom? Sénga fuweh diyoudob lawi i Tuluse témoro, éndob énda kénéfo gomBegén. 56 Endob ménrigoy kéluhanay de ni inokmétuman i Ménsulate Kébéréh i Tuluse sénulat i desénarigo no.”

Tidéw béno, kéluhanay de kuyugén ménraréyténagak roy Jesuse.

I kékukume bé Jesuse57 Atin i de étéw kéménéfo bé Jesuse nuwit ro

dob lawi i gérotore fadi féndawét Kayafas. Diyoménlimud i de témoro bé kitabé brab de odoroyde Judio. 58 Atin i Pedrowe ménfuray ro beroéndob énda ménfégédétén, méntaman saén dobfésayaway lawi i gérotore ni fadi. Atinménahur dobfésayawaneni brabménsar diyo beroy de guwardiyainok gétiga noy ati mérigowe dob Jesuse. 59 Atini odoroy de fadi brab kéluhanay de ménlimud doodoron séménléd ro do tugi kétébo bé Jesuse inokkukumé ro méléhu. 60 Endob énda i énggélingooro funa ro de méméléhu, fiyon fo ké médooy detéménindég brab ménbéréh do tugién kétébo béJesuse. Tidéw béno, wén i ruwowe gétéw lagéytéménindég brab ténébo roy Jesuse. 61 Ménbéréhro maro, “Ménbéréh i ni étéw mano, ‘Gébinasanakuy lawi i Tuluse atin fétindégé ku man bé téléwegétérésangan.’ ”

62 Tidéw béno, i gérotore fadi téménindég brabménbéréh dob Jesuse mano, “Ati késumbul me bé

ni kétébo ro Beem?” 63 Endob ménantés i Jesuse.Tidéw béno, ménbéréhman i gérotore ni fadimano,“Sugué ku Beem sémafa dob adafay méuyage Tulus,aw Beeme bay Kristowe Nga i Tuluse?”

64 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Toow i nanbénréhém bé Nga i Tuluse Begén. Atin béréhéku begom i toowe, gito gom i Nga i Kéilawane,sani Begéne, mésar moso dob kuwonoy barakataneTulus brab gito gom Begén dob de rawén séfuleutidéw dob lawayo.”

65 Sonom béno, i gérotore ni fadi amun énggélin-goo noy ni kébéréh Jesuse, kénusién i kégal ne inokfégito noy kékérit ne de. Atin ménbéréh mano,“Mékémurka fo toow i kébéréh ne non réféngé noyTuluse! Endaén kailanga tom i téméboe de dobbetome. Non énggélingoo tomén i mékémurkaekébéréhén béleewe ni. 66 Ati karang gome de fatutrigoné tom?”

Atin séménumbul i de odoron maro, “Fatutmékukum méléhu.”

67 Tidéw béno, dénuraa roy rangih Jesuse atinlénubag ro. Atin wén soy do téménamfiling béJesuse. 68Atin ténléb roy de moto no bé munsalawebrab ménbéréh ro maro, “Amuk Beem i Kristowe,antukém ké ati téménamfilinge Beem.”

Dénirung Pedrowey Jesuse69 I lala i de ni mérigo, i Pedrowe diyo mén-

sar dob fésayawane. Atin ménfégédét i ségétéwekénogon sugu-suguéy gérotore fadi. Atinménbéréhdob Pedrowe mano, “Beem soy dumo Jesuse tidéwGalilea.”

70 Endob dénirung Pedrowe dob téngaangay deétéw diyo mano, “Enda gétiga kuy nan béréhé mo.”71 Tidéw béno, ménangéy i Pedrowe dob béngawayfésayawane. Diyo wén i ségiyowe kénogon sugu-suguén énggito noy Pedrowe. Atin ménbéréh dobde lagéy diyo mano, “Ay niy ségétéwe dumo Jesusetidéw Nasaret.”

72 Atin dénirung Pedrowe man mano, “Méléhuuso dob ni, énda gélolo guy nan lagéy.”

73 Enda ménrugayén tidéw béno, i de lagéytéménindég diyo ménfégédét ro dob Pedrowe. Atinménbéréh ro maro, “Tintu fo beem i ségétéwe bero.Non dob kébéréh me énggélolo gey beem ségétéwgo so tidéw Galilea.”

74Tidéw béno, séménafa foy Pedrowe dob berowemano, “Amuk tugio ku begom, kukuméy Tulusebegén. Enda gélolo guy nan étéw!”

Sonom béno, ménukoro i férufete. 75 Atin éng-gétédémo Pedrowey kébéréh Jesusemano, “Bé éndaséna ukoro i férufete, dirungé mo Begén téléwgule bé énda gélolo mo Begén.” Mélaw i Pedrowe,ménsut tidéw diyo atin kéménrew fo toow.

271 Amun toow géfuwén, i kéluhanay de odoroy de

fadi brab de odoroy de Judio, ménlimud ro inokbantaké roy kéféléhu ruwe bé Jesuse. 2 Atin nikétroy Jesuse brab nangéy ro naté dob Pilatowe saniméguléwe tidéw Roma.

I kéléhu Judase3 I Judase, sani ménfékéfoe de, amun énggito noy

kékukume bé Jesuse, énggésénule. Mélaw nuwitén

Mateo 27:4 29 Mateo 27:43

séfule i téléwe folo félatahmangéy dob de odoroy defadi brab dob de odoroy de Judio. 4 Atin ménbéréhmano, “Ménsalau non fénkéfo gu inok féléhuén i niségétéw étéw énda i rénigo no tete.”

Endob séménumbul i de odoron maro, “Ulandendob begeye. Kaam saén sala i nan.”

5 Tidéw béno, i Judase nibérén i de kurta nidob lawi i Tuluse, atin ménagéw tidéw diyo. Atinménfétoyo méntébitin.

6 I de odoroy de fadi ténimu roy de félatah nibrabménbéréh romaro, “I ni kurta fénggéféléhu béétéwe, mélaw énda fakayén dob kitab tome itongéndob tulakane dob lawi i Tuluse.” 7Atin amunména-gayun ro, nusar roy kurtae ni fégébéléy bé fantadi ségétéwe rémigo binangga, inok wén i fantadlébéngon bé de étéw énda bati ro dob Jerusalem.8Been i funay fantade ni féndawét “Démara Fantad”taman béleewe ni.

9Mélaw méntuman i kébéréh i sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne bé do gétah féndawét Jeremiasmano, “Endot roy téléwe folo félatah, sani kurtaeménagayun i de Judio fénggébéléy de. 10 Atinnusar roy ni kurta fénggébéléy bé fantad i ségétéwerémigo do binangga, loo bé sugu i Kadnane Begén.”Been i niy kébéréh Jeremiase bé gétahe.

I kékukume bé Jesuse11Atin i Jesuse téménindég dob adafay méguléwe

tidéw Roma féndawét Pilato. Atin fénénginsaa noyJesuse mano, “Aw Beem i Datu i de Judio?”

Atin séménumbul i Jesuse mano, “Beem i mén-béréh de.” 12Endob amun ténébo i de odoroy de fadibrab de odoroy de Judio, ménantés saén i Jesuse.

13 Mélaw ménbéréh i Pilatowe dob Jesuse mano,“Sedek énda sumbulo moy kéluhanay de kétobo roni Beem?”

14 Endob énda séménumbul i Jesuse, ménantéssaén. Mélaw ménggaif fo toow i méguléwe.

15 I ni ménrigowe bé gaiy kékandulie Témara.Atin i adat i méguléwe, sénga kanduli ro Témaratémangéy ségétéw férisu fémiliéy de ménlimud doJudio. 16 Bé no gai, wén soy ségétéwe bantugénférisu féndawét Barabas. 17Mélaw amun ménlimudi de étéw, ménénginsa i Pilatowe dob berowe mano,“Ati isuwe kétaya kom tangéyé ku inok géésut dobbegome? Barabas loo ké Jesuse féndawét so Kristo?”18 Rénigo noy ni non énggétiga no i de odoroy deJudio, naté roy Jesuse non méndaléw ro de.

19 Amun diyo ménsar i Pilatowe dob saray ké-mukume, fénsamfay i bawag ney sébaane kébéréhmano, “Kago rigonén i éntingayéne dob ni étéwénda i salaén. Non wén i énggétéginéfo kuwena kélungonono atin toowu fo ménbuku fantag béBeene.”

20 Endob i de odoroy de fadi brab de odoroyde Judio, fénfagayu roy de ménlimud do étéw béongoté ro dob Pilatowey tangéyé noy Barabase, atinféléhuén i Jesuse. 21 Endob i Pilatowe ménénginsamano, “Aw ati isuwe wayo kétaya kom tangéyéninok géésut dob begome?”

Atin séménumbul i de étéw maro, “Barabas.”22Atin ménénginsa i Pilatowe mano, “Ati mélaw i

rigoné kuwe dob Jesuse féndawét so Kristo?”Séménumbul ro kéluhanan maro, “Féléhuén dob

kruse!”

23 Endob ménénginsa man i Pilatowe mano, “En-dob ati tetee rénigo no?”

Tidéw béno, ménkes i de étéw minut métanugmaro, “Féléhuén dob kruse!”

24Amun énggétiga Pilatowe énda fomagayun i deétéw atin sérimbur ro séko, éndotén i wayége atinméngguse dob téngaangay de étéw. Atin ménbéréhdob berowe mano, “Békén kagén sala i kéléhu i niétéw énda i salaén. Kagom saén aturan.”

25 Atin ménbéréh i kéluhanay de étéw maro,“Kagey aturan i kéléhu ne brab aturay de séfu geyso.”

26 Tidéw béno, ténangéy Pilatowey Barabase mé-sut mangéy dob de étéw. Atin féntafésén i Jesuse.Tidéw béno, natéén dob de sundalo inok kélabo rodob kruse.

27 Tidéw béno, i de sundalo Pilato nuwit royJesusemahur dob lawi Pilatowe. Atin i kéluhanay dedumo ro sundalo ségébataliyon ménlimud ro géli-wét bé Jesuse. 28 Atin lénékas roy de kégalén brabfénkégal ro bé furowe kégal maak datu. 29 Tidéwbéno, lénuku roy suwarane kélég atin fénsayaf robé Jesuse, atin féndiyo roy kayéwe dob kuwononekémérén ubo-ubo maak datu. Tidéw béno, mén-lingkuwéd ro dob adafa nuwe brab déniyangka ro.Atin ménbéréh ro maro, “Méraru damén i datu ide Judio.” 30 Atin dénuraa ro, brab éndot roy nikayéw tidéw dob kémér ne brab bénadas roy uléwne. 31 Amun énggilid ro déniyangka, lénékas royfurowe ni kégalén brab fénkégal ro man bé kaanekégal. Tidéw béno, nuwit ro mésut inok kélabonéro dob kruse.

Kénlabo roy Jesuse dob kruse32 I lala ruwe magéw tidéw Jerusalem, énggébal-

aka roy étéwe féndawét Simon tidéw dob ingédeSiren. Atin i de sundalo fénégés ro démuwal békrus Jesuse. 33 Atin énggumah ro dob sébaanegonon féndawét Golgota (i atag ne “gonoy kulobonguléwe.”) 34 Diyo niray roy arake sénlawék bé uwaefégékédan démawét féniném ro bé Jesuse. Endobamun éngétemtemo no, ménika de miném.

35 Tidéw béno, kénlabo ro dob kruse. Atinsénbaad roy de kégalén bé késékungkungo ruwede. 36 Tidéw béno, ménsar ro diyo ténéngténg royJesuse. 37Atin féndiyo roy sénulat ruwe fingé rotorbé uléw Jesuse bé kétébo ruwe de mano, “Ay niyJesuse, sani datu i de Judio.” 38Tidéw béno, kénlaboro dob de krus i ruwowe gétéw tulisan, i ségétéwede fingé dob kuwono nuwe brab i ségétéwe de fingédob biwong ne.

39 Atin i de étéw, téménara ro dob adafa Jesuseatin déniyangka ro brab dénangu-danguo ro inokdowoyé ro. 40 Atin ménbéréh ro dob Jesuse maro,“Bénréhém bé binasané moy lawi i Tuluse atinfétindégé mo man bé téléwe gétérésangan. Amuktintu Nga i Tuluse Beem, tabangém i lowoh me atinlus go tidéw dob krusa nan inok énda méléhu go.”

41 Atin ségiléw so bé ni, i de odoroy de fadibrab de témoro bé kitabe brab de odoroy de Ju-dio déniyangka ro. 42 Ménbéréh ro maro, “Téna-bangén i de ségiyo étéw inok éndaméléhu ro, éndobénda gétabanga noy lowoh ne inok énda méléhuén.Amuk Beeney datu tome do Judio, fatutmélus tidéwdob krusa nan inok géunur tom de. 43 Sémarig bé

Mateo 27:44 30 Mateo 28:15Tuluse brab bénréhén bé Been kun i Nga i Tuluse.Na, énténgé tom ké féimuéy Tuluse brab tabangé nobéleewe ni inok énda méléhuén.”

44 Atin fiyon i de tulisan séréngan bé Jesusekénlabo dob de krus, déniyangka ro so.

I kéléhu Jesuse45 Amun géutuhén, ménwaléy délémon i

kéluhanay fantade taman ménifus i téléwe géuras.46 Amun géraraan lémudug i térésange de, ménkesi Jesuse mano, “Eli, Eli, lama sabaktani?” I atag ne,“Tulus gu, Tulus gu, sedek ténagakém Begén?”

47 Atin i de dumo bé de étéw témindég diyo,énggélingoo roy ni kébéréhén, atin ménbéréh romaro, “Tawagé noy Eliase.” 48 Atin wén i ségétéwebero ménagayas éndotén i maake gafas, néréméndob mélémuwe arak, féndiyoén dob kayéwe, brabténunggulén dob ba Jesuse inok fééséfén de damén.

49 Endob i de dumo bé de étéw téméngténg,ménbéréh ro maro, “Fédayaém mon, non méuyotgey de téméngténg ké gégumah i Eliase témabangande inok énda méléhuén.”

50 Tidéw béno, ménkes man i Jesuse atin mén-léhuén.

51 Tidéw béno, i rindunge dob lawi i Tuluse ru-woyménsésédaya nuwe tidéw rotormangéy fantad.Atin wén i émbagére luba brab wén i de dakélbatéw ménséufak. 52 Atin wén i de takub do lébéngménungka brab médooy de ménléhu do étéw iTuluse méntébule ro. 53Ménagéw ro tidéw dob delébéng ro. Atin amunméntébule i Jesuse, ménangéyro mahur dob mékétéfuwe ingéd Jerusalem brabméntéfégito dob médoowe do étéw.

54 I odoroy de sundalo brab de sundalo no ténulikroy Jesuse, amunénggito royni luba brab kéluhanayde ni ménrigo, toow fo ménggilak ro. Atin mén-béréh ro maro, “Tintu fo Been i Nga i Tuluse.”

55 Diyo soy de médoo do libun, kémulay ro tidéwdob gétangkae. Beroy de libun ménfuray bé Jesusetidéw Galilea brab ténabang ro. 56 Bero ro Mariatidéw Magdala, brab Maria idéng Santiagowe brabJose, brab idéng Juane brab Santiagowe sani de ngaSebedeo.

I kélébénge bé Jesuse57 Amun témégénén, énggumah i ségétéwe lagéy

kawasa tidéw Arimatea. I dawét ne Jose atinbeen soy ségétéwe kuyug Jesuse. 58Ménangéy dobPilatowe, atin nongotén i bangkay Jesuse. Atinsénuguén i Pilatowe ké fakay ro iray i bangkayJesuse dob Josehe ni. 59 Mélaw éndot Josehe, atinbénausén bé mantuwe fute safut. 60 Tidéw béno,féndiyoén dob kaane lébéng, mantu séna ténosongdob rangih i fingase. Tidéw béno, kénriringén idakéle batéw fénggétélébén bé béngaway lébéngeni. Atin tidéw béno, ménagéw i Josehe tidéw diyo.61 Atin diyo i Mariahe tidéw Magdala brab dumonuwe féndawét so Maria. Ménsar ro dob saréwoylébénge.

62 Bé gétunduge de fuweh, Sabado. Atin ide odoroy de fadi brab de Fariseo ménlimud robero ro Pilato. 63 Atin ménbéréh ro maro, “Datu,gétédémo key bé méuyag sénay nan étéw ubo-ubodatu gey, bénréhén bé tébule kun kéméifus i téléwegétérésangan. 64 Mélaw fiyo ké sugu go bé de

guwardiya inok tintu bantayan i lébéng ne tamanbé gétéléwe gétérésangan, inok i de kuyugén éndagéahur ro témulis bé bangkay ne atin béréhé ro dobde étéw béméntébule. Non toow na fo gétimal i nantugi bé sunguwe de.”

65 Séménumbul i Pilatowe mano, “Dot gom bé desundalo gu mantay bé lébéng ne inok énda i géahurdiyo.”

66Mélaw ménagéw ro atin rénigo roy tandae dobbéngaway lébénge inok gito ro ké wén i mahur de.Tidéwbéno, féndiyo roy de guwardiyamantayande.

28I kétébule Jesuse

1Amun ménifus i Sabadowe de, toow géfuwén béDuminggue de, i Mariahe tidéw Magdala ménagéwmangéy dob lébéng Jesuse beroy dumo nuwe libunféndawét so Maria inok angéyé ro téngténgén ilébénge ni. 2 Atin méntékow wén i émbagér luba,atin i télakiy Kadnane ménlus tidéw dob lawayo.Kénriringén i dakéle batéw tidéw dob béngawaylébénge, atin ménsar diyo dob batéwo no. 3 I falasne maak kilot atin toow fo fute i kégal ne. 4 Sonombéno, i de guwardiya diyo ménwaléy ro toow foménggilak, brab léménukub ro. Atin méntéléngkébro maak do ménléhu ro.

5 Atin i télakiwe ni ménbéréh dob de libun nimano, “Kagom mégilak, Gétiga ku sélédé kom iJesuse, sani fénléhu ruwe dob kruse. 6 Endobéndaén dini no, non méntébuleén loo bé bénréhne mérigo. Enggomén ahur gom, téngténg gom igono nuweméniro. 7Na, fagayas gom agéwmangéydob de kuyugén atin uret gom dob berowe makom,‘Méntébuleén i Jesuse. Atin mangéy béni Galileamétah begom. Gito gom diyo.’ Na, taus gom brabfégétédém gom i ni bénréh gu begom.”

8 Mélaw ménagayas ro ménagéw tidéw doblébénge ni. Atin fiyon fo ké ménggilak ro, ménororro so. Atin léménéntu ro mangéy dob de kuyugéninok ureté ro dob berowe.

9Atin tékowbénalak Jesusey de libunni atinmén-béréh dob berowe mano, “Fiyo térésang.” Tidéwbéno, ménfégédét ro dob Beene brab génamak roysékéy ne atin fénéngadaf ro. 10 Atin ménbéréh iJesuse dob berowe mano, “Kagom mégilak. Agéwgom atin béréh gom dob de kuyug gu bé fatutmagéw ro mangéy Galilea, atin gito ro Begén diyo.”

11 Amun ménagéw i de ni libun, i de dumo bé desundalomantay bé lébénge niménséfule romangéyJerusalem atin nuret ro dob de odoroy de fadi ikéluhanay ménrigowe. 12 Mélaw i de odoroy defadi brab de odoroy de Judio, ménsélimud ro. Atinménagayun ro ké ati rigoné ruwe. Niraya ro médookurta i de sundalo. 13 Atin bénréh ro bero maro,“Béréh gom bé nangéy i de kuyugén i bangkay ne békélungonone atin fénénakawrobé lala gomefidong.14 Atin amuk énggélingooy méguléwey fantage béni, béréhé key dob beene inok énda mékériténbegom atin mélaw énda i funa kom mégilak.”

15Tidéwbéno, i de guwardiya, éndot roy kurtae niatin nodoro roy sugu i de odoroy de Judio ni. Atinmélaw, taman so béleewe ni, wén i do Judio muretbé ni uret.

Mateo 28:16 31 Mateo 28:20Méntéfégito man i Jesuse

16 Tidéw béno, i de folo bra sébaan kuyugénménagéw ro mangéy Galilea dob sébaane tudukbénréh Jesuse fatut ayo ro. 17 Atin amun énggitoroy Jesuse, fénéngadaf ro, fiyon fo ké wén i de dumobero ruwo-ruwoy de fédéw ro munur de. 18 Atinménfégédét i Jesuse dob berowe atin ménbéréhmano, “I kéluhanay kuwagibé méguléw dob lawayobrab dob fantade niray dob Begéne. 19Mélaw angéygom dob kéluhanay de ingéd dob duniyae ni atinféunur gom i kéluhanay de étéw bé Begéne. Bautisgom bero dob dawét i Abaye Tulus, brab Nga i Tu-luse, brab Rémogor i Tuluse. 20 Atin toro gom berobé fatut odoro roy kéluhanay de sugu gu begom.Atin fégétédém gom i ni, diniwu dob begome séngatékélid taman dob tamfaday duniyae ni.”

Markos 1:1 32 Markos 1:33

I Fiyowe Uret SénulatMarkose

Been i niy Fiyowe Uret sénulat Markose fantagbé Jesu Kristowe. Sénulat Markosey médoowe domékégaif rénigo Jesuse amun ménbati séna dobduniyae ni. Sénulat Markose soy dumoy de ténoroJesus.

I Markose ni, sani séménulate bé ni Fiyo Uret,beeney dumo Pedrowe ménangéy muret fantag béJesuse. Ségétéw so bé de kuyug Jesus i Pedrowe ni,amun ménbati sénay Jesuse dob duniyae ni. Mélawgétiga tom i kéluhanay de sénulat Markos toow fotoow.

I kéuret Juan Bautistawe1 Ay niy Fiyowe Uret fantag bé Jesu Kristowe,

sani Nga i Tuluse. 2 Bé gétaho, wén i ségétéwesénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne féndawétIsaias. Sénulatén mano, “Bang i Tuluse, ‘Sugué kuysarigo kuwe métah Beem inok tafayé noy aguwomuwe.’ 3Diyo dob gonone énda i étéw de bati, brabmékes mano, ‘Gégumah i Kadnane! Tafay gom iaguwo nuwe, brab fééntang gom i de aguwo no.’ ”Been i bénréh Isaiase.

4 Mélaw énggumah i Juane dob gonone énda iétéw de bati. Mautis bé de étéw brab ménuretmano, “Fatut gomgésénule bé de sala gombrab fékagom i de tete adat gom. Tidéw béno, fébautis gominok fégito gom i kégésénule gome. Atin, i Tulusefésagadé noy de sala gom.” 5 Atin médooy de étéwdob Judea brab dob ingéde Jerusalem ménangéy rodob Juane. Fénayag roy de sala ro brab bénautisénbero dob lowoh i wayége Jordan.

6 I Juane ni kéménégal nawél buk dakél ayamféndawét kamelyo, brab kulit binatang i légét ne.Atin i amaé nuwe kasuk brab téné. 7 Atin ménureti Juane mano, “Wén i ségétéwe témundug begén.Toow na fo gérotor begén. Fiyon foy ikét i safatosne, énda métororu de mukoh. 8Wayég i fégébautisguwebegom, éndob i Beene, bautisé nomoso begombé Rémogor i Tuluse.”

I kébautise bé Jesuse9 Bé no do gai, énggégumah i Jesuse tidéw dob

Nasaret dob sakuf i dakéle ingéd Galilea. Atinbénautis Juane so dob wayégo no Jordan. 10 Amungéménaunén i Jesuse tidéw dob wayége, sonombéno énggito noy lawayeménungka brab i Rémogori Tuluse ménlus maak marafati brab méntérimfénadob Beene. 11 Brab wén i ménbéréhe tidéw doblawayo mano, “Beem i Nga guwe. Toow fo mégé-dawu de brab mésuwatu de.”

12 Tidéw béno, fénagéw i Rémogor i TuluseyJesuse mangéy dob gonone énda i do étéw de bati.13Atinménbati diyo fot folo gétérésangan. Bé béno,sénga tékélid ténéngkad Satanasey Jesuse rémigotete damén. Diyo soy de mérayar do binatang,éndob énggumah i de télaki brab ténabanga ro.

I kéféganay i galbék Jesuse dob Galilea14Amunménférisunén i Juane, ménséfule i Jesuse

mangéy Galilea, brab nuretén i Fiyowe Uret tidéwdob Tuluse. 15 Ménbéréh mano, “Enggumahén i

fatute gai. Endaén mérugayén taman gégumah ikéféguléw i Tuluse bé de étéwén. Fatut gésénulegom bé de sala gom brab féka gom i de tete adatgom, brab unur gom dob Fiyowe Uret.”

16Wén i no sébaan fuweh ménagéw i Jesuse dobdoror i dogote féndawét Galilea. Atin énggito noyruwowe gétéw fatatugés féndawét Simon brab An-drese tuwaréyén. Ibéré roy de biyala ro dob dogote.17 Atin béréh Jesuse bero mano, “Odor gom Begén.Kagomén séméléd sédo. Tidéw béleewe, fésélédé kubegom étéw inok modor ro so Begén.” 18 Sonombéno, ténagak roy de biyala ro brab ménodor ro béJesuse.

19 Atin amun méntaus magéw i Jesuse kloh, éng-gito noy Santiagowe brab Juane sani de nga Sebe-deo. Diyo ro dob awang ruwe sékafété roy debiyala ro. 20 Sonom béno, ténawagén bero. Atinténagak roy boh ruwe Sebedeo dob awange beroy detémabang do sukayan do fatatugés, atinménodor robé Jesuse.

Dénédél Jesusey saitane21 Atin i Jesuse beroy de kuyugén ménangéy ro

dob ingéde Kafernaum. Amun gai kétérén, mé-nahur i Jesuse dob lawie féngadafay de Judio, brabtéménoro. 22 Atin i de étéw do mégélingo de, toowro fo ménggaif bé kétoro ne. Non békén ségiléw ikétoro ne bé de Judio témoro bé kitab ruwe. Noni berowe, ténoro ro say de kéfégitung i de ségiyoétéw. Endob ténoro Jesusey kaane kéfégitung.

23 Amun téménoro i Jesuse, tékow ménahur doblawie féngadafan i ségétéwe étéw rénahukoy sai-tane. 24 Amun énggito noy Jesuse, ménkes mano,“Ati amungé muwe begey, Jesus tidéw Nasaret?Ménangéy go ba dini inok binasané mo begey?Enggétiga ku ké ati Beeme. Beem i Mékétéfuwetidéw dob Tuluse.”

25 Endob génlé Jesusey saitane ni mano, “Kagoselekén, brab tékédan go tidéw dob beena nan!”

26 Tidéw béno, i saitane, toow fo fénkikilén iétéwo no brab ménkes métanug, atin méntékédan.27 Atin toow fo ménggaif i de étéw bé ni. Mén-sébéréh ro maro, “Ati ni? Mantu keey kétoro. I niétéw wén i kuwagibén sémugu bé de saitan, brabodoro roy késugu ne!”

28Mélaw i kéurete fantag bé Jesuse magad mén-légéb dob kéluhanay de gonon dob dakéle ingédGalilea.

Nuwa Jesusey de médoo étéw29 Tidéw béno, ténagak roy lawie ni féngadafan,

brab ménagéw ro mangéy dob lawi Simone brabAndrese. Atin ménodor soy Santiagowe brab Juane.30 Atin diyo gara-gara i térima Simone libun nondéméruun toow foméduf. Amun énggumah i Jesusedob ni lawi, bénréh ro dey fantage bé ni déméruun.31 Atin i Jesuse ménangéy dob tébing ne atin géna-makén i kémér ne brab fénétekén. Sonom béno,ménkédan i kééduf ne brab ménadi-adiy libune ni.Tidéw béno, dénuwoto no bero.

32 Bé no kélungonon, amun ménléd i térésange,i de étéw nuwit ro mangéy dob Jesusey kéluhanayde déméruun brab de étéw rénahukoy de saitan.33 Atin médooy de étéw dob no ingéd ménlimud ro

Markos 1:34 33 Markos 2:22dob fésayaway lawie ni. 34Atin i Jesuse énggéféadi-adino noymédoowedéruunan bémédoowe gékélasidéruun, brab fénféraréyén i médoowe saitan. Atin ide ni saitan, énda fénbéréhén bero non gétiga royati Beene.

35Amun lingkuwog mangéy fuweh bé sébaane degéfuwén, méntek i Jesuse brab ménsut dob lawieménangéy dob géfélébue gonon dob liyuy ingéde.Atin diyo déménasal. 36 Mélaw i Simone brab dedumo no, nangéy ro sénléd i Jesuse. 37 Amunénggito ro, ménbéréh ro maro, “Sélédéy kéluhanayde étéw Beem.”

38 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Fatut taustom magéw mangéy dob de dumo ingéd gédét diniinok géuretu so diyo, non been i niy funa kuweménangéy dini.”

39 Mélaw lénégébén sénugudon i séngae gonondob Galilea. Atin ménuret dob de lawi féngadafayde Judio, brab fénféraréyén i de saitan.

Nuwa Jesusey ségétéwe fémuteén40 Wén i no sébaan fuweh, i ségétéwe fémuteén

ménangéy dob Jesuse, brab léméningkuwéd dobadafa nuwe mongot tabang. Ménbéréh mano,“Amuk kétaya mo, géféadi-adino mo begén.”

41 Atin toow fo ménuray i na Jesuse de. Mélawbéntér Jesusey kémér ne brab kénuwahén. Atinménbéréh mano, “Kétaya ku. Adi-adi go.” 42 Sonombéno, ménkédan i fémute ne, brab ménfiyoy lowohne. 43 Tidéw béno, i Jesuse fénagéwén brab mén-bagér i kébéréh ne de mano, 44 “Fégélingoém, kagobéréhén i fantage bé ni rénigo gu dob fiyon udenénétéw. Endob taus go agéw mangéy dob fadie brabféténgténgém i lowoh me inok gétiga no adi-adigon. Tidéw béno, irayém i tulake loo bé sénugu ikitabe tidéw dob Moisese inok fégito moy kéadi-adimuwe dob kéluhanay de étéw.”

45 Ménagéw bangnoor i ni étéw, éndob nureténdob séngae étéw énggébalaka no, tidéw béno mén-séfélalag foy ni uret. Mélaw éndaén géréngkay-réngkay i Jesuse rémahur dob kéluhanay de ingéd.Yamula ménbati saén dob de liyu. Atin i de étéwtidéw dob de kéluhanay de gononménangéy ro dobBeene.

2Nuwa Jesusey ségétéwe kimoyén

1Amunménifus i firoye gétérésangan tidéwbéno,ménséfule i Jesuse mangéy Kafernaum. Atin mén-légéb i urete bé ménule mangéy diyo. 2 Mélawtoow fo médooy de étéw ménangéy sélimud doblawie batio Jesuse. Atin non toow ro fo médoo,éndaén i gonon de fiyon fo dob fésayawane. Atinnuret Jesuse beroy kébéréh i Tuluse. 3 Bé lala netémoro, énggumah i fote gétéw lagéy ténanggungroy ségétéwe kimoyén, uwité ro damén mangéydob Beene. 4 Endob énda i fiyo kélawang ro dobJesuse, non bé médoowe do étéw. Mélaw ménénikro dob atéf i lawie. Tidéw béno, ténosong roy atéfedob gataga Jesuse. Amun méntosongén, ténunturoy ténanggunge ni kimoyén. 5 Amun énggitoJesusey kéféngintoow ruwe, ménbéréh dob ni étéwkimoyén mano, “Adih, i de salaém ménfésagadén.”

6 Tidéw béno, i de témoro bé kitab i de Judioménsar diyo, séfénginsa-nginsa i de fédéw ro maro,

7 “Sedek émbéréh mékémurka i ni étéw? Enda igéfésagad bé de sala ké békén i Tuluse saén!”

8 Endob bé béno so, énggétiga Jesusey de itungaro. Mélaw ménbéréh dob berowe mano, “Sedeksébéréh gom loo bé nan dob de fédéw gom? 9 Toowna fo mélému béréhén, ‘I de salaémménfésagadén.’Non énda gito no ké wén i barakat gu de rémigo.Endob toow fo mérégén béréhén, ‘Tindég go, fu-rutém i iroo muwa nan, brab agéw go.’ Non gitonké wén i barakat gu de rémigo. 10 Endob féfégétigaku begom i fantage bé Nga i Kéilawane, sani Begéne.Wén i barakat gu brab kuwagib gu dob duniyae niémfésagad bé de sala.” Tidéw béno, bénréhén dobkimoyéne ni mano, 11 “Béréhé ku beem, tindég go,furutém i iroo muwa nan, brab ule go.”

12 Sonom béno, téménindég i kimoyéne ni dobténgaanga ruwe, brab fénurutén i iroo nuwe, brabménagéw. Atin i kéluhanay de étéw diyo, toow rofo ménggaif brab dénayéw roy Tuluse maro, “Endanay énggito tom tidéw féganay loo bé ni.”

13 Tidéw béno, i Jesuse ménangéy man dob fé-doror i dogote Galilea. Atin énggumah i de médoodo étéw brab ménlimud ro dob Beene. Atin féng-ganaya noy témoroe bero. 14 Tidéw béno, méntausi Jesuse magéw. Atin énggito noy ségétéwe étéwkémubra buwis féndawét Lebi, nga Alfeo ménsardob de kubranan buwis. Brab ménbéréh i Jesusedob beene mano, “Odor go Begén.” Tidéw béno,téménindég brab ménodor bé Jesuse.

15 Enda mérugayén tidéw béno, diyo i Jesusemama dob lawi Lebiwe. Atin diyo soy médoowe doétéw kémubra buwis brab médoo do ménsala étéwménsar mama séréngan bé Jesuse brab de kuyugén,non médoo ro ménfuray bé Jesuse. 16 Atin i detémoro bé kitab i de Judio do Fariseo, amun énggitoroy Jesuse mama séréngan bé deménsala étéw brabde kémubra buwis, ménénginsa ro dob de kuyugJesus maro, “Sedek ménsélawék i Jesuse mama béde kémubra buwis brab de ségiyo tete étéw?”

17 Endob i Jesuse énggélingoo noy ni brabséménumbul mano, “I de fiyo kégélowoho no, éndakailanga roymuwae, éndob kailangay de wén déruuno. Enda ménangéyu dini inok tabaré kuy demétintu étéw, éndob ménangéyu dini inok tabarékuy de wén salaén inok gésénule ro.”

18Wén i no sébaan fuweh, ménfuwasay de kuyugJuan Bautista brab de Fariseo. Atin wén i de étéwménangéy dob Jesuse brab ménénginsa ro maro, “Ide kuyug Juan brab de kuyug i de Fariseo, fuwasa ro.Sedek i de kaam do kuyug énda fuwasa ro?”

19 Séménumbul i Jesuse mano, “Ufama, i de kanadob uyote, énda fuwasa ro ké diyo soy témérimawelagéy. Taman diyo sénay témérimawe lagéy, éndafuwasa ro. 20 Endob gégumah i gaiwe, ké méédotdob berowey témérimawe lagéy. Atin been nay noygaiwe fuwasa ro. Ségiléw so bé de kagén kuyug, nonamuk diniwu séna, énda fuwasa ro.”

21 Tidéw béno, nuret Jesusey sébaane binuwayafantag bé sébidanay mantuwe kétoroén brab tafayekétoro i de Judio. Ménbéréh mano, “Enda i ségétéwétéw fégétabungén i mantuwe safut dob tafaye ké-gal. Non amuk rigoné no, kéménkén i mantuwesafut, atin méfendet i tafaye kégal, atin minutgétimal i rédet ne. 22 Brab énda i étéw mérowo

Markos 2:23 34 Markos 3:32bé mantuwe arak dob tafaye ahuron arak rénigobé kulit i ayame. Non amuk rigoné no, bétus imantuwe arak i tafaye ahuron brabmébinasaméitisimantuwe arak. Endob fatut imantuwe arak ahuréndob mantuwe kulit ayam fédéngon de.”

Fantag bé gaiy kétéréne23 Wén i no sébaan fuweh gai kétérén, i Jesuse

brab de kuyugén téménara ro dob de médoo dofaréy. Atin amunménagéw ro, i de kuyugénméndotro bé de onok faréy. 24 Tidéw béno, i de Fariseoménbéréh ro dob Jesusemaro, “Sedek rigoné roy ni,non dob kitab tome énda fatut i gémalbéke ké gaikétérén?”

25 Séménumbul i Jesuse mano, “Aw énda ba éng-gébasana kom i rénigo Datu Dabide? Wén i no gaitoow fo mélayaf beroy de sundalo no. 26 Mélawménahur ro dob lawi i Tuluse brab méndot béténulake fan brab namaén, atin niraya no soy dedumo no de. Rénigo noy ni fiyon fo ké dob kitabefadi saén i fakaye mama bé ni fan. Rénigo noy nidob gaiwe Abitar sénay gérotore fadi.”

27 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano,“Rénigoy gai kétéréne kay de étéw, békén i étéweyrénigowe kay gai kétéréne. 28 Mélaw i Nga iKéilawane, sani Begéne, wén i kuwagib gu fantagbé atiy fakaye rigonén bé gaiwe kétérén.”

3Nuwa Jesusey étéwe ménsadil i kémér ne

1 Tidéw béno, ménangéy i Jesuse man dob lawieféngadafay de Judio. Diyo soy ségétéwe lagéy mén-sadil i kémér ne. 2Endob diyo soy de Fariseoméuyottémbo bé Jesuse. Mélaw ténulik ro, inok gito ro kémuwa bé no gai kétérén. 3 Atin ménbéréh i Jesusedob lagéye ni ménsadil i kémér ne mano, “Ay godini dob téngaangay de étéw ni.” 4 Tidéw béno,fénénginsaa noy de étéw mano, “Ati karang gomede, ati isuwe fakay dob kitabe bé gaiwe kétérén?Rémigo fiyo, loo ké tete? Témabang bé étéwe inokénda méléhuén, loo ké féléhuén?”

Endob ménantés ro. 5 Atin ménkérit i Jesuse bélala ne téméngténg bé de étéw géliwét de. Endobtete soy fédéw ne non bé de kétégas i de aturaro énda fo méuray i na ruwe bé ni lagéy. Tidéwbéno, ménbéréh dob lagéye ni mano, “Bétérém ikémér ma nan.” Atin béntérén i kémér ne atinsonom béno, ménadi-adi. 6Tidéw béno, i de Fariseotoow ro fo ménkérit atin ménsut ro tidéw dob lawieféngadafan. Atin ménsélimud ro bé de étéw domodor bé Datu Herode brab ménséfagayun ro béféléhué roy Jesuse brab rénigo roy bantak fédéwruwe.

7 Atin i Jesuse brab de kuyugén ménagéw roman mangéy dob dogote Galilea, brab médooy deétéw ménfuray de. Tidéw ro Galilea brab Judea,8 brab tidéw Jerusalem, brab Idumea, brab tidéwfingé sébangay wayége Jordan, brab tidéw dob géli-wéte bé Tirowe brab Sidone. I de ni do médooétéw ménangéy ro dob Jesuse non énggélingoo roykéluhanay de rénigo no do mékégaif. 9 Atin nontoow fo dakél i de ménlimud do étéw, i Jesuse bén-réhén bé de kuyugén bé témafay ro sébaan awang

édaa no inok énda mérasékén. 10 Non énggéféadi-adino noy de médoo do étéw. Mélaw i kéluhanay dewén do déruuno sédéri ro fégédét dob Jesuse inokgékuwaha ro. 11Atin i kéluhanayde étéw rénahukoyde saitan, amun énggito roy Jesuse, méntéléngkébro dob adafa nuwe brab mékes ro maro, “BeemeyNga i Tuluse.”

12Endob i Jesuse génléén bero bé énda fégétiga rode dob de ségiyo.

Fénémili Jesusey de folo bra ruwo gétéw apostol13 Tidéw béno, i Jesuse ménénagé mangéy dob

burure brab ténawagén mangéy dob Beeney defénémilién do waléy do sarigo no. Atin ménangéyro dob Beene. 14 Atin fénémilién i de folo bra ruwogétéw, atin féndawétén bero do apostol (i atag ne“do sénugu”). Non fénodorén bero dob Beene, brabsugué no beromuret. 15Atin niraya no bero barakatinok gédédél ro do saitan rémahuk dob de étéw.

16 Ay niy de dawét i de apostol do fénémilién:Simon (féndawét Jesuse Pedro so), 17 Santiago brabJuan, sani de nga Sebedeo. I Jesuse féndawétén sobero Boanerges (i atag ne “do nga dégu”), 18 brabAndres, Filipi, Bartolome, Mateo, Tomas, Santiagonga Alfeo, Tadeo, Simon sani ségétéwe toow fogulaané noy ingéd ne, 19 brab Judas Iskariot, saniménfékéfoe bé Jesuse.

20 Tidéw béno, i Jesuse ménule. Atin ménlimudman i médoowe étéw dob Beene. Mélaw i Jesusebrab de kuyugén, énda i uras ro mama. 21 Atin ide samungén, amun énggélingoo roy ni, nangéy rokénéfo, non bénréh i de étéw bunég kun.

22 Atin wén i de témoro bé kitab i de Judioénggumah ro tidéw Jerusalem. Ménbéréh ro maro,“I Jesuse ni rénahuko Beelsebule, sani Satanase, iodoroy de saitan. Been i funa nuwe wén i barakaténdémédél bé de saitan.”

23Mélaw i Jesuse ténawagén i de ni étéw mangéydob Beene, brab nuretén beroy de binuwaya mano,“Enda fakayén ké féféraréyé Satanasey de dumo nosaitan. 24 Ufama, amuk wén i ingéd énda géséfa-gayun ro brab sétiboh ro, mébinasa. 25 Taloo noi ségékurénge étéw dob sébaane lawi amuk éndaso géséfagayun ro brab sékérit ro, waléy mébinasa.26 Ségiléw so bé Satanase. Buluk i de sugu-sugué nomésébaad énda géséfagayun ro, énda so gétindég ifangangatura nuwe, brab mébinasa.

27 “I Begéne, ténabana kun i Satanase. Been iniy funa kuwe géféféraréyo kuy de kuyugén sani desaitan. Ufama, énda i ségétéw étéw géahur dob lawii émbagére étéw atin tulisé noy tamuk ne tamanénda na géikéto no de métah.

28 “Béréhé ku begom i toowe, i kéluhanay de salabrab de tete kébéréh i de étéw fakay émfésagad.29Endob i émbéréhe tete fantag béRémogor i Tuluseénggérigo sala énda émfésagada no non éndaméké-dan i nan sala taman sa taman.” 30 Bénréh Jesuseyni non wén i de ménbéréh maro, “Rénahuko saitani Jesuse, funa no géféféraréy bé de saitan.” Endob itoowe, Rémogor i Tuluseymanangguwite bé Jesuse.

31 Tidéw béno, énggumah i idéng Jesuse brab detuwaréyén lagéy. Téménindég ro dob liyuy lawie,brab fén-uwito ro kébéréh bé tawagé roy Jesuse.32 Wén i de médoo do étéw ménlimud ménsargéliwét bé Jesuse, atin ménbéréh ro maro, “I idéng

Markos 3:33 35 Markos 4:34me brab de tuwaréyém diyo ro dob liyuwe. Méuyotro géségito Beem.”

33Atin séménumbul i Jesuse mano, “Wén i ségiyoidéng gu brab do tuwaréy gu.” 34Atin iling-iling dobde étéw ménsar géliwét de brab ménbéréh mano,“Téngténg gom, ay niy de maak idéng gu brab dotuwaréy gu. 35 Non i de étéw rémigo bé kétayayTuluse, beroy do maak idéng gu brab do tuwaréygu.”

4I binuwayae fantag bé sémabuge

1Wén i no sébaan fuweh, téménoro man i Jesusediyo dob dogote Galilea. Atin toow fo dakél iménlimude do étéw géliwét de. Mélaw ménda dobawange brab ménsar diyo gédét dob dénsaane, bélala i de étéw téménindég dob dénsaane. 2Atin mé-dooy de ténoroén bero fénagéwén dob de binuwaya.

3 Ménbéréh mano, “Fégélingo gom. Wén iségétéwe étéw ménangéy sémabug bé béne ne.4 Amun sénabugén i béne ne, i de dumo bé bénene ménbigodoy dob doror i aguwone. Diyo éng-gumah i de kloh manok, atin nama ro. 5 I dedumoy de béneén ménsawér dob fantade médooyde batéw de, éndob kloh saén i fantade médooyde batéw de, éndob kloh saén i fantade de. Tidéwbéno, ménagad téménunoh non énda ménalém ifantade de. 6 Endob amun sémbang i térésange,atin démawét foy médufe, ménlaay i nohoke brabménléhu, non énda toow ménalém i de kédarir ro.7 I de dumoy de béneén ménsawér dob fantadewén i do suwar de énda séna téménunoh ro. Atinménséréngan téménunoh i de suwar brab de nohok.Mélawménéfuk i de nohok brab énda énggéfogonokro. 8 Endob i de dumo bé de béne ménsawér dobfiyowe fantad, brab témunoh ro brab ménruk robrab ménggonok ro médoo taman téléw folo takéf,ném folo takéf brab mératu takéf i séngae sébaanbéne.”

9 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Fégi-tung gom i fantage bé ni bénréh gu begom amukméuyot gom de ké gésobuto kom.”

10 Tidéw béno, amun sébaa Jesuse séden, i dedumo bé de étéw énggégélingo bé ni binuwaya,beroy de folo bra ruwogétéwdokuyugénménangéyfégédét dob Beene. Atin ménénginsa ro fantagbé atag i de ni binuwaya. 11 Atin séménumbuli Jesuse mano, “Dob begome do kuyug gu, fégé-sobutéy Tuluse begom i de ménbunéy fantag békéféguléw i Tuluse bé de étéwén. Endob dob deségiyo étéw, énggélingoo ro saén i de ni fén-agéwdob de binuwaya, 12 inok fiyon fo ké téngténgé ro fotoow, énda gito ro de. Brab fiyon fo ké gélingoo rofo toow, énda gésobuto ro de. Non amuk gésobutoro, gésénule ro bé de tete adat ro brab munur ro béTuluse, atin fésagada no bero.”

13 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Awénda gésobuto kom i ni binuwaya? Ati mélaw ikégésobut gome bé de ségiyo kétoro gu fén-agéwdob de binuwaya? 14 Ay niy atag i ni binuwayaénggélingoo kom. I atag i ni béne, been i kébéréhi Tuluse. Atin i de séségiyo-giyo gékélasi do fantadségiléw bé de séségiyo-giyo gékélasi do étéw. Atini sémabuge ureté noy kébéréh i Tuluse dob de

séségiyo-giyo do étéw. 15 I de dumo bé de béneménlawu dob doror i aguwone. Diyo nama i dekloh manok. I atag i ni, wén i do étéw énggélingooroy uret i Tuluse, éndob énggégumah i Satanase,atin kénda noy ni uret énggélingoo ro. 16 I dumoyde béne ménsawér dob fantade médooy de batéwde. I atag i ni, wén i do étéw énggélingoo royuret i Tuluse brab ténayakuf ro brab ménoror rode. 17 Endob loo bé de nohok énda ménalém i darirruwe, énda so méégét i kéunur ruwe. Sémarig robé Tuluse singkow saén. Endob amuk kérégénanron taloo no férasayén ro sabaf bé uret i Tuluse,magad mékédan i késarig ruwe. 18 I de dumoy debéne ménsawér ro dob de duwaléy suwar. I atagi ni, wén i do étéw énggélingoo roy uret i Tuluse,19 éndob non bé de bukué ro fantag bé de kéuyagro, brab kéuyot ruwe waléy kawasa, brab kéuyotruwe bé de ségiyo do languntaman, been i niy funaruwe gélifoto roy uret i Tuluse brab énda gérigonoroy fatute kétayay Tuluse rigoné ro. 20 Atin i dedumoy de béne ménsawér ro dob fiyowe fantad.I atag i ni, wén i de étéw énggélingoo roy uret iTuluse brab toow fo nunuro ro. Mélaw rigoné roykétayay Tuluse rigoné ro. I de dumo bero gérigonoroy de fiyo, brab i de dumo bero gérigono ro na foymédoowe do fiyo, brab i de dumo bero toow na fogérigo ro do médoo do fiyo.”

21 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Endai témumon solo inok bunéyé no dob bukag ikurénge fénléngkéb, taloo no fédiyoé no dob fan-tad i katriwe. Yamula fédiyoé no dob fégononede. 22 Ségiléw so bé ni, i de kétoro gu ménbunéybéleewe, gitonmoso. Atin i kéluhanay éndae gésob-uton béni, gésobutonmoso. 23Komon fégitung gomfantag bé ni bénréh gu begom amukméuyot gom deké gésobuto kom.”

24 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Fétuntaygom i gélingoo kome. Non i kékukum gome bé dedumo gom do étéw, iringéy Tuluse so ké kukumé nobegom, éndob toow na fo gétimal. 25 Atin i étéwemégélingo brab munur, méumanan nay kégésobutne. Endob i étéwe énda munurén, fiyon foy klohefégitungé no gésobuto no, dotén dob beene.”

26Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “I kédakél ikéféguléw i Tuluse bé de étéwén ségiléw bé kééruki de béne sénabug i ségétéwe étéw dob fantade.27 Tidéw béno, témunoh i de béne fiyon fo ké éndagésobutoy sémabugey funay de nohok témunoh.Méruk i de nohok fiyon fo ké fuweh ké gémalbéktaloo no kélungonon ké fidong. 28Non i fantade fé-tunohé noy de nohok brab féfégonoké no. Dob sun-guwe de, démaun. Tidéw béno, musu. Tidéw manbéno, kémifénén. 29 Atin amuk lagasén, fakayénkétéwé no non énggumahén i gaiy kékétéwe de.”

30 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Ati fé-giringo tom bé kéféguléw i Tuluse bé de étéwén?Ati binuwayae ureté tom? 31 Ségiléw na bé toowe fokloh béne, éndot i étéwe brab nohokén dob fantade.32 Tidéw béno, téménunoh brab ménruk tamanménwaléy toow fo dakél nohok. Atin ménongodakél fongo, inok i de kloh manok salaga ro.”

33 I uret i Tuluse nuret Jesuse dob de étéw fén-agéw dob demédoo do binuwaya loo bé ni. Nureténbero taman énggésobuto ro. 34 Enda i no kétoroén

Markos 4:35 36 Markos 5:33bero ké békén binuwaya. Endob amuk beroy dekuyugén saén brab énda i do ségiyo étéw diyo,fégétiga no beroy de atag i de binuwaya.

Féntéré Jesusey défuke35Bé béno gai, amun sémingkufén, bénréh Jesuse

dobde kuyugénmano, “Mifar tommangéydobdifari dogote ni.” 36 Mélaw ténagak roy de ménlimuddo étéw, brab i de kuyugén ménda ro dob awangeénsara Jesuse. Tidéw béno, ménifar ro. Wén soy doségiyo awang ménodor bero. 37 Tidéw béno, amundiyo ron dob kérara i dogote, tékow énggumah iémbagére défuk. Atin nahuroy de bagél i awangruwe taman gédét ménféno bé wayége. 38 Endob iJesuse diyo dob ulinay awange, ménfidong démé-nanan. Atin téningé i de kuyugén atin nulég romaro, “Maistéro, aw énda i ula mé de ké mégratom?”

39 Tidéw béno, méntek i Jesuse brab génléén iréfuruhe brab de bagél mano, “Fétinanék gom!”Sonom béno, téménrén i réfuruhe, atin ménlingén-ngén i dogote. 40 Atin ménbéréh i Jesuse dob dekuyugénmano, “Sedekmégilak gom? Aw énda sénasémarig gom?”

41 Endob toow ro fo ménggilak atin ménsébéréh-béréh ro maro, “Ati nén mon i ni étéw? Fiyon idéfuke brab de bagél géfétéréno no!”

5Dénédél Jesusey de saitan

1 Atin méntaus ro taman énggégumah ro dob di-far i dogote, dob ingéde Gerasa. 2 Amun téménéfadi Jesuse, bénalak i étéwe rénahukoy saitane. Tidéwdob de takub do lébéng, 3 non bati diyo. Brabéndaén fo méikétén, fiyon fo ké sangkali. 4 Nonmédoonén gule nikét bé sangkaliey de sékéyén brabde kémérén. Endob i de sangkali sékétusé no, brabde futow fénggéfatung bé de sékéyén séfindasé no.Atin énda nay ségétéw étéw émbagér ménggéfifitde. 5 Fuweh na kélungonon i kéagéw ne dob deduwaléy lébéng brab dob de tuduk. Diyomékes brabfalié noy lowoh ne bé de batéw.

6 Atin amun énggito noy Jesuse dob mérayue,léménéntu mangéy fégédét brab ménlingkuwéddob adafa nuwe. 7-8Atin i Jesuse sénuguén i saitanemano, “Saitan, sut go tidéw dob beena nan!”

Tidéw béno, ménkes métanug i étéwe rénahukoysaitane ni. Ménbéréh i saitane mano, “Jesus, Ngai toowe fo gérotor Tulus, ati kérigo muwe begén?Ongoté ku Beem, fasad go dob Tuluse bé kagofédawéton begén.”

9Atin fénénginsaa Jesuse mano, “Ati dawét me?”Atin séménumbul mano, “Laksaén i dawét guwe

non bé médoo gey do saitan dob ni étéw.” 10 Atinféntausén i kéfégédaw-gédaw ne dob Jesuse bébékén damén dédélé Jesuse bero mangéy dobmérayue.

11 Enda mérayuén dob no gonon, diyo i médoowedo babuy témabtab dob méngulandige. 12 Atinnongot i de saitan dob Jesuse maro, “féangéyén geydob do babuy diyo, brab fédayaémbegeymahur dobberowe.” 13Atin ténungkas Jesuse bero. Mélaw i desaitanménsut ro dob étéwe ni brabménahur ro dobde babuy ni. Wén i ruwo ngibu kédooy de ni babuy,

brab kéluhana ro ménraréy ro ménangéy dob fin-gase brab ménantéfor ro mangéy dob dogote, atinménléné ro.

14 I de étéw témalima bé de babuy ni, amun éng-gito roy ni ménrigo, ménségéta ro brab nuret roy nidob ingéde brab dob de ségiyo gonon géliwét. Atinménangéydiyo i de étéw inok susiné royniménrigo.15Ménfégédét ro dob Jesuse brab énggito roy étéweni bé gétaho rénahukoydemédoodo saitan. Ménsardiyo, kéménégal brab métintunén i kéfégitung ne.Atin kéluhana romégilak ro de. 16Nuret i kéluhanayde énggégito de ké ati ménrigowe dob étéwe nibé gétaho sénaitanan brab ati ménrigowe dob debabuy.

17Mélaw i de étéw nongot roy Jesuse tékédan dobingéd ruwe ni.

18 I lala Jesuse ménda dob awange, i lagéyo noténkédanay de saitan nongotén dob Jesuse mano,“Modoru Beem.”

19Endob énda ténungkas Jesuse de. Yamula mén-béréhmano, “Ule go brab uretémdob de samungémi kéluhanay fiyowe rénigoy Kadnane Tulus dobbeeme brab kégédaw ne beem.”

20 Mélaw ménagéw brab ménsugud-sugud dobgonone diyo féndawét “Do Folo Ingéd”, brabnuretén i kéluhanay rénigo Jesuse dob beene. Atini kéluhanay de étéw énggégélingo de, ménggaif rode.

Nuwa Jesusey ruwowe gétéw libun21 Tidéw béno, ménséfule i Jesuse mifar dob do-

gote. Amun énggumah dob difare, diyo dob fédorori dogote ménlimud i médoowe étéw géliwét de.22 Atin énggumah i ségétéwe étéw féndawét Jairo,ségétéw odoron dob lawie féngadafan kay de Judio.Amun énggito noy Jesuse, ménfégédét dob Beenebrab méntéléngkéb dob adafa nuwe. 23 Atin toowfo nongotén dob Jesuse mano, “I klohe kénogo kutoow fo kétimalan déméruun. Enggonén angéyémgamak inok adi-adi brab inok énda méléhuén.”

24 Mélaw ménodor i Jesuse de. Atin ménodori médoowe étéw brab mésérasék ro lémiwét béJesuse.

25Diyo soy ségétéwe libun kéfasangan non foloénbra ruwo gébélintuwa i kéranas i adat ne. 26 Brabménétéyén i kurta ne fénggébayadén bé de doktor,éndob énda foy ségétéw géuwa de. Yamula minutgétimal i déruu nuwe. 27 Enggélingoo noy de uretfantag bé Jesuse,mélawménfuray so bé demédoonido étéwménlimud inok gékuwaha noy kégal Jesuse.28 Non fénggitungén mano, “Amuk gékuwaha kusaén i kégal ne, adi-adiwu.”

29Mélaw kénuwahén i kégal Jesuse. Sonom béno,téménrén i kéranas i adat ne, atin énggétérédamano ménadi-adi bé déruu nuwe. 30 Endob bé béno so,énggétiga Jesuse bé ménsut i barakat ne tidéw dobBeene. Mélaw méntékélid brab ménénginsa dobde ménlimud do étéw mano, “Ati kéménuwahe békégal guwe?”

31 Atin séménumbul i de kuyugén maro, “Gitomoy médoowe ni étéw géliwét Beem brab séndan-télo ro Beem. Sedek fénginsaémoy ati kéménuwaheBeem?”

32 Endob i Jesuse féntausén i kéiling-iling netéméngténg ké atiy kéménuwahe de. 33Tidéw béno,

Markos 5:34 37 Markos 6:25i libune ni énggétiga no atiy ménrigowe dob beene.Mélaw ménfégédét lémukub bé kégilak ne, atinméntéléngkéb dob adafa Jesuse. Brab bénréhén ikéluhanay toowe. 34 Tidéw béno, bénréh Jesuse demano, “Di, i kéféngintoowmey funa muwe ménadi-adi. Taus go ule brab kagonén émbuku. Endaéndéméruun go bé ni déruun.”

35 Amun béréhé Jesusey ni, énggumah i de étéwtidéw dob lawi Jairowe. Ménbéréh ro dob Jairowemaro, “Déménigurén i nga me. Endaén kailanga moféangéyé mo diyo i Maistérowa nan.”

36 Endob i Jesuse, énda ténula noy kébéréh ruweni, yamula bénréhén dob Jairowe mano, “Kagomégilak. Féginugut go saén.” 37 Atin i Jesuse,énda i ségétéw fénodorén saliyu bé ro Pedrowe,Santiagowe, brab Juane dumo Santiagowe sétimanidéng. 38Amun énggumah ro dob lawi i odorono no,énggito Jesusey ménribuke, atin énggélingoo noyde ni médoo étéw toow fo selekén non kémérewro brab rémuung ro. 39 Tidéw béno, ménahur iJesuse brab bénréhén mano, “Sedek ménribuk gombrab selekén gom kémérew? Non i ngae ni éndaménléhuén, éndob ménfidong saén.”

40 Mélaw sénbayat roy Jesuse. Tidéw béno fén-sutén bero kéluhanan, atin nuwitén i abay i ngaeni brab idéng ne brab de téléw gétéw kuyugénménodor de, atin ménahur ro mangéy dob sibéyegonoy ngae ni méniro. 41 Tidéw béno, génamakJesusey kémér ne brab ménbéréh mano, “Talitakumi.” (I atag ne “Di, tek go!”)

42 Sonom béno, méntek i ngae ni atin ménagéw.Folo bra ruwo gébélintuwa i idad ne. Toow ro foménggaif bé ni rénigo Jesuse. 43 Endob i Jesusefénégétén i kébérého nuwe bero bé békén ureté rodob ségiyowey ni ménrigo. Atin sénuguén beroémféama bé ni nga.

61 Tidéw béno, ménagéw man i Jesuse tidéw diyo

atin ménule mangéy dob kaane ingéd. Atin mén-odor i de kuyugén so. 2 Atin bé gaiy kétéréne, mé-nangéy témoro dob lawie féngadafan kay de Judio.Médooy de étéw diyo, atin amun énggélingoo roykétoro Jesuse, ménggaif ro. Mélaw ménséfénginsaromaro, “Ati ni dakél kégétuwan, brab tidéwo nuwede? Sedek gérigono noy mékégaife galbék? 3 Awbékén ba Beeney fandaye rémigo lawi nga Mariabrab ofo Santiago, Jose, Judas brab Simon? Brabaw békén ba dini dob betomey de libu no?” Mélawménika ro de.

4 Atin ménbéréh i Jesuse dob berowe mano,“I ségétéwe sarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne,basanan dob kéluhanay de gonon saliyu saén dobkaane ingéd brab dob de kaan do samung brab dobde kaan do étéw sétifon lawi.”

5 Atin énda i gérigono no mékégaif galbék saliyusaén bé gémamake béfiroye déméruun atin géféadi-adino no bero. 6 Atin ménggaif i Jesuse non éndaménunur ro dob Beene.

Sénugu Jesusey de folo bra ruwo gétéw kuyugénTidéw béno, ménagéw i Jesuse sémugud témoro

dob de ingéd gédét diyo. 7 Atin ténawag Jesusemangéy sélimud dob Beeney de folo bra ruwo gétéwdo kuyugén. Tidéw béno, sénuguén bero sémugud

séruwo-ruwo gétéw. Atin niraya no bero barakatinok géféféraréyo roy de saitan. 8 Atin bénréhénbero mano, “Kagom muwit éntingayén saliyu saénbé tugée. Kagom muwit amaén, taloo no réban,taloo no kurta. 9 Fatut séminilas gom, éndob kagommuwit lékasa kom kégal.” 10 Atin bénréhén so beromano, “Fiyon atiy lawie témayakuf begom, bati gomdiyo taman tagaké kom i nan ingéd. 11 Buluk wén ino ingéd énda tayakuféy de étéw begom, tékédangom diyo, brab tag-tag gom i de bubuk sébuwandob de sékéy gom émfégétigan bé kukuméy Tulusebero.”

12 Tidéw béno, ménagéw i de kuyugén ni brabnuret roy fatut gésénule i de étéw bé de sala ro brabtagaké roy de tete adat ro. 13Atin énggéféféraréy rodo médoo saitan, brab lénulawa ro nor i de médoodo déruunan atin ménadi-adi ro.

I kéléhu Juan Bautistawe14 Bé béno, i Herode, sani méguléwe dob Galilea,

énggélingoo noy de rénigo Jesus non ménbantugdob kéluhanay de gonon. Wén i do étéw ménbéréhro bé i Juan Bautistaweméntébule nonmaro ké Juani Jesuse. Been kun i niy funa nuwe wén i barakaténgérigo do mékégaif.

15Brab i de dumo de béréhé roy Elias kun i Jesuse,sani méntélatae sarigoy Tuluse bé do gétah. Brabi de dumo de béréhé roy Jesus kun i toowe foénggétah sénarigoy Tuluse muret.

16 I Herode, amun énggélingoo noy de ni, mén-béréh mano, “Beeney Juan Bautistawe fénkéléngguy uléw ne, éndob méntébule.” 17-18 Ay niy funaHerode ménfékéléng bé uléw Juane. I Herode lé-namfaén i bawag i tuwaréy ne Filipi. I dawét i nilibun Herodiyas. Tidéw béno, bénréh Juane dobHerodey ménsala non énda fakayén dob kitab i deJudio ké bawagén i iboe. Tidéw béno, i Herodefénkéfoén i Juane brab fénférisu no.

19 Mélaw i Herodiyase ménkérit bé Juane brabménuyot deméméléhu, éndob énda féndayaHerodede. 20Non i Herode ménggilak bé Juane non gétiganoy métintu étéw i Juane brab fiyoy adat ne. Mélawdéniyaga no. Atin méuyot de mégélingo, fiyon fo kéménriyarah de ké fégélingoé noy Juane.

21 Endob énggumah i gaiwe rigoné Herodiyaseytetee dob Juane. Non réménigo karagiya i Herodefégétédémo no bé kéumah ne. Atin sénéngkaténi médoowe do odoron brab de sarigo datu Herodebrab de odoroy de sundalo, brab de gérotor do étéwdob ingéde Galilea. 22 Atin i kénogo Herodiyaseménahur dob karagiyae ni, atin ménsayaw. Mélawménfiyoy fédéw Herode beroy de kana no. Atinbénréh Herode dob kénogone ni mano, “Ongotémdob begéney atiy kétaya muwe, brab iray gu.”23 Atin séménafa mano, “Fasada ku beem, iray gudob beemey atiy ongoté muwe dob begéne, fiyon foké ségébala bé ni ingéd féguléwo ku.”

24Mélaw ménsut brab ménénginsa dob idéng nemano, “Ati ongoté kuwe?”

Atin séménumbul i Herodiyase mano, “Ongotémi uléw Juan Bautistawe.”

25 Tidéw béno, ménagayas séfule mangéy dobdatu Herode brab ménongot mano, “Kétaya ku kébéleewe ni irayémbegén i uléw Juan Bautistawe dobbiléwe.”

Markos 6:26 38 Markos 7:726Atin toow fo méntete i fédéw datu Herode, non

mika rémigo bé ni. Endob sabaf bé méégéte fasadénrénigo no dob téngaangay de kana no, ménika kéénda magayun no bé ni ongotén. 27 Mélaw féna-gayasén sénugu i ségétéwe guwardiya mangéy dobférisunone inok kéléngé noy uléw Juane brab uwiténo séfule. Tidéw béno, i guwardiyawe ni, ménagéwdob férisunone brab kénléngén i uléw Juane. 28Atinnuwitén i uléw ne dob biléwe, brab nirayén dob nikénogon. Atin niray i kénogone ni dob idéng ne.29 I de kuyug Juan, amun énggélingoo roy ni, nangéyroy bangkay ne, atin lénébéng ro.

Fénwaléy Jesuse médooy klohe amaén30 Amun ménséfuleén i de apostol mangéy dob

Jesuse, bénréh roy kéluhanay de rénigo ro brabde ténoro ro. 31 Atin toow fo médooy de étéwménangéy ségito bé Jesuse,mélawénda i uras Jesusebrab de kuyugén mama. Mélaw bénréh Jesusedob de kuyugén mano, “Enggomén, magéw tomdob géfélébue gonon inok gétérén tom singkow.”32Mélawménda ro dob awange inok mangéy ro dobgéfélébue gonon.

33 Endob médooy de étéw énggégito bero magéw,brab énggétiga ro bero. Mélawménagayas i de étéwtidéw dob kéluhanay de ingéd léméntumangéy dobayo Jesuse beroy de kuyugén. Atin énggétah rona énggégumah bé Jesuse. 34 Amun déménunggui awange ni brab ménlus i Jesuse dob dénsaane,énggito noy de médoo do étéw ménlimud. Atinménuray i na nuwe bero, non géségiléw ro bé debili-bili énda i témalima bero. Mélaw féngganayéni kétoro ne bero bé médoowe kétoroén. 35 Amuntémégénén, i de kuyug Jesus ménangéy ro dobBeene brab ménbéréh ro maro, “Témégénén, atini ni gonon mérayu dob dakéle ingéd. 36 Mélawféagéwém i de étéw ni inok mangéy ro dob de ingédgédét dini. Diyo gébéléy ro amaé ro.”

37 Endob i Jesuse ménbéréh dob de kuyugénmano, “Iraya kom bero amaé ro.”

Atin ménbéréh ro maro, “Ay aba-aba, aw méuyotgo de kéméléy gey amaén kay demédoowe ni étéw?Labi ruwo ngibu filak i nan!”

38 Atin fénénginsaa Jesuse bero mano, “Firoytiman i fa tome? Ay gom ta langu.”

Amun gétiga ro, séménumbul ro maro, “Limotiman fan brab ruwo timan sédo.”

39Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dob de kuyugénmano, “Féésar gom i de étéw sésélumfuk-lumfukdob de mélunéw kéroon.” 40 Mélaw i de étéw,ménsar ro ménsélumfuk-lumfuk, sémératuh-ratuhbrab sélimo-limo folo. 41Tidéw béno, éndot Jesuseylimowe timan fan brab ruwowe timan sédo, atinléménéngag saréw dob lawayo brab ménfésalamatdob Tuluse. Tidéw béno, sénbaad-baadén i defan, brab nirayén dob de kuyugén inok saaré rodob de étéw. Atin loo so bé niy rénigo nuwe béruwowe timan sédo. 42 Atin i kéluhanay de étéw,téménantu ro mama taman ménbésor ro. 43 Tidéwbéno, ténimu i de kuyug Jesus i de sama i de fan brabsédo brabménféno i foloe bra ruwo timan biton. 44 Ikédooy deménama, limo ro ngibu do lagéy saliyu nabé de libun brab de nga.

Ménagéw i Jesuse dob rotor i dogote

45 Tidéw béno, fénda Jesusey de kuyugén dobawange atin fénétahén bero mangéy fingé difar bédogote dob ingéde Betsaida, bé lala ne émféule béde étéw ménlimud. 46 Atin amun ménggétawéndob berowe, ménangéy i Jesuse dob sébaane bururinok démasal. 47 Atin amun sémingkufén, i awangediyoén dob kérara i dogote. Atin i Jesuse ségétéwénsaén dob fantade. 48Atin énggito no kérégénan i dekuyugén mémurah bé awang ruwe, non gérumfakaroy réfuruhe. Mélaw amun lingkuwogén mangéyfuweh, ménangéy i Jesuse dob berowe magéw dobrotor i dogote. Géfédéw damén gélamfasa no bero,49 éndob énggito ro magéw dob rotor i wayége.Atin maro ké ménayam. Mélaw ménkes ro. 50 Nonkéluhana ro ménggilak amun énggito ro.

Endob sonom béno, i Jesuse ménbéréh dobberowe mano, “Kagom mégilak! Begén. Fétanagom i de fédéw gom.” 51 Tidéw béno, ménda dobawang ruwe. Atin téménrén i réfuruhe. Atin toowfo ménggaif i de kuyugén, 52non fiyon fo ké énggitoroy mékégaife rénigo Jesuse dob de amaén, éndagésobuto ro de non métégas i de atur ro.

53 Atin amun énggéifar ro, déménunggu ro dobingéde Genesaret, atin ménamfil ro fédoror. 54Atinamun téménéfad ron dob awange, sonom bénoénggiloloy de étéw bati diyo i Jesuse. 55 Mélawménagayas ro léméntu dob séngae ingéd diyo inokfégétiga ro dob de étéw. Tidéw béno, nuwit roy dedéméruun ténanggung ro mangéy dob énggélingooruwe gono Jesuse. 56 Atin dob séngae nayo no,fiyon fo ké kloh ingéd taloo no dakél, nuwit royde déméruun dob de fadiyan, atin nongot ro dobBeeney kuwahé ro saén i férung-fung i kégal ne.Atin i séngae gékuwah de adi-adi.

7I kétoroe fantag bé adat i de Judio

1 Wén i no sébaan fuweh, i de Fariseo brab detémoro bé kitab i de Judio, do tidéw Jerusalem,téningé roy Jesuse. 2 Atin énggito roy dumoy dekuyugén mama énda méngguse ro loo bé adat i deJudio.

3Non i de Fariseo, brab kéluhanay de Judio, éndamama ro taman énda géféguse ro non odoro royadate tidéw dob de katufua ro bé do gétah. 4 Brabbuluk méléy ro amaén dob fadiyane, énda amaé rode taman éndaméurahén. Atinmédoo nay de dumoadat ro loo bé kéurahe bé de tabu brab de kuréngbrab de galang ahur-ahuron brab de katri.

5 Mélaw i de Fariseo brab de témoro bé kitabe,ménénginsa ro dob Jesuse maro, “Sedek i dekuyugém énda odoro roy adat tome tidéw dob dekatufua tom, non énda méguse ro ké mama ro?”

6 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Enda toowi kéunur gome bé Tuluse, ubo-ubo saén. Toow ikébéréh Isaiase, sani ségétéwe méntélata sénarigoyTuluse muret bé kébéréh ne, amun sénulatén ifantage bé begome mano, ‘Bang i Tuluse, basanayde ni étéw Begén dob kébéréh ruwe saén. Endobénda munur ro Begén dob de fédéw ro. 7 Enda iatag i kéféngadaf ruwe Begén, non toroé roy desugu rénigoy kéilawane brab béréhé ro tidéw dobBegéne.’ ”

Markos 7:8 39 Markos 8:98 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Mélaw

ténagak gom i de sugu i Tuluse inok odoro kom iadat i kéilawane saén. 9 Furung gom mika bé desugu i Tuluse inok modor gom bé kagome kétoro.10Nonwén i sugu i Tuluse nirayMoisese bé do gétahmano, ‘Basana moy abay me brab idéng me.’ Atinbénréhén so mano, ‘Buluk wén i ségétéw émbéréhtete fantag bé abay ne look idéngne, fatut féléhuén.’11 Endob i begome, témoro gom bé amuk wén iségétéw étéw émfasang i abay ne look idéng ne,brab wén i tabang irayén damén, tungkasé kom deémbéréh ‘Korban’. (I atag i Korbane ‘Kay Tuluse’.)12Mélaw éndaén tungkasé kom de témabang bé delukésén. 13 Mélaw ténagak gom i kébéréh i Tuluseinok modor gom bé adate toroé kom. Brab domédoo nay de rigoné kom ula-ula loo bé ni.”

I kétoroe fantag bé amaén14 Tidéw béno, ténawag Jesuse man i de étéw

mangéy dob Beene. Atin ménbéréh dob berowemano, “Fégélingo gom Begén, kéluhana kom, brabfégésobut gom. 15 I funay de étéw waléy mékérésikdob adafay Tuluse, békén non bé atiy amaé ruwe.Yamula, i de tete kébéréh mésut tidéw dob de ba ro,been i funay de étéw waléy mékérésik dob adafayTuluse. 16 Fétuntay gom i ni bénréh gu.”

17 Tidéw béno, amun ténagak Jesusey de médoodo étéw ménlimud brab énggérahur dob lawie,ménénginsa i de kuyugén dob Beene fantag bé atag ini kébéréhén. 18Atin sénumbulo Jesuse bero mano,“Ségiléw gom bé kéluhanay de ségiyo étéw, nonénda gésobuto kom i ni kétoro gu. I funay Tuluseéndamésuwatén bé de étéw békén sabaf bé de amaéro. 19 Non i amaéy étéwe, mahur dob sur ne brabmésut so dob lowoh ne. Enda mahurén dob fédéwne.” Bé ni kébéréh Jesuse, ténoroén bé i kéluhanayamaéne fiyo, fakay amaéy de étéw.

20 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “I géé-sute tidéw dob étéwe, been i funa nuwe mékérésik.21 Non tidéw dob fédéwe, gégumah i tetee kéfégi-tung, brab sébiga, brab ménakaw, brab méméléhu,22 brab sétayan bé bawag i ségiyowe, brab arumén,brab lémiful, brab tete i rigonéy de lowoh ro,brab mingar, brab témbo bé éndae toow, brabfélangka-langka, brab dufang, brab kéluhanay detete rigonén. 23 I kéluhanay de ni tete tidéw dobfédéw i étéwe brab funa no mékérésik.”

24 Tidéw béno, ménagéw i Jesuse tidéw diyomangéy dob de ingéd gédét dob ingéde Tiro. Diyoréménahur dob lawie, atinménuyot ké énda gétigayde étéw i gono nuwe. Gido loo, ménsélalag i Jesusediyo bati. 25Atin diyo i libunewén i klohe kénogo norénahukoy saitane. Atin énggélingoo noy fantagebé Jesuse. Mélaw ménagayas ménangéy dob Beenebrab méntéléngkéb dob adafa nuwe. 26 Atin non-gotén dob Jesuse bé féféraréyé noy saitane tidéwdob kénogo nuwe ni. Endob i ni libun, békénJudio. Yamula, tidéw dob ségiyowe ingéd féndawétFenisia dob Siro. 27 Mélaw nuret Jesusey sébaanebinuwaya inok fégétiga no de bé tabangé noy deJudio sungu, atin tidéw béno tabangé noy de békénJudio. Ménbéréh mano, “Féamaén na métah i denga. Non énda fatutén ké dotén i amaéy de nga atinibérén dob de itu.”

28 Endob ménbéréh i libune ni mano, “Toow,Maistéro, éndob fiyon foy de itu géamaa roy demumu mélawu tidéw dob amaéy de nga.”

29Mélaw séménumbul i Jesuse mano, “Fiyoy nankébéréhém. Mélaw ule go non ménsutén i saitanetidéw dob nga me.”

30Tidéwbéno,ménule i ni libun, brab énggito noynga ne méniro, brab i saitane éndaén rénahuko node.

Nuwa Jesusey ségétéwe bokongén brab mow31 Tidéw béno, ménagéw i Jesuse tidéw dob de

ingéd gédét dob Tiro brab ménémanték mangéy béingéde Sidon atin méntaus dob dogote Galilea. Atintéménara dob gonone féndawét “Do Folo Ingéd”.32 Atin wén i de étéw nuwit ro mangéy dob Jesuseylagéye bokongén brab énda toowén gébéréh fiyo.Atin nongot ro dob Beeney gamaké no inok adi-adi. 33 Mélaw i Jesuse, nuwitén férayu tidéw dobde ménlimud do étéw. Tidéw béno, féndiyoén ide dau kémérén dob de kélingo i bokongéne ni,brab fénreén i dau kémér ne brab kénuwahén idila ne. 34 Tidéw béno, léménéngag i Jesuse saréwdob lawayo, brab fénsénarén i kéférénawa nuwe,atin ménbéréh dob beene mano, “Ifata”. (I atag ne“Méungka go.”)

35 Sonom béno, i de kélingoén ménadi-adi brabénggégélingo, atin i kébéréh ne ménadi-adi so.Mélaw méngganay ménbéréh fiyo. 36 Tidéw béno, iJesuse sénuguén i de étéw diyo bé békén béréhé royni rénigo no dob de ségiyo. Endob amun sénuguénbero bé békén ureté ro, ménlabi na foy kéuret ruwede. 37 Atin i kéluhanay de énggégélingo de toowro fo ménggaif. Ménbéréh ro maro, “Fiyo wayoykéluhanay de rigoné no ula-ula. Géféfégélingoo noyde bokongén brab géfébérého noy de mow.”

8Fénwaléy Jesuse médooy klohe amaén

1 Enda mérugayén tidéw béno, ménlimud mani de médoo étéw. Amun méntéy i de amaé ro,ténawag Jesusey de kuyugén mangéy dob Beene,brab ménbéréh dob berowe mano, 2 “Méuray i naguwe bé de ménlimud ni do étéw, non méntéléwéngétérésangan i kédini ruwe ni dob Begéne, atinbéleeweméntéy i amaé ruwe. 3Atin amuk féuleé kuberomélayaf ro, mésumba ro dob de lowoh aguwon,non i de dumo bero mérayu i de kétidéw ro.”

4Atinménbéréh i de kuyugénmano, “Ati kéfingé-fingé i kéféamae bé de médoo ni étéw dob ni gononmérayu tidéw dob de lawi?”

5 Atin i Jesuse fénénginsaa no bero mano, “Firoytiman i fa koman?”

Séménumbul ro maro, “Fitéw timan.”6 Tidéw béno, sénuguén i de ménlimud ni do

étéw bé mésar ro dob fantade. Atin éndotén ifitéwe timan fan brab ménfésalamat dob Tuluse.Tidéw béno, sénbaad-baadén, brab nirayén dob dekuyugén inok saaré ro dob de étéw. Atin rénigoroy ni. 7 Brab wén soy do kloh sédo ro, éndob éndamédoo no. Atin ménfésalamatén man dob Tulusebrab bénréhén bé de kuyugén bé saaré ro so. 8Atini kéluhanay de étéw, téménantu ro mama tamanménbésor ro. Fot ngibuy kédoo ruwe. 9Tidéw béno,

Markos 8:10 40 Markos 9:3i de kuyugén ténimu roy de sama ro brab ménfénoi fitéwe timan biton. Tidéw béno, fénule Jesusey deménlimud ni do étéw. 10 Sonom béno, ménda dobawange beroy de kuyugén, atin ménangéy ro dobingéde Dalmanuta.

11Wén i no sébaan fuweh, i de Fariseo ménangéyro dob Jesuse brab ménséédél ro de. Ménuyot rotéméngkad bé Jesuse, mélaw nongot ro bé rigonono bero sébaan mékégaif galbék inok fégito no berotidéw dob Tuluse. 12 Endob i Jesuse fénsénarén ikéférénawa nuwe sabaf bé kétete i fédéw ne. Brabménbéréh mano, “I de begom do étéw méuyagbéleewe ni, sedek ongoté kom i mékégaife? Béréhéku begom i toowe, énda rigoné kuy mékégaife inokméngintoow gom.”

13Tidéw béno, i Jesuse beroy de kuyugén ténagakroy de étéwni, atinménda romandob awangemifardob dogote.

14 Atin i de kuyugén énggélifoto roy muwite fansaliyu bé sébaane saén fan dob awange. 15Atin nuretJesuse beroy sébaane binuwaya fantag bé de teteadatén do étéw. Ménbéréh mano, “Ingata kom brabsénggila gom i fégéfééruke fan kay de Fariseo brabdatu Herode brab de kuyugén.”

16 Endob i de kuyug Jesus, énda énggésobuto royni binuwaya. Marok bénréh Jesusey fantage bétintuwe fégéfééruk fan. Mélaw ménségéno-géno romaro, “Bénréhén i ni non énda i fa tom.”

17 Endob i Jesuse énggétiga noy kéfégitung ruwe.Mélaw ménbéréh mano, “Sedek ségéno-géno gomfantag bé kékulang i fa tome? Aw énda séna gésob-uto kom de? Maak do léngléngén gom. 18Wén i domoto gom éndob maak do langafén gom. Wén soydo kélingo gom éndob maak do bokongén gom. Awénggélifoto kom i rénigo guwe? 19 Amun sénbaad-baad guy de limo timan fan dob de limo ngibu étéw,firoy gébiton i énggétimuo kome samaén?”

Atin séménumbul ro maro, “Folo bra ruwo.”20 Atin ménénginsa i Jesuse man mano, “Atin

amun sénbaad-baad guy de fitéw timan fan dob defot ngibu étéw, firoy gébiton i énggétimuo komesamaén?”

Atin séménumbul ro maro, “Fitéw.”21 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Aw énda

séna fo gésobuto kom de?”Nuwa Jesusey ségétéwe langafén

22 Wén i no sébaan fuweh, énggumah i Jesuseberoy de kuyugén dob ingéde Betsaida. Atin wéni de étéw nuwit ro mangéy dob Beeney ségétéwelangafén lagéy, brab nongot roy gamaké no inokadi-adi. 23 Atin i Jesuse, narakén i ni langafénbrab ménsut ro kloh dob no ingéd. Tidéw béno,dénuraa noy de moto no brab ténégé noy langaféneni. Tidéwbéno,ménénginsa i Jesusemano, “Awwéni gito mo?”

24 Atin iling-iling i lagéye ni brab séménumbulmano, “Hoo, gégitowu do étéw éndob maak dokayéw magéw.”

25 Tidéw béno, i Jesuse ténégé no man férumani de moto no. Sonom béno, téménéngténg i nilagéye brab énggégitonén fiyo non ménadi-adinéni de moto no. 26 Atin i Jesuse sénuguén mule brabbénréhén mano, “Kago mawét dob nan ingéd.”

I kéunur Pedrowe27 Tidéw béno, méntaus i Jesuse brab de kuyugén

mangéy dob de ingéd gédét dob ingéde Sisarea Fil-ipo. Brab amun diyo ro séna dob de lowoh aguwon,fénénginsaa Jesuse bero mano, “Ati kébéréh i deétéw ké ati Begéne?”

28 Séménumbul ro maro, “Wén i de émbéréhmaro, Juan Bautista go kun. I de dumo maro, Eliasgo kun. Brab i de dumomaro, Beem kun i énggétahesénarigoy Tuluse muret.”

29 Tidéw béno, ménénginsa i Jesuse man mano,“Dob begome, ati kébéréh gome fantag bé Begéne?”

I Pedrowe séménumbul mano, “Beemey Kristowesénugu i Tuluse inok méguléw go dob de étéw.”

30Tidéw béno, bénréh Jesuse bero mano, “Kagombéréhén i ni fantag bé Begéne dob de ségiyo.”

I kéuret Jesuse fantag bé kéléhu ne31 Tidéw béno, i Jesuse féngganayén i kétoro ne

bero fantag bé mérigowe dob Beene. Ménbéréhmano, “I Nga i Kéilawane, sani Begéne, médooyrasayé kuwe. Brab i de odoro tom do Judio brabde odoroy de fadi brab de témoro bé kitabe ikaa roBegén. Atin féléhué ro Begén. Endob dob gétéléwonuwe gétérésangan tébuleu.” 32 Ménkéntay ikébéréh ne bé ni dob berowe. Mélaw i Pedrowenuwitén i Jesuse inok ruwo ro saén, atin génléén.33 Endob séménling i Jesuse brab ténéngténgén i dekuyugén. Atin génléén i Pedrowe mano, “Férayugo dob Begéne, non maak Satanas go. Non éndamégitung go loo bé Tuluse, éndob mégitung go loobé kéilawane.”

34 Tidéw béno, ténawag Jesusey de ménlimud doétéw brab de kuyugén inok mangéy ro dob Beene.Atin ménbéréh dob berowe mano, “I étéwe méuyotfuray Begén, kailangan diguré noy kaane kétayaninok odoro noy kétayay Tuluse. Tidéw béno,kailanga no gédayday bé de kérégénon ségiléw béBegéne, fiyon fo ké féléhuén dob kruse. 35 Noni étéwe méuyot émféraru bé umul ne, méléhu.Endob i méléhue bé kéfuray ne Begén brab sabaf béFiyoweUret, gédoté noy umulemagufusa. 36Ufama,fiyon fo ké i ségétéwe étéw gédoté noy kéluhanayéntingayéne dob duniyae ni, énda i atagén bulukméléhu atin mangéy dob emfernowe. 37 Enda itamuk fakay fégéluluk i étéwe inok gédoté no saéni umule magufusa. 38 Mélaw buluk wén i mémalamuret fantag bé kéunur ne Begén brab de kétorogu dob duniyae ni méféno bé de énda méngintulusbéleewe ni, i Begéne, sani Nga i Kéilawane, malanéku so buluk séfuleu moso begey i de télakiy Tuluse.Bé béno, réméndawu loo bé Abay guwe Tulus.”

91Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Béréhé

ku begom i toowe, wén i do dumo begom éndaméléhu ro taman énda gito roy kéféguléw i Tulusebé de étéwén, gégumah darabayay barakat ne.”

Enggiton i kéréndaw Jesuse2 Amun ménifus i néme gétérésangan, nuwit

Jesusey Pedrowe brab Santiagowe brab Juane, atinménangéy ro dob uruk i gérotore tuduk, énda iségiyo étéw diyo. Atin i lala ruwe téméngténgbé Jesuse, i falas ne ménfégalin. 3 Brab i kégal

Markos 9:4 41 Markos 9:41

ne ménwaléy fute réméndaw. Enda nay étéw dobduniyae ni gétumaka noy kégale inok fute loo béni. 4 Sonom béno, méntéfégitoy Eliase brab Moisesebrab ménsébéréh ro bé Jesuse. 5 Atin i Pedroweménbéréh dob Jesuse mano, “Maistéro, toow fo fiyonon dob ni tom. Rémigo gey téléw timan dung-dung. Sébaan i kaame de, sébaan i ka Moisese de,brab sébaan i ka Eliase de.” 6 Enda gétiga Pedroweyfiyowe béréhé no non toow ro fo ménggilak.

7Tidéw béno, wén i rawéne ténggalungo no bero.Atin wén i ménbéréh tidéw dob rawéne ni mano,“Been i niy toowe fo kénimuo ku Nga gu. Fégélingogom.” 8 Sonom béno, méniling-iling i de kuyugénéndob énda i énggito ro saliyu saén bé Jesuse.

9 Amun léménudug ro tidéw dob tuduko no, iJesuse fénégétén i kébéréh ne dob berowe mano,“Kagom génoén dob ségiyowey ni énggito gomtaman i Nga i Kéilawane, sani Begéne tébule.”

10 Atin nodoro roy sugu Jesuse ni éndob séfén-ginsa ro sébero-bero saén maro, “Ati keey i atag ikébéréh ne mano, ‘Tébuleu?’ ” 11 Atin fénénginsaro dob Jesuse maro, “Sedek i de témoro bé kitabeémbéréh ro bé kailangan géétah na gégumah iEliase, atin tidéw béno gégumah i Kristowe kun?”

12 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Toow, géé-tah gégumah i Eliase inok tafayé noy kéluhanane.Endob sedek ménsulat i kébéréh i Tuluse bé i Ngai Kéilawane mérasay médoo brab ikaay de étéw?13 Endob béréhé ku begom, i Eliase énggégumahén,éndob i de étéw fénrasay ro loo bé kétaya ruwe.Been soy ménbéréhe dob Ménsulate Kébéréh i Tu-luse mérigo dob beene.”

Dénédél Jesusey saitane14 Atin amun énggumaha ro Jesusey de ségiyo

kuyugén, énggito roy dakéle ménlimud do étéwdiyo so. Atin wén i de témoro bé kitab i de Judioséédél bé de kuyugén. 15 I kéluhanay de étéwdo ménlimud, amun énggito roy Jesuse, toow foménggaif ro, atin ménségéta ro mangéy dob Beeneatin sénggifa ro. 16 Atin fénénginsaa Jesusey dekuyugén mano, “Ati no funa kom séédél bé do étéwdiyo?”

17Atin wén i ségétéwe lagéy dob de étéw ni mén-limud séménumbulmano, “Maistéro, nuwit guy ngaguwe lagéy mangéy dob Beeme, non rénahukoysaitane funa no mow. 18 Atin wén i no férasayéysaitane, atin tuwaré no dob fantade. Atin rémbéwi ba ne, brab kémigét i de kifé no, brab waléy detémingkog. Nongot gu bé de kuyugém bé féféraréyéroy saitane, éndob énda gagané ro de.”

19 Atin ménbéréh i Jesuse dob berowe mano,“Enda sémarig gom bé Tuluse. Lugoténun sétafikbegom. Enda gétiga ku ké ati nay kérugay i két-ingkél guwe sétafik begom. Uwit gom diniy ngaanan.” 20Mélaw nuwit roy ngae dob Beene.

Atin i saitane ni amun énggito noy Jesuse,ténuwarén i ngae ni dob fantade brab ménkériring,rémbéw i ba ne so. 21Atin fénénginsaa Jesusey abayne mano, “Ménfiroyén i kégédam ne bé ni?”

Atin séménumbulmano, “Tidéw na fo kékélohén.22 Brab médoonén gule féléhuéy saitane daménméibér dob aféye brab dob wayége. Mélaw amukwén i fiyo gérigono mo, fégédawan gey brab ta-bangén gey.”

23 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Sedek fén-ginsaa mo Begén ké wén i fiyo gérigono ku? Fakay ikéluhanane dob étéwe munur dob Tuluse.”

24 Sonom béno, ménbéréh métanug i boh i ngaeni mano, “Munuru, éndob kulang i kéunur guwe.Féégétém i kéunur guwe.”

25Tidéw béno, énggito Jesusey médoowe do étéwségéta fégédét dob berowe. Mélaw sénuguén isaitane mano, “I beeme saitan émfémow brab ém-fébokong bé étéwe. Sugué ku beem, sut go tidéwdob ni nga, brab kagonén séfuleon de!”

26 Sonom béno, i saitane ni ménkes, brab gétimali kéfékikil ne de. Tidéw béno, ménsut i saitane atini ngae ni maak ménléhuén non éndaén lékutohén.Mélaw médooy de étéw ménbéréh ro maro, “Mén-léhuén.” 27 Endob i Jesuse génamakén i kémér nebrab féntekén, atin téménindég i ngae ni.

28 Tidéw béno, i Jesuse brab de kuyugén ménulero. Atin amun ménahur ro dob lawie, brab éndai ségiyo étéw diyo, ménénginsa i de kuyugén dobJesusemaro, “Sedek énda gagané key i émféféraréyebé no saitan?”

29 Séménumbul i Jesuse mano, “I ni klase saitan,énda médédélén bé fiyon udenén fégédédél de,saliyu saén bé kédasale.”

I kéuret Jesuse fantag bé kéléhu ne30 Tidéw béno, ménagéw ro man tidéw diyo atin

téménara ro dob ingéde Galilea. Atin ménika iJesuse ké gétigay de étéw i gono nuwe. 31 Nonténoroén i de kuyugén mano, “I Nga i Kéilawane,sani Begéne, fékéfo dob de étéw moso sani desébanil Begén. Atin féléhué ro Begén. Endob amukméifus i téléwe gétérésangan, tébuleu.”

32 Endob bé béno gai, i de kuyugén énda éng-gésobuto roy béréhé Jesuse. Atin mégilak ro deménginsa ké ati atag ne.

33 Atin méntaus ro taman énggumah ro dob in-géde Kafernaum. Atin amun énggérahur ro doblawie diyo, i Jesuse ménénginsa dob de kuyugénmano, “Ati funa kome séédél dob de lowoh agu-won?”

34 Endob mémala ro sémumbul non amun diyoro séna lowoh aguwon, ménséédél ro ké ati isuwebero toow fo gérotor. 35 Tidéw béno, i Jesuseménsar brab ténawagén i de folo bra ruwo gétéwdo kuyugénmangéy dob Beene. Atinménbéréh dobberowe mano, “Amuk wén i ségétéw témayan toowfo gérotor, ay niy fatute rigoné no. Fatut térifan-tad brab waléy ségétéw sugu-suguéy kéluhanay dedumo no.” 36 Tidéw béno, éndot Jesusey ségétéwenga brab féndiyoén dob adafa ruwe. Atin sénfifiJesuse brab ménbéréh dob berowe mano, 37 “Fiyonatiy étéwe témayakuf bé ngae loo bé ni sabaf békéunur ne Begén, tayakufé no so Begén. Brab atiytémayakufe Begén, tayakufé no soy Tuluse mén-féuwit Begén.”

38 Atin ménbéréh i Juane mano, “Maistéro, éng-gito gey i ségétéwe étéw démédél do saitan nusaréni dawétme. Endob génlé gey non békén dumo tom.”

39 Bang Jesuse, “Kagom géléén de. Non amukwén i rémigo mékégaif usaré noy dawét guwe, éndamagadén émbéréh tete fantag bé Begéne. 40 Noni békéne sébanil betom, dumo tom. 41 Béréhé kubegom i toowe, buluk wén i témabang begom, fiyon

Markos 9:42 42 Markos 10:30iraya no saén begom ségétabu wayég inémén sabafbegomey de kuyug gu, tintu gédoté noy barasemoso.

42 “Endob amuk wén i émfésala bé ségétéwe loobé ni nga munur dob Begéne, toow fo gétimal ikékukume de. Mélaw mas na fiyo dob beene kéibérén dob dogote ikéton dakél batéw i reer ne.43-44 Mélaw amuk sébaan bé kémér mey émfésalaebeem, kéléngém. Non mas na fiyo ké gédoté moyumule magufusa ségébala saén i kémér me, bégéangéy go dob uleono emferno ké ruwoy kémérme. Non diyo dob emfernowoy de sofot éndaméléhu ro, brab i aféye énda méfandaén. 45 Atinamuk i funa muwe mésala i sébaane bé sékéy me,kéléngém. 46Non mas na fiyo ké gédoté moy umulemagufusa ségébala saén i sékéy me, bé géangéygo dob emfernowo, ruwoy de sékéyém. 47 Atinamuk ségébala bé moto muwey funa muwe mésala,lésitém. Non mas fiyo ké géahur go dob kéféguléwi Tuluse ségébala saén i moto muwe, bé géangéy godob emfernowo ruwoy demotomo. 48Non diyo dobemfernowoy de sofot énda méléhu ro, brab i aféyeénda méfandaén.

49 “Atin i aféye fédiyoén moso dob kéluhananeségiléw bé timuse fédiyoén dob amaéne.

50 “I timuse fiyo, non émféfiyo bé amaéne. Endobbulukmékédan i kétasik ne, éndaén i nonomén brabéndaén géséfule i kétasik ne. Atin ségiléw so bé ni, ide rigoné kom fatut géiring bé timuse inok émféfiyogom bé de étéw. Atin békén fatut sékérit gom.”

10Fantag bé késégélake

1Tidéw béno, ménagéw i Jesuse tidéw Kafernaummangéy dob sakuf i dakéle ingéd Judea brab dob di-far i wayége Jordan. Atin diyomédooy deménangéysélimud man dob Beene. Atin ténoroén bero loo béadat ne.

2Atin wén i de Fariseo ménangéy dob Jesuse inokténgkadé ro inok gébérého noy békéne katabuwan.Mélaw fénénginsaa ro maro, “Aw fakay dob kitabtome ké i lagéye gélaké noy bawag ne?”

3 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Ati suguMoisese dob kitabe fantag bé késégélake?”

4Atin séménumbul i de Fariseomaro, “TénungkasMoisesey lagéye gémélak bé bawag ne amuk irayéni sulate bé késégélake.”

5 Endob ménbéréh i Jesuse dob berowe mano,“I funa Moisese ténungkasén begom ségélak nonmétégas i de atur gom. 6 Endob dob féganayo békélimbage bé kéilawane, rénigoy Tulusey ségétéwelagéy brab ségétéwe libun. 7 Atin been i niy fu-nay lagéye tagaké noy abay ne brab idéng ne atinsétafik bé bawag ne. 8 Atin i ruwowe ni gétéwwaléy sébaan. Mélaw éndaén ruwo ro gétéw, éndobségétéw saén. 9 Mélaw buluy fénwaléy i Tulusesébaan, énda fakayén séfériyaséy étéwe.”

10 Atin i de kuyug Jesus, amun ménule ro mé-nahur ro dob lawie bero Jesuse, ménénginsa ro dobBeene fantag bé késégélake. 11 Atin séménumbulmano, “Fiyon atiy lagéye gémélak bé bawag neatin mawag man ségiyo libun, léménamfa, brabménsala dob sunguwe bawagén. 12Atin amuk wén i

libun génlakén i bawag ne atin mawag ségiyo lagéy,léménamfa.”

13Wén i no sébaan fuweh, wén i do étéwnuwit royde nga ro dob Jesuse inok féfiyoné no bero. Endobi de kuyugén génlé roy de étéw ni, non marok éndafiyo no ké félugotén i Maistérowe. 14 Endob amunénggito noy rénigoy de kuyugén, ménkérit i Jesuse.Atinménbéréh dob de kuyugénmano, “Fédaya gomi de nga mangéy dob Begéne. Brab kagom alangénbero non i de étéw sémarig loo bé késarig i de ninga, féguléwoy Tuluse bero. 15 Béréhé ku begomi toowe, buluk i késarig i ségétéwe békén loo békésarig i ngae, énda féguléwoy Tuluse de.” 16Tidéwbéno, sénfifi noy de nga brab ténégé noy de uléw roféfiyoné no bero.

I kawasawe étéw17 Atin amun i ro Jesuse méntaus ro magéw, wén

i ségétéwe lagéy ménséfégéta mangéy dob Jesusebrab ménlingkuwéd dob adafa nuwe. Atin ménén-ginsa mano, “Fiyo Maistéro, ati rigoné kuwe inokgédoté kuy umule magufusa?”

18 Séménumbul i Jesuse mano, “Sedek fédawétémo Begén fiyo? Enda i ségiyo fiyo saliyu saén béTuluse. 19 Gétiga moy de sugu. Kago méméléhu,kago lémamfa, kago ménakaw, kago uretén i dumomuwe bé békéne toow, kago lémiful, brab fégadatamoy boh me brab idéng me.”

20 Séménumbul i lagéye ni mano, “Maistéro, ikéluhanay de ni nodoro ku tidéw féganay klohu deséna.”

21 Atin ténéngténg Jesuse brab ménimu de. Atinménbéréh mano, “Sébaan i kulange beem. Ulego brab fébéléyém i kéluhanay éntingayéne kaamatin irayém i kurtae dob de méskinan. Atin mélawkawasa go moso dob lawayo. Tidéw béno, éng-gonén, odor go Begén.” 22 Amun énggélingooyétéwe niy ni, énggiton ménwaléy tete i fédéw ne.Atin ménagéw loo bé nan, non toow fo kawasa.

23 Tidéw béno, i Jesuse méniling-iling dob dekuyugén brab ménbéréh dob berowe mano, “Toowfo mérégén i kéahur i de kawasa dob kéféguléw iTuluse.”

24 Atin i de kuyugén ménggaif ro bé ni bénréhJesuse. Gido loo, féntaus Jesusey kébéréh ne mano,“Do kuyug gu, toow fo mérégén i kéahure dobkéféguléw i Tuluse. 25 Mas na mélémuy kéahur idakéle ayam dob tosong i darume bé ségétéwe étéwkawasa dob kéféguléw i Tuluse.”

26 Tidéw béno, ménumanan i kégaif i de kuyugénbrab ménsébéréh ro maro, “Ati mélaw i de fakayméfukas?”

27Atin ténéngténg Jesuse bero brab séménumbulmano, “Amuk dob rigonéy kéilawane saén, énda fofakayén. Endob i Tuluse gérigono no, non fakaygérigonoy Tulusey kéluhanane.”

28 Tidéw béno, ménbéréh i Pedrowe mano, “Té-nagak gey i kéluhanane atin ménfuray gey Beem.”

29 Atin bang Jesuse, “Béréhé ku begom i toowe,i ségétéwe témagak bé lawi ne, taloo no de dumono sétiman idéng, taloo no do lukésén, taloo nodo ngaén, taloo no fantadén inok ureté noy FiyoweUret fantag bé Begéne, 30gégédot toow na fomédoobé de ni do gai. Gégédot mératuh takéf bé de lawi,brab dumo no sétiman idéng, brab do lukésén, brab

Markos 10:31 43 Markos 11:11do ngaén, brab do fantadén. Atin saliyu na bénan, gédoté noy umule magufusa dob de gai moso.Endob amuk dini séna, férasayén sabaf bé FiyoweUret. 31 Endob i de médoo do énggéétah béleewe ni,do géfuray moso. Atin i de médoo do énggéfuraybéleewe, waléy do géétah moso.”

Nuret Jesusey fantage bé kéléhu ne32 Atin i Jesuse beroy de kuyugén, amun diyo ro

dob aguwone mangéy dob Jerusalem, ménagéw iJesuse dobmétah ruwe. Atinménggaif i de kuyugénbrab ménggilak i de ménfuray bero, non magéw romangéy dob Jerusalem. Atin i Jesuse nuwitén mani de folo bra ruwo gétéw do kuyugén, inok sébero-bero saén, brab bénréhén beroy ati mérigowe mosodob Beene. 33 Ménbéréh mano, “Fégélingo gom,mangéy tom Jerusalem. Diyo, i Begéne, sani Nga iKéilawane, irayu dob de odoroy de fadi brab dob detémoro bé kitabe. Atin kukumé ro Begén méléhu.Tidéw béno, atéé ro Begén dob de békén Judio.34 Atin i de békén Judio, diyangkaé ro Begén, brabduraa ro Begén, brab badasé ro Begén, brab féléhuéro Begén. Endob amuk méifus i téléwe gétérésan-gan, tébuleu.”

I ongoté ro Santiagowe brab Juane35 Tidéw béno, i Santiagowe brab Juane, sani de

nga Sebedeo, téningé roy Jesuse. Atin ménbéréhro maro, “Maistéro, wén i ongoté keye dob Beemerigoné mo.”

36 Atin bang Jesuse, “Ati kétaya kome rigoné kubegom?”

37 Atin séménumbul ro maro, “Amuk Beem iméguléwemoso brabmésar go dob sarayméguléwe,tungkasém so begey mésar dob sékulo muweségétéw i fingée dob kuwono muwe brab ségétéw ifingée dob biwong me.”

38 Endob ménbéréh i Jesuse dob berowe mano,“Enda gétiga kom i ongoté kome. Aw gagané komi de émfasang mérigo dob Begéne séko? Aw gaganékom i kéléhue loo bé mérigowe dob Begéne?”

39Atin séménumbul ro maro, “Hoo, gagané key.”Atin bang Jesuse bero, “Toow, mérasayu fo séko

toow, atin mérasay gom so. Atin féléhuénu, atinféléhuén gom so. 40 Endob békén Begén i mémiliebé ati mésare fingé dob kuwono kuwe taloo no fingédob biwong guwe. I de ni saran kay de étéw fénémilii Abay guwe Tulus mésar diyo.”

41 Atin i de folo gétéw dumo do kuyugén, amunénggélingoo roy ni ongoté ro Santiagowe brabJuane, ménkérit ro bero. 42Mélaw ténawag Jesuseykéluhana ruwe inok sélimud ro, brabménbéréh dobberowe mano, “Gétiga kom i de étéw kun odoron,wén i atura ro bé de étéw brab méguléwon bero.43 Endob békén loo bé niy begome. Amuk wén iségétéw begom méuyot waléy odoron, fatut waléysugu-suguéy kéluhanay de dumo no. 44 Atin amukwén i ségétéw begom méuyot waléy gérotor, fatuttérifantad. 45 Non fiyon i Begéne sani Nga i Kéi-lawane, énda ménangéyu dini inok wén i do sugu-sugué ku. Yamula ménangéyu dob duniyae ni inokwaléyu sugu-suguén brab inok iray guy umul guwefégéfukas bé médoowe étéw dob de sala ro.”

Nuwa Jesusey langaféne

46 Atin énggumah i ro Jesuse dob ingéde Jeriko.Atin amun méntaus ro ménagéw tidéw diyo beroydakéle do ménlimud étéw, ténaraa roy ségétéweétéw langafénménsar dob doror i aguwonemongotlimus. I dawét ne Bartimeo, nga Timeo. 47 Atinamun énggélingoo noy Been i Jesuse tidéw Nasarettémara, téménawag métanug mano, “Jesus, séfuDatu Dabid, fégédaw go begén!”

48Médooyde étéwgénlé romaro, “Kago selekén!”Endob taus so mékes toow na fo métanug mano,“Séfu Datu Dabid, fégédaw go begén!”

49 Atin téménrén i Jesuse brab ménbéréh mano,“Tawag gom i étéwa nan.”

Mélawménbéréh ro dob langafénenimaro, “Ororgo! Tindég go non tawagé Jesuse beem.”

50 Mélaw kénda noy géruwowe lafin bé kégalne brab ménagayas téménindég brab ménagéwmangéy dob Jesuse.

51 Atin fénénginsaa Jesuse mano, “Ati kétayamuwe rigoné ku dob beeme?”

Séménumbul i langaféne ni mano, “Maistéro,méuyotu ké gégitowu damén.”

52 Atin ménbéréh i Jesus mano, “I kéféginugutmey funa muwe ménadi-adi. Na, ule gon.” Sonombéno, énggégito nén i lagéye ni, atin ménfuray béJesuse dob aguwone.

11I kéahur Jesuse dob Jerusalem

1 Amun i Jesuse brab de kuyugén gédét rondob ingéde Jerusalem, énggégumah ro dob sébaanetuduk féndawét Olibo, gédét dob de ingéd fén-dawét Betfage brab Betania. Atin sénugu Jesuseyruwowe gétéw bé de kuyugén inokmétah romagéw.2 Atin ménbéréh dob berowe mano, “Taus gomagéw mangéy dob nan ingéd gésaréwo kom. Bulukgégumah gom diyo, gito gom i natiwe kuda nikét,énda sénay énggékuda de. Ukoh gombrab uwit gomdini. 3 Buluk wén i ménginsa dob begome, ‘Sedekrigoné kom i ni?’ béréh gom de, ‘Kailangay Kadnatome, atin féséfuleén so magad.’ ”

4Mélaw ménagéw ro brab énggito roy natiwe nikuda dob no ingéd, diyo dob aguwone nikét dobbéngaway sébaane lawi. Amun nukoh ron, 5 i deétéw diyo ménénginsa ro maro, “Sedek ukohé komi kudaa nan?”

6 Atin séménumbul ro loo bé kébéréh Jesuse debero. Mélaw fénagéw i de étéw bero muwit bénatiwe ni kuda. 7Atin nuwit ro mangéy dob Jesuse.Brab namféno ro bé de kégal ro. Atin kénudaaJesuse. 8Atinmédooy de étéw bénékah roy de dumobé de kégal ro dob aguwo Jesuse fégito roy kébasanaruwe de. Atin wén soy de étéw bénékah roy de daunkénléng ro dob de kayéw dob de safad. 9 Atin i deméntah do étéw brab deménfuray, ménkes romaro,“Dayéwé tom i Tuluse! Féfiyonéy Tuluse damén i niétéw gégumah tidéw dob Kadnane. 10Féfiyonéy Tu-luse damén i kéféguléw ne émfétaus bé kéféguléw iséfu tome Datu Dabid. Dayéwé tom i Tuluse!”

11 Atin méntaus i ro Jesuse mangéy Jerusalem.Amun énggumah ro diyo, ménangéy i Jesuse doblawi i Tuluse. Atin amun énggilidén ténéngténgén i

Markos 11:12 44 Markos 12:14kéluhanay de languntaman diyo, ménsut atin mén-séfulemangéy Betania beroy de folo bra ruwo gétéwkuyugén, non témégénén.

12Atin dob sébaane de fuweh, bé lala ruwemagéwtidéw Betania mangéy Jerusalem, mélayaf i Jesuse.13 Atin énggékulaya no tidéw mérayu i kayéweféndawét igos méramfung i dau nuwe. Mélawnangéyén lénangu kinok wén i onokén. Endobamun énggumah, énda i ségiyo énggito no saliyu béde dau no, non békén séna gaiy no do kayéw igosmégonok. 14 Atin ménbéréh dob ni kayéw mano,“Tidéw béleewe ni, éndaén i géama bé onok meféruman.” Atin énggélingooy de kuyugén.

Dénédél Jesusey de démagang dob lawi i Tuluse15 Amun énggumah i ro Jesuse dob Jerusalem,

méntaus so dob lawi i Tuluse. Amun ménahur,dénédélén i de étéw démagang brab do méléy-méléy diyo. Atin bénluweén i de ahayay de lémulukkurta brab ténuwarén i de saray de émfébéléy dofégétulak do marafati. 16 Atin énda fédayaé no deké wén i étéw muwit do éntingayén témara dobfésayaway lawi i Tuluse ni. 17 Atin ténoroén i deétéw mano, “Ménsulat dob Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, ‘I lawi guwe, fédawétén lawi gonondémasal kay kéluhanay de étéw.’ Endob fénwaléygom lawi i de ménakaw.”

18 Atin i de odoroy de fadi brab de témoro békitabe énggélingoo roy ni. Mélaw sénalikél royfiyowe kéféléhu ro de. Non ménggilak ro bé Jesusenon ménggaif i de ni médoo do étéw bé kétoro ne.

19 Atin amun sémingkufén, méntékédan i Jesusebrab de kuyugén tidéw dob Jerusalem.

20 Atin bé géfuwéne de, bé lala ruwe magéwdob aguwone, énggito roy kayéwo no féndawétigos ménggangu taman dob de darirén. 21 Atini Pedrowe, énggétédémo noy ati ménrigowe.Mélaw ménbéréh dob Jesuse mano, “Maistéro,téngténgém. I kayéwo diyo fénémulaém,ménggangu.”

22 Atin bang Jesuse, “Sarig gom dob Tuluse.23Béréhé ku begom i toowe, fiyon udenén méréhonbé tuduke ni mano, ‘Angéy go dob dogote’, atinénda ruwo-ruwoy fédéw ne, éndob méginugut békébéréh ne méagéwon, méagéwon ba. 24 Mélawbéréhé ku begom, fiyon udenén ongoté kom kédémasal gom, féginugut gom bé gédoté kom, atingédoté kom ba. 25Atin amuk démasal gom, fésagadakom i étéweménsala dob begome, inok i Abay gomeTulus fésagada no soy de sala gom. 26 Non amukénda fésagada kom i de dumo gom, i Abay gome doblawayo, énda so mon fésagada no begom bé de salagom.”

27 Atin ménséfule man i ro Jesuse dob Jerusalem.Atin amun diyo séménugud i Jesuse dob lawi iTuluse, i de odoroy de fadi brab de témoro bé kitabebrab de odoroy de Judio, ménfégédét ro dob Jesuse.28Atin fénénginsaa ro maro, “Béréhém begey ké atiatura muwe rémigo bé de ni? Ati méniraye Beemkuwagib?”

29 Sénumbulo Jesuse bero mano, “Sémuliu mén-ginsa dob begome. Amuk sémumbul gom, sémum-bulu so ké ati tidéwoy kuwagib guwe rémigo bé deni. 30 Béréh gom Begén, ati séménugue bé Juaneinok mautis, Tulus loo ké étéw saén?”

31Atin i de odoroy de Judio séédél romaro, “Amukbéréhé tom ‘Tidéw dob Tuluse’, fénginsaa no betomké sedek énda fénéngintoowo tom i Juane. 32 Endobbuluk béréhé tom, ‘Tidéw dob étéwe’, mékérit ide étéw betom.” Non mégilak ro bé de étéw nonféngintoowoy de étéw i Juane sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne. 33Mélaw séménumbul ro dobJesuse maro, “Enda gétiga key de.”

Mélaw bénréh Jesuse mano, “Enda so béréhé kude begom ké ati ménirayane Begén kuwagib rémigobé de ni rigoné ku.”

12I binuwayae fantag bé de tete témalima

1 Tidéw béno, téménoro man i Jesuse binuwaya.Ménbéréh mano, “Wén i ségétéwe étéw wén isafadén nohoko no do ubas. Atin bénunsudo nokayéw fénggélangkatén de lémiwét, brab kéména-lut fédéngon bé fégékérése bé wayég i de onokén.Brab réménigo tambala. Tidéw béno, féntali-maén bé de ségiyo étéw, brab ménagéw mangéydob mérayue ingéd. 2 Amun énggégumah i gaiykékétéwe de, séménugu ségétéw sugu-sugué noinok gédoté noy kaane de baad bé de onokén.3 Endob i de témalima bé ni safad génamak robrab lénubag roy ni sugu-suguén. Brab fénule roénda i suwaréw nuwitén. 4 Tidéw béno, i gefee bésafade sénugu non man i géruwowe sugu-sugué no.Endob i de témalima bé safad ne, fénali roy uléwne brab fénémala ro. 5 Tidéw béno, i gefee sénugunon man i gétéléwe sugu-sugué no. Endob i detémalima bé safad ne, fénléhu ro. Loo so bé noykérigo ruwe bé de médoo do sugu-suguéy gefee bésafade ni. Wén i do lénubag ro de, wén soy dobfénléhu ro de. 6 Tidéw béno, i gefee bé ni safad,wén nay ségétéwe sénuguén, sani kénimuo nuwengaén lagéy. Mélaw sénuguén mangéy dob berowenon fénggitungén mano, ‘Fégadata roy nga guwe.’7 Endob amun énggitoy de témalima bé safad ne,ménsébéréh-béréh ro maro, ‘Been i niy nga i gefeebé ni safad. Féléhu tom inok gékatom i ni safad.’8 Mélaw génamak ro atin fénléhu ro, brab nibér rodob liyuy safade ni.”

9 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Atirigonéy gefee bé safade ni dob de ni téménalima bésafad ne? Angéyé no féléhuén bero. Brab irayénman dob ségiyowe témalima. 10 Aw énggébasanakom i ni Ménsulat Kébéréh i Tuluse mano, ‘I batéwenikaay de réménigo bé lawie, been i ménwaléyetoow na fo balilaga fiyo batéw. 11 I ni rénigoyKadnane ula-ula, atin mégaif tom de.’ ”

12 Atin i de odoroy de Judio, ténulama ro kénéfoi Jesuse non énggébéla dob berowey ni binuwaya.Endob énda fakayén nonmégilak ro bé demédoo doétéw. Mélaw ténagak roy Jesuse brab ménagéw ro.

Fantag bé buwise13 Tidéw béno, i de odoroy de Judio sénugu roy

de Fariseo brab de kuyug Herod mangéy dob Jesuseinok téngkadé ro émbéréh bé békéne katabuwan.14 Mélaw ménangéy ro dob Jesuse ménginsa maro,“Maistéro, gétiga key toow i kétoro me. Brabmétintu go, énda i isu ramigo mo bé de étéw. Endobtoroé moy toowe fantag bé kétayay Tuluse toow.

Markos 12:15 45 Markos 13:3Mélaw béréhémbegey, aw fatut bamayad gey buwisdob Sesare sani datue dob Roma taloo no énda?”

15 Endob énggétiga Jesusey akar ruwe, mélawbénréhén bero mano, “Sedek férudio kom Begén?Uwitonu sélafin félatah, brab féténgténg gomBegén.”

16Amun niraya ro de, ménénginsa i Jesuse mano,“Ati gefee dawét brab falas gito gom dob nan?”

Séménumbul ro maro, “Ka Sesar.”17 Tidéw béno, bénréh Jesuse mano, “Iray gom

dob Sesarey ka Sesare. Atin iray gom dob Tuluseykay Tuluse.” Atin toow ro fo ménggaif bé kébéréhJesuse ni.

Fantag bé kétébulee18 Atin wén i de Saduseo ménangéy ro dob Je-

suse. I de Saduseo do étéw énda méngintoow robé kéfétébule i Tuluse bé de étéw moso. 19 Atinménénginsa ro dob Jesuse maro, “Maistéro, sénulatMoisese betom i kukumane bé buluk i ofo i étéweménléhu, brab énggéféledo noy bawag ne, énda inga ro, fatut bawagéy tuwaréy ne inok wén i séfui ni étéw bé tuwaréy ne. 20Ufama, wén i fitéw gétéwsétuwaréy falan lagéy. Brab i ofoe de ménawag.Tidéw béno, ménléhu énda i nga ro. 21 Tidéw béno,i géruwowe de bénawagén soy bawage fénled i ofone. Atin ménléhu so énda soy nga ro. Ségiléw soyménrigowe dob gétéléwo ruwe. 22 Atin ségiléw sodob kéluhana ruwe. I fitéwo no gétéw énggébawagaroy ni libun éndobménléhu ro kéluhanan énda i ngaro. Tidéw béno, ménléhu soy ni libun. 23Mélaw bégaiy kétébule i kéluhanay de étéw moso, ati isuwebawag i ni libun bé ni fitéw gétéw sétiman idéng?Non énggébawaga no bero kéluhanan bé méuyag rode séna?”

24 Séménumbul i Jesuse mano, “Toow fo békénkatabuwan i kéfégitung goma nan, non énda gétigakom i de Ménsulat Kébéréh i Tuluse taloo noybarakat ne. 25 Non amuk tébule i de étéw, éndaénsébawag ro. Non ségiléw ro bé de télaki diyo doblawayo. 26 Atin i fantage bé kétébulee, aw éndaénggébasana kom de dob librowe sénulat Moisesefantag bé mérinoe kayéw? Non diyo ménsulat ibénréh i Tuluse dob Moisese mano, ‘Begén i Tuluseféngadafé Abrahame, Isake, brab Jakobe.’ 27 I atag ini, i Tuluse féngadaféy de méuyag étéw, békén doménléhu. Mélaw tintu békén katabuwan i kéfégi-tung gome.”

I toowe na fo gérotor sugu28 Diyo soy ségétéwe témoro bé kitabe brab éng-

gélingoo noy de ni do étéw séédél bé Jesuse. Atinamunénggétiga noy toow fofiyoy késumbulo Jesusebé de Saduseo, ménfégédét dob Jesuse brab ménén-ginsa mano, “Ati isuwe bé de sugu dob kitabe toowna fo mélaga?”

29Atin séménumbul i Jesuse mano, “Ay niy toowena fomélaga sugu: ‘Fégélingo gom do Judio, i Kadnakome Tulus sébaan saén. 30 Féimu go bé KadnaneTulusémbé kéluhanay fédéwme, brab bé kéluhanaykamatu me, brab bé kéluhanay itunga muwe, brabbé kéluhanay bagér me.’ 31 Atin ay niy géruwowesugu: ‘Féimu go bé de dumo mo ringon so bé kéimume bé kaame lowoh.’ Enda i ségiyo sugu gérotor nabé de ni.”

32 Atin ménbéréh i témoroe bé kitabe dob Jesusemano, “Fiyoy kébéréh ma nan, Maistéro. Toow i nobénréhém sébaan saén i Tuluse brab énda i ségiyosaliyu bé Beene. 33 Atin fatut féimu tom bé Tulusebé kéluhanay fédéw tome, brab bé kéluhanay itungatome, brab bé kéluhanay bagér tome, brab fatutféimu tombé de dumo tom ringon so bé kéimu tomebé de katome lowoh. Toow na mélaga i de ni ruwosugu bé kéluhanay ténuwége ténulak do ayam brabdo nirayén dob Tuluse.”

34 Atin énggétiga Jesusey fiyoy késumbul i nilagéy. Mélaw ménbéréh dob ni lagéy mano, “Ma-gad saén i kéféguléwoy Tuluse beem.” Atin tidéwbéno, énda nay ségétéwménbarawménénginsa dobBeene.

35 Amun téménoro i Jesuse dob lawi i Tuluse,ménénginsa mano, “Ati kéfanu-fanu nuwe ké béréhi de témoro bé kitabey Kristowe séfu Dabid saén?36 Non fénbéréh i Rémogor i Tuluse bé Dabidemano, ‘I Kadnaneménbéréh dobKadna kuwe, sar godob kuwono kuwe, taman témabanu bé de sébanilBeem.’ ” 37 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano,“Amuk féndawét Dabidey Kristowe ‘Kadnan’, atikéfanu-fanu Kristowe séfu Dabide saén?”

Atin i dakéle ménlimud do étéw ménoror romégélingo bé kétoro Jesuse. 38 Atin ténoroén beromano, “Ingat gom bé de témoro bé kitabe nonméuyot ro sugud-sugud bé de toow fo fiyo kégal ro,brab méuyot ro fégadatan ségifaén dob de fadiyan.39 Brab méuyot ro mésar dob de fiyo saran dobde lawi féngadafan brab dob de kanduli. 40 Endoblafisé roy de libun baléw inok afasé roy de lawi ro.Tidéw béno, démasal ro bé de métaah kédasal dobténgaangay de étéw non marok médirung i de nitete rigoné ro. Endob i ni do étéw toowna fo gétimalké mékukum ro moso.”

41Wén i no sébaan fuweh, amun diyo i Jesuse doblawi i Tuluse, ménsar gédét dob ahurone kurta. Atinténéngténgén i de étéw lémawu bé kurta ruwe. Mé-dooy de kawasa do étéw léménawu ro médoo kurta.42Tidéw béno, énggito no soy ségétéwe libun baléwméskinan. Enggumah i ni baléw brab méniray saénruwo lafin furo kurta tintu énda balilagaén. 43Atin iJesuse ténawagén i de kuyugén mangéy dob Beene,brab mano bero, “Béréhé ku begom i toowe, i niméskinan libun baléw maak mas na médooy nirayne bé kéluhanay de dumo étéw kawasa. 44 Non ide ni étéw do kawasa, méniray ro saén kloh tidéwdob de médoo kurta ro. Endob i ni baléw éntéyén ikéluhanay kurta ne fégéfaguyagén.”

13Fantag bé tamfaday duniyae

1 I lala Jesuse mésut tidéw dob lawi i Tuluse,i ségétéwe bé de kuyugén ménbéréh dob Beenemano, “Téngténgém, Maistéro. Toow fo dakél i deni batéw fénggérigo bé de lawi i Tuluse ni, mélawtoow fo fiyoy de ni lawi.”

2 Endob ménbéréh i Jesuse mano, “I de dakél nido lawi, gégumah mosoy gaiwe i kéluhanane gitogommébinasa. Brab fiyon i de batéw fénggérigo de,émbéragar ro.”

3 Atin amun diyo i ro Jesuse ménsar dob TudukeOlibo, dob gatagay lawi i Tuluse, fénénginsaa ro

Markos 13:4 46 Markos 14:5Pedrowe brab Santiagowe brab Juane brab Andresesébero-bero saén. 4Ménénginsa ro dob Jesusemaro,“Kédiron mérigoy de ni, sani kébinasay lawi i Tu-luse? Brab ati fégélolonone de bé ni gai ké gédéténgégumah?”

5 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Ingat gominok énda i méfagakaran begom. 6 Non médoomosoy de étéw gégumah usaré roy dawét guwe,brab émbéréh ro maro, ‘Begéney Kristowe’. Atinmédooy de géfagakara ro. 7 Atin kagom mégilak kégélingoo kom i de sétiboh brab fantag bé de gira.I kéluhanay de ni mérigo, éndob békén sénay niytamana nuwe. 8 I de ségiyo ingéd sétiboh ro bé deségiyo ingéd. Brab i de ségiyo sakuf fangangaturansétiboh ro bé de ségiyo. Atinwénmosoy do luba dobde médoo do gonon, brab lénggob. I de ni mérigoségiléw bé ségétéwe obor libun kéararan non beensénay niy féganayay rasay ne.

9 “Endob ingat gom, non kéfoén gom moso brabuwitén gom dob adafay de kémukum. Atinmébadasgommosodobde lawi féngadafan kayde Judio. Brabuwitén gom dob adafay de datu brab do méguléwinok kukumén gom sabaf begom i do kuyug gu.Endob been i niy gaiy kéuret gome bé Fiyowe Uretdob berowe. 10 Atin bé énda séna gégumah itamanane, i Fiyowe Uret kailangan uretén namétahdob kéluhanay ingéde. 11Atin amuk kéfoé ro begombrab uwitén gom dob adafay kémukume, kagomémbuku fantag bé atiy késumbul gome. Non amukdiyo gomén, béréh gom saén i atiy iraye dob begomefatut késumbul gom. Non i kébéréh gome bé béno,békén tidéw dob de itunga kom. Yamula fébéréhi Rémogor i Tuluse begom. 12 Atin bé béno, wéni do étéw iray roy de dumo ro sétiman idéng inokféléhuén. Loo so bé niy rigonéy de lukés, féféléhuroy de nga ro. Loo soy de nga féféléhu roy de lukésro. 13Atin i kéluhanay de étéwmérarék begom sabafbé kéunur gome Begén, éndob ati fédaydaye munurtaman dob tamfadane, beeney méfukase.

14 “Atin gito gom i ‘Mékésirang-sirange Surga’diyo dob mékétéfuwe gonon békén fatut gonon.(Fégésobut i masawe.) Amuk mérigoy ni, i de étéwbati dob Judea, fatut ro méraréy dob de tuduk.15 Atin bé béno, i étéwe diyoén dob liyuy lawi ne,éndaén fatutén séminggula bé urase mahur doblawie inok uwité noy de tamukén. 16 Atin bé béno,i étéwe diyo dob safad ne, éndaén fatutén muleinok angéyé noy géruwowe lafin kégalén. 17 Bé dono do gai, toow fo mékégédaw-gédaw i de libunobor brab de libun mériton. 18 Dasala kom inokénda mérigoy de ni dob gaiwe mélégénéy. 19 Nonbé no do gai, toow na fo gétimal i kérasay i deétéw, sani kérasaye énda sénay énggéagéw de tidéwféganay bé kélimbag i Tuluse bé duniyae taman sobéleewe ni. Atin énda namoso i géréféng de. 20Atinamuk énda féfokoéy Kadnaney do no gai, énda naykéilawan méuyag. Endob sabaf bé de fénémilién doétéwén, féfokoé noy do no gai.

21 “Atin amuk wén i émbéréh dob begome mano,‘Téngténg gom, ay niy Kristowe!’ look ‘Téngténggom, ay diyoo!’ kagom unuron de. 22Non wén i dotugién do étéw gégumah brab béréhé ro bero kuni Kristowe taloo no sarigoy Tuluse. Atin gérigo rodo mékégaif brab do tanda, inok fégakara roy de

fénémili i Tuluse do étéw ké fakay. 23 Mélaw ingatgom. Bénréh gun begom i kéluhanay de ni bé éndaséna mérigo no.

24 “Bé do no gai moso, amuk gilid i dakéle nikésélibug, waléy délémon i térésange brab éndaénréméndaw i térésang kélungonone. 25 Atin i degitoon médagdag ro tidéw dob lawayo, brab i deéntingayén dob lawayo mékuyung. 26 Tidéw béno,i Nga i Kéilawane, sani Begéne, téfégitowu tidéwdob lawayo dob de rawén toow fo barakatan brabréméndaw. 27 Atin sugué kuy de télaki gu mangéydob séngae gonon dob duniyae ni. Atin séfélimudékuy de fénémili i Tuluse do étéw tidéw dob tamanayfantade brab dob lawayo.”

28 Tidéw béno, nuret Jesuse beroy ni binuwayamano, “Fégitung gom i de kayéw. Dini dob be-tome ni, sonom lémbud i de fongoy kayéwe brabémféantu daun, gétiga kom gédétén i basa médufe.29 Loo so bé ni amuk gito gom i de ni bénréh gu bégétahe mérigo, gétiga kom gédétén i késéfule guwe.30Béréhé ku begom i toowe, i de étéw méuyag béni,énda méléhu ro taman mérigoy de ni. 31 I lawayebrab fantade méalfa, éndob i kébéréh guwe éndaméalfaén.

32 “Endob i gaiwe mérigoy de ni, énda i gétigande, fiyon foy de télaki dob lawayo, fiyon i Begéne,sani Nga i Tuluse. I Abaye Tulus saén i gétiganede. 33 Ingat gom, brab tulik gom, non énda gétigakom de ké kédiron i kégumah i ni gai. 34 Ségiléwbé ségétéwe ménagéw tidéw dob lawi ne mangéydob ségiyowe ingéd. Atin sénarigén i lawi ne dob desugu-sugué no. Mélaw wén i galbék fatut rigonéyde sugu-sugué no. Atin bénréhén dob sugu-suguénuwe dob béngawane mantay brab békén fidong.35 Mélaw ingat gom, non énda gétiga kom i gaiweséfuleu, ségiléw bé de sugu-suguén énda gétiga roygaiwe séfule i gefee bé lawie, ké témégén, lookkérara kélungonon, look ukoro i de manok, lookgéfuwén. 36 Kinok métékow i kégumah ne atin gitono bero fidong. Enda fatut mérigo no dob begome.37 Mélaw béréhé ku begom brab dob de kéluhanayde étéw so: Tulik gom.”

141Bé béno gai, ruwo séden gétérésangan i méifuse

tidéw béno gégumah i kékanduli i de Judio féndawét“Témara”. Bé no kanduli, amaé roy fane énda ifénggéfééruk de. Atin i de odoroy de fadi brabde témoro bé kitabe sélédé roy ati kékéfo ruwe béJesuse brab féléhué ro. Endob méuyot ro de rémigoké énda gétigay de ségiyo de étéw. 2Ménsébéréh romaro, “Enda fakayén ké rigoné tom ké kanduli tom,kinok mésélibug i de étéw.”

3Wén i no sébaan fuweh, diyo i Jesuse dob Betaniadob lawi i ségétéwe lagéy féndawét Simon. I ni lagéyménadi-adi bé déruune fémute. Amun mama ro,énggumah i ségétéwe libun nuwitén i fiyowe katiyaménféno bé mamute nor toow fo balilaga féndawétnardo. Atin ménfégédét dob Jesuse brab rénébeéni reer i katiyae ni atin lénukaén i nore ni dob uléwJesuse. 4Atin i de dumo bé de étéw diyo, amun éng-gito roy ni, ménkérit ro brab ménsébéréh ro maro,“Sedek séninggula saén i nan fégéféamut? 5 Nonamuk fénbéléy damén i nan nor, wén i médoo kurta

Markos 14:6 47 Markos 14:40gédotén de brab iray damén dob deméskinan.” Atinnugar roy ni libun.

6 Endob ménbéréh i Jesuse mano, “Fédaya gomi ni libun. Sedek dowoyé kom? Toow fo fiyoy nirénigo no dob Begéne. 7 Démoyun gom gésébegomi de méskinan, atin fakay gom témabang bero dobgaiwe kétaya kom. Endob i Begéne, éndaén méru-gayu bati dini dob begome. 8 I ni libun, rénigonoy gagané nuwe. Lénulawa no fégéféamut i lowohguwe inok métafayan i kélébénge Begén. 9 Béréhéku begom i toowe, fiyon udenén gonon dob duniyaeuretén i Fiyowe Uret, i rénigo nuwe dob Begéneméuret so funa no métédém.”

I rénigo Judase10 Tidéw béno, i Judas Iskariote, sani ségétéwe bé

de folo bra ruwo kuyug Jesuse, ménangéy dob deodoroy de fadi inok sébéréh bero bé ati kéfékéfoe béJesuse dob berowe. 11 Atin toow ro de fo ménoror,brab fénasada ro iraya ro kurta i Judase. Mélawsénlédén i fiyowe gai kékéfo de.

12 Dob sunguwe gai bé kandulie féndawét “Té-mara” taloo no “Kéama bé Fane Enda i Fénggéféérukde”, bé béno gai fatut ro sémumbali nati bili-bilifégékanduli ro. Mélaw i de kuyugén ménénginsa rodob Jesuse maro, “Hon i gonone kétaya mo tafayékey i amaé muwe bé ni kanduli ‘Témara’?”

13 Tidéw béno, sénugu Jesusey ruwowe bé dekuyugén mano, “Agéw gom mangéy Jerusalem.Diyo wén i ségétéwe lagéy ménuwit ségébinanggawayég gébalaka no begom. Furay gom de. 14 Atinamuk mahur dob lawie, ahur gom so. Brabbéréh gom dob gefee bé lawie makom, ‘Méuyot iMaistérowe de ké gétiga no hon i sibéye de gono nomama beroy de kuyugén bé ni kékanduli.’ 15 Atin igefee bé lawie toroé no begom i dakéle sibéy wén ido ténafay do kasangkafan dob rotor i lawie. Diyotafay gom i kéluhanay amaé tome.”

16 Tidéw béno, ménagéw i de ruwo ni gétéw dokuyugén brab ménahur ro dob Jerusalem. Atinénggito roy kéluhanane loo bé kébéréh Jesuse debero. Tidéw béno, ténafay roy de amaé ro kaykandulie “Témara”.

17 Atin amun sémingkufén, énggumah diyo iJesuse beroy de folo bra ruwo gétéw kuyugén.18 Amun ménsar ro mama dob doror i ahayane,ménbéréh i Jesusemano, “Béréhé ku begom i toowe,wén sékoy ségétéw begom émfékéfo Begén, saniségétéwe séréngan Begén mama.”

19 Tidéw béno, ménwaléy tete i fédéw i dekuyugén. Atin ménsétundug-tundug i séngaeségétéw bero ménénginsa dob Jesuse mano, “Békénbegén, hay?”

20 Atin sénumbulo Jesuse bero mano, “I beeneségétéw begom do folo bra ruwo gétéw kuyug gu,sani ségétéwe begom séréngan Begén mérém bé fanuwe dob biléwe. 21 I Begéne, sani Nga i Kéilawane,méléhuu loo bé Ménsulate Kébéréh i Tuluse fantagbé Begéne. Endob toow fo mékégédaw-gédaw iétéwe ni émfékéfo Begén. I nan étéw, mas nafiyo dob beene ké énda damén ménumahén, nonmékukum fo toow.”

I kéama i Kadnane

22 Atin bé lala ruwe mama, éndot Jesusey fane,brab ménfésalamat dob Tuluse, brab sénkébeng-kébengén, brab sénaarén dob de kuyugén. Atinménbéréh mano, “Ay niy fane. Been i lowoh guwe.Ama gom.”

23 Tidéw béno, éndotén i tabue, brab ménfésala-mat dob Tuluse, brab nirayén bero. Atin kéluhanaro méniném de. 24 Atin ménbéréh i Jesuse mano,“I ni arak, been i dara guwe réménanas sabaf bémédoowe étéw. Been i niy tanda i fasad i Tulusebé de étéwén. 25 Béréhé ku begom i toowe, éndaénminému arak taman géinémumantu arak dob gaiweféguléwoy Tulusey de étéwén.”

26 Tidéw béno, kéménanta ro sébaan kanta dé-mayéwbéTuluse. Tidéwbéno,ménagéw romangéydob tuduke Olibo.

Nuret Jesusey fantage bé Pedrowe27 Atin bang Jesuse dob de kuyugén, “I kéluhana

kome méraréy séko tagaké kom Begén. Non wéni Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, ‘Féléhué kuytémalimae bé de bili-bili, atin mélaw mésébéragari de bili-bili.’ ” 28 Atin féntaus Jesusey kébéréhne mano, “Endob amuk tébuleu, métahu magéwbegom mangéy dob Galilea.”

29 Atin bang Pedrowe, “Enda fo tagaké ku Beem,fiyon fo ké i kéluhanay de ségiyo kuyugémméraréyro tagaké ro Beem.”

30 Endob ménbéréh i Jesuse dob Pedrowe mano,“Béréhé ku beem i toowe, bé ni kélungonon, bé éndaséna ukoro i férufete ruwo gule, dirungé mo Begéntéléw gule bé énda gélolo mo Begén.”

31 Atin ménbéréh man i Pedrowe toow na foméégét mano, “Fiyon fo ké géodoru Beem méléhu,énda dirungé ku Beem.” Atin i kéluhanay de dumono do kuyug ménbéréh loo bé nan dob Jesuse.

32 Tidéw béno, ménagéw i ro Jesuse dob gononeféndawét Getsemani. Amun énggumah ro, mén-béréh i Jesuse dob de kuyugén mano, “Sar gom dobni bé lala guwe démasal.” 33 Tidéw béno, nuwitJesusey ro Pedrowe, Santiagowe, brab Juane, atinméntaus ro magéw kloh. Atin ménwaléy toow fotete i fédéw Jesuse brabménbuku. 34Atinménbéréhdob de ni téléw kuyugén mano, “I fédéw guwe toowfoménbuku taman toow fo démawét. Bati gom dini,brab tulik gom.”

35 Tidéw béno, ménférayu dob berowe gumahatémabar. Atin méntéléngkéb dob fantade brabdéménasal mongot bé amuk fakay saén, éndadaménmérigoy ni kérasay dob Beene. 36Déménasalmano, “Abay, fakay gérigono moy kéluhanane.Mélaw kago fédayaén Begén mérasay séko. Endobi kaame kétayan i mérigowe damén, békén i kagénekétayan.”

37 Tidéw béno, ménséfule mangéy dob de téléwni gétéw kuyugén, atin énggito no bero énggéfi-dong. Atin ménbéréh dob Simon Pedrowe mano,“Simon, géfidong go? Aw énda wayo gétulik gofiyon ségéuras saén?” 38Atinménbéréh dob berowetéléw gétéw mano, “Tulik gom, brab dasal gominok énda métukawan gom. Méuyot gom rémigo békétaya kuwe, éndob mélubay i de lowoh gom, brabmagad géfélis bé de sugu gu.”

39 Tidéw béno, ménagéw man i Jesuse, brabdéménasal so loo bé énggétahe de. 40 Tidéw béno,

Markos 14:41 48 Markos 15:2ménséfule man, brab énggito no bero énggéfidongman, non toow ro fomanat. Atin énda gétiga roy atifiyowe kébéréh ro dob Jesuse.

41 Atin ménagéw man i Jesuse atin énda méru-gayén tidéw béno, ménséfule dob gétéléw ne gule,brab ménbéréh dob berowe mano, “Aw tafay gomsénafidong brab témérén? Na, énggumahén i urase.Téngténg gom, i Nga i Kéilawane, sani Begéne fékéfodob de ménsala étéw. 42Na tek gom, magéw tomén.Téngténg gom, ay nan nén gégumah i émfékéfoeBegén.”

I kékéfoe bé Jesuse43 Amun émbéréh sénay Jesuse, énggégumah i

Judase, sani ségétéwe bé de folo bra ruwo gétéwkuyugén. Atin ménodor i de médoo do étéw sénugui de odoroy de fadi brab de témoro bé kitabe brabde odoroy de Judio. Ménuwit ro do sundang brabdo bastun. 44 Atin i ménfékéfoe de, sani Judase,bé gétahe niraya noy de étéw fégétigana ro de nonbénréhén bero mano, “I étéwe aréké ku, been i no.Kéfo gom brab toow gom fo bantayan bé lala gomede muwit.”

45 Mélaw amun énggégumah i Judase, mén-fégédét dob Jesuse brab ménbéréh mano,“Maistéro.” Atin narékén. 46Mélaw i de étéwkénéforoy Jesuse. 47 Endob i ségétéwe bé de kuyug Jesusdiyo, rénau noy sundang ne brab ténibohén i riféygérotore fadi brab ménsilaf i ségébalae bé kélingone. 48Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dob de kéméfode mano, “Sedek ménuwit gom do sundang brab dobastun, maak ségétéwu tulisan kéfoé kom? 49 Séngafuweh diyou dob lawi i Tuluse témoro. Diyo gom so,éndob énda kénéfo gom Begén. Endob mérigoy niinok métuman i Ménsulate Kébéréh i Tuluse.”

50 Tidéw béno, i kéluhanay de kuyugén ténagakroy Jesuse brab ménraréy ro.

51Wén i ségétéwe kénogo lagéy ménfuray bé Je-suse. I ni kénogo lagéy énda i kégalén, ménggélimotsaén mut. Atin ténlama ro so kénéfo. 52 Endobménraréyménfélawas non énggétagaka noymut nebé kéfagayas ne.

I kékukume bé Jesuse53 Tidéw béno, nuwit roy Jesuse dob lawi i géro-

tore fadi. Diyo ménlimud i kéluhanay de odoroyde fadi brab de odoroy de Judio brab de témoro békitabe. 54 Atin ménfuray i Pedrowe éndob mén-férayu kloh. Brab ménahur dob fésayaway lawi igérotore ni fadi. Diyo ménsar beroy de guwardiyagéliwét dob aféye télagang ro.

55 Atin i de odoroy de fadi brab kéluhanay dekéfédéwan, salkélé roy gétimale kétébo ro bé Je-suse inok wén i funa ro de méméléhu, éndob éndagérigono ro de. 56 Médooy de tugién do étéwtéménébo bé Jesuse bé békéne toow, éndob i dekébéréh ro énda géséodorén.

57 Tidéw béno, wén i do téménindég émbéréhbé ni tugién kétébo maro, 58 “Enggélingoo key ikébéréh ne mano, ‘Binasané kuy lawi i Tuluse nirénigoy de kéilawan, brab amuk méifus i téléwegétérésangan, rémigowu man ségiyo lawi i Tulusebékén rénigoy kéilawane.’ ” 59 Gido loo, éndagéséfagayun i kébéréh i de ni étéw tugién.

60 Tidéw béno, i gérotore fadi téménindég dobténgaangay de ménlimud do odoron brab ménén-ginsa dob Jesuse mano, “Ati késumbul me bé nikétébo ro Beem?”

61 Endob énda séménumbul i Jesuse, ménantéssaén. Atin ménénginsa man i gérotore fadi mano,“Aw Beemey Kristowe, Nga i ménbantuge Tulus?”

62 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Hoo, Begén.Atin gito gom moso Begén, sani Nga i Kéilawane,mésar fingé dob kuwonoy barakatane Tulus. Atingito gom Begén dob de rawén séfuleu tidéw doblawayo.”

63 Tidéw béno, i gérotore ni fadi kénusién i kégalne émféténgténg bé kékérit ne bé kébéréh Jesuseni. Atin ménbéréh mano, “Endaén kailanga tom itéméboe de dob betome. 64Non énggélingoo toméni mékémurkae kébéréhén. Ati karang gome de fatutrigoné tom?”

Atin kéluhana ro kénukum ro bé fatut féléhuén.65Tidéw béno, i de dumo bero dénuraa roy Jesuse.

Atin ténléb roy de moto no bé munsalawe brabténafés ro brab fén-antuk ro de ké ati téménafésede. Atin i de guwardiya, génamak ro brab lénubagro.

Dénirung Pedrowey Jesuse66 Atin amun diyo sénay Pedrowe dob fésayaway

lawie ni, téménara i ségétéwe kénogon sugu-suguéygérotore fadi. 67 Amun énggito noy Pedrowe téla-gang, fénandangén brab ménbéréh mano, “Beemsoy dumo Jesuse tidéw Nasaret.”

68 Endob dénirung Pedrowe mano, “Enda gétigaku de brab énda gésobuto kuy nan béréhé mo.”Amun bénréhén i ni, ménagéw mangéy dob bén-gawane. Atin sonom béno, ménukoro i férufete.

69Atin i kénogone ni sugu-suguén, amun énggitono man i Pedrowe diyo dob béngawane, bénréhénman dob de étéw diyo mano, “Beeney lagéye dumoJesuse.” 70 Endob dénirung Pedrowe man.

Enda mérugayén tidéw béno, i de étéw diyoténébo roy Pedrowe man maro, “Tintu go dumo no,non ségétéw go so tidéw Galilea.”

71Tidéw béno, toow fo séménafa i Pedrowemano,“KukuméyTuluse daménbegén ké tugiénu. Toow foénda gétiga kuy nan étéw béréhé kom.”

72 Sonom béno, ménukoro i férufete bé géruwonuwe gule. Bé béno so, énggétédémo Pedroweybénréh Jesuse dob beene mano, “Enda séna ukoroi manoke bé géruwo nuwe gule, dirungé mo Begéntéléw gule bé énda gélolo mo Begén.” Mélaw toowfo kéménrew i Pedrowe.

15I kékukume bé Jesuse

1 Atin modor géfuwén, i de odoroy de fadi mén-sélimud ro beroy de odoroy de Judio brab de témorobé kitabe brab kéluhanay de kéfédéway de Judio.Atin ménagayun ro. Mélaw nikét roy Jesuse béde sangkali brab narak ro nuwit ro mangéy dobPilatowe, sani méguléwe tidéw Roma, atin naté rodob beene. 2 Atin fénénginsaa Pilatowey Jesusemano, “Aw Beem i Datu i de Judio?”

Atin séménumbul i Jesuse mano, “Beem i mén-béréh de.”

Markos 15:3 49 Markos 15:443 Atin i de odoroy de fadi ténébo roy Jesuse bé

médoowe kétébo ro de. 4 Mélaw ménénginsa mani Pilatowe mano, “Sedek énda sémumbul go? Nonénggélingoo moy de médoo do kétébo ro Beem.”

5Endob énda fo séménumbul i Jesuse. Atinmélawménggaif i Pilatowe.

6 Ménrigoy ni dob gaiwe kanduli ro féndawétTémara. Atin i adat Pilatowe, sénga kanduli Témara,témangéy ségétéw férisu, been i niy ongotéy deétéw de. 7 Atin bé béno gai, wén i ségétéwe férisuféndawét Barabas. Ménférisu beroy de dumo noménsétiboh bé de gémamak kukuman. Ménméléhuétéw bé no késétiboh ro. 8Mélaw amun ménlimudi de étéw ménfégédét ro dob Pilatowe ongoté ro kétémangéy ségétéw férisu, 9 ménénginsa i Pilatowemano, “Kétaya kom ké fésuté kuy datu gome doJudio?” 10 Rénigo noy ni non énggétiga noy funayde odoroy de fadi ménaté bé Jesuse non méndaléwro de.

11 Endob i de odoroy de fadi fénkérit roy de mén-limuddo étéwatinmélawnongot ro dob Pilatowe kétangéyé noy Barabase mangéy dob berowe. 12 Atinménbéréh man i Pilatowe dob de étéw mano, “Atimélaw i kérigo gu bé ni lagéy féndawét gom ‘Datu ide Judio’?”

13 Endob i de étéw ménkes ro maro, “Kélabo gomdob kruse!”

14 Atin ménénginsa i Pilatowe mano, “Sede? Atitetee rénigo no ula-ula?” Endob i de étéw ménkesromanminut fo métanug bé i Jesuse kélabonén dobkruse.

15 Tidéw béno, ménuyot i Pilatowe ké fiyoy defédéw i de ménlimud do étéw. Mélaw féntangéyéni Barabase, atin fénbadasén i Jesuse brab fénatééndob berowe inok kélaboné ro dob kruse.

16 Tidéw béno, i de sundalo nuwit roy Jesusemangéy mahur dob fésayaway lawi i odorone tidéwRoma. Atin lénimud roy kéluhanay de dumo rosundalo ségébataliyon. 17 Atin fénkégal roy Jesusebé furowemétaah kégal maak datu, brab lénuku roysuwarane kélég atin fénsayaf ro bé Jesuse. 18 Tidéwbéno, ubo-ubo basana ro maro, “Méraru damén iDatu i de Judio!” 19 Atin bénadas roy uléw ne békayéwebrab dénuraa ro, brab léningkuwédo ro ubo-ubo basana ro. 20Atin amun énggilid ro déniyangka,kénda roy furowe kégal brab fénkégal ro dey kaaneinsod. Tidéw béno, nuwit ro mésut dob Jerusalematin nangéy ro kénlabo dob kruse.

Kénlabo roy Jesuse dob kruse21 Atin amun diyo ro séna dob de aguwon, éng-

gébalaka roy étéwe féndawét Simon tidéw dob in-géde Siren, abay Alejandrowe brab Rufo. Béno sé-nay kégumah ne dob no ingéd tidéw dob de safadén.Atin fénégés ro démuwal bé krus Jesuse. 22 Atinnuwit roy Jesuse mangéy dob gonone féndawétGolgota (i atag ne “gonoy kulobong uléwe”). 23Atinniraya roy Jesuse arak lénawékon uwa, éndob éndaéndotén de. 24 Tidéw béno, i de sundalo kénlaboroy Jesuse dob kruse brab sénsaar-saar roy de ké-galén, sénkungkungo roy ati gégédote bé séngaede sélafin. 25 Géraraan lémowot i térésange békékélabo ruwe bé Jesuse dob kruse. 26 Atin diyodob kruse wén i ménténae sulat bé kétébo ruwe demano, “Datu i de Judio”. 27 Kénlabo ro soy ruwowe

gétéwménakaw dob de krus. I sébaane de fingé dobkuwono Jesuse, brab i sébaane de fingé dob biwongJesuse. 28Mélaw méntuman i Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, “Kénarang roy Beene ségétéw bé deménsala étéw.”

29Atin i de témara dob no, déniyangka roy Jesusebrab dangu-danguo ro inok duwoyé ro, brab maro,“Hoy! Aw békén ba Beem i ménbéréhe bé binasanémoy lawi i Tuluse brab rigoné mo man bé téléwegétérésangan? 30 Lus go mélaw dob krusa nan brabtabanga moy kaame lowoh.”

31 Atin ségiléw so bé niy kédiyangka i de odoroyde fadi de brab de témoro bé kitabe. Ménsébéréh-béréh ro maro, “Ténabangén i de ségiyo étéw inokénda méléhu ro, éndob énda gétabanga noy kaanelowoh inok énda méléhuén. 32 Amuk Beeney Kris-towe, sani datu tome do Judio, fatut mélus béleeweni tidéw dob kruse ni inok gito tom brab géfégin-ugut tom de.”

Atin i de ruwogétéwénggéséréngandeménklabodob de krus, déniyangka ro soy Jesuse.

I kéléhu Jesuse33 Amun géutuhén, ménwaléy délémon i

kéluhanay de gonon dob duniyae taman géraraanlémudug i térésange de. 34 Atin amun géraraanlémudug i térésange de, téménawag i Jesusemétanug mano, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” I atagne “Tulus gu, Tulus gu, sedek ténagakém Begén?”

35 Atin i de dumoy de étéw diyo énggégélingode, ménbéréh ro maro, “Fégélingo gom, tawagé noyEliase.” 36 Atin i ségétéwe bero diyo, ménagayaséndotén i maake gafas brab nérémén dob mélé-muwe arak. Tidéw béno, féndiyoén dob kayéwebrab féndiyoén dob ba Jesuse inok éséfé no. Atinménbéréh i ni étéw mano, “Fédaya gomén. Tulikétom ké gégumah i Eliase émfélus de.”

37 Tidéw béno, ségule man ménkes i Jesuse, atinménléhuén.

38 Sonom béno, i rindunge dob lawi i Tuluseruwoy ménsésédaya nuwe, ménkusi tidéw rotormangéy fantad. 39 Atin i odoroy de sundalotéménindég dob adafay krus Jesuse, énggélingoonoy kéékes Jesuse brab énggito noy kéléhu ne. Mén-béréh i ni sundalo mano, “Tintu fo Nga i Tulusey nilagéy.”

40Atin diyo soy de libun kémulay gétangka tidéwdob no, ro Maria Magdalena, brab Maria idéngJose brab ménguwéde séna Santiago, brab diyo soylibune Salome. 41 I de ni do libun, ménfuray robé Jesuse brab ténabang ro amun diyo de sénadob Galilea. Atin diyo soy de médoo na do libunménodor de mangéy Jerusalem.

I kélébénge bé Jesuse42 Bé béno gai, témégénén i térésange bé kétafay

ruwe bé gétunduge de fuweh, sani gai kétéréne.43Mélaw énggumah i ségétéwe lagéy féndawét Jose,tidéw Arimatea. Beeney ségétéwe bé de kéfédéwayde Judio, brab toow fo fégadatan. Brab ongot-ongoté noy kégumah i kéféguléw i Tuluse. Atini Josehe ménbaraw ménangéy dob Pilatowe non-gotén i bangkay Jesuse. 44Atin i Pilatowe, ménggaifnon magad i kéléhu Jesuse. Mélaw féntawagén

Markos 15:45 50 Markos 16:20i odoroy de sundalo brab ménénginsa ké mén-rugayén i kéléhu Jesuse. 45 Amun énggélingoo noykébéréh i odoroy de sundalo bé tintu fo ménléhuéni Jesuse, ténungkasén i Josehe médot de. 46 Mélawi Josehe, bénléyén i futee safut brab amun ménké-danén i bangkay Jesuse dob kruse, bénausén bésafuto no. Atin féndiyoén dob lébénge ténosongdob rangih i fingase. Tidéw béno, kénriringén idakéle batéw mangéy dob béngaway lébénge nifénggétélébén de. 47 I Maria Magdalenawe brabMariahe idéng Josehe ténéngténg ro brab énggitoroy lébénge fénggonon bé bangkay Jesuse.

16I kétébule Jesuse

1 Amun ménifus i gaiy kétéréne, i Maria Mag-dalenawe, brab Mariahe idéng Santiagowe, brabSalomewe, ménléy ro do fégéféamut inok fédiyoéro dob bangkay Jesuse. 2 Atin toow séna fo gé-fuwén bé no Duminggu, amun sémbang i térésange,ménangéy ro dob lébénge. 3-4 Atin amun diyoro dob de aguwon, ménséuret-uret ro maro, “Atisékoy kémériringe bé batéwe tidéw dob béngawaylébéngo no inok géahur tom?” Non toow fo dakéli batéwo no. Endob amun énggumah ro, brabténéngténg ro, énggito roy batéwe fénggétéléb bébéngawane ménkériring. 5 Amun ménahur ro doblébéngeni, énggito roy ségétéwe kénogo lagéymén-sar fingé kuwonon, brab kéménégal fute. Atin toowro fo ménggaif.

6Atin ménbéréh i ni lagéymano, “Kagommégaif.Gétiga ku sélédé kom i Jesuse tidéw Nasaret, sanifénléhue dob kruse. Endob éndaén dini no, nonméntébuleén. Téngténg gom, ay ni féniroo ruwede. 7 Na, agéw gom, brab uret gom i ni kébéréhdob de kuyugén labi na fo dob Pedrowe, bé métahbegom i Jesuse mangéy Galilea. Diyo gito gom, loobé kébéréh ne de dob begome bé do gétah.”

8 Tidéw béno, i de ni libun, ménsut ro tidéw doblébénge ni brab léménéntu ro magéw. Non toow rofo ménggilak brab ménggaif. Atin énda énggéuretoroy ni dob de ségiyo non ménggilak ro.

I de kétéfégito Jesus9 Amun méntébule i Jesuse bé toowe géfuwén bé

no Duminggu, méntéfégito sungu dob Maria Mag-dalenawe, sani libune fénféraréy Jesusey de fitéwgétéw saitan tidéw dob beene. 10 Atin i Mariaheni, ménangéy dob de kuyug Jesus, bé lala ruwerémuung brab kémérew fantag bé kéléhu Jesuse.Atin nuretén dob berowey fantage bé kétébule Je-suse. 11Endob amun énggélingoo roy kébéréh ne béméntébule i Jesuse brab énggito no, énda ménunurro de.

12Amun énggilid i ni, méntéfégitoman i Jesuse béségiyowe falasén dob ruwowe gétéw bé de kuyugénbé lala ruwe magéw dob de aguwon mangéy dob desafad. 13 Atin ménséfule ro mangéy Jerusalem brabnuret roy ni dob de dumo ro do kuyug. Endob éndaménunur ro bero.

14Atin tidéw béno, méntéfégito man i Jesuse dobde folo bra sébaan gétéw do kuyugén bé lala ruwemama. Atin nugarén bero sabaf bé kulang i kéunurruwe, brab sabaf métégas i de uléw ro funa ro énda

munur bé kéuret i de énggégito de tidéwbé kétébulene. 15 Atin ménbéréh i Jesuse dob berowe mano,“Angéy gom dob kéluhanay de gonon dob duniyaeni, brab uret gom i Fiyowe Uret dob kéluhanay deétéw. 16 Atin i kéluhanay de munur brab mébautis,méfukas ro. Atin i kéluhanay de énda munur,mékukum ro. 17 Atin i de munur géféténgténg robé de ni do tanda bé barakat guwe: Géféféraréy rodo saitan, usaré roy dawét guwe. Atin gésébéréh robé de ségiyo késébéréh énda gétiga ro de. 18 Atinamuk géfurut ro do ulé, taloo no géiném ro udenénbisa, énda gésug-sug ro. Atin tégéné roy de uléw ide déméruun brab géféadi-adino ro bero.”

I kédiyat Jesuse19Atin amun énggilid i Kadnane Jesus bé kébéréh

ne dob berowe, féndiyat i Tuluse mangéy doblawayo brab ménsar fingé dob kuwonoy Tuluse.20 Atin i de kuyugén ménagéw ro mangéy muretdob kéluhanay de ingéd. Atin i Kadnane ténabangano bero brab fénggito noy toow i kéuret ruwe békéférigo nuwe bero bé de mékégaif galbék.

Lukas 1:1 51 Lukas 1:34

I Fiyowe Uret SénulatLukase

Been i niy Fiyowe Uret sénulat Lukase fantag béJesu Kristowe. Sénulat Lukasey médoowe bé demékégaif rénigo Jesuse brab de ténoroén. Féng-gito Lukasey Jesuse, sani Nga i Tuluse, ménwaléykéilawan brab féndawét “Nga i Kéilawane”. I funaJesuse ménwaléy kéilawan inok fukasé noy de étéwtidéw dob de sala ro. Fukasé noy de étéw bé kéléhune dob kruse.

I Lukase, sani séménulate bé ni FiyoUret, ségétéwdoktor, mélaw toow fométilédtéd. Fénénginsaa noymédoowe bé de kuyug Jesus inok gésulata noy detoow fo rénigo Jesuse brab de bénréhén brab atitoowe fo ménrigo dob Beene. Mélaw gétiga tom béi kéluhanay de sénulat Lukas toow fo toow. SénulatLukasey ni Fiyo Uret dob gérotore étéw féndawétTeofilo.

1 Teofilo,Wénén i médoo séménulat fantag bé kéluhanay

ménrigowe fantag bé Jesuse dob kérara geye.2Sénulat roy tintuwe ségiléw bé kéuret i deménuretde betom fantag bé Jesuse, sani de énggégito detidéw féganay. 3 Atin fiyon i begéne, toow guféngganad i kéluhanay de niménrigo tidéw féganay.Mélaw fatutu so sémulat bémékéntayemangéy dobbeeme bé urete fantag bé Jesuse. 4 Rigoné kuy niinok gétiga moy toowe bé ténoroe nén beem.

I kébéréh i télakiwe fantag bé Juan Bautistawe5 Brab i ni sulaté ku beem tafayén tidéw féganay

bé Herod i méguléwe séna dob Judea. Bé béno,wén i ségétéwe lagéy féndawét Sakarias,ménamungdob ségéklasiwe fadi féndawét Abias. I Sakariaseni, wén i bawagén féndawét Elisabet. Tidéw so dobkatufua Aarone ségétéw fadi. 6Atin i Sakariase brabElisabete bawagén, métintu ro dob adafay Tuluse.Odoro ro brab tumané roy kéluhanay sugu i Tuluse.7 Endob énda i nga ro, non i Elisabete atir, brab dolukés ro nén.

8Amun énggégumah i gaiwe gémalbék i ni ségék-lasi fadi féndawét Abias, ménamung soy Sakariasediyo dob lawi i Tuluse beroy de dumo no. 9 Atinsénbunuto ro loo bé adat ruwe do fadi ké mémiliro ségétéw dumo ro mangéy témuwég dukah doblawi i Tuluse. Atin Sakarias i ménfémilie. 10 Amuntuwégé Sakariase nén i dukahe dob lawi i Tuluse, ikéluhanay deménlimud doméngadaf déménasal rodob liyuwe. 11Tidéwbéno, i télakiwe tidéwdobKad-nane méntéfégito téménindég fingé dob kuwonoyahayane féngadafan tuwégon bé dukahe. 12 Amunénggito Sakariasey ni, toow foménggaif brabméng-gilak. 13 Endob i télakiwe ménbéréh mano, “Kagomégilak Sakarias. Enggélingooy Tulusey kédasalme. Mélaw i bawag me Elisabet géfégénga ségétéwnga lagéy. Atin fédawétém Juan. 14 Atin waléy goméoror brabméoror soy demédoo étéw kémumah.15 Non waléy moso gérotor dob adafay Tuluse brabénda minémén éntingayén arak mékéolon. Atinénda séna ménfégéngaén, i Rémogor i Tulusey mé-manduone de. 16 Atin sabaf bé kétoro i nga me,médooy de Judio gésénule brab munur bé Kadnane

Tulus ro. 17 Beeney géétahe bé Kadnane brab fé-manduoy Rémogor i Tuluse brab iraya no barakatrémigo domékégaif loo bé rénigo Eliase bé do gétah.Brab beeney émféséulite bé de ménsébanil do lukésbé de nga ro. Brab i de étéw énggésala, gésénule rosabaf bé kétoro ne, brab méginugut ro dob Tuluse,brab waléy ro man métintu. Atin mélaw waléymédooy étéwe géingat ongot-ongot bé kégégumahi Kadnane,” bang i télakiwe ni.

18 Tidéw béno, ménbéréh i Sakariase mano, “En-dob ati kégétiga kuwe de ké toow i ni bénréhém?Non i begéne brab bawag guwe toow geyén folukés.”

19 Séménumbul i télakiwe mano, “BegéneyGabriele, sugu-suguéy Tuluse démoyun dob adafanuwe. Sénugu i Tuluse begén inok béréhé ku dobbeemey ni fiyo uret. 20Atin béleewewaléy go émow.Enda gébéréh go taman énda métuman i ni bénréhgu, non énda munur go bé de bénréh gu beem,sani kébéréhe métuman dob gaiwe kétayay Tulusemétuman.”

21 Bé béno, i de étéw dob liyuy lawi i Tuluse,ongot-ongoté roy Sakariase ké mésut, brab méng-gaif ro de non ménrugay dob bukag i lawi i Tuluse.22 Amun ménsut, énda gésébéréhén bero. Atinénggétiga roywén iméntéfégito de dob bukag i lawii Tuluse, non séniniyasa no sa bero bé de kémérén,non émowén.

23Amun énggilidén i galbék Sakariase ni dob lawii Tuluse, ménule. 24 Enda mérugayén tidéw béno,i bawag ne Elisabet ménwaléy obor. Atin ménbatii Elisabete dob bukag i lawie, énda ménsut-suténbé ménlimowe gétérésang kélungonon. 25 BangElisabete, “Toow fo mégédaw i Tuluse begén, nongéfégéngau. Rénigoy Tulusey ni inok éndaén ké-malananu dob de étéw.”

I kébéréh i télakiwe fantag bé Jesuse26 Dob gééném ne gétérésang kélungonon bé

kéobor Elisabete, sénugu i Tulusey télakiwe fén-dawét Gabriel mangéy dob sébaane ingéd dobGalilea féndawét Nasaret. 27 Wén i nuwiténkébéréh fénsamfayén dob ségétéwe kénogon fén-dawét Maria. I Mariahe ténlaana nén fébawagéndob ségétéwe lagéy féndawét Jose. Beeney séfu iségétéweméntélata datu i de Judio féndawét Dabid.28Ménggégumah i télakiwe dob Mariahe brab mén-béréh mano, “Oror go! I Kadnaney dumo muwe,brab niraya no beem dakél bantugan.”

29 Toow fo ménbuku i Mariahe bé bénréh itélakiwe ni, brab fénggitungén ké ati atag i nibénréhén. 30 Atin ménbéréh man i télakiwe mano,“Kago mégilak, Maria. Been i niy dakéle bantu-gan niray i Tuluse beem. 31 Waléy go obor, brabmégénga go ségétéw nga lagéy, atin fédawétémJesus. 32 Waléy mébantug lagéy brab i fédawét ide étéw de Nga i Toowe Gérotor Tulus. FéwaléyéyKadnane Tulus datu ségiléw bé katufua nuwe Dabid.33Waléy datu dob de étéw Israel taman sa taman. Ikéféguléw ne énda métamano.”

34 Atin ménbéréh i Mariahe dob télakiwe mano,“Endob kénogonu séna, énda i bawag gu, non éndaséna ménsétifonu bé mawage begén. Ati kéfingé-fingé i ni mérigo?”

Lukas 1:35 52 Lukas 2:435Séménumbul i télakiwemano, “I Rémogor i Tu-

luse mangéy dob beeme brab i barakat i Tuluse dobbeeme. Been i niy funaymékétéfuwe nga fédawéténNga i Tuluse. 36 Fégitungém i Elisabete samungém.Bénréh i de étéw éndaén kun fakayén géfégénga,non toowén fo lukés. Endob fiyon fo ké loo bé nan,mén-énémén gétérésang kélungonon obor. 37 Nongérigonoy Tulusey kéluhanay éntingayéne.”

38Atin bang Mariahe, “Begéney sugu-suguéy Tu-luse. Mérigo dam i ni kéluhanan loo bé bénréhmanan.” Tidéw béno, méntékédan i télakiwe.

Ténukaw Mariahey Elisabete39 Tidéw béno, i Mariahe ménagayas ménagéw

ménangéy dob sébaane ingéd dob de tuduk dob desakuf Juda. 40 Ménangéy dob lawi Sakariase brabténukawén i Elisabete. 41Amun i Elisabete énggélin-goo noy béréh Mariahe sémégifa, i ngae dob ésurne énggékédu, atin i Rémogor i Tuluse fénémanduonoy Elisabete. 42 Amun toow fo méoror i Elisabete,méntanug i kébéréh ne mano, “Bé kéluhanay delibun, toow fo fénfiyoy Tuluse beem, brab toow sofo féfiyoné noy ngae oboré mo. 43 Endob mégaifunon begéne soy fénfiyoy Tuluse, non i idéng i Kadnakuwe nangéyén ténukaw begén ségétéw gérifantad.44Gétiga kuy de ni non amun énggélingoo kuy béréhme sémégifa, i ngae dob ésur guwe ni énggékédu békéoror ne. 45 Féfiyonéy Kadnane damén beem nonnunuro mo métuman i kébéréh ne.”

46 Tidéw béno, ménbéréh i Mariahe mano,“Dayéwéy rémogor guwey Kadnane, 47 brab toowfo méororu fantag bé Tuluse sani Mémukase begén.48 Non fénggétédémén begén ségétéw térifantadsugu-sugué no. Tidéw béleewe tabaréy de étéwbegén fénggédawan. 49 Non i barakatane Tulusrénigo noy mékégaife dob begéne. Mékétéfuydawét ne. 50 Tidéw féganay taman béleewe, toowfo mégédaw bé de étéw mégadatan de. 51 Rénigonoy de mékégaif galbék bé barakat ne. I deétéw téfégérotor, bigodoyéy Tuluse bero inok éndamégulit i de tete bantak ro. 52 Kédané noy dedatu dob de gono ro, brab fégérotoré noy de étéwtérifantad. 53 I de méskinan fégédét dob Tuluse,fébésoré no bero bé de fiyo. Endob i de kawasaénda fégédétén dob Beene, énda i iray i Tuluse bero.54-55 Ténabanga no betom do étéwén do Judio, nongétédémo noy fasad ne dob katufua tome Abrahambé mégédaw de brab kéluhanay de séfuén taman sataman,” bang Mariahe.

56Tidéw béno,ménbati iMariahe dob ro Elisabetetéléw gétérésang kélungonon, atin béno naménule.

I kéumah Juan Bautistawe57 Atin amun énggumahén i gaiwe kéumahan i

Elisabete, ménggénga ségétéw nga lagéy. 58 I dedumono ségédét brab do samungén, énggélingoo rotoow fo mégédaw i Tuluse de, atin mélaw kéluhanaro ménoror.

59 Atin amun waléwén gétérésangan i ngae ni,ténuma roy adat i de Judio, mélaw ténuli ro. Atinsébéréh-béréh i de étéw bé fédawétén Sakarias,ségiléw bé dawét i boh ne. 60 Endob ménbéréh iidéng ne mano, “Békén Sakarias i dawét ne. Fé-dawété tom Juan.”

61 Tidéw béno, séménumbul ro maro, “Endobénda i dumo no bé nan dawét.” 62 Tidéw béno,séniniyasa roy boh ne non énda gégélingoén.Fénénginsaa ro ké ati dawét i ngae kétaya no fé-dawét de.

63 Atin ménongot i Sakariase sulatan brab sénu-latén, “I dawét ne Juan.” Tidéw béno ménggaif i deétéw. 64 Sonom béno, énggébéréh i Sakariase, atinméngganay démayéw bé Tuluse. 65 I de dumo roségédét toow ro fo ménggaif. Brab i urete fantagbé ni ménrigo, ménlégéb dob kéluhanay de ingéddob de tuduk sakuf i Judeawe. 66 Atin i kéluhanayénggégélingoe bé ni uret fégitungé ro brab ménén-ginsa romaro, “Ati keeyén i kéwaléyoy ni nga?” Nongétiga ro Kadnan i mémanduone de.

67Atin i boh ne Sakarias fénémanduoy Rémogor iTuluse, mélaw ménuret bé kébéréh i Tuluse mano,68 “Dayéwé tom i Tuluse Kadna tom do Judio, nonénggégumahén inokmaun émfésagad bé de étéwén.69 Niraya no betom barakatan Mémukas tidéw dobde séfu i sugu-sugué nuwe Datu Dabid. 70 Been iMémukase bénréh i de sénarigo no muret bé dekébéréhén bé do gétah. 71 Réménigo fasadén dobbetome bé sugué no dob betomey Mémukase inoktémaban tom bé de sébanil betom brab de mérarékbetom. 72 Bé késugu ne de, ténuma noy fasad nemégédaw bé de katufua tom. Mélaw gétédémonoy fasad ne, 73 ténlaa no bé katufua tome Abra-ham, 74 bé fukasé no betom dob de sébanil betominok rigoné tom i kétaya nuwe, énda i gilak tom.75Atin fakay tomméngintulus bé toowe brab fiyowedob adafa nuwe sénga fuweh taman méuyag tom.”76 Tidéw béno, bénréh Sakariase dob nga ne mano,“I beeme nga gu fédawétén go sarigon muret békébéréh i Toowe Fo Gérotor Tulus. Métah go béKadnane inok tafayé moy aguwo nuwe. 77 Embéréhgo dob de étéw bé méfukas ro bé kéfésagad i Tulusebero. 78 Non toow fo mégédaw i Tuluse betom. Ikéfukas ne betom ségiléw bé réndaw i térésangedob sébangane. 79Non i kégédaw i Kadnane betomdo étéw mégilak méléhu, ségiléw bé kéréndaw itérésange dob délémone, inok fémanduo no betomdob aguwone énda i bukuén de.” Been i bénréhSakariase.

80Atin i ngae ni ménruk émbagér brab ménwaléymétintu. Atin amun dakélén, ménbati dob sébaanegonon énda i étéw de bati, taman bé gaiwe ménuretdob de étéw Judio.

2I kéumah Jesuse

1Dob de gai bé béno, wén i ségétéwe méngguléwdob Roma féndawét Augusto. Méniray sugu dobkéluhanay de étéw félista ro inok iraya ro buwis.2 Been i niy sunguwe kéfélista bé de étéw, atinménrigoy ni amun Kireniowey méguléwe dob Siria.3 Atin mélaw i kéluhanay étéwe ménule ménangéydob de karo ingéd, sani de gonoy de katufua ro, inokémfélista ro.

4Mélaw i Josehe ménagéw tidéw Nasaret sakuf idakéle ingédGalilea,mangéydob ingédne féndawétBetlehem sakuf i dakéle ingéd Judea. I Betlehemeni,been i niy ingéde numahay méntélatae Datu Dabid.Ménangéy diyo i Josehe non beeney séfu Dabide.

Lukas 2:5 53 Lukas 2:48

5Ménangéy diyo bero Mariahe ténlaana no bawagénomoso. Bé béno gai, gédétén kéumahan iMariahe.6 Amun diyo ron dob Betlehem, ménggégumah igaiy kékéumaha nuwe. 7 Endob éndaén i gono rodob de lawi kay de kana diyo. Mélaw ménangéyro dob kayab i de ayam. Atin diyo ménkéumahan iMariahe bé ngae lagéy sungu ngaén. Atin bénausénbé de safut brab féndiyoén dob amaay de ayam.

8Bé no so kélungonon, éndamérayuén tidéwdiyowén i do témalima bé de bili-bili dob de fétabtaban.9 I télakiwe tidéw dob Kadnane méntéfégito dobberowe. Brab i géfékayae réndaw tidéw dob Kad-nane réménéndaw dob berowe. Toow ro fo méng-gilak. 10 Endob ménbéréh i télakiwe mano, “Kagommégilak. Wén i fiyowe uret gu funay kéluhanayétéwe méoror. 11 Béleewe ni, i Mémukase begomménumah dob Betlehem. Been i Kristowe Kadnan.12Gito gombénaus bé de safut, fén-iro dob amaay deayam. Been i nan i funa kome gétigan bé uret guweni toow.”

13 Atin bé béno so, méntékow méntéfégitoy demédoo dumo no télaki brab kémanta ro dayéwé royTuluse maro, 14 “I kéluhanay de étéw damén dé-mayéw bé Tuluse diyo dob toowe fo gérotor laway.Irayén damén i fiyowe kébati énda i bukuén de, loobé fasad ne dob de étéw dob duniyae ni mésuwat iTuluse bero.”

15 Amun ménséfule i de télaki mangéy doblawayo, ménsébéréh-béréh i de témalima bé de bili-bili maro, “Fénggétigay Kadnane betom i fantagebé ménrigowe dob ingéde Betlehem. Magéw tomangéyé tom téngténgén.”

16Mélaw ménagayas ro magéw brab énggito royMariahe brab Josehe brab énggito roy klohe ngafén-iro dob amaay de ayam. 17 Amun énggito ro,bénréh ro dob Mariahe brab Josehey kébéréh itélakiwe fantag bé ni kloh nga. 18 Atin nuret i detémalima bé de bili-bili dob de ségiyo étéw gébalakaro, atin ménggaif i kéluhanay énggégélingoe de.19 Enggétédémo Mariahey kéluhanay ni ménrigobrab sénga tékélid fégitungé no. 20 I de témalimabé de bili-bili ménséfule ro kémanta dayéwé royTuluse, non bé de énggito ro brab de énggélingooro. Ménrigoy kéluhanane loo bé kébéréh i télakiwede bero.

21 Amun énggégumah i géwaléwe gétérésangan,i ngae ni ténuli, brab niraya ro dawét Jesus, sanidawéte niray i télakiwe de bé énda séna obor iMariahe de.

22Amun énggégumah i gaiwe bé kétuma ruwe bésuguMoisese fantag bé kéfélinise dob adafay Tuluseamun mégénga, i Josehe brab Mariahe nuwit royngae ni dob lawi i Tuluse dob ingéde Jerusalem.23-24 Atin i Mariahe brab Josehe téménulak ro loobé ménsulate dob Kukumay Tuluse ruwo timanlémugén inok félinis i Mariahe dob adafay Tuluse.I funa ruwe ménuwit bé ngae ni inok odoro royménsulate dob Kukumay Tuluse mano, “Fatut iraydob Kadnaney sunguwe nga lagéy.”

25 Bé béno so, wén i ségétéwe lukés lagéy dobJerusalem féndawét Simeon. Ségétéwmétintu étéwbrab toow fo modor bé kukumay Tuluse. Atinsénga tékélid ongot-ongoté noy kéfukase bé de

Judio. Brab i Simeone ni sénga tékélid féman-duoy Rémogor i Tuluse. 26 Fénggétigay Rémogori Tuluse de bé énda méléhuén taman énda gitonoy Kristowe, sani fénasad i Kadnane sugué noMémukas. 27 Fénémanduoy Rémogor i TuluseySimeone mangéy dob lawi i Tuluse bé kéuwit i delukés Jesus de inok rigoné roy adate dob MénsulateKébéréh i Tuluse. 28 Tidéw béno, éndot SimeoneyJesuse brab sénfifi no brab ménfésalamat bé Tulusemano, 29 “Barakatan Kadnan, ténumamoy fasad mebegén, brab fakayén méléhuu. 30 Non énggito guni Mémukase sénuguém, 31 sani ténafay me inok ikéluhanay de étéw gito ro. 32 Ségétéw maak soloréméndawdob de étéw békén Judio inok fégétiga noberoy fantag bé Beeme. Brab Been i funay de étéwdémayéw so begey do Judio.”

33 Tidéw béno, ménggaif i de lukés Jesus bé nikébéréh Simeone fantag bé Jesuse. 34-35Atin démé-nasal i Simeone dob Tuluse inok féfiyoné no bero,brab bénréhéndobMariahe idéng Jesusemano, “I ninga fénémili i Tuluse émféingat bé de étéw dini dobIsrael inok i itungay médoowe émfayag. Médooy deétéw mika bé nga me ni moso, brab funa mo tetei fédéw me. Endob mékukum i de énda de munur,brab méfukas i de munur de.” Been i niy bénréhSimeone.

36Atin wén soy ségétéwe libun muret bé kébéréhi Tuluse, féndawét Anah, nga Fanuel tidéw dobkatufua ro Asere. Toowén fo lukés brab ménséti-fon bé bawag ne fitéw gébélintuwa tidéw fanayménsébawag ro. 37 Endob ménbaléw taman waléwfolo bra éfot gébélintuwa i kélukés ne. Brab éndafo méntékéda no dob lawi i Tuluse non fuweh nakélungonon i kéféngadaf ne démasal brab fuwasa.38 Atin amun diyo sénay lukés Jesuse dob lawi iTuluse, énggégumah i ni lukés libun. Sonom béno,ménfésalamat dob Tuluso, atin nuretén i fantagebé Jesuse bé Beeney ongot-ongoté ruwe tidéw dobTuluse. Nuretén dob de étéw diyo dob Jerusalemongot-ongoté ro soy kéfukase bero.

39 Atin i Josehe brab Mariahe, amun éng-géodoro ron i kéluhanay sénugue dob KukumayTuluse, ménule ro mangéy dob Nasaret dob sakuf iGalileawe. 40Atin ménruk i ngae ni, brab ménwaléyémbagér brab toow fo métilédtéd. Atin toow fomégédaw i Tuluse de.

I Jesuse beroy de maistéro41 Sénga bélintuwa i idéng Jesuse brab boh ne

mangéy Jerusalem inok mamung ro kanduli fén-dawét “Témara”. 42 Amun folo bra ruwo gébélin-tuwa i idad Jesuse, ménodor bero, loo bé adat i deJudio. 43 Amun gilid i kékanduli ruwe, i de lukésJesus ménule ro tidéw Jerusalem. Enda gétiga ro deké méntéféled i Jesuse. 44 Maro ké ménodor so békédoono ruwe ménule. Amun ménségétérésanganron magéw, sénléd roy Jesuse dob de samung robrab dob de dumo ro. 45 Endob énda énggito réde. Mélaw dob géruwowe de gai, ménséfule romangéy Jerusalem sélédé ro. 46 Dob gétéléw negétérésangan, énggito ro dob lawi i Tuluse. Ménsarberoy de maistéroy de Judio, fégélingoé no berobrab fénginsaa no bero. 47 I kéluhanay demégélingode, ménggaif ro bé de fiyo fénginsaé no brab dekatabuwan késumbulén. 48 Atin i de lukés Jesus

Lukas 2:49 54 Lukas 3:35ménggaif ro bé kégito ruwe de diyo. I idéng neménsébéréh de mano, “Jesus, i boh me brab begéneménbuku gey fantag bé Beeme. Méntaluwan geyséméléd Beem. Sédék rénigo moy ni?”

49 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Endakailanga no sélédé kom Begén. Gétiga kom daménay niwu dob lawi i Boh guwe.” 50 Endob i de lukésJesus énda énggésobuto roy atag i bénréh Jesuse.

51 Tidéw béno, ménodor i Jesuse mule bé delukésén mangéy Nasaret, brab nunuro no bero békéluhanay rigoné nuwe ula-ula. Enggétédémoyidéng ney kéluhanay de ni, atin sénga tékélid fégi-tungé no. 52 Amun ménruk i Jesuse, ménwaléyémbagér brab métilédtéd. Atin kéluhanay de étéwméuyot ré de, brab i Tuluse toow fo ménoror de.

3I kéuret Juan Bautistawe

1 Dob géfolo ne bra limo gébélintuwa békéféguléw Tiberiowe, atin Ponsio Pilato sénayméguléwe bé Judeawe, brab Herod i méguléwebé Galileawe, brab i Filipiwe dumo no sétimanidéng i méguléwe bé Itureawe brab Trakanite, brabLisaniasey méguléwe bé Abiliniawe, 2 atin i de toowdo gérotor fadi ro Anas brab Kaifas dob Jerusalem,ménsébéréh i Tuluse bé Juane nga Sakarias. Bébéno gai, ménbati i Juane dob gonone énda i étéwde bati. 3 I kéluhanay de ingéd gédét dob wayégeJordan sénugudo no muret mano, “Kailanga komgésénule bé de sala gom brab fébautis gom. Atinfésagaday Tuluse begom.” 4 I rénigo Juane diyo loobé sénulat i méntélatae sénarigoy Tuluse muretféndawét Isaias mano, “Wén i ségétéwe mékes dobgonone énda i étéw de bati mano, ‘Tafay gom iaguwoy Kadnane. Fééntang gom i aguwo nuwe.5 Tamfurén i kéluhanay de géléna, brab fédatarén ikéluhanay de tuduk brab do buntud fédatarén, brabféntangén i de aguwon bingkug, brab i de kémérihfédosoén. 6 Brab i kéluhanay de étéw gégito béMémukase tidéw dob Tuluso.’ ”

7 Atin médooy étéwe ménangéy dob Juane inokfébautis ro. Endob i Juane ménbéréh mano, “Ibegome maak do ulé gom non tete i de rigoné kom.Sedekmangéy gom dini? Enda géféraréy gom tidéwdob kékukum i Tuluse ké fébautis gom saén. 8Buluktoow gomén gésénule bé de sala gom, féténgténggom i de fiyo ula-ulané kom. Atin kagom fégitungéni Tuluse fukasé no begom dob de sala gom sabafbé begom i de séfu Abraham. Béréhé ku begom,fakay géféwaléy i Tuluse séfu Abrahame tidéw dobde batéw. 9 Béleewe ni, gédétén i kékukum i Tulusebé de tete étéw. Ségiléw bé falakule méntafayénménténa dob darir i kayéwe inok i de kayéw éndamégonok ro fiyo, tuwongén atin ibérén dob aféyeinok métuwég.”

10Atin i de médoo étéw fénénginsa ro dob beenemaro, “Ati fatute rigoné key?”

11 Atin séménumbul i Juane mano, “Ati wéneruwo lafin kégalén, fatut iraya noy éndae de. Brabati wéne amaé no, fatut témukid de so.”

12 Enggégumah soy de kémubra buwis inokfébautis ro. Atin ménbéréh ro maro, “Maistéro, atifatute rigoné key?”

13 Séménumbul i Juane mano, “Amuk kémubragom, kagom lifulén i de étéw. Yamula édot gom saéni katabuwane.”

14 Atin i de sundalo ménénginsa ro so dob beenemaro, “I begeye, ati fatute rigoné key?”

Atin séménumbul i Juane mano, “Kagomén mé-dot kurta fénagéw dob kéfégése. Taloo no témébogom bé békéne toow. Kasukudan gomén bé sukaygome.”

15 Atin i de médoo étéw amun énggélingooroy kétoro Juane, kémarang ro brab mégitungro ké beeney Kristowe ménggumah dob duniyae.16 Mélaw i Juane ménbéréh dob bero mano, “Ibegéne, bautiso ku begom bé wayége, éndob wénnay gégumahe mas na gérotor begén. Fiyon foyikét i safatos ne, énda métororu de mukoh. Brabbautiso no begom bé Rémogor i Tuluse brab aféy.17Féganané noy de fiyo étéw bé de tete étéw ségiléwbé ségétéwe métof. I fégéétof ne diyo dob kémérne inok fégéétofén bé énrek ne brab fégétimuén béfaréye dob kiwot ne. Brab i de ukofén tuwégé no dobaféye énda émfandaén.”

18 Brab wén soy médoowe gékélasi kéuret Juanebé de étéw fantag bé Fiyowe Uret.

19-22Amunmédooy de étéwménbautisén, i Jesusebénautis Juane so. Amun ménbautis i Jesuse, démé-nasal, brab i lala ne démasal, ménungka i lawaye.Atin i Rémogor i Tuluse ménlus maak marafati brabméntérimféna dob Jesuse. Atin wén i ménbéréhetidéw dob lawayo mano, “Beem i Nga guwe. Toowfo kégédawa ku brab késuwata ku.”

Atin i Herode datu, dénowoy Juane fantag béHerodiyase lénamfaén bawag i dumo nuwe sétimanidéng brab fantag bé de médoo na do tete rénigoHerode. Tidéw béno, numana no nay sala ne békéféférisu nuwe bé Juane.

I de katufua Jesus23 Bé kéféganay Jesuse bé galbék ne, téléw folo

gébélintuwa i kélukés ne. Brab i de étéw maro kéJesusey nga Josehe. Been i nga Elihe. 24 Been i ngaBatate. Been i nga Lebihe. Been i nga Melkihe.Been i nga Janahe. Been i nga Josehe. 25 Been i ngaMatatiase. Been i nga Amose. Been i nga Nahume.Been i nga Eslihe. Been i nga Nagehe. 26 Been i ngaMaate. Been i nga Matatiase. Been i nga Semeihe.Been i nga Josehe. Been i nga Judahe. 27 Been i ngaJoanahe. Been i nga Resahe. Been i nga Sorababele.Been i nga Salatiele. Been i nga Nerihe. 28 Been inga Melkihe. Been i nga Adie. Been i nga Kosame.Been i nga Elmodame. Been i nga Ere. 29 Been i ngaJosuehe. Been i nga Eliesere. Been i nga Jorime.Been i nga Matate. Been i nga Lebihe. 30 Been i ngaSimeone. Been i nga Judahe. Been i nga Josehe.Been i nga Jonane. Been i nga Eliakime. 31 Beeni nga Meleawe. Been i nga Mainane. Been i ngaMatatawe. Been i nga Natane. Been i nga Dabide.32 Been i nga Jessehe. Been i nga Obede. Been i ngaBoose. Been i nga Salmone. Been i nga Naasone.33 Been i nga Aminadabe. Been i nga Admine. Beeni nga Arniwe. Been i nga Esrome. Been i nga Farese.Been i nga Judahe. 34 Been i nga Jakobe. Been i ngaIsake. Been i nga Abrahame. Been i nga Tarehe.Been i nga Nakore. 35 Been i nga Seruge. Been inga Ragauwe. Been i nga Pelege. Been i nga Hebere.

Lukas 3:36 55 Lukas 4:34Been i nga Salae. 36 Been i nga Kainane. Been i ngaArfakade. Been i nga Seme. Been i nga Noehe. Beeni nga Lameke. 37Been i nga Matuseleme. Been i ngaEnoke. Been i nga Jarede. Been i nga Mahalaleele.Been i nga Kainane. 38 Been i nga Enoke. Been i ngaSete. Been i nga Adame. Been i nga i Tuluse.

4Ténéngkad Satanasey Jesuse

1 Atin i Jesuse fénémanduoy Rémogor i Tuluse,ménule tidéw dob wayége Jordan, brab fénanang-guwit i Rémogor i Tuluse mangéy dob de gononénda i étéw de bati. 2 Amun diyoén i Jesuse,ménggégumah i odoroy de saitan féndawét Satanasinok téngkade noy Jesuse rémigo tete. I kérugay i niéfot folo gétérésangan. Bé do no gai, énda ménamai Jesuse, atin toow fo ménlayaf.

3 Ménggégumah i Satanase dob Beene brabménbéréh mano, “Amuk Beemey Nga i Tuluse,féwaléyém amaén i de batéw ni.”

4 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Wén i Mén-sulate Kébéréh i Tuluse mano, ‘Békén amaén saén ifunay étéwe méuyag.’ ”

5 Tidéw béno, méntékow nuwit Satanasey Jesusemangéy dob gérotore gonon. Brab fénténgténgéndey kéluhanay de ingéd dob duniyae. 6 Atin mén-béréh i Satanase mano, “Buluk lingkuwédo mobegén brab féngadafé mo begén, iray gu beem ikéluhanay ature méguléw bé de ni inok médayéwgo. Géiraya ku kuwagib i étéwe fémilié ku magaturbé kéluhanay de ni, non begéney wéne atura no béde ni béleewe. 7 Lingkuwédonu brab féngadafénu,atin kéluhanay de ni gédoté mo.”

8 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Wén iMénsulate Kébéréh i Tuluse mano, ‘Lingkuwéd gosaén dob adafay Kadnane Tulusém. Been saén iféngadafé muwe.’ ”

9Tidéw béno, nuwit Satanasemangéy dob ingédeJerusalem, brab nuwiténmangéy dob toowe gérotorbérungoy lawi i Tuluse. Atin ménsébéréh man béJesuse mano, “Amuk Beemey Nga i Tuluse, antéforgo. 10 Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, ‘Suguéy Tulusey de télaki no démiyaga Beem,11 brab sakémé ro Beem inok énda émfali go bé debatéw dob fantade, fiyon i de sékéyém.’ ”

12 I Jesuse séménumbul mano, “Endob wén soyMénsulate Kébéréh i Tulusmano, ‘Kago téngkadén iKadnane Tulusém rémigo bé kétayamuwe rigonén.’”

13Atin i Satanas ténéngkadén i Jesuse rémigo tetebé médoowe ségiyo-giyo kéténgkadén de. Endobénda génaga né de. Tidéw béno, ténagakén i Jesusesingkow.

I kéféganay i galbék Jesuse dob Galilea14Tidéw béno,ménséfule i Jesusemangéy Galilea,

brab i barakat i Rémogor i Tuluse dob Beene. Atini urete fantag bé Jesuse méraan ménlégéb dob deingéd diyo. 15 Atin téménoro i Jesuse dob de lawiféngadafan kay de Judio brab kéluhanay de étéwdénayéw ro.

16Tidéw béno, énggégumah i Jesuse dob Nasaret,sani gono nuwe ménruk. Atin bé gaiwe kétérén,ménahur dob lawie féngadafan loo bé adat ne, atin

téménindég inok basané noy Ménsulate Kébéréh iTuluse. 17 Brab wén i niraye de basanén sénulat iMéntélatae sarigoy Tuluse muret féndawét Isaias,brab amun nukabén, énggébasa na noy ménsulatediyo mano, 18 “I Rémogor i Tuluse ay ni dob Begéne,non fénémilién Begén inok muret bé Fiyowe Uretdob de méskinan. Sénuguén Begén inok muretufantag bé kétangéye bé de ménkalabusu, brab ém-féséfule bé de fiyo kéténgténg i de langafén, brabtémabang bé de kéfasangan. 19 Atin sénuguénBegén muret fantag bé bélintuwae fégétigay Tu-lusey kégédaw ne bé de kéilawan.”

20 Tidéw béno, amun énggilid i kébasa nuwe de,dénili noy ni basanén, atin fénséfuleén dob sugu-suguéne gémalbék dob féngadafane. Atin ménsari Jesuse inok témoro. Atin ténéngténg i kéluhanayde étéw diyo. 21 Atin ménbéréh mano, “Bé ni gai, ini ménsulat méntuman dob adafa kome.”

22 Tidéw béno, i kéluhanay de étéw diyo énggé-dayéwo roy Jesuse, brab ménggaif ro bé kéfiyoy dekébéréhén. Mélaw ménséfénginsa ro maro, “Awbékén bay ni nga Josehe saén?”

23 Atin ménbéréh i Jesuse mano, “Béréhé komsékoy sébaane binuwaya mano, ‘Amuk beemeymuwae, uwaém i lowoh me. Non amuk beemeységétéwe tintu sarigoy Tuluse, rigo moy de méké-gaif galbék dini dob kaame ingéd ségiléw bé derénigo mo kun dob Kafernaum.’ ” 24 FéntausJesusey kébéréh ne mano, “I toowe béréhé kubegom, énda i ségétéw sarigoy Tuluse tayakuféndob kaane gonon. 25 Endob béréhé ku begom itoowe fantag bé gai Eliase. Enda fénrana i Tulusede bé téléwe gébélintuwa brab éném gétérésangkélungonon. Atin énggégumah i lénggobé dob deni gonon. Bé béno gai, médooy de baléw do libunJudio. 26 Endob fiyon ségétéw bé no do baléw dumotom Judio dob Israel, énda fénfégédét i TuluseyEliase dob berowe. Yamula sénugu i Tuluse mangéydob ségétéwe libun baléw békén Judio dob sébaaneingéd féndawét Sarepta dob Sidon. 27 Loo so bégai Eliseawe ségétéw so sarigoy Tuluse. Wén i domédoo étéw déméruun fémute bé de dumo tomJudio. Endob énda i ségétéw bero fén-adi-adi saliyubé ségétéwe étéw békén Judio féndawét Naamantidéw Siria.” 28Atin i de kéluhanay de étéw diyo doblawie féngadafan toow ro fo ménkérit bé kégélingoruwe bé ni bénréh Jesuse. 29 Mélaw dénédél rotaman dob uruk i tuduke diyo, sani féntindégo ro békarowe ingéd, inok dérié ro damén dob fingase inokmélawu. 30 Endob ménagéw i Jesuse témara dobkérara ruwe atin méntaus magéw ténagakén bero.

Dénédél Jesusey de saitan31 Atin méntaus i Jesuse léménudug mangéy

Kafernaum sani sébaane ingéd sakuf i Galileawe.Diyo bé gaiy kétéréne, téménoro dob de étéw doblawie féngadafan. 32Atin éngkéségiyonan i de étéwbé de kétoroén non énda saén ténoroén i kéfégitungi de ségiyo étéw. Yamula ténoroén i kaane kéfégi-tung. 33Atin diyo dob lawie féngadafan, wén i étéwerénahukoy saitane. Brab ménkes toow fo métanugmano, 34 “Adéhoyoy! Ati amungémuwe begey, Jesustidéw Nasaret? Ménangéy go ba dini inok binasanémo begey? Enggétiga key ké ati Beeme. Beem iMékétéfuwe tidéw dob Tuluse.”

Lukas 4:35 56 Lukas 5:24

35 Endob génlé Jesusey saitane ni mano, “Kagoselekén, brab tékédan go.” Sonom béno, ténuwari saitaney étéwe ni rénahuko no. Atin méntékédanbrab énda ménkaid i étéwe ni.

36 Atin éngkéségiyonan ro kéluhanan. Brabménsébéréh-béréh ro maro, “Ati ni kébéréh? Dobkébéréh ne saénwén i barakatén. Sugué noy saitanetékédan atin modor tékédan.” 37Atin i urete fantagbé Jesuseménlégéb dob de kéluhanay de ingéd diyo.

Nuwa Jesusey de médoo étéw38 Tidéw béno, méntékédan i Jesuse tidéw dob

lawie féngadafan brab ménangéy dob lawi Simone,atin diyo i térima Simone libun déméruun toow foméduf. Atin nongot roy Jesuse bé uwaé no. 39 Atintéménindég i Jesuse dob tébing i libune ni, atinféntékédanoy kééduf ne. Sonombéno,ménadi-adiylibune ni. Atin méntek dénuwoto no bero.

40Amunmélédén i térésange, i demédoo do étéwwén i déméruu ro, nuwit ro dob Jesuse inok uwaéno bero. Atin kénuwah Jesuse bero brabménadi-adiro kéluhanan. 41 Fénféraréyén soy médoowe saitan.Brab ménkes ro maro, “Beemey Nga i Tuluse.”Endob génléén bero inokmétanék ro, non énggétigaroy Beeney Kristowe.

42 Amun géfuwénén, méntékédan i Jesuse mé-nangéy dob sébaane gonon énda i étéw de bati.Endob i de étéw sélédé ro brab ménangéy ro dobBeene brab nongot ro ké énda damén tagaké nobero. 43 Endob bénréhén bero mano, “I funa kuwesénugu mangéy dini inok ureté ku dob de dumoingéd i Fiyowe Uret fantag bé kéféguléw i Tulusedob de étéwén. Mélaw fatut ureté ku dob de dumoingéd.”

44 Atin i Jesuse ménagéw ménuret dob de fén-gadafan dob Judea.

5Ténawag Jesusey de sungu kuyugén

1Wén i no sébaan fuweh, diyo i Jesuse dob doror idogote féndawét Genesaret. Ménfégédét i demédoodo étéw sédantélo ro inok mégélingo ro bé kébéréhi Tuluse ureté Jesuse. 2 Atin i Jesuse énggito noyruwowe do awang diyo dob doror i dogote. Brabi de gefe de méntéfor ro non urahé roy de fukétro. 3 Amun i Jesuse ménda dob sébaane bé deawang ni ka Simon, nongotén bé féangéyé no klohdob ménaléme de. Brab diyo ménsar ménuret békébéréh i Tuluse dob de étéw diyo ménribuk dobdoror i dogote.

4 Amun énggilid témoro i Jesuse, bénréhén béSimone mano, “Fékérara tom dob ménaléme debrab lawu gom i da fukét goma nan inok gégédotgom do sédo.”

5 Endob i Simone séménumbul mano, “Maistéro,méntérasay gey ségékélungonon brab énda foy éng-gédot gey de. Endob amun bénréhém, lawué key defukét gey.” 6 Amun ménunur ro bé lénawu roy defukét ro, énggégédot ro toow fo médoo sédo, brab ide fukét ro gédét mékusi. 7 Tidéw béno, nabit royde dumo ro dob ségiyowe awang, inok témabangro médot bé de sédo. Brab amun énggégumah ro,fénéno roy ruwowe timan awang taman gédét romééléd. 8Amun énggito Simon Pedrowey ni fénrigo

Jesuse ula-ula, ménlingkuwéd dob adafa nuwe brabménbéréhmano, “Kadnan, kago fégédét begén, nonségétéwu étéw ménsala.”

9 I funa nuwe énggébéréh loo bé ni non toow foménggaif i Simone brab de dumo no bé kédooy desédo énggédot ro. 10 Fiyon foy de nga Sebedeo, roSantiago brab Juan dumo Simone gémalbék, méng-gaif ro so. Atinménbéréh i Jesuse dob Simonemano,“Kago mégilak. Brab éndaén séméléd gom sédo.Tidéw béleewe, fésélédé ku begom étéw inok furayro so Begén.”

11 Amun féndunggu roy de awang ro, fénled roykéluhanane, atin ménodor ro bé Jesuse.

Nuwa Jesusey ségétéwe fémuteén12Wén i no sébaan fuweh dob sébaane ingéd, éng-

gébalaka Jesusey ségétéwe étéw fémuteén. Atin békégito nuwe bé Jesuse, méntédunsum dob fantadebrab ménfégédaw-gédaw bé Jesuse mano, “Kadnan,buluk méuyot go, géféadi-adino mo begén.”

13 Atin i Jesuse béntérén i kémér ne brabkénuwahén, brab ménbéréh mano, “Méuyotu. Adi-adi go!” Sonom béno, ménkédan i fémute ne brabménadi-adi. 14 Atin bénréh Jesuse bé békén ureténo dob ségiyowe étéw brab sénuguén mano, “Aygo dob fadie inok, féténgténgém i ménadi-adi gon.Tidéw béno, tulak go loo bé ménbéréhe dob Kitabétidéw dob Moisese inok gétigay kéluhanay de étéwménadi-adi gon.”

15 Endob i urete fantag bé Jesuse ménlégébmangéy mérayu. Mélaw wén i toow fo médoo étéwménangéy dob Beene inok mégélingo ro bé uret nebrab féuwa ro bé de déruu ro. 16Wén i no do gai, iJesuseménangéy dob sébaane gonon énda i étéw debati inok félébu brab démasal diyo.

Nuwa Jesusey ségétéwe kimoyén17Wén i no sébaan fuweh, téménoro i Jesuse. Atin

diyo i de odoroy de Judio féndawét Fariseo ménsarberoy de témoro bé kitabe. Tidéw ro dob de sakufGalilea brab Judea brab tidéw dob ingéde Jerusalem.Atin i barakat i Tuluse méndiyo dob Jesuse inokuwaé noy de déméruun bé de étéw. 18 Atin éng-gumah i de étéwménuwit bé kimoyéne ténanggungro. Kétaya ro uwiténmahur inok fédiyoé ro dob tén-gaanga Jesuse. 19Endob énda i fiyokéfélawang rode,non bé médoowe do étéw. Mélaw ménénik ro dobatéf i lawie. Tidéwbéno, ténosongo ro féagéwo rodetémuntun mangéy fantad dob kérara i de étéw dobadafa Jesuse. 20Amunénggito Jesusey kéféngintoowruwe, ménbéréh dob ni étéw kimoyén mano, “Adih,i de salaém ménfésagadén.”

21 Tidéw béno, i de Fariseo brab de témoro békitabé fénggitung ro maro, “Sedek émbéréh méké-murka i ni étéw? Enda i géfésagad bé de sala kébékén i Tuluse saén!”

22 Endob i Jesuse gésobuto noy de itunga ro.Mélaw séménumbul mano, “Sedek séfénginsa gomdob de fédéw gom fantag bé kébéréh guwe? 23Toowna fo mélému béréhén, ‘I de salaémménfésagadén.’Non énda gito no ké wén i barakat gu de rémigo.Endob toow fo mérégén béréhén, ‘Tindég go brabagéw go.’ Non giton ké wén i barakat gu de rémigo.24 Endob féfégétiga ku begom i fantage bé Nga i Kéi-lawane, sani Begéne. Wén i barakat gu brab kuwagib

Lukas 5:25 57 Lukas 6:20gu dob duniyae ni émfésagad bé de sala.” Tidéwbéno, bénréhén dob kimoyéne mano, “Béréhé kubeem, tindég go brab agéw go uwitém i iroo muwemule mangéy dob lawi me.”

25 Sonom béno, téménindég i kimoyéne ni dobténgaanga ruwe brabménagéwnuwitén i iroo nuwebrab ménule mangéy dob lawi ne démayéw béTuluse. 26Atin i kéluhanay de étéw diyo, toow ro foménkéségiyonan brab ménggilak ro. Atin dénayéwroy Tuluse maro, “Enggégito tom do mékégaif bé nigai.”

27 Amun énggilidén ni de rénigo Jesus, mé-nagéw brab énggito noy ségétéwe étéw kémubrabuwis féndawét Lebi, ménsar dob de kubrananbuwis. Brab ménsébéréh i Jesuse de mano, “Odorgo Begén.” 28 Tidéw béno, i Lebiwe fénledén ikéluhanane brab téménindég ménodor bé Jesuse.

29 Atin rénigo Lebiwey sébaane dakél karagiyadob lawi ne. Brab diyo i médoowe do étéw kémubrabuwis brab médoo na étéw ménsar mama brabminém bero Jesuse. 30 Atin i de témoro bé kitabébrab de Fariseo, ménbutég-butég ro brabménbéréhro dob de kuyug Jesus maro, “Sedek ménsélawékgommama bé de kémubra buwis brab de ségiyo teteétéw?”

31 Endob séménumbul i Jesuse mano, “I de fiyokégélowoho no, énda kailanga roy muwae, éndobkailangay de wén déruu no. 32 Enda ménangéyudini inok tabaré kuy de métintu étéw. Yamulaménangéyu dini inok tabaré kuy de wén salaén inokgésénule ro.”

33 Atin wén i de ménénginsa dob Jesuse maro, “Ide kuyug Juan sénga tékélid démasal ro brab fuwasa.Loo so bé de kuyug i de Fariseo. Endob i de kaam dokuyug mama brab miném ro.”

34 Endob i Jesuse sénumbulo no bero mano,“Ufama, i de kana dob uyote énda waléy tete ide fédéw ro taman énda tékédan i témérimawelagéy. 35 Endob gégumah i gaiwe ké édotén nén itémérimawe lagéy dob berowe, brab been nay nofuwasa ro bé do no gai. Ségiléw so bé de kagénkuyug, non amuk diniwu séna, énda fuwasa ro.”

36 Tidéw béno, nuret Jesusey sébaane binuwayafantag bé sébidanay mantuwe kétoroén brab tafayekétoro i de Judio. Ménbéréh mano, “Enda i étéwrémiyas bé mantuwe kégal inok fégétabung bétafaye kégal. Non amuk rigoné no, mésinggula imantuwe kégal, brab énda fo médait féséréfaén imantuwe bé tafaye de. 37 Brab énda i étéw mahurbé mantuwe arak dob tafaye ahuron arak rénigobé kulit ayame, non mébétus i mantuwe arak dobtafaye ahuron brabmébinasa brabméitis imantuwearak. 38 Endob fatut i mantuwe arak ahurén dobmantuwe kulit fédéngon de. 39 Brab énda i étéwbuluk géinémbé tafaye arakméuyot bémantuwe denon mano, ‘I tafaye arak mas na fiyo.’ ”

6Fantag bé gaiy kétéréne

1Wén i no sébaan fuweh gai kétérén, i Jesuse brabde kuyugén téménara ro dob de médoo do faréy.Atin i de kuyugén méndot ro de brab kénugut ro.Tidéw béno, ménama ro. 2 Endob i de Fariseo diyo

ménbéréh romaro, “Sedek rigoné roy ni, non békénfatut rigonén galbék bé gaiwe kétérén?”

3 Séménumbul i Jesuse mano, “Aw énda ba éng-gébasana kom i rénigo Datu Dabide? Wén i no gaitoowén fo mélayaf beroy de sundalo no. 4 Atinménahur ro dob lawi i Tuluse brab méndot béténulake fan brab namaén, atin niraya no soy dedumo no de. Rénigo noy ni fiyon fo ké dob kitabe,do fadi saén i fakaye mama bé ni fan.”

5 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “I Nga iKéilawane, sani Begéne, wén i kuwagib gu fantag béati fakaye bé gaiwe kétérén.”

Nuwa Jesusey ménsadile kémérén6 Bé sébaane man gai kétérén, ménahur i Jesuse

dob lawi i de Judio féngadafan inok témoro. Atindiyo soy ségétéwe lagéy ménsadil i kuwonone békémér ne. 7 Atin i de Fariseo, sani de odoroyde Judio, diyo so beroy de témoro bé de kitab.Atin ténulik roy Jesuse inok gito roy funa ruwe detémbo rémigo énda fakayén dob kitabe. Mélawténéngténg ro inok gito ro ké muwa i Jesuse bégaiwe kétérén. 8 Endob i Jesuse, gétuwa noy deitunga ro. Atin ménbéréh dob lagéye ni ménsadil ikémér ne mano, “Ay go dini, tindég go dob adafaykéluhanay de étéw ni.” Mélaw téménindég brabménagéw mangéy diyo. 9 Tidéw béno, ménbéréh iJesuse dob de Fariseo brab dob de maistéro mano,“Ati karang gome de, ati isuwe fakay dob kitabé bégaiwe kétérén? Rémigo fiyo loo ké tete? Témabangbé étéwe loo ké féléhuén?” 10Atin iling-iling i Jesusebrab ménbéréh dob lagéye ni mano, “Bétérém ikémér me.” Atin bénétérén i kémér ne atin sonombéno ménadi-adi.

11Tidéw béno, toow fo ménkérit i de Fariseo brabde témoro. Atin ménséuret-uret ro bé ati rigonéruwe bé Jesuse.

Fénémili Jesusey de folo bra ruwo Apostol12 Atin ménagéw i Jesuse bé béno gai ménangéy

dob burure inok démasal, atin déménasal diyo dobTuluse ségékélungonon. 13 Amun géfuwénén, tén-abarén i de kuyugén, atin ménémili folo bra ruwoféndawét doApostol, sani de sénugu. 14Fénémilién iSimone (féndawétén so Pedro), brab Andrese dumono sétiman idéng, brab Santiago, brab Juan, brabFilipi, brab Bartolome, 15 brab Mateo, brab Tomas,brab Santiagowe nga Alfeo, brab Simone ségétéwtoow fo gulaané noy ingéd ne, 16 brab Judase ngaSantiago, brab Judas Iskariote beeney ménfékéfoebé Jesuse.

Nuwa Jesusey de médoo étéw17 Atin léménudug i Jesuse beroy de Apostolén,

brab téménindég dob sébaane gonon datar. Diyosoy médoowe do étéw do kuyugén brab do étéwtidéw Judea brab Jerusalem brab tidéw dob Tirobrab Sidon gédét dob dogote. 18Ménangéy ro diyoinok mégélingo bé kébéréh Jesuse brab féuwa béde déruu ro. Atin nuwa Jesusey de déméruun brabde rénahukoy saitane, atin ménadi-adi ro. 19 Atini kédoonoy de étéw magafas ro inok gékuwaha ro,non i barakat ne ménsut tidéw dob Beene funaykéluhanane ménfiyo.

20 Tidéw béno, ténéngténg Jesusey de kuyugén,atin ménbéréh mano, “Méoror gom do méskinan,

Lukas 6:21 58 Lukas 7:8non féguléwoy Tuluse begom. 21 Méoror gom domélayaf béni, non fébésorén gom moso. Méororgom do kémérew béni, non gébayat gom moso.

22“Méoror gom amukwén imérarék begom sabafbé kéunur gome Begén. Brab méoror gom amukwén i sémiyaw begom brab bérého ro begom tetefémalanén gom sabaf bé kéunur gome Begén, saniNga i Kéilawane. 23 Féguyaya gom bé béno gai noni baras gome toow fo médoo diyo dob lawayo. Nonloo so bé niy rénigoy de katufua tom bé de gétahsénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne.

24 “Endob mékégédaw-gédaw gom do kawasa,non énggétéy gomén i de funa kom méguyaya.25Mékégédaw-gédaw gom do bésor béleewe ni, nonfélayafén gom moso. Brab mékégédaw-gédaw gomdo gébayat béleewe, non fébukuén brab fékérewéngom moso.

26 “Mékégédaw-gédaw gom amuk kéluhanay deétéw émbéréh do fiyo fantag bé begome, non loo béniy kérigoy de katufua tom bé de gétah tugién doubo-ubo sénarigoy Tuluse muret.”

Fantag bé kégédawe27 Atin féntaus Jesusey kétoro ne mano, “Endob

béréhé ku begom, fégédawgombéde sébanil begombrab rigo gom i fiyowe dob de mékérit begom.28 Béréh gom i fiyowe dob de mingon begom brabdasala kom i de démufang begom. 29 Amuk wén itémamfiling bé fiféy me, fédayaém de témamfilingso bé ségébalae de. Brab buluk wén i mafas béde kégal gom, iray gom soy kamisita gome. 30 Ikéluhanay mongote dob begome, iraya kom. Brabi de médot bé de éntingayén kagom, kagom étukénde. 31 Brab buluy kétaya kome rigonéy de étéw dobbegome, rigo gom so dob berowe.

32 “Amuk mégédaw gom bé de mégédaw begomsaén, énda médait gom médot baras. Non fiyonfoy de énda do métintu étéw mégédaw ro so béde mégédaw bero. 33 Brab amuk rémigo gom fiyodob de rémigo fiyo dob begome saén énda médaitgom médot baras. Non fiyon foy de énda métintudo étéw rigoné roy loowe bé nan. 34 Atin amukémféélét gom dob de wén fégébayadén de, éndamédait gom médot baras. Non fiyon foy de teteétéw émféutong ro so dob de dumo ro tete étéwinok géséfule so kéluhanan. 35 Endob fégédaw gombé de sébanil begom, brab rigo gom i fiyowe dobberowe. Atin féélét gombrab kagomongot-ongoténi baliwa nuwe. Atin i baras gome dakél brab waléygomdo nga i Toowe Gérotor Tulus, non ségiléw gombéTulusemégédawbé de énda gétigan émfésalamatbrab de tete étéw. 36 Komon fégédaw gom loo békégédaw i Boh gome dob lawayo.

37 “Kagom kémukum bé de dumo gom, inok iTuluse énda so kukumé no begom. Atin i de dumogom ménsala, kagom dusanén bero, inok énda sodusanéy Tuluse begom. Fésagada kom i de dumogom atin mélaw fésagaday Tuluse begom. 38 Iraygom dob de dumo gom étéw, atin irayay Tulusebegom. I kédooy iray gome ségiléw bé kédooy irayi Tuluse begom. Atin toow fo médooy iray i Tulusetaman gaba-gaba.”

39 Brab ménbéréh man i Jesuse sébaan binuwayamano, “Fakay bay langaféne marak bé dumo nuweso langafén? Békén ba mélawu ro dob kalute? 40 I

méganade békén gérotor na bé témoroe de. Endobi ségétéwe étéw amun énggéféganadén fo toow,ségiléwén bé téménoroe de.

41 “Sedek gito moy klohe sala i dumo muwe,éndob énda gito moy kaame sala toow na fo dakél?42 Atin béréhé mo dob dumo muwe mamo, ‘Adih,téréno moy nan salaém.’ Endob wén i kaame salatoow na fo dakél. Fédayéw-dayéw go, éndob békéngo fiyo étéw. Téréno mo na métah i kaame salatoow na fo dakél, inok gétabanga moy dumo muwetémérén bé kaane kloh sala.”

Fantag bé fiyowe brab tetee étéw43 Féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Enda i fiyo

kayéw mégonok bé tetee onok, taloo no tete kayéwmégonok bé fiyowe onok. 44 I ségiyo-giyowe kayéwgélolon bé onok ne. Ufama, i sulu-suluwe éndamégonokén bé mangae. Brab i kayéwe suwaranénda mégonokén saging. 45 Ségiléw so bé étéwe. Imétintuwe étéw rémigo fiyo, non tidéw dob fédéwne fiyo. Atin i tetee étéw rémigo tete, non tidéw dobfédéw ne tete. Non i bae émbéréh bé atiy diyoe dobfédéwe.

46 “Sedek fédawété kom Begén ‘Kadnan’, éndobénda rigoné kom i de béréhé ku begom? 47 Atiyméuyote fégédét Begén brab mégélingo bé béréhékuwe brab odoro noy de kétoro gu, fégétiga kubegom ké ati kélasi nuwe étéw. 48 Beeney ségiléwebé étéwe réménigo lawi brab féntindégén i liléy nedob émbagére batéw. Atin énggégumah i dunukebrab énggébéla. Endob énda méntuwongén nonféntindég dob rotor i batéwe. 49 Endob i étéweénggégélingo bé de kébéréh gu éndob énda odoronode, ségiléwbé étéwe émfétindég lawi dob fantadeénda i batéw féntindégo no bé de liléyén. Atinénggégumah i dunuke brab énggébéla dob nan lawi.Atin méntuwong brab toow fo ménbinasa.”

7Nuwa Jesusey sugu-suguéy sundalowe

1 Amun énggilidén i Jesuse témoro bé de étéw,ménagéw mangéy Kafernaum. 2 Atin diyo iségétéwe Romano kafitay de sundalo. Wén i sugu-sugué nuwe déméruun gédétén méléhu. Toow fomégédaw i kafitane de. 3Mélaw amun énggélingoonoy fantage bé Jesuse, séménugu bé de dumo bé deodoroy de Judio mongot bé Jesuse témukaw daméndob lawi ne inokméuwa i sugu-sugué nuwe. 4Amunménangéy ro dob Jesuse, ménfégédaw-gédaw ro demaro, “I ni étéw médait ké tabanga mo damén.5Non mégédaw betom do Judio, brab beeney mén-férigowe bé lawi geye féngadafan dini.”

6 Mélaw ménodor i Jesuse bero. Amun én-daén mérayuén dob lawie ni ayo ro, i kafitane niséménugu bé de dumo no malak bé Jesuse inokméréh de bé éndaén tausén, non énda médait kun ikafitane témanggaf bé Jesuse. 7 Fénbéréh i kafitanemano, “Toow go fo gérotor étéw, atin mélaw éndamétororu malak Beem. Toow go fo barakatan,mélaw fiyon fo ké béréhé mo saén, ‘Adi-adi’, gétuwakuy waléy adi-adiy sugu-sugué kuwe. 8 Gétuwa kuyni non wén i mas gérotor sundalo sémugu begén.Brab wén soy do sundalo sugué ku. Atin bulukbéréhé ku, ‘Angéy go diyoo’, mangéy diyo. Brab

Lukas 7:9 59 Lukas 7:41buluk maku, ‘Enggomén’, témingé ro. Brab bulukbéréhé ku dob de sugu-sugué ku, ‘Rigo gom i ni’,rigoné ro.”

9 Amun énggélingoo Jesusey ni, ménggaif de.Brab séménling dob de étéw furay dob Beene brabménbéréhmano, “Béréhé ku begom, fiyon fo ké dobde Judio, énda i énggito gu kéféngintoow loo bé niétéw.”

10 Tidéw béno, amun ménséfule i de sénugu doblawi i kafitane, énggito roy sugu-suguéne ni adi-adinén.

Ténébule Jesusey kénogo lagéye11Endamérugayén tidéw béno, ménagéw i Jesuse

dob ingéde féndawét Nain. Ménodor i de kuyugénbrab médoowe do étéw. 12 Atin amun ménggumahro dob béngaway no ingéd, ménggébalaka roy deétéw méntidéw dob no ingéd. Ténanggung roybangkaye, mangéy ro lémbéng. I bangkaye ni bun-tung nga lagéy i libune baléw. Wén i médoowe étéwtidéw dob no ingéd ménodor ro may lémbéng bé nokénogo lagéy. 13Atin amun énggitoy Kadnane Jesusi baléwo no, ménuray i éna nuwe de. Atinménbéréhmano, “Ina, kago kémérew.” 14 Atin ménangéy iJesuse dob niroo nuwe. Tidéw béno, kénuwahénatin méntétudoy i de ménuwit de. Atin ménbéréh iJesusemano, “Adih, tek go!” 15Sonombéno,ménteki kénogo lagéye brab ménbéréh. Atin niray Jesusedob idéng ne.

16 Toow fo ménggaif i de étéw de diyo atin dé-nayéw roy Tuluse maro, “Ay niy toowe fo gérotorsarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne, ménggumahdob betome. Ménlus i Tuluse mangéy dob begeyeinok tabanga no begey do fénémilién.”

17 Atin mélaw i urete fantag bé Jesuse ménlégébdob Judea, brab dob de ségiyo-giyo ingéd géliwét de.

I kéfénginsa Juan Bautistawe18 Brab i de kuyug Juan nuret ro dob beeney

kéluhanay ni rénigo Jesuse. 19 Atin sénugu Juaneyruwowe bé de kuyugén mangéy ménginsa dob Je-suse maro, “Beeme bay no bénréh Juane gégumahongot-ongoté key, taloo no fatut ongot-ongot geyna ségiyo?”

20 Amun énggumahay de étéw niy Jesuse, fénén-ginsaa ro maro, “Sénugu Juan Bautistawe begeymangéy ménginsa ké Beeme bay Kristowe bénréhJuane gégumah ongot-ongoté key, taloo no fatutongot-ongot gey na ségiyo?”

21Bé béno so, fén-adi-adi Jesusey de médoo déru-unan brab do rénahuko saitan, brab nuwaén soymédoowe do langafén inok gégito ro. 22Atin sénum-bulo Jesusey de sénugu Juan mano, “Séfule gombrab uret gom dob Juaney de énggito gom rénigo gubrab de énggélingoo kom. I de langafén énggégito,brab de fikat énggéagéw, brab de bokongén éng-gégélingo, brab de fémuteén ménadi-adi, brab deménléhu méntébule. Brab ureté key i Fiyowe Uretdob de méskinan. 23 Atin toow fo méoror i étéweénda ruwo-ruwoy kéféngintoow ne Begén.”

24 Amun ménuleén i de kuyug Juan, ménbéréh iJesuse dob de médoo étéw fantag bé Juane mano,“Ati nangéy gome ténéngténg dob gonone énda iétéw de bati? Ségétéw maak kéroon faniréy réfu-ruhe? Békén, non i kéunur Juane énda méfélukén

loo bé kéroone. 25 Aw ménangéy gom diyo inoktéméngténg gom ségétéw étéw toow fo fiyoy kégalne? Békén, non i de étéw kémégal ro fiyo brab dokawasa, énda bati ro dob de gonon énda i étéw debati. Yamula bati ro dob de toow fo fiyo lawi kayde datu. 26 Ati nangéy gome ténéngténg? Ségétéwétéw sénarigoy Tuluse muret? Hoo, éndob béréhéku begom, i Juane békén saén sénarigon muretbé kébéréh i Tuluse. 27 I Juane niy fantage bé niMénsulat Kébéréh i Tuluse amun bénréh i TuluseBegén mano, ‘Sugué kuy sugu-sugué kuwe métahBeem. Been i témafaye bé kégumah me métahBeem.’ ” 28 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano,“Béréhé ku begom, énda i toow na fo gérotor béJuane bé kéluhanay de étéw ménumah. Endob bégaiy kéféguléw i Tuluse bé de étéwén, i kéluhanayde térifantad étéw sakuf i Tuluse, toow ro na fogérotor bé Juane béleewe ni.”

29 Amun énggélingoo roy kébéréh Jesuse, ikéluhanay de étéw fiyon foy de lémiful kémubrado buwis, énggélolo roy aguwoy Tuluse katabuwan.Beroy de bénautiso Juan. 30 Endob i de Fariseo brabde témoro bé kitabe, ménika ro rémigo bé kétayayTuluse. Atin berowey de énda bénautis Juan.

31 Atin ménbéréh i Jesuse man mano, “Atiféségiléwo kuwe bé de étéw méuyag béleewe ni?Ati ségiléwo ruwe? 32 Ségiléw ro bé de nga ménsardob fadiyane brab mika ro mégérémét. Tabar i dedumo ro bero maro, ‘I begeye ménségagung gey,éndob énda ménsayaw gom. Brab léméninggénggey linggéng ménléhuon, éndob énda kéménrewgom.’ 33Nonménangéy diniy Juan Bautistawemén-fuwasa brab énda méninémén arak. Brab bénréhgom, ‘Sénaitanan.’ 34 Endob i Nga i Kéilawane,sani Begéne, ménangéyu dini, brab mamau atinminému. Brab ménbéréh gom, ‘Ay niy ségétéweétéw arumén mama brab miném arak, brab wén idumo no do lémiful kémubra buwis brab do teteétéw.’ 35 Endob fégétigay Tulusey métintuwe dobkéluhanay de ngaén.”

I kégédaw i tetee libun36 Atin wén i ségétéwe Fariseo, féndawét Si-

mon, séménéngkat bé Jesuse mangéy dob lawi nemama. Mélaw ménodor i Jesuse ménangéy diyobrab ménsar ro mama. 37 Brab wén i ségétéwetete libun dob no ingéd. Amun énggétiga noyJesuse ménangéy mama dob no lawi, ménangéy sodiyo ménuwit katiya toow fo fiyo, ménféno mamutnor balilaga. 38 Amun ménfégédét dob Jesuse,téménindég gédét dob de sékéyén kémérew. Atini de énloén léménuyut dob de sékéy Jesus. Brabténrafo no bé buk ne brab narékén i de sékéyén.Brab lénulawa no bé mamute nor. 39 Amun énggitoSimoney ni, ménbéréh dob fédéw ne mano, “BulukJesusey ségétéwe sarigoy Tuluse muret bé kébéréhne, gélolo no damén ké atiy ni libun mémiraw de,ségétéw libun tete.”

40 Endob ménbéréh i Jesuse mano, “Simon, wén ibéréhé kuwe Beem.”

Séménumbul i Simone mano, “Maistéro,béréhém begén.”

41 Atin bénréh Jesusey ni binuwaya mano, “Wéni ruwowe étéw énggéutong dob ségétéwe émféélétkurta. I ségétéwe de énggéutong limo ratuh, brab

Lukas 7:42 60 Lukas 8:23i ségétéwe de limo folo saén. 42 Amun énda ifégébayad ro de, fénsagada no bero, inok éndaénkailanga roy mayade. Na fénginsaa ku beem, atiisuwe toow na fo méimu bé étéwe ni ménféutongbero?”

43 Séménumbul i Simone mano, “Karangé ku, itoowe de méimu, been i énggéutonge médoo.”

Atin bang Jesuse, “Katabuwan i nan sumbulém.”44 Tidéw béno, séménling i Jesuse dob libune ni,brab ménbéréh man dob Simone mano, “Enggitomoy rénigoy ni libun? Ménahuru dob lawi me,éndob énda méniray go wayég fégéurah gu bé desékéy gu, loo bé adat tome do Judio fatut rigoné modamén. Endob i ni libun fénreén i de sékéy gu béde énloén, brab ténrafo no bé buk ne. 45 I beeme,énda narékém Begén loo bé adat tome témayakufbé de kana. Endob i ni libun, tidéw fanay kégumahgu, énda téménréno marék bé de sékéy gu. 46 Endaso lénulawa moy uléw guwe nor. Endob i ni libun,lénulaw noy sékéy guwe bé mamute nor. 47Mélawbéréhé ku beem, giton i dakéle kéimuén non i demédoo do salaénménfésagadén. Endob i étéwe klohsaén fénsagadan, kloh soy kéimu ne.”

48 Atin bénréhén bé libune ni mano, “Di, ikéluhanay de salaém fénsagadanén.”

49Atin i de étéw bero ménama diyo ménsébéréh-béréh i de fédéw ro maro, “Ati keeyén i ni étéwgéfésagad do sala?”

50 Atin bénréh Jesuse man dob libune ni mano,“I kéféngintoow mey funay Tuluse ménukas beem.Taus go mule, atin kago émbuku.”

81 Brab énda ménrugayén tidéw béno, ménangéy

i Jesuse dob de ségiyo-giyo ingéd ménuret béFiyowe Uret fantag bé kéféguléw i Tuluse bé deétéwén. Brab ménodor i de folo bra ruwo kuyugén.2Ménodor soy de libun fén-adi-adi no rénahukoy desaitan brab do déméruun. Ségétéw beroy Mariahetidéw Magdala, dob beeney méntékédan i fitéwetiman saitan. 3Ménodor soy Juanawe bawagKusawesénarigo Datu Herode, brab Susanawe, brab médoona do dumo libun. I ni do libun, témabang ro miraybé de kailanga ro Jesus.

I binuwayae fantag bé sémabuge4 Wén i no sébaan fuweh, wén i médoowe étéw

tidéw dob ségiyo-giyowe ingéd ménangéy ro dobJesuse mégélingo. Amun médoo ro ménsélimud,nuret Jesusey ni binuwaya mano, 5 “Wén i ségétéweétéwménangéy sémabug bé béne ne. Amun sabugénoy béne ne, i de dumo bé béne ne ménbégodoydob doror i aguwone. Diyo gédaay de étéw taloono nama i de kloh manok. 6 I de dumoy de béneénménsawér dob fantade wén i do batéw de. Tidéwbéno, amun méganayén témunoh, ménlaay ro nontikar i fantade de. 7 I de dumoy de béneénménsawérdob fantade wén i do suwar de énda séna témunohro. Ménruk mélaw i de suwar séréngan bé denohok, atin ménléhu i de nohok non lénimfung i desuwar. 8 Endob i de dumo bé de béne ménsawér dobfiyowe fantad, brab téménunoh ro brabménggonokro médoo taman mératu takéf sénga sébaan béne.”Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Fégitung

gom fantag bé ni bénréh gu begom amuk méuyotgom de ké gésobuto kom.”

9 Tidéw béno, fénénginsaay de kuyugén ké atiatag i nan binuwaya. 10 Sénumbulo no bero mano,“Dob begomedo kuyug gu, Tuluse i émfégétigane debegom fantag bé kéféguléw ne bé de étéwén. Endobi de ni éntingayénménbunéy, brab énda émfayagéndob ségiyowe. Enggélingoo ro say de ni fén-agéwdob de binuwaya, inok fiyon fo ké téngténgé ro,énda gito ro de. Brab fiyon fo ké gélingoo ro, éndagésobuto ro de.

11 “Ay niy atag i ni binuwaya énggélingoo kom. Iatag i ni béne, been i kébéréh i Tuluse. Atin i ségiyo-giyowe klasi fantad ségiléw bé de ségiyo-giyo klasiétéw. 12 I de dumoy de béne ménlawu dob doror iaguwone. I atag i ni, wén i de étéw énggélingoo roykébéréh i Tuluse, éndob énggégumah i odoroy desaitan brab kénda noy ni kébéréh dob de fédéw ro.Been i nan i funa ruwe énda sémarig ro bé Tuluse.Brab énda mélaw gédoté roy mantuwe umul. 13 Idumoy de béne ménsawér dob fantade, wén i dobatéw de. I atag i ni, wén i de étéw énggélingoo roykébéréh i Tuluse brab ténayakuf ro brab ménororro de. Endob énda ménbatién dob fédéw ruwe.Sémarig ro bé Tuluse singkow saén. Endob bulukkérégénan ron, éndaén sémarig ro bé Tuluse. 14 Idumoy de béneménsawér ro dob de duwaléy suwar.I atag i ni, wén i de étéw énggélingoo roy kébéréh iTuluse, éndob sabaf bé de kébuku ro fantag bé dekéuyag ro, brab kéuyot ruwe waléy kawasa, brabde kéuyot ro méguyaya, been i noy funa ruwe éndagérigo ro bé fatute kétayay Tuluse rigoné ro. 15Atini de dumoy de béneménsawér ro dob fiyowe fantad.I atag i ni, wén i de étéw énggélingoo roy kébéréhi Tuluse, brab toow fo nunuro ro. Féntaus roykésarig ruwe bé Tuluse atin rigoné roy kétayayTuluse rigoné ro.”

16 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Enda itémumon solo inok bunéyé no dob bukag i kuréngefénléngkéb, taloo no fédiyoé no dob fantad i ka-triwe. Yamula fédiyoé no dob fégonone de inokatiy mahure gito noy réndaw ne. 17 I kéluhanaybénunéye, gitonmoso. Brab i kéluhanay dirungéne,gétiganmoso. Mélawatiy éndae gésobuto kombéni,gésobuto kom moso.

18 “Komon féfiyo gom i kéfégélingo gome. Noni étéwe mégélingo brab munur, méumanan naykégésobut ne de. Endob i étéwe énda munur, fiyonfoy klohe fégitungé no gésobuto no, dotén dobbeene.”

19 Tidéw béno, ménangéy dob Jesusey idéng nebrab de tuwaréyén, éndob énda géfégédét ro non bémédoowe étéw géliwét de. 20Brab wén i ménbéréhedob Jesuse mano, “I idéng me brab de tuwaréyémdiyo ro dob liyuwe. Méuyot ro géségito Beem.”

21 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Wén iségiyo idéng gu brab do tuwaréy gu, non békéluhanay étéwemégélingo bé de uret i Tuluse brabmunur de, beroy de maak idéng gu brab do tuwaréygu.”

Féntéré Jesusey défuke22 Sébaane de fuweh, ménda i Jesuse awang beroy

de kuyugén atin bénréhén bero mano, “Mifar tom.”Mélaw ménangéy ro dob dogote ni. 23 Amun

Lukas 8:24 61 Lukas 9:4diyo ro dob kérarae, énggéfidong i Jesuse. Atinamun énggéfidong, énggumah i émbagére défuk.Atin ménahuron wayég i awange, brab toow foménkakaidan ro. 24 Tidéw béno, téningé i dekuyugén i Jesuse atin nulég romaro, “Kadnan, gédéttomén mééléd.” Méntek i Jesuse brab nélénoydéfuke atin féntanékén i de bagél. Tidéw béno,ménlingén-ngén. 25 Atin ménbéréh i Jesuse dob dekuyugén mano, “Hon i kéféngintoow gome de?”

Atin éngkéségiyonan ro brab mégilak ro. Brabménsébéréh-béréh ro maro, “Ati ni étéw Jesus?Fiyon i défuke brab de bagél géfétéréno no.”

Dénédél Jesusey de saitan26 Mélaw méntaus ro mifar démunggu mangéy

dob fantade Geraseno, dob difar i Galileawe.27 Amun téménéfad i Jesuse, bénalak i étéwerénahukoy de saitan tidéw dob sébaane ingéddiyo. I ni étéw énda batién dob lawie, éndobménrugayén félawas diyo bati dob de takub dolébéng. 28-29 Médoo gule i ni étéw géméndamfiyon fo ké férisunén brab ikétén bé sangkaliey desékéyén brab de kémérén. Been so ménséfantudbrab uwitéy de saitan mangéy dob gonone énda iétéw de. Amun énggito noy Jesuse, ménkes toowfo métanug, brab méntéléngkéb dob téngaangaJesuse brab ménbéréh toow fo métanug mano,“Jesus, Nga i toowe fo gérotor Tulus, fégédaw-gédawu Beem. Kago fédawéton begén.” Bénréhéni no non féngganaya Jesusey démédéle bé de saitanréménahukon de.

30 Fénénginsaa Jesuse mano, “Ati dawét me?”Atin séménumbulmano, “Laksaén i dawét guwe.”

Non toow fo médooy de saitan ménahur dob beene.31 Tidéw béno, ménfégédaw-gédaw i de saitan béJesuse bé békén damén dédélé no bero mangéy dobemfernowe.

32 Enda mérayuén dob no gonon, diyo i médoowedo babuy témabtab dob méngulandige. Nongot i desaitan bé Jesuse ké fakay mahur ro dob de babuy.Atin ténungkas Jesuse bero. 33 Sonom béno, i desaitanménsut ro dob étéwe brabménahur ro dob debabuy ni. Atin i kéluhanay de babuy ni, ménraréyro ménangéy dob fingase brab ménantéfor ro mé-nangéy dob dogote, atin ménléné ro.

34 I de étéw témalima bé de babuy ni, amunénggito roy ni ménrigo, ménségéta ro brab nuretroy ni dob de dakél ingéd brab dob de ségiyo in-géd géliwét. 35 Mélaw ménangéy diyo i de étéwinok susiné roy ni ménrigo. Ménfégédét ro dobJesuse brab énggito roy étéwe bé gétaho félawassénaitanan, ménsar gédét dob sékéy Jesuse wénéni kégalén, brab métintunén. Atin kéluhana romégilak ro de. 36Nuret i kéluhanay de énggégito deké ati kéuwa Jesuse bé étéwe ni gétaho sénaitanan.37Tidéwbéno, i kéluhanay de étéw tidéwdob ingédeGeraseno, nongot roy Jesuse tékédan, non toow rofo mégilak. Mélaw, ménda i Jesuse dob awange, atinméntékédan. 38 I ségétéwe ni étéw ténkédanay desaitan, nongotén bé Jesuse mano, “Modoru Beem.”

Endob bénréh Jesuse de mano, 39 “Ule go braburetém i fiyowe rénigoy Tuluse dob beeme.” Mélawménule brab ménsugud-sugud dob kéluhanaygonone dob ni ingéd brab nuretén i kéluhanayrénigo Jesuse dob beene.

Nuwa Jesusey ruwowe gétéw libun40Amunménséfule i Jesusemifar, toow foméoror

i de étéw de, non ongot-ongoté ro diyo. 41 Brabdiyo wén i ségétéwe étéw fédawétén Jairo, ségétéwsarigon dob lawie féngadafan kay de Judio. Mén-téléngkéb dob adafa Jesuse bé ongoté noy mangéyi Jesuse dob lawi ne. 42Non i buntunge ngaén libunfolo bra ruwo gébélintuwa, gédétén méléhu. Mélawménagéw i Jesuse modor de.

Amunmagéw i Jesuse sénribukoy demédoo étéw.43 Diyo soy ségétéwe libun kéfasangan non foloénbra ruwo gébélintuwa i kéranas i adat ne. Brabméntéy i kurta ne fénggébayadén bé de doktor,éndob énda foy ségétéw géuwa de. 44 Tidéw béno,ménfégédét dob ségang Jesuse, atin kénuwahén ikégal ne. Sonom béno, téménrén i kéranas i adatne. 45 Tidéw béno, ménénginsa i Jesuse mano, “Atikéménuwahe Begén?”

Endob ménggidih i kéluhanane. Atin ménbéréhi Pedrowe mano, “Maistéro, toow fo médooy étéwegéliwét Beem, brab sédantélo ro Beem.”

46 Endob ménbéréh man i Jesuse mano, “Wéni kéménuwah Begén, non énggétérédama kuybarakat guwe ménsut tidéw dob Begéne.” 47 Amunénggétigay libune ni énggétiga Jesuse, ménfégédétlémukub atin méntéléngkéb dob adafa Jesuse brabdob téngaangay médoowe étéw, brab bénréhén dobJesuse sedek kénuwahén, brabbébéno soméntékowadi-adi. 48Tidéwbéno, bénréh Jesuse demano, “Di, ikéféngintoow mey funa muwe ménadi-adi. Taus goule, brab kagonén émbuku.”

49 Amun béréhé Jesusey ni, énggégumah i sugu-sugué Jairowe. Ménbéréh mano, “Amu, déménig-urén i nga me. Endaén kailanga no anggaén iMaistérowa nan.”

50 Endob amun énggélingoo Jesusey ni, bénréhéndob Jairowe ni mano, “Kago émbuku. Sarig go saénatin adi-adiy nga me.”

51Amun énggégumah i ro Jesuse dob lawi Jairowe,énda i nuwitén mahur taus saliyu bé Pedrowe, brabJuane, brab Santiagowe, brab de lukés i ngae ni.52Atin i kéluhanay de étéw ni dob lawie ni kémérewso brab ruungé roy ngae ni. Ménbéréh i Jesusemano, “Kagom kémérew. Non i ngae ni éndaménléhuén, éndob ménfidong saén.”

53 Tidéw béno, sénbayat ro saén i Jesuse nongétiga roy ngae ni ménléhuén. 54 Endob génamakJesusey kémér i ngae ni brab ténabarén mano, “Di,tek go!” 55 Sonom béno, i ngae ni méntébule brabtékow méntek. Atin sénugu Jesuse bero bé iraya roamaé no. 56 Toow fo ménggaif i de lukés i ngae ni.Endob bénréh Jesuse bero bé békén ureté ro dob deétéw i ni ménrigo.

9Sénugu Jesusey de folo bra ruwo kuyugén

1 Fénsélimud Jesusey de folo bra ruwo kuyugén.Atin niraya no bero barakat inok géuwaa roy dedéméruun brab géféféraréyo roy de saitan. 2 Brabsénugu Jesuse bero muret fantag bé kéféguléw iTuluse bé de étéwén, brab muwa bé de déméruun.3 Atin bénréhén bero mano, “Kagom muwit éntin-gayén, fiyon fo ké tugé, taloo no réban, fiyon amaén,brab kurta, taloo no lékasa kom kégal. 4 Fiyon

Lukas 9:5 62 Lukas 9:39atiy lawie témayakuf begom, bati gom diyo tamantagaké kom i nan ingéd. 5 Buluk wén no ingéd éndatayakuféy de étéw begom, tékédan gom diyo, brabtag-tag gom i de bubuk sébuwan dob de sékéy gomémfégétigan bé kukuméy Tuluse bero.”

6 Tidéw béno, ménagéw i de kuyugén ni mé-nangéy dob de ségiyo-giyo ingéd muret bé FiyoweUret, brab muwa ro do déméruun diyo.

7 Bé béno, i Herode, sani méguléwe dob Galilea,énggélingoo noy de rigoné Jesuse. Toow fo méng-gaif brab énda gésobuto no de, non wén i do étéwménbéréh ro bé Juan Bautistawe méntébule nonmaro ké Juan i Jesuse. 8 Brab i de dumo béréhé royJesuse Eliasméntéfégito. Brab i de dumo béréhé royJesusey toowe fo énggétah sénarigoy Tuluse muretméntébule. 9 Endob ménbéréh i Herode mano,“Fénkéléng guy uléw Juane. Endob ati ni gélingooku fantag bé de ni?” Méuyot de ké gito noy Jesuse.

Fénwaléy Jesuse médooy klohe amaén.10 Amun énggéséfule i de apostol Jesus, bén-

réh roy de rénigo ro. Tidéw béno, nuwitén berosaén mangéy dob sébaane ingéd féndawét Betsaida.11 Médooy de étéw énggégélingo fantag bé ni brabménfuray ro bero. Méoror i Jesuse bé kégito nuwebero, brab nuretén beroy fantage bé kéféguléw i Tu-luse bé de étéwén. Fén-adi-adi né soy de déméruunbero.

12 Amun sémingkufén, i de folo bra ruwo gétéwkuyug Jesuse ménangéy ro dob Beene brab mén-béréh ro maro, “Enda i batioy de étéw ni dini.Féagéwém bero inok mangéy ro dob de ingéd gédétdini. Diyo gébéléy ro amaé ro brab diyo ro sofidong.”

13 Endob ménbéréh i Jesuse dob de kuyugénmano, “Iraya kom bero amaé ro.”

Endob séménumbul ro maro, “Enda i amaén dinisaliyu bé limowe timan fan brab ruwo timan sédo.Hon i ayo tome de méléy amaén bé ni kédoo étéw?”14 (Wén i limo ngibu do lagéy diyo.)

Atin bénréh Jesuse bé de kuyugén mano, “Féésargom i de étéw sélimo folo sénga sélumfuk.”

15Atin nodoroy de kuyugén i bénréh Jesuse bero.16 Tidéw béno, éndot Jesusey limowe timan fanbrab ruwowe timan sédo, atin léménéngag doblawayo brabménfésalamat dob Tuluse. Tidéw béno,sénbaad-baadén i de fan brab de sédo, brab nirayéndob de kuyugén inok saaré ro dob de étéw. 17 Ikéluhanay de étéw ménama ro médoo taman mén-bésor ro. Tidéw béno, ténimu i de kuyug Jesuseyde sama i de amaén brab ménféno i foloe bra ruwotiman dakél biton.

I kéunur Pedrowe18 Wén i no, i Jesuse ségétéwén saén démasal

ménfélébu. Brab i de kuyugén ménangéy ro dobBeene. Atin fénénginsaa Jesuse bero mano, “Atikébéréh i de médoo étéw ké ati Begéne ni?”

19 Séménumbul ro maro, “Wén i de émbéréhmaro, Juan Bautista go kun. I de dumo maro, Eliasgo kun. Brab i de dumo maro, Beemey énggétahesénarigoy Tuluse kun méntébule.”

20 Tidéw béno, ménénginsa i Jesuse man mano,“Dob begome, ati kébéréh gome ‘fantag bé Begéne?’”

I Pedrowe séménumbul mano, “Beemey Kristowesénugu i Tuluse inok méguléw go bé de étéw.”

21 Atin bénréh Jesuse bero mano, “Kagombéréhén i ni dob ségiyowe.”

I kéuret Jesuse fantag bé kéléhu ne22Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “I Nga i

Kéilawane, sani Begéne, médooy rasayé kuwe. Brabikaay de odoroy de Judio brab de odoroy de fadi brabde témoro bé kitabe, brab féléhué ro Begén. Endobdob gétéléwo nuwe gétérésangan, tébuleu.”

23Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Buluk atiyméuyote furay Begén, kailangan diguré noy kaanekétayan inok odoro noy kétayay Tuluse. Tidéwbéno, kailangano fédayday bé de kérégénon ségiléwbé Begéne, fiyon fo ké féléhuén dob kruse. 24 Nonatiy méuyote émféraru bé kéuyag ne, méléhu.Endob i méléhue bé kéfuray ne Begén, gédoténoy umule magufusa. 25 Ufama, fiyon fo ké iségétéwe étéw gédoté noy kéluhanay éntingayénedob duniyae ni, énda i atagén buluk méléhu atinmangéy dob emfernowe. 26 Buluk atiy mémalawemuret fantag bé kéunur ne Begén, brab mémala sofantag bé de kébéréh gu, malané ku so buluk séfuleumoso réméndawu brab réméndaw i Boh guwe brabde télaki no. 27 Béréhé ku begom i toowe, wén ido dumo begom énda méléhu ro taman gégito békéféguléw i Tuluse bé de étéwén.”

Enggiton i réndaw Jesuse.28 Waléw gétérésangan tidéw bé kébéréh Jesuse

bé de ni, nuwitén i Pedrowe, brab Juane, brab San-tiagowe, atin ménangéy ro dob rotor i tuduke dé-masal. 29 I lala Jesuse démasal, i falas neménfégalin,brab i kégal ne ménwaléy fute réméndaw. 30 Sonombéno, méntékowméntéfégitoy ruwowe gétéw lagéyménsébéréh bé Jesuse. I ni do étéw, been i Moisesebrab Eliase, sani do méntélataén sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne. 31 Réméndaw soy de falas ro.Atin sébéréh-béréh ro bé Jesuse fantag bé kéléhune dob Jerusalem moso sabaf been i funay Tuluseséménugu de dob duniyae. 32 I Pedrowe brab dumonuwe énggéfidong. Endob amun énggétékénal ro,énggito roy kéréndaw Jesuse brab de ruwo gétéwdumo no téménindég. 33 Amun féganayén tagak ide ruwo gétéw étéw i Jesuse, sénbérého Pedrowemano, “Maistéro, toow fo fiyo non dob ni tom.Rémigo gey téléw timan dung-dung. Sébaan ikaame de, sébaan i ka Moisese de, brab sébaan i kaEliase de.” (Enda gétiga noy béréhé nuwe ni.)

34 Amun émbéréh sénay Pedrowe, méntékow irawéne méntégalung dob berowe. Brab ménggilak ide kuyugén ké météléb ro bé rawéne. 35 Atin wén ibéréhe tidéw dob rawéne ni mano, “Been i niy Ngaguwe fénémili gu. Fégélingo gom.”

36Amun téménrén i béréhe ni, énggito roy sébaaJesuse saén. I de kuyugénméntanék ro fantag bé ni,brab bé béno énda i ségétéw nureto ro bé de énggitoro.

37 Bé sébaane de fuweh, léménudug ro tidéwdob tuduke, atin bénalak i médoowe étéw i Jesuse.38Wén i ségétéwe lagéy dob kérara ruwe téménabarmano, “Maistéro, téngténgém i nga guwe. Been ibuntunge nga gu lagéy. Ongoté ku dob Beeme uwaémo damén. 39Wén i no rahukoy saitane, atin tékow

Lukas 9:40 63 Lukas 10:14gékes. Atin i lowoh ne témingkog brab rémbéw iba ne. Sénga tékélid gémédam, fédawéto no, brabmérugay na fo tékédanay saitane. 40 Nongot gu béde kuyugém ké féféraréyé roy saitane, éndob éndagagané ro de.”

41 Ménbéréh i Jesuse dob de ménlimud mano,“Enda sémarig gom bé Tuluse, brab toow gom dotete étéw. Lugoténun sétafik begom. Enda gétiga kuké ati nay kérugay i kétingkél guwe sétafik begom.”Atin bénréh Jesuse dob ni lagéy mano, “Uwitémdiniy nga ma nan.”

42 Amun fégédét i ngae ni dob Jesuse, rénahukoysaitane man brab méntuwar fulad-fulad. Tidéwbéno téméningkog man. Atin fénféraréy Jesuseysaitane, brab i ngae niménadi-adi. Tidéw béno, fén-séfule Jesuse man mangéy dob boh ne. 43Ménggaifi kéluhanay de étéw bé barakat i Tuluse. Atin amunkéluhanay de étéwménggaif ro bé no rénigo Jesuse,ménbéréh dob de kuyugén mano, 44 “Kagom lifoténi béréhé kuwe ni begom. I Nga i Kéilawane, saniBegéne, fékéfo séko bé de étéw sébanil Begén.”45 Endob bé béno gai, i de kuyugén énda énggésob-uto roy béréhé nuwe. Bénunéyén bero inok éndagétiga roy atag ne. Atin mémala ro de ménginsa kéati atag ne.

46 Wén i no sébaan fuweh, ménséédél ide kuyugén ké ati isuwe bero toow gérotor.47Enggésobuto Jesuse ké atiy diyoe dob itunga ruwe.Mélaw éndotén i ségétéwe nga atin féntindégéndob tébing ne. 48 Atin bénréhén bero mano, “Fiyonatiy étéwe témayakuf bé ngae loo bé ni sabaf békéunur ne Begén, tayakufé no so Begén. Brabatiy témayakufe Begén, tayakufé no soy Tuluseménféuwit Begén. Non atiy toowe térifantad bébegome, beeney toowe gérotor.”

49 Tidéw béno, ménbéréh i Juane mano,“Maistéro, énggito gey i ségétéwe étéw démédéldo saitan nusarén i dawét me fégéféraréyén. Endobgénlé gey non békén dumo tom.”

50 Bang Jesuse, “Kagom géléén de. Non i békénesébanil betom, dumo tom.”

I kéagéw Jesus mangéy Jerusalem51 Amun gédétén i Jesuse démiyat dob lawayo,

bénabaén fo ménsaréw mangéy Jerusalem.52Méntah i Jesuse séménugu bé de kuyugénmangéydob sébaane ingéd dob sakuf i Samariawe inoktafaya ro gono no diyo. 53 Endob i de étéw diyodob Samaria, énda ténayakuf ro de non gétiga roségétéw Judio mangéy Jerusalem. 54 I Santiagowebrab Juane, amun énggito roy ni, ménbéréh romaro, “Kadnan, méuyot go de ké mongot gey aféytidéw dob lawayo inok métuwég ro?”

55 Endob séménling i Jesuse atin génléén bero.56 Tidéw béno, méntaus ro mangéy dob ségiyowegonon.

57Amun taus ro nén, i ségétéwe étéwménsébéréhbé Jesuse mano, “Modoru Beem, fiyon fo ké ati ayomuwe de.”

58 Séménumbul i Jesuse mano, “I de kufés, wéni tosong ahuro ro. Brab i de kloh manok, wén isalag ro. Endob i Nga i Kéilawane, sani Begéne, éndai gono ku témérén. Mélaw toow go fo kérégénanamuk modor go Begén.”

59 Atin bénréhén dob ségiyowe étéw mano, “Fu-ray go Begén.”

Endob séménumbul i ni étéw mano, “Kadnan,tungkasém na begén métah mangéy lémbéng béboh guwe.”

60Séménumbul i Jesusemano, “Félébéngémbé deétéw éndamunur ro Begén i deménléhu ro. Endob ibeeme, agéw gomangéymuret fantag bé kéféguléwi Tuluse bé de étéwén.”

61 Wén man i ségiyowe étéw ménbéréh mano,“Kadnan, modoru Beem. Endob tungkasénu namangéy mégétaw dob de lukés gu.”

62 Séménumbul i Jesuse mano, “Enda i ségétéwétéw démadu atin séméling. Loo so bé de kuyug gu.Buluk séméling ro, énda métoror ro ké féguléwoyTuluse bero.”

10Sénugu Jesusey de étéw

1 Tidéw béno, ménémili i Jesuse fitéw folo braruwo gétéw do lagéy. Atin sénuguén bero séruwo-ruwométah dob de ingéd ayo no so. 2Atin bénréhénbero mano, “Wén i médoo do étéw méuyot munurbé Fiyowe Uret. Ségiléw ro bé de buka kétéwén.Endob kloh saén i begome do kémétéw. Dasal gomdob Kadnane inok émféuwit médoo na do kémétéwdob kaane ni kétéwén. 3 Amuk magéw gom, ingatgom. Non féuwit gubegommaakdobili-bilimangéydob kérara i de itu talun. 4 Kagom muwit réban,taloo no talufi, taloo no ségiyo sinilas. Brab kagommérugay séuret-uret bé atiy étéwe gébalaka komdob de aguwon. 5 Buluk mahur gom dob de lawi,béréh gom féfiyonéy Tulusey de étéw bati dob nilawi. 6 Buluk i de étéw dob no bati fiyo, brabtayakufé ro begom do sénugu gu, féfiyonéy Tulusebero. Endob buluk énda fiyo ro étéw, brab éndatayakufé ro begom do sénugu gu, énda so féfiyonéyTuluse bero. 7 Bati gom dob no lawi témayakufbegom. Atiy amaéne brab inéméne iray ro begom,tanggaf gom. Non i begome do gémalbék kailangakom i sukay gome. Brab kagom téfégalin tidéwdob sébaane lawi mangéy dob sébaane de. 8 Bulukmahur gom dob sébaane ingéd, brab ténayakuf robegom, ama gom i éntingayéne iray ro begom.9Uwa gom i de déméruun dob no ingéd brab béréhgom dob de étéw diyo makom, ‘Endaén mérugayéntaman bé gaiwe féguléwoy Tuluse begom.’ 10 Endobbuluk mangéy gom dob sébaane ingéd brab éndatayakufé ro begom, angéy gom dob de aguwondob no ingéd brab béréh gom makom, 11 ‘Fiyonfoy de bubuk sébuwan dob de sékéy gey, tag-tagékey so inok gétuwa kom i kukuméy Tuluse begomnon nuret gey dob begomey fantage bé kéféguléwi Tuluse éndob mika gom de.’ 12 Atin béréhé kubegom, bé no gai, toow na fo gétimal i kékukum iTuluse bé de étéw dob no ingéd bé kékukum ne béde tete étéw dob ingéde Sodom.

13 “Mékégédaw-gédaw gom do étéw bati dob Ko-rasin, brab begome dob Betsaida. Buluk i de méké-gaif rénigo gu dob begomeménrigo so dob de ingédTiro brab Sidon, ménrugayén i de étéw diyo mésarro brab kéménégal ro do saku brab rénigono ro doawéw i de lowoh ro inok fégétuwa ro énggésénulero bé de sala ro. 14 Endob toow na fo gétimal i

Lukas 10:15 64 Lukas 11:6kékukum i Tuluse begom moso bé kékukum ne béde étéw dob Tiro brab Sidon. 15 Brab i begomedo étéw dob Kafernaum, méuyot gom téfégérotortaman dob lawayo. Endob ibérén gom mangéy dobuleone emferno.”

16 Tidéw béno, bénréh Jesuse dob de kuyugénmano, “Atiy mégélingoe begom, fégélingoé no soBegén. Brab atiymikae begom, mika so Begén. Brabatiy mikae Begén, mika so bé Ménféuwite Begén.”

17 Tidéw béno, i fitéwe folo bra ruwo gétéw mé-nagéw ro mangéy muret dob de ségiyo-giyo ingéd.Atin ménséfule ro toow fo moror brab ménbéréhro maro, “Kadnan, fiyon foy de saitan odoro roy debéréhé key buluk labité key i dawét me.”

18 Atin bénréh Jesuse bero mano, “Enggito guySatanase ménlawu tidéw dob lawayo maak kilot.19 Niraya ku begom barakat inok fiyon fo ké gédaakom i de ulé brab do sifitan, énda i kaid gomde. Brabi kéluhanay barakat Satanase sébanil betom énda ikaid tom de. 20 Endob kagom méoror sabaf sa bé ide saitan unuro ro begom. Yamula oror gom sabafménsulatén i de dawét gom dob lawayo.”

21Bé béno so, fénoror i Rémogor i Tulusey Jesuse.Déménasal mano, “Abay Kadnay lawayo brab fan-tade, fésalamata ku Beem non fénggétiga moy nidob de étéw énda i féngganad ro, éndob bénunéyémdob de métilédtéd brab énggéféganad. Hoo Abay,ménrigoy ni non kaam kétayan brab késuwatan.”

22 Tidéw béno, ménbéréh man i Jesuse dob deétéw mano, “Sénarig i Abaye Begén i kéluhanane.Enda i gétigan bé atiy Ngae saliyu bé Abaye. Brabénda i gétigan bé atiy Abaye saliyu bé Ngae, brabfiyon atiy kétayay Ngae fégétigan no de.”

23Tidéw béno, séménling i Jesuse dob de kuyugénménsébéréh bero énda i ségiyo dumo ro mano,“Toow fo fénfiyoy Tuluse begom bé énggégito gom.24Béréhé ku begom, dob gétahomédoo do datu brabdo sénarigonmuret bé kébéréh i Tuluseménuyot kégito roy énggito gome, éndob énda énggito ro de.Brab ménuyot ro mégélingo bé énggélingoo kome,éndob énda énggélingoo ro de.”

I binuwayae fantag bé mégédawe étéw25Wén i no sébaan fuweh, i ségétéwe témoro bé

kitabé ménangéy dob Jesuse. Atin ténukawa nofénénginsaan i Jesus mano, “Maistéro, ati fatuterigoné ku inok gédoté kuy toowe umul magufusa?”

26 Séménumbul i Jesuse mano, “Ati énggito muwedob Ménsulate Kébéréh i Tuluse? Ati kégésobut mede?”

27 Séménumbul i ni lagéy mano, “Féimu go béKadnane Tulusém bé kéluhanay fédéw me, brab békéluhanay kamatu me, brab bé kéluhanay itungamuwe, brab bé kéluhanay bagér me. Brab féimu gobé kéluhanay de dumo mo ringon so bé kéimu mebé kaame lowoh.”

28 I Jesuse ménbéréh mano, “Katabuwan i nankésumbulém. Rigomoy ni inok gédotémoy tintuweumul.”

29Endob i ni lagéymika kémalanan. Mélaw ségiyonén man i fénénginsa ne mano, “Endob ati dumoguwe fatut féimué ku?”

30 Atin séménumbul i Jesuse bé ni binuwayamano, “Wén i no sébaan fuweh, i ségétéwe lagéybé de Judio ménagéw tidéw Jerusalem léménudug

mangéy dob ingéde féndawét Jeriko. Amun diyoéndob de agéwon, ténulis i de tulisan. Lénubag ro,brab éndot roy éntingayéne kaan loo soy kégal ne.Brab ténagak ro gédétén méléhu. 31 Tidéw béno,ménggumah i ségétéwe fadi bé de Judio. Amunénggito noy ni lagéy, ténaraa no saén, atin méntausmagéw. 32 Tidéw béno, ménggumah i ségétéwetémabang dob de féngadafan, brab i beene Judioso. Amun énggito noy ni lagéy, fénggédéto no brabténéngténgén singkow, atin méntaus so magéw.33 Tidéw béno, i gétéléwe étéw ménggumah. Endobbékén Judioy ni étéw. Beeney étéwe tidéw dobségiyowe ingéd féndawét Samaria. Amun énggitonoy ni lagéy ménfali, ménuray i éna nuwe de.34 Fénggédéto no brab nuwaén i de falién brabbénausén. Atin fénkudaén i ni lagéy dob kuda nebrab nuwitén dob sébaane lawi kay de kana inokdiyo fétausé noy kéfagifat ne de. 35 Dob gétundugede fuweh, niraya no kurta i gefee bé ni lawi, brabbénréhén de mano, ‘Fagifatém i ni lagéy. Bulukkulang i ni kurta, bayada ku beem ké séfuleu.’ ”

Amun énggilid Jesuse nuret i ni binuwaya, fénén-ginsaa noy ségétéwe ni témoro bé kitabé mano,

36 “Ati karang me de, ati isuwe bé de téléw nigétéw étéw i tintuwe dumoy ni lagéy ténulis?”37 Séménumbul i ni maistéro mano, “I ségétéweménggédaw de.”

Atin i Jesuse bénréhén dob ni lagéy mano, “Rigomo loo bé rénigoy ni étéw ménggédaw.”

38 Amun diyo i Jesuse brab de kuyugén dobde aguwo ro, énggégumah ro dob sébaane ingéd.Diyo i ségétéwe libun fédawétén Martah. Atinténayakufén bero dob lawi ne. 39Wén i tuwaréy neso libun fédawétén Maria. Ménsar gédét dob sékéyJesuse brab mégélingo bé de toroé no. 40Ménbuku iMartahe bé kéluhanay de galbékén témogoh,mélawménfégédét dob Jesuse ménbéréh mano, “Kadnan,émbuku go damén non i tuwaréy guwa nan fédayaéno begén gémalbék. Suguém inok tabanga nobegén.”

41 Séménumbul i Jesuse mano, “Martah, toowfo ménbuku go bé médoowe galbékém. 42 Endobsébaan saén i fiyowe kailangan rigonén. FénémiliMariawey fiyowe de. Brab énda médotén dobbeene.”

11I dasal i Kadnane

1Wén i no sébaan fuweh, amun énggilid i Jesusedémasal, i ségétéwebéde kuyugénménbéréhmano,“Kadnan, i Juan Bautistawe ténoroén i de kuyugéndémasal. Toroén gey so démasal.”

2 Séménumbul i Jesuse mano, “Amuk démasalgom, dasal gom loo bé ni: ‘Abay, kéluhanay étéwedamén féngadafé ro Beem. Féguléwo mo damén ikéluhanay de étéw. 3 Irayan gey amaé key séngafuweh. 4 Fésagada mo begey bé de sala gey loo sobé kéfésagada keye bé de énggésala begey. Atinkago fédayaén begey météngkad rémigo sala.’ ”5 Féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Ufama, iségétéwe begom wén i dumo no brab ménangéygo diyo bé kérara kélungonone brab ménbéréh gomamo, ‘Adih, fégédawanu. Irayanu téléw timanfan. 6 Non wén i kana gu mantu séna ménggumah

Lukas 11:7 65 Lukas 11:42brab énda i féama gu de.’ 7 Atin sémumbul i nidumo mo mano, ‘Kago anggaén begén. Ménfintuéni de béngawa key, brab fidongén i de nga gey.Enda gééteku brab iray gu beem i nan ongoté mo.’” 8 Féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Gétigaku amuk démayday go mongot, iraya no beem béongoté muwe. Békén miray sabaf bé dumo muwe,yamula sabaf bé énda mémala go mongot. 9Mélawbéréhé ku begom, ongot gom dob Tuluse, atinirayén begom. Ay gom dob Tuluse amuk wén ikailanga kom, atin tabanga no begom. Dasal gomdob Tuluse atin sumbulo no begom, non buluk wéni mongot dob Tuluse bé éntingayéne, iray i Tuluse.10 Buluk wén i fégédét dob Tuluse bé de kailangano, tabangay Tuluse de. Buluk wén i démasal dobTuluse, sumbulo no. 11 Ufama, ségétéw go boh,atin i nga me mongot sédo, énda iraya mo de ulé.12 Taloo no mongot onok manok, énda iraya mo desifitan. 13 Fiyon fo ké tete gom étéw, gétiga kom soymiraye bé éntingayéne fiyo dob de nga gom. Labinay Tuluse toow fo fiyo, gétiga noy miraye fiyo nabegom. Beeney Boh gome dob lawayo, brab irayén iRémogor ne dob de étéw mongot de.”

14Wén i no sébaan fuweh, dénédél Jesusey saitanemow ménahur dob ségétéwe étéw. Amun i saitaneni méntékédan, énggébéréh i étéwe ni rénahukono. Atin i de ménlimud do étéw ménggaif ro de.15 Endob i de dumo bé de ménlimud ménbéréh romaro, “Beelsebul, sani Satanase, i odoroy de saitan,i ménirayane de barakat inok tékédan.”

16Brab i de dumo bé de étéw ténukawa roy Jesusebé kéongot ruwe de bé féténgténgén i fégélolononede tidéw dob lawayo, inok gétiga ro tidéw dobTuluse. 17 Endob énggétiga Jesusey de itunga ro,mélaw ménbéréh mano, “Ufama, i ingéde éndaséfagayun ro brab sétiboh ro, mébinasa. Taloo noi ségékurénge étéw dob sébaane lawi énda so séfa-gayun ro brab sékérit ro, waléy mébinasa. 18Buluk ide sugu-sugué Satanas mésébaad énda géséfagayunro, énda so gétindég i fangangatura nuwe. Bénréhguy ni non béréhé kom i démédélu saitan bé barakatSatanase. 19Atin i fégédédél i de kuyug gomde, éndausaré roy barakat Satanase. Mélaw fégitoy de kuyuggom békén ka Satanas i barakat guwe. 20 Endobdémédélu saitan bé barakat i Tuluse. Atin mélawénggiton énggumah dob begomey gaiwe méguléwi Tuluse bé de étéwén.”

21Tidéw béno, fénggétiga Jesuse bero bé toow nafo barakatan bé Satanase mano, “Ufama, i Satanaseségiléw bé ségétéwe mantay bé lawi ne. Buluki émbagére étéw bantaya noy lawi ne, brab wéni kulangé no, i de insodén énda i géfénakaw de.22 Endob buluk gégumah i ségiyowe étéw toow nafo émbagér bé gefee lawi, gédoté noy kulangé nuwesarigoy gefee de. Atin gédoté no soy kéluhanay lan-guntamane dob lawi ne brab baade noy kéluhanayde éndotén.

23 “I éndae modor Begén, sébanil Begén. Brab imikae sétabang Begén, alangé no Begén.

24 “Buluk i saitane mésut tidéw dob étéwe ré-nahuko no, sémugud dob tikare gonon sémélédtéréno no. Endob buluk énda i gito no térénono, émbéréh mano, ‘Séfuleu dob étéwe sungu gonoku ténagak gu.’ 25 Tidéw béno, séfule brab gito

noy tafaye ténidéwo no mélinis brab métintu nén.26 Tidéw man béno, mésut brab muwit fitéw gétéwmas na tete saitan dumo no mahur dob no étéw.Mélaw i no étéw toow na fo méfasang bé féganayegoho no.”

27Amunbénréh Jesusey ni, i ségétéwe libun tidéwdob de ménsélimud ménbéréh mano, “Toow foméoror i libune ménggénga Beem brab réménitonBeem.”

28 Endob ménbéréh i Jesuse mano, “Toow na foméoror i de mégélingo bé kébéréh i Tuluse brabodoro ro.”

I fégélolonone niray Jonase29 Amun i de étéw minut ro médoo ménlimud

géliwét bé Jesuse, ménbéréh mano, “Toow fo tetei de étéw bé ni gai. Mongot ro do mékégaif inokfégéloloné ro ké Begén i Kristowe, sani fénémili iTulus méguléw. Endob énda i méiray de bero saliyubé mékégaife loo bé ménrigowe bé Jonase. 30 Loo béfégélolonone nirayén dob de étéw dob Ninibé amunménsut i Jonase méuyag tidéw dob sur i dakélesédo, iraya ku séko fégélolonon i de étéw bé ni gai.31Bé gaiwe kémukum i Tuluse, témbo i baiwe tidéwdob ingéde Séba bé de étéw méuyag béni. Nonsénugudén tidéw dob tamanay duniyae mégélingobé kégétiga Solomone. Endob béleewe ni wén iségétéwe mas na gétigan bé Solomone ay ni, beeni Begéne, éndob énda munur gom Begén. 32 Atinbé gaiy kékukum i Tuluse, i de énggétah étéw dobNinibé témindég ro so témbo bé de étéw méuyagbéleewe. Non ménunur ro brab énggésénule ro béuret Jonase. Endob béleewe wén i mas na gérotorbé Jonase ay ni.

33 “Enda i ségétéw témumon solo atin fédiyoé nodob énggébunéye taloo no dob fantad i kuréngefénléngkéb. Yamula fédiyoé no dob fégonone deinok atiy gégumahe étéw gito noy réndaw ne. 34 Imotomuwemaak solo i lowohme. Buluk fiyoymotomuwe, maak géfékaya non gégito go. Endob buluki moto muwe ménsadil, maak délémon non éndagégito go. 35 Ingat gom mélaw inok i réndawe dobbeeme békén waléy délémon. 36Mélaw buluk tintumunur go, i lowoh me méféno bé géfékayae, brabénda i délémon de, nonmaak réméndaw i soloe dobbeeme.”

Fantag bé de Fariseo37 Amun énggilid i Jesuse émbéréh, i ségétéwe

Fariseo sénéngkatén mangéy mama. Mélaw mén-odor i Jesuse mangéy dob lawi ne brab ménsar diyomama. 38 Amun énggito noy Jesuse énda méng-guseén loo bé adat i de Judio, ménggaif i Fariseoweni. 39 Bé béno so, ménbéréh i Jesuse mano, “I debegom do Fariseo, urahé kom i lowoh gome fingéfuweh saén. Endob dob de fédéw gom ménfénobé tetee itungan brab do sala. Ségiléw gom bé detabu ménlinis fingé fuweh saén, éndob dungisandob bukag ne. 40 Dufang gom do étéw. Békén barénigoy Tulusey de fédéw gom loo soy de lowohgom? 41 Mélaw iray gom do limus bé éntingayénekagom atin waléy gom mélinis dob bukage so.

42 “Endobmékégédaw-gédaw gom do Fariseo nonniraya kom i Tuluse fiyon bé géfoloe bé de faninunohok gom, éndob dénigur gom i métintuwe brab

Lukas 11:43 66 Lukas 12:28kéimue bé Tuluse. I ni niray gom fatut rigoné koméndob kagom digurén i sébaane de.

43 “Mékégédaw-gédaw gom do Fariseo nonméuyot gom bé fiyowe do saran dob lawieféngadafan. Brab méuyot gom ségifaén fégadatandob de fadiyan. 44Mékégédaw-gédaw gom non i deétéw marok waléy ro fiyo bé kéfuray ruwe begom,éndob been i funa ruwe waléy tete. I begome maakdo lébéng énda i tandaén, gédaay de étéw éndagétiga ro de, funa ro géliyén.”

45 Atin i ségétéwe bero témoro bé de kukumanménbéréh mano, “Maistéro, bé kébéréh me bé nan,fénémala mo so begey.”

46 Séménumbul i Jesuse mano, “I begome témorobé kitabe, mékégédaw-gédaw gom, non sugué komi de étéw bé médoowe. Maak féoboé kom berodo toow fo émbégat, éndob énda témabang gomde. 47Mékégédaw-gédaw gom non ségiléw gom béde katufua kom énda munur ro bé de sénarigoyTuluse muret. Rémigo gom fiyo do lébéngon kayde fénléhu i de katufua kom. 48 Mélaw fénggétigakom i ménagayun gom bé rénigoy de katufua komnon beroy do ménméléhu brab begom i do rémigodo lébéngon. 49Been i funane ménbéréh i Tuluse békégétiga nuwe mano, ‘Fén-uwito ku bero do muretfantag Begén, brab i de dumo de fénléhu ro brab i dedumo de fénrasay ro bero.’

50 “Been i funa kome mékukum, non ménamunggombé kéféléhue bé de kéluhanay sénarigoy Tulusemuret tidéw bé kélimbag i duniyae. 51 Tidéw békéléhu Abele taman bé kéléhu Sakariase, fénléhudob élét i ahayane féngadafan tulakan brabmékété-fuwe sibéy. Hoo, béréhé ku begom i de étéwméuyagbéni, mékukum ro sabaf bé de ni.

52 “Mékégédaw-gédaw gom do témoro bé kitabe,non bénunéy gom i toowe dob de méuyot gétigande. Brab mika gom munur bé toowe, atin anggaékom i de méuyot munur.”

53 Amun énggilid i Jesuse bé kébéréh ne, mén-tékédan dob no gonon, éndob i de Fariseo brab detémoro bé kitabénangga ro bé demékérit kériklamoro brabmédoo éntingayén fénginsaé ro 54 tukawa roténgkadén inok sumbulo no bero bé békéne daménkatabuwan.

121Amun i ngibunéne do étéwménsélimud gésééda

ro do sékéy, féngganay Jesusey béréhé nuwe béde kuyugén sungu mano, “Ingat gom inok éndamiring gom bé kéunur i de Fariseo ubo-ubo saén. 2 Ikéluhanane rénigoy de étéwmaak ténléb, mébukehséko. Brab i kéluhanane dirungén, émfayag séko.3Atiy béréhé muwe dob kélungonone, gélingoon sodob fuwehe. Brab atiy ségurawé muwe dob gononefénintu, been so gélingoon dob médoowe do étéw.

4 “Béréhé ku begom do dumo gu, kagom mégilakbé géféléhue bé lowoh gome, éndob saliyu bé niéndaén i gérigono no. 5 Béréhé ku begom i atifatute kégilaka kom. Fégilak gom bé Tuluse nongéféléhuo noy lowoh gome brab wén soy barakaténémféangéy begom dob emfernowe. Hoo, béréhé kubegom fégilak gom de.”

6Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Ufama, i dekloh manok toow fo mélémuy kéfébéléye bero dob

fadiyane. Endob énda i sébaan de lénifot i Tuluse.7 Atin i begome mas gom na balilaga bé de klohmanok. I Tuluse énggétuwa no fiyon firoy i de bukgom dob de uléw gom. Mélaw kagom mégilak.

8 “Béréhé ku begom, ati murete fantag bé kéunurne Begén dob de étéw, ureté ku soy fantage békéunur ne dob adafay de télakiy Tuluse. 9Endob atiydémirunge Begén dob adafay de étéw, dirungé ku somoso dob adafay de télakiy Tuluse.

10 “Atiy émbéréhe tete fantag bé Nga i Kéilawane,sani Begéne, émfésagadan. Endob i émbéréhe tetefantag bé Rémogor i Tuluse énda émfésagada no.

11 “I de sébanil Begén, buluk uwité ro begom dobde féngadafan taloo no dob de gémamak kukuman,inok métébo gom sabaf bé kéunur gome Begén,kagom mégilak taloo no émbuku ké ati késumbulgome. 12 Non i Rémogor i Tuluse toroé no begomké atiy fatute béréhé kom.”

I binuwayae fantag bé kawasawe étéw13 Wén i médoowe ménsélimud géliwét bé Je-

suse. Ménbéréh i ségétéwe de dob Jesuse mano,“Maistéro, béréhém bé ofo guwe, irayén begén ibaad guwe bé de languntaman fénled i boh geyebegey bé kéléhu ne.”

14 Séménumbul i Jesuse mano, “Enda i atura kude maad ké ati séfiroy begom.” 15 Atin ménbéréh iJesuse dob de étéw mano, “Kagom arumén! Békénbé kékawasawey funay étéwe fiyoy kéuyag ne.”

16 Atin nureto Jesuse bero sébaan binuwaya fan-tag bé ségétéwe étéw kawasamano, “Wén i safadén,fiyoy kééruk i de nohok-nohokén. 17 I kawasaweétéw ménggitung, ‘Enda i fégono ku bé kéluhanaykéntéw guwe. Ati rigoné kuwe? 18 Gétuwa ku,ay ni rigoné kuwe. Gébaé kuy kiwot guwe, brabrémigowu bé dakéle de, inok gétimuo kuy de kén-téw gu brab de éntingayén kagén. 19 Tidéw béno,mégitungu, Ségétéwu bagian. Wén i kagéne bééntingayéne fiyo kailanga ku bé firoye gébélintuwa.Témérénu. Mamau, minému, brab méguyayau.’20 Endob i Tuluse bénrého noy ni étéw mano, ‘Du-fang go! Bé ni kélungonon, méléhu go. Mélawbékénén kaam i éntingayéne nitongém.’ ”

21 Atin féntama Jesusey ni binuwaya mano,“Ségiléw bé niy aruméne kawasa étéw éndamodorén bé kétayay Tuluse.”

22 Atin bénréh Jesuse dob de kuyugén mano,“Kagom émbuku fantag bé kéuyag gome, bé atiamaé kome, taloo no bé lowoh gome, bé ati kégalékome. 23Wén nay labi mélaga bé amaéne funa komméuyag, brab wén nay labi mélaga bé kégale kaylowoh gome. 24 Fégitung gom i de kloh manok.Enda mohok ro taloo no kémétéw ro, brab énda ikiwot ro. Endob féamaéy Tuluse so bero. Atin masgom na balilaga bé klohe manok. Mélaw toow nafo féamaé no begom. 25 Enda i étéw géfétaah békéuyag ne bé kébuku ne, fiyon fo ké ségéuras saén.26 Amun énda gérigono kom i ni kloh éntingayén,sedek émbuku gom bé de ségiyo? 27 Fégitung gomi de flores. Méruk ro fiyon fo ké énda gémalbék ro,taloo no rémigo ro do kégal ro. Endob béréhé kubegom, fiyon i Solomone toow fo kawasa datu, éndai kégalén loo bé de fiyo do falasén do flores. 28Endobbuluk loo bé nan i kéfékégal i Tuluse bé de kéroonbé singkowe ay nan méuyag, atin bé démoe ibérén

Lukas 12:29 67 Lukas 13:7inohén, békén ba fékégalé no so begom? Toow fokloh i kéféginugut gome. 29 Kagomén démoyunémbuku bé amaé kome brab inémé kome. 30 Non ide étéw énda méngintulus ro, been i niy fégitungéruwe taman émbuku ro. Endob i Abay gome doblawayo gétiga noy kailanga kome. 31Mélaw fédayagom i Tuluse méguléw begom, atin iraya no begoméntingayén kailanga kom.

32 “Do kuyug gu, kagom mégilak fiyon fo kéénda médoo gom, non kétayay Abay gome Tulus kébegom soy méguléw beroy Tuluse. 33 Fébéléy gom ilanguntama kome, brab iray gom dob de méskinaninok kawasa gom dob lawayo. Non dob lawayo,i de éntingayé kom énda i réménég de, taloo noménakaw de, brab énda i ifés minasa de. 34Non honi gonoy tamuk me de, diyo soy itunga muwe brabfédéw me.”

Fantag bé késéfule Jesuse35-36Atin ménuret man i Jesuse sébaan binuwaya

fantag bé késéfule ne mano, “Ingat gom bé késéfuleguwe loo bé de sugu-suguén ongot-ongot bé amuruwe. Iring gom bé de ni sugu-suguén, mingatro ongot-ongot bé amu ruwe séfule tidéw dobsébaane uyot. Maginsod ro, brab féréndawé roysolo ruwe inok géingat ro. Buluk gégumah, magadsaén géungkaa roy béngawane. 37 Toow fo morori de ni sugu-suguén bé kégumah i amu ruwe, nonénggéingat ro ongot-ongot bé késéfule ne. Béréhéku begom, i ni amu kémégal inok kémana brabfésaré noy de sugu-sugué no brab duwoto no bero.38 Toow ro fo moror buluk énggito no bero éng-géingat ongot-ongot fiyon fo ké gégumah kérarakélungonon, taloo no ménalém kélungonon. 39Atinfégétédémgom ini, buluk i gefee bé lawie gétiga noyati urase gégumah i ménakawe dob lawi ne, ingatano brab énda fédayaé no de ké ahuroy ménakaweylawi ne. 40 Brab i begome so, fatut mingat gom noni Nga i Kéilawane gégumah dob gaiwe énda karangékom de gégumah.”

41Ménénginsa i Pedrowe mano, “Kadnan, béréhémoy ni binuwaya dob begeye saén do kuyugém,taloo no kay kéluhanane?”

42 Atin i Kadnane séménumbul mano, “Atiymégérore brab métilédtéde sugu-suguén, been isénarigoy amu ne méguléw bé kéluhanay galbékebrab iraya noy de dumo no sugu-suguén bé de karobaad bé de amaén bé katabuwane gai. 43 Toow foméoror i nan sugu-suguén ké gitoy amu ne gémal-bék bé késéfule ne. 44 Béréhé ku begom, i amu inan sugu-suguén sarigé no dob beeney kéluhanaylanguntama nuwe. 45 Endob mékégédaw-gédaw i nisugu-suguén buluk mégitung mano, ‘Mérugay naykéséfule i amu guwe.’ Tidéw béno, féganayé notafésén i de dumo no sugu-suguén do lagéy brablibun, atin mama brab miném taman molon. 46 Atikeeyén i mérigowe amuk i amu i nan tete sugu-suguén gégumah bé gaiwe békén karangé no, brabénda gétiga no de? I ni amu, amuk gito noy teteerigoné no, tor-toré noy ni sugu-suguén atin fédiyoénodob gonone emfernoberoyde kéluhanayde éndamunur.

47 “I ni sugu-suguén gétiga no fo toow i ké-tayay amu ne rigonén, éndob énda rigoné no de.Mélaw i ni sugu-suguén mékukum moso toow fo

gétimal. 48 Endob i sugu-suguéne énda gétiga noykétayay amu ne rigonén, atin réménigo énda fiyono, mékukum éndob énda toowén gétimal. I sénar-igone bé médoowe, médoo soy ongoténe de. Atin inirayane médoo, médoo soy ongoténe de.

49 “Ménangéyu dini inok muwit maak aféy dobduniyae ni, brab méuyotu de damén ké mérinoén.50 Kéfasanganu séko, brab tete i fédéw guwe nitaman gilid mérigoy ni. 51 Ati karangé kome funaku ménangéy dini? Inok éndaén i sékérit dob niduniya? Békén. Ménangéyu dini inok mésébaadi de étéw. 52 Tidéw béleewe, i de limo gétéw dobségékurénge, mésébaad ro sabaf bé ati Begéne ni.I téléwe de énda magayun ro bé ruwowe de, taloono i ruwowe de énda magayun ro bé téléwe de.53 Mésébaad ro sabaf bé kéunur ruwe. I bohe brabde ngaén lagéy énda séfagayun ro. Loo so bé idéngebrab de ngaén libun, énda séfagayun ro.”

54Ménbéréh soy Jesuse dob demédoo étéwmano,“Dob ni gonon, buluk gégito gom bé rawéne dobélédon, magad i kébéréh gome, ‘Rémana séko.’ Atinrémana ba. 55 Atin buluk wén i réfuruh tidéwdéligdigan, béréhé kom, ‘Méduf sékoy gaiwe ni.’Atin méduf ba. 56 Gétiga kom i méréhe bé atag iéntingayéne dob fantade ni brab dob lawayo. Sedekénda gétiga kom i atag i de rigonéy Tuluse bébéleewe? Non mika gom munur.

57 “Atin sedek énda mégitung gom bé atiy fiy-owe rigoné kom inok énda mékukum gom moso?58Buluk wén i dumomo sébanil, atin uwité no beemdob de kémukum inok sétiyawan, buluk diyo gomséna dob de agéwon, béréh go fiyo inok séfégayungom bé énda séna gégumahén dob adafay de ké-mukum. Non i de kémukum séko irayén beem dobde sundalo, brab i de sundalo férisuné ro séko beem.59 Béréhé ku begom, énda séko géésut go tidéw dobférisunone taman énda gébayada moy kéluhanaykésalaa muwe.”

131 Bé béno so, i médoowe do étéw bénréh ro dob

Jesusey fantage bé de étéw tidéw Galilea. Fénféléhui Datue Pilato bero bé lala ruwe témulak dob Tuluse.2 Séménumbul i Jesuse mano, “Amun i do no étéwtidéw Galilea fénléhu loo bé no, makom ké toow rona fo wén i sala ro bé de dumo ro bati dob Galilea,brab been i funa ruweménléhu. 3Béréhé ku begom,békén. Endob saliyu ké gésénule gom témagak bétetee adat gom, méléhu gom so ségiléw bé berowe.4Atin fantag bé de folo brawaléwménléhu dob Siloebé kétuwongoy tambalae bero, makom ké mas nawén i sala ro bé de dumo ro bati dob Jerusalem?5Béréhé ku begom, békén. Endob saliyu ké gésénulegom témagak bé tetee adat gom, méléhu gom soségiléw bero.”

6 Atin bénréh Jesuse beroy ni binuwaya mano,“Wén i ségétéwe étéw, wén i safadén. Nohokéni sébaane kayéw méama i onok ne. Nangéyénténéngténg ké wén i onokén, éndob énda i énggitono de. 7Tidéw béno, bénréhén dob étéwe témalimabé safad ne ni mano, ‘Bé rugay i téléwe gébélin-tuwa démoyunu séfule séméléd ké wén i onok ini kayéw, éndob énda foy énggito gu de. Mélawtuwongém, non ransiné no saén usarén i ni fantad.’

Lukas 13:8 68 Lukas 14:88 Endob séménumbul i étéwe ni témalima de mano,‘Fédayaén na bé rugay i ségébélintuwae atin kalutoku géliwét de. Brab rigono ku abuno funa no bobo.9 Buluk bé sébaano bélintuwa gégumah mégonok,fiyo. Buluk énda, been nay no tuwongén.’ ”

Nuwa Jesusey libune10Wén i no gai kéféngadaf i de Judio, sani gaiwe

kétérén. Dob no gai, téménoro i Jesuse dob sébaanelawi féngadafa ro. 11 Wén i ségétéwe libun diyobékutén non féndéruuy saitane. Been i funa nuweménfoloén bra waléw gébélintuwa énda géféén-tangén témindég fiyon kloh. 12 Amun énggito Je-suse, sénbérého no métanug mano, “Adi-adi gon!”13 Brab nahay Jesusey de kémérén dob libune ni,brab bé béno so énggétindég mééntang. Atin dé-nayéw i libune niy Tuluse.

14 Endob i uléwe bé no lawi féngadafan toow foménkérit non fén-adi-adi Jesusey ni libun bé gaiwekétérén. Mélaw ménbéréh i ni lagéy dob de étéwmano, “Wén i ném gétérésangan bé ségéfadiyanegémalbék tom, mélaw ay gom dini féuwa bé ni némgétérésangan. Endob kagom mangéy dini féuwa bégaiwe kétérén.”

15 Endob ménbéréh i Jesuse mano, “Enda toowgom munur dob Tuluse, ubo-ubo say kéféngintoowgome. Buluk i safi gome taloo noy kuda gometérumén, ukohé kom so dob nikéto kome de brabangéyé kom féinémén fiyon fo ké gai kétérén. 16 Ilibune ni ségétéw dumo tom Judio non séfu Abra-ham so, brab féndéruuy saitane foloén bra waléwgébélintuwa. Fatut uwaén fiyon fo ké gai kétérén.”17 I de étéw diyo énda ménuyot ro bé Jesuse, mén-mala ro bé kébéréh ne. Endob i de dumo de, toowro fo méoror non bé kéluhanay de mékégaif rénigoJesuse.

18 Atin ménbéréh i Jesuse mano, “Ati ségiléwoykéféguléw i Tuluse bé de étéwén? Ati fégiringokuwe de? 19Ségiléw na bé toowe fo kloh béne, éndoti étéwe brab nohokén. Atin téménunoh brab méruktamanménwaléy dakél kayéw. Brab salagay de klohmanok i de fongo no.”

20 Tidéw béno, ménbéréh man i Jesuse mano,“Ati fégiringo kuwe bé kéféguléw i Tuluse bé deétéwén? 21Ségiléwbé fégéfééruke fan éndot i libunebrab sénlawékén bé téléwe géasad bé arinahe tamanménruk i kéluhanane brab ménwaléy médoo.”

I mérate béngawan22 Atin amun ménagéw i Jesuse mangéy

Jerusalem, ménawét dob de ségiyo-giyo do ingédbrab téménoro diyo. 23 Atin wén i ségétéwe étéwménénginsaan de mano, “Kadnan, kloh saén i deétéw fukaséy Tuluse?”

Séménumbul i Jesuse manó, 24 “Rigo moy tamaygagané muwe mahur bé mérate béngawan mangéydob lawayo, non béréhé ku beem, médoo do étéwi témélamawe mahur, éndob énda gagané ro de.25 Non i gefee de témindég brab fintué noy bén-gawane. Atin amuk diyo gom dob liyuwe, témuktukgom, fégédaw-gédaw émbéréh makom, ‘Kadnan,ungkaém i fintue ni inok géahur gey.’ Endob sé-mumbul mano, ‘Enda gélolo gu begom. Brab éndagétiga kuy tidéwokomede.’ 26Tidéwbéno, émbéréh

gom makom, ‘Ménama gey brab méniném gey séti-fon Beem. Brab téménoro go dob de ingéd gey.’27 Atin sémumbul mano, ‘Enda gélolo gu begom.Brab énda gétiga kuy tidéwo kome de. Begom i dedémoyun rémigo tete. Férayu gom Begén.’ 28 Atini begome moso kémérew gom brab kémigét i dekifé kom buluk gito gom i katufua kome Abrahambrab Isake, brab Jakobe, brab i kéluhanay sénarigoyTuluse muret diyo ron dob lawayo. Endob i begomeénda géahur gom diyo. 29Wén soy de médoo étéwbékén Judio tidéw déligdigan, sébangan, tégénon,brab élédon, diyo ro géésar mama beroy Tuluse kéféguléwo no bero. 30 Atin bé béno, i de énggétahbéniwaléy romoso do géfuray. Brab i de énggéfuraybéni waléy ro moso géétah.”

31 Bé béno so, i de dumo Fariseo bénréh ro dobJesuse maro, “Tagakém i ni gonon brab angéy godob ségiyowe gonon non méuyot i Datue Herodméméléhu Beem.”

32 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Agéw gombrab béréh gom bé Herode mégakar étéw, fétausékuy kéféféraréy guwe bé de saitan brab kéuwa guwebéde étéwbéleeweni brab démo. Atin dob gétéléwonuwe gai, géfégilido kuy galbék guwe dini. 33 Endobi Begéne kailangan tausu béleewe brab démo brabdob téléwe. Non i toowe, énda i sénarigoy Tu-luse muret bé de kébéréhén féléhuén saliyu dobJerusalem.”

34 Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse fantag bé adati de étéw dob Jerusalem mano, “Do étéw dobJerusalem, tete i fédéw guwe fantag bé begomenon fénléhu gom i de sénarigoy Tuluse muret brabnibéro kom batéw i de sénugu dob begome tamanménléhu ro. Firoy gule i kétaya kuwe témimubegom loo bé kétimu i méritone manok télikub-kubo noy de fiyakén bé de fafakén? Endob ménikagom de. 35 I lawi gome métagak moso. Endaén gitomo Begén taman bé gaiwe gégumah ké béréhé momoso, ‘Féfiyonéy Tuluse damén i gégumahe tidéwdob Kadnane.’ ”

14Nuwa Jesusey lagéye

1Wén i no sébaan fuweh gai kétérén, ménangéy iJesuse mama dob lawi i ségétéwe odoroy de Fariseo.Atin i de sébanil bé Jesuse ténulik ro inok gitoroy funa ruwe de témébo. 2 Diyo soy ségétéwerémambuk. Atin ménfégédét dob Jesuse. 3 Atinfénénginsaa Jesusey de Fariseo brab de témoro békitabé mano, “Fakay ba dob kitab tomey muwae bégaiwe kétérén?”

4 Endob ménantés ro. Mélaw génamak Jesuseyétéwe déméruun atin nuwaén brab ménadi-adi.Tidéw béno, fénagéwén. 5Atin fénénginsaa Jesuseyde étéw témulik mano, “Buluk wén i nga gom taloono safi gom ménlawu dob kalute ménalém wén iwayég de bé gaiwe kétérén, békén ba fagayasé kombégéngénmésut dob kalutefiyon fo ké gai kétérén?”

6 Endob ménantés ro non énda i éntingayén ké-sumbul ro de.

7 Atin wén i de étéw sénéngkat ro mama diyoménuyot ro mésar dob de fiyo saran kay de gérotorétéw. Amun énggito Jesusey ni, nuretén beroy nibinuwaya mano, 8 “Amuk wén i séméngkat begom

Lukas 14:9 69 Lukas 15:8déméngan bé sébaane uyot, kagom mésar dob defiyo saran, non amuk wén i do étéw toow na fogérotor sénéngkat, karoy de fiyo saran. 9 Tidéwbéno, i séménéngkate begom fégédét inok kédanéno begom dob de sara kom brab fégaliné no begommangéy dob mase na gérifantad gonon. Atin beeni funa kome mémala. 10 Yamula, buluk sénéngkatgom, angéy gom sar dob de gérifantad saran inoki séménéngkate mangéy fégédét dob begome brabémbéréh mano, ‘Do adih, énggomén, diyo gom dobde fiyo ni saran.’ I ni géiray begom fiyo kéfégadatdob téngaangay de médoo étéw. 11Non i kéluhanayde étéw félangka-langka waléy ro gérifantad. Brab ikéluhanay de étéw térifantad waléy ro gérotor.”

12 Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dob gefee nikaragiya mano, “Buluk rémigo go karagiya, kagoséngkatén say de gélolo mo, do dumo mo, brab dosamungém, brab do étéw kawasa dumomo ségédét.Buluk rigoné moy ni, sémuli ro so séméngkat beeminok gésulio ro beem. 13 Yamula, amuk rémigo gokaragiya, séngkatém i de méskinan, de fikat, dekimoyén, brab do langafén. 14 Mélaw féfiyonéyTuluse beem fiyon fo ké énda gésulio ro beem.Sulioy Tuluse beem bé gaiwe kétébule i de métintuétéw.”

I binuwayae fantag bé karagiyae15 I ségétéwe bé de ménsar mama, ménbéréh

mano, “Toow fo méoror i de étéw mama beroyTuluse dob kéféguléw ne.”

16 Amun énggélingoo Jesusey ni, nuretén isébaane binuwaya mano, “Wén i ségétéwe étéwlagéy réménigo dakél karagiya brab séménéngkatmédoo étéw. 17 Amun énggégumah i gaiyni karagiya, i ni étéw sénuguén i sugu-suguénuwe mangéy méréh dob de étéw sénéngkat ro,‘Méntafayén i kéluhanane. Enggomén, angéygomén dob karagiyae ni.’ 18 Endob énda ménangéyro diyo. Yamula bénréh roy de funa ro énda géangéydiyo. I sébaane de mano, ‘Bukué ku, énda géangéyudiyoan, non mantuwu séna ménléy fantad, angéyéku téngténgén.’ 19 I géruwowe de ménbéréh mano,‘Bukué ku, énda géangéyu diyoan, non mantuwusénaménléy folo timan safi brabmagéwu angéyé kubero langunén.’ 20 I gétéléwe de ménbéréh mano,‘Bukué ku, énda géangéyu diyoan, non mantuwuséna ménawag.’ 21 I sugu-suguéne ni ménule brabbénréhén dob lagéye gefe karagiya i kéluhanay deni. Mélaw toow fo ménkérit i ni gefe karagiya.Tidéw béno, bénréhén dob sugu-sugué nuwe mano,‘Fagayas go, angéy go dob de agéwon brab dob dekalsada, brab uwitém diniy de méskinan do étéw,do kimoyén, do langafén, brab do fikat.’ 22 Atinménagéw i ni sugu-suguén. Tidéw béno, ménséfulemangéy dob gefee ni karagiya, brab bénréhén demano, ‘Rénigo guy sénugu me begén, éndob éndaséna féno i lawie bé étéwe.’ 23Atin i gefeeni karagiyabénréhén dob sugu-sugué nuwe mano, ‘Agéw gomangéy dob de agéwon mangéy dob de kloh ingédbrab fiyon dob de tuduk, brab uwitém i de étéw diyomangéy dini, méuyotu de ké méféno étéw i lawiguwe ni. 24 Endob i de étéw sénéngkat gu sungu,énda gétem-tem ro bé de amaén ténafay gu.’ ”

25 Wén i no sébaan fuweh, amun ménagéw i Je-suse, ménodor i de médoo do étéw géliwét de. Atin

sénlingén beromano, 26 “Fiyon atiyméuyotemodorBegén, éndobmas nay kéimu ne bé de lukésén, brabbawag ne, brab de ngaén, brab de dumo no sétimanidéng, brab i kaane lowoh, énda médaitén waléykuyug gu. 27Atin fiyon atiy étéwe énda fédaydayénbé de kérégénon fiyon fo ké féléhuén dob kruse,énda médaitén waléy kuyug gu. 28 Ufama, bulukwén iméuyot rémigo lawi, békénbamésar namétahinok fégitungé no ké firoy i laga i kérigowe de, inokgétiga no ké wén i katabuwan kurtaén fégéfégilidénde? 29 Buluk féngganayén saén i kérigo nuwe de,atin énda géfégilidén de, waléy sébayat i de étéwgégito de. 30Maro, ‘Dufang i ni étéw. Féngganayénsaén i kérigo nuwe de, éndob énda géfégilidénde.’ 31 Taloo no, i ségétéwe datu mangéy sétibohbé sébanile de datu. Békén ba mésar na métahbrab fégitungé no ké gagané no bé foloé ngibusundalo no kuntra bé ruwowe folo ngibu sundaloysébanile de? 32 Buluk gékarangay datue ni bé éndagégagay kaane sundalo, émféuwit sarigo nomangéymalak bé sébanile de datu amuk mérayu séna inokméréh bé éndaén sétiboh ro.” 33 Féntaus Jesuseykébéréh ne mano, “Ségiléw so bé begome. Amukméuyot gom waléy kuyug gu, kailangan tagak gomi kéluhanay gulaané kome.”

34 Tidéw béno, nuret Jesusey sébaane binuwayafantag bé késégiléw i timuse bé de kuyugén mano,“I timuse fiyo. Endob buluk mékédan i kétasik ne,éndaén i nonomén brab éndaén géséfule i kétasikne. 35 Enda fiyo no bé fantade taloo no bé abunowe.Fatut ibérén saén. Tuntay gom i ni énggélingookom.”

15I métadine bili-bili

1Wén i no sébaan fuweh, amun ténoro Jesusey deétéw, ménggégumah i de médoo lémiful kubradorbrab de tete étéw mangéy mégélingo. 2Wén soy doFariseo brab do témoro bé kitabé diyo. Atin sabaf békéika ruwe bé de tete étéw, ménriklamo ro maro,“I ni lagéy méuyot témayakuf bé de tete étéw brabséréngan na bero mama.” 3 Mélaw nureto Jesusebero do binuwaya mano,

4 “Amuk i ségétéwe begom wén i mératu bili-bilino brab méntadin i sébaane de, ati rigoné muwe?Békén ba tagaké moy siyowe de folo bra siyow dobfétabtabane, atin angéyé mo sélédén i sébaane deméntadin taman gito mo? 5 Tidéw béno, buluk gitomo, duwalé mo mule toow fo méoror. 6 Brab tabarémoy de dumo mo brab béréhé mo dob berowe,‘Toowu fo méoror non énggito guy méntadine bili-bili gu. Enggomén, rémigo tom karagiya.’ ” 7 Atinféntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Loo so bé niyTuluse. Toow fo méoror amuk wén i ségétéw teteétéw gésénule brab tagaké noy tetee adatén, atinrigoné noy kétayay Tuluse. Mas méoror i Tulusebé ni ségétéw étéw ménggésénule bé kéoror ne béde siyow folo bra siyow fiyo étéw énda kailanga roygésénulee.”

8 Ménuret man i Jesuse ségiyo binuwaya mano,“Wén i ségétéwe libun wén i folo timan balilagafélatahén. Atin méntadin i sébaane de. Ati rigonénuwe? Témumon solo brab kodosé noy lawi nesélédé no taman gito noy ni sébaan félataméntadin.

Lukas 15:9 70 Lukas 16:139 Tidéw béno, tabaré noy de dumo no brab béréhéno bero mano, ‘Toow fo méororu non énggito guyfélata guwe méntadin. Enggomén, rémigo tomkaragiya.’ ” 10 Féntaus Jesusey kébéréh ne mano,“Béréhé ku begom man, i de télakiy Tuluse toow rofo méoror amuk wén i ségétéw tete étéw gésénulebrab tagaké noy tetee adatén atin rigoné noy ké-tayay Tuluse.”

I dufange nga11 Atin nuret Jesusey gétéléwe binuwaya mano,

“Wén i ségétéwe étéw lagéywén i ngaén ruwogétéwlagéy. 12 Wén i no sébaan fuweh i tuwaréye bé dengaén ménangéy dob boh ne mano, ‘Boh, irayémbegén i baad guwe bé de languntaman katom.’Mélaw i boh ne bénaadén i kéluhanay languntamaruwe dob ruwowe gétéw ngaén. 13 Enda mérugayéntidéw béno, i tuwaréye bé de ngaén fénbéléyén ikéluhanay kaane baad. Atin ménagéw ménangéydob mérayue ingéd, brab nuwitén i kurta ne. Diyoséninggulaén i kéluhanay kurta ne bé kédufang ne.14 Tidéw béno, ménggumah i dakéle lénggob dobkéluhanay sugud i no dakél ingéd. Atin toow fomélayaf i dufange ni étéw, non éndaén i kurtaén.15Mélawménahur dob sébaane galbék kay ségétéwebati diyo. Sénuguén dob fantad ne émféama babuy.Non bé toowén fo mélayaf, 16 méningar bé amaéyde babuy. Endob énda i mirayan de kéama. 17Tidéwbéno, énggétiga noy kédufang ne atin ménggitungmano, ‘I kéluhanay de sugu-suguéy boh guwe, gaba-gabay de amaé ro. Endob ay niwu méléhu mélayaf.18 Séfuleu mangéy dob boh guwe brab béréhé kudiyo, Boh, ménsalau dob Tuluse brab dob beeme.19Endaénmédaitu fédawétémongaém. Endob fégé-daw go begén. Rigo mo begén sébaan bé de sugu-suguémo.’ ” 20 “Mélawménule. Amunmérayu sénadob lawi ruwe, énggitoy boh ne brabmén-uray i énanuwe de. Léménéntu bénalakén i nga ne nékéfénbrab narékén. 21 Atin ménbéréh i nga ne mano,‘Boh, ménsalau dob Tuluse brab dob beeme. Endaénmédaitu fédawéto mo ngaém.’ 22 Endob i boh neténawagén i de sugu-sugué no brab bénréhén beromano, ‘Féraan gom. Uwit gom i toowe fo fiyo kégalbrab fékégal gom de. Fétisingo kom brab fésafatosokom. 23Atin sumbali gom i kagéne toow fo bobo natisafi. Rémigo tom dakél karagiya. 24Non i nga guwemaak ménléhu, éndob béleewe ni méuyag. Maakméntadin, éndob béleewe ni énggiton.’ Tidéw béno,rénigo roy dakéle karagiya.

25 “Endob béno so, ménggégumah i ofoe ngaénlagéy tidéw dob de galbéko no. Amun gédétén doblawie, ménggaif bé énggélingoo noy kantawe brabénggito noy de étéw mésayaw. 26Mélaw ténabaréni ségétéwe bé de sugu-sugué ro brab ménénginsaké ati rigoné ruwe. 27 Séménumbul i ni sugu-suguén mano, ‘Ménséfule i tuwaréy me. Sénugu iboh me begey séménumbali bobo nati safi, non ituwaréy me ménséfule énda i sugsugén.’ 28 Tidéwbéno, toow fo ménkérit i ofo ne lagéy, brab éndaméntausén dob lawie. Mélaw i boh ne ménsut brabménfégédaw-gédaw inokmahur dob lawie. 29Endobbénréhén dob bohnemano, ‘Géménalbéku béfiroyegébélintuwa brab énda fénlis guy fénrigo muwebegén. Endob énda foy nirayém begén fiyon sébaankambing inok rémigowu karagiya begey i de dumo

gu. 30 Endob i ni ngaém ménraréy, brab séning-gulaén i éntingayéne nirayém de bé de kédufangano. Endob amun ménule, sénumbalio mo bé boboenati safi.’ 31 Séménumbul i boh ne mano, ‘Adu,bati go dini sénga tékélid brab i éntingayéne kagén,kaam so. 32 Endob fatut rémigo tom karagiya inokféténgténg tom i kéoror tome non i tuwaréy memaak ménléhu, éndob béleewe méuyag. Brab maakméntadin, éndob béleewe énggiton.’ ”

161 Atin nuret Jesuse bé de kuyugén i ni binuwaya

mano, “Wén i ségétéwe kawasa étéw, wén i sénarigonuwe lémiful. 2 Amun énggélingooy amu nuweyni, ténabarén i sénarigo nuwe ni brab ménénginsamano, ‘Ati ni énggélingoo ku fantag beem? Fé-nakawa mo begén? Béréhém begén i kéluhanaykérigo muwe bé kagéne kurta. Non éndaén fakayénsarigo ku beem. Mélaw kédané ku beem dob nigalbék.’ 3 Tidéw béno, i sénarigone ni ménggitungmano, ‘Ati rigoné kuwe, ké kédané no begén dob nigalbék? Enda émbagéru gémalbék mérégén loo békémalute. Atin mémalawu mongot limus. 4 Gétigakuy ati rigoné kuwe inok bulukmékédanun dob gal-bék guwe ni, tayakuféy de étéw so begén dob de lawiro.’ 5 Tidéw béno, ténabarén i kéluhanay de étéwénggéutong dob amu nuwe ni. Atin bénréhén dobsunguwe de mano, ‘Firoy i utong me bé amu guwe?’6 Séménumbul i ni étéw mano, ‘Mératu dakél latahnor.’ Atin ménbéréh i sénarigone ni mano, ‘Ay nisulate bé utongme. Sar go brab sulatémbé limo folosaén dakél latah nor.’ 7 Tidéw béno, fénénginsaanoy géruwowe ni étéw énggéutong mano, ‘Firoyi utong me bé amu guwe?’ Séménumbul mano,‘Séngibu gésaku faréy.’ Atin bang i sénarigone ni,‘Ay ni sulate bé utong me. Sar go brab sulatém béwaléw ratu gésaku saén.’ 8Tidéw béno, amun i amunuwe ni énggélingoo noy kéluhanay rénigoy sénar-igo nuwe ni, dénayéwén mano, ‘Toow fo métilédtédi ni étéw lémiful.’ ” Atin féntaus Jesusey kébéréhne mano, “I de étéw dob duniyae ni mas na furungro maguyag bé de méngintulus. Non tafayé roykéfaguyag ruwe dob de géfuray gai moso. Atin ide étéw méngintulus fatut so tafayé roy kéfaguyagruwe dob de géfuray gai moso dob lawayo.

9 “Mélaw béréhé ku begom, usar gom i kurtagome fégétabang bé de étéw méskinan. Atin i Bohgome dob lawayo tayakufé no begom diyo. 10 Bulukmésarigon go bé klohe, mésarigon go so bé mé-doowe. Endob buluk énda mésarigon go bé klohe,énda so mésarigon go bé médoowe. 11 Atin amukénda mésarigon gom bé de funan méungangén dobduniyae, énda so mésarigon gom bé toowe fo funanméungangén dob lawayo. 12 Buluk énda mésarigongom bé tamuk i dumo gome étéw béni, énda sosémarig i Tuluse begom bé tamuke dob lawayo.”

13 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Enda isugu-suguén fakay galbéko no séréngan i ruwowegétéw amu. Non amuk mégédaw bé ségétéwe de,mérarék bé ségétéwe de. Taloo no odoro noy ké-tayay ségétéwe de, siyawé noy ségétéwe de. Mélawénda fakay go modor bé Tuluse amuk fégitungé mosaén i kurtae.”

Lukas 16:14 71 Lukas 17:1914 Diyo soy de Fariseo do toow fo méuyot bé kur-

tae. Amun énggélingoo roy ni kétoro, déniyangkaroy Jesuse. 15Mélaw bénrého Jesuse bero mano, “Ibegomemaakmétintu do étéw, éndob ubo-ubo saéni de ula-ulané kom dob adafay de étéw. Endob iTuluse gétiga noy fédéw gome. Ati médayéwe dobde étéw, toow fo mika i Tuluse de.

16 “Wén i do tafay ménsulat kukuman niray Moi-sese bé gétahe tidéw dob Tuluse, brab wén soy dosénulat i de sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh nebé gétahe. I de sulat ni fatut nodoron taman sa békégumah Juan Bautistawe. Tidéwbéno, fatut ureténi Fiyowe Uret fantag bé kéféguléw i Tuluse. Brabkéluhanay de étéw fégésé roy mahure. 17 Endobénda fakayén kéwén imékédan bé kukumane, fiyonkloh saén. Mas na magad mékédan i duniyae brablawaye, éndob i kukumane énda mékéda no.”

18Atin bang Jesuse man, “Fiyon atiy gémélake bébawagne atinmawagman ségiyo libun, énggélamfa.Brab i lagéye bawagé noy libune génlak, énggélamfaso.”

I kawasawe brab Lasarowe19Ménbéréhman i Jesuse mano, “Wén i ségétéwe

kawasa étéw kéménégal toow fo fiyo kégal, brabmaguyag bé toowe fo fiyo kéfaguyag sénga fuweh.20 Wén soy ségétéwe étéw toow fo méskinan fén-dawét Lasaro. Ménféno békukang i lowoh ne. Séngafuweh uwitén dob béngaway lawi i étéwe ni kawasa,21nonménuyot damén ké géamafiyon do kloh samasaénménlawu tidéwdob amaéy ségétéweni kawasa.Atin fégédét i de itu dob beene inok dilaé roy debékukangén. 22Tidéw béno, i Lasarowe ni méskinanménléhu. Atin nuwit i de télakiy Tuluse mangéydob tébing i katufuay de Judio féndawét Abrahamdob lawayo. Brab i étéwe ni kawasa ménléhu sobrab lénébéng. 23 I ni étéw kawasa, énggéangéydob uleone emferno mérasay. Brab amun léménén-gag, énggito no dob mérayuey miskinane Lasarodob tébing Abrahame. 24 Tidéw béno, téménabarmano, ‘Bebe Abraham, fégédaw go begén. Suguémi Lasarowa nan angéyé no élédén i tuko ténorone dob wayége brab féluyuté no dob dila guwe niinok fégéfélégénéy gu. Non ay niwu dob rinoeni mérasay.’ 25 Endob séménumbul i Abrahamemano, ‘Adu, fégétédémém i kéuyag mo séna, gédotémoy éntingayéne fiyo atin i Lasarowe kérégénanmérasay. Béleewe ay niy Lasarowe mésésaya brabay nan go mérasay kérégénan. 26 Brab saliyu nabé de ni, wén i sébaane léfak toow fo ménalémdob élét tome inok i méuyote mifar mangéy diyoantidéw dini taloo no tidéw diyoan mangéy dini éndagéifarén.’ 27 I kawasawe ni ménbéréh man mano,‘Bebe, suguém i Lasarowe mangéy dob lawi i bohguwe. 28 Non wén i limowe gétéw do dumo gusétiman idéng diyo. Brab ureté no émféingat beroinok éndamangéy ro dob ni gononmérasay.’ 29Atinséménumbul i Abrahamemano, ‘Diyo soy de sénulatMoises brab de sénarigoy Tuluse muret bé gétaho.Gébasana roy de ménsulat diyo inok géingat ro.’30 Endob ménbéréh i kawasawe ni mano, ‘Enda fomunur ro bé de ménsulat. Endob buluk wén iségétéw tidéw dob deménléhu tébule mangéy diyo,fakay munur ro, brab gésénule ro bé de sala ro.’31 Endob séménumbul i Abrahame mano, ‘Buluk

énda munur ro bé de sénulat Moises brab de sénar-igoyTulusemuret, énda somunur rofiyon fo kéwéni ségétéw tébule tidéw dob de ménléhu.’ ”

171 Atin ménbéréh i Jesuse dob de kuyugén mano,

“I de éntingayén funay de étéw gésala gégumah,éndob mékégédaw-gédaw i étéwe muwit de. 2Toowfo gétimal ké mékukum, mélaw mas na fiyo kéibérén dob dogote nikéton bé dakéle batéw i reer neké beeney funay ségétéwemantu séna méngintulusgésala. 3 Mélaw ingat gom. Atin buluk énggésalai dumo gome, gélé gom. Brab buluk gésénule,fésagada kom. 4 Fiyon fo ké énggésala dob beemefitéwgule bé ségétérésange, atin séfule so fitéwgulemongot fasinsiya, fésagada mo.”

5Tidéw béno, i de kuyug Jesusménbéréh romaro,“Kadnan, umana moy kéféngintoow geye.”

6 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Buluk wéni kéféngintoow gom loo bé kédakél i oloy sabie,gébérého kom dob kayéwe ni makom, ‘Térandut go,brab angéy go téohok dob dogoto’, atin unuro nobegom.”

7Atin ménbéréh i Jesuse man mano, “Ufama, bu-luk i ségétéwe begom wén i sugu-sugué no démadutaloo no témalima bé de ayamém, buluk gégumahi ni sugu-suguén tidéw dob de galbéko no, éndabéréhé mo de, ‘Enggon, ama go nén.’ 8 Yamulabéréhé mo de, ‘Lékas go, tafayém i amaé kuwe, atinduwoto mo begén, brab ongot-ongotém ké gilidumama. Tidéw béno, mama go so kaam.’ ” 9Atin fén-taus Jesusey kébéréh nemano, “I nan ségétéw sugu-suguén, énda fatutén ongot-ongot bé kéfésalamatebé kérigo nuwe bé fatute. 10 Ségiléw so bé begomeyni sugu-suguén. Buluk énggilid gomén bé galbékesénugu i Tuluse rigoné kom, fégétédém gom i ni,begom saén i de sugu-suguén, mélaw kagom ongot-ongotén i kéfésalamate. Rénigo gom saén i fatuterigoné kom.”

Nuwa Jesusey foloe gétéw fémuteén11 Amun i Jesuse ménangéy Jerusalem, ménagéw

mangéy bé élét i de sakuf Samaria brab Galilea.12Amunmahur dob sébaane ingéd, énggébalakay defolo gétéw lagéy. Wén i déruu ro fémute. Atin nonfémuteén ro, téménindég ro dob mérayue. 13 Brabmékes ro maro, “Jesus! Maistéro! Fégédaw goBegey!”

14 Amun énggito Jesuse bero, ménbéréh mano,“Agéw gom mangéy féténgténg dob de fadi inokgétiga ro ménadi-adi gom.” 15 Amun ménagéw romangéy dob de fadi, ménadi-adi ro dob aguwone.Atin amun i ségétéwe bero énggito noy ménadi-adi, ménséfuleménangéy dob Jesuse,mékes dayéwénoy Tuluse. 16 Atin méntéléngkéb dob adafa Jesusefésalamat. I ni lagéy békén Judio, éndob tidéw dobsakuf i ingéde féndawét Samaria. 17 Ménbéréh iJesuse dob de étéw mano, “Folo gétéw i ménadi-adiwe. Hon i de siyow de? 18 Endob ségétéwsaén i ménséfulee mangéy fésalamat bé Tuluse,sani ségétéwe tidéw dob ségiyowe ingéd.” 19 Atinsénbérého Jesusey ni lagéy mano, “Tindég go brabtaus go dob ayo muwe. Ménadi-adi gon non méng-ginugut go Begén.”

Lukas 17:20 72 Lukas 18:24Fantag bé kéféguléw i Tuluse

20 I de dumo do Fariseo fénénginsa ro dob Jesuseké kédiron i kégumah i gaiy kéféguléw i Tuluse béde étéwén. Séménumbul i Jesuse mano, “I kégumahi kéféguléw i Tuluse énda gitono. 21 Enda i ségétéwde gébéréh begom, ‘Ay ninén, téngténgém!’ Taloono, ‘Diyoonén.’ Non i kéféguléw i Tuluse diyo dobde fédéw gom.”

22 Tidéw béno, bénréh Jesuse dob de kuyugénmano, “Gégumah i gaiwe féngonoyé kom i gitogom i gaiy késéfule i Nga i Kéilawane, sani Begéne.Endob énda gito gom de. 23 Atin béréhéy de étéwbegom maro, ‘Ay diyoonén.’ Taloo no, ‘Ay ninén.’Endob kagom munur de taloo no mangéy gom diyoinok téngténgé kom. 24 Non i késéfule guwe maakkilotmétékow réméndawbrab géfékaya i kéluhanaylawayo. 25 Endob bé sunguwe, kamarasayanu, brab ide étéw méuyag béni, ikaa ro Begén. 26 Loo so bégai Noehe, i gaiy késéfule guwe. 27 Bé gai Noehe,méguyaya i de étéw, mama ro, miném ro, mawag rotaman bé kéahur Noehe dob barkowe. Tidéw béno,i dunuke énggégumah atin ménléné ro kéluhanansaliyu bé Noehe beroy de samungén. 28 Ségiléw sobé gai Lote bé gétaho. Bé béno, i de étéw mamaro, miném ro, sébéléy ro, mohok ro, brab rémigoro do lawi. 29 Endob bé gai kéféled Lote bé ingédne Sodom, i rinoe brab do bara ménlawu maakrana tidéw dob lawayoméninasa bero kéluhanan doménféled. 30 Loo so moso bé niy gai guwe séfule.

31 “Bé béno gai, i de étéw diyo ro dob liyuy lawiruwe, éndaén fatut ro mahur angéyé roy de insodro. Loo so bé niy étéwe diyo dob de galbékono, éndaso fatutén séfule mangéy dob lawi ne. 32 Fégétédémgom i bawag Lote non séménling inok téngténgénoy de insod ro ménféled, mélaw i lowoh ne mén-waléy égas timus. 33 Atiy méuyote émféraru békéuyag ne, méléhu. Endob i méléhue bé kéfuray neBegén, gédoté noy umule magufusa. 34 Béréhé kubegom, bé béno kélungonon bé késéfule guwe, wéni ruwo gétéw séurir fidong, atin i ségétéwe de dotén,brab i ségétéwe de émféled. 35 Atin wén i ruwowegétéw do libun gémiling, atin i ségétéwe de dotén,brab i ségétéwe de émféled. 36Atin ruwo gétéw diyodob galbéko ruwe, atin i ségétéwe de dotén, brab iségétéwe de émféled.”

37 Tidéw béno, fénénginsaay de kuyugén maro,“Kadnan, hon i gonoy de ni de mérigo?”

Séménumbul i Jesuse mano, “Hon i gonoy wénede ménléhu, diyo soy de uwak sétimu. Loo so bétoowe tete étéw, gégumah dob berowey kékukum iTuluse.”

181 Tidéw béno, nuret Jesuse bé de kuyugén i ni

binuwaya inok démoyun ro démasal brab éndamékédan i inam ruwe. 2 Ménbéréh mano, “Wéni ségétéwe kémukum dob sébaane ingéd, énda fomégilakén bé Tuluse taloo no énda fo fégadatanoy étéwe. 3 Brab wén soy ségétéwe libun baléwdob no ingéd. Démoyun mangéy dob ni étéwkémukum fégédaw-gédaw bé tabanga no bé tiyawanuwe bé fétabana no damén i sébanile de. 4 Bésunguwe de, mika i kémukume témabang. Endobtidéw béno, fénggitungén mano, ‘Fiyon fo ké énda

mégilaku bé Tuluse brab énda fégadata kuy deétéw, 5 éndob taluwanu bé késéfule-fule ne mongottabang. Mélaw tabanga kuy baléwe ni, inok éndaénséfuleén taman kérégénanu.’ ”

6Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Tuntaygom i béréhéy kémukume ni fiyon fo ké békénmétintu étéw. 7 Toow na fo tabangay Tuluse begomdo fénémilién amuk démasal gom fuweh na kélun-gonon. Brab énda métana i kétabang ne begom.8Béréhé ku begom, magad tabangay Tuluse begom.Endob buluk gégumah i gaiwe séfuleu, kloh saén ide munur Begén.”

9 Atin nuret Jesuse man i sébaane binuwaya dobde étéw fégitungé roy métintu ro éndob siyawé royde dumo étéw. 10 Bang Jesuse, “Wén i ruwowegétéw étéw ménangéy dob lawi i Tuluse inok dé-masal ro. I ségétéwe de Fariseo brab i ségétéwe dekémubra buwis. 11 I Fariseowe ni téménindég atindéménasal mano, ‘Fésalamata ku Beem Tulus nonbékén ségiléwu bé de dumo gu étéw, do ménakaw,do arumén ro, do lémamfa ro. Fésalamata ku Beemnon békén ségiléwu bé diyoo étéw lémiful kémubrabuwis. 12 Fuwasawu ruwo gule bé ségéfadiyane,brab iray gu dob Beemey géfoloe bé kéluhanaysahudé kuwe.’ 13 Endob i ségétéwe ni kémubrabuwis téménindég dobmérayue, brabmémala éndagéténgangén dob lawayo, brab éntungén i kuméngne bé kétete i fédéw ne. Atin déménasal mano,‘Tulus, fégédaw go begén ségétéwu ménsala.’ ”14 Atin féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Béréhéku begom, i ni étéw kémubra buwis, amun ménule,fénsagaday Tuluse bé de salaén. Endob i Fariseoweni, énda fénsagaday Tuluse de. Non i de étéwtéfégérotor, fégérifantadén ro. Brab i de étéwtérifantad, fégérotorén ro.”

15Wén i no sébaan fuweh, wén imédoowedo étéwménuwit bé de nga ro dob Jesuse inok féfiyoné nobero. Endob amun énggitoy de kuyugén, génlé royde étéw ni. 16Endob ténabar Jesusey de ngamangéydob Beene, brab bénréhén dob de kuyugén mano,“Féangéy gom i de nga dob Begéne. Brab kagomalangén bero non i de étéw sémarig loo bé késarigi de ni nga, féguléwoy Tuluse bero. 17 Béréhé kubegom i toowe, buluk i késarig i ségétéwe békén loobé késarig i ngae, énda so féguléwoy Tuluse de.”

I kawasawe étéw18Atin i ségétéwe uléw i de Judioménénginsa dob

Jesuse mano, “Fiyo maistéro, ati rigoné kuwe inokgédoté kuy umule magufusa?”

19 Séménumbul i Jesuse mano, “Sedek fédawétémo Begén fiyo? Enda i ségiyo fiyo saliyu saén béTuluse. 20Gétiga moy de sugu. Kago lémamfa, kagoméméléhu, kago ménakaw, kago uretén i dumomuwe bé békéne toow, fégadata moy boh me brabidéng me.”

21 Séménumbul i uléwe ni mano, “I kéluhanay deni, nodoro ku tidéw féganay klohu de séna.”

22 Amun énggélingoo Jesusey ni, bénréhén demano, “Sébaan i kulange beem. Fébéléyém ikéluhanay éntingayéne kaam atin irayém i kurtaedob de méskinan. Atin mélaw kawasa go moso doblawayo. Tidéw béno, énggonén, odor go Begén.”23 Amun énggélingooy étéwe niy ni, toow fo tete ifédéw ne, non toow fo kawasa. 24 Amun énggito

Lukas 18:25 73 Lukas 19:23Jesuse ni tete i fédéw ne, bénréhén mano, “Toowfo mérégén i kéahur i de kawasa dob kéféguléw iTuluse. 25 Mas na mélémuy kéahur i dakéle ayamdob tosong i darume bé kéahur i ségétéwe étéwkawasa dob kéféguléw i Tuluse.”

26 I de énggégélingo bé de ni, fénénginsa ro maro,“Ati mélaw i de fakay méfukas?”

27 Séménumbul i Jesuse mano, “I de békén fakayrigonéy étéwe, fakay gérigonoy Tuluse.”

28 I Pedrowe ménbéréh mano, “Ténagak gey i delawi gey inok furay gey Beem.”

29 Atin bang Jesuse, “Béréhé ku begom i toowe,i ségétéwe téménagak bé lawi ne, bawag ne, taloono dumo no sétiman idéng, do lukésén, taloo no dongaén inok ureté noy fantag bé kéféguléw i Tuluse,30 gégédot toow na fo médoo dob de ni do gai. Brabdob de gai gégumah, gédoté noy umule magufusa.”

Nuret Jesusey fantag bé kéléhu ne31 Wén i no sébaan fuweh, ténabar Jesusey de

folo bra ruwo gétéw kuyugén sébero-bero saén,atin bénréhén dob berowe mano, “Fégélingo gom,mangéy tom Jerusalem. I Jerusalemey ingédemérigoy kéluhanay ménsulate bé gétaho sénulati de étéw sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh nefantag bé Begéne. 32 I Begéne sani Nga i Kéi-lawane, irayu dob de békén Judio. Atin diyangkaéro Begén brab fémalané ro Begén, brab duraa roBegén, 33 brab badasé ro Begén, brab féléhué roBegén. Endob amuk méifus i téléwe gétérésangan,tébuleu.”

34 Endob i de kuyug Jesus, énda énggésobuto roydeni bénréh Jesuse. I atag i deni kébéréhménbunéydob berowe, brab énda gésobuto ro de.

Nuwa Jesusey langaféne35 Amun gégumah i Jesuse dob ingéde Jeriko,

diyo i ségétéwe étéw langafén ménsar dob doror iaguwone mongot limus. 36 Amun énggélingoo noymédoowe do étéw téménara, ménénginsa ké ati nigérigonon.

37 Wén i séménumbule mano, “I Jesuse tidéwNasaret témara.”

38Tidéw béno, téménabarmétanugmano, “Jesus,séfu Datu Dabid, fégédaw go begén!”

39 I de étéwmétah bé Jesuse géléé ro maro, “Kagoselekén!” Endob taus so mékes toow na fo métanugmano, “Jesus, séfu Datu Dabid, fégédaw go begén!”

40 Atin téménrén i Jesuse brab nongotén iétéwe ni uwitén mangéy dob Beene. Amun éng-géfégédétén, fénénginsaa Jesuse mano, 41 “Ati ké-taya muwe rigoné ku dob beeme.”

Séménumbul i langaféne ni mano, “Kadnan,méuyotu gégito damén.”

42Atin bénréh Jesuse de mano, “Gégito gon. Adi-adi gon, non méngintoow go.”

43 Sonom béno, énggégito nén i langaféne ni, atinménfuray bé Jesuse démayéw bé Tuluse. Amunénggitoy de étéw i ni ménrigo, dénayéw ro soyTuluse.

19Jesus brab Sakeo

1 Atin méntaus i Jesuse bé kéagéw ne, atin mé-nahur dob ingéde féndawét Jeriko. 2Wén i ségétéwe

kawasa féndawét Sakeo diyo bati. Beeney lémi-fule kémubra buwis dob de dumo no Judio kay deRomano. 3 Amun énggélingoo noy Jesuse témara,méuyot i Sakeowe téméngténg inok gétiga no kéati Jesuse ni étéw. Endob énda gito no de, non bémédoowe étéw géliwét bé Jesuse brab i Sakeowefoko lagéy. 4 Mélaw léménéntu mangéy dob mé-taho, brabménénik dob kayéwe inok gito noy Jesusetémara. 5 Amun gédétén i Jesuse dob kayéwe ni,léménéngag brab ménsébéréh bé Sakeowe mano,“Sakeo, fagayas go élus. Fatut mangéyu dob lawimebéleewe ni.”

6 Atin ménagayas i Sakeowe mélus tidéw dobkayéwe ni brab méoror ténayakufén i Jesuse doblawi ne. 7Amun i de étéw énggégito bé ni, ménségu-raw ro maro, “I Jesuse ni sugud-sugud mangéy dobtetee étéw.”

8 Endob i Sakeowe téménindég brab ménsébéréhbé Jesusemano, “Kadnan, iray gu dob deméskinan iténga i éntingayéne kagén. Brab buluk wén i lénifulgu, bayada ku fot takéf bé éndot guwe dob berowe.”

9 Atin ménbéréh i Jesuse dob beene mano,“Béleewe ni, i Tuluse fénukasén beem brabkéluhana kom dob ni lawi, non munur go ségiléwbé kéunur Abrahame. 10Non i Nga i Kéilawane, saniBegéne, ménangéyu dob ni duniya inok fukasé kuyde étéw ménsala non maak méntadin ro.”

11 Amun mégélingo ro séna, féntaus Jesuseykébéréh ne bé sébaane binuwaya non gédét rondob Jerusalem, atin non i de étéw maro ké bénoso gégumah i kéféguléw i Tuluse. 12 Ménbéréhmano, “Wén i ségétéwe gérotor étéwménangéy dobmérayue ingéd inok rigonén datu diyo. Tidéw béno,bantaké noy séfule. 13 Amun énda séna magéwén,ténabarén i foloe gétéw bé de sugu-sugué no brabniraya no dob séngae ségétéw sébaan bélowonfélatah. Brab bénréhénberomano, ‘Féinség gom i nitaman késéfule gu.’ 14Endob i do étéwdob no gononmika ro de. Mélaw séménugu ro de étéw émbéréhmaro, ‘Mika gey bé ni étéw waléy datu gey.’

15 “Endob fiyon fo ké loo bé nan, ménwaléy datu.Mélawménséfule brab fénsuguo noy de sénarigo nobé de bélowon félatah inok susiné no ké wén i in-ségén. 16 I sunguwe de ménbéréh mano, ‘Maistéro,i de nirayém begén félatah, énggéinség gu de nafolo timan.’ 17 Tidéw béno, bang i datue, ‘Fiyo,mégéror go sugu-suguén. Non gésarigon go béklohe, sarigo ku beem méguléw bé foloe do ingéddo sakuf gu.’ 18Atin i géruwowe bé de sugu-suguénménbéréh mano, ‘Maistéro, i de nirayém begénfélatah, énggéinség gu de na limo timan.’ 19 Tidéwbéno, séménumbul i datue ni mano, ‘Féguléw gobé limowe do ingéd do sakuf gu.’ 20 Tidéw béno,i gétéléwe bé de sugu-sugué no ménbéréh mano,‘Maistéro, ay niy kurtae nirayém begén. Bénunéygu brab nitong gu ténaléy dob munsalawe. 21 Nonmégilaku beem non métégas go étéw. Médot gobé békéne kaam. Brab kémétéw go dob békénenohokém.’ 22Séménumbul i datue ni mano, ‘Tete gofo sugu-suguén. Kukumé ku beem bé de bénréhém.Gétiga mo kun médotu bé békéne kagén, brabkémétéwu bé békéne nohok gu. 23Amuk kémaranggo loo bé nan, sedek énda féndiyoém dob bangkueykurta guwe inok buluk séfuleu, fakay doté ku brab

Lukas 19:24 74 Lukas 20:16wén i inségén?’ 24Tidéw béno, bénréh i datue ni dobde étéw dob sékulo ruwe téménindég mano, ‘Dotgom i kurta ne ni atin iray gom dob ségétéwe éng-géinség folo timan.’ 25 Endob séménumbul ro maro,‘Maistéro, wénén i kaan folo kurta.’ 26 Ménbéréhman i datue mano, ‘Béréhé ku begom, buluy wéneden médoo, méirayén de na uman. Brab i étéwe dewén i kulang de, fiyon foy klohe dob beene doténso.’ 27 Atin féntaus i datuey ni kébéréh mano, ‘Atinfantag bé de sébanil begén, mika ro de ké waléyudatu ro, uwit gom bero dini brab féléhu gom berodob téngaanga kuwe ni.’ ”

I kéahur Jesuse dob Jerusalem28 Amun i Jesuse brab de kuyugén gédét ron

dob dakéle ingéd Jerusalem, 29 énggégumah ro dobsébaane tuduk féndawét Olibo, gédét dob de ingédféndawét Betfage brab Betania. Ténabar Jesuseyruwowe bé de kuyugén, 30 brab ménsébéréh beromano, “Etah gom mangéy dob nan ingéd. Bulukgégumah gom diyo, gito gom i natiwe kuda diyo,énda sénay énggékuda de. Ukoh gombrab uwit gomdini. 31 Buluk wén i ménginsa dob begome, ‘Sedekukohékom?’ béréhgomde, ‘KailangayKadna tome.’”

32 Nodoroy de ruwo ni gétéw kuyugén i bénréhne. Atin énggito roy natiwe ni kuda loo bé bénréhJesuse. 33Amunnukoh ron, énggitoy de gefe de berobrabménénginsa romaro, “Sedek ukohé kom i kudageya nan?”

34 Séménumbul ro maro, “Kailangay Kadnatome.” 35Atin nuwit roy kudae mangéy dob Jesuse.Brab namféno ro bé de kégal ro brab fénkudaroy Jesuse diyo. 36 Amun méntaus i Jesuse dobJerusalem, i de étéw bénékah roy de dumo bé dekégal ro dob aguwo Jesuse fégito roy kébasana ruwede.

37 Amun énggégumah i Jesuse dob gonone lé-mudug dob tuduke Olibo, i kéluhanay de médookuyugénménfésalamat ro dob Tuluse brabménororro démayéw métanug, non bé kéluhanay de méké-gaif énggito ro. 38 Ménkes ro maro, “Dayéwé tomi Tuluse. Féfiyonéy Tuluse damén i ni datu méng-gumah tidéwdobKadnane. Endaén damén i bukuéndob lawayo.”

39 I de dumobé de Fariseo diyo doménribuk,mén-béréh ro dob Jesusemaro, “Maistéro, féantésém i dekuyugém nan.”

40Endob bang Jesuse ni, “Béréhé ku begom, bulukfén-antés ro, i de batéw nimékes dayéwé ro Begén.”

41 Amun taus ron gédét dob Jerusalem, géku-laya Jesusey ni ingéd. Amun énggito no, kénrewono bé kéuray i na nuwe de. 42 Brab ménbéréhmano, “Méuyotu damén gétiga kom béleewe ni kéatiy kékédane bé bukuéne brab késétibohe, éndobbéleewe ni énda gétiga kom de. 43 Gégumah igaiwe dob begome, géséliwétoy de sébanil begombrab langkaté ro begom inok énda géléfas gomgéliwét. 44 Féléhué ro begom kéluhanan fiyon foyde kéluhanay de dumo gom, brab do nga gom.Atin binasané roy de lawi taman énda i sébaanbatéw mésama dob rotor i sébaane de. Non éndafénggélolo gom i gaiwe bé kéangéy i Tuluse begommémukas.”

Dénédél Jesusey de démagang dob lawi i Tuluse45 Amun énggégumah i Jesuse dob Jerusalem,

méntaus dob lawi i Tuluse. Amun ménahur,dénédélén i de étéw démagang diyo. 46 Atin bén-réhén beroy ni mano, “Wén i Ménsulate Kébéréhi Tuluse mano, ‘I lawi guwe, lawi gonon démasal.’Endob fénwaléy gom lawi i de ménakaw.”

47Atin sénga fuweh diyo i Jesuse témoro dob Lawii Tuluse. Endob i de uléw i de fadi, brab de témorobé kitabe, brab i de méguléw bé de étéw, ténulamaro féléhuén. 48 Endob énda gérigono ro de non i demédoo étéw énda fo séféka ro de, non ménuyot romégélingo bé kéluhanay de béréhé no.

201 Wén i no sébaan fuweh, amun diyo i Jesuse

témoro dob lawi i Tuluse, brab ureté noy FiyoweUret, i de uléw i de fadi brab de témoro bé kitabébrab de odoroy de Judio, ménfégédét ro dob Jesuse.2 Atin fénénginsaa ro maro, “Béréhém begey ké atiatura muwe rémigo bé de ni? Ati ménirayane Beemkuwagib?”

3 Sénumbulo Jesuse bero mano, “Sémuliu mén-ginsaan begom. Béréh gom Begén, 4 ati séménuguebé Juane inok mautis, Tulus loo ké étéw saén?”

5 Atin séédél ro maro, “Amuk béréhé tom ‘Tidéwdob Tuluso’, fénginsaa no betom ké sedek éndafénéngintoowo tom i Juane. 6 Endob buluk béréhtom ‘Tidéw dob étéwe’, kéluhanay de ni étéw mén-limud, ibéro ro betom batéw taman méléhu tom,non féngintoowo roy Juane sénarigoy Tuluse muretbé kébéréh ne.” 7 Mélaw séménumbul ro maro,“Enda gétiga key ati kétidéw ne de.”

8Mélaw bénréh Jesuse mano, “Enda so béréhé kude begom ati ménirayane Begén kuwagib rémigo béde ni rigoné ku.”

I binuwayae fantag bé de tete témalima9 Atin nuret Jesusey ni binuwaya mano, “Wén i

ségétéwe étéw wén i safadén nohoko no. Brab fén-talimaén bé de ségiyo étéw. Tidéw béno, ténagakénménangéy dob mérayue ingéd bé ménrugaye gai.10Amun énggégumah i gaiy kékétéwe de, séménuguségétéw bé de sugu-sugué no inokmongot bé kaanede baad bé de onokén. Endob i ni étéw lénubagi de témalima bé ni safad. Brab fénule ro énda isuwaréwnuwitén. 11Tidéwbéno, séménugumanbégéruwowe bé de sugu-sugué no. Endob lénubag roso brab fénémala ro brab fénule ro énda i suwaréwnuwitén. 12 Tidéw béno, fénuwitén soy gétéléwe béde sugu-sugué no. Endob féndawéto ro so tamanménfali. Brab dénédél ro. 13 Tidéw béno, i gefeebé ni safad ménbéréh mano, ‘Ati rigoné kuwe?Gétuwaku. Féuwit guy tintuwenga gukégédawaku.Fégadata roy nga guwe.’ 14Endob amun énggitoy detémalima, ménsébéréh-béréh ro maro, ‘Been i niynga i gefee bé ni safad. Féléhué tom inok gékatomi ni safad.’ 15 Tidéw béno, dénédél ro mésut tidéwdob safade brab fénléhu ro.” Atin féntaus Jesuseykébéréh ne mano, “Ati rigonéy gefee safad dob deni téménalima bé safad ne? 16 Angéyé no féléhuénbero. Brab irayén man dob de ségiyo témalima de.”Amun énggélingooy de étéw i ni kébéréh Jesuse,ménbéréh ro maro, “Békén damén mérigoy nan.”

Lukas 20:17 75 Lukas 21:1217 Tidéw béno, ténéngténg Jesuse bero atin

ménénginsa mano, “Amuk békén, ati atag i ni Mén-sulat Kébéréh i Tuluse mano ‘I batéwe nikaay deréménigo bé lawie, been i ménwaléye toow na fobalilaga fiyo batéw’? 18 Fiyon atiy mélawue dob nanbatéwmébinasa. Brabbuluk i batéwenimélawudobde étéw, rénahé no bero maak bubuk sébuwan.”

19Atin i de témoro bé kitabé brab douléw i de fadi,ténulama ro kénéfo i Jesuse bé béno gai, non gébéladob berowey ni binuwaya. Endob énda fakayén nonmégilak ro bé de médoo do étéw. 20Mélaw ténulikro. Atin sénarigo roy de étéw ménginsaan de inokbuluk békén katabuwan i késumbul ne, wén i funa rode témébo brab uwité ro dob de étéw gémamak béde kukuman. 21 Tidéw béno, i de étéw ni fénginsaaro maro, “Maistéro, gétiga key toow i kétoro me.Brab métintu go, énda i isu ramigo mo bé de étéw.Yamula toroé moy toowe fantag bé kétayay Tulusetoow. 22Mélaw béréhém begey, aw fatut ba mayadgey buwis dob Sesare sani datue dob Roma taloo noénda?”

23 Endob énggétiga Jesusey akar ruwe brab bén-réhénberomano, 24“Irayanu félatah.” Amunnirayaro de, ménénginsa i Jesuse mano, “Ati gefee dawétbrab falas gito gom dob nan?”

Séménumbul ro maro, “Ka Sesar.”25 Tidéw béno, bénréh Jesuse mano, “Iray gom

dob Sesarey ka Sesare. Brab iray gom dob Tuluseykay Tuluse.”

26 I de étéw ténulama ro fégakaran i Jesuse, toowro fo ménggaif, non toow fo fiyoy késumbul ne de.Mélaw énda i funa ro témébo bé Jesuse. Komonménantés ro.

Fantag bé kétébulee27Atin wén i do Saduseo diyo, sani de éndaméng-

intoow bé kéfétébule i Tuluse bé de étéw moso.Mélaw ménfégédét ro dob Jesuse ménginsa maro,28 “Maistéro, sénulat Moisese betom i kukumane bébuluk i ofo i étéwe ménléhu, brab énggéféledo noybawag ne, énda i nga ro, fatut bawagéy tuwaréy neinok wén i séfu i ni étéw bé tuwaréy ne. 29 Ufama,wén i fitéw gétéw sétuwaréy falan lagéy. Brab iofoe de ménawag. Tidéw béno, ménléhu énda i ngaro. 30 Tidéw béno, i gétunduge de bénawagén soybawage fénled i ofo ne. Atin ménléhu so énda inga ro. 31 Atin i gétéléwe de bénawagén so tamandob géfitéw ruwe. Endob ménléhu ro kéluhananénda i nga ro. 32 Tidéw béno, ménléhu soy ni libun.33 Mélaw bé gaiy kétébulee moso, ati isuwe bawagi ni libun bé ni fitéw gétéw sétiman idéng? Nonénggébawaga ro kéluhanan bé méuyag ro de séna.”

34Séménumbul i Jesusemano, “I de étéwbéleewe,sébawag ro. 35 Endob i de étéw métoror tébuleéngéangéy dob lawayo, éndaén sébawag ro. 36 Nonségiléw ro bé de télaki brab énda méléhu ro. Beroyde nga i Tuluse non méntébule ro. 37 Atin fantagbé kétébulee, fiyon i Moisese fénggétuwa noy wéni kétébule. Non dob mérinoe kayéw, féndawétén iKadnane ‘Tuluse féngadafé Abrahame, Isake, brabJakobe.’ 38 I atag i ni, i Tuluse féngadaféy deméuyag étéw, békén do ménléhu. Non i kéluhanayménléhue, méuyag séna dob karang i Tuluse.”

39 Atin i de dumo bé de témoro bé kitabé mén-béréh ro maro, “Fiyoy késumbul me Maistéro.”

40 Tidéw béno, énda ménbaraw ro de ménginsaanman.

41 Atin bénréh Jesuse dob berowe mano, “Atikéfakay ne ké béréh i de étéw i Kristowe séfu Dabid?42 Non fiyon i Dabide bénréhén dob kaane libroféndawét ‘De Kanta’ mano, ‘I Kadnane ménbéréhdob Kadna kuwe, sar go dob kuwono kuwe, 43 tamantémabanu bé de sébanil Beem.’ ” 44 Atin fén-taus Jesusey kébéréh ne mano, “Amuk féndawétDabidey Kristowe ‘Kadnan’, ati kéfakay Kristoweséfu Dabid?”

45 Amun dob téngaangay de kéluhanay de étéwmégélingo, bénréh Jesuse dob de kuyugén mano,46 “Ingat gom bé de maistéroy de kukuman nonméuyot ro sugud-sugud bé de toow fo fiyo kégal ro,brab méuyot ro fégadatan ségifaén dob de fadiyan,brab méuyot ro mésar dob de fiyo saran dob delawi féngadafan brab dob de karagiya. 47 Endoblafisé roy de libun baléw inok afasé roy de lawi ro.Tidéw béno, démasal ro bé de métaah kédasal dobténgaangay de étéw non marok médirung i de nitete rigoné ro. Endob i ni do étéw toowna fo gétimalké mékukum ro moso.”

211 Amun diyo i Jesuse dob lawi i Tuluse, éng-

gito noy de kawasa étéw lémawu ro kurta dobahurone kurta. 2 Atin énggito no soy ségétéwelibun baléwméskinan, méniray saén ruwo lafin furokurta tintu énda balilagaén. 3 Atin bénréh Jesusemano, “Béréhé ku begom i toowe, i ni méskinanlibun baléw maak mas na médooy niray ne bé dedumo étéw kawasa. 4 Non i de ni étéw kawasa,méniray ro saén kloh tidéw dob de médoo kurtaro. Endob i ni baléw éntéyén i kéluhanay kurta nefégéfaguyagén.”

Fantag bé tamfaday duniyae5 Atin i de dumo bé de étéw diyo séuret-uret ro

fantag bé lawi i Tuluse rénigo bé de batéw toow fofiyo brab de toow fo fiyo falasén balilaga éntingayénniray i de étéwdobTuluse. Endobménbéréh i Jesusemano, 6 “Gégumah mosoy gaiwe, i kéluhanane gitogom mébinasa. Brab fiyon i de batéw fénggérigo deémbéragar ro.”

7 Atin ménénginsa ro maro, “Maistéro, kédironmérigoy de ni? Brab ati fégélolonone de bé ni gaiké gédétén gumah?”

8 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Ingat gominok énda géfagakaran gom. Non médoo mosoy deétéw gégumah usaré roy dawét guwe, brab émbéréhro maro, ‘Begéney Kristowe, brab i gai guwe ayni nén.’ Endob kagom unuron bero loo ké furaygom bero. 9 Atin kagom mégilak ké gélingoo komi kébéréh i sétibohe brab gélingoo kom soy fantagebé de gira. I kéluhanay de ni mérigo éndob békénsénay niy tamanane.”

10 Bénréh Jesuse man mano, “I de ingéd sétibohro bé de ségiyo ingéd. Brab i de sakuf fangangaturansétiboh ro bé de ségiyo. 11 Atin wén mosoy do ém-bagér luba, brab lénggob, brab domédoomékégilakkérégénon dob de ségiyo-giyo ingéd. Brab wénmosoy téfégito fégélolonon de tidéw dob lawayo.12 Endob bé énda séna mérigoy de ni, kéfoén gombrab kérégénan gom sabaf bé kéunur gome. Brab

Lukas 21:13 76 Lukas 22:18uwitén gom dob de lawi féngadafan inok kukuméngom brab férisunén gom. Brab uwitén gom dobadafay de datu inok kukumén gom sabaf begom ido kuyug gu. 13 Endob amuk mérigoy de ni dobbegome, been i niy gaiy kéuret gome bé FiyoweUretdob berowe. 14 Fégétédém gom i ni, amuk mérigoyde ni dob begome, kagom émbuku fantag bé atikésumbul gome. 15 Non iraya ku begom kégétiganbrab do kébéréh inok i de sébanil begom énda i fiyokésumbulo ro begom. 16 Fiyon i de lukés gom brabdo dumo gom sétiman idéng brab de samung gombrab do dumo gom, iray ro begom dob de gémamakkukuman inok féléhué roy de dumo begom. 17 Atini kéluhanay de étéw mérarék ro begom sabaf béBegéne. 18 Endob fiyon fo ké méléhu gom, maakénda gébinasana roy fiyon sébaan buk dob de uléwgom. 19 Fédayday gom munur Begén bé nan gaiféfasangén gom non been i funa kome méfukas.

20 “Atin buluk gito gom i Jerusaleme séliwétoyde sundalo nén, émfégétigan begom bé gédétén ikébinasa nuwe. 21 Atin i de étéw bati dob sakufJudeawe fatut ro méraréy dob de tuduk. Brab deétéw dob Jerusalem fatut ro so méraréy. Brab i deétéw géliyu de, békén fatut ro mahur. 22Non been iniy gaiwe kémukum i Tuluse inok métuman i Mén-sulate Kébéréh i Tuluse. 23 Toow fo mékégédaw-gédaw i de libun obor brab de libun mériton nongégumah i gaiwe toow fo mékégilak atin i Tulusekukumé noy de ni do étéw Judio. 24 Atin i de dumoétéw féléhuén tibohén bé sundange, brab i de dumode férisunén dob de ségiyo-giyo ingéd. Brab i deétéw békén Judio daa roy Jerusaleme inokmébinasataman gilid i karowe gai.

25 “Wén so mosoy fégélolonon de dob térésangebrab térésang kélungonone brab de gitoon, brabdob duniyae niy kéluhanay de ingéd kégilakan nonbé késelekéy émbagére bagél dob dogote. 26 I deétéw mésumba ro funowén bé kégilak ruwe ongot-ongot bé ati mérigowe dob duniyae ni, atin non i deéntingayén dob lawayo mékuyung. 27 Tidéw béno,i Nga i Kéilawane, sani Begéne, téfégitowu tidéwdob lawayo gégumah dob rawéne toow fo barakatanbrab réméndaw. 28 Buluk mérigoy de ni, tindéggom brab léngag gom non gédétén gumah i gaiweméfukas gom.”

29 Tidéw béno, nuret Jesuse beroy ni binuwayamano, “Fégitung gom i de kayéw. 30 Dini dobbetome ni, buluk gito gom i de dau ro mégalin,gétiga kom gédétén i gaiwe méduf. 31 Loo so bé niamuk gito gom i de ni mérigo, gétiga kom gédétén ikégumah i kéféguléw i Tuluse.

32 “Béréhé ku begom i toowe, i de étéw méuyagbéni, énda méléhu ro taman mérigoy de ni. 33 Ilawaye brab duniyae méalfa ro, éndob i kébéréhguwe énda méalfaén.

34 “Ingat gom. Kagom démoyun fégitungén ikéfaguyayae brab téolon-olone, brab kagom toowénfégitungén i kéuyaga kome, non i nan gai séfuleugégumah bé gaiwe békén karangé kom. 35 Nontékow gégumah i ni gai dob kéluhanay de étéwdob duniyae ni. 36 Ingat gom brab sénga tékélidgom dasal inok émbagér gom énda mékaid gom békéluhanay de ni mérigo. Atin gétindég gom dobadafa kuwe énda mémala gom.”

37 Bé béno do gai, sénga fuweh mangéy i Jesusetémoro dob lawi i Tuluse, brab sénga kélungononménangéy dob tuduke Olibo. 38Brab i kéluhanay deétéw dob no gonon, sénga toow géfuwénmangéy rodob lawi i Tuluse inok fégélingoé roy Jesuse muret.

22I rénigo Judase

1 Bé béno gai, i kékanduli i de Judio féndawét“Témara” gédétén. Bé no kanduli, amaé roy faneénda fénrukén. 2 Atin i de odoroy de fadi brab detémoro bé kitabé séméléd ro bé ati kéféléhu ruwebé Jesuse. Endob sékémén saén, non mégilak ro béde étéw.

3 Tidéw béno, i Satanase rénahuko noy JudasIskariote ségétéw bé de folo bra ruwo kuyug Jesuse.4Atin ménangéy i Judase dob de uléw i de fadi brabde méguléw bé lawi i Tuluse brab sénbéréh roy atikékéfo ro bé Jesuse. 5 Toow ro de fo ménoror brabménuyot ro de ké iraya ro kurta i Judase. 6 Tidéwbéno, ménagayun i Judase, brab sénlédén i gaiwe kéénda i dumo Jesuse médoo étéw inok fékéfoén.

7 Amun ménifus i firoye gétérésangan, méng-gumah i gaiwe fatut i de Judio sémumbali nati bili-bili kay kékandulie féndawét “Témara”. 8 Mélawsénugu Jesusey ruwowe bé de kuyugén ro Pedrobrab Juan. Brab ménsébéréh bero mano, “Agéwgom brab tafay gom i amaé tome kay kandulie ni‘Témara’.”

9Ménénginsa ro dob Jesuse maro, “Hon i kétayamuwe de gono key témogoh?”

10 Séménumbul i Jesuse mano, “Dob Jerusalem.Amuk gumah gomén diyo gébalaka kom i ségétéweétéw lagéy ménuwit binangga ménféno wayég. Fu-ray gomdemangéy dob lawie ayo no. 11Tidéwbéno,béréh gom dob gefee bé lawie makom, ‘Méuyot iMaistérowe ké gétiga no hon i sibéye de gono nomama beroy de kuyugén bé ni kékanduli.’ 12 Atini gefee bé lawie toroé no begom i dakéle sibéy wén ide kagamitan de dob rotor i lawie. Diyo i kéluhanaygamité kome. Diyo tafay gom i kéluhanay amaétome.”

13 I Pedrowe brab Juane ménangéy ro dob noingéd. Atin énggito roy kéluhanane loo bé kébéréhJesuse de bero. Tidéw béno, ténafay roy de amaé rokay kandulie “Témara”.

I kéama i Kadnane14 Amun ménahur i Jesuse dob lawie, atin amun

gumahén i urase, ménsar dob doror i ahayane beroyde kuyugén. 15Atinménbéréh i Jesusemano, “Toowfo méuyotu mama séréngan begom bé ni kéamakanduli ‘Témara’ non éndaén mérugayén tamanmékukumu. 16 Béréhé ku begom i toowe, éndaénmamau bé ni kéama bé kékandulie ‘Témara’ tamangégumah i gaiy kéféguléw i Tuluse bé de étéwén. Béno gai, wén i mantu atag i ni kanduli.”

17 Tidéw béno, éndot Jesusey tabu i arake brabménfésalamat dob Tuluse. Atin nirayén i tabuedob de kuyugén. Atin bénréhén dob berowe mano,“Edot gom i ni brab sétukido kom i arake ni.18 Béréhé ku begom, éndaén minému arak loo béni taman gégumah i gaiy kéféguléw i Tuluse bé deétéwén.”

Lukas 22:19 77 Lukas 22:5819 Tidéw béno, éndotén i fane, brab ménfésala-

mat dob Tuluse brab sénkébeng-kébengén, brabsénaarén dob de kuyugén. Atin ménbéréh mano,“Ay ni fane. Been i lowoh guwe, niray fégéfukasbegom. Ama gom i ni inok gétédémo kom Begén.”20Amunénggilid i kéama ruwe, éndotén i tabue brabménbéréh mano, “I tabue ni been i niy dara guwerémanas, fégéfukas begom, sani tandae bémantuwefasad i Tuluse bé de étéwén.

21 “Endob téngténg gom. I émfékéfoe séko Begéndini dob Begéne ni mama. 22 I Nga i Kéilawane,sani Begéne, féléhuén loo bé kétayay Tulusemérigo.Endob mékégédaw-gédaw i étéwe ni émfékéfo, nonmékukum fo toow.”

23 Tidéw béno, i de kuyugén séfénginsa ro ké atiisuwe bero rémigo bé ni.

24Tidéwbéno,ménséédél de kuyugénké ati isuwebero toow na fo gérotor. 25 Atin bang Jesuse dobberowe, “I de étéw datu dob ni duniya wén i aturaro dob de étéw ro, brab i de uléw tabarén ‘Dumoy deétéw.’ 26 Endob békén fatut loo bé ni dob begome.I toowe gérotor bé begomey fatute fénggiring bétoowe tuwaréy begom. Brab i méguléwe géiring bésugu-suguéne. 27 Ufama, ati isuwe mas na gérotor,i étéwe duwoton ménsar mama, taloo no i étéwedémuwoton de? Békén ba i étéwe ménsar mama?Endob i Begéne, ay niwu dob kérara gome loo béségétéwe sugu-suguén.

28 “Atin i begome do méntaus ménodor Begénfiyon fo ké bé de gai kérégénanu. 29 Atin loo békéiray i Boh guwe Begén bé kuwagibé méguléw,iraya ku so begom kuwagib loo bé ni. 30 Bé gaiweméguléwu, mama gom brab miném gom sérénganBegén. Brab géésar gom dob de saran kay de datuinok kémukum gom bé foloe brab ruwo do sakuf ide Judio.”

Nuret Jesusey fantag bé Pedrowe31 Atin ménbéréh i Jesuse dob Simon Pedrowe

mano, “Simon, fégélingoém. I Satanase mén-tungkas bé tukawa no begom kéluhanan, loo békéfanire bé faréye inok féganané noy fiyowe bégasbé ukofe. 32 Endob i Begéne, dénasala ku beeminok i kéféngintoow me méégét. Brab amuk séfulego mangéy dob Begéne, féégétém i kéféngintoow idumo muwe.”

33 Endob bang Pedrowe, “Kadnan, modoru Beemfiyon fo ké dob kalabusuono taloo no fiyon fo ké dobléhuone.”

34 Séménumbul i Jesuse mano, “Pedro, énda sénaukoro i férufete béleewe, dirungé mo Begén téléwgule bé énda gélolo mo Begén.”

35Tidéwbéno, fénénginsaa Jesuse beromano, “Békésugu guwe begombé kagommuwit kurta taloo noamaén, brab safatos, wén bay kulang dob begome?”

Séménumbul ro maro, “Enda.”36 “Endob béleewe,” bang Jesuse, “buluy wéne

kurtaén brab amaén, uwité no, brab buluy éndaesundangén, fébéléyén i géruwowe lafin kégaléninok fégébéléyén sundang. 37Non béréhé ku begomi ni, métuman i Ménsulate Kébéréh i Tuluse fantagbé Begénemano, ‘I ni étéwmékukummaak ségétéwénda ménodorén bé kitab i gémamake kukuman.’Hoo, i ménsulate fantag bé Begéne féganayén mé-tuman béni.”

38 Tidéw béno, i de kuyugén maro, “Kadnan, wéni ruwo timan sundang dob ni.”

Atin séménumbul i Jesuse mano, “Békén tintusundang i bénréh guwe begom! Témérén toménséuret-uret!”

39 Tidéw béno, ménagéw i Jesuse loo bé adat nerigoné no mangéy dob tuduke Olibo. Atin ménodori de kuyugénde. 40Amungégumah ro dobno gonon,bang Jesuse, “Dasal gom inok énda métukawangom.”

41Tidéw béno, ménférayu bero gumaha témabar.Atin ménlingkuwéd brab déménasal, 42 mano,“Abay, buluk méuyot go de, kago fédayaén Begénmérasay. Endob i kaame kétayan i mérigowedamén, békén kagén kétayan.” 43 Tidéw béno, itélakiwe tidéw dob lawayo méntéfégito dob Beenebrab fénbagérén. 44Bé béno uras, toow fo ménbukui Jesuse. Brab toow fo émbagér i kédasal ne. Atinménénét fo toow, brab léménuyut i énét ne dobfantade maak dara.

45Amun énggilid démasal, téménindég ménagéwménangéy dob de kuyugén. Endob énggito no beroénggéfidong ro non lugotén ro non émbuku ro.46 Mélaw nulégén bero mano, “Sedek fidong gom?Tek gom brab dasal gom inok énda métukawangom.”

I kékéfoe bé Jesuse47 Amun émbéréh sénay Jesuse, énggégumah i

médoowe étéw, brab Judasey ségétéwe bé de folobra ruwo gétéw kuyugén i méngguléwe bero. Féng-gédéto noy Jesuse inok aréké no. 48 FénénginsaaJesuse mano, “Judas, fékéfoém i Nga i Kéilawane béarék me?”

49 Amun énggitoy de kuyug Jesus i ni ménrigo,ménbéréh ro maro, “Kadnan, sétiboh gey bé desundang gey?” 50 Atin i ségétéwe bé de kuyugénténibohén i riféy gérotore fadi brab ménsilaf i ku-wonone kélingoén.

51 Endob bang Jesuse, “Ngaén i nan!” Brab géna-makén i kélingoéne ménfali, atin ménuwa.

52 Atin ménbéréh i Jesuse dob de odoroy defadi, brab de odoroy de mantay bé lawi i Tuluse,brab de odoroy de Judio mangéy de kéméfo mano,“Sedek ménuwit gom do sundang brab do tafés,maak ségétéwu tulisan kéfoé kom? 53 Sénga fuwehBetom dob lawi i Tuluse, éndob énda kénéfo gomBegén. Endobméuyot gomrigoné kom i ni béni, nondélémon, brab énda i gégito begom.”

Dénirung Pedrowe54 Tidéw béno, kénéfo roy Jesuse, brab nuwit

ro dob lawi i gérotore fadi. Brab i Pedroweménfuray bero, éndob ménférayu kloh. 55 Atinwén i aféye nuyag diyo dob kérara i fésayawanebrab wén i de ménsar géliwét. Ménsar so diyoi Pedrowe. 56 Enggitoy ségétéwe kénogon sugu-suguén i Pedrowe brab bénréhén mano, “I étéwe nidumo no.”

57 Endob dénirung Pedrowe mano, “Di, éndagélolo guy nan étéw ménkéfo.”

58 Enda ménrugayén, ségétéw man i éng-gégélolowe bé Pedrowe mano, “Beem soy ségétéwebero.”

Lukas 22:59 78 Lukas 23:27Endob séménumbul i Pedrowe mano, “Békén!

Békén dumo no begén!”59 Amun ségéuras man tidéw béno, ségétéw man

i ménbéréhe mano, “I ni étéw tintu dumo no, nonségétéw étéw so tidéw Galilea.”

60 Séménumbul man i Pedrowe mano, “Adih,énda gétiga kuy béréhé muwa nan.” Atin sonombéno, i férufete ménukoro bé émbéréh sénayPedrowe. 61 Atin i Kadnane Jesus séménling brabténéngténgén i Pedrowe. Bé béno so énggétédémoPedrowey bénréh Jesuse mano, “Enda séna ukoroi férufete béleewe, dirungé mo Begén téléw gulebé énda gélolo mo Begén.” 62 Tidéw béno, ménsuti Pedrowe ménangéy dob fuwehe brab toow fokéménrew.

I kékukume bé Jesuse63Atin i de étéwmantayan bé Jesuse féganayé ron

tafésén brab diyangkaén. 64 Tidéw béno, ténléb royde moto no bé munsalawe brab féantuk ro de ké atitéménafése de. 65 Brab toow ro fo fénémalay Jesusebé tetee kébéréh ro.

66 Amun géfuwénén, i de odoroy de Judio, brabde odoroy de fadi, brab do témoro bé kitabe, mén-sélimud ro, brab fén-uwit roy Jesuse dob téngaangaruwe. 67 Atin fénénginsaa roy Jesuse maro, “BulukBeem i Kristowe, sani fénémili i Tuluse méguléw,béréhém begey.”

Atin séménumbul i Jesuse mano, “Fiyon fo kébéréhé ku begom, énda méginugut gom de. 68 Atinbuluk wén i fénginsaé ku begom, énda sumbulokom de. 69 Endob tidéw béleewe, i Nga i Kéilawanefésarén dob kuwonoy barakatane Tulus.”

70Mélaw fénénginsaa roy Jesuse maro, “Aw Nga iTuluse Beem?”

Atin séménumbul i Jesuse mano, “Toow i nanbénréh gom bé Nga i Tuluse Begén.”

71 Tidéw béno, ménbéréh ro maro, “Endaénkailanga tom i témboe de dob betome. Non éng-gélingoo tomén tidéw dob Beene.”

231 Tidéw béno, i kéluhana ruwe ménlimud, nuwit

roy Jesuse mangéy dob Pilatowe sani méguléwetidéw Roma. 2Nuret ro dob Pilatowey kéluhanay detete rénigo Jesuse kun. Bénréh ro maro, “Enggitogey i ni étéw fanangguwité noy de étéw inok sébanilro begom do gémamak kukuman. Enda fébayadeno bero buwis dob toowe fo gérotor datu féndawétSesar dob Roma. Bénréhén so bé Beene kun iKristowe sani ségétéwe datu.”

3Tidéw béno, fénénginsaa Pilatowey Jesus mano,“Aw Beem i Datu i de Judio?”

Séménumbul i Jesusemano, “Beemeyménbéréhede.”

4Atin bang Pilatowe dob de odoroy de Judio brabdob kéluhanay de étéw diyo, “Karangé ku, énda ifuna no fatut mékukum.”

5 Endob fétausé ro soy kétébo ruwe de maro, “I niétéw téménoro dob kéluhanay sugud i de ingéd dobJudea fanangguwité noy de étéw sétiboh begom dogémamak kukuman. Féngganayén rénigoy ni dobGalilea, atin ménangéy dini inok rigoné no so.”

6 Amun énggélingoo Pilatowey ni, ménénginsamano, “Aw tidéw Galilea i ni étéw?” 7 Amun

énggétiga no tidéw diyo, sénugu Pilatowey Jesusemangéy dob Herode, sani datue dob Galilea, nondiyo dob Jerusalem bé no gai. 8 Ménoror i Herodebé kégito nuwe bé Jesuse. Nonmédooy énggélingoonuwe fantag bé Jesuse, brab ménrugayén i kéuyotne de géségito. Témayan de damén ké gito noy Je-suse rémigo mékégaif. 9Mélaw médooy fénénginsane bé Jesuse. Endob énda séménumbul i Jesuse.10 Diyo soy de odoroy de fadi brab de témoro békitabe. Atin toow ro fo ténébo i Jesuse. Endobénda soy sumbul Jesuse de. 11Mélaw i Herode brabde sundalo no, déniyangka ro brab fénémala ro.Tidéw béno, fénkégala roy Jesuse bé toowe fo fiyométaah kégal maak datu brab fénséfule ro mangéydob Pilatowe. 12Tidéw béno, i Herode brab Pilatoweménwaléy ro sékélayaman, fiyon fo ké sébanil roméntaén.

13Ténawag Pilatowey de odoroy de Judio, brab deodoroy de fadi, brab de ségiyo-giyo étéw. 14 Atinbénréhén bero mano, “Nuwit gom i ni étéw Jesusdob begéne, brab bénréh gom fanangguwité noyde étéw gom sétiboh begey do gémamak kukuman.Endob béleewe fénénginsaa ku dob adafa kome,atin énggétiga ku énda i toow bé kéluhanay bénréhgome. 15 I datu Herode énggétiga no so énda isalaén loo bé de bénréh gom, mélaw fénséfuleén somangéy dini. I ni étéw énda i rénigo no tete. Békénfatut féléhuén. 16 Mélaw fébadas gu saén, tidéwbéno fétangéy gu.”

17 I niménrigo bé gaiy kékandulie “Témara”. Atini adat i méguléwe tidéw Roma sénga kanduli “Té-mara” témangéy ségétéw ménkalabusu inok fiyoyfédéw i de Judio de. 18 Mélaw non énda kukuméPilatowey Jesuse féléhuén, i de étéw ménsélimudménkes maro, “Féléhu gom, brab tangéy gom iBarabase.” 19 (I Barabase ni étéw ménférisu nonménamung sétiboh dob Jerusalem bé de gémamakkukuman. Ménméléhu so do étéw.)

20 I Pilatowe ménbéréh man ségule dob de étéwménsélimud bé i kétaya nuwey Jesusey tangéyéne.21 Endob ménkes i de étéw maro, “Féléhu gom!Kélabo gom dob kruse!”

22 Endob ménbéréh i Pilatowe bé gétéléw ne gulemano, “Ati rénigoy ni étéw? Enda i gétiga ku funatom de méméléhu. Fétafés gu sa atin tangéyén.”

23 Endob i de étéw ménkes ro man minut mé-tanug i Jesuse kélabonén dob kruse. 24 Tidéw béno,sabaf bé kéékes ruwe, ménagayun i Pilatowe békéongot ruwe kémukum bé Jesuse. 25 Atin loo békétaya ruwe, ténangéyén i Barabase, sani étéweférisu sabaf bé beeney ségétéwe méméléhu brabfénsétibohén i de étéw sébanil bé de gémamakkukuman. Atin i Pilatowe nirayén i Jesuse dob deétéw ménsélimud inok rigoné roy ati kétaya ruwerigonén dob Jesuse.

Kénlabo roy Jesuse dob kruse26 Nuwit i de étéw i Jesuse mésut dob Jerusalem

inok kélaboné ro dob kruse. Atin dob de aguwon,énggébalaka roy étéwe féndawét Simon tidéw dobingéde Siren. Béno sénay kégumah ne dob no ingéd.Fénodor ro inok fégésé ro démuwal bé kruse furaybé Jesuse.

27 I médoowe étéw furay bé Jesuse. I de dumobero do libun kémérew ro brab rémuung non bé

Lukas 23:28 79 Lukas 24:13kérigo ruwe bé Jesuse. 28 Sénling Jesuse bero mano,“Do libun tidéw Jerusalem, kagom kérewon Begén.Kérewo kom i de lowoh gom brab de nga gom.29 Non gégumah i gaiwe mérégén brab émbéréh ide étéw maro, ‘Méoror i de libun énda mén-oborro, énda i do nga ro, brab énda i féntutu ro do nga.’30 Bé no gai, émbéréh i de étéw dob de tuduk maro,‘Tamfurén gey!’ brab dob de burur, ‘Bunéyén gey!’31Non buluk rigonéy de étéw i ni dob ségétéwe étéwénda i rénigo no tete, toow na fomas gétimal dob deétéw réménigo tete.”

32 Atin ménuwit ro so ruwo gétéw férisu inokséréngan ro féléhuén bé Jesuse. 33 Amun méng-gégumah ro dob no gonon féndawét “kulobonguléw”, kénlabo ro diyo i Jesuse dob kruse ni. Kén-labo ro soy ruwowe gétéw férisu dob de krus. Isébaane de fingé dob kuwono Jesuse, brab i sébaanede dob fingé biwong Jesuse. 34 Tidéw béno, démé-nasal i Jesuse mano, “Abay, fésagada mo bero nonénda gétiga roy rigoné ruwe.” Atin i de sundalosénkungkungo roy ati gégédote bé kégal Jesuse. 35 Ilala i de étéw téménindég diyo témanud, i de odoroyde Judio déniyangka roy Jesuse maro, “Ténabangéni de ségiyo étéw inok énda méléhu ro. Mélaw,buluk Beeney Kristowe tintu Mémukas fénémili iTuluse, sedek énda gétabanga noy lowoh ne inokénda méléhuén?”

36 Déniyangka i de sundalo so. Atin téningé robrab niraya ro bémélémuwe arak brabménbéréh romaro, 37 “Buluk Beemey datu i de Judio, tabangém ilowoh me.”

38 Brab wén i ménsulate dob rotor i uléw Jesusemano, “Ay niy datu i de Judio.”

39Atin i ségétéwe bé de férisu ménbitin diyo beroJesuse, diyangkaé no soy Jesuse mano, “Aw békénba Beemey Kristowe Mémukas? Mélaw tabangémbegey brab i kaame lowoh.”

40 Endob i dumo nuwe férisu ménbéréh dob sun-guwe de mano, “Kago émbéréh loo bé nan! Awénda mégilak go bé Tuluse? I betome téléw gétéwménkukum féléhuén. 41Atin i betowe fatut féléhuénnon bé de tete rénigo to. Endob i ni étéw éndafoy tete rénigo no.” 42 Tidéw béno, ménbéréh dobJesusemano, “O Jesus, fégétédéménu amuk Beeméni méguléwe.”

43 Séménumbul i Jesuse mano, “Béréhé ku beemi toowe, béleewe séko diyo go dob Begéne dobbélowono fantad.”

I kéléhu Jesuse44 Amun géutuhén, éndaén réméndaw i

térésange. Déménlémon i fantade taman ménifusi téléwe géuras. 45 Tidéw béno, i rindunge bénitindob mékétéfuwe sibéy dob lawi i Tuluse, ruwoyménsésédaya nuwe. 46 Atin i Jesuse ménkesmétanug mano, “Abay, sarigé kuy kamatu guwedob Beeme.” Amun énggébérého noy ni, ménléhu iJesuse.

47 Wén i ségétéwe gérotor odoroy de sundaloénggito noy ni ménrigo, atin dénayéwén i Tulusemano, “Toow fo métintuy ni étéw!”

48 I de étéw ménsélimud diyo, amun énggito royni ménrigo, ménule ro ménmala brab tete i defédéw ro. 49 Atin i kéluhanay de étéw énggébalakaroy Jesuse, fiyon i médoowe bé de libun tidéw

Galilea ménodor de, téménindég ro dob mérayuetéméngténg brab énggito ro soy kéluhanay ni mén-rigo.

I kélébénge bé Jesuse50Wén i ségétéwe lagéy féndawét Jose tidéw Ari-

matea sébaan ingéd dob Judea. Ségétéw fiyo étéwbrab ménunur bé de kukumay de Judio. 51 Fiyonfo ké beeney ségétéwe bé de kéfédéway de Judio,éndaménagayunobé rénigo ruwebé Jesuse. Ongot-ongoté no soy gaiy kéféguléw i Tuluse bé de étéwén.52Ménangéy dob Pilatowe brab nongotén i bangkayJesuse. 53 Atin éndotén i bangkay Jesuse tidéw dobkruse brab bénausén bé fiyowe safut, brab nahuréndob lébénge ténosong dob rangih i fingase. I nilébéng énda séna ménlébéngo no. 54 I gaiwe bénotémégén Biyarnes brab gédétén i gaiwe Sabado sanigaiwe kétéréy de Judio.

55 I de libun ménodor bé Jesuse tidéw Galilea,ménfuray ro bé Josehe brab énggito roy lébéngebrab ati kéahure bé bangkay Jesuse diyo. 56 Tidéwbéno,ménule ro brab téménafay ro fégéféamut brabdomamut daunkay bangkay Jesuse. Endobbé gaiwekétérén, téménrén ro loo bé kébéréh i de kukumannodoro ro.

24I kétébule Jesuse

1 Amun toow fo géfuwén bé no Duminggu, i delibun ménodor bé Jesuse tidéw Galilea, ménangéyro dob lébéng Jesuse. Nuwit roy mamute daunténafay ro. 2 Amun énggégumah ro dob lébéngne, énggito roy batéwe fénggétéléb bé béngawaylébénge ni ménkériring. 3Tidéw béno, ménahur ro,éndob i bangkay Jesuse éndaén diyoén. 4 I lala ruwetémindég mégaif, méntékow méntéfégitoy ruwowegétéw lagéy, sémélinang i de kégal ro. 5 Toow foménggilak i de ni libun, mélaw déménungul ro.Tidéw béno, ménbéréh i de lagéy ni maro, “Sedekmangéy gomdob lébénge séméléd bé ségétéwe étéwméuyag? 6 Endaén dini no, non ténébule i Tulusenén. Fégétédém gom i de kébéréhén begom diyo deséna dob Galilea mano, 7 ‘I Nga i Kéilawane iray dobde tete étéw atin kélaboné ro dob kruse. Endob dobgétéléw ne gétérésang, tébule.’ ”

8Tidéw béno, i de libun ni, énggétédémo roy bén-réh Jesuse. 9Mélaw ménagéw ro tidéw dob lébéngebrab nuret ro dob de folo bra sébaan kuyug Jesusebrab dob kéluhanay de dumo étéw i kéluhanay éng-gito ruwe brab énggélingoo ruwe. 10 (I ni do libunro Maria Magdalena, Juana, brab Mariawe idéngSantiago, brab de dumo libun, nuret roy de ni dob deapostol.) 11 Endob i de kuyug Jesus, énda ménunurro bé bénréh i de libun ni, non maro ké dufang saéni kébéréh ruwe de. 12 Endob i Pedrowe ni ségétéwbé de kuyug Jesus téménindég brab léménéntumangéy dob lébénge. Amun énggégumah diyo,sénarirén ténéngténg, atin énggito no say de safutfénggébaus bé bangkay Jesuse, ménféled. Mélawménule ménggaif bé no ménrigo.

I de kétéfégito Jesus13 Atin bé béno gai, wén i ruwo gétéw bé de

kuyugén ménangéy dob sébaane ingéd fédawéténEmaus, folo bra ruwo gékilometroy kérayu ne tidéw

Lukas 24:14 80 Lukas 24:53Jerusalem. 14 Amun diyo ron dob de aguwon,ménséuret-uret ro fantag bé kéluhanay de ménrigobé Jesuse. 15 I lala ruwe séuret-uret magéw so, bébéno soy Jesuse ménggégumah séodor béro magéw.16 Endob nalang ro fégéloloné ro ké Been i Jesuse.17Atin fénénginsaa Jesuse beromano, “Ati nan uretékom bé lala goma nan magéw?”

Tidéw béno, téménrén ro magéw brab ménbukui falas ruwe. 18 Ségétéw bero féndawét Kleopasménbéréh dob Jesuse mano, “Beem saén keeyéni étéwe bati dob Jerusalem, énda gétiga moy atiyménrigowe diyo bé de ni gai.”

19Ménénginsa i Jesus mano, “Ati no ménrigo?”Séménumbul i de kuyugén maro, “Fantag bé

Jesuse tidéw Nasaret, ségétéw sénarigoy Tulusemuret. Barakatan i de kébéréhén brab de rénigono dob téngaangay de étéw brab dob Tuluso. 20 Iuléwoy de fadi gey brab de odoro key fénkéfo royJesuse inok kukumén brab féléhuén kélabonén dobkruse. 21 Wénén i inam gey bé Beene damén i mé-mukase betom do Judio. Atin béleewe niy gétéléwonuwe gétérésangan tidéw bé no ménrigo. 22 Brabwén i de dumo gey do libun, fénggaif ro begey nonménangéy ro dob lébénge toow fo gino géfuwén.23Endob amun sénléd roy bangkay ne, énda énggitoro de. Atinménséfule ro, brab bénréh ro bé wén i detélaki méntéfégito émbéréh bé Jesuse méntébule.24 Tidéw béno, i de dumo begey do kuyug Jesusménangéy ro so dob lébéng Jesuse ni, brab énggitoroy kéluhanane toow ménrigo loo bé kébéréh i delibun ni, éndob énda gito roy bangkay Jesuse.”

25 Tidéw béno, bénréh Jesuse bero mano, “Toowgom fo dufang, brab énda munur gom bé bénréh isénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne. 26 Békén bakailangan mérasay i Kristowe atin tidéw béno mé-dayéw fo toow?” 27 Tidéw béno, fénggétiga Jesusedob berowe ké atiy ménsulate dob libro Moisesebrab i sénulat i kéluhanay sénarigoy Tuluse fantagbé Beene.

28Amun gédét ro nén dob ayo ruwe ni, i Jesuse nifénténgténgén bémaak tausmagéwmangéy férayu.29 Endob nongot ro bé Jesuse maro, “Odor go begeytémérén non gédétén sémingkuf.” Mélaw ménodori Jesuse bero mahur dob lawie. 30 Amun diyoron ménsar dob doror i ahayane, méndot i Jesusefan brab fénsalamata no. Tidéw béno, sénkébeng-kébengén, atin sénaaréndobberowe. 31Tidéwbéno,énggélolo roy Jesuse, éndob tékow ménalfa dobténgaanga ruwe. 32Tidéw béno, ménsébéréh-béréhromaro, “Been i funa tuwe toow fo fiyoy de fédéw tobrab toow fo méoror to bé késébéréh-béréh ne betoamundiyo to dob de aguwon atin bé lala nemuretonbeto fantag bé Ménsulate Kébéréh i Tuluse.”

33 Bé béno so, téménindég ro brab ménséfulero mangéy Jerusalem. Diyo énggito roy de folobra sébaan ménsélimud beroy de dumo kuyugén.34 Atin séuret-uret ro maro, “I Kadna tome toowméntébule, nonméntéfégito dob Simone.” 35Tidéwbéno, nuret i ruwowe gétéw dumo roy ménrigowedob de aguwon, brab ati kégélolo ruwe de bé desékébeng-kébengén fan.

36 I lala ruwe séuret-uret, méntéfégitoy Jesusetéménindég dob kérara ruwe ménsébéréh bero.

37 Endob toow fo mégilak ro non maro ké mé-nayam i Jesuse. 38 Mélaw ménbéréh man i Jesusemano, “Sedek mégilak gom? Aw mérégén i kéunurgome ké méuyagu? 39 Téngténg gom i de kémér guni brab de sékéy gu ni. Gito gom? Toow, Begén.Gamakénu inok gétuwa kom békénu ménayam. Iménayame énda i ungéén brab énda i bukalén.Endob gito gom, wén i kagén de.”

40 Tidéw béno, fénténgténg Jesusey de kémérénbrab de sékéyén. 41 Toow ro fo ménggaif brab éndagéféngintoow ro de, non toow fo fiyo damén kétoow. Mélaw i Jesuse fénénginsaa no bero mano,“Wén i féama gom Begén?” 42Atin niraya ro sébaansédo, 43 atin éndotén brab namaén dob adafa ruwe.

44 Atin bénréhén bero mano, “Been soy nimérigowe bénréh gu begom amun diyou dob be-gome séna bé énda séna méléhuu. Nuret guymétuman i kéluhanane fantag bé Begéne dob desénulatMoises brab de sénulat i de sénarigoy Tulusemuret, brab dob de sénulatén kanta dob MénsulateKébéréh i Tuluse.”

45 Tidéw béno, fénggétiga Jesuse dob beroweinok gésobuto roy Ménsulate Kébéréh i Tulus.46 Bénréhén man bero mano, “Wén i MénsulateKébéréh i Tuluse bé i Kristowe mékukum, éndobdob gétéléw ne gétérésang tébule. 47 Atin sabafbé atura kuwe fatut ureté kom dob kéluhanay deétéw bé kailanga ro gésénule bé de sala ro brabrigoné roy kétayay Tuluse inok fésagaday Tulusebero. Uret gom étah dob de étéw dob Jerusalem,tidéw béno dob kéluhanay de étéw dob duniyae ni.48 Fatut ureté kom non begomey de énggégito bé deni ménrigo. 49 Sugué ku mangéy dob begomey atifénasad i Abay guwe. Endob ongot-ongot gom dobJerusalem taman gégumah i barakate dob begome.”

I kédiyat Jesuse50Tidéw béno, nuwit Jesusey de kuyugén ménsut

dob no ingéd taman Betania. Amun ménggumahro diyo, ténunggulén i de kémérén brab déménasaldob Tuluse inok féfiyoné no bero. 51 I lala ne rémigobé ni, déméniyat mangéy dob lawayo. 52Atin fénén-gadaf roy Jesuse, brab ménoror ro séfule mangéyJerusalem. 53 Atin diyo ménangéy ro sénga tékéliddob lawi i Tuluse fésalamat bé Tuluse.

Juan 1:1 81 Juan 1:38

I Fiyowe Uret SénulatJuane

Been i niy Fiyowe Uret sénulat Juane fantag béJesu Kristowe. Sénulat Juaney dumoy de mékégaifdo rénigo Jesuse sani de galbék ménfégélolo bé iBeene, Nga i Tuluse. Sénulat Juaney Jesuseménléhugénantino noy de kéilawan. Jesusey tulake fénléhuinok i sala i de étéw mékédan. Sénulat Juane so dobni sulat bé amuk munur i de étéw dob Jesuse, iray iTuluse beroy umule magufusa.

I Juane, sani séménulate bé ni Fiyo Uret, ségétéwbé de kuyug Jesus amun dini sénay Jesuse dobduniyae ni. Endob békén saén kuyug Jesus i Juane,non been soy toowe fo kégédawa Jesuse dumo noséloyuk dob duniyae ni. Mélaw énggito noy derénigo Jesuse brab énggélingoo noy kébéréh ne.Mélaw gétiga tom toow fo toow i kéluhanay de nisénulat Juane.

I Kristowe ménwaléy kéilawan1 Dob féganaye wénén i féndawéte “Kébéréh i

Tuluse”, sani Kristowe. Atin i Beene beroy Tuluse.Brab Beeney Tuluse. 2 Beroy Tuluse bé féganaye.3 Atin fénlimbag i Tuluse bé Kristowey kéluhanayéntingayéne. Enda i éntingayén ménlimbag kébékén Kristowey léménimbage de. 4 Dob Beeneyumule brab i nan umulmaak Solo réméndaw dob dekéilawan. 5 I ni Solo réméndaw dob délémone brabénda géfandaay délémone de.

6Wén i ségétéwe étéw sénugu i Tuluse, i dawét neJuan Bautista. 7Ménangéy dini muret fantag bé nanSolo inok i kéluhanane mégélingo de brab munurbé nan Solo sani Kristowe. 8 Békén Juaney Soloe,éndob ménangéy saén dini muret fantag bé nanSolo. 9 Tidéw béno, i toowe Solo énggégumah dobduniyae inok réméndaw dob kéluhanay kéilawane.

10Mélaw i Kristowe dininén dob duniyae. Endobfiyon fo ké Beeney léménimbage de, énda géloloy dekéilawan de. 11Ménangéy dob kaane ingéd, éndobi de kaan étéw énda ténayakuf ro de. 12 Endobi kéluhanay téménayakufe de brab ménunure dobBeene, niraya no bero kuwagib waléy nga i Tuluse.13Ménwaléy ro nga i Tuluse békén sabaf bé rénigoyde étéw taloo no aturay kéilawane mumah ro, ya-mula sabaf bé aturay Tuluse saén.

14 I Kristoweménwaléy kéilawan, ménbati sétifonbetom. Enggito gey i barakat ne tidéw dob AbayoTulus, non been i buntunge Ngaén, toow fo mégé-daw brab toow fo toow i kébéréh ne.

15Ménuret i Juan Bautistawe fantag bé Kristowe.Ménbéréhmétanugmano, “Been i niy bénréh guwobegom gégumah témundug begén, éndob gérotorna begén, non bé énda séna ménumahu de, mén-wénén.” Been i bénréh Juane.

16 Tidéw dob toowe kégédawén betom, éndatéméré no miray do kéfiyonon dob betomekéluhanan. 17 Non i Tuluse nirayén i kukumanefén-uwitén bé Moisese, éndob i gédawe brab toowekétoro fén-uwitén bé Jesu Kristowe. 18 Enda iségétéw énggégito bé Tuluse. Endob i BuntungeNgaén, fénggétiga noy fantage bé Abay ne nonsédumon ro. Brab i Ngae, Tulus so.

I uret Juan Bautistawe19 I de odoroy de Judio dob Jerusalem, séménugu

ro do fadi brab do témabang bé de fadi féndawét doLebita mangéy ménginsa dob Juane, ké ati beene.

20 I Juane, bénréhén i mékéntaye brab toowemano, “Békén begéney Kristowe, sani fénémili iTuluse méguléw.”

21 Atin fénénginsaa ro man maro, “Ati mélaw ibeeme ni? Aw méntélata Elias go?”

Séménumbul man i Juane mano, “Békén.”Atin ménénginsa ro man maro, “Aw beemey nan

sarigon muret bé kébéréh i Tuluse?”Atin séménumbul man i Juane mano, “Békén.”22 Atin ménbéréh ro man maro, “Béréhém begey

ké ati beeme ni, inok gébérého key dob deséménugu begey. Ati gébérého muwe fantag bébeeme?”

23 I Juane séménumbul niringén i kébéréh Isaiasesaniméntélatae sénarigoy Tulusemuret bé kébéréhne mano, “Begéney ségétéwe dob gonone énda iétéw de bati, mékes maku, ‘Fééntang gom i aguwoyKadnane.’ ”

24 Atin i de sénugu tidéw dob de Fariseo, ménén-ginsa ro man maro, 25 “Amuk békén go Kristo, taloono Elias, taloo no sarigon muret, sedek mautis go?”

26Séménumbul i Juanemano, “Wayég i fégébautisguwe, éndob wén i ségétéwe étéw ménggélawékbegom énda gélolo gom de. 27 Been i gégumahetémundug begén, éndob toow na fo gérotor begén.Mélaw énda médaitu fiyon mukoh bé ikét i safatosne.”

28 Ménrigoy ni dob Betania, diyo dob sébangaywayége féndawét Jordan, gono Juane mautis.

I natiwe bili-biliy Tuluse29 Dob sébaane de fuweh, énggito Juaney Jesuse

mangéy dob beene, brab ménbéréh dob de étéwmano, “Téngténg gom, ay ni nén i maake fégétulaknati bili-bili niray i Tuluse non féléhuén inok méké-dan i de sala i de étéw dob duniyae. 30 Been i niybénréh guwomaku, ‘Wén i ségétéwe étéw gégumahtémundug begén, éndob gérotor na begén, non béénda séna ménumahu de, ménwénén.’ 31 Bé gétahede, énda gélolo gu de, éndob i funa kuwe ménangéydini mautis bé wayége inok émfayag i Beene dobbegome do dumo gu Judio.”

32 Atin ménbéréh man i Juane mano, “Enggitoguy Rémogor i Tuluse ménlus tidéw dob lawayomaak marafati méntérimféna mangéy dob Beene.33 Enda damén gétiga ku de saliyu bé Tuluse, saniséménugue begén mautis bé wayége, ménbéréhdob begéne mano, ‘I étéwe gito mo térimfénaayRémogor guwe, Beeney mautise bé Rémogor guwe.’” 34Atin féntaus Juaney kébéréh ne mano, “Enggitogu, brab gébérého kuy Beeney Nga i Tuluse.”

I de sungu kuyug Jesuse35Dob sébaane de fuweh, diyo man i Juane beroy

de ruwo gétéw kuyugén. 36 Amun énggito noyJesuse témara, ménbéréhmano, “Téngténg gom, aynan i natiwe bili-biliy Tuluse.”

37 Amun énggélingooy de ruwo gétéw kuyugéni ni bénréhén, ménfuray ro bé Jesuse. 38 Atinséménling i Jesuse brab énggito no bero furay dob

Juan 1:39 82 Juan 2:22Beene. Atin fénénginsaa no bero mano, “Ati kétayakome?”

Tidéw béno ménbéréh ro maro, “Hon i batiomuwe de, Rabi?” (I atag i Rabiwe Maistéro.)

39 “Enggomén, inok gito gom,” bang Jesuse. Atinménodor ro, brab énggito roy batio nuwe. I urasebéno, témégénén. Mélaw énda ménule ro tamankélungonon.

40 I ségétéwe bé de ruwo ni gétéw lagéy éng-gégélingo bé bénréh Juane brab ménodor bé Jesuse,sani fédawéténe Andres dumo Simon Pedrowe sé-timan idéng. 41 I sungu-sunguwe rénigo Andrese,sénlédén i Pedrowe brab nureto no mano, “Enggitogey i Kristowe.” (I atag i Kristowe fénémili i Tuluseméguléw.) 42Tidéwbéno, nuwitén i Simonemangéydob Jesuse.

Atin ténéngténg Jesuse brab bénréhén mano,“Beemey Simone, nga Jonas. Fédawété ku beemSefas.” (I Sefase ségiléw bé dawéte Pedro, atin i atagne batéw.)

43 Dob sébaane de fuweh, bénaba Jesuseymangéye Galilea. Brab énggito noy Filipiwe, atinménbéréh dob beene mano, “Odor go Begén.” 44 IFilipiwe, ségiléw bé Andrese brab Pedro, tidéw rodob ingéde féndawét Betsaida. 45 Atin i Filipiwe,ménangéy dob Natanaele atin bénréhén dob beenemano, “Enggito gey i étéwe, sani étéwe sénulatMoisesey fantage bé Beene dob kukumane bé dogétah, brab sénulat i de sénarigoy Tuluse so muretbé kébéréh ne. Beeney Jesuse, nga Jose, tidéwNasaret.”

46 Atin ménénginsa i Natanaele dob Filipiwemano, “Aw wén wayoy éntingayén fiyo tidéwNasaret?”

Bang Filipiwe, “Enggonén, angéyém téngténg.”47 Amun énggito Jesusey Natanaele mangéy dob

Beene, ménbéréh mano, “Ay niy métintuwe étéwJudio. Enda i tugi dob adat ne.”

48 “Ati kégétiga muwe begén?” bang Natanael.Séménumbul i Jesuse mano, “Enggito gu beem

dob fantad i kayéwe féndawét igos bé énda sénaténawag Filipiwe beem.”

49 Tidéw béno, fénayag Natanaele mano,“Maistéro, Beemey Nga i Tuluse brab Datu gey doJudio.”

50 Ménbéréh i Jesuse mano, “Aw ménunur gosaén sabaf bé bénréh guwe beem énggito gu beemdob fantad i kayéwe igos? Gégito go na médooéntingayén rigoné ku toow fo mékégaif na tidéw béni. 51 Béréhé ku begom i toowe, gito gom moso ilawaye émbukehbrab i de télakiy Tuluseménik brabmélus dob Begéne, sani Nga i Kéilawane.”

2I Jesuse dob uyote

1Ménruwo gétérésangan tidéw béno, wén i uyotdob Kana, sébaan ingéd dob Galilea. Atin i idéngJesuse diyo dob uyote ni. 2 Diyo soy Jesuse brabde kuyugén non sénéngkat ro so bero dob ni uyot.3Amunménétéyén i arake, ménbéréh i idéng Jesusedob Beene mano, “Endaén i arak ro.”

4 Endob séménumbul i Jesuse mano, “Iday, kagosuguén Begén. Enda séna énggumah i gai guweémfégito bé barakat guwe.”

5 Tidéw béno, i idéng Jesuse ménbéréh dob desugu-suguén mano, “Rigo gom i kéluhanay béréhénuwe begom.”

6Wén i ném timan do dakél binangga diyo, usaréyde Judio ahuron wayég fégéféguse ro loo bé adatruwe. (Labi téléw folo gélaya i kédakél i séngaebinangga.) 7 Bénréh Jesuse dob de sugu-suguénmano, “Féno gom wayég i de binangga.” Mélawfénéno ro wayég i de binangga déméngér ké toowfo féno. 8Tidéw béno, bénréhén bero mano, “Sakuggom de kloh, brab uwit gom dob méguléwe bé niuyot.” Atin rénigo ro.

9 Amun i méguléwe bé uyote ménggétemtem de,békénén wayég, non ménwaléyén arak. Atin éndaénggétiga noy ténidéwoy ni de arak. Endob gétigayde sugu-suguén séménakug de. Tidéw béno, iméguléwe ni ténabarén i témérimawe lagéy. 10Brabménbéréh mano, “Dob de dumo do karagiya, i deétéwduwoté rométah i fiyowe arak, brab buluk éng-géinémén témantuy kéluhanay kanawe, tidéw bénoduwoté roy mélémuwe de. Endob i beeme dénu-wotém wayoy toowe balilaga arak géfuray béni!”Been i bénréh i uléwe.

11 Rénigo Jesusey ni sungu mékégaif dob Kana,ingéd dob Galilea. Fénggito noy barakat ne diyo,atin i de kuyugén ménunur dob Beene.

12 Amun énggilidén i uyote, i Jesuse brab idéngne, brab de tuwaréyén, brab de kuyugén, ménagéwro mangéy Kapernaum. Atin ménbati ro diyo béménfiroye gétérésangan.

I Jesuse dob lawi i Tuluse13 Gédétén i kandulie féndawét “Témara” kay de

Judio, mélaw ménénagé i Jesuse mangéy Jerusalem.14 Dob fésayaway lawi i Tuluse, énggito noy deétéw émfébéléy do fégétulak safi, bili-bili, marafati.Brab énggito no soy de lémuluk kurta ménsar dobsékuloy de ahaya ro. 15Mélaw réménigo fégétaféséntaléy brab dénédélén bero tidéw dob lawi i Tu-luse. Dénédélén soy de safi brab do bili-bili. Atinbénluweén i de ahayay de lémuluk kurta brab sé-nawarén i de félatah ro. 16 Atin ménbéréh dobde émfébéléy marafati mano, “Uwit gom tékédani de ni. Kagom rigonén fadiyan i lawi i Bohguwe!” 17Atin énggétédémoy de kuyugén i Ménsu-late Kébéréh i Tuluse mano, “O Tulus, i kéimu guwebé lawi me, maak aféy dob fédéw guwe.”

18 Atin i de odoroy de Judio ménénginsa ro dobJesuse maro, “Amuk wén i kuwagibém tidéw dobTuluse bé ni rénigo mo, fégitonon gey mékégaifémféféngintoow de.”

19 Sénumbulo Jesuse bero mano, “Rundas gom ilawi i Tuluse ni, atin fétindégé ku man bé téléwegétérésangan.”

20 Séménumbul i de Judio maro, “I ni lawi Tulus,mén-fot folo bra ném gébélintuwa i kéfétindégede, atin fétindégé mo man bé téléwe gétérésangansaén?”

21 Endob i lawi i Tuluse béréhé Jesuse, been ilowoh ne. 22 Amun gilid méntébule i Jesuse, éng-gétédémoy de kuyugén i bénréh ne. Atin ménunurro bé Ménsulate Kébéréh i Tuluse brab de bénréhJesus.

Juan 2:23 83 Juan 4:123Bé kédiyo Jesuse dob Jerusalem, bé gaiy kékan-

duli i de Judio féndawét “Témara”, médooy méng-ginugute bé Jesuse non énggito roymédooweméké-gaif rénigo no. 24 Endob énda séménarig i Jesusebero non gétiga noy kéluhanay étéwe. 25 Endakailanga no ureton fantag bé étéwe non gétiga noyfédéw i kéilawane.

3I Jesuse brab Nikodemowe

1 Wén i ségétéwe étéw féndawét Nikodemo,ségétéw bé de Fariseo sani de tintu modor bé adat ide Judio. Brab i Nikodemowe odoroy de Judio. 2Wéni no sébaan kélungonon, ménangéy dob Jesuse atinménbéréh mano, “Maistéro, gétiga key ségétéw gotémoro tidéw dob Tuluse. Non énda i ségétéwgérigo bé de rigonémomékégaif ké békén tidéwdobTulusey barakat ne.”

3 Séménumbul i Jesuse mano, “Béréhé ku beemi toowe, énda i ségétéw géahur dob féguléwoy Tu-luse, saliyu ké mumah na féruman.”

4 Endob ménénginsa i Nikodemowe mano, “Atikéfingé-fingé i kéumah i étéwe féruman ké lukésén?Endaén géahurén séruman dob sur i idéng ne atinmumah man!”

5 Séménumbul i Jesuse mano, “Béréhé ku beemi toowe, saliyu ké i étéwe mumah bé wayége brabbé Rémogor i Tuluse, énda géahurén dob féguléwoyTuluse. 6 I kéluhanay étéwe mumah dob kéilawanebrab gédoté roy lowohe. Endob i de étéwmumah béRémogor i Tuluse, bati i Rémogor i Tuluse dob defédéw ro. 7 Mélaw kago mégaif bé kébéréh guwe,‘Fatut go mumah féruman.’ 8 Non ségiléw so béréfuruhe. I réfuruhe mangéy dob kétaya nuwe ayono. Gélingoo mo éndob énda gétiga moy hon itidéwo nuwe de taloo no hon i ayo nuwe de. Loo sobé nan, énda gésobuto kom i kéumahe dob Rémogori Tuluse.”

9 I Nikodemoweménénginsa mano, “Ati kérigowebé ni?”

10 Séménumbul i Jesuse mano, “I beememénban-tug go témoro dob Israel, éndob énda gésobutomoyni? 11 Béréhé ku beem i toowe, béréhé key i gétigakeye, brab ureté key i énggito geye, éndob énda imunur de begom. 12 Amuk énda munur go Begénbé ureté kuwe ni beem fantag bé de éntingayén dobduniyae ni, toow na fo énda munur go ké ureté kuyfantage bé de éntingayén dob lawayo. 13Atin énda iségétéw énggéangéy dob lawayo, saliyu bé Begéne,sani Nga i Kéilawane méntidéw diyo.”

14Bé gétahe de, amun diyo i de Judio dob gononeénda i étéw de bati, kéneke i de ulé bero. MélawréménigoyMoisese kéninontowmaak falas ulé brabféndiyoén dob kayéwe brab ténunggulén inok ikéluhanay de téméngténg de, énda méléhu ro.Ségiléw so bé niy Nga i Kéilawane fatut tungguléndob kayéwe, 15 inok i kéluhanay munure dob Beeneénda méléhu ro, yamula gédoté roy umule magu-fusa. 16 I Tuluse toow fo mégédaw bé kéluhanay deétéw dob duniyae, mélaw nirayén i buntungeNgaéninok i kéluhanay munure dob Beene, énda méléhuro, yamula gédoté roy umule magufusa. 17 Nonbékén sénugu i Tulusey Nga ne dob duniyae ni inok

kukumé noy kéilawane. Yamula inok fukasé noykéilawane dob de sala ro.

18 I munure dob Jesuse énda mékukumén. En-dob i éndae munur dob Beene mékukum non éndamunurén bé buntunge Nga i Tuluse. 19 Been ifunay Tuluse kémukum: I Soloe, sani Kristowe,ménangéy dob duniyae, éndob i de étéw méuyot robé délémone, brab mika ro bé Soloe non bé de teterigoné ro. 20 I kéluhanay rémigowe tete mika ro béSoloe brab énda fégédét ro de non mégilak ro kégiton i de tete rigoné ro dob géfékayae. 21 Endob ide métintu do étéw fégédét ro dob Soloe inok gitonrénigo roy kétayay Tuluse.

I kéuret Juan Bautistawe22 Tidéw béno, i Jesuse brab de kuyugén mé-

nangéy ro dob ingéde Judea brab ménbati ro diyobé ménfiroye gétérésangan, brab ménautis ro diyo.23Atin i Juane ménautis so, éndob dob ingéde Enon,gédét dob ingéde Salim non médooy wayége diyo.Atin i de étéwménangéy dob beene inok bautiso nobero. 24 I ni ménrigo bé énda séna ménbilanggu iJuane de.

25Bé béno, wén i ségétéwe Judio ménséédél bé dedumo kuyug Juan fantag bé kélimfiyowe dob adafayTuluse. 26 Mélaw i de kuyug Juan, ménangéy rodob Juane, brab ménbéréh ro maro, “Maistéro, éng-gétédémo moy dumo muwo ménta dob sébangaywayége Jordan, sani étéwe nuretém? Mautis béniatin kéluhanay étéwe mangéy dob Beene.”

27 Endob séménumbul i Juane mano, “I étéwegédoté no saén i iray i Tuluse dob beene.28 Enggélingoo kom i bénréh guwe bé békén begéni Kristowe, éndob énggétahu sénugu bé Beene.29 I Kristowe ségiléw bé témérimawe lagéy brabbegéney maake sémégunung bé témérimawe lagéy.Atin i de kuyugén ségiléw ro bé térimawe libun. Itémérimawe libun kay témérimawe lagéy, békénkay sémégununge. Mélaw i sémégununge ongot-ongot brab fégélingoéno atinméoror de ké gélingoonoy béréh i témérimawe lagéy. Loo bé nan i kagénekéoror énggumah béleewe, non médooy de étéwfuray bé Jesuse. 30Beeney fatute waléy gérotor, atini begéne fatut waléy gérifantad.”

31 Non i Jesuse tidéw dob lawayo, mélaw gérotorna bé kéluhanane. Endob i de kéilawan, tidéw rodob fantade ni saén. Mélaw gébéréh ro saén fantagbé duniyae. Endob i tidéwe dob lawayo, toow nafo gérotor bé kéluhanane. 32 Ureté noy énggitonuwe brab énggélingoo nuwe dob lawayo. Endobkloh saén i munure de. 33 Endob i étéwe munur béuret ne, émfayag bé toow i Tuluse. 34Non i sénugui Tuluse, ureté noy kébéréh i Tuluse, non iray iTulusey Rémogor ne énda i tamana no. 35 Atin iAbaye Tulus mégédaw bé Nga ne brab i kéluhanayature sénarigén dob Beene. 36 I munure dob Ngai Tuluse, gédoté noy umule magufusa. Endob iéndae munur dob Beene, énda gédoté noy umulemagufusa, non énda mékédan i kérit i Tuluse dobbeene.

4I libune dob Samaria

1 Enggélingooy de Fariseoy urete bé labi na mé-dooy gédoté Jesuse kuyugén brab toow na médooy

Juan 4:2 84 Juan 4:42bautisé Jesuse étéw bé Juane de. 2 Endob i toowe,do kuyug Jesus i mautise, békén Jesus. 3 Amunénggélingoo Jesusey ni uret,méntékédandob Judea,atinménséfulemangéyGalilea. 4Mélawdobkéagéwro Jesuse, kailanga roy témarae dob sakuf i ingédeféndawét Samaria.

5 Atin, énggégumah ro dob sébaane ingéd dobSamaria féndawét Sikar, gédét dob fantade nirayJakobé bé nga ne Jose bé gétaho. 6 Diyo, wén ikalute wén i wayég de, rénigo Jakobe. Atin i Jesuseménsar diyo dob sékuloy kalute. Non ménlugoténbé kéagéw ne brab géutuh térésang i kégumah nediyo.

7-8 Bé béno, énda diyo i de kuyug Jesus nonménangéy ro dob fadiyane méléy amaén. Atin iségétéwe libun tidéw Samaria énggégumahmangéywayég. Atin ménbéréh i Jesuse dob libune ni mano,“Aw fakay géiraya mo Begén wayég inémén?”

9 I libuneni séménumbulmano, “I Beeme ségétéwgo Judio atin i begéne tidéwu Samaria. Sedekmongot go miném dob begéne?” (Bénréhén i ninon i de Judio karangé ro mékérésik i de étéw tidéwSamaria, atin mélaw énda sélawék ro bero.)

10 Sénumbulo Jesuse mano, “Amuk gétiga modamén ké ati iray i Tuluse brab gélolo mo Begénsanimongotewayég, i beememongot so dobBegénebrab iraya ku beem bé wayége miray umul.”

11 “Maistéro,” bang i libune ni, “énda ifégésakugém brab i kalute ni ménalém. Hon igédotomuwede béwayégemiray umul? 12 I katufuatome Jakob i kéménalute bé ni kalut. I beene brabde ngaén dob ni soméniném loo soy de ayamén. Awtoow na gérotor go bé beene?”

13 Séménumbul i Jesuse mano, “I minéme béwayége dob ni kalut waléy so man térumén.14 Endob i minéme bé wayége iray gu, éndaéntérumé no. Non i wayége iray gu dob beene waléyséfut wayég dob fédéw ne miray umul magufusa.”

15 Atin ménbéréh man i libune ni dob Jesusemano, “Maistéro, irayanu bé nan wayég, inok én-daén téruménu, brab éndaén kailanga kuymangéyedini médot wayég.”

16 Tidéw béno, bénréh Jesuse man dob ni libunmano, “Angéyém i bawagme brab séfule gomangéydini.”

17 I ni libun séménumbul mano, “Enda i bawaggu.”

Atin ménbéréh i Jesuse man mano, “Toow ikébéréh me, énda i bawagém. 18 Non wénén ilimo gétéw ménawag beem brab i ségétéwe dumomo sétifon béni békén tintu bawagém. BénréhémBegén i toowe.”

19 “Maistéro,” bang i ni libun, “Enggélolo gubéni bé Beemey sarigone muret bé kébéréh i Tu-luse.” 20Mélaw ménénginsa dob Jesuse mano, “I dekatufua key do tidéw Samaria ménéngadaf ro dobni tuduk, éndob i begome do Judio, béréhé kom,Jerusalem i fatute ayoy de étéwméngadaf bé Tuluse.Mélaw ati isuwe toow fatut rigonéy de étéw?”

21 Séménumbul i Jesuse mano, “Di, féngin-toowonu. Gégumah mosoy gaiwe, i kéféngadafebé Abaye Tulus, békén saén dob ni tuduk taloo nodob Jerusalem saén. 22 I begome tidéw Samaria,féngadafé kom i éndae gétiga kom, éndob i begeye

do Judio féngadafé key i gétiga keye, sani Tuluse.Non usaréy Tulusey de Judio mémukas bé de kéi-lawan. 23Atin gégumah i nan gai brab énggumahénbéleewe, i de tintu méngadaf, féngadafé roy Abayebé de rémogor ro brab fatut munur ro bé toowefantag bé Tuluse. Non i Abaye, been i niy kétayanuwe kéféngadaf de. 24 I Tuluse, Rémogor, békénlowoh. Komon i méngadafe de, fatut féngadafé nodob rémogore brab dob toowe.”

25Bang i libune ni, “Gétiga ku gégumah i fénémilii Tuluse méguléw féndawét Kristo. Buluk gégumah,féfégétuwa no betom i kéluhanay éntingayéne.”

26 Atin ménbéréh i Jesuse mano, “Begéney Kris-towe, sani émbéréhe dob beeme.”

27 Bé béno so, énggumah i de kuyug Jesus, brabménggaif ro bé kégito ruwe de séuret-uret roylibune ni. Endob énda i ségétéw bero ménénginsabé ati kétaya nuwe taloo no sedek séuret-uret bélibune ni.

28 Tidéw béno, i libune ni fénledén i binanggane, brab ménséfule mangéy dob ingéde. Atin diyobénréhén dob de étéw mano, 29 “Enggomén, angéygom téngténg i étéwe bénréhén begén i kéluhanayrénigo guwe. Békén ba keeyén Been i Kristowe?”30 Mélaw i de étéw ménsut ro dob no ingéd mé-nangéy dob Jesuse.

31 Amun énda séna gumah ro, ménongot i dekuyugén mano, “Maistéro, ama go na.”

32 Endob sénumbulo no bero mano, “Wén i amaéku énda gétiga kom de.”

33 Tidéw béno ménsébéréh-béréh i de kuyugénmaro, “Wén bay ménuwiton de amaén?”

34 Tidéw béno, bénréh Jesuse dob berowe mano,“I kérigo guwe bé kétayay Tuluse ménféuwit Begén,brab bé kéfégilide bé galbéke férigo no Begén,been i maake amaé ku. 35 Wén i bénréh gom,‘Fot na gétérésang kélungonon, atin kémétéwén.’Endob béréhé ku begom, téngténg gom i de ni étéwmangéy dini, non maak do nohok togohén, fakayénkétéwén béleewe. Non ay ninén i gaiwe munur roBegén. 36 I de étéw kémétéw sémahud brab timuéroy de kéntéw ro. Ségiléw ro bé de émféunur béde dumo étéw inok gédoté roy umule magufusa.Atin i de étéw muret fantag bé Tuluse, maak beroyde mohok. Mélaw i de mohok brab de kémétéwséoror ro. 37 Toow i kébéréhe mano, ‘Ségétéwi mohoke, ségiyoy kémétéwe de.’ 38 Fénuwit gubegommangéy kémétéw bé békéne génalbéko kom,ségiyoy géménalbéke de atin ménangéy gom saénkémétéw bé génalbéko ruwe.”

39 Médooy de étéw tidéw Samaria dob no in-géd ménunur bé Jesuse non bé kébéréh i libunemano, “Bénréhén begén i kéluhanay rénigo guwe.”40Mélaw amun ménangéy i de étéw tidéw Samariadob Jesuse, nongot ro fébatié roy Jesuse dob berowe.Atin ménbati i Jesuse diyo ruwo gétérésangan.

41 Atin sabaf bé kéureto nuwe bero, ménumani kédooy ménunure dob Beene. 42 Atin bénréh rodob libune ni maro, “Munur geyén békén sabafsaén bé bénréh me begey. Béleewe énggélingookey i kébéréh ne, mélaw gétiga key tintu Beeneymémukase bé kéilawane dob de sala ro.”

Nuwa Jesusey nga i ségétéwe odoron

Juan 4:43 85 Juan 5:2843Amun énggilid i ruwowe gétérésangan, i Jesuse

ménule ménangéy Galilea. 44 Wén soy kébéréhJesusemano, “I sarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne,énda fégadata no dob kaane ingéd.” 45 Endob amunénggumah dob Galilea, ténayakuf i de étéw diyo,non énggito roy kéluhanay rénigo nuwe mékégaifdob kékandulie féndawét “Témara” dob Jerusalem,non diyo ro so.

46 Tidéw béno, ménséfule i Jesuse mangéy Kana,sébaan ingéd dob Galilea, sani ingéde fénwaléyénarak i wayége. Atin wén i ségétéwe gémamakkukuman wén i ngaén lagéy déméruun dob in-géde Kafernaum. 47 Amun énggélingoo noy Jesuseénggumah dob Galilea tidéw Judea, ménangéy dobJesuse brab nongotén dob Jesuse angéyé no uwaéni nga ne gédétén méléhu. 48Atin bénréh Jesuse dobbeene mano, “I begome, taman énda gégito gom domékégaif, énda fo munur gom Begén.”

49 Bang i ni odoron, “Maistéro, énggonén, lokuténda séna méléhuén.”

50 Atin bénréh Jesuse dob ni odoron mano, “Ulegon, adi-adinén i nga me.” I ni étéw ménunur békébéréh Jesuse brab ménule.

51 Amun diyo séna lowoh agéwon, bénalak i desugu-sugué no brab bénréh ro maro, “Ménadi-adinén i nga me.”

52 Atin fénénginsaa no bero mano, “Ati urase békéadi-adi nuwe?”

Atin séménumbul ro maro, “Ménkédan i kéédufne fuli natémégéno.” 53Brab énggétédémoy boh nebeen i noy urase bé kébéréh Jesuse dob beenemano,“I ngame adi-adinén.” Mélaw tidéw béno, kéluhanaro ségékuréng ménunur.

54 Been i niy géruwowe mékégaif rénigo Jesusedob Galilea bé kétidéw ne Judea.

5I kéuwa Jesuse dob Betesda

1Wén i no sébaan fuweh, ménangéy i Jesuse dobJerusalem non wén i kanduli diyo kay de Judio.2Atin diyo dob Jerusalem gédét dob béngawane kayde bili-bili, wén i kérigéwe de féndawét Betesdadob Hebreowe, sani késébéréh i de Judio. Wén ilimo timan fésayawa no wén i do atéfén. 3 Diyoméniro i médoowe do étéw déméruun, do langafén,do fikat, brab do kimoyén. Atin ongot-ongoté roykésékuyo i wayége ni. 4 Non wén i gai gégumahi télakiy Kadnane, angéyé no sékuyoén i wayégeni. Atin i géétahe mangéy tééléd dob ni wayégké mésékuyo, waléy adi-adi fiyon fo ké atiy déruunuwe. 5 Wén i ségétéwe lagéy diyo, méntéléwénfolo brawaléw gébélintuwa i kédéruu nuwe. 6Amunénggito Jesusey ni lagéyméniro diyo brab énggétiganoy kérugay i kédéruu nuwe, fénénginsaa nomano,“Aw méuyot go adi-adi?”

7 Séménumbul i ni lagéy déméruun mano,“Maistéro, énda i témabangan begénmangéy tééléddob wayége ké mésékuyo. Buluk féganayu sénafégédét, wénén i gégumah gétah begén.”

8Tidéwbéno,ménbéréh i Jesuse dob beenemano,“Tindég go, furutém i ikam muwa nan, brab agéwgo.” 9 Sonom béno, ménadi-adiy ni lagéy. Atinfénurutén i ikam ne brab ménagéw.

I no gai kéféadi-adi Jesuse bé ni lagéy Sabado,gai kétérén kay de Judio. 10 Mélaw i de odoroy deJudio ménbéréh ro dob ni lagéy ménadi-adi maro,“Béleewe Sabado, gai kétérén. Enda fakayén dobkitab tome ké uwité moy ikam muwa nan.”

11 Endob séménumbul i lagéyé ni ménadi-adimano, “Endob bénréh i lagéye ni ménféadi-adibegén, furuté kuy ikam guwe brab magéwu.”

12 Atin ménénginsa i de odoron maro, “Ati nolagéy ménbéréh de dob beeme, ké furuté moy ikammuwe brab magéw go?”

13 Endob énda énggétigay ni lagéy ké ati no étéwménféadi-adi de, non ménangéy i Jesuse dob deménribuk do étéw.

14 Enda ménrugayén tidéw béno, énggito Jesuseyni lagéy dob lawi i Tuluse. Atin ménbéréh i Jesusedob beene mano, “Téngténgém, ménadi-adi gon.Kagon rémigo sala inok énda toow gétimal i kéké-fasanga muwe.”

15Tidéw béno, ménagéw i ni lagéy brab bénréhéndob de odoroy de Judio bé Jesus i ménféadi-adiwede. 16 Mélaw i de odoroy de Judio, féngganayroy kéférasay ruwe bé Jesuse, non ménuwa bé gaikétéréne. 17Endob bénréh Jesuse dob berowemano,“I Abay guwe Tulus énda téméréno gémalbék fiyonfo ké gai kétérén, atin i Begéne fatut gémalbéku sosénga tékélid.”

18 Been i niy funay de odoroy de Judio ménumani kékérit ruwe bé Jesuse, atin toow na fo sarintaéro féléhuén. Békén saén sabaf bé kégalbék ne kégai kétérén, éndob sabaf so bé fédawété noy TuluseAbayén, ula-ula réféngé noy Tuluse béno.

19 Atin sénumbulo Jesuse bero mano, “Béréhéku begom i toowe, i Begéne Ngaén, brab énda igérigono ku ké tidéw dob Begéne saén. Rigonékuy gito guwe rigonéy Abay guwe Tulus. UdenénrigonéyAbay guwe, rigoné ku so. 20Non iAbay guweméimu Begén brab fégétiga no Begén i kéluhanaygalbék ne. Atin méuman i férigo nuwe Begén toowna fo mékégaif galbék funa kom mégaif. 21 Nonloo bé Abay guwe tébuleé noy de ménléhu brabiraya no bero umul, Begéne ni so, iraya ku umuli de étéw kétaya ku iraya ku de. 22 Atin békén iAbay guwey kémukume bé de étéw. Yamula nirayano Begén kuwagib kémukum bé kéluhanay étéwe,23 inok basanay kéluhanay étéwe Begén loo so békébasana ruwe bé Abay guwe. I éndae masananBegén, énda so basana noy Abay guwe séménuguBegén.

24 “Béréhé ku begom i toowe, i mégélingoe békébéréh guwe brab munur bé Tuluse séménuguBegén, wén i umulén magufusa. Atin éndamékukumén moso bé de salaén. Non éndaénméléhuénnonfiyon fo kéméléhu i lowohne, gédoténoy umule magufusa. 25 Béréhé ku begom i toowe,gégumah i gaiwe brab ménggumahén béleewe ni,bé gélingooy de ménléhu i béréh guwe, atin i demégélingo de, gédoté roy umule. 26 Non i umuletidéw dob Abaye, brab loo bé ni niraya no Begén,sani Nga ne, barakat inok wén i umul tidéw dobBegéne. 27 Atin i Abay guwe Tulus, niraya no soBegén kuwagib kémukum bé de kéilawan kagulanBegén i Nga i Kéilawane. 28 Kagom mégaif bé de ni,non gégumah i gaiwe i kéluhanay de étéw ménléhu

Juan 5:29 86 Juan 6:25dob de lébéng ro, gélingoo roy béréh guwe. 29 Atinmésut ro tidéw dob de lébéng ro, atin i de réménigofiyo métébule inok gédoté roy umule magufusa.Endob i de réménigo tete métébule inok mékukumro.

30 “I Begéne, énda i kagén gérigonon saliyu béAbay guwe saén. Kémukumu loo bé kéfémandu iTuluse de Begén. Mélaw i kékukum guwe métintunon békén kagén kétayan éndob kétayay Abay guweséménugu Begén.

31 “Amuk ureté ku saén i fantage bé lowoh guwe,énda i géunur de. 32 Endob wén i ségiyowe muretfantag bé Begéne brab gétiga kuy uret ne fantag béBegéne toow fo toow. 33 Séménugu gom mangéydob Juane Mautis atin nuretén i toowe fantag béBegéne. 34 Endob énda kailanga kuy kéuret i kéi-lawane fantag bé Begéne, éndob énggélabito kuémfégétédém begom i uret Juane fantag bé Begéne,inok munur gom Begén funa kom méfukas dobde sala gom. 35 I Juane maak solo, mérino brabréméndaw kagulan ténoroén begom, brab ménororgom témayakuf bé kétoro ne begom éndob singkowsaén. 36 Endob wén i labi na fo fiyo funa kommunur Begén bé de nuret Juan. Fégitung gom igalbéke rigoné ku, non been i galbéke niray i Abayguwe Begén. Mélaw i de galbék gu, been i ém-fégétigane bé sénugu i Abaye Tulus Begén. 37 Atini Abaye séménugu Begén, fégétiga no soy fantagebé Begéne. Enda énggélingoo kom i béréh ne taloono énggito gom i falas ne. 38Atin énda fénbati gomdob de fédéw gom i kébéréh ne. Gétiga kuy ni nonénda munur gom Begén, sani sénugu i Abaye Tulus.39Tantu gom féganad i Ménsulate Kébéréh i Tuluse,non gékaranga kom dob de ni gédoté kom i umulemagufusa. Endob been i niy deménsulat uret fantagbé Begéne. 40Mélaw amuk munur gom dob Begéne,gédoté kom i umule magufusa, éndob mika gommunur Begén.

41 “Enda sélédé kuy kédayéw i kéilawane.42 Endob gétiga kuy de fédéw gom, énda méimugom bé Tuluse. 43 Sénugu i Tuluse Begén, atinBegén i sarigo nuwe. Gido loo énda ténayakuf gomBegén. Endob buluk wén i ségétéw gégumah éndasénugu i Tuluse de, tayakufé kom. 44 Enda munurgom non sélédé kom i kédayéw i de dumo gométéw éndob énda sélédé kom i kédayéwe tidéw dobsébaane tintu Tulus. 45 Endob kagom fégitungénde ké Begén i témboe begom dob Abay guwe Tulus.Békén Begén. Sénarigo kom i kitabé niray Moisese,éndob been i téméboe begom. 46 Endob amuk tintugom munur bé kétoro Moisese, munur gom soBegén, non sénulatén i fantage bé Begéne. 47 Endobamun énda munur gom bé sénulat Moisese, énda sogéunur gom dob Begéne.”

6Fénwaléy Jesuse médooy klohe amaén

1 Tidéw béno, ménifar i Jesuse dob dogote fén-dawét Galilea taloo no Tiberias. 2 Atin toow fomédooy de étéw ménfuray de non énggito royde mékégaif galbék rénigo no bé kéuwa ne bé dedéméruun. 3 Atin ménénagé i Jesuse beroy dekuyugén mangéy dob burure atin diyo ro ménsar.4 Bé béno gai, éndaén mérugay i kékanduli i de

Judio féndawét ro “Témara”. 5 Amun iling-ilingi Jesuse, énggito noy médoowe étéw démangkubmangéy dob Beene. Mélawménénginsa dob Filipihemano, “Ayo tome deméléy amaén féama bé de étéwni?” 6 (I funa Jesuse ménénginsa, téngkadé no saéni Filipihe. Endob gétiga Jesuse nén i rigoné nuwe.)

7 Atin séménumbul i Filipihe mano, “Fiyon fo kéwén i labi séngibu filak tom, kulang na fégébéléyamaéy médoowe ni étéw, fiyon fo ké sékéloh-kélohén dob séngae ségétéw.”

8 Endob ménbéréh i ségiyowe kuyugén féndawétAndres (sani dumo Simon Pedrowe sétiman idéng)mano, 9 “Wén i ségétéw kénogo lagéy dob ni, wéni nuwitén limo timan mélému fan brab ruwo timansédo. Endob toow fo kulang i ni féama bé médooweni étéw.”

10Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dob de kuyugénmano, “Féésar gom i de étéw.” Mélaw ménsar i deétéwdiyodobbukae gononwén i do kéroonde. Wéni limo ngibu do lagéy saliyu na bé de libun brab donga. 11 Atin éndot Jesusey fane brab ménfésalamatdob Tuluse. Tidéw béno, sénaarén dob de médooétéw ménsar diyo. Loo so bé niy rénigo Jesuse béde sédo de. Atin téménantu ro mama taman kétayaro. 12 Amun énggéama ro nén taman ménbésorro kéluhanan, ménbéréh i Jesuse dob de kuyugénmano, “Timu gom i kéluhanay de sama amaén inokénda mésinggulaén.” 13Mélaw ténimu roy de samaamaén. Atin ménféno i foloe bra ruwo timan dakélbiton bé de sama i de limo timan fan.

14 Amun énggitoy de étéw i ni mékégaif galbékrénigo Jesuse, ménbéréh ro maro, “Tintu Been i niytoowe sarigoyTulusemuret bé kébéréhne, sani sug-uéy Tuluse dob duniyae ni.” 15 Atin gétiga Jesuseyfégésé ro féwaléyé ro datu ro, mélaw ténagakénbero man brab ménangéy félébu dob de burur.

Ménagéw i Jesuse dob rotor i wayége16Amun témégénén, ménangéy i de kuyugén dob

dogote. 17 Atin ménda ro awang mifar bé dogotemangéy Kafernaum, non kélungononén, atin éndaséna énggumah i Jesuse dob berowe. 18 Bé bénouras, émbagér i réfuruhe brab dakél i bagéle dobdogote. 19 Amun ménggéfura ro ném gékilomitrotidéw dob dénsaane, énggito roy Jesuse magéwdob rotor i dogote mangéy dob berowe. Mélawtoow ro fo ménggilak. 20 Endob ménbéréh i Jesusemano, “Begén, kagom mégilak!” 21 Atin ménororro brab fénéda ro dob awange, brab sonom bénoénggégumah ro dob dénsaane ayo ro.

22 Amun géfuwénén, i de étéw ménbati séna dobdifar i dogote, énggétiga ro sébaan saén i awangediyo béno kélungonon. Atin énggétiga ro éndamén-odor i Jesuse bé de kuyugénméda dob awangemifardob dogote. Brab gétiga ro énda i ségiyo awangdiyo. 23 Tidéw béno, énggumah i de awang tidéwdob ingéde Tiberias, déménunggu gédét dob gonoyde étéw ménama fan amun énggilid fénsalamatayKadnane Jesus. 24Atin amun gétuway de étéw éndadiyo i Jesuse loo soy de kuyugén, ménda ro bé deawang mangéy Kafernaum inok sélédé roy Jesuse.

25 Atin amun énggito roy Jesuse dob difar i do-gote, fénénginsaa ro maro, “Maistéro, ménfiroyéni kégumah me dini?”

Juan 6:26 87 Juan 6:6926 Sénumbulo Jesuse bero mano, “Béréhé ku be-

gom i toowe, békén i kégésobut gome bé de méké-gaif galbék rénigo guy funa kome séméléd Begén,éndob non bé de fénama gu begom atin ménbésorgom. 27 Kagom séméléd bé amaéne kay de sur gomsaén non waléy waréy i nan amaén. Endob sélédgom bé amaéne kay de fédéw gom funa kommérarutaman sa taman. I Nga i Kéilawane, sani Begéne,iray guy nan amaén non i Abaye Tulus fénggétigano Been i séménugue Begén.”

28 Atin ménénginsa ro dob Jesuse maro, “Ati fiy-owe rigoné key inok rigoné key i kétayay Tuluse?”

29 Séménumbul i Jesuse mano, “Ay niy kétayayTuluse rigoné kom: Unur gom Begén non Begén isénugu i Tuluse.”

30 Atin ménénginsa ro maro, “Ati mékégaifegalbék féténgténgém begey inok munur gey dobBeeme? 31 I de katufua key bé do gétah, ménamaro fan féndawét ‘mana’ dob gonone énda i nohok dotémunoh diyo, loo bé Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, ‘Niraya no bero amaén tidéwdob lawayo inokgéama ro.’ ”

32 Séménumbul i Jesuse mano, “Béréhé ku begomi toowe, békén Moises i ménféamae bero fan tidéwdob lawayo, éndob i ménféama bero been i Abayguwe Tulus. Atin i Abay guwe, irayén so begomi tintuwe amaén tidéw dob lawayo kay de fédéwgom. 33 Non i amaéne iray i Tuluse, been i éng-gégumahe tidéw dob lawayo inok miray umul dobde kéilawan.”

34 Ménbéréh ro dob Jesuse maro, “Maistéro,irayan gey démoyun bé nan amaén.”

35 Séménumbul i Jesuse mano, “Begéney amaénemiray umul. I kéluhanay étéwemangéy dob Begéneéndaénmélayaf ro, brab i kéluhanay munure Begénéndaén térumén ro. 36 Endob fiyon fo ké éng-gito gomén Begén, éndob énda séna munur gomBegén. Bénréh gun i nan dob begome bé gétaho.37 Mangéy dob Begéney kéluhanay de étéw niray iAbaye Begén. Brab énda dudulé kuy étéwe mangéydob Begéne. 38Non ménlusu tidéw dob lawayo inokrigoné kuy kétayay Tuluse séménugu Begén, békéninok rigoné kuy kagéne kétayan. 39 Atin ay niy ké-tayay Tuluse: énda fédayaé ku métadin i de nirayénBegén étéw, fiyon ségétéw. Yamula tébuleé ku berokéluhanan dob tamfaday gaiwe. 40 Non been i niykétayay Abay guwe: i kéluhanay gétigane Begénbrab munure Begén, gédoté roy umule magufusa.Atin tébuleé ku bero dob tamfaday gaiwe.”

41 Atin i de Judio amun énggélingoo roy bén-réh Jesuse, mundég-mundég ro non bénréhén béBeeney amaéne tidéw dob lawayo. 42 Brab mén-béréh ro maro, “Ati Jesuse ni, aw békén ba Beeneynga Josehe saén? Sedek bénréhénménlus kun tidéwdob lawayo, non gétiga tom i boh ne brab idéng ne?”

43 Endob bénréh Jesuse mano, “Kagom mundég-mundég. 44 Enda i ségétéw géangéy dob Begéne,saliyu ké féfégédétéy Abaye séménugu Begén.Atin dob tamfaday gaiwe, tébuleé kuy kéluhanaymangéye dob Begéne. 45 Sénulat i de sénarigoyTuluse muret bé kébéréh ne maro, ‘I de kéilawantoroéy Tuluse moso.’ Mélaw i séngae mégélingobé Abaye brab modor bé kétoro ne, mangéy dobBegéne. 46 Endob énda i ségétéw énggégito bé

Abaye, saliyu bé Begéne non tidéwu dob Tuluse.Mélaw Begéne say énggégitowe bé Abaye Tulus.47 Béréhé ku begom i toowe, i de méginugut dobBegéne méuyag ro taman sa taman. 48 Begéneymaake amaén miray umul. 49 I de katufua komamun diyo ro dob gonone énda i nohok do témunohdiyo, ménama ro amaén féndawét ‘mana’, gidoménléhu ro so. 50Endob Begéney amaéne tidéw doblawayo. Atin i kéluhanay géamae bé ni amaén, éndaméléhu ro. 51 Begéney amaéne miray umul ménlustidéw dob lawayo. Atin amuk i ségétéwe géama de,méuyag taman sa taman. I amaéne iray gu funay dekéilawan méuyag, sani lowoh guwe.”

52 Atin amun énggélingooy de Judioy ni bénréhJesuse, ménséédél ro maro, “Ati kéfingé-fingé ikéiray i ni étéw bé lowoh ne inok amaé tom?”

53 Mélaw ménbéréh i Jesuse mano, “Béréhé kubegom i toowe, amuk énda amaé kom i lowoh i Ngai Kéilawane sani lowoh guwe, brab énda inémé komi dara guwe, énda gédoté kom i umule magufusa.54 Endob i de mama bé lowoh guwe brab miném bédara guwe, wén i umul ro magufusa, atin tébuleéku bero dob tamfaday de gai. 55 Non i lowoh guwebeen i nan i tintuwe amaén, atin i dara guwe beeni nan i tintuwe inémén. 56 I kéluhanay mamae bélowoh guwe brab minéme bé dara guwe diyou batidob berowe atin dini ro bati dob Begéne. 57Méuyagi Abaye séménugu Begén, atin i Begéne méuyagusabaf bé Beene. Mélaw i kéluhanay mamae Begénméuyag so sabaf bé Begéne. 58 Begéney amaénetidéw dob lawayo. I de katufua kom ménama roamaén féndawét ‘mana’, gidoménléhu ro so. Endobi de mama bé ni amaén sani lowoh guwe méuyag rotaman sa taman.”

59 Bénréh Jesusey ni bé kétoro ne dob lawie fén-gadafay de Judio dob ingéde Kafernaum. 60 Amunénggélingooy de kuyugén i ni kétoro, ménbéréh i dekédoono ro maro, “Toow fo ménalém i ni kétoro, atimélaw i géfégélingoe de?”

61Endob énggétiga Jesuse dob fédéwney funay dekuyugén mundég-mundég. Mélaw bénréhén beromano, “Aw toow fo mika gom bé bénréh guwe?62 Ati béréhé kome ké gito gom Begén, sani Nga iKéilawane, démiyat mule dob gonone tidéwo ku?63 I miraye bé umule been i Rémogor i Tuluse.Endob i kéilawane, énda i barakatén miray umul.I nuret guwe begom tidéw dob Rémogor i Tulusebrab miray bé umule magufusa. 64 Endob gétigakuy wén i de dumo begom énda munur ro Begén.”(Bénréh Jesusey nan non gétiga non i de énda demunur tidéw féganay brab i étéwe émfékéfo de.)65 Atin sénumfata noy kébéréh ne mano, “Been inan i funa kuwe ménbéréh bé énda i géangéy dobBegéne saliyu ké féfégédétéy Abaye.”

66 Tidéw béno, médoo bé de kuyugén itéménagake de brab éndaén ménodor ro de.67 Mélaw fénénginsaa Jesusey de folo bra ruwogétéw kuyugén mano, “Awméuyot gom so témagakBegén?”

68 Séménumbul i Simon Pedrowe mano, “Kadnanati nay odoro keye? I de kaam saén kébéréh i géirayebé umule magufusa. 69 Munur gey brab gétiga keyBeemey Mékétéfuwe Etéw tidéw dob Tuluse.”

Juan 6:70 88 Juan 7:4070 Atin ménbéréh i Jesuse mano, “Aw békén ba

begom i foloe bra ruwo gétéw fénémili gu? Endobsaitan i ségétéwe begom!” 71 I ténéndu i de kébéréhJesus, been i Judase nga Simon Iskariot. Been iémfékéfoe de fiyon fo ké been i ségétéwe bé de folobra ruwo gétéw kuyugén.

71 Tidéw béno, i Jesuse diyo ménsugud-sugud dob

Galilea. Ménika mangéy sugud-sugud dob Judeanonméuyot i de odoroy de Judio de méméléhu. 2Bébéno, gédétén i kékanduli i de Judio féndawét ro“Dung-dung.” 3Mélawménbéréh i de tuwaréy Jesusdo lagéy dob Beenemaro, “Ay go Judea inok gitoy dekuyugém i de mékégaif galbékém. 4 Amuk i étéweméuyot mébangtug, énda bunéyé noy de rigoné no.Amuk gérigono moy de mékégaif, rigoné mo dobadafay médoowe étéw.” 5 (Loo bé niy kébéréh i detuwaréyén non fiyon foy berowe énda séna munurro dob Beene.)

6Séménumbul i Jesusemano, “Enda séna gumah ifatute gai rigoné kuy galbék guwe. Endob i begomefakay rigoné kom i kagome galbék bé de udenéngai. 7 I de tete étéw énda mérarék ro begom, éndobmérarék ro Begén non dowoyé kuy kéluhanay teteerigoné ro. 8 Ay gom dob kandulie, éndob i Begéneénda sénamangéyu diyo non békén sénay niy gaiwefatutmangéyudiyo.” 9Amunénggilid bénréhén i ni,ménbati saén dob Galilea.

10 Endob amun ménagéwén i de tuwaréyénmangéy dob kandulie dob Jerusalem, ménfuray soyJesuse, éndob énda i énggétigan de non ménagéwnékémén saén. 11 Sélédéy de odoroy de JudioyJesuse dob kandulie atin fénénginsa ro maro, “Honi gono Jesuse de?”

12 Atin médooy de étéw ménlimud diyo sémégu-raw séuret-ureté roy fantage bé Jesuse. Embéréh ide dumo de maro, “Fiyo étéw i Jesuse.” Endob bangi de dumo de, “Enda fiyo étéw i Jesuse, fégakara noyde étéw.” 13 Endob énda i ségétéw ménfébénsagmuret fantag bé Jesuse nonmégilak ro bé de odoroyde Judio.

14 Amun gékérara ron bé kékanduli ruwe, mé-nangéy i Jesuse dob lawi i Tuluse brab téménoro.15Ménggaif foy de odoroy de Judio brab ménbéréhromaro, “Sedek toow fomon gétigan i ni étéw, éndataén ménrugay i késékuwelah ne?”

16 Séménumbul i Jesuse mano, “I kagéne kétorobékén tidéw dob Begéne saén, éndob tidéw dobTuluse séménugu Begén. 17 I de étéw méuyot rorémigo bé kétayay Tuluse, gétiga ro ké i kagénekétoro tidéw dob Tuluse taloo no tidéw saén dobBegéne. 18 I étéwe muret saén bé kaane kétoro,méuyot saén mébantug. Endob i étéwe méuyotrémigo bé funay séménugue de émbantug, been inan imétintuwe étéw brab énda témugién. 19Békénba nirayMoisesey kitabe? Endob énda i ségétéw be-gom modor de, non amuk odoro kom, énda daméntélamané kom féléhuén Begén.”

20 Séménumbul i de étéw maro, “Sénaitanan go!Ati étéwe méuyot méméléhu Beem?”

21 Ménbéréh man i Jesuse mano, “Amun rénigoguy sébaane saén mékégaif galbék, ménkéségiy-onan gom de non gai kétérén béno. 22 Endob wén

i sébaane kitab fantag bé kétulie niray Moisesebé gétaho. (Endob i toowe, tidéw i ni kitab dobde katufua tom.) No mélawén fiyon fo ké gaikétérén, tulié kom soy de nga gom. 23 Amuk tuliékom i ségétéwe nga lagéy fiyon fo ké gai kétéréninok odoro kom i kitabé tidéw dob Moisese, sedekmékérit gom Begén sabaf bé kéféadi-adi guwe béségétéwe étéw ké gai kétérén? 24 Kagom kukuméni de énggito gom saén. Yamula fégitung gom fiyobrab kukum gommétintu.”

25 Tidéw béno, i de dumo bé de étéw tidéwJerusalem ménbéréh ro maro, “Aw békén bayniy lagéye sélédéy de odoro tom inok féléhuén?26 Téngténg gom, ay ni émbéréh dob adafa tomebrab énda mon i gébérého ro sébanil de. I deodoro key, gélolo ron keey Beeney Kristowe saniongot-ongoté tome. 27 Endob amuk gégumah kuni Kristowe, énda i gétigan de ké hon i tidéwo nuwede. Endob gétiga tom i tidéwoy ni étéw.”

28 Tidéw béno, amun diyo téménoro dob lawi iTuluse ménfébénsag i Jesuse émbéréh mano, “Awtintu gélolo gom ba Begén brab gétiga kom i tidéwokuwe? Enda ménangéyu dini ké dob kagéne saénaturan. I toowe Tulus i séménugue Begén, éndobénda gélolo gom de. 29Endob gélolo guy Beene, nontidéwu dob Beene brab Beeney séménugue Begén.”

30 Tidéw béno, ténlama ro kénéfo i Jesuse éndobénda i ségétew énggékéfo de non énda séna éng-gumah i gaiwe fénémili Tuluse. 31Endobmédooy deétéwdob deménlimudménunur de, brabménbéréhro maro, “Beeney Kristowe, sani fénémili i Tuluseméguléw, non énda i ségétéw gérigo bé demékégaifgalbék rénigo no ké békén i Kristowe.”

32 Enggélingooy de Fariseoy ni késébéréh-béréh ide étéw séguraw fantag bé Jesuse. Mélaw i berowebrab de odoroy de fadi, séménugu ro do mantaybé lawi i Tuluse inok kémfo bé Jesuse. 33 Atinménbéréh i Jesuse dob de étéw mano, “Endaénmérugay i kébati guwe dob begome non séfuleumangéy dob Tuluse séménugu Begén. 34Sélédé komBegén éndob éndaén gito gom Begén, non éndagéangéy gom dob batio kuwe.”

35Ménsébéréh-béréh i de Judiomaro, “Hon keey iayo nuwe de, ké énda gito tom de? Awmangéy keeydob mérayue ingéd i de Griego batioy de Judio so,atin toroé noy de Griego? 36Ati keey i atag i bénréhne mano, ‘Sélédé kom Begén, éndob énda gito gomBegén, brab énda géangéy gom dob batio kuwe?’ ”

37 Amun dob tamfaday gaiwe bé kékanduli ruwesani toowe na fo balilaga gai, téménindég i Jesusebrab ménbéréh métanug mano, “Do étéw térumén,ay gom dob Begéne, brab miném. 38 Non wén iMénsulate Kébéréh i Tuluse mano, ‘I étéwe munurdob Begéne, tidéw dob fédéw ne rémégés i wayégemiray bé umule magufusa.’ ” 39 I atag i bénréhJesuse, ay ni: i Rémogor i Tuluse mangéy dob demunur bé Jesuse atin bati dob de fédéw ro. Endobénda séna nirayén i Rémogor i Tuluse non énda sénaménléhu i Jesuse brab tébule atin mule mangéy doblawayo.

40 Médooy de étéw énggégélingo de, ménbéréhro maro, “Tintu Beeney sarigoy Tuluse muret békébéréh ne, sani sarigone ongot-ongoté tom.”

Juan 7:41 89 Juan 8:2941Bang i de dumo étéw, “Beeney Kristowe ongot-

ongoté tom.”Endob séménumbul i de dumo de maro, “Ati

kéfingé-fingé ne ké i Kristowe tidéw Galilea? 42Nonbang i Ménsulate Kébéréh i Tuluse, i Kristowe séfuDabid. Mélaw fatut i Kristowe mumah dob in-géde Betlehem non i Dabide bati dob Betlehem.”43 Mélaw énda géséfagayun i de antaf fédéw rofantag bé Jesuse. 44 Atin ménuyot i de dumo dekémfo, éndob énda i ségétéw réménigo de.

45 Tidéw béno, i de guwardiya ménséfule romangéy dob de odoroy de fadi brab do Fariseo.Atin fénénginsaa roy de guwardiya maro, “Sedekénda kénéfo gom i Jesuse inok géuwito kommangéydini?”

46 Séménumbul ro maro, “Enda kénéfo gey denon ménggaif gey bé kétoro ne. Non ségiyo békéluhanay kétoroe énggélingoo key.”

47 Atin ménbéréh i de Fariseo maro, “Aw fiyon ibegome, énggéfégakara no begom so? 48Enda sénaységétéw begey do odoro kom taloo no do Fariseoménunur de. 49 I de munur dob Beene, beroy degérifantad étéw saén, sani énda gétiga roy kitabtome. Mélaw kukuméy Tuluse bero.”

50 Atin diyo soy Nikodemowe sani ségétéwe soFariseo. Been i ménangéye dob Jesuse bé gétahede. Brab ménbéréh mano, 51 “Enda fakay dob kitabtomey kémukume ké énda séna énggésusinon irénigo nuwe, brab énggélingoon i kébéréh ne.”

52 Séménumbul ro maro, “Aw tidéw go so Galilea?Basa moy Ménsulate Kébéréh i Tuluse, inok gétigamo énda i sarigoy Tuluse tidéw Galilea.”

8I libune ménsala

1 Tidéw béno, i kéluhana ruwe ménule. En-dob i Jesuse ménangéy dob tuduke féndawét Olibo.2 Dob gétunduge de fuweh, amun toow géfuwén,ménangéy man i Jesuse dob lawi i Tuluse. Amunménangéy i kéluhanay de étéw dob Beene, ménsari Jesuse brab ténoroén bero. 3 Bé no gai, i deFariseo brab do témoro kitab, nuwit roy libuneénggétékasan ménbuwah. Atin féntindég ro dobadafa Jesuse brab demédooni étéw. 4Atin bénréh rodob Jesuse maro, “Maistéro, énggétékasan i ni libunménbuwah. 5 Dob kitab tome niray Moisese, fatutibéron batéw taman méléhu i étéwe ménsala loo béni. Ati kébéréh me fantag bé ni?” 6 Fénénginsa rodob Jesusey ni inok tukawa ro saén i Beene inokamuk békén damén katabuwan i késumbul ne, wéni funa ro témbo de.

Endobménkudung-kudung i Jesuse brab séménu-lat dob fantade bé tuko ténoro ne. 7 Amun éndafo témérén ro ménginsa, téménindég i Jesuse brabbénréhén bero mano, “Ati éndae salaén begom,been i sunguwe de mibéron batéw.” 8 Tidéw béno,ménkudung-kudung man i Jesuse brab féntausén ikésulat ne dob fantade. 9 Tidéw béno, amun éng-gélingoo roy bénréh Jesuse, ménule ro séségétéw-gétéw, i sunguwe ménule do lukés. Atin énda iségétéw ménféled ké békén i Jesuse saén brab nilibun. 10Atin téménindég i Jesuse brab ménénginsamano, “Di, nayo ruwe de? Aw énda i ségétéw témbobeem?”

11Séménumbul i ni libunmano, “Enda,Maistéro.”Atin bénréh Jesuse mano, “Enda so téboé ku

beem. Ule go brab kagonén mésala féruman.”12 Atin téménoroén man i Jesuse dob de étéw

mano, “Begéney maake solo réméndaw dob kéi-lawane. I furaye Begén éndaén magéwén dob délé-mone, yamula magéw dob géfékayae brab gédoténoy umule magufusa.”

13 Ménbéréh i de Fariseo maro, “Beeme soymurete fantag bé lowoh me, mélaw énda i lan-tékén.”

14Séménumbul i Jesuse mano, “Fiyon fo ké Begéni murete fantag bé Begéne, toow i béréhé kuwenon gétiga kuy tidéwo kuwe brab ayo kuwe. Endobi begome, énda gétiga kom i tidéwo kuwe taloono ayo kuwe. 15 Kukumé kom i énggito gomesaén non do kéilawan gom saén. Endob i Begéne,énda kémukumu. 16 Endob amuk kémukumu, mét-intuy kagéne kékukum non békén saén Begén ikémukume, éndob Begey i Abaye Tulus séménuguBegén. 17Ménsulat dob kitab gome, amuk ségiléw iuret i ruwowe gétéw, giton toow i urete. 18Ruwo geygétéw muret fantag bé Begéne. Begén brab Abayeséménugu Begén.”

19Tidéwbéno, fénénginsaa roy Jesusemaro, “Honi gonoy Abay me de?”

Séménumbul i Jesuse mano, “Enda gétiga komBegén taloo noAbay guwe. Amuk gétiga komBegén,gétiga kom soy Abay guwe.” 20Bénréh Jesusey ni békétoro ne dob lawi i Tuluse gédét dob fégono ruwelimus. Endob énda i ségétéw kéménéfo de non éndaséna gumah i gaiwe fénémili i Tuluse.

21 Ménbéréh man i Jesuse dob berowe mano,“Tagaké kun begom, atin sélédé kom Begén. Endobméléhu gom énda émfésagad i de sala gom, brabénda géangéy gom dob ayo kuwe.”

22Been i niy funay de odoroy de Judio ménséfén-ginsa maro, “Aw fétoyo moso? Aw been i nan i funanuwe ménbéréh mano, ‘Enda géangéy gom dob ayokuwe?’ ”

23 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “I begome,tidéw gom fantad, éndob i Begéne tidéwu rotor. Ibegome, tidéw gom dob duniyae, éndob i Begénetidéwu dob lawayo. 24 Komon bénréh gu begombuluk méléhu gom moso, énda émfésagadan i desala gom. Toow, amuk énda munur gom de kéBegéney Beene bénréh gu, énda émfésagadan i desala gom.”

25 Atin ménénginsa ro maro, “Ati mélaw i Beemeni?”

Séménumbul i Jesuse mano, “Tidéw bé féganayede séna bé kétoro guwe, nuret gun begom ké atiBegéne. 26Atinmédoo sénay de béréhé ku fantag béde rénigo gom do tete funa kom mékukum. Toow ibénréh i séménugue Begén, komon ureté ku dob deétéw i énggélingoo kuwe saén tidéw dob Beene.”

27 Endob i de étéw diyo, énda énggésobuto rode ké ureté noy fantage bé Abaye Tulus. 28 Mélawménbéréh i Jesuse mano, “Buluk tunggulé koménBegén, sani Nga i Kéilawane, béno na gétiga komBegéney Beene bénréh gu. Atin gétiga kom so béénda i rigoné ku ké tidéw saén dob Begéne, éndobbéréhé ku saén i ténoro i Abaye Begén. 29Brab dumo

Juan 8:30 90 Juan 9:11guy séménugue Begén. Enda ténagakén Begén nondémoyun rigoné kuy késuwata nuwe.”

30 Atin médooy de étéw énggégélingo bé de ni,ménunur ro dob Beene. 31 Mélaw bénréh Jesusedob de Judio ménunur de mano, “Amuk modor gombé ténoro guwe, begom i de tintu kuyug gu, 32 atingétiga kom i toowe kétoro, atin i toowe kétoro itémangéye begom.”

33 Sénumbulo ro maro, “I begeye ni do séfu Abra-ham gey brab énda ménrifén gey, atin sede mélawké béréhé mo fétangéy gey?”

34 Séménumbul i Jesuse mano, “Béréhé ku begomi toowe, i kéluhanay étéwe rémigo tete maak riféysalae. 35 I riféne, fakay dédélén tidéw dob lawie.Endob i nga i gefee lawi, gébati dob nan lawi tamansa taman. 36Mélaw amuk Nga i Tulusey témangéyebegom, tintu gom békénén rifén. 37 Gétiga ku doonok Abraham gom. Endobméuyot gomméméléhuBegén, non énda tayakufé kom i kétoro guwe.38Béréhé kuy ati fénggitoy Abay guwe Begén, éndobrigoné kom mon i énggélingoo kome dob kagomeabay.”

39Séménumbul romaro, “Abraham i kageye katu-fuan.”

Atin bénréh Jesuse bero mano, “Amuk do tintuonok Abraham gom damén, rigoné kom soy loobé rénigo Abrahame. 40 Bénréh gu begom i tooweénggélingoo ku tidéw dob Tuluse, éndob méuyotgom Begén méméléhu. Endob békén loo bé nani rénigo Abrahame. 41 Rigoné kom i ségiléwe bérénigoy abay gome.”

Endob ménkérit i de Judio maro, “Békén gey ngadob liyuwe, Tulus saén i Abay geye.”

42 Atin bénréh Jesuse bero mano, “Amuk toowfo Abay gom i Tuluse, méimu gom damén Begén,non tidéwu dob Tuluse. Enda ménangéyu dini dobkagéne aturan, éndob Tulusey séménugue Begén.43 Sedek énda gésobuto kom i béréhé kuwe ni? Nonmika gom keeyén munur bé toroé kuwe. 44 Satanasi abay gome atin rigoné kom i kétayay Satanase.Méméléhu étéw tidéw féganay brab tugién nonénda i toow dob beene. Atin amuk témugi, rigonéno say adat nenonbeeney bebe i kéluhanay tugiéne.45 Endob toow i kagéne kébéréh, mélaw énda unurokom Begén. 46Ati géféténgténge de begom ké wén isala gu? Enda. Atin amuk toow i béréhé kuwe, sedekénda munur gom Begén? 47 I tidéwe dob Tulusefégélingoé noy kébéréh i Tuluse. Endob békén gomtidéw dob Tuluse, mélaw énda fégélingoé kom ikébéréh i Tuluse.”

48 Tidéw béno, fénénginsaay de Judio maro, “Awbékén ba toow i bénréh geye ségétéw go tidéwSamaria brab sénaitanan go?”

49 Séménumbul i Jesuse mano, “Békénu sénai-tanan. I toowe, basana kuy Abay guwe éndobénda basana kom Begén. 50Enda fébantug-bantugu,éndob i Tuluse kétaya no ké basananu, atin Been igétigane bé ati fatute. 51Béréhé ku begom i toowe, ide modor bé kétoro guwe, énda méléhu ro.”

52 Atin ménbéréh i de Judio maro, “Béleewe nigétiga keyén sénaitanan go. I Abrahame ménléhu,brab do sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne,ménléhu ro so. Endob bénréhém imodore bé kétorome énda méléhuén. 53 Aw toow go na fo gérotor

bé Abrahame katufua key? Ménléhu i Abrahamebrab de sénarigoy Tuluse so. Ati kéfégitung me béBeeme?”

54 Séménumbul i Jesuse mano, “Amuk bantugékuy lowoh guwe so, énda i lanték i bantuga kuwe.Endob i Abay guwe Tulus, Been i mirayane Begénbantugan. Béréhé kom féngadafé kom i Tuluse.55 Endob énda gélolo gom de. Endob i Begéne,gélolo gu. Amuk béréhé ku énda gélolo gu de,waléyu témugi ségiléw bé begome. Endob i toowe,gélolo guy Beene, brab modoru bé kébéréh ne. 56 Ikatufua kome Abrahammoror de bé kégito nuwe békégumah guwe. Enggito no, komon moror béni.”

57 Sabaf bé ni, ménbéréh i de Judio maro, “Endaséna ménlimo go folo gébélintuwa, éndob bén-réhém bé énggito mon i Abrahame?”

58 Séménumbul i Jesuse mano, “Béréhé ku begomi toowe, énda séna ménumah i Abrahame de, iBegéne ménwénén.”

59 Sonom béno, ménémurut ro batéw inok ibéréro dob Jesuse damén taman méléhu, éndob mén-rékunéy i Jesuse brabméntékédan dob lawi i Tuluse.

9Nuwa Jesusey langaféne

1 Atin amun ménagéw i Jesuse, énggito noységétéwe lagéy langafén tidéw fanay kéumahén.2 Atin i de kuyug Jesus ménénginsa ro maro,“Maistéro, ati funa nuwe ménumah langafén? Nonbé sala ne loo ké sala i de lukésén?”

3 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Békén sabafbé sala ne taloo no sala i de lukésén. Endob i funanuwe langafén inok giton i barakat i Tuluse mérigodob beene. 4 Fatut rigoné tom i fégalbék i Tuluseséménugu Begén, lokut fuweh séna. Gégumah ikélungonone, bé béno éndaén i ségétéw gégalbék.5 Amun diniwu dob duniyae, maak géfékaya nonBegén i Soloe réméndaw dob kéilawane.”

6Amun énggilid i Jesuse émbéréh, déménura dobfantade brab fénlémbuwekén i sébuwane bé durane. Tidéw béno, dénuletén dob de motoy ni lagéylangafén. 7Atinménbéréh i Jesusemano, “Ay go dobkérigéwe féndawét Siloam, brab furauf go diyo.”(I atag i Siloame “sénugu”.) Mélaw ménagéw ilangaféne ni brab rénigo noy férigowe de. Atinamun ménséfule, énggégitonén.

8 Tidéw béno, i de dumo ro ségédét lawi brab deétéw énggégito de mongot limus, ménséfénginsaro maro, “Aw békén ba beeney étéwe déménoyunmésar mongot limus?”

9Atin séménumbul i de dumo demaro, “Been baynan.” Endob bang i de dumo de, “Békén been i nan,ségiléw ro sa keey falas.”

Tidéw béno, i ni lagéy ménbéréh mano, “Begénbay no étéw langafén bé gétaho.”

10 Atin ménénginsa ro maro, “Sedek énggégitogon béleewe?”

11 Atin séménumbul i ni lagéy mano, “I lagéyeféndawét Jesus, fénlémbuwekén i sébuwane atindénuletén dob de moto gu. Atin sénuguén begénmangéy mérauf dob Siloam. Tidéw béno, mé-nagéwu brabménuraufu, atin sonom béno énggégi-towun.”

Juan 9:12 91 Juan 10:912Atin ménénginsa ro maro, “Hon i gonoy nan de

lagéy béleewe ni?”Endob séménumbul mano, “Enda gétiga ku de.”13 Tidéw béno, nuwit roy ni lagéy éndaén lan-

gaféno mangéy dob de Fariseo. 14 Gai kétérén ikéfélémbuwek Jesuse bé sébuwane brab kéuwa nebé motoy ni lagéy. 15 Fénénginsaay de Fariseo kéati kéfingé-fingé i kégégito nuwe. Atin séménum-bul i ni lagéy mano, “I Jesuse, fénlémbuwekén isébuwane brab dénuletén dob de moto gu. Tidéwbéno ménuraufu, atin sonom béno énggégitowu.”

16Tidéw béno, i de dumo do Fariseo ménbéréh romaro, “I Jesuse békén tidéw dob Tuluse non éndamodorén bé ménbéréhe dob kitabé bé énda fakayi gémalbéke ké gai kétérén.” Endob i de dumode ménbéréh ro maro, “Amuk i Jesuse ségétéwménsala, énda fo gérigo no bé mékégaife.” Mélawénda géséodor i de antaf fédéw ro.

17Mélawménénginsaman i de Fariseo dob lagéyeni maro, “Ati karang me bé Jesuse ni étéw, nonénggéféadi-adino no kun i de moto mo?”

Atin séménumbul i ni lagéy mano, “Beeneysarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne.”

18 Endob i de odoroy de Judio énda fo munurro de ké langafén i ni lagéy tidéw bé do gétah,mélaw féntawag roy de lukésén. 19Atin fénénginsaaro bero maro, “Aw nga gom i ni? Aw langafénba tidéw fanay kéumahén? Sedek énggégitonénbéleewe ni?”

20 Séménumbul i de lukésén maro, “Gétigakey beeney nga geye brab langafén tidéw fanaykéumahén. 21 Endob énda énggétiga key de ké atikéfingé-fingé i kégégito nuwe béleewe, taloo no atiménuwae de. Endob fénginsaa kom i beene, nonmétuwanén san brab been i sémumbulone begom.”22 Ménbéréh i boh ne brab idéng ne loo bé ni nonmégilak ro bé de odoroy de Judio. Non sénfa-gayunoy de odoron éndaén féahurén dob de lawiféngadafan i étéwe ké béréhé noy Jesusey Kristowetidéw dob Tuluse. 23 Been i niy funay boh i ni lagéybrab idéng ne séménumbul maro, “Métuwanén inga geye, been i fénginsaa kome.”

24 Mélaw i de Fariseo féntawag ron man i lagéyeni éndaén langaféno brab ménbéréh ro maro,“Béréhém i toowe dob adafay Tuluse. Gétiga key iJesuse ni ségétéw ménsala.”

25Mélaw séménumbul mano, “Enda gétiga ku deké i Jesuse wén i salaén loo ké énda. Ni saén ikagéne gétigan, bé gétaho langafénu éndob béleeweénggégitowun.”

26 Fénénginsaa ron man maro, “Ati rénigo nuwedob beeme? Ati kéfingé-fingé i kéféadi-adi nuwe béde moto mo?”

27 Séménumbul mano, “Bénréh gun begom, én-dob énda fo fégélingoé kom de. Sede méuyot gomde man mégélingo ségule? Aw méuyot gom de kéwaléy gom do kuyugén so?”

28 Tidéw béno, fénéngiras ro, brab bénrého romaro, “Beem say kuyugén. Endob i begeye kuyugMoises gey. 29 Gétiga key ménsébéréh i Tuluse béMoisese bé do gétah. Endob i ni étéw, énda gétigakey de ké hon i kétidéw ne de.”

30 Séménumbul i ni lagéy mano, “Toow fo méké-gaif i nan. Enda gétiga kom wayoy tidéwo nuwe

de, éndob fén-adi-adi noy de moto gu. 31 Gétigatom i Tuluse, énda fégélingoé noy de ménsala.Endob fégélingoé noy de étéwméngintulus, rémigobé kétaya nuwe. 32 Tidéw féganay kélimbag béduniyae ni énda sénay ségétéw géféadi-adi ségétéwlangafén tidéw fanay kéumahén inok waléy gégito.33 Mélaw i Jesuse, amuk békén tidéw dob Tuluse,énda gérigono no de.”

34 Tidéw béno, ménkérit ro brab séménumbulro maro, “I beeme fénggénga go toow fo ménsala,sedek beeme nay témoroe begey?” Tidéw bénoéndaén, fénrahur ro de dob lawie féngadafan.

35 Amun énggélingoo Jesusey kénrigo ruwe béni lagéy, ménangéy dob beene. Amun énggito no,ménsébéréh i Jesuse demano, “Awmunur go bé Ngai Kéilawane?”

36 Séménumbul i ni lagéy mano, “Maistéro,béréhém begén ké ati no étéw inok géunuru de.”

37Séménumbul i Jesusemano, “Enggitomon, nonBeen i Begéne sébéréh beem.”

38 Tidéw béno, ménbéréh i ni lagéy mano, “Kad-nan, munuru Beem.” Atin fénéngadafén i Jesuse.

39Atinménbéréh i Jesusemano, “Kékukum i funakuwe ménangéy dob duniyae ni. I Begéne maaksolo i de maak langafén inok waléy ro gégito amukmunur ro Begén. Atin i de gégito, sani de gétiganétéw, waléy ro maak langafén amuk énda munur roBegén.”

40 Wén i de Fariseo énggégélingo bé kébéréhJesuse, atin ménénginsa ro maro, “Sede? Aw dolangafén gey so?”

41 Séménumbul i Jesuse mano, “Amuk maak dolangafén gom, énda damén i sala gom, éndobbéleewe ni makom ké do gégito gomén, nonmakomké toow gomén gétigan. Been i nan i funa nuwe i desala gom énda mékédano.”

10I binuwayae fantag bé témalimae bé de bili-bili

1 I Jesuse, ménuret sébaan binuwaya mano,“Béréhé ku begom i toowe, i étéwe mahur dobrugéy de bili-bili éndamangéyén bé béngawane atinmangéy man bé de ségiyo agéwon, i nan étéw mé-nakaw brab tulisan. 2 Endob i étéwe mahur mangéybé béngaway rugéy de bili-bili, beeney témalimaebé de bili-bili. 3 I mantaye dob fintue ungkaé noybéngaway rugéne inok géahur i témalimae bé debili-bili. Brab i de bili-bili gélolo roy béréh ne.Brab tawagé noy de kaan do bili-bili bé de dawétro. Tidéw béno, fanangguwité no bero mésut tidéwdob rugéne mangéy dob de fétabtaban. 4Atin amukmésut ro, métah bero brab i de bili-bili furay ro denon gélolo roy béréh ne. 5Enda furay ro bé ségiyoweétéw, yamula féraréyo ro non énda gélolo roy béréhne.” 6Bénréh Jesuse beroy ni binuwaya éndob éndafo énggésobuto ro de.

7Mélaw i Jesuseménbéréhmanmano, “Béréhé kubegom i toowe, Begéney maake béngawan ahuroyde bili-bili. 8 I de énggéétah Begén do tugiéntémoro, beroy maake do ménakaw brab do tulisan.Endob i de kagén do étéw, beroy maake bili-bili,énda fo fénggélingo ro bero. 9 Begéney béngawane.I kéluhanay mahure dob Begéne, méfukas ro dob desala ro. Ségiléw ro bé de bili-bili, mahur ro brab

Juan 10:10 92 Juan 11:8mésut ro atin géagéw ro dob fiyowe tabtabén nontalimaé ku bero. 10 I tulisane, sani tugiéne témoromangéy sa dini inok ménakaw brab méméléhu brabméminasa. Endob i funa kuwe ménangéy dini inokiray gu dob de kéilawan i umule énda i kulang detaman sa taman.

11 “Begéney fiyowe témalima bé de bili-bili, noniray guy férénawa guwe inokméfukas i de kuyug gu.12 I ségétéwe étéw témalima bé de bili-bili sukayansaén, békén been i gefee de, méraréy ké gégito itu-talun. Tidéw béno, i itu-talune rambaé noy de bili-bili brab béragaré no bero. 13 I ni étéw sukayansaén tagaké noy de bili-bili non békén kaan brabénda fo méimuén bero. 14 Endob Begéney maakefiyo témalima bé de bili-bili. Gélolo guy de kuyuggu, brab i de kuyug gu gélolo ro Begén, 15 ségiléwbé kégélolo guwe bé Abay guwe Tulus brab kégélolonuwe Begén. Atin i Begéne iray guy férénawa guweinok méfukas i de kuyug gu dob de sala ro. 16Wéni de ségiyo do bili-bili gu békén tidéw dob ni rugén.Fatut fanangguwité ku so bero brab fégélingoé roybéréh guwe. Mélaw i de kéluhanay de étéw gu,waléy sébaan i rugé ruwe brab ségétéw i témalimaede.

17 “I funay Abay guwe méimu Begén, non éndagulaané kuy férénawa guwe. Endob amuk méléhuu,méuyagu man. 18 Atin énda i géafas bé férénawaguwe tidéw dob Begéne, éndob kétaya ku fo iray gu.Wén i kuwagib gu de miray brab wén soy kuwagibgu de médot man ségule. Been i niy sénugu i Abayguwe Begén rigoné ku.”

19 Amun énggélingooy de Judio man i kébéréhJesuse, énda man énggéséodor i de antaf fédéw ro.20Médooy de étéw, ménbéréh ro maro, “Bunég i niétéw brab rénahuko saitan. Kagom fégélingoén de.”

21 Endob i de dumo de ménbéréh ro maro, “Endagébéréh loo bé nan i étéwe rénahuko saitan. Atinénda gaganéy ségétéwe sénaitanan i émféadi-adiwebé de motoy langaféne inok waléy gégito.”

22 Tidéw béno, énggumah i gaiwe kandulioy deJudioy kéfégétédém ruwe bé kéfélinise bé lawi iTuluse. Bé béno, gai mélégénéy. 23 Atin i Jesusediyo dob lawi i Tuluse séagéw-agéw dob agéwonewén i atéfén, féndawét bé dawét i méntélatae datuSolomon. 24 Atin i de Judio ménsélimud ro dobJesuse brab ménénginsa ro maro, “Taman kédironnay kéféongot-ongot me begey? Amuk BeemeyKristowe, san i fénémili i Tuluse méguléw, béréhémbegey i mékéntaye.”

25 Séménumbul i Jesuse mano, “Bénréh gun be-gom éndob énda munur gom de. I de mékégaifgalbék fénrigoy Abay guwe Tulus Begén, been ida nan i émfégétigane begom fantag bé Begéne.26Endob éndamunur gomdenonbékén gomdobili-bili gu. 27 I kagéne dobili-bili fégélingoé roy kébéréhguwe brab gélolo gu bero, atin furay ro Begén.28 Iraya ku bero umul magufusa, brab énda méléhuro. Atin énda i géafas bero tidéw dob Begéne. 29 IAbay guwe Tulus toow na fo gérotor bé kéluhanane.Been iméniraye bero dob Begéne. Atin énda i géafasbé de bili-bili gu tidéw dob Tuluse. 30 I Begéne brabAbay guwe Tulus, sébaan gey saén.”

31 Tidéw béno, i de Judio ménurut ro batéw maninok ibéro ro batéw i Jesuse féléhué ro damén.32 Endob ménbéréh i Jesuse mano, “Médoonén ifiyowe galbék fénrigoy Abay guwe Tulus Begén dobténgaanga kome. Ati isuwe bé de ni funa komBegénméméléhu?”

33Séménumbul i de Judiomaro, “Békén bé de fiyogalbék i funa keye Beem méméléhu, éndob sabafmékémurka dob Tulusoy nan béréhé mo. I Beemeségétéw go saén kéilawan, sedek béréhé mo Tulusgo?”

34 Tidéw béno, séménumbul i Jesuse mano, “En-dob wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse dob Kitabgome mano, ‘Do tulus gom.’ ” 35 Féntaus Jesuseykébéréh ne mano, “Enggétiga tom, i MénsulateKébéréh i Tuluse toow fo toow taman sa taman.Mélaw ténawag i Tuluse do tulus i de katufua tomniraya no bé kébéréh ne. 36 Atin Begéney fénémilii Abaye brab sénuguén mangéy dini dob duniyae.Mélaw sedek béréhé kom mékémurka i bénréhguwe bé Begéney Nga i Tuluse. 37Amuk énda rigonékuy fégalbék i Abay guwe Begén, kagom munurBegén. 38 Endob amuk rigoné ku, fatut unur gombé de génalbék gu, fiyon fo ké énda munur gom békébéréh guwe, inok gétiga kom brab gésobuto komi Abaye dini dob Begéne, atin i Begéne diyou dobAbaye.”

39Amun énggélingoo roy ni kébéréh Jesuse, ténu-lama roman i kéméfoe de, éndob énggéséliyah brabménsut.

40 Atin ménséfule i Jesuse mifar dob wayége Jor-dan dob gono Juane mautis bé gétahe de. Atindiyo ménbati. 41Atin médooy étéwe ménangéy dobBeene. Atin ménsébéréh-béréh ro maro, “Fiyon foké i Juane énda i do rénigo nomékégaif, éndob toowi kéluhanay bénréh ne fantag bé Jesuse ni.” 42 Atindiyo médooy ménunure bé Jesuse.

11Ténébule Jesusey Lasarowe

1 Wén i ségétéwe lagéy déméruun, i dawét neLasaro, diyo bati dob Betania. I Mariahe brabMartahe do tuwaréyén libun bati ro so dobno ingéd.2 Been i niy Mariahe léménuka bé fégéféamute dobde sékéy i Kadnane Jesus brab kénayasén bé bukne. Atin i Lasarowe lagéyén déméruun. 3 Mélaw ide libunoménféuwit ro kébéréhmangéy dob Jesusemaro, “Kadnan, i toowe fo kégédawa mo dumo moséloyuk, déméruun.”

4Amun énggélingoo Jesusey ni, ménbéréh mano,“Enda méléhu i Lasarowe bé nan déruun. Ménrigoyni inok médayéw i Tuluse, atin tidéw so dob nimédayéw soy Begéne sani Nga i Tuluse.”

5 Toow fo méimu i Jesuse bé de ni sétuwaréyro Martah, Maria, brab Lasaro. 6 Endob fiyon foké énggélingoo Jesuse déméruun i Lasarowe, éndana ménagéwén tidéw dob gono nuwe bati tamanénda féntibusén nay ruwowe gétérésangan. 7Tidéwbéno, ménbéréh dob de kuyugénmano, “Séfule tommangéy Judea.”

8 Endob bang i de kuyugén, “Maistéro, békénba énda séna ménrugay i kétulamay de Judio diyoBeem méméléhu? Mélaw énda fatutén séfule gonman mangéy diyo.”

Juan 11:9 93 Juan 11:549 Séménumbul i Jesuse mano, “Aw békén ba

folo bra ruwo géuras i ségéfuwehe? Atin éndagébangkud i étéwe magéw ké fuweh non gito noygéfékayae dob duniyae. 10 Endob i étéwe magéw kékélungonon gébangkud non délémon.” 11Nuret Je-susey binuwayae ni inok fégétiga no bé de kuyugénbé énda gésug-sugén diyo dob Judea non énda sénafénggilidén i galbék ne. Amun énggilid Jesusebénréh i ni, rénéfaa nomano, “I Lasarowedumo tomséloyuk, fidong. Mangéyu diyo inok ulégé ku.”

12 Atin i de kuyugén ménbéréh ro maro, “Amukfidong, waléy adi-adi.”

13 Endob i atag i bénréh Jesuse, ménléhu iLasarowe, éndob énda énggésobutoy de kuyugénde. Marok tintu fidong. 14 Mélaw bénréh Je-suse fénkéntayén dob berowe mano, “Ménléhuéni Lasarowe. 15 Endob sabaf bé begome, mororunon énda diyou. Non wén i rigoné kuwe funa kommunur Begén. Enggomén, magéw tomén.”

16Atinménbéréh i Tomase (féndawét so “Séfing”)dob de dumo no kuyugén mano, “Modor tom deinok méléhu tom so séréngan bé Jesuse.”

17 Amun énggégumah ro diyo, énggélingoo Je-suse bé ménfotén gétérésangan i kélébéng ruwebé Lasarowe. 18 I ingéde Betania, gédét saén dobJerusalem, téléw gékilomitroy kérayu ne. 19 Atinmédooy de Judio ménangéy diyo inok féfiyoné royde fédéw ro Martah brab Maria bé kéléhu i lagéyruwe.

20 Amun énggélingoo Martahe gédét gumah iJesuse, ménagéw bénalakén, éndob i Mariahe mén-féled dob lawie. 21 Atin ménbéréh i Martahe dobJesuse mano, “Kadnan, amuk dini go, énda daménménléhu i lagéy guwe. 22 Endob gétiga ku fiyon foké béleewe ni, iray i Tuluse Beem i ati ongoté muwede.”

23 Atin ménbéréh i Jesuse mano, “Tébule i lagéyme.”

24 Atin bang Martahe, “Gétiga ku tébule mosoberoy kéluhanay de étéw dob tamfaday de gai.”

25 Séménumbul i Jesuse mano, “Begéney tém-bulee brab miraye umul. I étéwe munur Begén,fiyon fo ké méléhu, méuyag so. 26 Atin i méuyageétéw munur Begén, éndaén méléhuén. Munur gobé ni?”

27 Atin séménumbul i Martahe mano, “Hoo Kad-nan,munuruBeemeyKristowe, sani nongot-nongotgeye Nga i Tuluse ménangéy dob duniyae ni.”

28Amun énggilid Martahe bénréh i ni, ménséfulemangéy dob Mariahe dumo no brab ménségurawmano, “Enggumah i Maistérowe brab féntawagénbeem.” 29 Amun énggélingoo Mariahey ni, ména-gayas témindég brab ménagéw bénalakén i Jesuse.30 (I Jesuse énda séna énggumahén dob ingéde, diyoséna dob gonoy bénalaka Martahe de.) 31 Atin i deJudio diyo ro dob lawie émféfiyo bé fédéw Mariahe,amun énggito roy Mariahe ménagayas témindégbrab ménagéw, ménfuray ro de. Marok mangéykémérew dob lébénge.

32 Amun énggumah i Mariahe dob gono Jesuse,méntéléngkéb dob adafa nuwe brab ménbéréhmano, “Kadnan, amuk dini go, énda damén mén-léhu i lagéy guwe.”

33 Amun énggito Jesusey Mariahe kémérew brabde Judio ménodor de kémérew ro so, ménuray i naJesuse brab toow fo méntete i fédéw ne. 34 Atinménénginsa i Jesuse mano, “Hon i gonoy lénébéngokome de?”

Séménumbul ro maro, “Kadnan, mangéy tomdiyo.”

35 Tidéw béno, kéménrew i Jesuse. 36 Mélawménsébéréh-béréh i de étéwmaro, “Téngténg gom,toow fo mégédaw i Jesuse bé Lasarowe.”

37 Endob bang i de dumo de, “Enggéféadi-adinonoy de motoy langaféne. Sedek énda énggéféadi-adino noy Lasarowe inok énda daménménléhuén?”

38 Atin amun énggégumah i Jesuse dob lébénge,toow fo méntete i fédéw ne. I ni lébéng takub, atinténléb roy béngawa nuwe bé dakéle batéw. 39Tidéwbéno, ménbéréh i Jesuse mano, “Kéda kom i batéwanan.”

Endob i Martahe, libuy ni ménléhu ménbéréhmano, “Endobmahuén i bangkay ne béleeweni, nonménfotén gétérésangan i kélébénge de.”

40 Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Bénréhgun dob beeme, amuk munur go, gito moy barakati Tuluse.” 41 Mélaw kénda roy batéwe dob bén-gaway lébénge. Atin i Jesuse léménéngag brabménbéréh mano, “Abay, toow fo fésalamatu dobBeeme non fénggélingoém Begén. 42Atin gétiga kufégélingoé mo Begén sénga tékélid. Endob dasalakuy ni béleewe non bé de étéw géliwét Begén inokmunur ro Beem i séménugue Begén.” 43 Amunénggilid bénréhén i ni, ménbéréh toow fo métanugmano, “Lasaro, sut go!” 44 Tidéw béno, méntébule iLasarowebrabménsut. Atinméntabéd i de kémérénbrab de sékéyén bé de safut fénggébaus bé lowohne, brab méntéléb i rangih ne bé munsalawe. Atinménbéréh i Jesusemano, “Kéda kom i de fénggébausde nan inok éndaén méfukétén.”

45 Médooy de Judio ménangéy témukaw bé roMariahe, amun énggito roy rénigo Jesuse, ménunurro dob Beene. 46 Endob i de dumo bero, ménangéyro dob de Fariseo brab nuret roy rénigo Jesuse.47Mélaw i de odoroy de fadi brab de Fariseo, mén-sélimud ro beroy de kéfédéway de Judio. Atinménbéréh ro maro, “Ati rigoné tome? Non i Jesuseni rémigomédoo domékégaif. 48Amuk fédayaé tomi ni rigoné no, kéluhanay étéwe munur dob Beene.Tidéwbéno, waléy datu i de Judio atinmékérit i datutome tidéw Roma. Tidéw béno, mangéy diniy desundaloy de Romano inok binasané roy lawi i Tulusegono tom méngadaf, loo soy ingéd tome.”

49 Endob ménbéréh i Kayafase, sani gérotore fadibé no bélintuwa mano, “Enda i lanték gom. 50 Awénda ba gétiga kom de, labi na fiyo ké ségétéwsaén i méléhue gémantinon bé kéluhanay Judiowe,inok énda mébinasay ingéd tome?” 51 Bénréhén ini békén tidéw dob kaane saén kéfégitung. Nonbeeney toowe gérotor fadi bé no bélintuwa, mélawsénarigoy Tuluse émbéréh bé i Jesuse méléhu inokméuyag i de étéw Judio. 52 Atin békén say de Judio,non i funa Jesuse méléhu inok i kéluhanay de nga iTuluse, sani demunur dob Beene, fiyon atiy gononetidéwo ro, waléy ro sébaan.

53 Mélaw tidéw bé no gai, i de odoroy de Judiofégitungé roy ati kéféléhu ruwe bé Jesuse. 54Mélaw

Juan 11:55 94 Juan 12:35éndaén féira-iray Jesuse dob Judea ké magéw. Ya-mula ménangéy Efraim gédét dob gonone énda iétéw de bati. Atin diyo ménbati beroy de kuyugén.

55 Amun gédétén i kékanduli i de Judio féndawét“Témara”, médooy de étéw tidéw dob de ségiyo-giyo gonon ménangéy Jerusalem. Diyo ro rénigoyadate féndawét “Félinis” inok géamung ro bé kan-dulie ni. 56Atin sélédé roy Jesuse non énda énggitoro de diyo. Atin ménséfénginsa ro dob lawi i Tulusemaro, “Ati karang gome de, mangéy keey diniyJesuse bé ni kékanduli, loo ké énda?” 57 Non i deodoroy de fadi brab de Fariseo, bénréh ro dob deétéw buluk wén i ségétéw gégito bé gono Jesuse,béréhé no dob berowe inok gékéfoo ro.

121 Ném séden kélungonon taman bé gaiy kékan-

duli ruwe féndawét “Témara”, i Jesuse ménangéyBetania, sani ingéd Lasarowe, i lagéye ténébuleén.2 Diyo ténafay roy kandulie fégébasa bé Jesuse. Béno témégén, i lala Martahe démuwot, ménsar i roJesuse bero Lasaro. 3 Atin i Mariahe éndotén idakéle katiya ménféno fégéféamut féndawét nardo,toow fo balilaga, atin lénukaén dob de sékéy Jesus.Tidéw béno, kénayasén bé buk ney de sékéy Jesus.Atin ménlégéb i duwaléy lawie bé téréhung i nifégéféamut. 4 Endob i ségétéwe bé de kuyugén fén-dawét Judas Iskariot, saniménfékéfoe de,ménbéréhmano, 5 “Sedek séninggula saén i nan fégéféamut?Non amuk fénbéléy damén i nan nor, wén i médookurta gédotén de brab iray damén dob de méski-nan.” 6 Endob békén toow i kéuray i na nuwe béde méskinan. Enggébérého noy no non i beeneségétéw ménakaw. Beeney témimue bé kurta ruwe,brab sénga tékélid médot de.

7Endob séménumbul i Jesusemano, “Kago élénéni Mariahe. Atin fatut itongé noy sama ne inok wén ifégéféamut bé gaiwe kélébéng bé bangkay guwe. 8 Ide méskinan bati dob begome sénga tékélid. Endobi Begéne, éndaén mérugayu bati dini dob begome.”

9 Médooy de étéw énggélingoo ro diyo i Jesusedob Betania. Mélaw ménangéy ro diyo. Békénsay Jesusey funa ruwe mangéy diyo, non ménangéyro diyo inok gito ro soy Lasarowe, sani lagéyeténébuleén. 10 Mélaw i de odoroy de fadi bénan-tak fédéw roy féléhué ro soy Lasarowe. 11 NonLasarowey funay médoowe Judio téménrén modorbé kétoro i de odoro ro atin méngganay ro munurbé Jesuse.

12 Bé gétunduge de fuweh, médooy de étéwdo ménangéy dob Jerusalem inok mamung bé nikanduli féndawét Témara, énggélingoo roy Jesusemangéy Jerusalem. 13 Mélaw méndot ro do daubongo brab ménsut ro dob ingéde inok balaké royJesuse. Ménbéréh ro métanug maro, “Dayéwé tom iTuluse! FéfiyonéyTuluse damén i ni gégumah tidéwdob Kadnane! Beeney datu tome do Judio!”

14 Atin éndot Jesusey natiy kudae brab kénudaano. Mélawméntuman i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, 15 “I begome do étéw dob Jerusalem, kagommégilak. Non gégumah i datu gome kémuda dobnatiwe.” 16 Enda fo énggésobutoy de kuyug Jesus ide ni bé no gai. Endob amun déméniyat i Jesuse,

énggétédémo ro brab énggésobuto roy MénsulateKébéréh i Tuluse, brab been i niy rénigo ruwedob Jesuse funan méntuman i Ménsulate Kébéréh iTuluse.

17 Bé béni, i de médoo do étéw énggégito békétawag ne brab kétébule ne bé Lasarowe, nuret rodob de dumo roy fantage bé rénigo Jesuse. 18Been iniy funay médoowe étéw ménalak bé Jesuse dob deagéwon non énggélingoo roy rénigo nuwe ni méké-gaif. 19Mélawménsébéréh-béréh i de Fariseo maro,“Endaén i fiyo rigoné tom, énténg gom kéluhanayétéwe modor ro de.”

20 Atin diyo soy do étéw tidéw dob ingéde Gris.Ménangéy ro so Jerusalem inok géféngadafa robé no kékanduli. 21 Ménangéy ro dob Filipihe(sani tidéwe Betsaida, sébaan ingéd dob sakuf iGalileawe), brab ménbéréh ro maro, “Maistéro,méuyot gey géségito bé Jesuse.”

22 Tidéw béno, bénréh Filipihe bé Andrese, brabruwo ro ménangéy dob Jesuse brab bénréh ro dobBeeney kéuyotoy de étéw. 23Atinménbéréh i Jesusemano, “Enggumahén i gaiwe toow fo médayéw iNga i Kéilawane, sani Begéne. 24 Béréhé ku begomi toowe, amuk i bénee énda mélébéngén dob fan-tade, énda mégonokén. Endob amuk ménlébéng,mégonok médoo. Ségiléw bé Begéne, non amukméléhuu, médooy gégédote bé mantuwe umul. 25 Iaruméne étéw sani toowe fo gémulaan bé férénawanuwe, méléhu. Endob i étéwe énda gulaané noyférénawa nuwe dob ni duniya, gédoté noymantuweumulmagufusa. 26Atiyméuyote gémalbékon Begénfatut modor Begén, inok fiyon fo ké ati ayo kuwe,diyo soy sugu-sugué kuwe. Atin fébantug i Abayguwey étéwe gémalbékon Begén.

27 “Toow fo tete i fédéw guwe béleewe ni. Atifatute béréhé ku? Enda mon gébérého ku deké maku, ‘Abay, kago fédayaén mérigo séko dobBegéne.’ Non been i niy funa kuwe ménangéydini inok géagéwo kuy ni kérasay.” 28 Tidéw béno,déménasal i Jesuse mano, “Abay, fégito moy barakatme.”

Tidéw béno, wén i émbéréhe tidéw dob lawayomano, “Fénggito gun i barakat guwe atin fégito guman ségule.”

29 Atin amun énggélingooy de ménsélimud doétéw diyo i ni, i de dumo de marok léte, atin i dedumo de marok télakiy no ménsébéréh bé Jesuse.

30 Endob bénréh Jesuse mano, “I funay Tuluseménbéréh békén inok gélingoo ku, yamula inokgélingoo kom so. 31 Béleewey gaiwe féganayéy Tu-lusey kékukumne bé de tete étéw. Atin fétékédanéni datu i ni duniya, sani Satanase. 32 Atin i Begéne,amukmétunggulu, féfégédété kuy kéluhanay étéwedob Begéne.” 33 (Bénréh Jesusey ni inok fégétiga noberoy fégéléhu ne, tunggulén dob kruse.)

34 Atin ménbéréh i de étéw ménlimud maro,“Ménbéréh dob Ménsulate Kébéréh i Tuluse i Kris-towe kun méuyag taman sa taman. Mélaw sedekbénréhém i Nga i Kéilawane fatut tunggulén? Atini Nga Kéilawan?”

35 Mélaw bénréh Jesuse bero mano, “I Begénemaak solo. Atin éndaén mérugay i kébati guwedob begome. Fétuntay gom béleewe non diniwuséna inok gétiga kom i fiyowe agéwon. Endob amuk

Juan 12:36 95 Juan 13:25délémonén, éndaén gito gom i agéwone. 36 Mélawamundiniwu séna, unur gomBegén inokwaléy gomso do solo miring Begén.”

Amun énggilid i Jesuse ménbéréh, méntékédanbrab éndaén méntéfégito no bé de étéw. 37 Fiyon foké énggito roy demédoo rénigo Jesuse domékégaif,énda so munur ro de. 38 Dob ni méntuman i Mén-sulate Kébéréh i Tuluse, sénulat Isaiase sani mén-télatae sénarigoy Tuluse muret mano, “Kadnan,énda i munur bé uret geye, atin énda i énggétiganbé fénggitono muwe bé barakat me.”

39-40 Atin sénulat Isaiase so mano, “I Tuluse, fén-waléyén bero langafén brab féntégasén i de fédéwro, inok énda gégito ro brab inok énda gésobut robrab énda gésénule ro brab munur dob Tuluse inoktabanga no bero.” Atin been i funa ruwe éndagéunur ro.

41 Bénréh Isaiasey ni non bé gétahe de énggitonoy kébarakata Jesuse brab bénréhén i fantage béBeene.

42 Fiyon fo ké loo bé ni, médooy de odoroy deJudio ménunur bé Jesuse. Endob énda fénayag rode non mégilak ro bé de Fariseo fétékédané ro doblawie féngadafan inok éndaén géféngadaf ro diyo.43Enda fénayag roy kéunur ruwe bé Jesuse non toowna foméuyot ro bé kédayéw i kéilawane bé kédayéwi Tuluse.

44 Tidéw béno, méntanug i kébéréh Jesuse mano,“I étéwe munur dob Begéne, énda saén munuréndob Begéne, éndob munur so bé Tuluse séménuguBegén. 45 Atin i étéwe énggégito Begén, énggitono soy séménugue Begén. 46 Begéney maake solo.Ménangéyu dini dob duniyae inok réméndawu dobde étéw. Mélaw i demunur dob Begéne, éndaén batiro dob délémone. 47 Atin i étéwe énggégélingo békétoro guwe éndob énda munurén de, békén Begéni kémukume de, non énda ménangéyu dini inokkukumékuyde kéilawan, yamula fukasé kuberodobde sala ro. 48 I étéwemikaBegénbrab éndamunurénbé kagéne kétoro, mékukum dob tamfaday de gai.Atin i kémukume de, been i kétoro guwe. 49 Noni kagéne kétoro békén tidéw dob Begéne, éndobtidéw dob Abay guwe Tulus séménugu Begén. Beeni ménfébéréhe Begén. 50 Atin gétiga ku, i sugu nemiray bé umule magufusa. Mélaw béréhé ku begomi sénugu i Abay guwe.”

13Nurah Jesusey de sékéy i de kuyugén

1Bé béno, ségékélungonon séden atin kémandulii de Judio féndawét “Témara”. Atin énggétigaJesuse, gédétén i gaiwe tagaké noy duniyae ni atinséfule mangéy dob Abay ne. Toow fo ménimu béde kuyugén dob duniyae ni, atin fénténgténgén ikédakél i kégédaw ne bero.

2 Ménama i Jesuse beroy de kuyugén. Atin iSatanase, bé gétahe de fénémanduonoy Judas Iskar-iote sani nga Simon Iskariote inok fékéfoén i Jesuse.3 Atin i Jesuse énggétiga noy Abay ne sénarigéndob Beeney kéluhanane. Atin énggétiga noy Beenetidéw dob Tuluse atin séfule mangéy dob Tuluse.4Mélaw amunménsar ro séna dob sékuloy ahayane,téménindég i Jesuse brab kénda noy kégal ne brabnikétén i tuwaliyawe dob owok ne. 5 Tidéw béno,

rénigono nowayég i félangganahe atin nurahén i desékéy i de kuyugén, brab ténrafo no bé tuwaliyawenikétén dob owok ne. 6 Amun fégédét i Jesusedob Simon Pedrowe, ménbéréh i Pedrowe mano,“Kadnan, aw Beem i murahe bé de sékéy gu?”

7 Séménumbul i Jesuse mano, “Enda gésobutokom i atag i ni rigoné ku béleewe ni, éndob gésobutokom so moso.”

8 “Kago”, bang Pedro. “Enda fo méuyotu de kéBeem i murahe bé de sékéy gu.”

Endob séménumbul i Jesuse mano, “Amuk éndagéuraha ku begom, békén gom do toow kuyug gu.”

9 Mélaw bang Pedrowe, “Kadnan, békén say desékéy gu, éndob urahém soy de kémér gu brab uléwguwe de so.”

10 Endob ménbéréh i Jesuse mano, “I étéweénggilidén méndiyoh, kailangan urahé no say desékéyén, non limfiyonén i lowoh ne. Atin lim-fiyo gomén saliyu bé ségétéwe énda limfiyo no.”11 Bénréh Jesusey ni non gétiga no wén i ségétéwebero émfékéfo de. Been i niy funa nuwe ménbéréhmano, “Enda kéluhana kom limfiyo.”

12 Atin amun énggilidén nurah Jesusey de sékéyi de kuyugén, kéménégal brab ménsar man dobamaane. Tidéw béno, ménénginsa mano, “Awénggésobuto kom i rénigo guwe dob begome?13 Fédawété kom Begén ‘Maistéro’ brab ‘Kadnan’,atin toow fo fatut i nan non Begéney Kadnane.14Mélaw i Begéne, sani Kadna kome brab Maistérogom, amun nurah guy de sékéy gom, fatut gom soséurah sékéy. 15 Ténoro gu begom i fatute adat.Rénigo guy ni inok iringé kom so. 16 Béréhé kubegom i toowe, énda nay rifén ké toow na fo gérotorbé gefee de, brab énda nay sugu-suguén ké toow nafo gérotor bé amu ne. 17 Amuk énggésobuto kom ide ni, toow gom na fo moror ké rigoné kom.

18 “Enda béréhé kuy ni dob begome kéluhanan,non gétiga kuy de fédéw gomdo fénémili gu. Mélawgétiga ku wén i ségétéw begom émfékéfo Begén.Mérigoy ni inok métuman i Ménsulate Kébéréh iTulusemano, ‘I étéwe dumo gumamawaléy sébanilBegén.’ ” 19 Féntaus Jesusey kébéréh ne mano,“Béréhé ku begom béleewe ni, bé énda séna mén-rigo no inok amuk gégumah i gaiwe métuman i ni,géunur gom Begéney Kristowe tidéw dob Tuluse.20 Béréhé ku begom i toowe, i étéwe témayakuf bésugué kuwe, témayakuf so Begén. Atin i témayakufeBegén, ténayakufén soy Tuluse séménugu Begén.”

21Amun énggilid Jesuse bénréh i ni, toow fomén-lidu i na nuwe atin ménbéréh man mano, “Béréhéku begom i toowe, wén sékoy ségétéwe begomémfékéfo Begén.”

22 Tidéw béno, i de kuyugén ménggéséténgténgro, non énda gétiga roy ati isuwe bé berowey bénréhJesuse. 23 Atin ménsar dob sékulo Jesusey kuyugne toow fo kégédawa no. 24 Atin kénébit SimonPedrowey ni kuyug brab ménbéréh mano, “Féngin-saém ké ati isuwe de.”

25Mélaw ménfégédét i ni kuyug dob Jesuse brabménénginsa mano, “Kadnan, ati isuwe begey i ém-fékéfoe Beem?”

Juan 13:26 96 Juan 14:2826 Séménumbul i Jesuse mano, “I étéwe iraya ku

bé fane nérém gu, been i nan.” Tidéw béno, amunénggérémo noy fane, nirayén dob Judase nga SimonIskariote. 27Amun énggédot Judasey fane, ménahuri Satanase dob Beene. Atinménbéréh i Jesusemano,“Fagayas gon, rigomo nén i rigonémuwe.” 28Endobénda i ségétéw bé de kuyugén ménsar dob amaane,énggésobut bé funa Jesuseménbéréh bé nan. 29Noni Judase beeney témimue bé de kurta ro, brabmaroksénugu Jesuse mangéy méléy bé de kailanga ro béno kékanduli. Atin i de dumo bero marok sénuguénmangéy miray kurta dob de méskinan.

30 Amun énggédot Judasey fane ni, ménsut atinménagéw. Bé béno, kélungonon.

I mantuwe sugu31 Amun ménagéw i Judase, ménbéréh i Jesuse

mano, “Béleewe gitonén i barakat guwe sani Ngai Kéilawane. Atin bé Begéne, giton soy barakati Tuluse. 32 Brab amuk bé Begéne, énggitonén ibarakat i Tuluse, tidéwbéno fégitoyTulusey barakatguwe. Atin rigoné noy ni magad. 33 Do nga gu,éndaén mérugay i kébati guwe dob begome, brabsélédé kom séko Begén. Endob béréhé ku begombéleewe niy bénréh guwe dob de odoroy de Judio,‘Enda géodor gom mangéy dob ayo kuwe.’ 34 Atinay niy mantuwe sugu iray gu begom: Ségédaw gom.Ségiléw bé kégédaw guwe begom, ségédaw gom.35 Amuk ségédaw gom, gétigay kéluhanay de étéwmélaw begom i de kuyug gu.”

36 Tidéw béno, ménénginsa i Simon Pedrowemano, “Kadnan, ayo muwe de?”

Séménumbul i Jesuse mano, “Béleewe ni, éndagéodor gom Begén mangéy dob ayo kuwe. Endobgétundug gom so moso may diyo.”

37 Atin bang Pedrowe, “Kadnan, sedek éndagéodoru Beem béleewe ni? Ulan den ké méléhuusabaf bé Beeme.”

38 Endob ménbéréh man i Jesuse mano, “Aw toowulan den ké méléhu go sabaf bé Begéne? Béréhé kubeem i toowe, énda séna ukoro i férufete, dirungémo Begén téléw gule bé énda gélolo mo Begén.”

14Jesusey agéwone mangéy dob lawayo

1 Bang Jesuse, “Kagom émbuku taloo no tete ide fédéw gom. Unur gom bé Tuluse, brab unurgom so Begén. 2 Wén i médoo do gonon dob lawii Abay guwe. Atin magéwu angéyé ku tafayén i degono kom. Enda béréhé ku begom i ni amuk békéntoow. 3 Tidéw béno, amuk énggilidén méntafay ide gono kom, séfuleu mangéy dini brab uwité kubegom mangéy dob batio kuwe inok sétifon tom.4Atin gétiga kom i agéwonemangéy dob ayo kuwe.”

5Endobménbéréh i Tomasemano, “Kadnan, éndagétiga key i ayo muwe de. Ati mélaw i kégétiga keyebé agéwone mangéy diyo?”

6 Séménumbul i Jesuse mano, “Begéney agé-wone, Begéney toowe, brab Begéney umule. Endai géangéy dob Abaye saliyu bé Begéne. 7Amuk toowfo gétiga kom Begén, gétiga kom soy Abay guweTulus. Atin tidéw béleewe ni, énggétiga komén brabénggito gomén.”

8 Atin bang Filipihe. “Kadnan, fégito mo begey iAbaye Tulus. Been saén i nan i kailanga keye.”

9 Séménumbul i Jesuse mano, “Ménrugayén ikébati guwe dob begome. Endob taman so béleeweénda so wayo gélolo mo Begén Filipi? I énggégi-towe Begén, énggito no soy Abaye. Sede mélawké émbéréh go, ‘Fégito mo begey i Abaye’? 10 Awénda fo munur go Begén diyou dob Abaye, atin iAbaye dini dob Begéne? I de béréhé ku begombékén tidéw dob Begéne. Tidéw dob Abaye dini dobBegéne gémalbék. 11 Unur gom bé kébéréh guwe,i Begéne diyou dob Abaye, atin i Abaye dini dobBegéne. Taloo no unur gom sabaf bé de mékégaifénggito gom rénigo gu. 12Béréhé ku begom i toowe,i munure Begén gérigono noy de galbék rigoné ku.Atin gérigo na toow fo dakél mékégaif bé de kagéngalbék, nonmangéyu dob Abay guwe. 13Atin rigonékuy kéluhanay ongoté kome dob dawét guwe, inokfégito guy kéfiyoy Abay guwe Tulus. 14 Udenénéntingayén ongoté kom dob dawét guwe, rigonéku.”

Fantag bé Rémogor i Tuluse15 Féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Amuk

méimu gom Begén, odoro kom i de sugué ku.16-17Atin ongoté ku dob Abaye, brab sémugu ségiyotémabang sani Rémogor i Tuluse témoro bé toowe.Atin bati dob begome taman sa taman. I de étéwdob duniyae sébanil bé Tuluse énda tayakufé ro denon énda gito ro de brab énda gétiga ro de. Endob ibegome, gétiga komnon bati dob begome brab éndatékéda no dob begome.

18 “Atin i Begéne, énda tagaké ku begom félébu,non séfuleo ku begom. 19 Endaén mérugayén, i desébanil bé Tuluse éndaén gito ro Begén. Endob ibegome, gito gom man Begén. Atin non méuyaguman taman sa taman, méuyag gom so taman sataman. 20 Amuk gégumah i nan gai tébuleu, gétigakom i Begéne diyo dob Abay guwe, atin i begomedini dob Begéne, loo bé kédiyo guwe dob begome.

21 “I témayakufe bé de sugu gu brab rigoné no,beeney méimue Begén. Atin i Abay guwe féimuénoy étéweméimuBegén. Atin i Begéne féimué ku sobrab féfégétiga ku dob beeney fantage bé Begéne.”

22 Tidéw béno, ménbéréh i Judase (békén JudasIskariot)mano, “Kadnan, sedek féfégétigamo begeyi fantage bé Beeme, éndob énda fayagémode dob deétéw sébanil bé Tuluse?”

23 Séménumbul i Jesuse mano, “I méimue Begén,odoro noy kétoro guwe. Atin i Abay guwe méimude so brab i Abay guwe brab Begéne mangéy geybati dob beene. 24 I étéwe énda méimuén Begén,énda so odoro noy kétoro guwe. I de ni kébéréhgélingoo kom békén kagén, éndob tidéw dob Abayeséménugu Begén.

25 “Bénréh gu dob begomey de ni lokut diniwuséna dob begome. 26 I témabange sani Rémogori Tuluse, féuwit i Abaye inok fétausé noy galbékguwe. Atin toroé no begom i kéluhanane brabféfégétédémén begom i kéluhanay bénréh guwebegom.

27 “Féledé kuy kagéne kétanék dob begome, inokfiyoy de fédéwgom. I kétanéke iray gu begombékénloo bé kétanéke dob duniyae ni. Mélaw kagomémbuku taloo no mégilak gom. 28 Enggélingoo kom

Juan 14:29 97 Juan 16:11i bénréh guwe bé tagaké ku begom éndob séfuleo kuso begom. Amu damén ké toow gom méimu Begén,moror gom bé kéangéy guwe dob Abaye non i Abayetoow na fo gérotor Begén. 29 Bénréh gu begom i nilokut énda séna ménrigo no, inok amuk métuman,munur gom de. 30 Enda férugayé kuy kébéréh guwedob begome non gégumah sékoy odoroy duniyae nisani féndawéte Satanas. Endob énda i barakaténgélawan Begén. 31 Endob rigoné kuy kéluhanaysénugu i Abaye inok gétigay de étéw i kéimu guwebé Abaye. Enggomén, magéw tomén tékédan tomdini.”

15I binuwayae fantag bé kayéwe

1 Ménbéréh man i Jesuse mano, “I Begéne maaksébaan idéng kayéw atin i Abay guwe Tulus Beeneygefee bé kayéwe. 2 Amuk wén i do fongoy kayéweéndamégonokén, kéléngéno. Atin limfiyonénoydefongo mégonok inok méuman i kéfégonok ruwe. 3 Ibegome maak do fongo gu brab ménlimfiyo gomén,nonménunur goménbé de kétoro gu. 4Kagom téké-dan dob Begéne atin énda tékédanu dob begome.Enda i fongo géfégonok amuk énda ménsumfaténdob idéng i kayéwe. Ségiléw bé begome non amuksésuway gom Begén, énda gérigo gom bé fiyowe.

5 “Non i Begéne maak idéng kayéw atin i be-gome maak do fongo. I étéwe énda tékédan nodob Begéne, brab énda so tékédanu dob beene,géfégonok médoo do fiyo rigonén. Endob énda ifiyo gérigono kom ké tékédan gom dob Begéne.6 Atin i endae ménsumfat dob Begéne ibérén loobé fongowe. Tidéw béno, waléy mégangu. Atini kéluhanay de fongo do mégangu, timuén inokibérén dob aféye brab métuwég. 7 Endob i begome,amuk énda tékédan gom dob Begéne atin amukmodor gom bé kétoro guwe, udenén kétaya komongoté kom, atin gédoté kom. 8 Atin amuk éng-géfégonok gommédoo do fiyo rigonén, dayéwéy deétéw i Abay guwe. Atin gétiga ro mélaw do kuyuggu begom. 9 Féimué ku begom ségiléw bé kéimu iAbay guwe Begén. Fétaus gom i kétayakuf gome bégédaw guwe begom. 10 Amuk odoro kom i de sugugu, gétaus gom bé kétayakuf gome bé gédaw guwebegom, ségiléw bé kéodoro ku bé de sugu i Abayguwe atin taus i kétayakuf guwe bé gédaw ne Begén.

11 “Bénréh gu begom i ni inok méoror gomségiléw bé Begéne inok toow tom fo séoror. 12 Ayniy sugu guwe begom: ségédaw gom loo bé kégé-daw guwe begom. 13 Amuk toow fo mégédaw iségétéwe étéw bé dumo nuwe, irayén i férénawanuwe inok tabanga no. Been i niy toowe fo dakélkégédaw. 14 Begom i do dumo gu, amuk rigonékom i sugué kuwe begom. 15 Endaén fédawétéku begom do sugu-suguén, non i ségétéwe sugu-suguén, énda gétiga noy rigonéy amu ne. Yamulafédawété ku begom do dumo gu, non bénréh gubegom i kéluhanay énggélingoo kuwe tidéw dobAbay guwe Tulus. 16 Békén begom i ménémilieBegén, yamula fénémili gu begom. Ténabar gubegom inok géfégonok gom do fiyo galbék éndamékédano. Atinmélaw i Abaye Tulus, irayén begomi kéluhanay ongoté kome dob dawét guwe. 17 Ay nimélaw i sugu guwe begom: ségédaw gom.

18 “I de étéw sébanil bé Tuluse dob duniyae ni,amuk mérarék ro begom, fégétédém gom i ni, géé-tahunakénraréko ro. 19Amukmamunggomsébanilbé Tuluse, méimu i de tete étéw begom. Endobfénémili gu begom inok sésuway gom bé de teteétéw dob duniyae ni. Mélaw mérarék ro begom.20 Fégétédém gom i bénréh guwe begom, ‘Enda isugu-suguén ké gérotor na bé amu ne.’ Mélawamuk férasayé ro Begén, férasayé ro so begom.Endob amukwén i do étéwodoro roy kagéne kétoro,odoro ro soy kagome de. 21 Endob i funa ruwebegom émférasay non do kuyug gu begom. Nonénda gétiga roy Tuluse, sani séménugue Begén.22 Amuk énda ménangéyu dini mureton bero, éndai sala ro. Endob béleewe ni énda géséliyah ro nonénggélingoo roy toowe, éndob mika ro de. 23 Atini de étéw mérarék Begén, békén mérarék ro saénBegén non mérarék ro so bé Abay guwe. 24 Enggitoroy mékégaife galbék rénigo gu, énda gérigonoységiyowe de. Amuk énda énggito ro de, énda isala ro. Endob énggito roy de ni, gido loo mérarékro Begén brab Abay guwe Tulus. 25 Endob fatutmérigoy ni inok métuman i Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, ‘Fiyon fo ké énda i funa ro, mérarékro so Begén.’ ”

26 Féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Gégumahsékoy témabange tidéw dob Abaye Tulus. Suguéku mangéy dob begome. I dawét ne Rémogor iTuluse, atin toroé noy toowe. Amuk gumahén dini,fégétiga no bé de étéw i fantage bé Begéne. 27 Atinbegome soy fatute muret fantag bé Begéne, nonénggéséodor gom Begén tidéw féganay bé kétoroguwe.”

161 Féntaus Jesusey kébéréh ne mano, “Bénréh gu

begom i kéluhanay de ni inok énda mékédan ikésarig gome dob Begéne. 2 Non éndaén mosotungkasé ro begom mahur dob de lawi féngadafan.Atin gégumah moso i gaiwe, i de étéw méméléhubegom, marok rigoné roy kétayay Tuluse. 3 Rigonéroy de ni non énda séna gélolo ro Begén taloo noAbay guwe. 4 Endob bénréh gu begom i de ni, inokamuk gégumah moso i nan gai kéférasay ro begom,gétédémo kom i bénréh gun begom.

“Enda bénréh gu de begom bé de gétah, nondiniwu séna séodor begom. 5 Endob béleewe ni,muleu mangéy dob Tuluse séménugu Begén. Gidoloo, énda i ségétéw begom ménginsa ké hon i ayokuwe de. 6Atin béleewe, toow fo tete i de fédéw gomnon bénréh guy de ni. 7Gido loo, béréhé ku begom itoowe, toow na fo fiyo dob begome ké magéwu, nonbuluk énda magéwu énda mangéy i témabange dobbegome. Endob amuk magéwu, sugué ku mangéydob begome. 8 Atin buluk gégumah, féfégétiga nobé de étéw i de sala ro. Féfégétiga no soy fantage béfiyowe brab fantag bé kékukum i Tuluse. 9 Fégétigano beroménsala ro sabaf éndaméginugut ro Begén.10 Féfégétiga no beroy fantage bé fiyowe non muleumangéy dob Abaye Tulus, atin éndaén gito gomBegén. 11Atin féfégétiga no soy fantage bé kékukumi Tuluse, non i Satanase, sani odoroy kéluhanaytetee dob duniyae ni, ménkukumén.

Juan 16:12 98 Juan 17:1612 “Médoo nay kéuyoto kuwe ureté ku begom,

éndob énda séna gésobuto kom de béleewe ni,brab waléy gom émbuku ké béréhé ku. 13 Endobi Rémogor i Tuluse, sani témoroe bé toowe, amukgégumah, féfégétiga no begom i kéluhanay toowe.Enda béréhé noy de kaan saén kéfégitung, yamulatoroé noy kéluhanay énggélingoo nuwe tidéw dobAbaye, atin béréhé no begom i fantage bé kéluhanaymérigowe moso. 14 Dayéwé no Begén, non féfégé-sobutén begom i kéluhanay de kagén kétoro brab derénigo gu. 15 I kéluhanay kay Abaye, kagén so. Beeni niy funa kuwe ménbéréh bé i Rémogor i Tuluse,féfégésobutén begom i kéluhanay kétoro guwe.

16 “Endaén mérugayén tidéw béleewe ni, éndaéngito gom Begén. Enda man mérugayén tidéw béno,gito gom man Begén.”

17 Atin i de dumo bé de kuyugén ménsébéréh-béréh ro maro, “Ati atag i bénréh ne mano, ‘Endaénmérugayén tidéw béleewe, éndaén gito gom Begén,brab énda man mérugayén tidéw béno, gito gomman Begén?’ Brab bénréhén so mano, ‘Non muleunmangéy dob Abaye.’ 18 Atin ati keey i atag i ni,‘Endaén mérugayén’? Enda gésobuto tom i nobénréhén.”

19 Atin énggétiga Jesuse méuyot ro ménginsa,mélaw bénréhén bero mano, “Aw séfénginsa gombé ati atag i bénréh guwe begom maku, ‘Endaénmérugayén éndaén gito gom Begén, brab éndaman mérugayén tidéw béno gito gom man Begén?’20 Béréhé ku begom i toowe, i de tete étéw dobduniyae ni, toow ro fo moror bé mérigowe dobBegéne, éndob i begome, kémérew gom non toowfo tete i de fédéw gom. Endob énda man méru-gayén waléy gom toow na fo moror. 21 Ufama, ilibune kéararan, démawét non énggumahén i gaiykékérasaya nuwe. Endob buluk ménkéumahanén,ménlifotén bé kékédawéta nuwe, sabaf bé kéoror nebé ngaeménumah dob duniyae ni. 22Ségiléw bé nansoy begome. Béleewe ni, tete i de fédéw gom. Endobamuk gégumahén sékoy gaiwe géségito tom man,waléy gom toow fo moror. Atin énda i gékédan békéoror gome.

23 “Amuk gégumahén sékoy nan gai, éndaén on-goto kom Begén. Béréhé ku begom i toowe, i AbayeTulus, irayén begom i kéluhanay ongoté kome dobdawét guwe. 24Taman so béni, énda sénaménongotgom dob dawét guwe. Ongot gom atin gédoté kom,inok toow gom fo moror.

25 “Bénréh gu begom i de ni fénagéw dob bin-uwayae. Endob gégumah sékoy gaiwe éndaén bin-uwayaa ku begom, yamula fékéntayé kuy kéuretguwe fantag bé Abaye. 26 Buluk gégumah i nan gai,begom i demongot dob dawét guwe dob Beene inokiraya no begom. Békén Begén i mongote. 27 Non iAbaye toow fo mégédaw begom. Féimué no begomnon ménimu gom Begén brab ménunur gom Begéntidéwu dob Beene. 28Tidéwu dob Abaye Tulus, brabménangéyu dob duniyae. Brab béleewe tékédanudob duniyae ni, atin muleu mangéy dob Abaye.”

29 Tidéw béno, ménbéréh i de kuyugén maro,“Béleewe mékéntay i kébéréh me, éndaén émbéréhgo binuwaya. 30 Béleewe ni gétiga key gétiga moykéluhanane, non fiyon fo ké énda séna ménginsa

gey, gétiga mon i de fénginsaé key. Mélaw munurgey Beem, tidéw go dob Tuluse.”

31 Atin bang Jesuse, “Aw méginugut goménBegén? 32 Endob gégumah i gaiwe brab éng-gumahén, ké émbéragar gom, mule gom mangéydob de lawi gom. Atin tagaké kom Begén ségétéwgu saén. Endob fiyon fo ké loo bé nan, wén i dumogu, non i Abay guwe Tulus i dumo guwe. 33 Béréhékuy de ni begom, inok fiyoy de fédéw gom sabafbé késarig gome dob Begéne. Férégénoy de teteétéw begom, éndob fébaraw gom non ténabananénBegén i Satanase, sani odoroy duniyae ni.”

171 Amun énggilid Jesuse bénréh i de ni, léménén-

gag saréw dob lawayo brab ménbéréh mano, “Abay,énggumahén i gaiwe. Fégito moy kéfiyo guwe funaku fatut médayéw inok fégito gu soy kéfiyo muwefuna mo fatut médayéw. 2 Non sénarigém Begéni kuwagibé méguléw bé kéluhanay de kéilawan,inok iray guy umule magufusa dob kéluhanay deétéw nirayém Begén. 3 Atin ay niy kégédote béumule magufusa: kailangan gétiga roy Beeme brabBegéne, non Beem saén i tintuwe Tulus brab Begén isénugu me Jesu Kristo. 4 Fénggito guy kéfiyo muwedob duniyae, funa mo fatut médayéw atin énggilidgun i galbéke sénuguém Begén rigoné ku. 5 Abay,béleewe ni ay niwu dob adafamuwe, féséfuleémdobBegéney bantuge loo bé bantug tuwe tidéw féganaybé énda séna ménlimbag i duniyae de.

6 “Féfégétiga kuy fantage bé Beeme dob de étéwdob ni duniya nirayém Begén. Beem i gefee bero,atin nirayém bero dob Begéne, atin ménunur robé kébéréh me. 7 Béleewe énggétiga ro tidéwdob Beemey kéluhanane béréhé ku brab rigoné ku.8 Non fénsamfay gu dob berowey de kébéréhémnirayém Begén, atin méngginugut ro de. Eng-gétiga ro toowu tidéw dob Beeme, brab ménunur rosénuguém Begén.

9 “Dasala ku bero dob Beeme. Enda dasala kuyde tete étéw dob duniyae ni, éndob ongoté ku dobBeeme féfiyoné moy de étéw nirayém Begén nonkaam so do étéw. 10 I kéluhanay kagéne kaam so,brab i kéluhanay kaame kagén so. Atin dob beroweénggiton i kéfiyo guwe funa ku fatut médayéw.11Atinmuleu sékomangéy dob Beeme, brab éndaénbatiu dob duniyae ni. Endob taus i karowe kébatidob duniyae ni. Fiyo Abay, diyaga mo bero bébarakat i dawét me, sani dawét me nirayém Begén,inok waléy ro sébaan, ségiléw bé betowe sébaan.12 Amun diniwu dob berowe, déniyaga gu berobé barakat i dawét me nirayém Begén. Déniyagagu bero inok énda i ségétéw métadin bero saliyubé ségétéwe kailangan mékukum inok métumani Ménsulate Kébéréhém. 13 Atin béleewe séfuleumangéy dob Beeme. Béréhé kuy de ni lokut diniwuséna inok i de gégélingo de toow ro fo mororséréngan bé Begéne. 14 Fénsamfay gu dob beroweyde kaam kétoro. Atin i de tete étéw dob duniyae,mérarék ro bero non éndaén mamung ro dob detete étéw ségiléw bé Begéne énda mamungu de.15 Enda ongoté ku de dob Beeme ké kédané mo berodob duniyae, éndob ongoté ku dob Beeme diyaganémo bero tidéw dob Satanase. 16 Enda mamung ro

Juan 17:17 99 Juan 18:28sébanil Beem ségiléw bé Begéne éndamamungu de.17 I de ni kato étéw, usarém i toowe féwaléyém berodo malinis dob adafa muwe. Atin i kaame kébéréh,been i toowe. 18 Sénugu gu bero muret dob de étéwségiléw bé késugu me Begén mangéy dob duniyae.19Atin sabaf bé berowe, iray gu Beem i fédéw guwe,inok i berowe so iray roy de fédéw ro dob Beeme.

20 “Békén saén i berowey dasala kuwe dob Beeme,éndob dasala ku soy de étéw munur ro dob Begénenon bé kéuret i de ni kuyug gu. 21 Démasaludob Beeme Abay inok waléy ro sébaan ségiléw béBetowe. Atin ségiléw bé kédini muwe dob Begénebrab kédiyo guwe dob Beeme, dini ro so damén dobBetowe. Waléy ro damén sébaan inok i de étéw dobduniyae munur ro bé sénuguém Begén. 22 Niraygu beroy barakate nirayém Begén inok i de fédéwro waléy sébaan loo bé Betowe. 23 Non i Begénediyou dob berowe, atin i Beeme dini go dob Begéne.Mélaw waléy ro damén tintu sébaan inok i de étéwdob duniyae gétiga ro Beem i séménugu Begén brabféimuém bero loo bé kéféimu me Begén.

24 “Abay, i de étéw nirayém Begén, méuyotu de kéi ayo kuwe begey so inok gito roy bantug guwe, sanibantuge nirayém Begén non fénimuém Begén fiyonfo ké énda séna ménlimbag i duniyae de. 25MétintuAbay gu, i de étéw sébanil Beem, énda gétiga roBeem. Endob i Begéne énggétiga ku Beem. Atin i deni kuyug, gétiga ro sénuguém Begén. 26 Fénggétigaku beroy fantage bé Beeme, brab fétausé ku so inoki kégédaw me bero waléy ségiléw bé kégédaw meBegén, atin gédiyou dob berowe.” Been i niy dasalJesuse.

18Kénéfo i Jesuse

1Amun énggilid i Jesuse démasal, ménagéwberoyde kuyugénménifar ro bé wayége féndawét Kidron.Wén i do nohok kayéw diyo atin diyo ro téménrén.2 Atin i Judase sani émfékéfoe de énggétiga noyni gonon non diyo démoyun sélimud i Jesuse béde kuyugén. 3 Mélaw i Judase ménangéy diyo, fé-nanangguwitén i médoowe sundalo brab demantaybé lawi i Tuluse sénugu i de odoroy de fadi brab doFariseo. Ménuwit ro do solo brab do téla-ta brabdo kulangén. 4 I Jesuse énggétiga non i kéluhananemérigo séko dob Beene. Mélaw fénggédéto no berobrab ménbéréh mano, “Ati sélédé kome?”

5Séménumbul romaro, “Sélédé key i Jesuse tidéwNasaret.”

Atin bang Jesuse, “Begén i no.”Diyo soy Judase brab been i émfékéfoe bé Jesuse.

6Amun bénréh Jesuse Been i no séléde ro, énggété-sunud i de sundalo brab kéluhana ro méntuwar.7 Tidéw béno, ménénginsa man i Jesuse mano, “Atisélédé kome?”

Atin séménumbul romaro, “Jesus tidéwNasaret.”8 Atin bang Jesuse, “Bénréh gun begom, Begén i

Jesuse. Mélaw amuk Begén i sélédé kome féagéwgom i de dumoguni.” 9Bénréhén i ni inokmétumani kébéréh ne mano, “Abay, énda i énggétadino kufiyon ségétéw bé de étéw nirayém Begén.”

10 Tidéw béno, i Simon Pedrowe rénau noysundange tidéw dob ruma ne. Atin ténibohén iségétéwe rifén kay gérotore fadi brab sénilafén i

kélingo ne fingé kuwonon. I dawét i ni rifénMalkus.11 Tidéw béno, bénréh Jesuse dob Pedrowe mano,“Rumaém i sundang ma nan. Non i kékérasayakuwe niray i Tuluse Begén, békén ba kailangantéférasayun mon?”

Ménkukum i Jesuse12 Tidéw béno, i de sundalo beroy odoro ruwe,

brab de mantay bé lawi i Tuluse, kénéfo roy Jesusebrab nikét ro. 13 Atin nuwit ro sungu dob Anase,térimay gérotore fadi bé no bélintuwa féndawétKayafas. 14Atin i Kayafase féngginau noy de odoroyde Judio bé gétahe de mano, “Toow na fo fiyoké ségétéw saén i méléhue inok énda méléhu ikéluhanay de Judio.”

15 Atin i Pedrowe brab ségétéwe dumo no kuyugménfuray ro bé Jesuse. I ni ségétéw kuyug, éng-géloloy gérotore fadi, mélaw énggéodor so bé Je-suse mahur mangéy dob fésayaway lawi i gérotorefadi. 16 Endob i Pedrowe méntéféled dob liyuybéngaway fésayawane. Tidéw béno, i dumo nuwekuyug sani énggéloloy gérotore fadi ménsut brabménsébéréh bé kénogone mantay dob béngawane,brab fénahurén i Pedrowe dob fésayawane. 17 Ikénogone ni ménénginsa dob Pedrowe mano, “Awbékén ba beem i ségétéwe bé de kuyug i lagéyekénéfo?”

Séménumbul i Pedrowe mano, “Békén begén.”18 Mélégénéy fo bé béno gai. Mélaw i de sugu-

suguén brab de guwardiya ménuyag ro aféy atintéménindég diyo méntélagang ro. Atin diyo soyPedrowe téménindég télagang.

19 Atin i gérotore fadi fénénginsaa noy Je-suse fantag bé de kuyugén brab bé de kétoroén.20 Séménumbul i Jesuse mano, “Enda ménbunéy ide kétoro gu. Yamula toroé kuy kéluhanay de étéwnon démoyunu témoro dob de lawi féngadafan brabdob lawi i Tuluse dob téngaangay de étéw, nondiyo ménlimud i de Judio. Enda foy bénréh gu késénkém saén. 21Mélaw sedek fénginsaa mo Begén?Fénginsaa moy de étéw énggégélingo Begén nongétiga roy de kétoro gu.”

22 Amun bénréh Jesusey ni, i ségétéwe bé deguwardiya ténamfilingén i Jesuse brab ménbéréhmano, “Aw been i nan i késumbulo muwe bé géro-tore fadi?”

23 Séménumbul i Jesuse mano, “Amuk tete i bén-réh guwe, béréhém ati tetee de. Endob amuk toow ibénréh guwe, sedek tamfilingé mo Begén?”

24 Tidéw béno, i Jesuse tafay so nikét fénuwitAnase mangéy dob toowe gérotor fadi féndawétKayafas.

25 Amun i Pedrowe diyo séna dob aféye télagang,fénénginsaay de étéw diyo maro, “Aw békén babeem soy ségétéwe bé de kuyugén?”

Endob dénirung Pedrowe mano, “Békén begén.”26 Diyo i ségétéwe rifén kay toowe gérotor fadi

sani samung i étéwe sénilaf Pedrowey kélingo ne.Ménénginsa mano, “Aw békén ba beem i énggitoguwe dumo no bé kékéfo ruwe de dob safade?”

27 Atin dénirung Pedrowe man mano, “Békénbegén.” Sonom so béno, ménukoro i férufete.

28 Tidéw béno, nuwit roy Jesuse tidéw dob lawiKayafase mangéy dob lawi i méguléwe bero tidéw

Juan 18:29 100 Juan 19:20Roma. Toow fo géfuwén bé no uras. Atin i de odoroyde Judio énda ménahur ro dob lawi i méguléweinok odoro roy adat ruwe fantag bé kékanduli ruwe.Non amuk mahur ro dob lawi i de étéw békénJudio, énda géamung ro bé kandulie féndawét ro“Témara” nonmarokmékérésik dob adafay Tuluseyde lawi i de étéw békén Judio. 29Mélaw i méguléweféndawét Pilato ménsut tidéw dob lawi ne mangéydob berowe brabménénginsa mano, “Ati funa kometémébo bé ni étéw?”

30 Séménumbul ro maro, “Amuk énda i rénigo notete, énda uwité key de mangéy dob beeme.”

31 Atin bang Pilatowe, “Uwit gom mangéy dobkagome kukuman, brab begom i kémukum de ké atiménbéréhe dob kitab gome.”

Endob séménumbul i de Judio maro, “Endob dobkitab gome do Romano, énda i kuwagib gey ké-mukum méléhu bé ségétéwe étéw.” 32 Ménrigoyni inok métuman i kébéréh Jesuse fantag bé kaanefégéléhu, sani dob kruse. Non i adat i de Romano,féléhué roy de étéw dob de krus.

33 Atin i Pilatowe ménahur dob lawi ne brabténawagén i Jesuse, atin ménénginsa mano, “AwBeem i datu i de Judio?”

34 Séménumbul i Jesuse mano, “Aw kaam sa kéfe-gitung i nan loo ké énggélingoo mo tidéw dob deségiyo bénréh roy nan fantag bé Begéne?”

35 Atin bang Pilatowe, “Békénu ségétéw Judio!Endob do falan do dumo mo Judio brab de odoroyde fadi gom i ménuwite Beem dini. Ati tetee rénigomo?”

36 Séménumbul i Jesuse mano, “I sakuf i féguléwokuwe békén dob duniyae ni. Amuk duniyae niysakuf i féguléwo kuwe, i de kuyug gu métah rosétiboh inok énda gékéfooy de Judio Begén. I sakufi kagéne féguléwon békén dini.”

37Mélaw i Pilatoweménénginsamano, “Amuk loobé nan, aw ségétéw go datu?”

Séménumbul i Jesuse mano, “Toow i kébéréhme, Begén i datue. Atin i funa kuwe ménumahbrabménangéydobduniyaeni inok féfégésobut guytoowe. Atin i de étéwmodor bé toowe, fégélingoé roBegén.”

38Atin bang Pilatowe, “Ati keeyén i toowe?”Amun énggébérého Pilatowey ni, ménsut man

ménangéy dob de Judio brab bénréhénmano, “Endai gétiga ku sala i ni étéw. 39 Endob i adat gome,sénga kanduli gom féndawét ‘Témara,’ témangéyuségétéw férisu, sani ati fémilié kome. Aw méuyotgom de ké tangéyé kuy ni étéw datu gom do Judio?”

40 Séménumbul ro mékes maro, “Békén Been itangéyéne. Méuyot gey de ké tangéyémoyBarabasesaén.” (I Barabase ni, beeney ségétéwe ménakaw.)

191 Tidéw béno, i Pilatowe fénbadasén i Jesuse.

2Atin i de sundaloméndot ro do suwaran kélég brablénuku ro, atin fénsayaf ro bé Jesuse. Tidéw béno,fénkégal roy Jesuse furo kégal toow fométaah,maakdatu. 3 Atin déniyangka ro maro, “Méraru damén idatu i de Judio.” Atin ténamfiling ro médoo gule.

4 Tidéw béno, ménangéy man i Pilatowe dobde étéw ménribuk brab bénréhén mano, “Uwitéku mangéy dob téngaanga kome inok fégétiga ku

begom énda i salaén.” 5 Atin ménsut i Jesuseséménayaf do lénuku suwar brab kéménégal furo.Tidéw béno, ménbéréh i Pilatowe mano, “Téngténggom, ay niy étéwe.”

6 Amun énggitoy de odoroy de fadi brab deguwardiya, ménkes ro maro, “Féléhuén, kélabonéndob kruse!”

Tidéw béno, ménbéréh i Pilatowe mano, “Uwitgom brab begom i kémélabo de. Endob i begéne,karangé ku énda i salaén.”

7 Atin bang i de ménlimud, “Dob kitab geye fatutféléhuén non béréhé no Beene kun i Nga i Tuluse.”

8 Amun énggélingoo Pilatowey de ni, ménumani kégilak ne. 9 Mélaw ménséfule man mahur doblawie brab fénénginsaa noy Jesuse mano, “Hon itidéwo muwe de?” Endob énda séménumbul iJesuse. 10 Mélaw bang Pilatowe, “Sedek énda sé-mumbul go? Awénda gétigamodekéwén i kuwagibgu témangéy Beem, loo so méméléhu Beem dobkruse?”

11 Atin séménumbul i Jesuse mano, “Gagané morigonén i nan dob Begéne sabaf saén nirayay Tulusebeem kuwagib. Been i funa nuwe i étéwe ménuwitBegén dini toow na fo dakél i sala ne.”

12 Amun énggélingoo Pilatowey ni, ménuyotdamén témangéy bé Jesuse. Endob ménékes i deJudio maro, “Amuk fétangéyém i nan étéw, sébanilgo wayo bé gérotore datu Sesar dob Roma. Non iségétéwe étéw émbéréh been kun i datue, beeneysébanile bé Sesare.”

13 Amun énggélingoo Pilatowey kébéréh ruwe,fénsutén man i Jesuse. Tidéw béno, ménsar dobsaray de kémukum dob gonone féndawét Gabatadob késébéréhe Hebreo (i atag ne i suduwe batéw.)14 Gédétén géutuh bé no térésang atin i gétundugefuweh, kémanduli i de Judio féndawét “Témara”.Tidéw béno, ménbéréh i Pilatowe dob de Judiomano, “Ay ni datu gome.”

15 Atin ménékes man i de étéw maro, “Féléhuén,kélabonén dob kruse!”

Atin ménénginsa i Pilatowe mano, “Aw méuyotgom de ké kélaboné kuy datu gome dob kruse?”

Tidéw béno, séménumbul i de odoroy de fadimaro, “Enda i ségiyo datu gey saliyu bé Sesare dobRoma.”

16 Tidéw béno, naté Pilatowe dob berowey Jesuseinok kélaboné ro dob kruse. Atin nangéy roy Jesuse.

Kénlaboy Jesuse dob kruse17 Mélaw nuwit roy Jesuse mésut dob no ingéd

brab ménangéy ro dob gonone féndawét Golgotadob gonone féndawét Golgota dob késébéréh i He-breowe (i atag ne “gonoy kulobong uléwe”). Atinbé kéagéw ruwe fénduwal ro bé Jesusey krus ne.18 Amun énggégumah ron diyo, i de sundalo, kén-labo roy Jesuse dob kruse. Atin kénlabo ro soy deruwo gétéw lagéy dob de krus. I ségétéwe de fingédob kuwono Jesuse, brab i ségétéwe de fingé dobbiwong Jesuse. Atin diyo i Jesuse ténunggul dobkérara ruwe. 19Atin wén i sénulat Pilatowe, féndiyoro dob krus Jesuse mano, “I Jesuse tidéw Nasaret,datu i de Judio.” 20 Médooy de Judio énggébasabé no non i ni gonon kénlaboy Jesuse dob kruseénda mérayuén dob Jerusalem. Atin sénulatén dobtéléwe timan késébéréh, Hebreo, Latin, brab Griego.

Juan 19:21 101 Juan 20:16

21 Endob i de odoroy de fadi i de Judio ménbéréhro dob Pilatowe maro, “Kago sulatén de ‘Datu ide Judio’. Yamula sulatém loo bé ni, ‘I ni étéwménbéréh mano, Begén i datu i de Judio.’ ”

22Endob séménumbul i Pilatowemano, “I sénulatguwe, énda fakayén fégalinén.”

23 I de sundalo, amun énggilid ron kénlaboy Je-suse dob kruse, éndot roy de kégalén, sénbaad rofot gétéw. Atin éndot ro soy lambung ne. Atinnon nawél énda i kumbanga no, 24 i de sundaloménsébéréh ro maro, “Katom riyasén de. Yamulasékung-kungo tom, atin i témabane gékaan.” Mén-rigoyni inokmétuman iMénsulateKébéréh i Tulusemano, “Sénbaad roy de kégal gu brab sénkung-kungo roy lambung guwe.” Atin been i nan i rénigoyde sundalo.

25 Gédét dob krus Jesuse, diyo téménindég iidéng ne, brab tuwaréy idéng ne libun, brab bawagKleopase féndawét Maria, brab ségétéwe so Mariatidéw Magdala. 26 Amun énggito Jesusey idéng nebrab ségétéwe na kuyugén toow fo kégédawa no,ménbéréh dob idéng ne mano, “Iday, béleewe nibeeney nga me.”

27 Atin ménbéréh so dob kuyug ne mano,“Béleewe ni beeney idéng me.” Mélaw méntidéwbé no, i kuyug Jesuse ni nuwitén i idéng Jesuse mulebrab fénbatién dob lawi ne.

Ménléhu i Jesuse28 Tidéw béno, amun énggétiga Jesuse

ménggilidén i kéluhanane, ménbéréh mano,“Téruménu,” inok métuman i Ménsulate Kébéréh iTuluse fantag bé Jesuse.

29 Wén i katiyae diyo ménféno bé mélémuwearak. Mélaw nérém roy maake gafas atin ténung-gul ro dob métaahe kayéw brab féndiyo ro dobba Jesuse. 30 Atin amun énggéséfo no, ménbéréhmano, “Enggilidén.” Tidéw béno, méntédungul atinménléhuén.

31 Tidéw béno, i de odoroy de Judio nongot rodob Pilatowe ké fétéfoén i sékéy i de étéw dob dekrus inok magad méléhu. Non i de Judio méuyotro ké mékédan i lowoh i de étéw dob de krus béno so gai, non bé gétunduge de térésang Sabadosani gaiwe témérén ro. Brab been i térésange békékanduli ruwe. Mélaw toow fo mékétéfu. 32Mélawi de sundalo ténéfo roy sékéy i de ruwo gétéwlagéy dumo Jesuse énggéséréngan kénlabo dob dekrus. 33 Endob amun ménfégédét ro dob Jesuse,énggito ro ménléhuén. Mélaw éndaén ténéfo royde sékéyén. 34 Endob i ségétéwe bé de sundalodénilékén i tébing Jesuse atin réménanas i daraebrab wayég. 35 Begéney étéwe énggégito bé niménrigo. Gétiga ku toow, brab ureté ku toowfo toow inok munur gom de. 36 Ménrigoy de niinok métuman i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“Fiyon sébaan bé de bukalén, énda i météfo de.”37 Brab wén soy Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“Téngténgéy de étéw i dénilék ruwe.”

I kélébénge bé Jesuse38 Tidéw béno, wén i ségétéwe lagéy féndawét

Jose tidéw Arimatea, ménangéy dob Pilatowe brabnongotén i bangkay Jesuse. I Josehe ni ségétéw sokuyug Jesuse éndob énda ménfayagén non mégilak

bé de odoroy de Judio. Tidéw béno, ténungkas Pila-towey bangkay Jesuse,mélawnangéy Josehe. 39Atini Nikodemowe sani lagéye téménukaw bé Jesusebé kélungonone, ménodor bé Josehe brab ménuwitfot folo gékilo fégéféamut. (I ni fégéféamut miraménsélawék bé aloewe.) 40Atin i de ni lagéy bénausroy bangkay Jesuse bé futee safut atin sénlawék royfégéféamute ni. Non been i niy adat i de Judio kélémbéng ro.

41 Gédét dob gono Jesuse ménléhu, wén i donohok kayéw diyo. Atin dob ni gonon wén i man-tuwe rénigo lébéng takub énda séna ménlébéngono. 42 Non bé gétunduge de térésang Sabado sanigaiwe témérén ro, fénagayas ro lénébéng i Jesusedob lébénge ni, non gédét.

20Méntébule i Jesuse

1 Amun toow fo géfuwén bé Duminggue de,kémélungon séna, ménagéw i libune féndawétMaria Magdalena mangéy dob lébénge. Atin éng-gito no ménkédan i batéwe dob béngaway lébénge.2 Mélaw léménéntu mangéy dob Pedrowe brabségétéwe ni bé de kuyug Jesus toow fo kégédawa no.Brab bénréhén mano, “Kénda roy bangkay i Kad-nane dob lébénge brab énda gétiga key i fénggonoruwe de.”

3 Tidéw béno, i Pedrowe beroy ségétéwe nikuyug Jesuse, ménagéw ro mangéy dob lébénge.4 Léménéntu ro atin énggétah énggumah doblébéngey dumo Pedrowe kuyugén non toow na foméraan. 5 Atin ménkudung-kudung sémarir, én-dob énda ménahurén. Enggito no saén i de safut.6Tidéwbéno, énggégumah i Pedrowe, atinménahuri beene dob lébénge brab énggito noy de safutménumbuk. 7 Enggito no soy safute fénggébaus béuléw Jesuse. Enda ménlawékén dob de dumo safut,éndob méndilin dob ségiyowe gonon. 8Tidéw béno,ménahur soy ségétéwe ni kuyug dumo Pedrowe,sani énggétahe énggumah dob lébénge. Atin amunénggito no,ménunur. 9Bé ni gai énda séna gésobutoroy Ménsulate Kébéréh i Tuluse fantag bé Jesusetébule. 10 Tidéw béno, ménule i de ruwo ni gétéwkuyug.

11 Endob i Mariahe kémérew dob liyuy lébénge.Bé lala ne kémérew, ménkudung-kudung sémarirdob bukag i lébénge. 12 Atin énggito noy ru-wowe gétéw télaki kéménégal fute, ménsar ro dobféniroone bé bangkay Jesuse. I ségétéwe de ménsarfingé dob uléw ne atin i ségétéwe de fingé dob sékéyne. 13 Atin ménbéréh ro maro, “Di, ati funa muwekémérew?”

Atin séménumbul mano, “Nuwit roy Kadna kuweatin énda gétiga kuy fénggono ruwe de.”

14Tidéw béno, séménling brab énggito noy Jesusetéménindég diyo, éndob énda énggélolo no de kéBeeney Jesuse. 15 Atin bang Jesuse, “Di, ati funamuwe kémérew? Ati sélédé muwe?”

Dob fédéw Mariahe manok beeney magifate béde nohok diyo. Mélaw ménbéréh mano, “AmukBeemey ménuwite bé bangkay i Kadna kuwe,béréhém begén i fénggono muwe de inok angéyéku.”

16 Tidéw béno, bang Jesuse, “Maria.”

Juan 20:17 102 Juan 21:17Atinméntékélid ténéngténgén i Jesuse brabmén-

béréh dob késébéréh i de Judio mano, “Raboni!” (Iatag ne Maistéro.)

17 Amun énggélolo Mariahe Beeney Jesuse, mén-béréh i Jesuse mano, “Kago gamakén Begén, nonénda séna énggéuleumangéy dob Abay guwe Tulus.Endob ay go dob de tuwaréy gu brab béréhém bero,mangéyu dob Abay guwe sani Tulus guwe. Been soyAbay gome brab Tulus gom.”

18 Mélaw ménagéw i Maria Magdalenahenangéyén bénréh dob de kuyug bé énggito noyKadnane brab ati de bénréhén de.

19 Amun kélungononén bé no Duminggu, i dekuyug Jesus ménsélimud ro dob lawie atin kénan-dado roy de fintu non mégilak ro bé odoroy deJudio. Atin tékow énggito roy Jesuse téménindégdob kérara ruwe. Atin ménbéréh mano, “Fiyoy defédéw gom damén.” 20 Tidéw béno, fénténgténgénberoy de fali dob de kémérén brab tébing ne. Atini de kuyugén toow ro fo ménoror non énggitoro. 21 Tidéw béno, ménbéréh man i Jesuse mano,“Fiyoy de fédéw gom damén. Sugué ku begom loobé késugu i Abay guwe Begén.” 22 Tidéw béno,niyufén bero brab ménbéréh mano, “Tanggaf gom iRémogor i Tuluse. 23Amuk fésagada kom i ségétéwebé de salaén, émfésagadan. Buluk énda fésagadakom de, énda émfésagadan no.”

Enggito Tomase24 I ségétéwe bé de folo bra ruwo kuyug Jesuse

féndawét Tomas (féndawét so “Séfing”) énda diyoénbé no gai méntéfégitoy Jesuse. 25Mélaw i de dumono kuyug nuret ro dob beene maro, “Enggito gey iKadnane”.

Endob ménbéréh i Tomase mano, “Enda fomunuru de taman énda gito guy fali i de kélabodob de kémérén brab taman énda géahuro kuy dedau kémér gu dob de fali dob de kémérén brab dobtébing ne.”

26 Ménifus i ségéfadiyane tidéw béno, mén-sélimudman i de kuyug Jesus brab diyo soy Tomase.Fiyon fo ké i de fintu ménkandado, tékow mén-téfégitoy Jesuse téménindég dob kérara ruwe. Atini Jesuse ménbéréh mano, “Fiyoy de fédéw gomdamén.” 27 Tidéw béno, ménbéréh i Jesuse dobTomase mano, “Téngténgém i de ni. Fédiyoém ide dau kémérém dob de kémér gu, brab féahurém ikémér me dob tébing guwe ni. Kagonén magalang-galang. Unur go Begén.”

28 Tidéw béno, ménbéréh i Tomase mano,“Beemey Kadna kuwe brab Tulus gu.”

29 Atin bang Jesuse, “Aw munur go Begén nonénggito mo Begén? Toow fo méoror i de munurBegén fiyon fo ké énda séna énggito ro Begén.”

30Médoo na do mékégaif rénigo Jesuse énggitoyde kuyugén éndob énda ménsulatén dob ni libro.31 Ménsulat i de ni inok munur gom bé JesuseyKristowe, sani Nga i Tuluse. Atin sabaf bé kéunurgome bé Jesuse gédoté kom i umule magufusa.

211 Tidéw béno, méntéfégito man i Jesuse dob de

kuyugén dob dogote féndawét Tiberias. Loo bé niy

énggéagéwo nuwe. 2 Diyo i Simon Pedrowe beroro Tomas (féndawét so Séfing) brab Natanael tidéwKana dob sakuf i Galileawe, brab ruwowe gétéw ngaSebedeo féndawét Juan brab Santiago, brab ruwowegétéw kuyug Jesuse dumo ro. 3 Atin i Pedroweménbéréh dob berowe mano, “Mangéyu tugés.”

Atin séménumbul ro maro, “Modor gey beem.”Mélawménagéw roménangéy roméda dob awange.Endob énda i sébaan énggédot ro sédo bé no mén-ségékélungonon. 4Amun sémbang i térésange, diyoi Jesuse téménindég dob dénsaane. Endob i dekuyugén énda gétiga ro de kéBeeney Jesuse. 5Tidéwbéno, ménbéréh i Jesuse mano, “Do adih, wén iénggédot gom sédo loo ké énda?”

Séménumbul ro maro, “Enda.”6Atin ménbéréh man i Jesuse mano, “Lawu gom i

fukét gomefingé dob kuwonoy awange atin gégédotgom de sédo.” Mélaw lénawu roy fukét ruwe loo békébéréh Jesuse de. Tidéw béno, énggégédot ro toowfo médoo sédo. Atin énda génaga roy mégénge béfukéte dob awange non toow fo émbégat i demédoosédo.

7 Atin i ségétéwe ni bé de kuyug toow fo méng-gédaw i Jesuse de, ménbéréh dob Pedrowe mano,“Beeney Kadnane!” Amun énggélingoo Pedrowe,“Beeney Kadnane”, kéménégal (non kénda noy ké-gal ne) brab ménagayas ménantéfor dob wayégeatin léménangoymangéy dob dénsaane. 8 I de dumodo kuyugén ménfuray ro dob dénsaane méndaawang, génuyud roy fukéte ménféno sédo. Endamérayuén tidéw dob dénsaane, wén keey i siyowfolo gémitroy kérayu ne. 9Amun déménunggu ron,énggito roy mégébarawe aféy wén i féntanang desédo. Wén soy fan de. 10 Atin bang Jesuse, “Uwitgom diniy dumoy de sédo énggédot gom.”

11 Mélaw i Pedrowe ménénik dob awange inokgédoté noy fukéte. Tidéw béno, génuyudénmangéydobdénsaaney fukéteménfénododakél sédo. Fiyonfo ké ménféno bé dakéle sédo, mératuh bra limofolo bra téléw, énda ménkusi i fukét ruwe. 12 Atinbang Jesuse bero, “Enggomén, mama tom.” Enda iségétéw bé de kuyugén émbarawménénginsa ké atiBeene ni, non énggétiga ron Beeney Jesuse Kadnan.13Mélaw i Jesuse ménfégédét dob fane brabméndotde brab bénaadén dob berowe, loo soy de sédo.

14 Been i niy gétéléwe gule méntéfégitoy Jesusedob de kuyugén tidéw bé kétébule ne.

I Jesuse brab Pedrowe15Amun énggilid ron mama, ménénginsa i Jesuse

dob Simon Pedrowe mano, “Simon, nga Jonas, awtoow na fo méimu go Begén bé kéimu i kéluhanayde ni Begén?”

Séménumbul i Pedrowe mano, “Hoo Kadnan,gétiga moy kéimu guwe Beem.”

Atin bang Jesuse, “Fagifatém i de bili-bili gu.”16 Tidéw béno, ménénginsa man i Jesuse mano,“Simon, nga Jonas, aw toow fo méi mu go Begén?”

Séménumbulman i Pedrowemano, “HooKadnan,gétiga moy kéimu guwe Beem.”

Atin bang Jesuse, “Fagifatém i de bili-bili gu.”17 Atin ménénginsa i Jesuse bé gétéléw ne gulemano, “Simon, nga Jonas, aw méimu go Begén?”Méntete i fédéw Pedrowe non fénénginsaa Jesusegétéléw gule mano, “Aw méimu go Begén?”

Juan 21:18 103 Juan 21:25Mélaw séménumbul i Pedrowe mano, “Kadnan,

gétiga moy kéluhanane, gétiga moy kéimu guweBeem.”

Atin bang Jesuse, “Fagifatém i de bili-bili gu.18 Béréhé ku beem i toowe, amun ménguwéd goséna, géikéto moy sintoro muwe, atin mangéy godob kétaya muwe ayo mo. Endob buluk lukés gon,ségérun go kémawa, atin ségiyoy marake beem atinuwité no beem mangéy dob kéikaa muwe ayo mo.”19 (Bénréh Jesusey ni dob Pedrowe nuretén i atiyfégéléhu ne funay Tuluse émbantug.) Tidéw béno,bang Jesuse bé Pedrowe, “Furay go Begén.”

20 Atin séménling i Pedrowe, atin énggito noytoowe ni fo kégédawa Jesuse kuyugén, sani kuyugeménfégédét dob Jesuse bé kéama ruwe dob kékan-dulie brab ménénginsa mano, “Kadnan, ati émféké-foe Beem?” 21 I Pedrowe, amun énggito noy niségétéw kuyug, ménénginsa dob Jesuse mano, “Atimosoy géagéwoy ni étéw?”

22 Séménumbul i Jesuse mano, “Amuk méuyotude ké méuyag taman bé késéfule guwe dob duniyaeni, ati mélaw i kaame de? Furay go Begén.”

23 Sabaf mélaw bé ni, ménlégéb dob de kuyugJesuse i urete bé i ni kuyug énda kun méléhuén.Endob békén bénréh Jesuse ké énda méléhuén. Ibénréh Jesuse saén mano, “Amuk méuyotu de kéméuyag taman bé késéfule guwe, ati mélaw i kaamede?”

24Begéney nan kuyug Jesuse bénrého no! Enggitoguy kéluhanay deniménrigo brab sénulat gu dobni.Atin gétiga key i kéluhanay de ni ménsulat toow fotoow.

25Médoo nay de éntingayén rénigo Jesuse tidéwbé de ni. Endob amuk sulatén kéluhanan, klohsa keeyén i duniyae fégonon bé kéluhanay libroweménsulat.

Rénigoy de Apostol 1:1 104 Rénigoy de Apostol 2:6

I de Rénigoy de ApostolI ni sulat, been i niy fétausoy Fiyowe Uret sénulat

Lukase. I Lukase, been i ségétéwe doktor. Atinsénulatén i ni dob ségétéwe gérotor étéw féndawétTeofilo.

Been i niy sulate fantag bé de rénigoy de kuyugJesus amun déméniyatén i Jesuse. Féndawét Jesusebero “do apostol” non sénuguén bero inok muretro. (I atag i “apostole” sénugu.) Sénulat Lukaseyfantage bé de rénigoy de apostol brab de kébéréh ro.I galbék i de apostol, been i kéurete bé Fiyowe Uretfantag bé Jesuse inok géunur i de étéw dob Beene.

I Rémogor i Tuluse, Been i téménabangane bé deapostol inok gérigono roy de mékégaif brab inokémbaraw ro muret fantag bé Jesuse.

1 Teofilo,Dob sunguwe libro gu, sénulat gu dob beemey

fantage bé kéluhanay de rénigo Jesus brab deténoroén tidéw dob gaiwe féngganayén i kégalbékne, 2 taman dob gaiwe féndiyat i Tulusey Jesusemangéy dob lawayo. Amun énda séna déméniyaténde, fénémanduo no bé barakat i Rémogor i Tuluseyde fénémilién do kuyugén féndawét do Apostol (iatag i ni do sénugu). 3 Méntéfégitoy Jesuse dobberowe médoo gule tidéw bé kéléhu ne taman fotfolo gétérésangan inok toow fo gétiga roméntébule.Dob de ni do gai méntéfégito dob berowe, ténoroéni fantage bé kéféguléw i Tuluse. 4 Atin amun mén-sélimud i Jesuse beroy de kuyugén bénréhén beromano, “Kagom séna tékédan dob Jerusalem. Endobongot-ongot gom i fénasad i Abay guwe begom, sanibénréh guwe nén begom. 5 I Juane ménautis béwayége éndob éndaén mérugayén bautison gom béRémogor i Tuluse.”

6Wén i no ségiyo gai ménsélimud i Jesuse beroyde apostol. Atin fénénginsaa ro maro, “Kadnan,aw béleewe ni bay gaiwe féséfuleé moy kuwagibeémfétindég bé ingéd tome Israel?”

7 Séménumbul i Jesuse mano, “Békénén fatutgétiga kom i de gai non i Abay guwe saén i wéne at-urano bé de gai. 8 Endob amuk gégumah i Rémogori Tuluse dob begome, waléy gom barakatan. Atinmélaw begomey murete fantag bé Begéne dob deétéw dob Jerusalem, brab dob kéluhanay de ingéddob Judea brab Samaria, brab dob kéluhanay deingéd dob duniyae ni.”

I kédiyat Jesuse9 Amun énggilid Jesuse bénréh i ni, féndiyat i

Tulusey Jesuse mangéy dob lawayo atin ténéngténgro taman méntéléb bé de rawén. 10Amun déméniy-atén i Jesuse, i lala ruwe séna léméngag dob lawayo,tékow méntéfégitoy ruwowe gétéw lagéy kéméné-gal ro fute téménindég diyo dob sékulo ruwe.11 Brab ménbéréh ro maro, “Do étéw tidéw Galilea,sedek léméngag gom saréw dob lawayo? I Tuluseféndiyatén i Jesuse mangéy dob lawayo, atin séfuleso moso loo bé kégito gome de déméniyat.”

12 Tidéw béno, i de apostol ménséfule ro mangéyJerusalem tidéw dob tuduke féndawét Olibo, ségék-ilometroy kérayu ne. 13Amun énggégumah ron dobayo ruwe ni ingéd, méntaus ro dob sibéye dob rotor

i lawie gono ro bati. I de ni ro Pedro, Juan, Santiago,Andres, Filipi, Tomas, Bartolome, Mateo, Santiagonga Alfeo, Simon sani ségétéwe toow fo gulaanénoy ingéd ne, brab Judas nga Santiago. 14 Séngatékélid sélimud ro inok démasal ro beroy de libunbrabMariahe idéng Jesuse, loo soy de tuwaréy Jesusdo lagéy.

15 Amun ménifus i firoye gétérésangan, mén-sélimud i de munur bé Jesuse, wén i mératuh braruwo folo gétéw. Atin téménindég dob téngaangaruwey Pedrowe brab ménbéréh mano, 16 “Do dumogu, énda fakayén ké énda métuman i MénsulateKébéréh i Tuluse, fénbéréh i Rémogor i Tuluse béDatu Dabidey fantage bé Judase, sani ménuwite béde kéménéfo bé Jesuse. 17 I Judase, ségétéw betom,brab fénémili ménamung bé galbék tome.” Been ibénréh Pedrowe.

18 Atin i kurtae énggédotén bé ni tete rénigono bé Jesuse fénggébéléyén fantad, atin diyo mén-lawu brab ménléhu non ménbétus i sur ne atinméntandég i de téneekén. 19 Atin énggélingooykéluhanay de étéw dob Jerusalem i ni ménrigo,mélaw féndawét roy ni fantad “Akeldama”, dobkarowe késébéréh. (I atag ne “Démara fantad”.)

20 Féntaus Pedrowey kébéréh ne mano, “Sénulatdob de Kanta tidéw dobMénsulate Kébéréh i Tulusemano, ‘I lawi ne taus i kétagake de damén atin éndai bati diyo fiyon ségétéw.’ Brab ménsulat so mano,‘Wén damén i émfétaus bé galbék ne.’

21-22 “Mélaw,” bang Pedrowe, “fatut mémili tomségétéwmantu dumo tommuret fantag bé kétébuleJesuse. Fatut beeney étéwe dumo tom ménséodor-odor bé kédiniy Kadna tome séna, tidéw bé kéuretJuane bé kébautis ne taman bé kédiyat Jesusemangéy dob lawayo.”

23 Mélaw ménémili ro ruwo gétéw lagéy, ro Ma-tias bero Jose Barsabas (féndawét so Justo). 24Tidéwbéno déménasal ro maro, “Kadnan, gétiga moyfédéw i kéluhanay étéwe. Mélaw féfégétiga mobegey ké ati isuwe fénémiliém bé de ruwo ni gétéw,25 inok waléy apostol brab mamung émfétaus bégalbéke ténagak Judase amun ménuleén mangéydob gonone fatut ayono.” 26Tidéw béno, sénbunutoro atin ménfémili i Matiase. Mélaw i Matiaseménwaléy apostol beroy de folo bra sébaan, brabménamung bero.

2I kégumah i Rémogor i Tuluse

1 Amun énggumahén i gaiy kékanduli ruwe fén-dawét Pentekostes, i kéluhanay de méginugut béJesuse, ménsélimud ro dob sébaane gonon. 2 Atintékow wén i énggélingoo ro tidéw dob lawayotoow fo métanug maak émbagér réfuruh. Atinménlégéb dob lawie gono ro ménsar. 3 Tidéwbéno, énggito roy de maak dila rino aféy ménlégébbrab méntégatag dob bumbunay séngae ségétéwbero. 4 Atin fénémanduoy Rémogor i Tuluse bero.Atin ménsébéréh-béréh ro do séségiyo-giyo dokésébéréh non fénbéréh i Rémogor i Tuluse bero.

5 Dob Jerusalem, wén i do Judio do méngintu-lus ménbati diyo. Tidéw ro dob de séségiyo-giyoingéd dob duniyae. 6 Amun énggélingoo roy ni

Rénigoy de Apostol 2:7 105 Rénigoy de Apostol 2:44démégués, médooy de étéw ménangéy diyo brabménsélimud ro. Brab ménkéségiyonan ro nonamun ménsébéréh i de étéw méginugut bé Jesuse,i séngae étéw énggélingoo noy kaane késébéréh.7 Non toow fo ménkéségiyonan ro, ménséfénginsaro maro, “Aw ati ni? Aw békén ba kéluhanay deni do étéw tidéw ro Galilea? 8 Sedek gélingoo tombero sébéréh bé kéluhanay de késébéréh dob deingéd ténidéwo tom? 9 Tidéw tom dob Partia, dobMedia, dob Elam, dob Mesopotamia, dob Judea, dobKapadosia, dob Ponto, dob Asia. 10 Dob Frigia, dobPamfilia, dob Egipto, dob de ingéd sakuf i ingédeLibia gédét dob Siren, brab dob Roma, 11 do Judiobrab do békén do Judio éndob ménwaléy do munurbé kétoro i de Judio. Tidéw tom dob Kreta, brab dobArabia. Atin i séngae ségétéw betom énggélingoono bero sébéréh-béréh dob kaane késébéréh fantagbé toowe fo mékégaif rénigoy Tuluse.” 12 Atintoow fo ménggaif ro brab énda énggésobuto roy niménrigo. Mélaw ménséfénginsa ro maro, “Ati atagi ni ménrigo?”

13 Endob i de dumo do étéw déniyangka roy dekuyug Jesus brab ménbéréh ro maro, “Molon i de nido étéw.”

I kéuret Pedrowe14 Tidéw béno, téménindég i Pedrowe beroy de

folo bra sébaan do dumo no apostol brab mén-béréhmétanug dob deménsélimud étéwmano, “Dodumo gu do Judio brab kéluhanay de étéw bati dobJerusalem, toow gom fégélingo i béréhé kuwe niinok gésobuto kom. 15 I de ni do étéw éndamolon roloo bé kéfégitung gome de, non géraraan lémowotsénay térésange ni. 16 Endob méntuman béleeweniy bénréh i méntélatae sénarigoy Tuluse muret békébéréh ne féndawét Joel mano, 17 ‘Ay niy rigonékuwe dob de tamfaday de gai, bang i Tuluse. Iraygu témantuy Rémogor guwe dob kéluhanay étéwe.Brab i de nga gom do lagéy brab libun, béréhé royde kébéréh gu. Atin i de kénogo lagéy gom gitoroy toowe tidéw dob Tuluse, brab i de lukés gomso gito roy toowe tidéw dob Tuluse amuk téméginéfro. 18Atin fiyon foy de sugu-sugué ku, do lagéy brabdo libun, ureté roy kébéréh guwe non tantuno kubero irayan bé Rémogor guwe. 19 Atin rémigowudo mékégaif dob lawayo brab dob fantade. Giton idarae, aféye, brab mégéfole bél. 20 Atin i térésangewaléy délémon, brab i térésang kélungonone waléyfuro maak dara. Been i niy mérigowe ké énda sénagégumah i émbantuge gaiy Kadnane kémukum.21 Atin i kéluhanay mongote tabang dob Kadnane,méfukas ro dob de sala ro.’ ”

22 Atin féntaus Pedrowey kébéréh ne mano, “Dodumo gu do Judio, fégélingo gom i ni! I Jesusetidéw Nasaret, Beeney fénuwit i Tuluse. Atin ide mékégaif do galbék fénrigoy Tuluse de, been ifégétuwana kome bé i Jesuse, Beeney tidéwe dobTuluse. Atin énggétuwa komén i ni non i kéluhanayde ni, ménrigo dob kérara gome. 23 EnggétigayTulusey ati mérigowe non bénantak i Tuluse féké-foén i Jesuse brab nirayén begom atin fénléhu gomfénkélabo bé de tete étéw dob kruse. 24 Endob iTuluse ténébuleén i Jesuse brab ténungkasén tidéwdob kédawét i kéléhue non énda fo fakayén gétausméléhu i Jesuse.

25 “Loo bé bénréh Dabide bé do gétah fantagbé Jesuse mano, ‘Démoyun gito guy Kadnane dobsékulo kuwe, Beeney dumo guwe dob kuwono kuwe,mélaw énda mégilaku. 26 Sabaf bé ni, toow fo fiyoyfédéw guwe brab béréhé kuy kéoror guwe. Endaémbukuu bé lowoh guwe non wén i inam gu. 27Nonénda tagaké mo Begén dob gonoy de ménléhu.Brab énda fédayaé moy lowoh i fiyowe sugu-suguémo ké mérénah. 28 Ténoroém begén i agéwonedob kéuyage. Atin sabaf bé Beem i dumo guwe,féororénu.’ ”

29Féntaus Pedrowey kébéréh nemano, “Do dumogu, toow fo béréhé ku begom i fantage bé katufuatome Dabid. I beene ménléhu brab lénébéng, atintaman béleewe ni ay ni soy lébéng ne. 30 Beeneységétéwe sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne.Atin énggétiga noy fénasad i Tuluse dob beene béi ségétéwe bé de séfuén waléy datu loo bé beene.31 Enggétiga Dabide ké ati rigonéy Tuluse, komonénggébérého noy fantage bé kétébule Kristowemano, ‘Enda méntagakén dob gonoy de ménléhubrab énda mérénah i lowoh ne.’ 32 I Jesuse niféntébule i Tuluse, brab kéluhana key énggégito béni. 33 Atin i Abay ne Tulus, féndiyatén i Jesusemangéy dob kuwono nuwe, sani toowe fo basanangonon. Atin i Jesuse, éndotén dob Beeney Rémogori Tuluse loo bé fénasad ne. Mélaw i gito gomebrab gélingoo kome bé béniy barakat i Rémogor iTuluse nirayén begey. 34 I bénréh Dabide, békénfantag bé lowoh ne non énda déméniyat i Dabidemangéy dob lawayo, éndob been i ménbéréh mano,‘Bénréh i Kadnane dob Kadna kuwe mano, sar gofingé dob kuwono kuwe, 35 taman tabana kuy desébanil Beem.’ 36Mélaw, i de kéluhana tom do Judio,fatut gétuwa tom i Jesuse ni, sani kénlabo gome dobkruse, féndawét i Tulusey Kristowe Kadnan.” Beeni niy bénréh Pedrowe.

37 I de étéw, amun énggélingoo roy ni, ménbuku ide fédéw ro. Atin ménénginsa ro dob Pedrowe brabdob de dumo no apostol maro, “Do dumo gey, atifatute rigoné key?”

38 Atin séménumbul i Pedrowe mano, “I séngaeségétéw begom fatut gésénule bé de salaén brabfébautis inok fégito noy kéunur ne bé Jesu Kristowe,inok i de salaén émfésagadan. Tidéw béno, i Tuluseirayén i Rémogor ne dob begome. 39 Non i nifasad i Tuluse, katom brab kay de nga tom, brabkay kéluhanay de étéw dob de mérayu, non kaykéluhanay fénémili i Kadna tome Tulus munur dobBeene.”

40Atinmédoo nay bénréh Pedrowe bero fantag bétoowe brab fénfagayu no beromano, “Sésuway gombéde tete étéw inok éndamékukumgomso.” 41Atinmédooy étéwe ménunur bé kébéréh Pedrowe brabménfébautis ro, brab labi ro téléw ngibu ménumandob de kuyug Jesus bé béno. 42 Atin sénga tékélidfégélingoé roy kétoro i de apostol, atin ménséodor-odor ro maak do sétuwaréy ro. Brab séréngan romama brab démasal.

43 Atin i de apostol, fénrigoy Tuluse bero domédoo mékégaif galbék, mélaw toow fo ménggaif ikéluhanay de étéw. 44 Atin i kéluhanay de munurbé Jesuse, démoyun ro sélimud atin i kéluhanay de

Rénigoy de Apostol 2:45 106 Rénigoy de Apostol 4:11languntama ro séntukid-tukid ro. 45 Atin fénbéléyroy de fantad ro brab de tamuk ro inok sétukid-tukidé ro loo bé atiy de kailanga ro. 46 Sénga fuwehsélimud ro dob lawi i Tuluse, brab séréngan romama dob de lawi ro. Brab lala ruwemama, toow rofo moror brab térifantad. 47 Sénga tékélid dayéwéroy Tuluse brab mégédaw i de étéw bero. Atinsénga fuweh umanay Kadnane bero bé de mantuménfukas étéw.

3I kéuwae bé fikate

1 Wén i no sébaan fuweh, géraraan lémudug itérésange de, sani uras i kédasal i de Judio, i roPedrowe brab Juane ménangéy ro dob lawi i Tuluse.2Dob béngaway lawi i Tuluse féndawét “Fiyo Fintu”,wén i ségétéwe lagéy fikat tidéw fanay kéumahén.Sénga fuweh uwitéy de dumo no mangéy dob nibéngawan inok mongot limus dob de étéw mahurdiyo. 3 Amun énggito noy ro Pedrowe brab Juanemahur, ménongot limus dob berowe. 4 Tidéw béno,ténéngténg ro Pedrowe brab Juaney ni lagéy fikatbrab ménbéréh i Pedrowe mano, “Enténgén gey.”5Mélaw ténéngténgén bero, manok iraya ro kurta.6 Endob i Pedrowe ni ménbéréh mano, “Enda ikurta gu taloo no bélowon, éndob iray gu beem iwéne dob begéne. Sabaf bé barakat i dawét JesuKristowe tidéw Nasaret, béréhé ku beem, agéwgo!” 7Atin génamak Pedrowey kuwonone kémérénbrab féntindégén. Sonom béno, tékow ménbagér ide sékéyén. 8 Atin méntésongkow témindég brabménggéagéw. Atin ménahur dob lawi i Tuluse beroro Pedrowe brab Juane, magéw brab sayaw-sayawbrab dayéwé noy Tuluse. 9Atin énggitoy kéluhanayde étéw i ni lagéy magéw brab dayéwé noy Tuluse.10Atin amun énggélolo ron beeney fikate démoyunmésar mongot limus dob “Fiyowe Fintu”, toow ro foménggaif bé ni ménrigo dob beene.

11 Atin i lala ne géménamak dob ro Pedrowebrab dob Juane dob kuridore féndawét “Kuri-dor Solomone” ménfégédét léméntu mangéy dobberowey kéluhanay de étéw non ménggaif ro bé niménrigo. 12 Amun énggito Pedrowey de étéw ni,ménbéréh dob berowemano, “Do dumo gu do Judio,sedek ménggaif gom bé ni? Sedek téngténgé kombegey loo bé nan? Aw makom ké ménggéagéw ini lagéy sabaf bé barakat geye taloo no sabaf béfiyowe kéféngintulus gey? 13 Endob Been i Tuluseféngadafé Abrahame, Isak, brab Jakob, brab dekatufua tom, i ménirayane toow fo gérotor barakatdob Jesuse, sénuguén. Endob niray gom dob degémamak kukuman, brab ménika gom de dob adafaPilatowe inok kukumé no, fiyon fo ké ménuyotde témangéy. 14 I Jesuse ni métintu brab énda isalaén, éndob ménika gom de brab énda féntangéygom de. Yamula féntangéy gom uman i ségétéweétéw ménméléhu. 15 Atin fénléhu gom i Jesusesani miraye bé umule magufusa. Endob ténébulei Tuluse brab énggito gey i ni. 16 Barakat i dawétJesusey énggéféadi-adiwe bé ni lagéy fikat gélologom. Ménrigoy ni sabaf bé kéunur geye bé Jesuse.Been i funa nuwe énggéagéw dob téngaanga kome.

17 “Atin béleewe do dumo gu, gétiga ku éndaénggétiga kom i rénigo gome brab de odoro tom

bé kéféléhu gome bé Jesuse. 18 Endob bé ni rénigogom, ténumay Tulusey bénréh i de sénarigo nomuret bé kébéréh ne bé gétaho, bé i Kristowe fatutférasayén. 19 Mélaw tagak gom i de tete adatgom brab unur gom bé Tuluse inok fésagada nobegom bé de sala gom. 20 Atin mélaw wén i do gaiféfiyonéy Tulusey de fédéw gom. Atin féuwitén iJesuse mangéy dob begome. Been i Kristowe, sanifénémili ne méguléw begom. 21 Atin béleewe, iJesuse bati séna dob lawayo taman bé kégumah igaiwe féantunéy Tulusey kéluhanane. Been i niybénréh i de sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh nebé gétaho. 22 Non i Moisese ménbéréh bé gétahodob de Judio mano, ‘I Tuluse sémugu moso ségétéwsarigo no loo bé begéne. Been i ségétéwe bé deséfu tom. Unuro kom i kéluhanay béréhé nuwebegom. 23 Atin i kéluhanay étéwe énda munur rode, fégananéy Tuluse bero tidéw dob de étéwén,brab binasané no bero.’ Been i niy kébéréhMoisese.24Bénréh i de dumo so sénarigoy Tulusey fantage béde mérigo bé de ni do gai, tidéw dob Samuele brabdob kéluhanay de énggétundug dob beene. 25 Atini de fasad i Tuluse bénréh i de sénarigo no bé dogétah, kagom so. Atin kagom soy fasad i Tulusedob de katufua kom. Non bénréhén dob Abrahammano, ‘Féfiyoné kuy kéluhanay étéwe dob duniyaefénagéw dob de séfuém.’ 26 Komon amun fén-uwit i Tulusey Kristowe, sénuguén sungu mangéydob betome do Judio inok féfiyoné no betom békéfésénule ne betom bé de tete rigoné tom.” Been iniy kébéréh Pedrowe.

4I Pedrowe brab Juane dob adafay de kéfédéwan

1 Amun émbéréh sénay ro Pedrowe brab Juanedob de étéw, énggégumah i de fadi, brab kafitay demantay bé lawi i Tuluse, brab de Saduseo sani deétéw énda munur ro bé kétébulee. 2 Atin ménkéritro non téménoro i ro Pedrowe brab Juane dob deétéw bé i Jesuse méntébule. Mélaw fénggito rowén i kétébule. 3 Mélaw kénéfo ro bero, atin nonsémingkufén bé béno, fénrisu ro bero taman bédémoe de. 4 Endob médooy ménunure bé de étéwénggégélingo bé kébéréh Pedrowe, atin i de munurénggégumah limo ngibuy kédooy de lagéy de saliyuna bé de libun de.

5Amun bé démoe de, ménsélimud dob Jerusalemi de odoroy de Judio brab de lukés bero brab detémoro kukuman. 6Bero soy gérotore fadi féndawétAnas, brab Kaifas, brab Juan, brab Alejandro brabkéluhanay samung i ni gérotor fadi. 7Atin féntindégroy de ruwo ni gétéw apostol dob adafa ruwe brabfénénginsaa ro bero maro, “Ati gefee bé barakatebrab ati gefee bé dawéte fénggérigo gom bé ni?”

8 Tidéw béno, fénémanduoy Rémogor i TuluseyPedrowe atin mélaw séménumbul mano, “Do odorokey brab do lukés gey. 9Amuk fénginsaa kom begeyfantag bé fiyowe rénigo gey dob ni lagéy fikat brabati kéféadi-adi geye de, 10 fégétiga ku dob kéluhanakome brab dob kéluhanay de Judio. I funay ni lagéytéménindég dob adafa kome ménadi-adi, non bébarakat i dawét Jesu Kristowe tidéw Nasaret. Beeni fénléhu gome dob kruse éndob ténébule i Tuluse.11Wén i ménsulate fantag bé Jesuse dob Ménsulate

Rénigoy de Apostol 4:12 107 Rénigoy de Apostol 5:12Kébéréh i Tuluse mano, ‘I batéwe nikaa kom dorémigo lawi, been i ménwaléye toow fo mélagabatéw.’ I Jesuse, Been i nan batéw nikaa kom.12Been saén iMémukase,” bangPedrowe, “non éndai ségiyo dob duniyae ni géfukas bé étéwe.”

13 Toow fo ménggaif i de odoroy de Judio békébaraw ro Pedrowe brab Juane muret. Ménlabina foy kégaif ruwe non énggétuwa roy énda iféngganad ro Pedrowe brab Juane. Atin mélawénggélolo ro soy beroy de dumo Jesus. 14 Endobénda i gébérého ro, non énggito roy lagéye ni fikatménadi-adi téménindég dob sékulo Pedrowe brabJuane. 15 Mélaw fénsut ro bero tidéw dob sén-limudo ruwe sibéy. Tidéw béno ménsébéréh-béréhro maro, 16 “Ati kérigo tome bé de ni étéw? Nonkéluhanay de étéw ni dob Jerusaleme ni, énggétigaroy mékégaife ni rénigo ro. Mélaw énda gédirungotom de. 17 Endob géléé tom saén bero bé éndaénbéréhé roy fantage bé Jesuse inok éndamétarakén.”

18Mélaw ténawag ro man bero mahur brab bén-rého ro bero bé békénén béréhé roy fantage béJesuse taloo no témoro ro labité roy dawét ne.19 Endob i Pedrowe brab Juane séménumbul romaro, “Fégitung gom ké ati isuwe métintu dobadafay Tuluse, odoro key i kagome sugu loo kéodoro key i sugu i Tuluse. 20 Non énda fakayéntémérén gey muret fantag bé énggito geye brabbé énggélingoo keye.” 21 Endob i de odoron toowna fo féningkél roy kégélé ruwe bero bé békénénureté roy fantage bé Jesuse. Tidéw béno, ténangéyro bero. Enda gédusana ro bero non bé kédooyde étéw démayéw bé Tuluse sabaf bé mékégaiferénigo ro. 22 Non i lagéye ni fén-adi-adi ro foténfolo gébélintuwa i idad ne, brab fikatén tidéw fanaykéumahén.

23 Amun méntangéyén i ro Pedrowe brab Juane,ménule ro mangéy dob de dumo ro munur bé JesuKristowe. Atin nuret roy kébéréh i odoroy defadi brab de odoroy de Judio. 24 Amun énggélin-goo roy ni, ménséréngan ro démasal dob Tulusomaro, “Kadnan, Beemey léménimbage bé lawayebrab fantade brab dogote brab kéluhanay éntin-gayéne. 25 Fénbéréh i Rémogor me bé katufuakeye Dabid sugu-sugué mo mano, ‘Sedek ménkériti de étéw békén Judio? Brab sedek bantakéy deétéw i éndae gérigono ro dob Tuluse? 26 I dedatu téménafay ro brab de méguléw dob duniyaeni ménsélimud ro inok sébanil ro bé Kadnane brabKristowe fénuwitén.’ Been i niy sénulat Dabide.”

27 Atin féntaus roy kédasal ruwe maro, “Mén-tuman i Ménsulate Kébéréhém non ménsélimudi ro Herode brab Ponsio Pilatowe dob ni ingédberoy de étéw békén Judio brab de dumo gey Judio.Ménsélimud ro sébanil bé Jesuse sani fiyowe sugu-sugué mo fénémiliém méguléw. 28 Ménsélimud rorémigo bé kéluhanay éntingayéne fatut mérigo dobkaame kétayan brab dob barakat memérigo. 29Atinbé béni Kadnan, fégitungém i de tete kébérého robegey brab tabanga mo begey do sugu-sugué moinok émbaraw gey muret bé kébéréh me. 30 Brabféuwitém i barakat me émféadi-adi brab émférigobegey bé de mékégaif dob dawét i fiyowe sugu-sugué mo Jesus.”

31Amunénggilid rondémasal, ménkuyung i lawiesénlimudo ro brab fénémanduoy Rémogor i Tulusebero. Tidéw béno, ménbaraw ronmuret bé kébéréhi Tuluse.

Séntukid-tukid roy de languntama ro32Atin i kéluhanay demunur bé Kristowe, ségiléw

i de fédéw robrab itunga ro. Atin énda i isu bero gefebé de languntama ro, éndob falan karo kéluhanannon séntukid-tukid ro. 33 Atin wén i barakat i deapostol féntaus roy kéuret ruwe fantag bé kétébulei Kadnane Jesus. Brab i Tuluse toow fo mégédawbero. 34 Atin énda i ségétéw bero wén i kulang békéfaguyag ne non fébéléy roy de fantad ro taloo nodo lawi ro atin i kurtae gédoté ro, 35 iray ro dobde apostol. Atin saaré roy kurtae dob katabuwanekailangay kéluhanane.

36 Atin wén i ségétéwe bero féndawét Jose.Beeney ségétéwe tidéw Siprus brab séfu i Lebitawe.Féndawét i de apostol so “Bernabe”. (I atag i ni“Ségétéw émféfiyo fédéw”.) 37 Fénbéléyén i fantadne atin nirayén dob de apostol i kurtae de.

5Ananias brab Safira

1Wén i ségétéwe lagéy féndawét Ananias, beroybawag ne féndawét Safira, fénbéléy roy dumoyfantad ruwe. 2 Endob nitongén i dumoy kurtaebrab ménagayun soy bawag ne de. Atin nirayéni sama i kurtae dob de apostol. Endob bénréhénbé nirayén i kéluhanane. 3Mélaw bénréh Pedrowedob beene mano, “Ananias, sedek féndayaém i Sa-tanase mémanduon beem? Non téménugi go dobRémogor i Tuluse, non nitongém i dumoy kurtaeénggédotém bé fénbéléy me fantad. 4 Amun éndaséna fénbéléyém i fantad me, beem i gefee de. Atinamun fénbéléy mon, kaam soy kurtae de. Endobsedek bénantakém rénigoy ni? Békén téménugigo dob étéwe, yamula dob Tuluse téménugi go!”5 Amun énggélingoo Ananiasey ni, méntuwar brabménléhu. Atin i kéluhanay de énggégélingo fantagbé ni, toow ro fo ménggilak. 6 Atin ménahur ide kénogo lagéy brab éndot roy bangkay ne brabbénaus ro atin nangéy ro lénébéng.

7 Amun ménifus i téléwe géuras, énggumah ibawag ne, éndob énda séna énggétiga noy ati mén-rigowe. 8 Tidéw béno, fénénginsaa Pedrowe mano,“Béréhém begén, aw been say niy kurtae énggédoti fantad gome?”

Atin séménumbul mano, “Hoo, been say nan.”9 Mélaw bénréh Pedrowe de mano, “Sedek

ténéngkad gom i Rémogor i Tuluse? I bawagme mantu séna ménléhu atin i de ménangéy delémbéng, ay nan ron dob liyuwan, brab i beemetémundug so.” 10 Sonom béno, méntuwar so brabménléhu dob adafa Pedrowe. Amun ménahur ide kénogo lagéy, énggito ro ménléhuén. Mélawnangéy ro so lénébéng dob doror i bawag ne. 11Atintoow fo méngkégilakan i kéluhanay de munur béKristowe, loo soy de kéluhanay de ségiyo étéwénggégélingo bé ni.

Médooy de mékégaif12 Atin i de apostol, médooy de mékégaif rénigo

ro énggitoy de étéw. Brab i kéluhanay de munur

Rénigoy de Apostol 5:13 108 Rénigoy de Apostol 6:5bé Kristowe ménsélimud ro diyo dob “KuridorSolomone” dob lawi i Tuluse. 13 Enda i ségétéwménamung bé de énda munur bé Kristowe, fiyonfo ké fiyoy kébéréh i de étéw fantag bé de munur.14 Endob minut médooy de étéw do lagéy brab dolibun munur bé Kadnane. 15 Atin ménbantug i demékégaif rénigoy de apostol. Mélaw nuwit i deétéw dob de aguwon i de déméruun. Féniro ro berodob de katri brab dob de bénékah ikam inok buluktémara i Pedrowe, gébéla i anlung ne dob berowe.16 Atin énggumah soy médoowe étéw tidéw dobde kloh ingéd géliwét dob Jerusalem. Brab nuwitroy de déméruun bero brab de étéw rénahukoy desaitan. Atin kéluhana ro ménadi-adi.

I kérasay i de apostol17 Tidéw béno, i gérotore fadi brab de dumo no

sani de Saduseo, méndaléw ro bé de apostol. Mélawménséfagayun ro bé rigoné ruwe. 18 Atin kénéforoy de apostol brab fénrisu ro bero. 19 Endob bébéno kélungonon, nungka i télakiy Kadnaney debéngaway férisunone. Tidéw béno nuwitén beromésut brab bénréhén mano, 20 “Taus gom dob lawii Tuluse brab uret gom dob de étéw i fantage bé nimantu umul.” 21 Tidéw béno, nodoroy de apostoli bénréh i télakiwe ni. Mélaw amun géfuwénén,ménahur ro dob lawi i Tuluse brab téménoro ro.

Atin i gérotore fadi brab de dumo no, ténawagroy de odoroy de Judio inok sélimud i de kéfédéwayde Judio. Tidéw béno, séménugu ro mangéy dobférisunone inok uwité roy de apostol mangéy dobadafa ruwe. 22 Endob amun énggumah i de sénugudob férisunone, énda énggito roy de apostol. Mélawménséfule ro mangéy dob de kéfédéwan do mén-limud brab nuret ro maro, 23 “Amun énggégumahgey dob férisunone, énggito gey i de béngawan doménkandado brab diyo soy de guwardiya mantaydob liyuwe. Endob amun nungka gey, énda i énggitogey étéw dob rahure.” 24Mélaw i de odoroy de fadibrab kafitane odoroy de guwardiya bé lawi i Tuluse,amun énggélingoo roy ni, toow ro foménggaif. Atinfégitungé roy ati énggérigonoy de apostol. 25Tidéwbéno, wén i énggégumahe ménlolok dob berowemano, “I de lagéy do fénrisu gom, diyo ro témorobé de étéw dob lawi i Tuluse.” 26Mélaw ménangéy ikafitane dob lawi i Tuluse beroy de guwardiya no.Atin kénéfo roy de apostol brab nuwit ro séfule.Endob énda féndawéto ro bero non mégilak ro béde étéw diyo ké ibéro ro bero batéw inok féléhué robero.

27 Nuwit roy de apostol mangéy dob adafay deménlimuddoodoron. Atin i gérotore fadiménbéréhdob bero mano, 28 “Génlé geyén begom bé kagoméntémoro fantag bé Jesuse, éndob énda nodoro komde. Téngténg gom, ménlégébén dob Jerusaleme niykétoro gome, atin bénréh gom, begey iménméléhuebé Jesuse.”

29Endob séménumbul i Pedrowe brab de dumonodo apostol maro, “Fatut odoro key i Tuluse, békénétéw. 30 Amun énggilid gomén fénléhu i Jesuse békékélabo gome de dob kruse, i Tulus i de katufuatom i ménfétébulee de. 31 Atin féndiyat i Tulusemangéy dob kuwono nuwe inok Been i Méguléwebrab Mémukase. Mélaw Been i émfésagade bé desala tom do Judio amuk gésénule tom. 32 Géureto

key i de ni non énggito gey, loo soy Rémogor i Tulusemuret, sani Rémogore iray i Tuluse dob de étéwmunur dob Beene.”

33Atin i de odoron ni ménlimud, amun énggélin-goo roy ni, toow ro fo ménkérit brab ménuyot roké féléhuén i de apostol ni. 34 Endob i ségétéwebé de Fariseo féndawét Gamaliel téménindég dobkérara ruwe ménlimud. Beeney témoroe bé kitabebrab toow fo fégadatay de étéw. Atin fénfésuténi de apostol. 35 Tidéw béno ménbéréh mano, “Dodumo gu do Judio, ingata kom ké ati kérigo gomebé de ni do étéw. 36 Bé do gétah wén i ségétéweétéw féndawét Teudas, ménbéréh been kun i tooweménbantug gérotor étéw. Atin fot ratuh gétéwi ménwaléye kuyugén. Endob wén i ménméléhude atin i de kuyugén ménbéragar ro brab énda iénggérigono ro. 37 Tidéw béno, dob de gaiy késin-suse bé émfélistay kéluhanay de étéw, énggumahman i ségétéwe étéw féndawét Judas tidéw Galilea.Atin médoo soy ménwaléye kuyugén. Endob amunfénléhu soy Judase, ménbéragar soy de kuyugén.38 Ségiléw so keeyén bé kéléhu Jesuse. Mélawbéréhé ku begom, katom kémukum brab fédayaétomén i de ni do étéw. Non amuk aturay kéilawanesaén, énda soy gérigono ro brab énda i rugaya ro.39 Endob amuk aturay Tuluse, énda gégéléo tombero, non waléy tom saén sébanil bé Tuluse.”

Atin i de ménlimud do kéfédéwan, ménagayun robé bénréh Gamaliele ni. 40Tidéw béno, fénahur ronman i de apostol brab féntafés ro bero. Atin génléronman bero bé békénénmuret ro fantag bé Jesuse.Tidéw béno, ténangéy ro bero. 41 I de apostol amunménsut ron tidéw dob de ménlimud do odoron,toow ro foménoror nonkénarang i Tulusemédait rokéfasangan brab kémalanan sabaf bé kéunur ruwebé Jesu Kristowe. 42 Atin sénga fuweh ménangéyro dob lawi i Tuluse brab dob de lawi i de étéw.Atin diyo ro témoro bé Fiyowe Uret fantag bé JesuKristowe.

6I de fitéw gétéw do témabang

1 Bé do no do gai, amun minutén médooy demunur bé Kristowe, wén i de tete kégébaa no bé demunur do Judio do sébéréh Griego dob demunur doJudio do sébéréh Hebreo. Ménbéréh i de Judio dosébéréh Griego bé émfédaya kun i de baléw bero,énda méirayan ro bé de kailanga ro sénga fuweh.2Mélaw i de folo bra ruwo gétéw do apostol ténimuroy kéluhanaydemunur béKristowebrab bénréh rodob berowe maro, “Enda fiyo no ké begey i sémaarebé de kailanga kom sénga fuweh, non fatut geydémoyun muret bé kébéréh i Tuluse, brab éndafatut diguré key i galbék geye. 3Mélaw do dumo gey,fémili gom fitéw gétéw lagéy, do métilédtéd brabfémanduoy Rémogor i Tuluse. Atin iray gey beroyaturane bé de ni, 4 inok i begeye do apostol fakaygey démasal brab muret fantag bé Tuluse séngatékélid.”

5 Atin ménagayun i kéluhana ruwe bé bénréhi de apostol ni. Mélaw fénémili roy Estebane,ségétéw méégét i kéunur ne brab fémanduoy Ré-mogor i Tuluse. Fénémili ro soy ro Filipihe, Prokoro,

Rénigoy de Apostol 6:6 109 Rénigoy de Apostol 7:27Nikanor, Timon, Parmenas, brab Nikolas tidéw An-tiokia ségétéw békén Judio, éndob ménrugayén ikéunur ne bé kukumay de Judio. 6 Atin nuwit robero mangéy dob de apostol. Tidéw béno, ténégéyde apostol i de bumbuna ro bé kédasala ruwe beroinok tabangay Tuluse bero bé mantuwe ni aturan.

7 Atin mélaw ménlégébén i urete fantag bé Tu-luse. Atin minut médooy munure bé Kristowe dobJerusalem. Atin médoonén i de fadi méganay somunur.

I kékéfoe bé Estebane8Atin i Estebane toow fo fénfiyoyTuluse inokwén

i barakatén rémigo do mékégaif dob téngaangayde étéw. 9 Endob wén i de étéw ménsébanil béEstebane. Beroy de étéw dob simbaane féndawét“Méntangéy étéw”. I de dumo bero do Judio tidéwSiren, brab tidéw Alejandria, I de ni do étéw beroyde dumoy de Judio tidéw. Silika brab Asia, méng-ganay ro séédél bé Estebane. 10 Endob toow fofénggétigay Rémogor i Tulusey Estebane émbéréh.Mélaw énda i ségétéw gésumbul bero. 11 Mélawniraya ro kurta i de étéw inok béréhé roy éndaetoow fantag bé Estebane maro, “Enggélingoo keyi ni étéw ménbéréh tete fantag bé Moisese brabTuluse.” 12 Mélaw fénkérit roy de étéw brab deodoroy de Judio brab de témoro kitab. Atin kénéforoy Estebane brab nuwit ro dob adafay deménlimuddo kéfédéwan. 13 Tidéw béno, nuwit roy de étéwémbéréh bé éndae toow fantag bé Estebane maro,“I Estebane ni démoyun émbéréh tete fantag bémékétéfuwe lawi i Tuluse brab de kukuman sénulatMoisese. 14 Enggélingoo key bénréhén bé i Jesusetidéw Nasaret, gébaé no kun i lawi i Tuluse brabfégaliné noy adate énggéféganada tom tidéw dobMoisese.” 15Tidéw béno, ténéngténg i kéluhanay deodoron i Estebane. Atin énggito roy rangih nemaakfalas télaki.

7I kéuret Estebane

1Mélaw i gérotore fadi fénénginsaa noy Estebanemano, “Aw toow i de ni?”

2 Atin séménumbul i Estebane mano, “Do dumogu brab do lukés gu, fégélingo gom i béréhé kuwe ni.I toowe fo ménbantug barakatan Tulus méntéfégitodob katufua tome Abraham amun bati de séna dobMesopotamia, bé énda sénaménagéwén demangéyHaran. 3 Atin bénréhén de mano, ‘Tagakém i desamungém brab ingéd me atin agéw go mangéydob gonone toroé ku beem.’ 4 Mélaw ténagakéni ingéd ne Kaldeo brab ménagéw mangéy Haran,atin diyo ménbati. Atin amun ménléhu i bohAbrahame, fénagéw i Tuluse man mangéy dob niingéd gono kom bati béleewe ni. 5 Bé do no dogai, énda nirayay Tulusey Abrahame fantad fiyonkloh. Endob fénasad i Tuluse dob Abrahame béirayén dey ni fantad brab dob de séfuén témundugde, fiyon fo ké énda sénay nga Abrahame de. 6 Ayniy bénréh i Tuluse bé Abrahamemano, ‘I de séfuémbati ro dob ségiyowe ingéd toow fo mérayu atinwaléy ro do rifén diyo. Atin mérasay ro taman fotratuh gébélintuwa. 7 Endob kukumé kuy de étéwrémifén bero. Atin i de séfuém tékédan ro dob naningéd atin féngadafé ro Begén dob ni gonon.’ Been

i niy bénréh i Tuluse.” 8 Atin féntaus Estebaneykébéréh nemano, “Tidéw béno, sénugu i Tuluse dobAbrahamey ni adat sani kétulie inok wén i tanda béni fasad. Mélaw ténuli Abrahameynga ne Isak amunménwaléwén gétérésangan ménumah. Atin i Isaketénulién soy nga ne Jakob. Atin i Jakobe ténulién soyde folo bra ruwogétéwngaén. Atin beroyde katufuatom do Judio.

9 “Endob i de nga Jakob méndaléw ro bé tuwaréyruwe féndawét Jose. Mélaw fénbéléy ro atin mén-waléy rifén dob ingéde Egipto. Endob Tulus idumo nuwe. 10 Atin ténabangay Tuluse inok éndai sug-sugén fiyon fo ké médooy kérégénone. Atinamun diyo i Josehe dob adafay datue dob Egipto,fénfiyoy Tuluse brab niraya no kégétuwan. Mélawménuyot i datue de. Tidéw béno fénwaléy i dat-uey Josehe odoron dob no ingéd brab beene soyodorone dob lawi i datue ni. 11 Tidéw béno, éng-gumah i dakéle lénggob dob ingéde Egipto brabdob Kanaan. Atin toow ro fo ménrasay. Atin i dekatufua tom énda i amaé ro. 12 Mélaw amun éng-gélingoo Jakobe wén i faréy dob Egipto, sénuguéni de ngaén, sani de katufua tom mangéy diyo bégésungu nuwe. 13Dob géruwo nuwe gule ménangéyro diyo, méntéfégéloloy Josehe dob de dumo nosétiman boh. Atin énggétuway datuey fantage bé desamung Jose. 14Mélaw fénsamfay Josehey kébéréhne bé féangéyén i boh ne Jakob brab kéluhanay desamungén. Atin fitéw ro folo bra limo kéluhanan.15Tidéw béno, ménagéw i ro Jakobe mangéy Egipto.Atin diyo ménléhu loo soy de ségiyo katufua tom.16 Atin nuwit i de bangkay ro mangéy Sekem, atinlénébéng ro dob lébéngone bénléy Abrahame dobde étéw Hamor.”

17 Atin féntaus Estebaney kébéréh ne mano,“Amun gédétén i gaiwe métuman i fasad i Tulusedob Abrahame, toowén fo médooy de Judio dobEgipto. 18 Atin bé béno, ségiyonén i datue dobEgipto, atin énda énggétiga noy fantage bé Josehe.19 Enda fo fiyoy ni datu. Fénggakara noy de katufuatom. Atin fénrasayén fo bero toow. Non fénégésén ide katufua tom bé ibéré roy de nga ro inok méléhu.20 Atin bé no do gai, ménumah i Moisese, toowfo fiyo nga. Rénitoy idéng ne sungu dob lawiruwe taman téléw gétérésang kélungonon. 21Amunfénliyu roy ngae dob lawie, éndot i libune nga idatue dob Egipto. Atin fénagifatén maak kaan songa. 22 Mélaw méntoro i Moisese bé kéluhanaykégétuwane dob Egipto. Atin ménwaléy énggétiganétéw dob de kébéréhén brab dob de rigoné no.

23 “Amun fotén folo gébélintuwa i Moisese,ménuyot témukaw bé de dumo no do Judio. 24 Atinamun énggumah dob de dumo no, énggito noykédusay ségétéwe tidéw Egipto bé dumo nuwe Ju-dio. Mélaw ténabangén i dumo nuwe ni Judio brabséménuli fénléhuén i étéwe tidéw Egipto. 25 Brabmano ké i de dumo no do Judio énggésobuto roybeen i usaréy Tuluse témabang bero inok métangéyro. Endob énda énggésobuto ro de. 26 Bé gétun-duge de fuweh, énggito noy ruwowe gétéw Judiosétiboh. Atin génléén bero mano, ‘Kagom sétiboh!Ségiléw gom falan Judio.’ 27 Endob i ségétéwe deférasayé noy dumo nuwe ni, dénrién i Moisese brabménbéréh mano, ‘Békén beem i odoro keye taloo

Rénigoy de Apostol 7:28 110 Rénigoy de Apostol 7:60no kéfédéwa key. 28 Aw méuyot go méméléhubegén loo bé kéféléhu me bé ségétéwe tidéw Egiptonatémégéno?’ 29 Amun énggélingoo Moisesey ni,ménraréy tidéw Egipto brab ménangéy bati dobingéde féndawét Madian. Atin diyo énggébawagbrab wén i ngaén ruwo gétéw lagéy.”

30 Atin féntaus Estebaney kébéréh ne mano,“Amunménifus i fote folo gébélintuwa, méntéfégitodob Moisesey télakiwe dob mérinoe kayéw dobgonone énda i étéw de bati, gédét dob tudukeféndawét Sinai. 31 Toow fo ménggaif i Moisesebé ni énggito no. Atin amun ménfégédét inokgito no fo toow, énggélingoo noy béréh i Kadnanemano, 32 ‘Begéney Tuluse fénéngadaf i de katufuakom, ro Abraham, Isak, brab Jakob.’ Atin i Moiseseléménukub bé kégilak ne brab éndaén géténgténgono de. 33 Atin ménbéréh man i Kadnane mano,‘Kéda moy sinilas me non i gono muwe témindégmékétéfu fantad. 34 Enggito guy kéférasaye bé deétéw gu dob Egipto. Brab énggélingoo kuy de dogésro. Mélaw ménlusu inok fétangéy gu bero. Atinbéleewe, sugué ku beem magéw mangéy Egipto.’ ”

35 Atin féntaus Estebaney kébéréh ne mano,“Nikaay de dumo no Judioy Moisese bé kébéréhruwe maro, ‘Békén beem i odoro key taloo nokéfédéwa key!’ Endob beeney sénugu i Tuluseméguléw bero brab émfétangéye bero. Atin itélakiweméntéfégito dobbeenedobmérinoe kayéwi téménabangane de. 36 Atin fénanangguwitén i deétéw mésut tidéw Egipto. Rénigo noy de mékégaifdob Egipto brab dob dogote féndawét ‘Furo Dogot’brab dob gonone énda i bati diyo amun ménagéwro diyo bé fote folo gébélintuwa. 37 Atin i Moiseseyménbéréh dob de Judio mano, ‘Emféuwit i Tulusemangéy dob begome ségétéw sarigo no muret békébéréh ne ségiléw bé kéféuwit ne begén. Been soységétéwe bé de séfu Israele.’ ”

38 Atin féntaus Estebaney kébéréh ne mano,“Moisesey dumoy de Judioménsélimud dob gononeénda i ségétéw étéw bati diyo, bero soy de katufuatom brab télakiweménsébéréh de dob tuduke Sinai.Brab beeney énggégédote bé kébéréh i Tuluse inokirayén so dob betome. I kébéréh i Tuluse ni éndamékéda no taman sa taman.

39 “Endob i de katufua tom énda ménodor robé de sugu Moises. Yamula ménika ro de brabménuyot ro séfule mangéy Egipto. 40Mélaw bénréhro dob Arone sani ofo Moisese maro, ‘Rigo go dokéninontow inok wén i féngadafé key, brab inokwén i manangguwit betom. Non énda gétiga keyké ati énggérigono Moisese sani ménanangguwitebetom tidéw Egipto.’ ”

41 Atin féntaus Estebaney kébéréh ne mano, “Béno do gai réménigo ro kéninontow maak falas natisafi. Atin téménulak ro dob adafa nuwe brab kénan-dulio ro inok fégito roy kéoror ruwe bé ni rénigoro. 42 Endob sabaf bé ni, ténagak i Tuluse berobrab féndayaén bero méngadaf bé de gitoon doblawayo loo bé sénulat i sénarigoy Tuluse féndawétAmos mano, ‘Do étéw Judio, békén Begén i ténulakakome dob gonone énda i ségétéw de bati bé lala ikédiyo gome bé ménfote folo gébélintuwa. Yamulaségiyoy fénéngadaf gome. 43 Non nuwit gom ibatioy sébaane tulus féndawét Molok brab sébaane

kéninontowmaak gitoon tulus féndawét Renfan. Dokéninontow i fénéngadaf gome, mélaw féangeyé kubegom fingé na diyo bé ingéde Babilonia.’ ”

44Atin féntaus Estebaney kébéréh ne mano, “I dekatufua tom wénén i ginise lawi sani tandae éndatagakéy Tuluse bero. Nuwit ro amun ménagéw rodob gonone énda i étéw de bati. Rénigo roy ni loobé bénréh i Tuluse bé Moisese, ségiléw bé fénggitoyTuluse de. 45 Amun ménifus i firoye gébélintuwa,i de katufua tom énggédot roy ni tidéw dob delukés ro. Atin i de katufua tom nuwit ro dob deingéd ténaba ro bé gaiy kédédél i Tuluse bé de étéwmésut dob do no gonon inok wén i batioy de Judio.Atin i odoro ruwey lagéye féndawét Josue. Atinfénbati roy lawi i Tuluse diyo taman bé gai DatuDabide. 46 Toow fo ménsuwat i Tuluse bé Dabide.Atin nongotén dob Tuluse inok tungkasé no rémigobé lawi i Tuluse, sani Tuluse fénéngadaf Jakobe.47 Endob i nga Datu Dabide féndawét Solomon iréménigowe bé nan lawi.

48 “Endob béréhé ku begom, i toowe fo gérotorTulus énda batién dob de lawi rénigoy kéilawane.Non bénréh i ségétéwe sénarigoy Tuluse féndawétIsias mano, 49 ‘Bang i Tuluse, laway i sara kuwe,atin i duniyaey ténaa kuwe bé de sékéy gu. Endai lawi gérigono kom inok batio ku taloo no térénoku. 50 Békén ba Begén i réménigowe bé kéluhanayéntingayéne?’ ”

51 Atin féntaus Estebaney kébéréh ne mano,“Toow fo métégas i de uléw gom! Enda séna foménfégalin i de fédéw gom loo bé kétayay Tuluse.Brab toow gom fo do énda mégélingo bé kébéréhi Tuluse. Ségiléw gom so bé de katufua kom nonatuho kom i Rémogor i Tuluse sénga tékélid. 52 I dekatufua kom fénrasay roy kéluhanay de sénarigoyTuluse muret bé kébéréh ne bé do gétah. Fénléhuroy de sénugu i Tuluse muret fantag bé Kristowesani métintuwe fo Sugu-suguéy Tuluse. Atin ibegome, kénéfo gom brab fénléhu gom i Kristowe.53Enggétanggafa kom i de kukuman féniray i Tulusebé de télaki, éndob énda nodoro kom de.” Been i niybénréh Estebane.

I kéféléhue bé Estebane54 Amun énggélingooy de odoron i kébéréh Es-

tebane, toow ro fo ménkérit. Kémigét i de kiféro bé kékérit ruwe. 55 Endob i Estebane toow fofénémanduoy Rémogor i Tuluse, brab léménéngagdob lawayo, atin énggito noy kéréndaw i Tulusebrab énggito noy Jesuse témindég dob kuwonoy Tu-luse. 56Atin ménbéréh i Estebane mano, “Téngténggom! Enggito guy lawayo ménungka, brab i Nga iKéilawane témindég fingé dob kuwonoy Tuluse.”

57Toow foménkérit i de odoron ni, mélaw néféngroy de kélingo ro brabménékes ro. Atin sénrénganaroy magayase de gémamak. 58 Atin séngguyud romésut dob ingéde ni brab nibéro ro batéw. Atini de témébo de, kénda roy de géruwo lafin bé dekégal ro, atin fénled ro dob kénogo lagéye féndawétSaulo. 59 Atin i lala ruwe mibéron batéw bé Este-bane, déménasal dob Kadnane mano, “O KadnanJesus, tanggafém i rémogor guwe!” 60 Atin mén-lingkuwéd brab ménbéréh métanug mano, “Kad-nan, fésagadém i ni sala ro.” Sonom béno, ménléhu.

Rénigoy de Apostol 8:1-2 111 Rénigoy de Apostol 8:408

I kérasay i de munur1-2 Atin i Saulowe ménagayun bé kéféléhue bé

Estebane. Atin i Estebane, lénébéng i de étéwmunur bé Kristowe brab toow fo rénuung ro. Atinméntidéwén bé no térésang i kékérasayay demunurbé Kristowe. Brab kéluhana ro, saliyu bé de apostol,ménbéragar ro tidéw Jerusalem mangéy Judia brabSamaria.

3Atin i Saulowe ténulama no binasanén i kéféng-intulus i de munur bé Kristowe, ahuro noy séngaelawi brab kéfoé no séguyudén i de étéw munur béKristowe. Brab uwité no bero dob férisunone, dolagéy brab do libun.

I kélégéb i Fiyowe Uret dob Samaria4 Atin amun ménbéragar i de étéw munur bé

Kristowe dob de ségiyo ingéd, nuret roy fantagebé Jesuse. 5 Atin i Filipiwe ménangéy dob sébaaneingéd diyo dob Samaria, atin diyo nuretén i JesuseBeen i Kristowe sani fénémili i Tuluse méguléw. 6 Ide étéw, amun énggélingoo roy kébéréh ne brabénggito roy kéluhanay de mékégaif rénigo no, toowfo fénggélingo roy kébéréh Filipihe. 7 Fénféraréyéni de saitan réménahuk dob de médoo étéw, atinménékes ro bé lala ruwe tékédan. Brab fén-adi-adinoy médoowe do fikat brab do kimoyén. 8 Mélawtoow fo ménoror i de étéw dob no ingéd.

9 Wén i ségétéwe lagéy dob no ingéd féndawétSimon, ségétéw béliyan. Bé de énggétah do gai,fénggaifén i médoowe do étéw dob Samaria bé detete kéfagakarén. Ménfébantug-bantug bé beenekun i gérotore étéw. 10Atin i kéluhanay de étéw dobno ingéd do méskinan brab do kawasa, fénggélingoro. Bénréh ro maro “I ni étéw féndawét MénbantugBarakatan, sani barakat i Tuluse.” 11 Ménrugay ikéfégaif ne bero bé de tete kéfagakarén. Mélawtoow ro fo fénggélingo. 12 Endob amun énggélin-gooy de étéw i Fiyowe Uret nuret Filipiwe fantag békéféguléw i Tuluse brab Jesu Kristowe, ménunur robrab ménfébautis ro, do lagéy brab do libun. 13Atinfiyon i Simone ménunur so bé Kristowe. Brab amunménbautisén, démoyun ménodor bé Filipiwe. Atintoow fo ménggaif i Simone bé de énggito no rénigoFilipiwe.

14 Amun énggélingooy de apostol dob Jerusalemi kétayakuf i de étéw dob Samaria bé kébéréh iTuluse, fénuwit roy ro Pedrowe brab Juane mangéydiyo. 15Amun énggégumah ro diyo, dénasala roy deétéwmunur béKristowe inok tayakufé roy Rémogori Tuluse. 16Non i Rémogor i Tuluse, énda séna éng-gumahén dob berowe fiyon ségétéw. Ménbautisonro saén inok fégito roy kéunur ruwe bé KadnaneJesus. 17 Tidéw béno, ténégé Pedrowe brab Juaneyde bumbuna ro. Atin ténanggaf roy Rémogor iTuluse.

18 Atin énggitoy béliyane ni Simon i kétanggafruwe bé Rémogor i Tuluse bé kétégéy de apostolbero. Mélaw bénréhén dob Pedrowe brab Juanebé iraya no bero kurta. 19 Brab bénréhén mano,“Irayanu so bé ni barakat inok amuk wén i tégénéku, gétanggaf so bé Rémogor i Tuluse.”

20 Endob séménumbul i Pedrowe mano,“Mékukum go damén begom i kurta me, non mamo

ké gébéléyo mo bé kurtaey niray i Tuluse. 21 Endafakay go mamung bé galbék geye non énda sénamétintuy fédéw me dob adafay Tuluse. 22 Fatutgo gésénule bé ni tete kéfégitungém brab dasalgo dob Kadnane inok fésagada no beem bé nisalaém. 23Non énggito guy toow fo mésina go brabbénilanggu i salae beem.”

24 Tidéw béno, séménumbul i Simone mano,“Dasala kom begén dob Kadnane inok énda i métu-man damén bé de bénréh gom dob begéne.”

25 Atin i ro Pedrowe brab Juane, amun éng-gilid ron muret bé gétiga ruwe fantag bé Kristowe,brab bénréh roy kébéréh i Kadnane, ménséfule romangéy Jerusalem. Bé késéfule ruwe, ménawét rodob médoowe do ingéd dob Samaria brab nuret royFiyowe Uret diyo.

I Filipihe brab odorone26Atin i Filipihe, sénugu i télakiy Kadnane mano,

“Tafay go brab angéy go déligdigan dob agéwonetidéw Jerusalem mangéy Gasa.” (I ni agéwon én-daén i étéw de magéwon.) 27 Mélaw ménangéydiyo i Filipihe. Tidéw béno, énggébalaka noységétéwe lagéy kafun sarigoy baiwe dob ingédeEtiopia. Beeney ségétéwe gérotor étéw mitong békurtae dob no ingéd. I ni étéw séfule bé bénobé kéagéw ne ménangéy méngadaf dob Jerusalem.28 Diyo dob kalesah ne brab basané noy librowesénulat i méntélatae sénarigoy Tuluse féndawétIsaias. 29 Atin bénréh i Rémogor i Tuluse dobFilipihe mano, “Ay go fégédét diyo brab odor gobé nan kalesah.” 30 Mélaw i Filipihe ménségétamangéy fégédét brab énggélingoo noy kébasa nuwebé librowe sénulat Isaiase. Atin fénénginsaa Filipihemano, “Aw gésobuto moy nan basané mo?”

31 Séménumbul i ni sarigon mano, “Ati kégésobutguwe de ké énda i témoro de begén?” Tidéw béno,féndaén i Filipihe dob kalesah ne atin ménséfingéro ménsar. 32 Ay niy ménsulate dob libro Isaiase,bénasa no, “Beeney maake bili-bili fénléhu. Beeneymaake nati bili-bili mantés ké kéléngén i buk ne,non énda fo ménbéréhén fiyon sétaga. 33 Toowfo ménfémala brab énda méntintuy kékukume de.Atin énda i gébéréh fantag bé de séfuén non mén-léhuén brab éndaén dini ro dob duniyae ni.”

34 Atin ménénginsa i ni sarigon dob Filipihemano, “Ati ni étéw ménsulat dob ni? Aw bénréhi sarigoy Tulusey fantage bé kaane lowoh taloo noségiyo étéw?” 35 Tidéw béno, fénggétiga Filipihedob beeney atag ni bénasa no brab nuretén i FiyoweUret fantag bé Jesuse. 36 Atin amun diyo ro sénalowoh aguwon, énggumah ro dob gonone wén iwayég de. Atin ménbéréh i ni odoron mano, “Aywén i wayég dob ni. Aw fakayu mébautis?”

37Séménumbul i Filipihemano, “Fakay bautisé kubeem amuk tintu gonmunur bé Kristowe dob fédéwme.”

Atin séménumbul i ni sarigon mano, “Munuru béJesu Kristowe, bé Beeney Nga i Tuluse.”

38 Atin i ni sarigon féntéré noy kalesah ne brabménlus bero Filipihe ménangéy dob wayége atinbénautis Filipihe. 39Amun géménaun ron tidéw dobwayégeni, nuwit i Rémogor i Kadnaney Filipihe. En-daén énggitoy sarigone niy Filipihe, éndobméntausmagéw toow fo moror. 40 Atin i Filipihe méntékow

Rénigoy de Apostol 9:1 112 Rénigoy de Apostol 9:33énggégumah dob sébaane ingéd féndawét Asdod.Atin tidéw diyo ménuret bé Fiyowe Uret fantag béJesuse dob kéluhanay de ingéd énggétaraa no békéagéw ne mangéy dob ingéde féndawét Sesaria.

9I kéwaléy Saulowe munur

1 Atin i Saulowe bé do no do gai, féntausén soykérigo nuwe bé de kuyug i Kadnane. Nonménbéréhféléhué no kun bero. Atin ménangéy dob gérotorefadi, 2 brab ménongot sulat dob beene mangéy dobde odoroy de Judio dob de lawi féngadafa ro dobingéde Damasko inok kéfoé noy kéluhanay étéwegito no diyo domodor dob Agéwo Jesuse brab uwiténo bero mangéy Jerusalem, do lagéy brab do libun.

3 Atin ménagéw i Saulowe mangéy Damasko.Amun gédétén dob no ingéd, méntékow wén i rén-daw tidéw dob lawayo géliwét de. 4 Atin méng-gétéléngkéb i Saulowe dob fantade brab énggélin-goo noy émbéréhe mano, “Saulo! Sedek férasayémo Begén?”

5 Ménénginsa i Saulowe mano, “Ati Beeme, Kad-nan?”

Atin séménumbul mano, “Begéney Jesuseférasayé mo. 6 Tindég go brab taus go mangéyDamasko, atin diyo wén i étéwe béréhé no beemi fatute rigoné mo.”

7Atin i de étéw dumo Saulowe magéw, téménrénro. Ménantés ro non énggélingoo roy émbéréhe niéndob énda gito ro de. 8Atin i Saulowe téménindégbrab bénékahén i demoto no, éndob énda gégito no.Mélaw narak i de dumo no taman Damasko. 9 Atinméntéléw gétérésangan énda gégito no, brab éndaménamaén taloo no méniném.

10 Atin diyo dob Damasko wén i ségétéwe kuyugJesuse féndawét Ananias. Atin wén i fénggitoyTuluse dob beene non ténawag i Kadnane mano,“Ananias!”

Séménumbul mano, “Ay niwu so Kadnan.”11 Atin ménbéréh i Kadnane mano, “Angéy go

dob agéwone féndawét ‘Mééntang’ brab taus godob lawi Judase brab fénginsaém diyo i lagéye fén-dawét Saulo tidéw Tarsus. Démasal sénay ni étéwbéni. 12 Brab wén i fénggitoy Kadnane, brab dobni énggito noy ségétéwe lagéy féndawét Ananiasénggumah dob beene brab ténégé no inok gégitoman.”

13 Séménumbul i Ananiase mano, “Kadnan, éng-gélingoo kuy uret i médoowe étéw fantag bé nilagéy, brab kéluhanay tetee rénigo no dob dekuyugém dob Jerusalem. 14Atin ménangéy dini dobDamaskowe ni non wén i kuwagibe tidéw dob deodoroy de fadi inok kéfoé noy kéluhanay munureBeem brab de lémabit bé dawét me ké démasal ro.”

15 Endob ménbéréh i Kadnane mano, “Angéy godiyo non fénémili guy ni étéw inok waléy sugu-sugué kumuret fantag bé Begéne dob de étéwbékénJudio brab dob de datu brab dob de Judio so. 16Brabfégétiga ku dob beene bé waléy so toow fo mérasaysabaf bé kéunur ne Begén.”

17 Mélaw ménagéw i Ananiase mangéy diyo.Amun énggégumah dob lawie ménahur so brabténégé noy Saulowe ni. Atin bénréhén de mano,“Saulo, dumo gu, sénugu i Kadnane begén mangéy

dob beeme. Beeney Jesuse sani méntéfégitowe dobbeeme dob aguwone bé kéangéy me dini. Sénuguénbegén inok waléy go man gégito brab fémanduoyRémogor i Tuluse beem.” 18 Sonom béno, i demaak éner ménlawu tidéw dob de moto Saulo brabénggégito. Atin ménagayas témindég brab mén-fébautis. 19 Amun énggilid mama, ménséfule ikébagér ne. Atin ménbati i Saulowe dob de kuyugJesus dob Damasko bé ménfiroye gétérésangan.

I kéuret Saulowe dob Damasko20 Atin i Saulowe ménagayas ménahur dob de

lawi féngadafay de Judio brab nuretén i fantage béJesuse. Bénréhén mano, “I Jesuse ni, Beeney Nga iTuluse.”

21Atin i kéluhanay de énggégélingo de toow ro foménggaif brab ménséfénginsa ro maro, “Aw békénba beeney étéwe tidéw Jerusalem méméléhu bé demunur bé Jesuse? Aw békén ba ménangéy dini inokkéfoénoyde kuyug Jesus, inokuwité nomangéydobodoroy de fadi dob Jerusalem?”

22 Endob ménwaléy toow fo émbagér muret iSaulowe brab fénggétiga no dob de Judio dobDamasko i Jesuse, Been i Kristowe, sani méguléwetidéw dob Tuluse ongot-ongoté ro. Atin énda iénggésumbul bero.

23Amunménifus i firoye gétérésangan, i de Judioménsélimud ro atinménséfagayun ro bé féléhué roySaulowe. 24 Fuweh na kélungonon i kébantaya ruwede dob de béngaway ni ingéd inok féléhué ro. Endobwén i ménlolok dob Saulowe fantag bé ni rigoné ro.25Mélaw wén i no kélungonon, i de kuyugén nuwitroy Saulowe dob gérotore diding fénggédiding bé niingéd. Atin nahur ro dob dakéle biton brab ténunturo mangéy fingé bala dob faliluwangay didinge ni.

26Atin ménule i Saulowe mangéy Jerusalem brabtéménlama magiyamongan bé de kuyug Jesus. En-dob mégilak ro de brab énda munur ro de kéménwaléyén kuyug Jesuse. 27 Tidéw béno, i Bern-abewe nuwitén i Saulowe mangéy dob de apostol.Atin i Bernabewe nuretén dob berowey kétéfégitoyKadnane brab késébéréh ne dob Saulowe dob agu-wone. Atin bénréhBernabewe soy kébarawSaulowemuret fantag bé Jesuse dob Damasko. 28 Mélawi Saulowe ménbati dob berowe dob Jerusalem.Brab séménugud muret fantag bé Kadnane dobkéluhanay de gonon dob Jerusalem. 29 Atin mén-sébéréh brab ménséédél bé de Judio do sébéréhGriego. Mélaw ténlama ro féléhuén i Saulowe.30 Amun énggétigay de dumo no munur bé Jesuse,dénura ro mangéy Sesaria brab fénule ro mangéyTarsus.

31 Atin bé do no gai, énda ménrasay i de munurbé Kristowe dob Judea brab dob Galilea brab dobSamaria. Ménwaléy ro doméégét munur brabmén-inut ro médoo non ténabangay Rémogor i Tulusebero, non toow fo féngadafé roy Kadnane.

I rénigo Pedrowe32 Atin i Pedrowe, démoyun ménagéw mangéy

dob de médoo do ingéd. Amun nangeyén ténukawi de dumo no munur bé Kristowe dob Lida, 33 diyoénggébalaka noy ségétéwe lagéy féndawét Eneas. IEnease ni kimoyén brab ménwaléwén gébélintuwa

Rénigoy de Apostol 9:34 113 Rénigoy de Apostol 10:28

i éndae kégétekén. 34Atin ménbéréh i Pedrowe dobbeene mano, “Eneas, uwaé Jesu Kristowe beem. Tekgo brab dili moy iroo muwa nan!” Sonom bénoénggétek i Enease ni. 35 Enggitoy kéluhanay deétéw dob Lida brab dob Saron i ni lagéy ménadi-adi.Mélaw ménunur ro bé Kadnane.

36Atin diyo dob Jopa, wén i ségétéwe libunmunurso bé Kristowe féndawét Tabita. (Taloo no Dorkasdob késébéréhe Griego. Atin i atag ne “séladéng”.)Sénga tékélid rémigo fiyo dob de méskinan, brabtabanga no bero. 37 Bé do no gai, ménwaléydéméruun brab ménléhu. Mélaw i de dumo no,nurah roy bangkay ne brab féndiyo ro dob sibéyedob rotor i lawie. 38 Enda mérayu i ingéde Jopadob ingéde Lida. Mélaw i de kuyug Jesus dobJopa, amun énggélingoo ro diyo i Pedrowe dob Lida,séménugu ro ruwo gétéw lagéy mangey diyo inokbéréhé ro dob Pedrowe bé magayas mangéy dobberowe. 39Mélaw ménodor i Pedrowe bero. Amunénggumah ron, nuwit roy Pedrowe mangéy dobsibéye dob rotor i lawie. Atin i kéluhanay de libundo baléw ménfégédét ro dob Pedrowe, kémérewro brab fénggito roy de kégal rénigo Dorkase békéuyag ne séna. 40 Tidéw béno, fénsut Pedrowebero dob sibéye atinménlingkuwéd démasal. Tidéwbéno, sénaréwén i bangkaye brab ménbéréh mano,“Tabita, tek go!” Tidéw béno, bénékahén i demoto no brab amun énggito noy Pedrowe, méntek.41 Atin i Pedrowe, génamakén i de kémérén brabféntindégén. Tidéw béno, ténawagén i kéluhanayde munur bé Kristowe brab de libun do baléw, atinfénggito no beroy Dorkase ménuyag. 42Atin i uretefantag bé ni ménlégéb dob ingéde Jopa. Mélawménwaléy médooy ménunure bé Kadnane. 43 Atinménrugay i Pedrowe dob Jopa. Ménbati dob lawii ségétéwe lagéy gémalbék léminis do kulit safiféndawét Simon.

10I Pedrowe brab Korneliowe

1 Dob Sesaria, wén i ségétéwe lagéy féndawétKornelio. Beeney kafitay de sundalo tidéw Romasani de sundalo féndawét ro “Do tidéw Italiana”. 2 Ini kafitan toow fo méngintulus, loo soy kéluhanayde dumo no dob kaane kuréngon. Démoyun miraytabang dob de Judio do méskinan. Brab séngatékélid démasal dob Tuluse. 3 Wén i no sébaanfuweh, géraraan lémudug i térésange de, wén ifénggitoy Tuluse dob beene. Tintu fo énggito noytélakiy Tuluse ménahur dob lawi ne. Atin ténawag itélakiwe ni mano, “Kornelio!”

4 Atin ténéngténgén i télakiwe ni brab toow foménggilak. Atin séménumbul mano, “Ati no?”

Atin ménbéréh i télakiwe ni mano, “Mésuwat iTuluse bé kégédaw me bé de fiyo rénigo mo brabkédasal me. Atin énggétédémo no beem. 5 Béleeweni, sugu go do étéw mangéy Jopa inok angéyé roységétéwe lagéy féndawét Simon Pedro. 6 Diyo batidob lawi i lagéye gémalbék léminis do kulit safiféndawét so Simon. I ni lawi gédét dob dogote.”7 Tidéw béno, méntékédan i télakiwe ni. Atin iKorneliowe ténawagén i ruwowe gétéw bé de sugu-sugué no, brab ségétéwe bé de sundalo no toow foméngintulus. Beene soy ségétéwe bé de sarigo no.

8 Atin bénréhén beroy ni ménrigo. Tidéw béno,sénuguén bero mangéy dob ingéde Jopa.

9 Dob gétunduge de fuweh, amun gédét ron dobJopa, i Pedrowe ménénik dob datare atéf i lawiebatio no brab déménasal. Géutuhén bé béno. 10Atintoowén fo mélayaf brab ménuyot fo mama. Endobi lala i de étéw dob nan lawi témafay séna béamaé ruwe, wén i fénggitoy Tuluse dob Pedrowe ni.11 Enggito noy lawaye ménungka brab wén i maakedakél safut térimféna mangéy fantad ténutun fot isugud ne. 12 Diyo ménfuyut i kéluhanay séségiyo-giyowe do binatang do magéw brab do rémagaf dobfantade brab do kloh manok. 13 Brab énggélingoonoy émbéréhe mano, “Pedro, étek go! Sumbaliémbrab amaém.”

14 Endob séménumbul i Pedrowe mano, “Aba,énda fo gérigono ku de, Kadnan. Non tidéw féganay,énda séna ménamau bé de amaén liyén dob adatgeye do Judio.”

15Atin énggélingoo no man i émbéréhe ni mano,“Kago béréhén liyén taloo no tete i bénréh i Tulusefiyo.” 16 Téléw gule ménrigoy ni. Tidéw béno, i niméntutun ménbatun séfule mangéy dob lawayo.

17 I lala Pedrowemégitung bé atiy atag i ni énggitono, énggumah i de sénugu Kornelio. Non amunfénénginsa roy hon i lawie gono Pedrowe bati, mé-nangéy ro diyo. Brab diyo ro dob liyuy béngawane.18Atin téménawag ro brab fénénginsa ro ké diyo batii lagéye féndawét Simon Pedro.

19Atin i Pedrowe tafay so fégitungé noy atiy atagi ni énggito no. Tidéw béno, i Rémogor i Tuluseménbéréh dob Pedrowe mano, “Pedro, wén i téléwgétéw lagéy séméléd beem. 20 Tek go brab lus go,brab kago magalang-galang modor bero non Begéni séménugu bero.” 21Mélaw ménlus i Pedrowe brabbénréhén bero mano, “Begén i nan sélédé kom. Atifuna kome séméléd begén?”

22 Séménumbul ro maro, “Sénugu kafitan Kor-neliowe begey mangéy dini. I ni étéw toow fométintu brabméngintulus, atin i kéluhanayde Judiofégadata ro. Ménbéréh i télakiwe dob beene béféangeyé no beem dob lawi ne inok fégélingoé noyati béréhé muwe.” 23 Atin i Pedrowe ténayakufénbero dob lawie ni batio no, brab ménbati ro diyoségékélungonon.

Atin bé démoe de ménodor bero brab wén soy dodumo bé de munur bé Kristowe dob Jopa ménodorde. 24 Dob gétunduge de fuweh, énggumah rodob Sesaria. Diyo nongot-nongot Korneliowe bero.Atin ténawagén i kéluhanay de samungén brab dodumo no séloyuk. Mélaw diyo ro so. 25 Amunénggumahén i Pedrowe, bénalak Korneliowe brabménlingkuwéd dob adafa Pedrowe inok féngadaféno. 26 Endob féntindég Pedrowe brab ménbéréhmano, “Tindég go, non i begéne kéilawanu so loo bébeema nan.” 27 Atin féntaus Pedrowey késébéréh-béréh ruwe bé lala ruwe mahur dob lawie ni, atinénggito noy médoowe étéw ménlimud. 28 Tidéwbéno ménbéréh i Pedrowe mano, “Gétiga komén iadat geye do Judio. Enda fakayén dob kitab geyeké sémugud gey mangéy dob de lawi gom do békénJudio taloo no sélawék gey begom. Endob fénggéti-gay Tuluse begén bé mantuwe ni séna, bé fiyon foké ati no étéw, éndaén fégitungé ku de mékérésik.

Rénigoy de Apostol 10:29 114 Rénigoy de Apostol 11:1729 Mélaw amun fén-angéy gom begén dini, éndaénménsédélu de. Mélaw fénginsaa ku begom, ati funakome ménfétawag begén?”

30 Séménumbul i Korneliowe mano, “Amunnaméntéléwo, loo so béni géraraan lémudug itérésange de, déménasalu dob lawi guwe ni. Mén-tékow méntéfégitoy lagéye toow fo sémélinang ikégal ne téménindég dob téngaanga kuwe. 31 Atinménbéréh mano, ‘Kornelio, énggélingooy Tuluseykédasal me brab énggétédémo noy kégédaw mebrab de fiyo rénigo mo. 32 Mélaw sugu go étéwmangéy Jopa témawag bé lagéye féndawét SimonPedro. Diyo bati dob lawi i lagéye gémalbék léminisdo kulit safi féndawét Simon gédét dob dogote.’33Mélaw ménagayasu séménugu mangéy témawagbeem. Atin mégédaw go non ménangéy go dini.Atin ay ni gey ménlimud dob adafay Tuluse inokmégélingo bé fébéréh i Kadnane beem.”

I kébéréh Pedrowe34 Atin ménbéréh i Pedrowe mano, “Béleewe ni

énggétiga ku, i Tuluse énda i isu ramigo no bé deétéw. 35 Non tayakuféy Tulusey étéwe mégadatande brab rigoné noy fatute kétayay Tuluse, fiyon foké ati katufua nuwe taloo no ké ati tidéwo nuwede. 36 Gétiga kom i kéiray i Tuluse bé kébéréhne dob de Judio. Dob berowe fénayagén i FiyoweUret fantag bé kéféfiyowe fédéw sabaf bé Jesu Kris-towe. Endob Beeney Kadnay kéluhanane. 37 Gétigakom ké ati ménrigowe dob kéluhanay de ingéddob Israel, méngganay dob Galilea amun i Juanenuretén i fantage bé kébautis ne. 38 Brab éng-gétiga kom i fantage bé Jesuse tidéw Nasaret. ITuluse nirayén témantu dob Beeney Rémogor nebrab barakat ne. Séménugud dob kéluhanay deingéd, rémigo bé fiyowe brab fén-adi-adi noy deétéw fénrasay Satanase. Enggérigono noy de ni nondob Beeney Tuluse. 39 Brab begey i énggégitowebé de ni rénigo no dob de ingéd i de Judio brabdob Jerusalem. Endob i de étéw fénléhu roy Jesusedob kruse. 40 Endob ténébule i Tuluse dob gétéléwne gétérésang brab fénggito noy Jesuse ménuyag.41 Enda méntéfégito no dob kéluhanay étéwe éndobdob begeye saén méntéfégito do fénémili i Tuluse.Ménséréngan begeymama brabminém amunmén-tébuleén. 42 Atin sénuguén begey mangéy muretbé Fiyowe Uret dob kéluhanay étéwe brab muret béBeeney fénémili i Tuluse kémukum bé de méuyagbrab bé deménléhu. 43Atin i kéluhanayde énggétahdo sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne, nuret royfantage bé Jesuse. Atin bénréh ro bé i kéluhanaymunure dob Beene, fésagaday Tulusey de sala rosabaf bé barakat i dawét ne.” Been i niy bénréhPedrowe.

I kégumah i Rémogor i Tuluse dob de békén Judio44 Amun émbéréh sénay Pedrowe, i Rémogor i

Tuluse méntérimféna mangéy dob kéluhanay demégélingo bé uret ne. 45 Atin i de kuyug Jesus dodumo Pedrowe ménodor de tidéw Jopa do Judioro. Atin toow ro fo ménggaif bé kéiray i Tuluse sotémantu bé Rémogor ne dob de étéw békén Judio.46 Enggétiga ro niray i Tulusey Rémogor ne dob debékén Judio non énggélingoo roy késébéréh ruwebéde ségiyo késébéréh énda gétiga ro de brab dénayéw

roy Tuluse. Mélaw bénréh Pedrowe bero mano,47 “I de ni do étéw ténanggaf roy Rémogor i Tuluse,ségiléw so bé betome. Mélaw énda fakayén kéénda bautisén ro bé wayége.” 48 Mélaw bénréhénbero fatut fébautis ro inok féténgténg roy kéunurruwe bé Jesu Kristowe. Tidéw béno, fénbati ro nayPedrowe dob berowe bé ménfiroye gétérésangan.

11I Pedrowe dob Jerusalem

1Atin i de apostol brab de dumo romunur bé Kris-towe dob Judea, énggélingoo roy fantage bé de étéwbékén do Judio ménwaléy ro munur bé kébéréhi Tuluse. 2 Mélaw amun ménénagé i Pedrowemangéy Jerusalem, i de munur bé Kristowe doJudio, dénowoy roy Pedrowe, 3 maro, “Séménugudgo mangéy dob lawi i de békén Judio, sani de éndaméntuli. Atin ménséréngan go na bero mama.”4Mélawnuret Pedroweberoy kéluhanayménrigowetidéw féganay.

5 Ménbéréh i Pedrowe mano, “Amun diyou dobJopa, déménasalu atin wén i fénggitoy Tulusebegén. Énggito gu tidéw dob lawayoy maake dakélsafut ténutun fot i sugud ne. Atin ménténa dob tén-gaanga kuwe. 6 Tidéw béno, ténéngténg gu fo toowatin énggito gu diyo ménfuyut i séségiyo-giyowedo ayam brab do mérayar binatang do magéwbrab do rémagaf dob fantade, brab do kloh manok.7 Tidéw béno énggélingoo kuy émbéréhe mano,‘Pedro, tindég go, sumbaliém brab amaém.’ 8 Endobséménumbulu maku, ‘Aba, énda fo gérigono ku de,Kadnan. Non énda séna énggéamau bé kéluhanayamaéne ménbéréh liyén dob adat geye do Judio.’9 Endob énggélingoo ku man ségule i ni émbéréhtidéw dob lawayo mano, ‘Kagonén béréhén liyéntaloo no tete i bénréh i Tuluse fiyo.’ 10 Téléw guleménrigoy ni. Tidéw béno, ménbatun séfule mangéydob lawayoy ni maak safut ménféno do binatang.11 Bé béno so, énggumah dob lawie gono ku bati itéléwe gétéw lagéy sénugu tidéwdob ingéde Sesariamangéy témawag begén. 12Atin i Rémogor i Tulusebénréhénbegénbémagéwubrabbékénumagalang-galang modor bero. Tidéw béno, ménodor so begéni de ném ni gétéw do munur do dumo gu tidéwJopa mangéy Sesaria. Amun énggumah geyén doblawi Korneliowe, ménahur gey. 13 Atin bénréhénbegey i fantage bé télakiwe énggito no dob lawi ne.Atin bénréh i télakiwe de kun mano, ‘Sugu go étéwmangéy témawag bé lagéye féndawét Simon Pedrodob Jopa. 14 Ureté no beem i funa muwe méfukasdob de salaém begom i de samungém.’ Been i niybénréh i télakiwe de kun.”

15 Atin féntaus Pedrowey kébéréh ne mano,“Amun méngganayu séna émbéréh dob de étéwni dob Jopa, i Rémogor i Tuluse ménlus mangéydob berowe ségiléw bé kéangéy ne dob betome doJudio bé féganayo. 16 Tidéw béno énggétédémo kuybénréh i Kadnane mano, ‘I Juane mautis bé wayégeéndob bautison gom bé Rémogor i Tuluse.’ ”

17Atin féntaus Pedrowey kébéréh nemano, “Eng-gitonén i kéiray i Tuluse bé Rémogor ne dob deni étéw békén Judio ségiléw bé kéiray ne de dobbetome amunménunur tombéKadnane JesuKristo.

Rénigoy de Apostol 11:18 115 Rénigoy de Apostol 12:19Mélaw énda i kuwagib gu mélén bé Tuluse miray béRémogor ne dob berowe.”

18 Amun énggélingoo roy ni kébéréh Pedrowe,téménrén ron bé kédowoy ruwe de. Atin dénayéwroy Tuluse maro, “Mégédaw so wayoy Tuluse bé deétéw békén Judio non amuk gésénule ro, gédoté rosoy umule magufusa.”

I de munur dob Antiokia19 I de munur bé Kristowe ménbéragar ro non bé

kéférasaye bero tidéwén bé kéféléhue bé Estebane.Mélaw énggégumah ro dob de mérayu ingéd. I dedumo de dob Fenisia atin i de dumo de dob Sipribrab dob Antiokia. Atin nuret roy Fiyowe Uret dobde Judio saén. 20 Endob wén i de dumo de tidéwSipri brab do tidéw Sirin, amun énggégumah ro dobAntiokia nuret ro so dob de békén Judioy FiyoweUret fantag bé Kadnane Jesus. 21 Atin i barakat iKadnane ténabangén bero funay médoowe do étéwénggésénule brab ménunur bé Kadnane.

22 Atin i urete fantag bé de ni énggumah dob demunur bé Kristowe dob Jerusalem. Mélaw fénuwitroy Bernabewe mangéy Antiokia. 23 Amun éng-gumah diyo, énggito noy kégédaw i Tuluse bero.Toow fo ménoror i Bernabewe brab bénréhén berokéluhanan bé fédayday ro bé kéunur ruwe dobkéluhanay de fédéw ro brab modor ro bé de sugui Kadnane. 24 Toow fo fiyo étéw i Bernabeweni. Fénémanduoy Rémogor i Tuluse brab méégét ikéunur ne. Mélaw sabaf bé kétoro ne, médooy deénggésénule brab ménunur ro bé Kadnane.

25 Tidéw béno, ménangéy Tarsus i Bernabeweinok sélédé noy Saulowe. 26 Amun énggito no,nuwitén mangéy Antiokia. Atin ménségébélintuwadiyo ro beroy de munur bé Kristowe brab téménororo dob de médoo étéw. Atin diyo dob Antiokia,ménféganay i kétawage bé de munur bé Kristowe“Kristiyano”.

27 Bé do no do gai, wén i de sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne énggumah dob Antiokia tidéwJerusalem. 28Téménindég i ségétéwe bero féndawétAgabo brab fénbéréh i Rémogor i Tuluse bé wénmoso i gégumah dakél lénggob dob kéluhanay deingéd dob duniyae ni. (Atin énggégumah i ni bégaiy kéféguléw Klaudiowe dob Roma.) 29 Atin i dekuyug, ménséfagayun ro bé émféuwit ro tabang béatiy tamay gagané ruwemangéy dob de dumo ro dokuyug bati dob Judea. 30Atin been i niy rénigo ruwe,brab fénuwit ro bé ro Saulowe brab Bernabeweykarowe tabang do kurta mangéy dob de odoroy demunur diyo dob Judea.

12I kérasay i de munur

1 Bé do no do gai, féngganay i datue féndawétHerod i kéférasay ne bé de dumo bé de munurbé Kristowe. 2 I Santiagowe dumo Juane sétimanidéng, fénféléhu Herode bé sundange. 3 Atin amunénggito no toow fo ménsuwat i de Judio bé nirénigo no, fénkéfoén i Pedrowe. (Ménrigoy nibé gaiy kékanduli i de Judio féndawét “Témara”,sani kandulie mama ro fan énda i fégéféruk de.)4 Amun énggékéfoo roy Pedrowe, fénrisu ro brabfénbantaya ro bé fote lumfuk do sundalo. Wén i

fot gétéw dob séngae de sétumfuk. Atin bénantakHerode kukumén i Pedrowedob téngaangayde étéwamuk gilid i kékanduli ruwe. 5 Mélaw ménbati iPedrowe dob férisunone. Atin i de dumo no munurbé Kristowe téménantu ro démasal dob Tuluse inoktabanga noy Pedrowe.

I kétangéy Pedrowe tidéw dob férisunone6Amun ségékélungonon séden i télaa Herode ké-

mukum bé Pedrowe, bé no kélungononménfidong iPedrowe dob kérara i ruwowe gétéw sundalo man-tayan de. Brab nikét roy Pedrowe bé ruwowe timansangkali. Atin wén soy do sundalo mantay dobbéngaway férisunone ni. 7 Atin tékow méntéfégi-toy télakiy Kadnane brab ménggéfékaya i sibéy nedob férisunone. Atin i télakiwe ni kénuyungéni Pedrowe dob wara nuwe inok ulégé no brabménbéréh mano, “Fagayas go tek!” Sonom bénoménukoh i de sangkali dob de kémérén. 8 “Sintorogo brab sinilas go”, bang i télakiwe ni. Atin nodoroPedrowey bénréh i télakiwe ni. Ménbéréh mani télakiwe ni mano, “Kégalém i géruwowe lafinkégalém brab odor go begén.” 9 Atin ménodor iPedrowe bé télakiwe ni brab ménsut. Endob éndagétiga no de ké toow i ni rénigoy télakiwe ni, lookfénggitoy Tuluse de dob téginéfe saén. 10 Ténaraaroy sunguwebrab géruwowegonoy de sundalo ni domantay. Tidéw béno, énggumah ro dob béngawayférisunone ni futow i fintu ne. Atin ménungka sofiyon fo ké énda i ménungka de. Atin amun énggé-sut ron, méntaus ro magéw brab amun énggéliyunoron i sébaane aguwon, tékow ménalfa i télakiwe ni.

11 Tidéw béno énggétiga Pedrowe nén i ni mén-rigo, mélaw énggébérého no mano, “Béleewe éng-gétiga kun toow wayoy ni ménrigo! Sénugu iKadnaney télaki nuwe témangéy begén inok éndagérigono Herode brab de Judioy kétaya ruwe rigonéro dob begéne.”

12 Amun énggétiga noy ni, méntaus mangéy doblawi Mariahe idéng Juan Markose. Diyo mén-limud i médoowe étéw démasal. 13 Amun éng-gumah i Pedrowe, téménuktuk dob liyuy fintuedob fésayawane. Atin ménfégédét i ségétéwe sugu-suguén kénogon féndawét Roda inok angéyé no sus-inén. 14 Amun énggélolo noy béréh Pedrowe, toowfo ménoror. Endob énda nungkaén i fintue. Yamulasabaf bé kéoror ne ménségéta séfule mangéy dobde étéw brab bénréhén bero i Pedrowe diyo dobliyuwe. 15 Endob ménbéréh ro maro, “Bunég go!”Endob énda téméré no émbéréh bé i Pedrowe diyodob liyuwe. Mélaw bénréh ro maro, “Télaki Pedrokeey i no.”

16 Tafay so témuktuk i Pedrowe ni. Tidéwbéno nungka roy fintue ni brab amun énggito royPedrowe, toow ro fo ménggaif. 17 Endob séniniyasaPedrowe bero bé féantés ro, brab nuretén beroykéféésut i Kadnane de tidéw dob férisunone. Atinménbéréh mano, “Uret gom i ni dob Santiagowebrab dob de dumo tom munur bé Kristowe.” Tidéwbéno, ménagéw i Pedrowe mangéy dob ségiyowegonon.

18 Amun géfuwénén, i de sundalo mantayan béPedrowe, toow ro fo ménggaif brab ménggilak.Enda énggétiga ro de ké ati énggérigono Pedrowe.19Atin fénséléd Herodey Pedrowe. Atin amun énda

Rénigoy de Apostol 12:20 116 Rénigoy de Apostol 13:25énggito ro de, fénénginsaa Herodey de mantay béférisunone, atin fénféléhuén bero. Tidéw béno,léménudug i Herode mangéy Sesaria tidéw Judeabrab diyo ménrugay bati.

I kéléhu Herode20 Bé béno gai, ménkérit i Herode bé de étéw

tidéw Tiro brab de étéw tidéw Sidon. Mélaw mén-séfagayun ro mangéy ro dob beene. Bé énda sénaménangéy ro dob Herode, ménsébéréh ro bé sarigonuwe dob lawi ne féndawét Blasto bé odoro no beromangéy dob Herode inok ongoté ro de ké kédanénoy kékérit ne bero. Non énda i ségiyo édoto ro béamaé ruwe ké békén dob ingéde sakuf Herode.

21 Amun énggumahén i télaa ruwe mangéy diyo,i Herode kéménégal kégal datu brab ménsar dobsaray datue. Tidéw béno nureto no bero. 22 Atinménkes i de étéw démayéw bé Herod maro, “Tu-lus i ni émbéréh, békén kéilawan.” 23 Sonombéno, kénukum i télakiy Kadnaney Herode nonténayakufén i kéféngadaf ruwe de, brab énda féfén-gadafé no bero bé Tuluse. Mélaw ménsofotén ilowoh ne atin ménléhu.

24Atin bé do no gai, i urete fantag bé Tuluse mén-légéb dob de ingéd atin minut so médooy munurebé Kristowe.

25 Atin i ro Bernabewe brab Saulowe amunénggilid ron i galbék ruwe, ménséfule ro tidéwJerusalem mangéy Antiokia, brab nuwit roy JuanMarkose.

13I késugue bé Saulowe brab Bernabewe

1 Diyo dob Antiokia, wén i de sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne brab do témoro. I de ni, roBernabe, Saulo, Simeon (féndawét so mitam lagéy),Lusio (tidéw Sirin), brabManaen (sani dumoHerodeménggésééruk). 2 Wén i no sébaan fuweh, amunménéngadaf ro dob Tuluse brabménfuwasa ro, i Ré-mogor i Tuluse ménbéréh mano, “Iray gom Begén iro Bernabewe brab Saulowe inok rigoné roy galbékefénémili gu iray gu bero.” 3 Mélaw ménfuwasa robrab déménasal ro brab ténégé roy ro Bernabewebrab Saulowe. Tidéw béno sénugu ro bero.

Dob Siprus4 Atin i Bernabewe brab Saulowe do sénugu i

Rémogor i Tuluse, ménagéw romangéy Selusia, atintidéw Selusia ménda ro barko mangéy dob bungédeféndawét Siprus. Ménodor soy Juan Markose.5Amun téménéfad ro dob ingéde Salamis, nuret roykébéréh i Tuluse dob de lawi féngadafay de Judio.Atin téménabang soy Juan Markose.

6Atin amun énggéifara ronén i ni bungédmangéydob ingéde Pafos, diyo énggébalaka roy béliyaneségétéw Judio féndawét Bar-Jesus. (I dawét neElimas dob késébéréhe Griego.) Bénréhén been kuni sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne. 7 Brab i nibéliyan, been i dumoy ségétéwe gobernador dob nobungéd féndawét Sergio Paulo, toow fo métilédtéd.Atin i ni gobernador féntawagén i ro Bernabewebrab Saulowe non méuyot mégélingo bé kébéréh iTuluse. 8 Endob i béliyane ni Elimas, toow fo mén-sébanil bero. Atin ténulama no balengén i fédéw ini gobernador inok énda munurén. 9 Tidéw béno, i

Saulowe (féndawét so Pablo) toow fo fénémanduoyRémogor i Tuluse. Atin fénandangén fo toow ini béliyan. 10 Brab ménbéréh i Pablowe mano, “Ibeema nan, nga Satanas go! Tintu sébanil go békéluhanay fiyowe. Ménféno go bé tugie brab akar.Atin télamané mo féwaléyén tugi i toowe tidéw dobKadnane. 11 Bé béni so, kukuméy Tuluse beem béwaléy go langafén brab mérugay énda gégito go.”

Sonom béno, i Elimase ménlangafén brab sémén-léd étéw marak de. 12 Atin i gobernadore ni mé-nunur bé Kristowe amun énggito noy ni ménrigo.Toow fo ménggaif bé kétoroe fantag bé Kadnane.

Dob Antiokia sakuf i ingéde Pisidia13 Atin i Pablowe brab de dumo no ménda ro

man barko dob Pafos, brab énggégumah ro dobgonone féndawét Perga sakuf i ingéde féndawétPamfilia. Endob i Juan Markose ménsésuway beroatin ménséfule mangéy Jerusalem. 14 Atin tidéwPerga, méntaus ro mangéy Antiokia sakuf i ingédePisidia. Atin bé gaiwe kétérén, ménahur ro doblawie féngadafay de Judio brab ménsar ro. 15Amunénggilid i kébasawe bé de kitab sénulat Moisesebrab de sénulat i de sénarigoy Tuluse, i de odorondob lawie féngadafan fénbéréh roy ro Pablowe brabBernabewe maro, “Do dumo gey, amuk wén i kéuy-oto kom béréhé kom dob de étéw ni émféfiyo bé defédéw ro, kagomsékoméangga, béréh gomsobero.”

16 Mélaw téménindég i Pablowe brab séniniyasano bero bé de kémérén inok mantés ro. Tidéwbéno, ménbéréh mano, “Do dumo gu do Judio, brabbegome do étéw békén Judio do méngintulus, toowgom fégélingo. 17 I Tuluse féngadafé tom do Judio,i ménémilie bé de katufua tom. Atin fénwaléyénbero médoo amun ménbati ro dob mérayue ingédEgipto. Endob fénésut i Tuluse so bero tidéw Egiptobé barakat ne. 18 Atin téningkéloy Tuluse bero béménfote folo gébélintuwa dob gonone énda i étéwde bati. 19Amun énggilid ténaba noy de fitéw timaningéd dob Kanaan, nirayén i fantade ni dob de Judio.20 I kérugay i kéluhanay de ni fot ratuh bra limo fologébélintuwa.

“Atin amun énggilid i ni, nirayay Tuluse bero dokéfédéwan inok wén i méguléw bero taman dobgai Samuele, ségétéw sénarigoy Tuluse muret békébéréh ne. 21 Tidéw béno, i de Judio ménon-got ro dob Tuluse datu ro. Atin fénémili i Tu-lusey ségétéwe lagéy féndawét Saulo nga Kis tidéwdob katufua Benjamene. Atin ménwaléy datu roySaulowe bé ménfote folo gébélintuwa. 22 Amunkénday Tulusey Saulowe, Dabid i fénwaléy ne daturo. Bénréh i Tuluse mano, ‘Enggito guy Dabide, ngaJessewe, kénsuwata ku. Rigoné noy kétaya kuwe.’ ”

23 Atin féntaus Pablowey kébéréh ne mano, “Je-susey ségétéwe bé de séfu Datu Dabid. Brab Beeneyfénwaléy i Tuluse Mémukas bé de étéw Judio loo béfénasad ne. 24 Amun énda séna féngganay Jesuseygalbékne, i JuanBautistawe, nureténdob kéluhanayde étéw do Judio bé fatut ro gésénule bé de salaro brab fébautis ro. 25 Atin amun gédétén gilid igalbék Juane, bénréhén dob de étéw mano, ‘Békénkatabuwan i kékarang gome begén. Non békénuKristo sani ongot-ongoté kome. Endob gégumahgétundug begén. Atin gérotor na begén brab fiyonfoy ikét i safatos ne, énda médaitu de mukoh.’ ”

Rénigoy de Apostol 13:26 117 Rénigoy de Apostol 14:1026 Atin féntaus Pablowey kébéréh ne mano, “Do

dumo gu do séfu Abraham, brab de begom do békénJudio doméngintulus so, betom i fén-uwitoy Tulusebé ni Fiyo Uret fantag bé Mémukase. 27 I de étéwdob Jerusalem brab de odoro ro énda énggétiga rode ké Jesusey Mémukase. Brab énda énggésobutoroy ménsulate kébéréh i de sénarigoy Tuluse muretbé kébéréh ne fiyon fo ké bénasa ro sénga fadiyanbé de gai kétérén. Endob fiyon fo ké loo bé ni,ténuma ro soy ménsulate bé kékukum ro bé Je-suse. 28 Atin fiyon fo ké énda i funa ro kémukumbé Jesuse, nongot ro so dob Pilatowe féléhuén iJesuse. 29Amun énggétumana ron i kéluhanayMén-sulate Kébéréh i Tuluse fantag bé Jesuse, kénda roybangkay ne dob kruse brab lénébéng ro dob takube.30 Endob ténébule i Tulusey Jesuse. 31 Atin dobménfiroye gétérésangan, médoo gule méntéfégitoyJesuse dob de étéw ménodor de amun ménagéwmangéy Jerusalem tidéw Galilea bé gétahe. Atinbéleewe ni, beroy ménurete dob de Judio. 32-33Brabay ni gey inok ureté key dob begomey ni Fiyo Uret,sani Urete fantag bé fasad i Tuluse dob de katufuatom rigoné no. Atin i fasade ni, méntuman so dobbetome do séfu ro non ténébuleén i Jesuse. Ayniy ménsulate dob géruwowe Kanta dob MénsulateKébéréh i Tulusemano, ‘BeemeyNga guwe, béleeweménwaléyu Bohém.’ ”

34 Atin féntaus Pablowey kébéréh ne mano, “Ayniy bénréh i Tuluse fantag bé kétébule ne bé Jesuseinok énda mérénah i lowoh ne mano, ‘Tintu iray gubegom i kéluhanay kéfiyonone loo bé fénasad guwedob Dabide.’ 35 Atin bénréhén so dob Tuluse mano,‘Enda fédayaé moy lowoh i fiyowe sugu-sugué momérénah.’ ”

36 Atin féntaus Pablowe man i kébéréh ne mano,“I ni sulat békén fantag bé Dabide, non amunénggilid rénigo Dabidey kénsuwatay Tuluse, mén-léhu brab lénébéng dob sékuloy de katufua no atinménrénah i lowoh ne. 37 Endob ténébule i TuluseyJesuse, énda ménrénah i lowoh ne. 38 Mélaw dodumo gu, fatut gétiga kom i sabaf bé Jesuse saéni géureto keye begom, wén i kéfésagadén bé desala gom. 39 Atin i kéluhanay de méginugut dobBeene émfésagad i de sala ro. Enda émfésagad gomsabaf bé kéodoro kome bé de kitab sénulat Moisese.40Mélaw, ingat gom inok éndamérigo dob begomeybénréh i de sénarigoy Tuluse maro, 41 ‘Téngténggom, begom i de démiyangka béTuluse. Mégaif gombé rigoné kuwe bé béni brab méléhu gom non éndaméngginugut gomde, fiyon fo kéwén i téménoro debegom.’ ” Been i niy bénréh Pablowe.

42 Tidéw béno, ménsutén i Pablowe brab Bern-abewe tidéw dob lawie ni féngadafan. Atin bé lalaruwemésut, rénafit i de étéwman bero séfule bé gé-tunduge gai kétérén inok ureto ro man bero ségulefantag bé de ni. 43 Amun ménsutén i kéluhanane,médooy de Judio brab do békén Judio do méng-géodor bé kéféngintulus i de Judio, ménodor ro béro Pablowe brab Bernabewe. Atin i de ni apostol,nureto ro bero bé fétausé roy kétayakuf ruwe békégédaw i Tuluse bero.

44 Amun dob gétunduge man gai kétérén, gédétkéluhanay de étéw dob no ingéd ménangéy ro doblawie féngadafan inokmégélingo romanbé kébéréh

i Kadnane. 45 Atin toow fo méndaléw i de Judioamun énggito roy de médoo do étéw. Mélaw mén-béréh ro sébanil bé de béréhé Pablo, brab fénéngirasro. 46 Endob toow na fo ménfébaraw émbéréh i roPablowe brab Bernabewe maro, “Fatut ureté key ikébéréh i Tuluse dob begomedo Judio sungu. Endobamun ménika gom de, fénggito gom énda médaitgom gégédot bé umule magufusa. Mélaw tagakékey begom brab mangéy gey muret dob de békénJudio. 47Non been i niy sugue niray i Kadnane begeymano, ‘Féuwit gu begom maak do solo dob de étéwbékén Judio, inok i kéluhanay étéwe dob duniyae nigélingoo roy kéuret gome brab méfukas ro.’ ”

48 I de étéw békén Judio, amun énggélingoo royni kéuret Pablowe brab Bernabewe, toow ro foménoror brab dénayéw roy kébéréh i Kadnane.Atin i de étéw fénémili i Tuluse gégédot bé umulemagufusa, ménunur ro bé Kristowe.

49 Atin i kébéréh i Kadnane ménlalag dobkéluhanay de gonon dob no ingéd. 50 Endob i deJudio rénimbur roy de odoron do lagéy dob no ingédbrab de gérotor libun do békén Judio do méngin-tulus. Atin féngganaya roy kéférasay ruwe bé roPablowe brab Bernabewe brab fénféraréy ro berodob no ingéd. 51Mélaw i de apostol ni, ténagtag roydebubuk sébuwandobde sékéy ro inok féfégétiga robé de étéw bé kukuméy Tuluse bero. Atin méntausromangéy Ikonium. 52Atin i demunur dob Antiokiadob sakuf i ingéde Pisidia, toow ro fo ménoror brabfénémanduoy Rémogor i Tuluse bero.

14Dob Ikonium

1 Atin loo so bé ménrigowe dob Antiokia, i mén-rigowe dob Ikonium. I Pablowe bero Bernabeweménahur ro so dob lawie féngadafay de Judio. Atintoow fo fiyoy kétoro ruwe, mélaw médooy de Judiobrab do békén Judio ménunur bé Kristowe. 2 Endobwén i de Judio do éndaméginugut ro brab rénimburroy de étéw békén do Judio inok waléy ro mékéritbé de munur. 3 Endob i ro Pablowe brab Bernabewe,ménrugay ro na ménbati diyo. Brab ménfébarawro muret fantag bé Kadnane. Atin nirayay Kadnanebero barakat inok gérigo ro do mékégaif. Mélawénggétigay de étéw ni, toow i kéuret ruwe fantagbé kégédaw i Tuluse. 4 Endob énda géséfagayuni de étéw dob no ingéd. I de dumo bé de étéwménagayun ro dob de Judio. Atin i de dumo beroménagayun ro dob de apostol.

5Tidéw béno, i dumo bé de Judio brab de dumo béde étéwdobékén Judio, beroy de odoro ro, bénantakro bé dusané ro brab ibéro ro batéw i de apostolinok méléhu ro. 6 Endob amun énggélingooy deapostol i ni bantak ro, ménraréy ro mangéy Listrabrab Derbe, brab dob de ségiyo gonon dob sakuf iingéde Lisonia. 7Atin diyo nuret roy Fiyowe Uret.

Dob Listra8 Atin diyo dob Listra, wén i ségétéwe lagéy fikat

non ménsadil i de sékéyén brab énda géagéwéntidéw fanay kéumahén. 9 Ménsar brab fénggélin-goén i kétoro Pablowe ni. Atin énggito Pabloweykéunur ne funa no fakay waléy adi-adi. Mélawténéngténg Pablowe fo toow. 10 Atin féntanugén i

Rénigoy de Apostol 14:11 118 Rénigoy de Apostol 15:13kébéréh ne mano, “Fééntang go tindég.” Sonombéno, ménagayas tésongkow témindég i ni lagéybrab ménadi-adi, brab ménagéw-agéw. 11 Amunénggitoy de étéw i rénigo Pablowe ni, ménkes rodob karowe késébéréh dob no ingéd Lisonia maro,“Ménlus i de tulus méntéfuwaléy ro do kéilawanmangéy dob betome!” 12Mélaw féndawét ro Seus iBernabewe brab féndawét ro Hermes i Pablowe nonbeeney murete. Non Seus brab Hermes i ruwowebé de tulus kun féngadaféy de étéw ni. 13 Atin ilawie féngadafa ro bé tulus ruwe féndawét Seus,diyo dob liyuy béngaway ingéd ruwe. Atin amunénggélingooy béliya ruwey ni rénigo Pablowe brabBernabewe, nuwito no do safi brab do flores inoktémulak beroy de étéw dob adafay de apostol.

14 Amun énggétiga ro Bernabewe brab Pabloweyni rénigo ro, sénkusi roy de kégal ro inok fégitoroy kéika ruwe bé ni rigoné ro. Brab léménénturo mangéy dob kérara i de étéw ni ménribuk brabménkes ro maro, 15 “Kagom rigonén i nan! Dokéilawan gey so loo bé begoma nan. Ménangéygey dini inok ureté key i Fiyowe Uret fantag béJesuse inok ikaa komén i de ni do adat énda i dolantékén. Méuyot gey de ké féngadafé kom i tintuweTulus sani réménigowe bé lawaye, fantad, dogot,brab kéluhanay éntingayéne. 16 Bé de énggétah dogai, féndaya i Tuluse rigonéy de étéw i kéluhanaykarowe kétayan. 17 Endob tidéw féganay, séngatékélid fénggétiga noy fantage bé Beene dob dekégédaw rénigo no. Iraya no begom rana tidéw doblawayo inok méruk i de nohok gom ké gai ro. Irayano begom amaé kom atin féfiyoné noy de fédéwgom.” 18 Endob fiyon fo ké loo bé nan i kébéréh ne,ménkérégénan i Pablowe brab Bernabewe gémélébero bé kétulaka ruwe bero.

19Endobwén i do Judio énggégumahdobno ingéddo tidéw Antiokia sakuf i ingéde Pisidia brab dotidéw Ikonium. Atin bénaleng roy fédéw i de étéwniinok sébanil ro bé Pablowe. Mélaw nibéro ro batéwi Pablowe ni inok méléhu ro damén. Tidéw béno,génuyud romésut i Pablowe tidéwdobni ingéd, atinténagak ro non marok ménléhuén. 20 Endob amunénggégumah i de dumo no munur bé Kristowe atinsénliwéto ro, téménindég i Pablowe brab ménahurman dob no ingéd. Atin bé démoe de ménagéw i roPablowe brab Bernabewe mangéy Derbe.

I késéfule ruwe mangéy Antiokia21 Amun énggumah ro dob Derbe, nuret Pablowe

brab Bernabewey Fiyowe Uret atin médooy mé-nunure bé Kristowe. Tidéw béno, ménséfule romangéy Listra brab Ikonium brab Antiokia dobsakuf i ingéde Pisidia. 22 Brab fénbagér roy fédéwi de munur diyo brab bénrého ro bero bé fétauséroy kéodor ruwe brab késarig ruwe bé Jesuse. Brabménbéréh ro maro, “Kamarasayan tom na médoogule sungu atin géahur tom dob kéféguléw i Tu-luse.” 23 Atin dob séngae do ménlimud do munur,i de apostol, ménémili ro do étéw inok waléy roodoroy de munur. Atin démasal ro brab fuwasa roatin sarigé ro bero dob Kadnane, sani unuro ruwe.

24Atin ménagéw ro témara bé ingéde Pisidia atinénggumah ro dob Pamfilia. 25 Nuret roy FiyoweUret dob ingéde Perga. Tidéw béno léménudug romangéy Atalia. 26 Tidéw Atalia, ménda ro barko

séfulemangéyAntiokia, dob sakuf i ingéde Siria saniingéde gonoy de dumo ro munur séménarig berodob Tuluse inok tabanga no bero bé galbék ruwemantu séna fénggilid ro.

27Amun énggumah ro dob Antiokia, lénimud royde munur bé Kristowe atin nuret roy kéluhanayde rénigoy Tuluse bé kéagéw ruwe brab fantag békébéngaw i Tuluse bé agéwone inok i de étéw békéndo Judio géunur ro bé Kristowe. 28Atinménrugay roménbati diyo beroy de dumo romunur bé Kristowe.

15I késélimude dob Jerusalem

1 Bé béno, wén i de étéw ménangéy Antiokiatidéw Judea brab ténoro roy de munur bé Kristowemaro, “Taman énda fétuli gom loo bé ménbéréhedob kitabe sénulat Moisese, énda méfukas gom dobde sala gom.” 2 Endob i Pablowe brab Bernabeweménika ro bé kétoro ruwe ni brab toow ro foménkérit brab ménsédél ro bé de ni do étéw. Atinménséfagayun ro kéluhanan bé i ro Pablowe brabBernabewe brab de dumo do munur dob Antiokia,mangéy ro dob de apostol brab dob de odoroy demunur dob Jerusalem inok fénginsaé roy fantage béni.

3 Atin i de étéw do munur dob Antiokia sénuguro bero mangéy Jerusalem. Atin bé kéagéw ruwe,énggétara ro dob de ingéd féndawét Fenisia brabSamaria. Atin diyo nuret roy fantage bé de étéwdo békén Judio ménwaléy do munur. Mélaw i demunur dob do no ingéd toow ro fo ménoror amunénggélingoo roy de ni. 4 Amun énggégumah rodob Jerusalem, i de munur brab de apostol brabdo odoron, ténayakuf ro bero. Atin i Pablowe brabBernabewe nuret roy kéluhanay rénigoy Tulusedob berowe. 5 Endob i de dumo bé de Fariseo doménwaléy munur bé Kristowe, téménindég ro brabménbéréh ro maro, “Fatut tulién i de étéw do békénJudio do ménwaléy munur bé Kristowe brab fatutsuguén ro bé odoro roy kéluhanay de kukumansénulat Moisese.”

6 Atin ménsélimud i de apostol brab do odoroninok sétiyawané roy fantage bé ni. 7 Amunménrugay ron ménsébéréh-béréh, téménindég iPedrowe brab ménbéréh mano, “Do dumo gu, éng-gétiga kom i ni: Bé i kéluhana tome dini, fénémilii Tuluse begén bé do gétah inok ureté kuy FiyoweUret dob de békén Judio inok munur ro so. 8 ITuluse gétiga noy fédéw i kéluhanay étéwe. Atinfénténgténgén i kétayakuf ne bé de békén Judiobé kéiray ne bé Rémogor ne dob berowe ségiléwso bé kéiray ne de dob betome. 9 Enda fénsébidano betom bé berowe non léninisén soy de fédéwro non ménunur ro bé Kristowe. 10 Aw méuyotgom rémigo bé kéikaay Tuluse funa no kémukumbegom? Aw féodoro kom beroy de sugu tidéw dobkitabMoisese fiyon foy de katufua tom brab betomeénda énggéodoro tom de? 11 Békén i nan! Munurtom bé méfukas tom sabaf bé kégédaw i KadnaneJesus, betom ségiléw so bé berowe.”

12Tidéwbéno,ménantés ro kéluhanan amunéng-gélingoo roy bénréh ro Bernabewe brab Pablowefantag bé de mékégaif fénrigoy Tuluse bero amundiyo ro dob de étéw békén Judio. 13 Amun énggilid

Rénigoy de Apostol 15:14 119 Rénigoy de Apostol 16:8ron émbéréh, ménbéréh i Santiagowe mano, “Dodumogu, fégélingo gom! 14 I Simon Pedrowe,mantuséna nuretén dob betomey sunguwe kégédaw i Tu-luse dob de békén Judio amun fénémilién i de dumobero ménwaléy so do kaan étéw munur bé Beene.15 Ségiléw so bé niy bénréh i de méntélata do sénar-igoy Tuluse muret bé kébéréh ne. Non sénulat romano, 16 ‘Ménbéréh i Kadnane mano, séfuleu mosodob de séfu Datu Dabid. Brab fétindégé ku manbero non ségiléw ro bé sébaane lawi ménrundas.17 Rigoné kuy ni inok i kéluhanay de étéw munurro dob Begéne, loo soy de étéw békén Judio dofénémili gu waléy kagén do étéw. 18 Been i niybénréh i Kadnane, sani ménfégétigane bé de nitidéw féganay.’ ”

19Atin féntaus Santiagowey kébéréh ne mano, “Ikagéne de karang, énda damén férégéno tom i deétéw békén Judio énggésénule ron brab munur robé Tuluse. 20 Yamula, sulata tom bero, bé békénro sa mama bé amaéne ménwaléyén mékérésik dobadafay Tuluse non ténulak dob de kéninontow, brabbékén ro bigaén, brab békén amaé roy de binatangénda ménsumbalién, brab békén ro mama dara.21 Fatut rigoné roy ni inok énda mékérit i de Judionon ménrugayén i de kitab sénulat Moisese, mén-basanén dob kéluhanay de lawi féngadafay de Judiosénga gai kétérén, atin ménuretén dob kéluhanayde ingéd.”

I sulate mangéy dob de munur do békén Judio22 Tidéw béno, i de apostol brab de odoron brab

kéluhanay de munur bé Kristowe, ménséfagayunro ménémili bé de dumo bero. Atin fénuwit robero mangéy Antiokia ménodor ro bé Pablowe brabBernabewe. Brab fénémili roy Judase (féndawét soBarsabas) brab Silase sani de ruwo gétéw toow fobasanay de munur. 23 Atin fénuwit ro beroy sulateni émbéréh mano, “I de begey do apostol brab doodoron, sani de dumo gom munur bé Kristowe dobJerusalem, ségifaé key begom do dumo gey munurbé Kristowe do békén Judio bati dob Antiokia, dobSiria, brab dob Silisia. 24 Enggélingoo key wén i dodumo gey ménangéy dob begome brab fénbuku royde fédéw gom bé de kébéréh ro. Endob énda sénugugey bero rémigo bé de ni. 25Mélaw ménséfagayungey ménémili do lagéy inok sugué key bero mangéydob begome. Modor ro bé Pablowe brab Bernabewesani de kégédawa key do dumo tom. 26 Beroy deétéw niray roy férénawa ruwe dob galbék i Kadnatome Jesu Kristo. 27 Mélaw sugué key i ro Judasebrab Silase inok ureté ro dob begomey ségiléwebé ni sénulat gey. 28 I Rémogor i Tuluse féng-gésobutén begey brab ménagayun gey bé éndaénférégénon gom saliyu bé de ni do sugu: 29 Kagommama bé éntingayéne ténulak dob de kéninontow,brab kagom mama dara, brab kagom mama bé debinatang énda ménsumbalién, brab kagom bigaén.Fiyo ké odoro kom i de ni. Been say niy béréhé keyebegom. Salamat.”

30Tidéwbéno,ménagéw i de sénugu ronimangéyAntiokia. Amun énggégumah ro diyo, ténawag roykéluhanay de munur bé Kristowe brab niray roy nisulat. 31 I de étéw diyo amun énggébasana roy nisulat, toow ro fo ménoror bé de ni kébéréh funayde fédéw ro ménfiyo. 32 Atin i ro Judase brab Silase

(beroy de sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne),ménrugay i kéureto ruwe bé de étéw inok waléyfiyoy de fédéw ro brab inok waléy méégét i kéunurruwe bé Kristowe. 33 Atin ménbati ro diyo béménfiroye géfadiyan. Tidéw béno, fénséfule i dedumo romunurberomangéy Jerusalemdobde étéwséménugu bero. Atin ménbéréh ro mano, “Fiyodamén i kéagéw gome.” 34 Endob i Silase ménbatidob Antiokia.

35 I Pablowe brab Bernabewe ménbati ro dobAntiokia bé ménfiroye gétérésang kélungonon. Iberowe brab de médoo do dumo ro munur bé Kris-towe, nuret ro brab ténoro roy kébéréh i Kadnanedob de étéw.

I késésuway Pablowe brab Bernabewe36 Enda ménrugayén tidéw béno, i Pablowe bén-

réhén dob Bernabewe mano, “Séfule to mangéydob de ingéd nureto to bé kébéréh i Kadnane inokangéyé to tukawén i de dumo tom munur bé Kris-towe brab inok gétiga to ké ati falas ruwe diyo.”37 Atin i Bernabewe méuyot de ké uwitén i JuaneMarkose. 38 Endob i Pablowe ménika muwit béJuan Markose non ténagakén bero dob Pamfiliabrab énda ménfédaydayén modor bero dob galbék iTuluse. 39Mélaw i Pablowe brab Bernabewe toow rofo énggésédél fantag bé Juan Markose. Tidéw bénoménsésuway ro. Nuwit Bernabewey Juan Markoseménda bé barkowemangéy Siprus. 40Atin i Pablowefénémilién i Silase modor de. Atin i de dumo rodo munur déménasal ro dob Kadnane inok Been imanangguwit bero bé kéagéw ruwe brab mégédawbero. 41Atin ménagéw ro mangéy Siria brab Silisia,brab fénbagér roy kéunur i de dumo ro munur béKristowe dob de ni do ingéd.

16Ménodor i Timoteowe

1Atin i Pabloweménangéy dob de ingéd féndawétDerbe brab Listra. Diyowén i ségétéwe lagéymunurbé Kristowe féndawét Timoteo. I idéng ne ségétéwlibun Judio, munur bé Kristowe. Endob i boh nebékén Judio, i beene ségétéw lagéy Griego. 2 Atini kéluhanay de munur bé Kristowe dob Listra brabIkonium bénréh roy fiyowe fantag bé Timoteowe.3 Atin i Pablowe ni ménuyot muwit bé Timoteoweni modor bero. Mélaw ténulién loo bé adat i deJudio. Rénigo noy ni inok énda siyawéy de Judiode, non i kéluhanay de Judio dob de ingéd ayo ro,gétiga roy békén Judioy boh ne. 4 Atin ménagéwro man. Amun ménawét ro dob de ingéd, nuret rodob de munur bé Kristowey de sugu sénfagayunoyde apostol brab do odoron bé késélimud ruwe dobJerusalem. Atin bénréh ro bero bé odoro roy deni do sugu. 5 Mélaw i de ménlimud do munur béKristowe ménwaléy émbagér i kéféginugut ruwebrab méninut ro médoo sénga fuweh.

Dob Troas6Ménagéw ro témara bé de sakuf i de gonon fén-

dawét Frigia brab Galasia, non i Rémogor i Tuluseénda ténungkasén bero muret dob Asia. 7 Amunénggumah ro dob gonone féndawét Misia, témén-lama ro mangéy Bitinia. Endob i Rémogor Jesuseénda ténungkasén bero mangéy diyo. 8 Mélaw

Rénigoy de Apostol 16:9 120 Rénigoy de Apostol 16:40léménudug ro mangéy dob ingéde Troas dob fé-doror i dogote, témara bé gonone Misia. 9 Amunbé kélungonone de wén i énggétéginéfo Pablowe,non wén i fénggitoy Tuluse de. Atin énggito noységétéwe lagéy tidéw Masedonia téménindég brabnongotén dob Pablowemano, “Ay go dini dobMase-doniawe ni brab tabangén gey.” 10 Amun énggilid ini téginéf, ménagékés gey mangéy Masedonia, nongétiga key ténawag i Tuluse begey dob Masedoniainok toroé key diyo i Fiyowe Uret.

Dob Filipos11 Dob Troas, ménda gey barko fééntang mangéy

dob bungéde Samotrasia. Atin bé gétunduge defuweh, méntaus geymangéy Neapolis. 12Atin tidéwman Neapolis, ménagéw gey dob ingéde féndawétFilipos. Been i niy mélagae dakél ingéd dob sakufi Masedoniawe. Brab médooy de étéw tidéw Romabati diyo. Atin ménbati gey diyo bé ménfiroyegétérésangan. 13 Bé gaiy kétéréne, ménsut geytidéwdob ingéde ni brabménangéy gey dob fédorori dakéle wayég, non makey ké diyo i gonoy de Judiodémasal. Amun énggumah gey diyo, ménsar geybrab ménsébéréh-béréh gey i de libun ménlimuddiyo. 14 I ségétéwe bé de ni do libun, i dawét neLidia, tidéw dob ingéde féndawét Tiatira. I galbékne émfébéléy bé de balilaga furo safut. Tintu foméngintulus i ni libun. Atin féntayakuf i Kad-naney fédéw ne atin ménunur bé de kétoro Pablo.15 Mélaw ménfébautis i ni libun brab de dumo nosétifon. Tidéw béno bénréhén begey mano, “Amukgékaranga kom tintuwu fo munur bé Kadnane, aygom dob lawi guwe atin diyo gom bati.” Mélawfénodorén begey.

I Pablowe dob férisunone16 Wén i no sébaan fuweh, bé lala geye magéw

mangéy dob gonone démasal, wén i ségétéwe rifénkénogon énggébalaka no begey. Rénahukoy sai-tane, komon gébérého noy ati mérigowe moso dobde gégumah do gai. Atin dakél i gédotéy de gefede kurta bé ni galbékén béréhé noy ati mérigowemoso dob de étéw. 17 Atin ménfuray begey roPablowe brab ménkes mano, “I de ni do étéw, beroysugu-suguéy toowe fo gérotor Tulus. Ureté ro dobbegomey atiy géfukase begom.” 18 Beeniy rénigonuwe bé ménfiroye gétérésangan taman ménraréki Pablowe. Mélaw sénaréwén ténéngténgén i nikénogon brab ménbéréh dob saitane mano, “Dobbarakat Jesu Kristowe, sugué ku beem tékédan dobni kénogon!” Sonom béno, méntékédan i saitanedob beene. 19 Endob i de gefe bé ni rifén, amunénggito ro éndaén gégédot ro de kurta, ménkérit rofo toow. Atin kénéfo roy ro Pablowe brab Silase, atingénuyud ro bero mangéy dob de gémamak kuku-mandob fadiyane. 20Atinnuwit ro beromangéydobadafay de odoron tidéwRoma, brab bénréh romaro,“I de ni do étéw, do Judio. Rimburé roy katome niingéd. 21Toroé roy adate sébanil bé de kukuma tom.Do Romano tom, brab énda fakayén odoro tom i nanadat toroé ro.” 22 Atin médooy de étéw ménamunglémubag bé ro Pablowe brab Silase.

Atin i de odoron fénkéda roy de kégal ro Pablobrab Silas brab fénbadas ro bero. 23 Amun énggilidro bénadas fo toow i ro Pablowe brab Silase, fénrisu

ro bero, atin bénréh ro dob mantaye bé férisunonebé toow fo bantaya no bero. 24 Mélaw fénahurénbero dob sibéye dob kérara i férisunone brab fé-natungén i de sékéy ro dob toowe fo émbégat dodakél kayéw inok énda géagéw ro.

25Amun kérara kélungononén, i ro Pablowe brabSilase déménasal ro brab kéménanta ro dob Tuluse.Atin fénggélingo i de dumo ro férisu. 26 Atin mén-tékow léménuba toow fo émbagér, atin i férisunoneni ménkuyung fo toow. Brab sonom so béno, mé-nungka i kéluhanay de fintu. Atin ménukoh i desangkali fénggéikét bé de sékéy i de férisu. 27 Atinménulég i mantaye bé de férisu. Amun énggito noménungka i kéluhanay de fintu, manok énggésuti kéluhanay de férisu. Mélaw nawitén i sundangne dob ruma ne brab fétoyoén damén, non gétigano féléhuéy de odoron amuk énggésut i de férisu.28 Amun gédétén damén fétoyo, ténawag Pablowemékesmano, “Kago fétoyo, ay ni gey so kéluhanan!”

29 Atin i mantaye ni bé de férisu, téménawagménongot solo brab ménségéta mahur dobférisunone ni. Toow fo léménukub bé kégilak ne,brab méntéléngkéb dob adafay de sékéy ro Pablobrab Silas. 30 Tidéw béno, nuwitén bero mésut brabfénénginsaa no bero mano, “Ati fatute rigoné kuinok méfukasu dob de sala gu?”

31 Atin séménumbul ro maro, “Unur go bé Kad-nane Jesus atin méfukas go. Beeme brab desamungém so.” 32Atin nuret roy kébéréh i Kadnanedob beene brab dob kéluhanay de dumo no sétifon.33 Atin bé béno so kélungonon, i mantaye ni nu-rahén i de fali ro. Atin tidéw béno, ménagayas mén-fébautis beroy de samungén. 34 Atin fénlowotén iro Pablowe brab Silase dob lawi ne brab fénamaénbero. Atin i ni ségékuréng toow fo ménoror nonménunur ron bé Tuluse.

35 Atin bé géfuwéne de, i de odoron bé no in-géd, sénugu roy de sarigon mangéy dob férisunoneinok tangéyé ro bero. 36 Mélaw i mantaye béférisunone bénréhén dob Pablowe mano, “I deméguléw séménugu ro bé féésutén go brab Silase.Mélaw ésut gomén brab kagomén émbuku.”

37 Endob ménbéréh i Pablowe dob de sarigonmano, “Enda i funa ro begey kémukum. Gidoloo bénadas ro begey dob téngaangay médooweétéw, brab fénrisu ro begey fiyon fo ké énda mén-tiyawan gey. Brab i begeye do Romano so! Atinbéleewebunéyé ro saén i kéféésut ruwebegey! Endafakayén! Béréh gom dob de méguléw tidéw Roma,beroy mangéye dini émféésut begey.”

38Atin i de sarigon ménséfule ro dob de méguléwtidéw Roma brab nuret roy kébéréh Pablowe. Atinamun énggélingoo ro Romano so wayoy ro Pablowebrab Silase, toow ro fo ménggilak. 39 Mélaw mé-nagéw ro mangéy dob férisunone brab nongot rodob Pablowe brab Silase bé fésagadé ro bero. Tidéwbéno, nuwit ro bero mésut tidéw dob férisunonebrab nongot ro dob berowe bé tékédan ronén dob niingéd. 40Atin i ro Pablowe brab Silase, amunménsutronén dob férisunone, méntaus ro mangéy dob lawiLidiahe. Atin diyo énggito roy de dumo romunur béKristowe. Brab bénréh ro beroy fiyowe inok fiyoy defédéw ro. Tidéw béno méntékédan ro.

Rénigoy de Apostol 17:1 121 Rénigoy de Apostol 17:3117

Dob Tesalonika1 Atin amun méntaus magéw i ro Pablowe brab

Silase, énggétara ro dob de ingéd féndawét Amfipo-lis brab Apolonia, atin énggégumah ro dob ingédeféndawét Tesalonika. Atin diyo wén i lawie fén-gadafan kay de Judio. 2 Atin i Pablowe loo bé adatne ménahur dob lawie ni féngadafan. Méntéléwgé-Sabadoy no, sani gaiy kétéré ruwe, i Pabloweménsébéréh-béréh bé de étéw atin i kébéréh netidéw dobMénsulate Kébéréh i Tuluse. 3Fénggétigano bero tidéw dob ni ménsulat bé mérasay i Kris-towe brab tébule. Ménbéréh i Pablowe mano,“Béréhé ku begom i toowe fantag bé Jesuse. BeeneyKristowe, sani fénémili i Tuluse méguléw.” 4 Atinwén i de ménunur bero brab nodoro roy ro Pablowebrab Silase. Loo soy médoowe do Griego méngintu-lus brab do gérotor do libun.

5 Endob i de Judio méndaléw ro, mélaw lénimudroy de tete étéw do énda i galbék ro tidéw dob deaguwonatin rénimbur roy ingédeni. Atin dénunsukroy lawi i ségétéwe lagéy féndawét Jason inok sélédéroy ro Pablowe brab Silase, brab inok uwité ro berodob adafay de médoo étéw. 6 Endob amun éndaénggito ro bero, nuwit roy Jasone brab de dumono munur bé Kristowe mangéy dob de méguléwbé ni ingéd. Atin ménkes ro maro, “Wén i deétéw réménimbur bé kéluhanay de ingéd. Atinbéleewe ni, ay ni ro énggégumah dob katome niingéd. 7 Atin i Jasone ni, fénbatién bero dob lawine. I kéluhana ruwe réménigo ro bé békéne fatutdob kitabe tidéw dob Datu tome dob Roma. Nonbénréh roywén i ségiyo datu, sani féndawéte Jesus.”8 Amun énggélingoo roy ni kébéréh, ménrimbur ide médoo do étéw ménlimud brab de méguléw béni ingéd. 9 Tidéw béno, i de méguléw fénégés royJasone brab de dumo no mayad loo bé adat ruweinok métangéy ro. Tidéw béno fénsut ro bero.

Dob Berea10 Amun kélungononén, i de dumo ro munur bé

Kristowe, fénuwit roy Pablowe brab Silase mangéydob ingéde féndawét Berea. Amun énggégumahro diyo, ménangéy ro dob lawie féngadafay deJudio. 11 Atin i de étéw dob Berea, toow na fofiyoy adat ruwe bé de étéw dob Tesalonika. Toowro fo méuyot mégélingo bé kétoro Pablowe. Atinféganadé roy Ménsulate Kébéréh i Tuluse séngafuweh inok susiné ro ké toow i kétoro Pablowe.12Atinmédoo roménwaléymunur bé Kristowe. Loosoy de Griego, do lagéy brab do libun do gérotor dobno ingéd. 13 Endob i de Judio dob Tesalonika, amunénggélingoo roy Pablowemuret bé kébéréh i Tulusedob Berea, ménangéy ro diyo brab rénimbur roy demédoo étéw diyo. 14Mélaw i de munur bé Kristowefénagayas ro fénuwit i Pablowemangéy dob fédorori dogote, éndob ménbati i Silase brab Timoteowedob Berea. 15 I de déménuran bé Pablowe ménodorro de taman Atenas. Tidéw béno ménséfule romangéy Berea. Atin nuwit roy kébéréh Pablowe dobro Silase brab Timoteowe bé furay ro de magad.

Dob Atenas16 I lala Pablowe ongot-ongot bero dob Atenas,

toow fo ménbuku non médoo foy de kéninontow

dob no ingéd. 17 Mélaw i Pablowe ménsébéréhbé de Judio brab de békén do Judio do méngin-tulus dob lawie féngadafan. Brab sénga fuwehménsébéréh-béréh so dob fadiyane bé de étéw té-mara. 18 Ménsébéréh soy Pablowe bé de maistérotémoro bé kéfégitung i de Griego diyo féndawétEpikureo brab Estoiko. Atin ménbéréh i de dumobero maro, “Ati béréhéy nan félangka-langka étéwénda i gétiga-tiga no?”

Atin bang i de dumo de, “Béréhé no keeyén ide tulus dob de ségiyo ingéd.” Bénréh roy ni nonnuret Pablowey fantage bé Jesuse brab kétébulee.19Mélaw nuwit roy Pablowe mangéy dob adafay deménlimud do odoron, sani féndawét ruwe Areopayobrab ménbéréh ro maro, “Méuyot gey gétigan fan-tag bé nimantu kétoro béréhémo. 20Enda gésobutokey i de dumo bé de kébéréhém non toow fo ségiyobé kageye kéfégitung. Brabméuyot gey de ké gétigakey i atag i de ni.” 21 (Loo bé niy kébéréh ruwe noni kéluhanay de étéw dob Atenas brab de étéw tidéwdob de ségiyo ingéd bati diyo, méuyot ro mégélingobrab séuret-uret bé de mantu uret sénga tékélid.)

22 Mélaw téménindég i Pablowe dob téngaan-gay kéluhanay de odoron diyo ménlimud. Atinménbéréh mano, “Do étéw dob Atenase ni, éng-gito gu toow gom fo mégéror méngadaf. 23 Nonamun ménsugud-sugudu dob kagome ni ingéd brabténéngténg guy de gono kom méngadaf, énggitoguy sébaane gono kom méngadaf témulak. Wén isénulate de mano, ‘Dob ni, féngadafén i tuluse éndagélolono.’ I nan féngadafé kom fiyon fo ké éndagélolo gom de, Been i ni ureté ku begom. 24 I Tuluseléménimbag bé duniyae ni brab kéluhanay éntin-gayéne. Been i Kadnay lawaye brab duniyae. Atinénda batién dob de lawi rénigoy kéilawane. 25 Atinénda i éntingayén kailanga no géiray i étéwe detidéw dob de génalbéko no. Non Beeney ménirayebé kéuyage brab férénawawedobkéluhanayde étéwbrab Been soy miraye bé kéluhanay éntingayénekailanga tom. 26 Tidéw dob ségétéwe étéw, rénigonoy kéluhanayde séségiyo-giyo do étéwbrabbénra-garén betom dob duniyae ni. Atin Been i ménémiliebé de gai tom brab de gono tom bati. 27 Rénigonoy ni inok i de étéw sélédé roy Tuluse brab dobkéséléd ruwe de, gito ro so keeyén. Endob i toowe,énda mérayu i Tuluse dob betome do étéw. 28 ‘Nontidéw dob Beeney kéuyag tome brab férénawa tomebrab kégéagéw tome.’ Loo so bé niy bénréh i dedumo gom do muret binuwaya maro, ‘Betome soyde ngaén.’ ”

29Atin féntaus Pablowey kébéréh ne mano, “Nonbetom i do nga i Tuluse, katom karangén de kéi falas i Tuluse loo bé falas i de kéninontow dobélowon taloo no do filak taloo no do batéw rénigoykéilawane. 30 Féndaya i Tulusey éndae kégéloloy deétéw de bé do gétah, brab énda kénukumén bero.Endobbéleeweni sénuguén i kéluhanayde étéwdobkéluhanay de ingéd bé fatut ro gésénule bé de teterigoné ro brab fatut tagaké ro. 31 Non fénémili iTuluse nén i gaiwe ké kukumé non i kéluhanay deétéw dob duniyae ni bé toowe fo métintu. Atin ifékukumé nuwe Been i fénémili ne. Atin fénggélolonoy ni dob kéluhanay de étéw bé kéfétébule ne detidéw bé kéléhu ne.”

Rénigoy de Apostol 17:32 122 Rénigoy de Apostol 19:132 I de dumo bé de étéw diyo, amun énggélin-

goo roy kébéréh Pablowe fantag bé kétébulee,déniyangka roy Pablowe. Endob i de dumo deménbéréh ro maro, “Méuyot gey man mégélingobeem muret féruman fantag bé de ni.” 33 Mélawméntékédan i Pablowe tidéwdob deménlimudni doétéw. 34 Atin i de dumo bé de étéw ni ménwaléy romunur bé Jesuse brab nodoro roy Pablowe. Ségétéwberoy lagéye féndawét Dionisio, ségétéw kéfédéwandiyo. Brab ségétéw so libun féndawét Damares brabwén soy do ségiyo do étéw do ménunur.

18Dob Korinto

1 Amun énggilid i ni, méntékédan i Pablowedob Atenas brab ménangéy dob ingéde féndawétKorinto. 2 Diyo énggébalaka noy ségétéwe Judioféndawét Akila tidéw Ponto. Mantu séna énggumahtidéw Italia beroy bawag ne féndawét Prisila, non idatue féndawét Klaudio, féntékéda noy kéluhanayde Judio diyo dob Roma. Atin nangéy Pablowe berolénangu. 3 Atin ménbati diyo non ségiléw i galbékruweAkilawe rémigo tulda. Brab ténabanga no berogémalbék. 4 Sénga gai kétérén, ménangéy i Pablowedob lawie féngadafay de Judio, atin ménsébéréh béde étéw diyo inok i de Judio brab de békén Judiowaléy ro géunur bé Kristowe.

5 Amun énggumah i ro Silase brab Timoteowetidéw Masedonia, éndaén géménalbék i Pablowesaliyu bé kéuret ne fantag bé Jesuse. Nuretén dobde Judioy Jesusey Kristowe, sani fénémili i Tuluseméguléw. 6 Amun ménwaléy ro sébanil bé Pablowebrab bénrého ro do tete, ténagtag Pablowey debubuk sébuwan dob kégal ne, brabménbéréhmano,“Békénén kagén aturan ké énda méfukas gom. Ya-mula do begom soy séndito kom de. Tidéw béleeweni mangéyun muret dob de békén Judio.” 7 Mélawméntékédan diyo brab ménangéy bati dob lawi iségétéwe lagéy békén Judio méngintulus féndawétTitio Justo. Ménsédoror i lawi ne dob lawie fén-gadafay de Judio. 8 Atin i lagéye féndawét Krispo,beeney méguléwe bé lawie féngadafan. I ni lagéytintu fo ménunur bé Kadnane, loo soy kéluhanayde samungén. Atin wén i de médoo do ségiyo étéwdob Korinto énggélingoo roy Fiyowe Uret, brabménunur ro brab ménfébautis ro.

9 Wén i no sébaan kélungonon, i Pablowe wén iénggétéginéfo no brab i Kadnane ménsébéréh demano, “Kago mégilak! Fétausém i kéuret me. Fiyonfo ké atimérigowe, kago térénon i galbékme. 10Nondémoyunu modor beem. Enda gésug-sug go nonmédooy de kagén étéw dob ni ingéd.” 11 Mélawménbati diyo bé rugay i ségébélintuwae bra némgétérésang kélungonon témoro bé kébéréh i Tuluse.

12Amunménwaléy gobernador i lagéye féndawétGalion dob Akaya, ménsélimud i de Judio brabkénéfo roy Pablowe brab nuwit ro dob adafay gober-nadore ni inok kukumé no. 13Atin bénréh ro maro,“I ni lagéy, féféngintulusé noy de étéw bé békénefatut dob kitab geye.”

14Amun émbéréhén damén i Pablowe, ménbéréhi gobernador Galione dob de Judio mano, “Amuktete i rénigo nuwe taloo no énda nodoro noy kuku-may de Romano, fakay gétingkélo ku begom do

Judio brab begén i kémukum de. 15 Endob i de nifuna kom de sébanil, been say fantage bé de dawétbrab de kébéréh dob kagome kitab. Mélaw begomséden i kémukum de, non békén begén i kémukumde.” 16 Brab féntékéda no bero dob gonone ni ké-mukum. 17 Tidéw béno, kénéfo roy lagéye méguléwbé lawie féngadafay de Judio féndawét Sostenesbrab lénubag ro dob téngaangay gonone kémukum.Endob féndaya Galione saén, brab énda méntete ifédéw ne de.

I késéfule ro Pablowe mangéy Antiokia18Amunménggilid i ni, ménbati nay Pablowe dob

Korinto bé ménfiroye gétérésangan. Tidéw béno,ménggétaw dob de dumo no munur bé Kristowe.Amunénggumahdob Senkrea,ménfétébungownonméntumanén i fasade rénigo no. Tidéw béno,ménda barko bero ro Prisila brab Akila mangéySiria. 19 Amun énggumah ro dob Efeso, ténagakPablowey ro Akilawe brab Prisilawe atin ménangéydob lawie féngadafay de Judio. Atin diyo mén-sébéréh bé de Judio. 20Atin nongot ro dob beene kéférugay na bati dob berowe. Endob énda ménagayuno. 21 Yamula amun mégétawén, bénréhén beromano, “Amuk kétayay Tuluse, séfuleu so mangéydini.” Tidéw béno, ménda barko brab méntékédandob Efeso.

22 Amun déménunggu dob Sesaria ménangéy iPablowe Jerusalem inok angéyé no ségifaén i demunur bé Kristowe diyo. Tidéw béno, méntausmangéy Antiokia. 23 Atin ménbati saén diyo béménfiroye géfadiyan. Tidéw bénoménagéwénman.Atin ménawét man dob de gonon dob sakuf i deingéd féndawét Galasia brab Frigia brab fénégéténi kéunur i kéluhanay de kuyug Jesus diyo.

Fantag bé Apolose24 Atin wén i ségétéwe Judio féndawét Apolos

tidéwAlejandria, énggumah dob Efeso. Toow fo fiyomuret brab tintu fo gétiga noy Ménsulate Kébéréhi Tuluse. 25 Méntoro fo bé fantage bé AgéwoyKadnane. Atin toow fo émbagér i kéuret ne brabkétoro ne fantag bé Jesuse. Katabuwan fo brab toowi kétoro ne, éndob i gétiga nuwe saén i kébautisJuane. 26 Atin méngganay fébaraw émbéréh doblawie féngadafay de Judio diyo, atin énggélingoo roAkilawe brab Prisilawe. Mélaw nuwit ro mangéydob lawi ruwe brab nuret ro dob beeney kéluhanayéndae séna gétiga no fantag bé Agéwoy Tuluse.27 Tidéw béno, ménuyot i Apolose mangéy Akaya.Mélaw i de dumo no munur bé Kristowe dob Efeso,ténabanga ro atin séménulat ro dob de dumo romunur bé Kristowe dob Akaya inok tayakufé ro kégégumah diyo. Atin amun énggégumah i Apolosediyo, toow fo dakél i kétabang ne bé de étéw doménwaléy munur bé Kristowe sabaf bé kégédaw iTuluse. 28 Non tabanan i de Judio de ké séédél rodob téngaangay de médoo étéw. Non tidéw dobMénsulate Kébéréh i Tuluse fénggélolo noy Jesuse,Beeney Kristowe.

19I Pablowe dob Efeso

1 Amun diyo i Apolose dob Korinto, i Pabloweménawét dob de ingéd fingé dagé taman énggumah

Rénigoy de Apostol 19:2 123 Rénigoy de Apostol 19:34dobEfeso. Atin diyo énggito noydedumoyde kuyugJesus. 2 Brab fénénginsaa no bero mano, “Amunmunur gomén, aw énggumahén i Rémogor i Tulusedob begome?”

Séménumbul romaro, “Enda gétiga keyde kéwéni Rémogor i Tuluse.”

3Atinménénginsaman i Pablowemano, “Ati funakome ménfébautis?”

Séménumbul romaro, “Ménfébautis gey bé Juaneinok fégito gey i kéunur geye bé kétoro ne.”

4 Atin ménbéréh man Pablowe mano, “I kébautisJuane, been i nan i fégélolonone bé kégésénule i deétéw bé de sala ro. Atin bénréh Juane dob de Judiobé fatut ro munur bé étéwe gégumah gétundug de,sani Jesuse.”

5 Amun énggélingoo roy ni, ménfébautis ro inokfégito roy kéunur ruwe bé Kadnane Jesus. 6 Atinténégé Pablowe bero atin énggumah i Rémogor iTuluse dob berowe. Atin énggésébéréh ro bé deségiyo késébéréh énda gétiga ro de brab nuret roykébéréh i Tuluse. 7 Gédét ro folo bra ruwo gétéwdiyo.

8 Bé rugay i méntéléwe gétérésang kélungonondiyo, i Pablowe démoyunén mahur dob lawie fén-gadafay de Judio brab ménsébéréh bé de Judiodiyo. Atin toow fo émbaraw muret émféunur berobé kéféguléw i Tuluse. 9 Endob i de dumo berotoow fo métégas i de uléw ro, mélaw mika romunur. Atin ménbéréh ro na tete fantag bé Agé-woy Kadnane dob téngaangay kéluhanay de étéwménlimud. Mélaw méntékédan i Pablowe diyo brabnuwitén i kéluhanay de kuyug Jesus. Atin féntauséni kétoro ne bero dob sékuwelahane ka Tiranowesénga fuweh. 10Atin téménoro diyo bé ménruwowegébélintuwa. Mélaw i kéluhanay de étéw bati dobAsia, do Judio brab do békén Judio, énggélingoo roykébéréh i Kadnane.

I de nga Eskeba11 Atin fénrigoy Tuluse do médoo mékégaif i

Pablowe. 12 Fiyon i de munsala brab do tuwaliyanusar Pablowe, uwitén dob de déméruun atin waléyro adi-adi brab i de saitan réménahuk dob de étéw,ménraréy ro. 13 Atin wén i do Judio démoyunmagéw brab do démédél saitan réménahuk dob deétéw. Atin ténulama ro nusar i dawét i KadnaneJesus fégédédél ro saitan. Ménbéréh ro dob desaitan maro, “Dob dawét Jesuse sani ureté Pablowe,sugué key beem méraréy.” 14 I de dumo bé de ni dolagéy réménigo bé de ni, been i de fitéw gétéw nga iségétéwe gérotor fadi i de Judio féndawét Eskeba.

15 Endob dénawaay saitane bero mano, “Gélologuy Jesuse brab Pablowe, éndob ati begoma nan?”

16Tidéw béno, sénayaway lagéye bero rénahukoysaitane brab énda énggégaga ro bé ni lagéy. Atinlénubagén bero. Mélawménraréy ro tidéw dob lawine ménfali brab ménlékas ro. 17Atin i kéluhanay deétéw bati dob Efeso, do Judio brab do békén Judioénggélingoo roy fantage bé ni. Mélaw toow ro foménggilak. Atin ménumanan i kébantug i dawéti Kadnane Jesus. 18 Atin médoo soy de munur béKristowe ménangéy dob téngaangay de étéw atinménémayag bé de tete rigoné ro. 19 Atin i dedumo bero do béliyan nuwit roy de nusar ro dolibro béliyan. Atin ténambak ro bero brab ténuwég

ro dob téngaangay de étéw. Atin bénilang ro kéfiroy i laga i de ni do libro, énggégumah limo folongibu dob karowe kurta. 20 Atin loo bé niy kélalagi kébéréh i Kadnane dob de étéw diyo, brab minutmédooy de étéw munur de.

I kérimbure dob Efeso21 Amun énggilid i de ni, ménuyot magéw i

Pablowe mawét dob de gonon sakuf i de ingéd fén-dawét Masedonia brab Gresia mangéy Jerusalem.Brab ménbéréh i Pablowe mano, “Amuk gégumahudob Jerusalem, fatutu so mangéy Roma.” 22 Endobfénétah Pablowey de ruwo gétéw témabangan dero Timoteo brab Erasto mangéy Masedonia. Atin ibeene ménbati na dob Asia.

23 Bé do no do gai, toow fo mégukét i de étéwdob Efeso sabaf bé Agéwoy Kadnane. 24 Diyo wén iségétéwe lagéy fanday féndawét Demetrio, méndotmédoo do étéwén rémigo do kéninontow do filak.Atin i de ni kéninontow rénigo ro loo bé lawieféngadafan bé libune tulus ro féndawét Diana, atinfébéléy ro brab gégédot ro demédoo kurta. 25Tidéwbéno, i ni fanday féndawét Demetrio ténawagén ikéluhanay de étéwén rémigo do kéninontow beroyde dumo ro na géségiléw galbék brab bénréhén dobberowe mano, “Gétiga kom i funa tome kawasa nonbé ni galbék tom do rémigo kéninontow. 26 Endobénggito gomén brab énggélingoo komén i rigonéPablowe ni. Bénréhén dob de étéw, i de tulus dorénigo tom békén kun tintu tulus. Atin médooy deétéw énggéféunurén. Békén saén dob ingéd tome niEfeso, éndob loo soy kéluhanay de ingéd dob Asia.27Mélaw mébinasa keeyén i katome ni galbék sabafbé nan kétoro, non émbéréh tete i de étéw fantagbé katome ni galbék. Brab saliyu na bé nan, tagakéyde étéw moso i lawie féngadafa tom bé libune tulusDiana. Atin been i nan i funay ménbantuge tulusDiana mékédan. Beeney féngadaféy kéluhanay deétéw dob ingéde Asia brab dob duniyae ni, éndobéndaén mosoén fégadata ro de.”

28 I de ménlimud do étéw, amun énggélingoo royni, toow foménkérit ro brabménkes romaro, “Toowfo ménbantug i Dianahe sani tulus tome do tidéwEfeso.” 29 Tidéw béno, rénimbur roy ingéde. Atinkenéfo roy ruwowe gétéw lagéy tidéw Masedoniaménodor bé Pablowe féndawét Gayo brab Aristarko.Atin fénagayas ro nuwit mangéy dob dakéle lawidob adafay de ménlimud do étéw. 30 Atin i Pabloweméuyot daménmangéy so dob adafay de ménlimudni do étéw. Endob i de dumo no munur éndafénagéw ro de. 31 Atin i de dumo bé de méguléwdob Asia sani de dumo Pablo, ménféuwit ro kébéréhnongot ro so bé békénmangéy i Pablowe dob adafayde étéw ni ménlimud. 32 Atin toow fo ménrimburi kéluhanay de étéw ni ménlimud atin kéluhana romékes séségiyo-giyoy béréhé ruwe, non i kédoonoruwe énda gétiga roy funa ruwe ménsélimud. 33 Ide dumo bero marok Alejandrowey funa ruwemén-sélimud non féntindég i de Judio dob adafay deétéw. Atin i Alejandrowe séniniyasa noy de étéwbé békén ro selekén inok émbéréh bé mamfil sodob berowe. 34 Endob amun énggétiga ro Judio soybeene, ménkes ro séréngan bé ménruwowe géurasmaro, “Toow fo ménbantug i Dianahe, sani tulustome do tidéw Efeso.”

Rénigoy de Apostol 19:35 124 Rénigoy de Apostol 20:3035 Tidéw béno, i ségétéwe bé de méguléw bé ni

ingéd, féntanékén i de étéw brab ménbéréh mano,“Do dumo gu dob Efesowe ni, i kéluhanay de étéwénggétiga ro dob Efesowe niy gonoy lawie fén-gadafan bé ménbantuge tulus Diana brab mékété-fuwe batéw ménlawu tidéw dob lawayo. 36 Endai gédirung de. Mélaw kagomén mékérit taloono rémigo gom tete bé éndae métayéw funa no.37 Nuwit gom diniy de étéw ni fiyon fo ké éndamon ménénakaw ro dob de lawi féngadafan taloono ménbéréh ro tete fantag bé tulus tome Diana.38 Mélaw i Demetriowe beroy de dumo no fanday,amuk wén i téboé ro, fatut ro mangéy dob dekémukum bé fatute gai. Atin fakay témbo ro diyo.39 Endob amuk wén nay ségiyo kétaya kom, fakayfétiyawa kom bé kéluhanay de étéw sélimud begeydo odoro kom. 40 Non fakay betom i météboebé ni késérimbur ménrigo béleewe ni. Brab éndagéséliyah tom de non énda foy funa tom mérim-bur.” 41 Amun énggilid bénréhén i ni, fénuleén ikéluhanay de étéw.

20Dob Masedonia brab Akaya

1 Amun éndaén sérimbur ro, féntawag Pabloweykéluhanay de munur bé Kristowe inok sélimud ro.Atin fénbagérén i de fédéw ro bé kébéréh ne. Tidéwbéno, ménggétawén dob berowe brab ménagéwmangéy Masedonia. 2Nangeyén ténukaw i de ingéddiyo brab fénfiyo noy fédéw i de munur bé dekétoroén. Atin méntaus magéw taman énggumahdob Akaya. 3 Atin ménbati diyo téléw gétérésangkélungonon. Amun magéwén damén mangéy Siria,énggélingoo noy bénantak i de Judio diyo féléhuéro. Mélaw ménséfule i Pablowe témara bé Masedo-niawe. 4Atin wén i de lagéy de ménodor ro Sopaternga Piro tidéw Berea, ro Aristarko brab Segundotidéw Tesalonika, Gayo tidéw Derbe, brab Timoteo,brab Tikiko brab Trofimo do tidéw Asia. 5 I de ni dolagéy méntah ro mangéy Troas atin nongot-nongotro begey diyo. 6 Amun énggilid i kékandulionebé kéamae bé fane énda i fénggéfééruk de, méndagey barko tidéw Filipos mangéy Troas. Ménlimogétérésangan tidéw bé no, énggumah gey dob Troasatin diyo énggumaha key i de dumo gey. Atinségéfadiyan gey ménbati diyo.

Dob Troas7 Bé sunguwe fuweh bé no fadiyan, ménsélimud

gey mama bé fane émfégétédém bé kéléhu Jesuse.Atin i Pabloweménuret toow fomérugay énggumahkérara kélungonon, non magéw so bé démoe de.8 Atin médooy de solo dob sibéye dob rotor i lawiegono key ménsélimud. 9 I nan sibéy, been i toowefo gérotor dob lawie ni téléw géandana i kégérotorne. Wén i kénogo lagéy diyo féndawét Eutiko,ménsar dob faliluwangay gérotore ni sibéy. Endobénggéfidong i ni kénogo lagéy, non toow fométaah iuret Pablowe. Tidéw béno, ménlawumangéy fantadtidéw dob gono nuweniménsar brabménléhu. Atinamun nangéy ro fénurut, énggito ro ménléhuén.10 Endob ménlus soy Pablowe brab fénagayasénnangéy nékéf. Brab ménbéréh mano, “Kagom ém-buku, méuyag so!” 11 Tidéw béno, ménénik man

i Pablowe brab sénkébeng-kébengén i fane atinménama. Atin féntausén i kéuretonuwebero tamansémbangén i térésange. Tidéw béno, ménagéw iPablowe. 12 Atin nuwit i de étéw mule i kénogolagéye ni méuyag. Atin ménfiyoy de fédéw ro nonménuyag so.

Dob Mileto13 Tidéw béno, ménsésuway gey bé Pablowe

dob Troas, atin ménda gey barko mangéy Asos.Diyo nongot-nongot gey i Pablowe loo bé késugune begey, non ménuyot mémantad tidéw Troasmangéy Asos. 14 Amun énggéségito gey dob Asos,ménda soy Pablowe dob barkowe, atin kéluhana keyméntaus mangéy Mitilin. 15 Tidéw béno, ménangéygey Kios bé démoe de. Atin bé gétunduge de fuwehénggumah gey dob Samos. Dob gétunduge de manfuweh énggumah gey dob Mileto. 16 Atin i Pabloweménuyot de ké témara gey saén dob Efeso inok éndaméanggaén dob Asia non toow fo magayas. Méuyotde ké gégumah dob Jerusalem bé gaiy Pentekostese,amuk fakay.

Ménggétaw i Pablowe17 Mélaw tidéw Mileto, i Pablowe ménféuwit

kébéréh mangéy Efeso brab féntawagén i de odoroyde munur bé Kristowe diyo inok balaké ro. 18Amunénggumah ronén, ménbéréh i Pablowemano, “Eng-gétiga kom i kébati guwe dob begome tidéw fanaykégumah gu dob sakuf i ingéde Asia. 19 Atingétiga kom rénigo guy galbék i Kadnane bé béno.Atin énda téfégérotoru, yamula kéménrewu sabafbé kégédaw guwe begom. Atin téméningkélu békéluhanay de mérégén énggéagéwo ku bé de teterénigoy de Judio dob begéne. 20 Enda i sébaandénigur gu bé funa kome fiyo dob de kétoro gubegom dob adafay médoowe étéw taloo no dob delawi gom. 21 Méégét i kébéréh guwe dob de Judioloo so dob de békén Judio bé fatut ro gésénule béde sala ro atin munur ro bé Kadnane Jesus brabrigoné roy kétayay Tuluse. 22 Atin béleewe nifénémanduoy Rémogor i Tuluse begén bé mangéyuJerusalem. Atin énda gétuwa ku de ké ati mérigowedob begéne diyo. 23 Been say niy gétuwa kuwe,dob séngae ingéd nawéto ku, i Rémogor i Tuluseféningatén begén bé méférisuwu brab mérégén igéagéwo kuwe. 24 Endob énda gulaané kuy umulguwe brab ulan den ké méléhuu, amuk géfégilid gusaén i galbéke niray i Kadnane Jesus begén, sanikéurete bé Fiyowe Uret fantag bé kégédaw i Tuluse.

25 “Ménangeyu dob begome kéluhanan muretfantag bé kéféguléw i Tuluse bé de étéwén. Atingétuwa ku béni, éndaén géségito tom man ségule.26Mélaw béréhé ku begom béleewe ni, amuk wén iségétéw begom énda munurén bé Jesuse, békénénatura ku. 27 Non nuret gun begom i kéluhanaykétayay Tuluse. 28 Ingat gom brab diyaga gom i delowoh gom loo soy de munur sénarig i Rémogor iTuluse begom inok énda mékédan i de kéunur gom.Begom i maake témalima bé de bili-bili. Atin i demunur bé Jesuse beroy de maak do bili-bili. Atin iTulusey gefee bé de bili-bili sabaf bé kéléhu i Ngane. 29 Gétuwa ku, amuk tékédanun dini, wén i dogégumah do tugién témoro. Atin féteteé roy defédéw i de munur. 30Atin wénmosoy do étéw tidéw

Rénigoy de Apostol 20:31 125 Rénigoy de Apostol 21:26so dob begome ménlimud, émbéréh bé de tugi inokgéuwito roy de munur dob békéne katabuwan agé-won. 31 Mélaw ingat gom, brab kagom lifotén i deténoro gu begom kéluhanan, fuweh na kélungononbé méntéléwe gébélintuwa. Atin toow fo kénrewokuy kétoro guwe begom sabaf bé kégédaw guwebegom.

32 “Atin béleewe ni, sarigé ku begom dob Tulusenon tabanga no begom. Atin i kéuret guwe fantagbé kégédaw ne tabanga no so begom. Beeney ém-fébagére bé de kéunur gom, brab Been say mirayebé de kéfiyonon loo bé rigoné nuwe dob kéluhanayde étéwén. 33 Enda méningaru bé éntingayénekagom, fiyon filak, taloo no bélowon taloo no ké-gal. 34 Gétiga kom i kégalbék guwe inok gédotékuy kéluhanay kailanga keye begey i de dumo gu.35 Fénggito gu begom i kéluhanay de rénigo gu béfatut mégéror tom inok gétabanga tom i de étéwmérasay. Brab katom lifotén i kébéréh i KadnaneJesus mano, ‘Toow na fo moror i étéwe miray béétéwe médot.’ ”

36 Amun énggilid i Pablowe émbéréh, mén-lingkuwéd ro kéluhanan brab déménasal ro.37 Kéménrew ro kéluhanan brab nékéf roy Pabloweatinnarék ro. Tidéwbénoménggétawén. 38Ménlabifoy kétete i fédéw ruwe bé bénréh Pablowe bééndaén kun gito ro de féruman. Tidéw béno, dénuraro mangéy dob barkowe édaa no.

21I kéagéw geye mangéy Jerusalem

1 Amun énggéfégétaw geyén dob berowe, méndagey brab méntaus gey mifar fééntang saréw dobbungéde Kos. Amun bé démoe de énggumah geydob bungéde Rodas. Tidéw béno méntaus geymangéy Patara. 2 Diyo énggito gey i sébaane barkomangéy Fenisia, mélawménda gey diyo. 3Ménagéwgey taman énggékulaya key i bungéde Siprus, atintéménara gey saén mangéy de fingé déligdigan atinméntaus gey mangéy Siria. Atin déménunggu geydob ingéde Tiro non féntéfad roy de médoo do uwitdiyo. 4 Atin diyo énggito gey i de munur bé Kris-towe, mélaw ménbati gey diyo ségéfadiyan. Atinnon fénémanduoy Rémogor i Tuluse bero, féng-ginau roy Pablowe bé békén tausmangéy Jerusalem.5 Endob amun énggumahén i gaiwe magéw gey,méntékédan gey dobno inged. Atin i kéluhana ruwedénura ro begey mangéy dob barkowe, bero soy debawag ro brab de nga ro. Atin amun énggumahgey dob dénsaane, ménlingkuwéd gey kéluhananbrab déménasal gey. 6 Amun énggilid gey démasal,ménggétaw gey. Tidéw béno, ménda geyén mandob barkowe ni, atin ménule ro so kéluhanan.

7Atin tidéw Tiroméntaus geymagéw taman éng-gumah gey dob ingéde féndawét Tolemaida. Diyoénggito gey i de dumo gey munur bé Kristowe.Atin téménrén gey diyo ménségétérésangan. 8 Dobgétunduge de fuweh, méntaus gey mangéy Sesaria.Amun énggumah gey diyo, ménbati gey dob lawii ségétéwe lagéy muret bé Fiyowe Uret fantag béJesuse féndawét Filipi. Beeney ségétéwe bé defitéw gétéw ménrugayén fénémili dob Jerusalemwaléy témabang. 9 Atin wén i do fot gétéw dongaén falan kénogon do muret so bé kébéréh i

Tuluse. 10 Ménfiroy gétérésang tidéw bé kégumahgeye diyo, énggumah i ségétéwe lagéy tidéw Judeaféndawét Agabo. Beeney sénarigoy Tulusemuret békébéréh ne. 11 Tidéw béno, ménfégédét dob begeyebrab éndotén i sintoro Pablowe brab nikétén i dekaan sékéy brab de kémérén brab ménbéréh mano,“Ay niy bénréh i Rémogor i Tuluse mano, ‘I gefee béni sintoro ikétéy de Judio dob Jerusalem loo bé nibrab atéé ro dob de étéw békén Judio.’ ”

12 Amun énggélingoo key i ni, i begeye brab dedumo gey munur diyo ménfégédaw-gédaw gey béPablowe bé békén damén taus mangéy Jerusalem.13 Endob i Pablowe séménumbul mano, “Sedekkémérew gom? Kagom fébukuén begén! Fakayunféikét dob Jerusalem brab fakayun méléhu sabaf béKadnane Jesus.”

14Atin énda fo génaga gey i gémélée bé Pablowe.Mélaw téménrén gey gémélé de brabménbéréh geymakey, “Mérigo damén i kétayay Kadnane.”

15Amun énggilid i firoye gétérésangan, téménifésgey atin méntaus gey mangéy Jerusalem. 16 Atinwén i do ménodor begey do munur bé Kristowe dotidéw Sesaria brab nuwit ro begey mangéy dob lawii lagéye fébatio ro begey. Been i ségétéwe lagéytidéw Siprus féndawét Mason. Beeney ségétéwe béde toow fo énggétah do munur bé Kristowe.

Ténukaw Pablowey Santiagowe17 Atin amun énggumah gey dob Jerusalem, i

de dumo gey do munur bé Kristowe ménoror rotémayakuf begey. 18 Atin bé gétunduge de fuweh, ibegeye Pablowe nangéy gey ténukaw i Santiagowe,sani odoroy de munur dob Jerusalem. Atin diyosoy kéluhanay de odoroy de munur bé Kristowe.19 Amun gilid sénggifa Pablowe bero, nuretén ikéluhanay fénrigoy Tuluse de dob de békén Judio.20 Amun énggélingoo roy ni, dénayéw roy Tuluse.Atin bénréh ro dob Pablowe maro, “Gétiga mo adih,firoy ngibuy Judiowe ménunur bé Kristowe, atintoow fo nodoro roy de kukuman tidéw dobMoisese.21 Enggélingoo roy fantage bé kétoro me kun dobkéluhanay de Judio bati dob de ségiyo ingéd beroyde békén Judio bé békénén odoro roy de kukumaMoises. Brab bénréhém kun éndaén tulién i denga ro taloo no odoron i adat i de Judio. 22 Atimélaw i fatute rigoné tom? Non gélingoo ro sékoyfantage bé kégumah me dini. 23Mélaw rigo moy nibéréhé key beem. Wén i do fot gétéw lagéy dini,réménigo ro fasad dob Tuluse loo bé adat tome doJudio. 24Mélaw odor go bero brab amung go bé adati kéfélinise dob adafay Tuluse. Atin sukaya mo berobé ni kéfélinis. Tidéw béno, fétébungow ro loo béadat tome do Judio. Mélaw fégitomo dob kéluhanayétéwe bé odoromoy kukumaMoisese, inok gétiga rokéluhanan bé békén toow i urete fantag bé beeme.25 Endob fantag man bé de étéw do békén Judio doménwaléy munur bé Kristowe, sénulata key berobé békén ro mama bé éntingayéne ténulak dob dekéninontow, taloo no mama dara, taloo no mamabé éntingayéne énda ménsumbalién, taloo no kébigaén ro.” Been i niy bénréh ro Santiagowe dobPablowe.

26 Mélaw dob gétunduge de fuweh, nuwitPablowey de fot ni gétéw do lagéy brab ménfélinisro dob adafay Tuluse loo bé adat ruwe do Judio.

Rénigoy de Apostol 21:27 126 Rénigoy de Apostol 22:19Tidéw béno ménahur dob lawi i Tuluse, atinfénggétiga no dob de fadi i gaiy kéfégilid i kéfélinisebrab kéiray ruwe tulak bé de ni fot gétéw lagéy.

I kékéfoe bé Pablowe27 Amun gédétén gilid i fitéwe gétérésangan,

wén i de Judio tidéw Asia énggito roy Pablowedob lawi i Tuluse. Atin rénimbur roy de étéw niménlimud atin kénéfo roy Pablowe. 28 Ménkes romaro, “Do dumo gey do Judio, tabangan gey! Beeni niy étéwe démoyun magéw mangéy témoro dobkéluhanayde étéwdob séngae ingédbé békénodororoy kukumane tidéw dob Moisese. Brab sébanilbetom do Judio brab lawi i Tuluse. Atin saliyu nabé ni, ménuwit do békén Judio mahur dob lawi iTuluse ni. Mélaw fénwaléyén mékérésik i mékété-fuwe ni gonon.” 29 (Loo bé niy kébéréh ruwe nonénggito roy ségétéwe lagéy békén Judio féndawétTrofimo tidéwEfesoménséodor bé PablowemangéyJerusalem. Atin marok nuwit Pablowe mahur doblawi i Tuluse ni.)

30Ménrimbur i de étéw dob Jerusalem. Atinmaakdunuk i étéwe gégumah tidéw dob kéluhanay degonon diyo. Kénéfo roy Pablowe brab génuyud romésut tidéw dob lawi i Tuluse. Tidéw béno, fén-intu roy béngawane. 31 Amun télamané ro daménféléhuén, wén i ménangéye mélolok dob odoroyde sundalo tidéw Roma, bé mérimbur i kéluhanayétéwe dob Jerusalem. 32 Sonom so béno, i odoroy desundalo ni, nuwitén i de sundalo no ségéta mangéydob gonoy de étéw ni. Atin amun énggitoy de étéwni énggumah i de sundalo beroy odoro ruwe, tén-réno roy kélubag ruwe bé Pablowe. 33 Tidéw béno,i odoroy de sundalo ni, ménfégédét dob Pablowebrab kénéfoén. Atin fénikétén bé de sundalo no béruwowe timan sangkali. Tidéw béno fénénginsaano bero mano, “Ati ni étéw? Ati rénigo nuwe?”34Atinménkes i de étéwni séségiyo-giyoy késumbulruwe. Atin i odoroy de sundalo ni énda énggésobutonoy ni ménrigo non toow ro fo selekén. Mélawfénuwitén i Pablowe bé de sundalo no mangéy dobkutae. 35 Amun énggumah ron dob géday kutae,nénat i de sundaloy Pablowe non bé kékérit i deétéw ni. 36 Ménfuray i de étéw ni mékes maro,“Féléhu gom!”

I kéuret Pablowe37Amun gédét ron féahurén dob kuta i de sundalo

ni, ménbéréh i Pablowe dob odoroy de sundalo nimano, “Aw fakay gésébéréhu beem?”

Atin séménumbul i odoroy de sundalo ni mano,“Aw gétigan go wayo sébéréh Griego? 38 Makukbeemey étéwe tidéw Egipto méngganay bé késéti-bohe bé de gémamak kukuman. Atin ménanang-guwit fot ngibu do méméléhu do étéwén brab mé-nangéy ro bati dob gonone énda i do étéw de bati.”

39 Séménumbul i Pablowe mano, “I begéne,ségétéwu Judio tidéw Tarsus dob Silisia, sani mén-bantuge ingéd. Aw fakay so dob beeme ké gébéréhudob de étéw ni?”

40 Atin ténungkas i odoroy de sundalo ni. Mélawtéménindég i Pablowe dob gédane brab séniniyasanoy de étéw bé fétanék ro. Amun méntanék ronén,ménbéréh i Pablowe dob Hebreowe, sani késébéréhi de Judio.

221 Bang Pablowe, “Do dumo gu brab do lukés

gu, fégélingo gom i béréhé kuwe ni bé kéamfilokuwe bé lowoh guwe.” 2 Amun énggélingoo roménsébéréh dob karowe késébéréh, toow na fo mé-nantés ro. Atin féntaus Pablowey kébéréh nemano,3 “I begéne, ségétéwu Judio ménumah dob Tarsusdob Silisia. Endob dob Jerusaleme ni ménruku.Atin méngganadu dob toowe fo ménbantug témoroféndawét Gamaliel. Atin toow fo ténoroén begén béde adat tom do Judio loo bé kukumay de katufuatom. Atin toow fo ménuyotu modor bé kétayayTuluse ségiléw so bé begome ni béleewe. 4 Fénrasaygu brab fénléhu guy de étéw munur bé Jesuse. Atinkénéfo guy de lagéy brab do libun brab fénrisu gubero. 5 I gérotore fadi brab kéluhanay de kéfédéwan,gébéréh ro toow i ni béréhé ku begom. Niraya robegén sulat mangéy dob de dumo tom Judio dobDamasko. Atin ménangéyu diyo inok kéfoé kuy demunur bé Kristowe diyo, atin uwité ku damén dobJerusaleme ni ikétén bé sangkalie inok kukumén ro.

6 “Endob amun géutuh térésang, diyou dob agé-wone gédét dob Damasko. Atin méntékow wéni réndaw tidéw dob lawayo mangéy dob begéne.7 Sonom béno, ménggétéléngkébu dob fantade, atinénggélingoo kuy émbéréhe mano, ‘Saulo! Sedekférasayé mo Begén?’ 8 Tidéw béno ménénginsaumaku, ‘Ati beeme Kadnan?’ Atin séménumbulmano, ‘Begéney Jesuse tidéw Nasaret, sani férasayémuwe.’ 9Atin i de dumo guménodor begén, énggitoroy ni réndaw éndob énda énggélingoo roy béréheni ménsébéréh begén. 10Atin fénénginsaa kumaku,‘Kadnan, ati fatute rigoné ku?’ Atin séménumbuli Kadnane mano, ‘Tindég go brab taus go mangéyDamasko. Atin diyo wén i étéwe béréhé no dobbeemey kéluhanay kétayay Tuluse rigonémo.’ 11Bébéno so, ménwaléyu langafén non bé réndawe niénggito gu. Atin narak i de dumo gu begén tamanénggumah gey dob Damasko.”

12Atin féntaus Pablowey kébéréh ne mano, “Atindiyo wén i ségétéwe lagéy féndawét Ananias. Toowfo méngintulus brab toow fo nodoro noy de kitabtom. Atin tintu fo fénggadata noy kéluhanay deJudio bati diyo. 13 Atin ménangéy dob begéne brabménbéréh mano, ‘Saulo, dumo gu, gégito gonén!’Sonom béno, énggégitowuman atin ténéngténg gu.14 Atin ménbéréh man mano, ‘I Tuluse, fénéngadafi de katufua tom, fénémilién beem inok gétigan ikétaya nuwe, brab inok giton i métintuwe sugu-sugué no féndawét Jesus, brab inok gélingoon ikébéréh ne. 15 Non waléy go muret dob kéluhanayde étéw fantag bé Kristowe émbéréh bé énggitomuwe brab énggélingoo muwe. 16 Atin béleewe,kagonén téangga-angga. Tindég go brab fébautisgon, brab dasal go dob Kadnane. Atin i de salaémmékédan.’ ”

17 Atin féntaus Pablowey kébéréh ne mano,“Tidéw béno ménséfuleu mangéy Jerusalem. Atinamun déménasalu dob lawi i Tuluse, wén i féng-gitoy Tuluse begén. 18 Enggito guy Kadnane brabménbéréh dob begénemano, ‘Fagayas go, tagakém iJerusaleme ni, non i de étéw dini énda tayakufé roykéuret me fantag bé Begéne.’ 19Atin séménumbulumaku, ‘Kadnan, gétiga roy démoyune kéagéw gu

Rénigoy de Apostol 22:20 127 Rénigoy de Apostol 23:20mangéy kémfo brab lémubag bé de munur Beemdob de lawi féngadafa ro. 20 Atin amun féléhuéroy Estebane sani ségétéwemuret fantag bé Beeme,diyou de so ménagayun de. Begén i ménantay béde kégal i de ménméléhu de.’ 21 Endob ménbéréhi Kadnane dob begéne mano, ‘Agéw go. Sugué kubeem mangéy mérayu dob de békén Judio.’ ”

22 Atin amun bénréh Pablowey ni fantag bé deétéw békén Judio, éndaén mégélingo i de étéw de.Atin ménkes ro toow fo métanug maro, “Féléhugom, éndamédaitméuyag i ni étéw.” 23Atinménkesro, brab sénawér roy de bubuk sébuwan mangéyrotor bé kékérit ruwe brab kénda roy de dumo béde kégal ro brab nafir ro dob rotoro. 24 Mélaw iodoroy de sundalo ni, fénuwitén i Pablowe mahurdob kutae ni, brab sénuguén i de sundalo no bébadasé ro inok gébérého noy ati rénigo nuwe, sanifunay de Judio ni mékes brab mékérit. 25 Endobamun nikét roy Pablowe inok badasé ron damén,ménbéréh i Pablowe dob ségétéwe kafitan mano,“Aw fakay badasén i ségétéwe Romano fiyon fo kéénda séna ménkukumén ménsala?”

26 Atin amun énggélingooy kafitaney ni bénréhPablowe, ménangéy dob odoroy de sundalo brabménbéréh mano, “Ati rigoné muwe? I ni étéwségétéw wayo Romano.”

27 Mélaw i odoroy de sundalo ménangéy dobPablowe brab ménénginsa mano, “Aw Romano gowayo?”

Séménumbul i Pablowe mano, “Hoo.”28 Atin ménbéréh i odoroy de sundalo ni mano,

“I begéne, Romanowu so. Brab dakél i énggébayadakuwe inok waléyu Romano.”

Atin ménbéréh man i Pablowe mano, “Endob ibegéne, ménumahu ségétéw Romano.”

29Sonombéno, i de sundalo nimadasén daménbéPablowe énggésunud ro. Atin i odoroy de sundaloni toow fo ménggilak non fénikétén bé de sangkali iségétéwe so Romano.

Dob adafay de kéfédéwan30 Atin i odoroy de sundalo ni ménuyot de ké

gétiga noy funay de Judio ni témbo bé Pabloweni. Mélaw bé gétunduge de fuweh, fénkéda noy desangkali fénggéikét ro bé Pablowe. Atin sénuguén ide odoroy de fadi brab kéluhanay de kéfédéway deJudio sélimud. Tidéw béno, nuwitén i Pablowe brabféntindégén dob adafa ruwe ménlimud.

231Atin ténéngténg Pablowey de ménlimud ni brab

ménbéréh mano, “Do dumo gu Judio, toow fo fiyoyfédéw guwe dob adafay Tuluse fantag bé de rénigogu taman so béleewe ni.” 2 Tidéw béno, i géro-tore fadi féndawét Ananias, sénuguén i de étéwtéménindég gédét dob Pablowe bé tamfilingé royba ne. 3 Atin ménbéréh i Pablowe mano, “I beemanan ubo-ubo go méngintulus! Tamfilingéy Tulusesomoso beem. Kukumémo begén dob kitabe éndobrénigomoy éndae fakay dob kitabe bé kéfétamfilingme begén.”

4 Tidéw béno, ménbéréh i de étéw gédét dobPablowe maro, “Sedek émbéréh go tete loo bé nandob gérotore fadi i Tuluse?”

5 Séménumbul i Pablowe mano, “Do dumo gu,énda gétuwa ku de ké beeney gérotore fadi. Amukénggétiga ku, énda damén fémalané ku de. Nonbénréh i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, ‘Kagoémbéréh tete fantag bé odoro kome.’ ”

6 Atin amun énggito Pablowey de dumo do lukésSaduseo brab de dumo do Fariseo, féntanugén ikébéréh ne dob de ménlimud do odoron mano, “Dodumo gu, i begéne, ségétéwu Fariseo brab i de lukésgu do Fariseo so. Mékukumu béni sabaf bé kéunurguwe bé kétébule i de ménléhu.”

7Amun énggilid bénréh Pablowey ni, méngganayso séédél i de Fariseo brab de Saduseo, atin mén-sébaad ro. 8 (Non i de Saduseo énda munur ro békétébulee, taloonomunur ro béwén i do télaki taloono do rémogor. Endob i de Fariseo munur ro békéluhanay de ni.) 9 Atin minut métanug i kéékesruwe. Atin i de dumo bé de témoro kitab do Fariseo,téménindég ro brab émbagér i kébéréh ruwe maro,“Enda i funa key kémukum bé ni lagéy. Wén keey irémogor taloo no télaki tintu ménsébéréh de.”

10 Atin minut toow fo méduf i késéédél ruwe ni.Atin i odoroy de sundalo ni, mégilak de ké mébi-nasay Pablowe ni. Mélaw sénuguén i de sundalo nomangéy dob kérara i de ménlimud étéw brab nuwitroy Pablowe séfule mangéy dob kutae.

11 Dob gétunduge de kélungonon, téménindég iKadnane dob sékulo Pablowe brabménbéréhmano,“Fébaraw go. Nuretém i fantage bé Begéne dobJerusaleme ni. Atin fatut mangéy go so muret dobRoma.”

I bantak i de Judio12 Atin bé géfuwéne de, wén i de dumo Judio

ménsélimud ro inok géséfagayun ro bé ati rigonéruwe. Atin ménséfasad ro bé énda mama ro taloono miném taman énda géféléhuo roy Pablowe ni.13 Labi fot folo gétéw i réménigowe bé ni. 14 Tidéwbéno, ménangéy ro dob de odoroy de fadi brab dobde odoroy de Judio brab ménbéréh ro maro, “Sémé-nafa gey bé énda mama gey taman énda géféléhuokey i Pablowe. 15 Mélaw ay niy rigoné tome. Ibegome brab de kéfédéwan, féuwit gom kébéréhmongot dob odoroy de sundalo tidéw Roma béuwité noy Pablowe mangéy dob begome. Atin ubo-ubo toow fo méuyot gom ménginsaan bé Pablowe.Endob i begeye bonoé key dob de agéwon.”

16 Endob i lagéye nga i libu Pablowe énggélingoonoy ni bantak ro. Mélaw ménangéy dob kutaebrab fénlolokén i ni dob Pablowe. 17 Tidéw bénoi Pablowe, ténawagén i ségétéwe bé de sundalobrab ménbéréh mano, “Uwitém i ni kénogo lagéymangey dob odoro kome. Non wén i béréhé node.” 18 Atin nuwit i sundalowey ni kénogo lagéymangey dob odoro nuwe brab ménbéréh dob odoronuwemano, “Féntawag i férisuwe Pablo begén brabféndura no begén i ni kénogo lagéy non wén kun ibéréhé no beem.”

19 Tidéw béno, narak i odoroy de sundaloy nikénogo lagéy brab ménférayu ro inok ruwo ro saén.Tidéw béno, fénénginsaa no mano, “Ati no béréhémo begén?”

20 Atin séménumbul mano, “I de odoroy de Ju-dio ménséfagayun ro bé ongoté ro dob beemey

Rénigoy de Apostol 23:21 128 Rénigoy de Apostol 24:21

féuwitém démo i Pablowe mangéy dob de mén-limud do kéfédéwan. Ubo-ubo saén fénginsaa royPablowe inok méuman i gétiga ruwe fantag bébeene. 21 Endob kago magayun bé nan. Non wén ilabi fot folo gétéw do lagéy rékunéy dob de agéwoninok bonoé ro. Séménafa ro bé énda kun mamaro taloo no miném ro taman énda géféléhuo royPablowe ni. Ténafaya ron béleewe ni brab ongot-ongoté ro séden i kaame kéfagayun.”

22Atin séménumbul i odoroy de sundalo ni mano,“Kago uretén i ni bénréhém begén dob de ségiyo.”Tidéw béno, fénuleén i ni kénogo lagéy.

Sénugu i Pablowe mangéy dob Felikse23Tidéw béno, i odoroy de sundalo ni, téménawag

ruwo gétéw kafitan brab bénréhén bero mano,“Tafay gom ruwo ratuh sundalo, brab fitéw folodo kuda brab do sundalo kémudaan bero, brabruwo ratuh do sundalo muwit dilék inok magéw romangéy Sesaria alas siyow séko bé ni kélungonon.24 Atin tafay gom soy kudae kudaa Pablowe brabuwit gom mangéy dob Gobernadore Feliks. Ingatakom fo toow inok énda gésug-sugén.” 25 Tidéwbéno, séménulat i odoroy de sundalo nimano, 26 “Ayniy sulate tidéw dob Klaudio Lisiase mangéy dobGobernador Felikse. Fiyo térésang. 27 I ni lagéykénéfo i de Judio brab féléhué ron damén. Endobamun énggétiga ku ségétéw so Romano, fénanang-guwit guy de sundalo gu brab nangéy gey ténabang.28 Atin tidéw béno, ménuyotu de ké gétiga kuyfuna ruwe de témbo. Mélaw nuwit gu mangéy dobde ménsélimud do témiyawan. 29 Atin bé béno,énggétiga ku énda i tete rénigo no, funa ro deméméléhu taloo no férisunén. Fantag saén bé dekitab roy funa ruwe de témbo. 30 Amun énggétigakuy bénantak i de Judio bé féléhué ro, fénagayasgu fénuwit mangéy dob beeme. Atin bénréh gudob de témbo de bé mangéy dob beeme mélolok békéluhanay funa ruwe de témbo.”

31 Amun fénggilid i odoroy de sundaloy sulat ne,nodoroy de sundaloy sugu ne. Mélaw nuwit royPablowemangéy Antipatris bé no kélungonon. 32Bégétunduge de fuweh ménséfule i de ménagéw saéndo sundalo mangéy Jerusalem. Endob i de sundalodo kémuda, beroy déménurane bé Pablowe tausmangéy Sesaria. 33Amun énggumah ro dob Sesaria,fénira-ira roy Pablowe dob gobernadore brab nirayro soy sulate. 34 Atin bénasay gobernadorey sulateni. Tidéw béno, fénénginsaa noy Pablowe ké atiingéde tidéwo no. Atin séménumbul i Pablowemano, “Tidéwu Silisia.”

35 Atin ménbéréh i gobernadore mano, “Fégélin-goé ku beem dob gaiwe gégumah i de témbo beem.”Tidéw béno, fénbantaya noy Pablowe dob lawiefénrigo télata Datu Herode.

24I kétébo i de Judio bé Pablowe

1 Ménlimo gétérésangan tidéw béno, i gérotorefadi féndawét Ananias ménangéy Sesaria beroy dedumo no odoroy de Judio brab ségétéwe gétiganbé kitab i de Romano féndawét Tertulo. Ménangéyro dob adafa Felikse, sani gobernadore, inok téboéroy Pablowe. 2 Atin i Felikse, amun féntawagén

i Pablowe, fénbéréhén i Tertulowe. Mélaw féng-ganaya noy témboe bé Pablowemano, “GobernadorFeliks, toow fo fégadata key beem. Atin fiyoykéféguléw me non i gaiy kaame kéféguléw éndasénay ménsétiboh de. Atin médooy de rénigo mofiyo inok minut waléy fiyoy ingéd tome ni. 3 Atinsabaf bé ni, toow fo moror gey de brab fésalamatgey kéluhanan dob beeme sénga tékélid. 4 Endobinok énda kélébuwan goméangga, éndaén férugayékuy kébéréh guwe. Mélaw fégédawan gey brabfégélingoén gey fiyon magad saén. 5 Enggétigakey i Pablowe ni toow fo samuk non rénimburén ide Judio dob kéluhanay de ingéd dob duniyae ni.Atin beeney odorone bé ségéklasiwe kéféngintulusféndawét Nasareno. 6 Atin ténlama no fénwaléymékérésik i mékétéfuwe lawi i Tuluse, bé rénigonuwe liyén. Mélaw kénéfo gey brab kukumé keydamén dob kageye kitab. 7 Endob i odoroy desundalo féndawét Lisias nangeyén nafas dob begeyebé lala geye deménfélubag. 8Tidéw béno, bénréhénbegey bé angéyé key kun téboén i ni étéw dobbeeme. Atin amuk fénginsaa moy ni lagéy, gétigamoy kéluhanay funa keye de témbo.” 9Tidéw béno,i de Judio ménamung ro so témbo brab bénréh roytoow i de bénréh Tertulo ni.

I kéamfilo Pablowe bé lowoh ne10 Tidéw béno, i gobernadore fénbéréhén i

Pablowe. Atin ménbéréh i Pablowe mano, “Gétigaku toow gon fo ménrugay kémukum dob ni ingédbrab gétigan go odoro key do Judio. Mélaw toowu fomoror émbéréh bé kéamfilo kuwe bé kagéne lowohdob adafa muwe. 11 Ménfolo bra ruwo gétérésangsaén i kégumah guwe dob Jerusaleme ni inokméng-intulusu. Fakay go ménginsa dob de ségiyo étéwinok toow fo gétiga moy ni. 12 Atin i de Judio, éndaénggito ro begén ménséédél bé de étéw dob lawii Tuluse taloo no rénimbur guy de étéw dob delawi féngadafan taloo no dob ségiyowe ingéd dobJerusalem. 13Atin énda i féfégito ro émféféngintoowbé kétébo ruwe begén. 14 Endob fayagé ku beem ikéféngadaf guwe bé Tuluse fénéngadaf i de katufuakey bé kéodor guwe dob Agéwo Kristowe. Been iniy bénréh i de étéw ni békén toow kéféngintulus.Endob munuru so bé kéluhanay de kitab sénulatMoisese brab kéluhanay sénulat i de méntélata dosénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne. 15 Ségiléwso bé de ni étéw témbo begén, munuru so békéfétébule i Tuluse bé de ménléhu, do fiyo étéw loosoy de tete étéw. 16 Atin mélaw démoyunu toow fotémélama rémigo fiyo dob adafay Tuluse brab dobadafay de étéw inok énda i sala gu.

17 “Amun dob ménfiroye gébélintuwa énda mén-batiu dob Jerusalem, ménséfuleu mangéy diyo inokuwité kuy kurta i de dumo gu Judio brab inok tému-laku. 18 Atin been i niy rénigo guwe bé kégito ruwebegén dob lawi i Tuluse, amun gilidu ménfélinisdob adafay Tuluse loo bé adat geye. Enda toowmédooy étéwe dumo gu diyo brab énda i rénimburgu diyo. 19 Endob wén i de Judio énggumah diyo dotidéw Asia. Bero damén i mangéy dob beeme témbobegén amuk wén i funa ro begén témbo. 20Taloo nofébéréhém i de étéw ni ménangéy dini ké ati salaeénggito ro dob begéne bé kédini guwe dob adafayde ménlimud do Judio do sétiyawan, 21 saliyu bé

Rénigoy de Apostol 24:22 129 Rénigoy de Apostol 25:26sébaane bénréh gu métanug amun diyou dob adafaruwe maku, ‘Kukumé kom begén non munuru békétébule i de ménléhu.’ ”

22 Atin i Gobernador Felikse, toow fo gétiganoy fantage bé Agéwo Jesuse, mélaw téménrénkémukum. Atin ménbéréh mano, “Fégilidé kuykékukum guwe amuk gégumah i Lisiase sani odoroyde sundalo tidéw Jerusalem.” 23 Atin sénuguén ikafitane bé bantaya noy Pablowe, éndob niraya noso kuwagib i Pablowe rémigo bé kétaya nuwe. Brabténungkasén soy de dumo Pablo magifat de.

24 Amun énggilid i firoye gétérésangan, ménsé-fule mangéy diyo i Felikse brab bawag ne Drusilaségétéw libun Judio. Atin féntawag roy Pablowebrab fénggélingo roy kéuret ne fantag bé kéunur nebé Jesu Kristowe. 25 Endob amun féntaus Pabloweykéuret ne fantag bé mééntange kéfaguyag brabkédigure bé de tete kétayan brab gaiwe gégumah ikékukum i Tuluse, ménwaléy ménggilak i Felikse.Mélaw ménbéréh mano, “Fakay gon séfule brabfétawagu man beem ké wén i gai gu.” 26 Atin idob fédéw Felikse ni, mano ké iraya Pablowe kurta.Mélaw féntawagén médoo gule inok séuret-uret de.

27Amun énggilid i ruwowe gébélintuwa, békénénFeliks i gobernadore. Endob i Felikse ménuyot de kémésuwat i de Judio de, mélaw féndayaén i Pablowedob férisunone. Atin i ménwaléye gobernador ilagéye féndawét Porsio Festo.

25I Pablowe brab Festowe

1 Amun énggilid i téléwe gétérésangan tidéw békégumah Festowe dob sakuf i Judea, ménagéw tidéwSesaria atinménangéy Jerusalem. 2Atin i de odoroyde fadi brab de odoroy de Judio ménangéy ro dobbeene brab nuret ro diyo i funa ruwe téménébo béPablowe. 3Atin ménfégédaw-gédaw ro dob Festoweni bé féuwitén i Pablowemangéy Jerusalem, non bé-nantak ro féléhuén dob de agéwon. 4 Séménumbuli Festowe mano, “I Pablowe ménférisu dob Sesaria,atin séfuleu so magad mangéy diyo. 5 Mélaw i deodoro kom fatut ro modor begén mangéy Sesariabrab tébo gom i nan étéw ké wén i tete rénigo no.”

6 Atin i Festowe ménbati na dob berowe bé mén-labiwe ségéfadiyan. Tidéw béno ménséfule mangéySesaria. Atin bé gétunduge de fuweh, ménangéymésar dob gono nuwe kémukum brab séménugubé uwitén i Pablowe mangéy dob adafa nuwe.7 Amun énggégumah i Pablowe, i de Judio tidéwJerusalem téménindég ro géliwét de, brab bénréhroy kéluhanay gétimale fo kétébo ro de. Endobénda i toow géfégito ro bé kétébo ruwe de. 8 Endobi Pablowe bénréhén i kéamfilo nuwe bé lowoh nemano, “Enda i rénigo gu tete dob kitab geye doJudio, taloo no réménigowu tete sébanil bé lawii Tuluse, taloo no dob toowe fo gérotor datu dobRoma.”

9 Endob i Festowe méuyot de ké mésuwat i de Ju-dio de, mélaw fénénginsaa noy Pablowe mano, “Awméuyot go mangéy Jerusalem inok diyo kukumé kubeem ké toow i de kétébo ro beem?”

10 Séménumbul i Pablowe mano, “Ay niy gonomuwe kémukum, non wén i kuwagibém tidéw dobtoowe fo gérotor datu dob Roma. Atin ay niwu dob

adafa muwe brab beem i fatute kémukum begén.Enda i rénigo gu tete dob de Judio brabfiyon i beemegétiga moy ni. 11 Amuk wén i rénigo gu tete dobkitabe atin fatutu féléhuén, énda méuyotu méraréy.Endob amukénda toow i kéluhanaykétébo i de Judiobegén, éndaén fatutu iray dob berowe. Ongoté kudob beeme bé mangéyu dob adafay toowe fo géro-tor datu dob Roma inok been i kémukume begén.Non ségétéwu so Romano, brab wén i kuwagib gumékukum dob adafay datue dob Roma.”

12 Tidéw béno, ménsébéréh i Festowe dob dedumo no témabang. Amun énggilid, ménbéréh dobPablowe mano, “Amun nongotém i mangéye dobadafay datue dob Roma, mélaw uwitén go mangéydiyo.”

I Pablowe brab Agripawe13 Amun ménggéléfas i firoye gétérésang, éng-

gumah i datue féndawét Agripa brab bawag neféndawét Berenis dob Sesaria. Nangéy ro ténukawi Festowe diyo. 14 Amun ménfiroy ron gétérésangénggumah diyo, nuret Festowe dob Agripahey fan-tage bé Pablowe mano, “Wén i ménférisuwe lagéydini bé Feliks sénay méguléwe de. 15 Amun mé-nangéyu Jerusalem, i de odoroy de fadi brab deodoroy de Judio, ténébo ro dob begéne atin nongotroy féléhuén. 16 Endob bénréh gu dob berowebé békén adat tom Romanoy matée bé ségétéweétéw méntébo ké énda séna énggéséténgaang royde témbo de taloo no énda séna méniraya no gaimamfilon bé kaane lowoh. 17 Atin amun ménangéyro dini, fénagayas gu so bé démoe de féntawag dobgono kuwe kémukum i ni lagéy. 18 Amun éng-géséténgaang ron, téménindég i de téménébo debrab ménbéréh ro. Endob énda wayoy tete rénigono funa ro de témbo. 19 Endob i funa ruwe saénséédél i fantage bé kéféngintulus ruwe brab fantagbé ségétéwe lagéy féndawét Jesus. Ménléhuén i niétéw éndob i Pablowe bénréhén méuyag kun. 20 Bébéno, énda gétiga kuy fiyowe kétiyawa ku bé ni,mélaw fénénginsaa kuy Pablowe kéméuyotmangéyJerusalem atin diyo kukumén. 21 Endob i Pablowenongotén bé bantayan brab mangéy dob adafaydatu tome dob Roma inok been i témiyawane de.Mélaw fénséfule gumandob férisunone taman éndaséna géféuwito ku demangéy dob datue dob Roma.”

22 Atin ménbéréh i Agripahe dob Festowe mano,“I begéne so, Méuyotu ké gélingoo kuy nan lagéy.”

Atin séménumbul i Festowe mano, “Fégélingoémfo démo.”

23 Amun bé démoe de, énggumah i ro Agripahebrab Berenise, beroy de odoroy de sundalo brab dogérotor étéw dob no ingéd. Atin toow fo fégadatanro ménahur dob gonone kémukum. Atin i Festoweséménugu bé uwitén i Pablowe mangéy dob dakéleni sibéy. 24 Brab ménbéréh i Festowe mano, “DatuAgripa brab do kéluhana kom dini, ay niy lagéyeténébo i kéluhanay de Judio dob begéne, dini brabdob Jerusalem. Brab mékes ro énda kun médaiténméuyag. 25 Endob énda mon i énggito gu de funande méméléhu. Atin amun nongotén i mangéye dobtoowe fo gérotor datu tom dob Roma, ménuyotude ké féuwit mangéy diyo. 26 Endob énda i gétigaku sulaté ku mangéy dob datu tome fantag bé niétéw. Mélaw Datu Agripa, fén-angéy gu dob adafa

Rénigoy de Apostol 25:27 130 Rénigoy de Apostol 27:1muwe beroy kéluhanay ni étéw inok amuk gilidénggésusino komén, wén i gésulata ku mangéy dobdatue dob Roma. 27 Non gétiga ku bé békén fatutféuwit i ségétéwe férisu mangéy dob datue dobRoma ké énda i féodorén de kétébo de.”

261 Atin ménbéréh i Agripahe dob Pablowe mano,

“Tungkasé ku beem émbéréh bé kéamfilo muwe bélowoh me.”

Atin béntér Pablowey de kémérén bé kébéréh nemano, 2 “Datu Agripa, toowu fo moror béleewe nongébérého ku beem i kéamfilo kuwe bé lowoh guwefantag bé kéluhanay de kétébo i de Judio begén.3Non toow fo gétiga moy kéluhanay de adat tom doJudio brab de funa tom séédél. Mélawongoté ku dobbeeme, kago mératér mégélingo begén.

4“Gétigay kéluhanay de Judioy kagéne adat tidéwfanay kékloh gu dob kagéne ingéd loo so dobJerusalem. 5Ménrugayén énggétiga ro begén, brabgéfayaga ro toow i ni ké kétaya ro, ségétéwu toowfo méngintulus mamung dob de Fariseo modor fotoow bé de kitab tom. 6 Atin béleewe ni kukuménunon bé inam guwe, sani késarig guwe bé fénasadi Tuluse bé de katufua key. 7 Been soy ni fasadeongot-ongotéy kéluhana tome do Judio, do sénaardob foloe bra ruwo gétribo, nonwén soy inam ro de.Mélaw méngintulus ro fuweh na kélungonon. Atinsabaf bé ni inam gu o Datu, ténébo i de Judio begén.8 Endob sedek toow fo mérégén i kéunur gome békéfétébule i Tuluse bé de ménléhu?”

9 Atin féntaus Pablowey kébéréh ne mano, “Atinfiyon i begéne, bé gétahe makuk fatut rigoné kuykéluhanay sébanile bé de étéw munur bé Jesusetidéw Nasaret. 10 Atin bé gétaho, been i niy rénigoguwe dob Jerusalem. Atin méndotu kuwagib tidéwdob odoroy de fadi atin médooy fénrisu guwe bé demunur bé Tuluse. Brab amun kukumén ronén béféléhuén ro, ménagayunu de so. 11Atin médoo guleménangéyudobde lawi féngadafan inok férasayé kubero. Atin ténulama gu bero fénégés démirung békéunur ruwe bé Jesuse. Atin bé kékérit guwe beroménangéyu dob de ségiyo ingéd inok férasayé kubero diyo.

12 “Been i nan i funa kuwe ménangéy Damasko,non tidéw dob de odoroy de fadi, wén i kuwagib gukémfo bé de munur bé Jesuse diyo. 13 Atin, Datu,amun diyou dob de agéwon mangéy Damasko bégéutuhe térésang, énggito guy réndawe toow nafo géfékaya tidéw bé térésange, tidéw dob lawayomangéy dob begéne brab dob de dumo gu. 14 Atinkéluhana key énggétéléngkéb dob fantade. Atinénggélingoo kuy émbéréhe ménsébéréh begén dobkésébéréh tome Judio mano, ‘Saulo! Sedek férasayémo Begén? Beem soy kérégénane bé nan rigonémo non maak ayam go séménifa sabaf bé kédédéli gefee beem.’ 15 Tidéw béno ménénginsau maku,‘Ati Beeme, Kadnan?’ Atin séménumbul mano,‘Begéney Jesuse sani férasayé muwe. 16 Tindéggo! Méntéfégitowu dob beeme inok beemey fémiliékuwe waléy sugu-sugué ku. Uretém dob de étéw ikégito muwe Begén béleewe ni brab de féténgténggu beemmoso. 17Tabanga ku beem inok énda gébi-nasanay de Judio brab de békén Judio beem. Atin

sugué ku beemmangéymuret dob de étéw do békénJudio. 18 Féfégésobutém beroy fantage bé Begéneinok gésénule ro tidéw dob délémone agéwon brabgito roy géfékayae tidéw dob Tuluse. Atin inokéndaén munur ro dob barakat Satanase, yamulamunur ro bé barakat i Tuluse. Atin inok sabaf békéunur ruwe Begén i de sala ro émfasagadan, atinwaléy ro so do étéw i Tuluse sabaf bé kéunur ruwedob Beene.’ ”

19 Atin féntaus Pablowey kébéréh ne mano,“Mélaw Datu Agripa, nodoro kuy no énggito gutidéw dob lawayo. 20 Mélaw ménuretu sungu dobDamasko, tidéw béno dob Jerusalem. Tidéw bénodob kéluhanay de ingéd i de Judio, tidéw béno dobingéd i de békén Judio. Nureto ku bero bé fatut rogésénule bé de sala ro brab munur ro bé Tuluse.Atin féfégito roy kégésénule ruwe bé de fiyo rigonéro. 21 Been i niy funay de Judio kéménéfo begéndob lawi i Tuluse brab féléhué ron damén begén.22Endob taman so béleewe ni, ténabangay Tuluse sobegén. Mélaw béleewe ni téménindégu dini muretdob kéluhanay de étéw do gérotor brab do gérifan-tad. Atin i kéuret guwe ségiléw bé kébéréh Moisesebrab de étéw sénarigoy Tuluse muret bé kébéréhne mérigo. 23 Bénréh roy fantage bé Kristowe, béfatut kun férasayén brab féléhuén. Atin Beeneysunguwe tébule inok fukasé noy de Judio brab debékén Judio.”

24 Amun émbéréh sénay Pablowe bé kéamfilonuwe bé lowoh ne, ménkes i Festowe mano, “Pablo,bunég go! I dakéle kégétiga moy funa muwananménwaléy bunég.”

25 Endob séménumbul i Pablowe mano, “Gober-nador Festo, békénu bunég. I ni kébéréh gumétintubrab toow. 26Datu Agripa, gétiga moy kéluhanay deni. Mélaw énda mégilaku de émbéréh dob beeme.Non gétiga ku, énda méndirungén dob beeme nonménrigoy de ni dob gonone gétigay kéluhanay deétéw. Ménlalag mélaw i kéurete de. 27 Datu Agripa,awmunur go bé kébéréh i de étéw sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne? Gétiga ku munur go de.”

28 Tidéw béno ménbéréh i Agripahe dob Pablowemano, “Dob ni foko kéuretém, aw gékaranga mogéfuwaléyo mo begén munur bé Kristowe?”

29Séménumbul i Pablowemano, “Fiyon fo ké fokotaloo no métaah, dasalé ku dob Tuluso bé i beemebrab kéluhanay de étéw ni mégélingo begén, waléygom munur bé Kristowe ségiléw bé begéne éndobbékén méférisu loo bé begéne.”

30 Tidéw béno téménindég i datue, brabgobernadore brab libune féndawét Berenis brabkéluhanay de étéw diyo atin ménagéw ro. 31 Amunménagéw ron, ménsébéréh-béréh ro maro, “I niétéw, énda i tete rénigo no funan de méméléhutaloo no férisunén.”

32 Atin ménbéréh i Agripahe dob Festowe mano,“Amuk énda saén nongotén i mangéye dob datuedob Roma, fakayén damén tangeyén.”

27I kéagéw Pablowe mangéy Roma

1 Amun sénfagayuno ron i émféuwite begey dobbarkowe mangéy Roma dob sakuf i dakéle ingédItaliya, naté roy ro Pablowe beroy de ségiyo do

Rénigoy de Apostol 27:2 131 Rénigoy de Apostol 27:38férisu dob odoroy de sundalo tidéw Roma féndawétJulio. I de ni do sundalo, féndawét ro “Do sundaloyDatue”. 2 Ménda gey dob barkowe tidéw Adrami-tio, non tafayén mangéy dob de ingéd dob sakufi Asiawe. Ménodor begey i Aristarkowe ségétéwMasedonian tidéw Tesalonika. 3 Amun bé démoede déménunggu gey dob Sidon. Atin i Juliowe, saniodoroy de sundalo, toow fo mégédaw bé Pablowebrab ténungkasén mangéy lémangu bé de dumo noinok fagifaté ro. 4 Atin méntaus gey magéw tidéwdiyo. Atin rénumfak i réfuruhey barko geye, mélawménéngindoror gey bé bungéde féndawét Siprusfingé tégénon inok mékélung gey bé réfuruhe.5 Tidéw béno, nifar gey i dogote mangéy bé dorori de ingéd féndawét Silisia brab Pamfilia tamanénggégumah gey dob Mira, sébaan ingéd dob sakufi Lisiawe. 6 Atin diyo énggitoy kafitaney sébaanebarko tidéw Alejandria mangéy Italia, mélaw fén-daén begey dob ni barko.

7 Atin méntana i kéagéw geye bé ménfiroyegétérésangan brab ménrégén i kéagéw geye tamantéménara gey dob ingéde féndawét Kinido. Atin én-daénméntaus geymangéy fingé diyo non rumfakéyréfuruhey barko geye. Mélaw ménifar gey mangéyfingé bé déligdigay bungéde Kreta inok mékélunggey bé réfuruhe. Atin téménara gey méngindororbé gonone Salmon. 8 Atin ménéngindoror gey brabménrégén foy kégumah geye dob ingéde féndawét“Fiyo Dungguon” gédét dob ingéde Lisia.

9 Atin ménrugay gey na diyo bati taman éndaénmékégilak i magéwe dob dogote bé do no do gainon gai mélégénéy. Mélaw féngginau Pablowe beromano, 10 “Enggito gu toow fo mékégilak i kéagéwetidéw dini. Médooy de mébinasa bé de uwit dobbarkowe brab barkowe so. Brab wén soy do dumobetom méléhu.” 11 Endob i odoroy de sundalo éndaménagayu no bé bénréh Pablowe, yamula nodoronoy kébéréh i kafitane bé barkowe brab gefee de.12 Atin énda kun fiyo térénon i dungguone ni kégai mélégénéy. Mélaw ménuyot i kédoono ruweké magéw ro inok gégumah ro dob Fenisia dobbungéde Kreta. Been i niy dungguone fingé dobélédoy déligdigane brab élédoy tégénone. Mélawfiyoy téméréne diyo taman gilid i gaiwe mélégénéy.

I défuke13 Atin bé béno so, méniyuf i réfuruhe énda

émbagérén tidéw déligdigan. Mélaw i de étéw dobbarkowe maro ké fakayén i tause magéw mangéyFenisia, loo bé bénantak ruwe. Brab bénatu roni fériwatune atin ménagéw ro ménéngindoror bédénsaane dob Kreta. 14 Endob énda ménrugayéntidéw béno, i toowe fo émbagér réfuruh fén-dawét “Tégénoy Sébangane” énggumah tidéw fan-tad. 15 Atin énggébéla i ni réfuruh dob barko geye.Atin énda fakay gey gétaus magéw rémumfak béréfuruhe ni. Mélaw féndaya gey séden i kéuwit iréfuruhe begey. 16 Atin amun énggétara gey dobsébaane kloh bungéd féndawét Kauda fingé séban-gan, ménalang i réfuruhe diyo. Atin i klohe awangbénégéng i barkowe, éndot ro tidéw dob dogoteéndob toow fo mérégén. 17 Atin amun ténaléy roni awange ni, nikét roy géliwéte bé barkowe ni béde dakél taléy inok énda mérundasén. Mégilak roké mélébéng i barkowe dob fantad i dogote non

éndaén ménalémén gédét dob Libia. Mélaw kéndaroy layage brab méntéanur séden i barkowe modorbé kéfanir i réfuruhe de. 18Atin énda so téménrén iémbagére ni défuk. Mélaw dob gétunduge de fuwehféngganaya roy lémawue bé de uwit dob barkoweni. 19 Atin bé gétunduge de man fuweh nibér royde dumoy de usarén dob barkowe. 20 Ménfiroygétérésangan, i éndae kégito gey bé térésange taloono do gitoon atin démayday soy défuke ni. Tidéwbéno, éndaén foy inam gey ké méuyag gey na.

21 Amun ménrugayén i éndae kégéama i de étéwni, téménindég i Pablowe dob téngaanga ruwe brabménbéréh mano, “Do dumo gu, amuk fénggélingogom saén begén, énda damén méntékédan tom dobKreta, brab énda damén i do ménsinggula brab doménbinasa. 22 Endob béleewe ni ay niy béréhékuwe begom, kagom mégilak non énda i ségétéwméléhu betom. Endob i barkowe ni mébinasa.23Non bé nakélungonono méntéfégito dob begéneytélakiy Tuluse, sani Tuluse féngadafé ku brab gefeebé lowoh guwe. 24 Ménbéréh i télakiwe ni dobbegéne mano, ‘Kago mégilak Pablo! Non fatut gotémindég dob adafay datue dob Roma. Atin sabaf békégédaw i Tuluse beem, tabangé no soy kéluhanayde dumomo ni dob kéagéw gome inok éndaméléhuro.’ 25Mélaw,” bang Pablowe, “kagom mégilak nonsémarigu dob Tuluse bé métuman i kéluhanay debénréhén begén. 26Endobméfanir tommangéy dobsébaane bungéd.”

27 Ménfoloén bra fot gékélungonon i kéfanir iréfuruhe bé barko geye dob dogote Medeteranean.Tidéw béno amun kérara kélungononén, i de étéwgémalbék dob barkowe marok gédét geyén dob fan-tade. 28Mélaw lénawu roy taléyewén i fériwatunde,inok témbuné roy kénalémne. Atin énggétiga ro fotfolo gémitroy kénalém ne. Atin énda ménrugayéntidéw béno, lénawu ron man i taléye ni atin téléwfolo gémitro séden i kénalém ne. 29 Atin non békégilak ruwe ké mésanggat i barkowe dob de dakélbatéw, mélaw lénawu roy fote fériwatun tidéw dobigor i barkowe brab déménasal ro inok fuwehéndamén. 30 Atin i de étéw gémalbék dob barkowe nisénfagayuno roy méraréye damén. Mélaw ténunturoy klohe awang dob dogote. Ubo-ubo lawué royde fériwatun dob uléw i barkowe ni. 31 Endobménbéréh i Pablowe dob odoroy de sundalo brabdob de sundalo no mano, “Amuk tékédan i de étéwni gémalbék dob barkowe ni, énda méuyag gom.”32Mélaw kénléng i de sundaloy de taléy fénggéikétbé awange ni brab féndaya ro mélawu inok méanursésuway bé barkowe.

33 Amun mangéyén fuweh, nongot Pabloweymama ro kéluhanan brab ménbéréh mano, “Mén-foloén bra fot gétérésangan i kéongot-ongot gomeatin énda i nama gom. 34Mélaw ama gom! Toow fokailanga kom i mamae inok méuyag gom. Béréhéku begom i ni, énda i sébaan betom wén i sug-sugén.” 35 Amun énggilid bénréhén i ni, méndoti Pablowe bé fane brab ménfésalamat dob Tulusedob téngaanga ruwe. Tidéw béno bénaadén brabménama ro. 36 Atin éndaén ménbuku ro atin mé-nama ro kéluhanan. 37 Ruwo gey ratuh bra fitéwfolo bra ném kéluhanan. 38Amun ménbésor ronén,

Rénigoy de Apostol 27:39 132 Rénigoy de Apostol 28:25nibér roy de faréy dob dogote inok waléy féngkag ibarkowe.

Ménbinasay barkowe39 Amun géfuwénén, wén i énggito geye fantad

éndob i de étéw gémalbék dob barkowe, énda géloloro de ké ati no gonon. Endob énggito roy linéke brabdob dénsaane de wén i do médoo de farék. Atinménséfagayun ro amuk fakay diyo ro démunggu.40Mélaw kénléng roy de fériwatun brab féndaya roménlawu dob ménaléme de. Atin nukoh ro soy ikéti de suwil. Tidéw béno, ténunggul roy layage inokfaniréy réfuruhe mangéy dob dénsaane. Mélawménagéw gey. 41 Endob i barkowe ni ménsanggatdob fanser i dogote brab téménrén diyo. Ménlébéngi lulung i barkowe ni atin ménrundas i ulina nuwenon énggébéla diyo i émbagére do bagél.

42 Sénfagayunoy de sundaloy méméléhue bé deférisu inok énda i gélonguy brab géféraréy bero.43 Endob i odoroy de sundalo mika de ké féléhuén iPablowe. Mélaw génléén i de sundalo no bé éndaénféléhuén i de férisu. Atin sénuguén i de gétiganlémonguy bé téfélaway ron dob dogote sungu brablémonguy mangéy dob dénsaane. 44Atin i de dumobero énda gétigan ro lémonguy, sénuguén beromédot bé de fafan brab do réfa i barkowe inokrémantaw ro. Atin i kéluhana keye énggégumahdob dénsaane, énda i énggésug-sug begey.

28Dob Malta

1 Amun énggégumah geyén dob dénsaane éndaménkaid gey, wén iménbéréhe dob begeye béMaltawayoy dawét i no bungéd. 2 Toow fo mégédaw ide étéw dob no ingéd begey. Non amun réménanabrab toow fo mélégénéy, ménuyag ro aféy brabténuganul ro begey. 3 Atin i Pablowe ménurutdo kayéw fégésénuk. Atin amun féndiyoén i dekayéw dob aféye, ménsut i ulée tidéw dob de kayéwni non kéédufan bé aféye brab kénekeén i kémérPablowe brab ménbiti-bitin diyo. 4 I de étéw batidob no ingéd amun énggito roy ulée ni ménbiti-bitin dob kémér Pablowe, ménsébéréh-béréh romaro, “Ménméléhu étéw keeyén i ni lagéy, nonfiyon fo ké énda ménléhuén dob dogote, bagiénsoy méléhue.” 5 Endob kénuyung Pablowey kémérne atin ménlawu i ulée ni dob aféye brab énda ikaidén. 6 Nongot-nongot i de étéw ké lémbag ikémér Pablowe loo ké tékowmétuwar brabméléhu.Endob amun ménrugayén i kéongot-ongot ruwe deatin énda i énggérigono no de, ménfégalin i deitunga ro brab ménbéréh ro maro, “Ségétéw tulusi nan.”

7 Enda mérayuén tidéw diyo i fantade kay lagéyeféndawét Publio. Beeney méguléwe bé no bungéd.Atin ténayakufén begey dob lawi ne bé méntéléwegétérésangan brab toow fo ménggédaw begey.8 Atin i boh Publiowe déméruun méniro dob ka-mawe non toow fo démfug brab mégudu. Atin iPabloweménahur dob sibéy ne. Tidéw béno, ténégéno brab déménasal atin modor so béno, ménadi-adiso. 9 Sabaf bé ni ménrigo, i kéluhanay de déméruundo étéw dob no ingéd ménangéy ro dob Pablowe.Atin kéluhana ro ménadi-adi. 10 Atin niraya ro

begey médoo do éntingayén. Brab amun méndageyén dob barkowe, niraya ro begey bé kéluhanayéntingayéne kailanga key bé kéagéw geye.

11 Diyo wén i sébaane barko tidéw Alejandriaféndawét “Do Séfing Tulus”, non téménrén diyobé gaiwe mélégénéy. Mélaw amun énggéléfas itéléwe gétérésang kélungonon, ménda gey. 12 Atindéménunggu gey dob ingéde féndawét Sirakusabrab téménrén gey diyo téléw gétérésangan. 13Atintidéw diyo, méntaus gey mangéy Regio. Atin bédémoe de déménumfar i réfuruhe tidéw déligdiganbrab énggumah gey dob Peteoli bé ménruwowegétérésangan. 14 Atin diyo énggito gey i de dumogey munur bé Kristowe brab fénbati ro begey diyoségéfadiyan. Tidéw béno, méntaus gey magéwmangéy Roma. 15 I de dumo gey munur bé Kristowebati dob Roma, énggélingoo roy lalag i kégumahgeye. Mélaw ménagéw i de dumo bero mangéy dobingéde féndawét “Foro de Apio” brab de dumo deménangéy “Tres Tabernas” inok balaké ro begey.Amun énggito Pablowe bero, ménfésalamat dobTuluso brab ménbagér i fédéw ne.

Dob Roma16 Amun énggégumah gey dob Roma, ténungkas

roy Pablowe bati dob sébaane lawi beroy ségétéwesundalo mantayan de.

17 Amun énggéléfas i téléwe gétérésangan,féntawagPablowey odoroy de Judio inok sélimud ro.Amunménsélimud ron, bénréh Pablowe beromano,“Do dumo gu, fiyon fo ké énda i rénigo gu sébanil béde dumo tom do Judio taloo no bé adate tidéw dobde katufua tom, fénrisu ro begén dob Jerusalem atinnaté ro begén dob de Romano. 18Atin i de méguléwtidéw Roma fénénginsaa ro begén brab tangéyé rondamén begén non gétiga ro énda i rénigo gu tetefuna ku méléhu. 19 Amun énda ménagayun i deJudio de, nongot guymangéye dob datue dob Roma,fiyon fo ké énda i fégétébo gu bé de dumo gu Judio.20 Been i niy funa kuwe ménongot géségito begombrab sébéréh begom. I funa kuwe ménikét bé desangkali ni non bé kéunur guwe bé Kristowe, saniinam i kéluhanay de Judio.”

21 Atin séménumbul ro maro, “Enda sénay éng-gédot gey sulat tidéw Judea fantag bé beeme. Atini de dumo tom do Judio ménangéy dini tidéw diyoénda mon i nuret ro tete fantag bé beeme. 22 Endobméuyot gey mégélingo ké ati kaame de kéfégitungnon gétiga key dob kéluhanay de gonon, wén i doétéw émbéréh ro tete fantag bé kaame kéféngintu-lus.”

23 Mélaw ménséfagayun ro mémili térésangsélimud bé Pablowe. Atin toow fo médooyménangéye dob lawie gono Pablowe bati bé notérésang. Atin tidéw fanay géfuwén énggumahkélungonon i kétoro Pablowe bero fantag békéféguléw i Tuluse bé de étéwén. Atin ténulamano bero fén-unur bé Jesuse bé kélabit ne bero béde sénulat Moises brab de étéw sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne. 24 Atin i de dumo beroénggéunur bé kébéréh ne, éndob i de dumo beroénda fo munur ro de. 25 Mélaw amun méntékédanro, ménsébaad ro bé kébéréh Pablowe mano, “Toowi fénbéréh i Rémogor i Tuluse bé Isaiase ségétéwsénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne dob de

Rénigoy de Apostol 28:26 133 Rénigoy de Apostol 28:31katufua kom, 26 mano, ‘Agéw go mangéy dob deni do étéw brab béréhém bero, Mégélingo goméndob énda gésobuto kom de, brab téméngténggom éndob énda gito gom de. 27 Non métégas ide uléw i de étéw. Ménéféng i de kélingo ro, brabméntéléfédéng i de moto ro. Amuk énda loo no bénan, gégitoy demoto ro, brab gégélingo i de kélingoro, brab gésobut i de itunga ro, brab balengé roy defédéw ro mangéy dob Begéne inok féadi-adiné kubero.’ ”

28 Féntaus Pablowey kébéréh ne mano, “Mélawfatut gétiga kom i uret i Tuluse fantag bé kéfukasne ménuretén dob de békén Judio. Atin i berowefégélingoé ro fo toow.” 29 Amun énggilid bénréhPablowey ni, ménule i de Judio séédél ro fo toow.

30Atin bé rugay i ménruwowe gébélintuwa, mén-bati i Pablowe dob lawie gono no mafin. Atinténayakufén i kéluhanay de étéw mangéy de té-mukaw. 31 Atin nuretén i kéféguléw i Tuluse,atin ménbaraw ténoroén i fantage bé Kadnane JesuKristo brab énda i géménlé de.

Roma 1:1 134 Roma 1:26

I Sulat Pablowe dob de Munur béKristowe dob RomaBeen i niy sébaane bé de sénulat Pablo fégé-

toro bé de munur bé Jesu Kristowe. Bé gétahe,toow fo mérarék i Pablowe bé de munur bé Je-suse, atin ménuyot méméléhu bero. Endob tidéwbéno, méntéfégitoy Jesuse dob Pablowe tidéw doblawayo. Tidéw béno, bénalengén i fédéw Pablowebrab ménwaléy munur bé Jesuse. Tidéw man béno,ménwaléy i Pablowe bantugan muret fantag béJesuse. Séménugudmangéy dob demédoo do ingédinok féunuré noy de étéw dob Jesu Kristowe. Atinmédooy de ménunur sabaf bé kéuret Pablowe ni.

Amun sénulat Pablowey ni sulat dob demunur dobati dob Roma, énda séna énggéangéyén de diyo.Endob ménuyot foy Pablowe mangéy diyo. Mélawsénulatén i ni fégéségifaén bero. Sénulatén soy niinok toroé no bero fantag bé Jesu Kristowe. TénoroPablowe so bé i kéluhanay de étéw, wén i do salaro. Atin i bayad i salae, been i kéléhue. Endob iTuluse, sénuguén i Nga ne Jesu Kristo dob duniyaeni inok féléhuén. Ménléhu i Jesuse génantino noyde kéilawan. Mélaw fésagadéy Tulusey de sala i deétéw amuk munur ro bé Jesuse. Atin i de munurbé Jesuse, féwaléyéy Tuluse bero métintu dob adafanuwe. Been i niy kétoroe dob ni sulat Pablowe ni.

1Begéney Pablowe sulata ku begom do munur béJesuse dob ingéde Roma. Begéney ségétéwe sugu-sugué Jesu Kristowe. Fénémili i Tuluse begén waléyapostol inok ureté kuy FiyoweUret fantag bé Jesuse.

2 I ni Fiyo Uret, fénasad i Tuluse bé do gétah békéfésulat ne bé de sénarigo no muret bé kébéréhne dob Mékétéfuwe Libro. 3 Atin i ni uret, been iniy fantage bé Nga i Tuluse, sani Kadna tome JesuKristo. Ségétéw so kéilawan non ménumah tidéwdob katufua nuwe Datu Dabide. 4 Atin i Jesuse ni,Mékétéfu so Tulus non fénggito noy Been i Nga iTuluse bé kétébule ne bé barakat ne. 5 Atin sabafbé sénugu Kristowe begén, niray i Tuluse begéni fiyowe galbék gu non fénwaléy i Tuluse begénségétéw apostol inok émbantug i Kristowe. Atinmélaw démoyunu magéw muret témoro dob deétéw dob kéluhanay de ingéd inok munur ro so béJesuse. 6Atin fiyon i begome do munur bé Kristowedob Roma, fénémili i Tuluse so begom waléy dokuyug Jesuse.

7Mélaw sulata kuy kéluhana kome dob Roma dokénimuoy Tuluse brab fénémilién waléy kuyugén.

I Abay tome Tulus brab Kadnane Jesu Kristomégédaw ro damén begom brab iray ro daménbegom i métanéke fédéw.

Fésalamat i Pablowe bé Tuluse8 Ay niy sunguwe béréhé ku begom: Fésalamatu

bé Tuluse dob Jesu Kristowe sabaf bé begome. Nonénggélingooy kéluhanay étéwey fantage bé kéunurgome. 9 Sabaf bé Tuluse, mégéroru gémalbék muretbé Fiyowe Uret fantag bé Nga ne Jesu Kristo. Atinénggétigay Tulusey kédasala kuwe begom séngatékélid. 10 Atin démoyunu mongot bé kédasalakuwe bé féfakayéy Tulusey kéagéw guwe mangéytémukaw begom amuk kétaya no, non ménrugayén

i kétaya kuwe témukaw begom. 11 Non toow foméuyotu géségito begom inok gétoroo ku begom iténoro i Rémogor i Tuluse begén funa kom waléyméégét i kéunur gome. 12Mélaw séféfiyo tom fédéwbé kéunur tome bé Kristowe.

13 Do dumo gu, méuyotu ké gétiga kom i ni,médoonén gule bénantak guy mangéye témukawbegom éndob wén foy manggae begén. Méuyotudamén mangéy diyaan inok géféunuro kuy de étéwbékén Judio dob begome dob Roma bé Jesuse, loo bérénigo guwedobdebékén Judio dobde ségiyo ingéd.14 Non maak wén i dakél utong gu dob kéluhanayde étéw. Atin i bayad guwe de, been i kéuret guwefantag bé Jesuse. Fatut ureté ku dob de métilédtédbrab dob de léngléngén, dob de énggéféganad brabdob de énda énggéféganad. 15 Mélaw toowu foméuyotmuret bé FiyoweUret dobbegome sodobatidob Roma.

I Fiyowe Uret16 Enda fo mémalawu muret bé ni Fiyo Uret non

fiyon fo ké ati munure de, i sunguwe do Judiobrab tidéw béno do békén Judio, been so fukaséyTuluse inok énda mékukumén. 17 Non ménfayagdob Fiyowe ni Uret bé féwaléyéy Tuluse métintuyde étéw munur bé Kristowe sabaf saén bé kéunurruwe. Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“I étéwe ménwaléy métintu sabaf bé kéunur ne béTuluse, méuyag taman sa taman.”

Ménsala i Kéilawane18 Atin i Tuluse dob lawayo, fénggito noy kékérit

ne bé de tete adat i de étéw brab de sala ro. Nonsabaf bé de tete rigoné ro, alangé roy toowe kétoro.19 Kukuméy Tuluse bero non magad damén gésob-uto roy fantage bé Tuluse. Non fénkéntayéy Tulusenén i kéfégétiga nuwede dob berowe. 20Mélaw éndai funay ségétéwe étéw gébéréh mano, “Enda gétigaku de ké wén i Tulus.” Non tidéw bé kélimbag iTuluse bé duniyae ni, énggétuwanén i magufusaebarakat i Tuluse bé ati lénimbag ne fiyon fo kéénda giton i Tuluse. Atin sabaf so bé atiy lénimbagne, fatut gétigay kéluhanay étéwe bé tintu Tulus iTuluse. 21 I de ni do étéw énda munur ro bé Tuluse,gétiga roy fantage bé Tuluse éndob énda fégadataro de loo damén bé fatute. Enda so fésalamata rode. Yamula i kéfégitung ruwe ménwaléy énda ilantékénbrabmaakdélémon. Nonéndaéngésobutoroy toowe tidéw dob Tuluse. 22 Atin fiyon fo kébéréhé ro do métilédtéd ro, éndob ménwaléy ro dodufang. 23Non énda féngadafé roy barakatane Tulusmagufusa, yamula féngadafé roy de kéninontowrénigo ro loo bé falas i kéilawane énda magufusaén,brab do kloh manok, brab do binatang, brab do ulé.

24 Atin non toow fo dufang i de ni do étéw,ténagak i Tuluse bero brab féndayaén bero rémigodo tete kétaya ro. Atin mélaw toow fo tete brabmékémalay de kérigo ro bé de lowoh ro. 25 Atinénda munur ro bé toowe fantag bé Tuluse. Yamulamunur ro bé de tugi. Féngadafé roy de lénimbag iTuluse, énda féngadafé roy Beene léménimbag béde ni. Médayéw damén i Tuluse taman sa taman.Amen.

26 Atin sabaf bé kétagak ruwe bé Tuluse, ténagaki Tuluse bero brab féndayaén bero rémigo bé de

Roma 1:27 135 Roma 2:28tete do mékémala kétaya ro. Fiyon i de libun bero,ménwaléy ro maak lagéy. Mika ro sétayan bé delagéy loo damén bé fatute. Yamula sétayan ro falanbero do libun. 27Atin i de lagéy rigoné roy tetee looso bé ni. Ménwaléy ro maak libun. Mika ro sétayanbé de libun loo damén bé fatute. Yamula sétayan rofalan bero do lagéy. Rigoné roy toowe fo tete funa rofatut mémala. Atin mékukum ro loo bé fatute sabafbé de tete rigoné ro bé de lowoh ro.

28 Sabaf bé kéika ruwe munur bé Tuluse, téna-gak i Tuluse bero brab féndayaén bero bé de tetekéfégitung ro. Mélaw rigoné roy de tintu fo teteénda damén fatutén rigonén. 29Atin falan tete i dé-moyune fénggitung ro. Ménwaléy ro do tete étéw,do arumén, do rémigo tete, do toow fo médaléw,do méméléhu, do méuyot sétiboh, do tugién, dodusa, brab do géméno. 30 Atin démoyun émbéréhro tete fantag bé de dumo ro brab mérarék ro béTuluse. Enda fégadata roy dumo ruwe brab toow rofo félangka-langka. Toow ro fo furung mégitung béde tete rigonén. Atin énda odoro roy sugu i de lukésro. 31 Atin furah ro brab énda tumané roy de fasadro. Atin éndamégédaw ro taloonoméuray i na ruwebé dumo ruwe. 32 Enggétiga roy kébéréh i Tuluse béfatut méléhu i étéwe rémigo bé de ni do késalaan.Endob fiyon fo ké loo bé ni, fétausé ro soy de teterigoné ro, atin méuyot ro de uman ké mamung soyde dumo étéw bé de ni do rigoné ro.

2I kékukum i Tuluse

1Mélaw gétiga tom fatut kukumén i de tete étéw.Endob énda i ségétéw begom gékukum bé de ni doétéw non fatut gom so mékukum. Non rémigo gomso tete ségiléw bé berowe. Mélaw amuk dowoyékom bero, dénowoy gom soy de lowoh gom. 2 Atingétiga tommééntang i kékukum i Tuluse bé de étéwrémigo tete loo bé de ni. 3 Fiyon fo ké dowoyékom i de ni do tete étéw, éndob fiyon i begomerémigo gom so tete ségiléw bé berowe. Mélawkagom fégitungén de ké géséliyah gom bé kékukumi Tuluse. 4Makom keeyén ké éndaén kailanga komodoron i kétayay Tuluse non toow fo mégédaw iTuluse brab tingkélé noy kékérit ne. Endob gétigakomdamén i funay Tulusemégédawbrab témingkélinok gésénule gom bé de sala gom. 5 Endob toowfo métégas i de atura kom funa kom mika gésénule.Mélaw méumanan i kékéritoy Tuluse begom. Atintoow na fo gétimal i kékukum i Tuluse begom bégaiwe féfégito noy méntange kékukumén. 6 Noniray i Tulusey fatute irayén dob séngae étéw sabafbé de rénigo no. 7Wén i do étéw rigoné roy fiyowesénga tékélid non méuyot ro de ké dayéwéy Tulusebero brab fégadata no bero brab iraya no bero béumule magufusa. Mélaw tintu fo iray i Tuluseberoy umule magufusa. 8 Endob wén soy do étéwtoow fo do méitung. Mika ro rémigo fiyo, yamularémigo ro tete. Mélaw toow fo émbégat i kékukumi Tuluse bero, non tintu fo mékérit bé de rigonéro. 9Toow fo kérasayan brab kérégénan i kéluhanayde étéw rémigo tete, dob de Judio sungu, tidéwbéno dob de étéw békén Judio. 10 Endob i de étéwrémigo bé fiyowe, dayéwéy Tuluse bero brab irayano bero bantugan brab kédané noy kébuku ruwe.

Sungu-sungu dob de Judio, tidéw béno dob de étéwbékén do Judio. 11 Non i kékukum i Tuluse toow fomééntang, atin énda i ramigo no.

12 I de étéw békén do Judio, énda gétiga roy desugu i kitabe tidéwdobMoisese. Mélawamukgésalaro, kukuméy Tuluse bero, éndob énda usaré noykitabe fégékukumén bero. Endob i de Judio, gétigaroy de sugu i kitabe tidéwdobMoisese. Mélawamukgésala ro, kukuméy Tuluse bero bé kitabe. Atini bayad i sala i de étéw kéléhu. 13 Non i Tuluseénda féwaléyé no métintuy étéwe mégélingo saénbé kitabe. Yamula béréhéy Tulusemétintuy de étéwmodor bé kitabe. 14 I de étéw békén do Judio, éndagétiga roy kitabe tidéw dob Moisese. Endob fiyonfo ké énda gétiga roy kitabe, wén i no géodoro rosoy atiy ménsugue dob kitabe. Non gétiga ro dob defédéw roy atiy fatute rigonén. Mélawmaak wén soykitab dob de fédéw ro. 15Bé de fiyo rigoné ro, fégitoro gétiga ro dob de fédéw roy fatute dob kitabe. Atingétiga ro so dob de itunga roy fatute brab tetee. Nonamuk rigoné roy fiyowe, moror ro. Endob amukrigoné roy tetee, tete soy fédéw ruwe de. 16Mélawloo bé niy kékukum Jesu Kristowe bé de ménbunéydo kéfégitung i de kéilawan bé gaiwe fékukuméyTuluse loo bé ménbéréhe dob Fiyowe Uret ureté ku.

Fantag bé de Judio17 Atin fantag bé begome do Judio. Méuyot gom

de fo ké fédawét gom i de lowoh gom do “Judio”.Atin sémarig gom bé kéodoro kome bé kitabe brabfélangka-langka gom non begom i fénémili i Tuluse.18 Gétiga kom i kétayay Tuluse rigoné kom atingétiga kom i fatute non ténoro i kitabe begom.19 Makom ké begom i manangguwite bé de étéwmaak langafén non énda gétiga roy fantage béTuluse. Brab makom ké begom i do maak solo ém-fégito bero bé agéwone mangéy dob Tuluse. 20Atinmakom ké begom i do témoro bé de dufang, brabdo maistéro dob de étéw mantu séna méngganadfantag bé Tuluse. Loo bé niy kéfégitung gome nonniray i Tuluse begom i kitabe, atin diyo giton itintuwe kégétigan brab toowe. 21Démoyun gom té-moro dob de ségiyo, éndob fatut toroé kom i kagomelowoh. Témoro gom makom, “Kagom ménakaw”,éndob ménakaw gom so. 22 Béréhé kom makom,“Kagom lémamfa”. Endob lémamfa gom so. Brabbénréh gom mika gom bé de kéninontow, éndobmahur gom dob de lawi féngadafan inok ménakawdo kéninontow. 23 Félangka-langka gom non nirayi Tulusey kitabe dob begome. Endob fémalané komi Tuluse bé éndae kéodoro kom bé kitabe. 24 Wéni Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Ménbéréh ide békén Judio tete fantag bé Tuluse non bé de teterénigo gom do Judio.”

25 Atin i begome do Judio, makom ké toow fomélaga i kétulie begom. Atin toow, wén i lagaénamuk odoro kom i kitabe. Endob amuk énda odorokom i kitabe, énda i laga i kétulie begom. 26Ufama,i étéwe békén Judio, fiyon fo ké énda méntulién,amuk odoro noy kitabe, maakméntuli so dob adafayTuluse. 27 Mélaw i de étéw békén Judio do éndaméntulién, amuk modor ro bé kitabe, fégito ro béfatut mékukum gom. Non énda odoro kom i kitabefiyon fo ké dob begome sénulat i kitabe ni, brabdo méntuli gom. 28 Non i étéwe métandaan saén i

Roma 2:29 136 Roma 4:4lowoh ne bé kétulie de éndob énda séna méntintuyfédéw ne, békén tintu Judio. Non i funane fétulibékén saén dob lowohe. 29 Yamula i tintuwe Judio,been i étéwemétintuy fédéw ne. Nonmaakméntulii fédéw ne non fénwaléy i Rémogor i Tuluse mét-intuy fédéw ne. Békén i kitabey ménféwaléye deméntintu. Atin i étéwe ménwaléy méntintu non bégalbék i Rémogor i Tuluse, médayéw i Tuluse de,fiyon fo ké énda médayéw i de étéw de.

31 Amuk toow i ni, aw wén i laga i étéwe ké

Judio loo ké énda? Aw wén i laga i kéfétulie looké énda? 2 Toow fo dakél i laga ne. Non wén ido dakél kéfiyonon niray i Tuluse dob betome doJudio. I sunguwe de, sénarig i Tuluse dob betomeyMénsulate Kébéréhén. 3 Fiyon fo ké i de dumo tomdo Judio énda munur ro bé Kébéréh i Tuluse, beenso tumanéy Tulusey fasad ne. 4 Non fiyon fo kéi kéluhanay de kéilawan do tugién, énda tugién iTuluse. Nonwén iménsulate kébéréhDabide fantagbé Tuluse mano, “Falan fo toow brab métintuykébéréh me. Atin amuk wén i témbo Beem, Beenso témaban i Tuluse.”

5 Endob amuk wén i dufang émbéréh mano,“Amuk rémigo tom tete, fiyo so, non gétigay deétéw i kéfiyoy Tuluse amuk gito roy kétete tome.Non mas gésobuto roy fiyowe rigonéy Tuluse bé derigoné tom. Mélaw énda fatutén kukuméy Tulusebetom.” Endob toow fo dufang i étéwe gébéréhloo bé ni. 6 Békén toow i nan dufang kébéréh, nonamuk énda métintuy Tuluse, énda gékukumo noykéilawane.

7Atin amukwén soy dufang étéw émbéréhmano,“Fiyo so ké tugién tom inok giton i éndae kétugiéyTuluse. Mélaw gédayéwoy de étéw i Tuluse nontoow na fo fiyoy Tuluse bé betome. Mélaw éndafatut tommékukum bé de sala tom.” Endob toow fodufang i ni kébéréh. 8 Non ségiléw bé niy dufangekébéréh mano, “Rémigo tom tete inok méumanani fiyowe.” Toow fo dufang i nan kéfégitung. Endobwén i do étéw téménifu begén bé bénréh gu kun inan kédufangan. Endob énda i énggébérého ku loobé nan. Fatut mékukum i de étéw ménbéréh tugiénfantag bé begéne loo bé nan. Atinmékukumromon.

Enda i métintu étéw9 I betome do Judio, katom fégitungén de ké

toow na fo fiyoy katome gohon bé de étéw békéndo Judio. Non fénggito gun begom i funa tomeségiléw. Enda i sébidana tom do Judio brab de békénJudio non kéluhana tom énggésala. 10 Non wén iMénsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Enda i métintudob adafay Tuluse, fiyon ségétéw. 11 Enda i gésobutbé Tuluse, brab énda i séméléd bé agéwone mangéydob Tuluse. 12 Non i kéluhanay étéwe ténagakroy Tuluse. I kéluhanane réménigo tete. Enda iréménigo fiyo, fiyon ségétéw. 13 I de ba ro maak dolébéng énda méntamfurén. Non toow fo tete i dekégébaa ro. Atin toow ro fo émbagér témugi. I dekébéréh ro maak bisa ulé. 14 Démoyun ron mémulabrab mékétete fédéw i de kébéréh ro. 15 Toow ro fomagad méméléhu. 16 Atin i kéluhanay géayo ruwemébinasa brab kéfasangan. 17 Sétiboh saén i gétiga

ruwe. 18 Atin énda fo fégadata roy Tuluse.” Been iniy Ménsulate Kébéréh i Tuluse.

19 Atin énggétiga tom i ni: I kitabe tidéw dobMoisese kay de Judio, sani de téménlama modor béni kitab. Sénulatén inok énda i funay étéwe gébéréhbé énda i salaén. Atin mélaw i kéluhanay kéilawanefakay kukuméy Tuluse. 20Non i kéilawane réménigobé éndae fakay dob kitabe. Mélaw énda i étéwmén-waléy métintu dob adafay Tuluse sabaf bé kéodoronuwe bé kitabe. I funane wén i kitab inok fégito noysala i étéwe.

I kéfétintuy Tuluse21 Endob béleewe ni, fénggitoy Tulusey kéfétintu

nuwe bé étéwe. Békén sabaf bé kéodoroy étéwe békitabe. Nuret iMénsulate Kébéréh i Tulusey fantagebé de ni. 22 I Tuluse, féwaléyé no métintuy étéwesabaf bé kéunur ne bé Jesu Kristowe. Rigoné noyni dob kéluhanay de munur bé Kristowe non éndai ramigoy Tuluse. 23 I kéluhanay étéwe énggésalabrab toow fo kulang i kéluhananedob fatute kétayayTuluse. 24Gido loo, sabaf bé kégédaw i Tuluse saén,fénwaléyén betom métintu non bé kéunur tomebé Jesu Kristowe sani kémédane bé de sala tom.25 Sabaf bé de sala tom, kukuméy Tuluse daménbetom bé kéléhue. Endob i Tuluse fénféléhuén iJesu Kristowe inok gantino no betom bé de salatom, brab inok mékédan i kékukum i Tuluse betom.Mélaw fésagadéy Tuluse betom bé de sala tom sabafbé kéunur tome bé Jesuse, sani tulake niray i Tu-luse. Rénigoy Tulusey ni inok fégito noy kééntangi kékukum ne. Bé do gétah, énda kénukumén ide étéw ménsala non toow fo témingkél i Tuluse.26 Gido loo, fatut kukuméy Tulusey de sala. Been iniy funa nuwe kénukumén i Jesuse. Rénigo noy niinok fégito noy kééntang i kékukum ne. Atin mélawbéleewe ni, fénwaléyénmétintuy de étéwmunur béJesuse.

27 Mélaw énda i funa tom félangka-langka. Nonéndaménwaléy tommétintu sabaf bé kéodoro tomebé kitabe. Yamula ménwaléy tom métintu sabafbé kéunur tome bé Jesu Kristowe. 28 Been i niyfuna kuweménbéréhbé funay étéwewaléymétintu,békén sabaf bé kéodorone bé kitabe, yamula sabafsaén bé kéunure bé Jesuse. 29 Non i Tuluse békénsaén i de Judioy géféngadafe de, éndob fiyon foyde békén Judio géféngadafa ro soy Tuluse. 30 Nonsébaan saén i Tuluse. Atin ségiléw i kéfétintu nuwebé de Judio brab de békén Judio, sabaf saén békéunur ruwe bé Jesuse. 31 Endob kagom fégitungénde ké ikaa tomén i kitabe. Békén! Non amuk munurtom bé Jesuse, géodoro tom mélaw i kitabe.

4Fantag bé Abrahame

1 Ufama, i Abrahame, sani katufua keye do Ju-dio. 2 Amuk ménwaléy métintu non bé kéodoronuwe bé de sugu i Tuluse, wén i funa no félangka-langka. Endob gétiga tom ménsala soy Abrahame,atin mélaw énda i funa no félangka-langka. 3 Nonwén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Ménunuri Abrahame bé Tuluse. Atin mélaw kénarang iTuluse métintu sabaf bé kéunur ne.” 4Ufama, amukwén i ségétéw étéw géménalbék, gédoté noy sahud

Roma 4:5 137 Roma 5:12ne. Atin médait sémahud. Békén saén niray denon sahudén bé génalbéko nuwe. 5 Endob békénloo bé nan i kéfétintuy Tuluse betom do munurdob Beene. Non féwaléyé no betom métintu sabafsaén bé kégédaw ne. Enda médait tom médot béni non énda génalbéko tom de. Ménsala tom, gidoloo kénarang i Tuluse betommétintu non bé kéunurtome bé Jesuse. 6 Been i niy atag i kébéréh Dabidebé méoror kun i étéwe ménwaléyén métintu dobadafay Tuluse békén sabaf bé galbék ne. 7 BénréhDabide mano, “Méoror i de étéw fénsagaday Tu-lusey de sala ro brab ménkédan i de tete rénigoro. 8 Toow fo méoror i étéwe lénifot i Kadnaneyde salaén.” 9 Atin i ni kéfiyonon, békén saén niraydob de Judio, sani de méntuli. Yamula niray so dobde békén Judio, sani de énda méntuli. Non wén ini Ménsulat Kébéréh i Tuluse lénabit gu bé gétahemano, “Ménunur i Abrahame bé Tuluse, atin mélawkénarang i Tuluse métintu sabaf bé kéunur ne.”10 Ati gaiwe de fénwaléy i Tuluse métintuy Abra-hame? Féntintuy Tulusey Abrahame bé énda sénaméntulién de. 11Tidéw béno, ménfétuli i Abrahame.Atin i funa nuwe ménfétuli inok wén i tanda fégitono bé kéfétintuy Tuluse de sabaf bé kéunur ne fiyonfo bé énda séna méntulién de. Mélaw i Abrahameménwaléy maak katufuay de munur bé Tuluse, sanide ménwaléy métintu dob adafa nuwe, fiyon fo kéénda séna méntuli ro. 12 Beene soy katufuay deJudio do munur, éndob békén saén sabaf bé kéfétuliruwe. Yamula sabaf so bé ségiléw i kéunur ruwe béAbrahame fiyon fo ké énda séna méntulién de.

I Kéunure13 I Tuluse fénasada noyAbrahame brab de séfuén

bé irayén i duniyae dob berowe. Endob i funayTuluse réménigo bé ni fasad békén sabaf bé kéodoroAbrahame bé kitabe. Yamula non ménunur béTuluse funa no so ménwaléy métintu. 14Non amuki fénasad i Tuluse irayén dob de étéw modor békitabe, énda i atag i kéunur i étéwe brab énda i lagai fasad i Tuluse. 15 Endob énda waléy tom métintubé kéodor tome bé kitabe, non been i kitabey funayTuluse mékérit betom. Non énda géodoro tom de.Endob amuk énda i kitab, énda géféliso tom de.

16 Rénigoy Tulusey fasad ne sabaf bé kéunurAbrahame de, inok giton i fasad i Tuluse sabaf saénbé kégédaw ne, békén sabaf bé galbék i étéwe. Atini fasade ni kay kéluhanay de séfu Abraham. Nonkay de Judio modor bé kitabe brab kay de étéwso békén Judio munur loo bé Abrahame. Non iAbrahame, beeney maake katufuay kéluhanay demunur, do Judio brab de békén Judio. 17 Nonwén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse dob Abrahamemano, “Féwaléyé ku beem katufuay de étéw dobde médoo ingéd.” Mélaw dob adafay Tuluse, iAbrahame ménwaléy katufuay de munur bé Tulusenon ségiléw i kéunur ruwe bé beene. I Tuluseunuro tom, toow fo barakatan brab fakay tébuleénoy de ménléhu brab gélimbaga noy de éntingayénénda séna ménlimbagén. 18 I Abrahame ménunurbé Tuluse fiyon fo ké éndaén i inamén géfégénga.Mélaw ménwaléy katufuay de étéw dob de médooingéd. Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “I de séfuém waléy ro médoo loo bé kédooyde gitoon dob lawayo.” 19 Bé béno gai toowén

fo lukés i Abrahame, gédét mératuh gébélintuwa iidad ne, brab gétiga no éndaén fakayén géfégénga.Atin gétiga no soy bawag ne Sarah éndaén fakayéngéfégénga non toowén fo lukés so. Endob fiyonfo ké loo bé niy kélubay i lowoh ne, émbagér ikéunur Abrahame bé Tuluse. 20 Brab énda ruwo-ruwoy fédéw ne fantag bé fasad i Tuluse de, yamulafénégétén i kéunur ne brab dénayéwén i Tuluse.21Non tintu fo séménarig dob Tuluse bé rigoné noyatiy fénasad ne dob beene. 22 Atin mélaw kénarangi Tuluse métintu sabaf bé kéunur ne. 23 Atin bangi ni Ménsulat Kébéréh i Tuluse mano, “Kénarang iTuluse métintu” békén saén fantag bé Abrahame.24 Yamula sénulatén so dob betome do munur béTuluse, sani téménébulee bé Jesuse Kadna tom,inok karangéy Tuluse so betom métintu sabaf békéunur tome. 25 Non i Jesuse sénugu i Tuluse inokféléhuén gémantinon betom sabaf bé de sala tom.Tidéw béno, méntébule, inok waléy tom métintudob adafay Tuluse.

5I kéfétintuy Tuluse

1Mélaw i Tuluse fénwaléyén betom métintu dobadafa nuwe sabaf bé kéunur tome bé Kadna tomeJesu Kristo. Atin sabaf bé ni rénigo Jesuse, éndaénmékérit i Tuluse betom. 2 Atin non bé kéunurtome bé Jesuse, fénfakayén i kégédote bé kégédawi Tuluse béleewe. Mélaw toow tom fo moror nongétiga tom réméndaw tom moso loo bé Tuluse.3 Atin békén saén i niy funa tome moror. Morortom so bé de mérégén géagéwo tom non sabaf béde kérégénon, waléy tom géfédayday munur. 4Atinamuk géfédayday tom munur, mésuwat i Tulusebetom. Atin amuk mésuwat i Tuluse betom, waléyémbagér i inam tome. 5Atin i inam tomemétuman,non fénggitoy Tulusey kégédaw ne betom bé kéirayne bé Rémogor ne mangéy dob de fédéw tom.

6 Amun maak do férisu tom séna bé de sala tombrab énda gétabanga tom i lowoh tome, i Tuluseténabangén betom dob fénémili ne gai. Non mén-léhuén i Nga ne Jesus inok fukasé no betom do teteétéw. 7 Toow fo mérégén i ségétéwe étéw méléhuinok tabangé noy métintuwe étéw. Gido loo, wénso keey i ségétéw étéw méléhu inok tabangé noymétintuwe étéw. 8 Endob i Tuluse, fénggito noykégédaw ne betom, non fiyon fo ké ménsala tomde séna, ménléhu i Kristowe génantino no betom.9 Atin béleewe ni, ménwaléy tom métintu dobadafay Tuluse sabaf bé kéléhu Kristowe. Mélawtoow na fo gétiga tom bé méfukas tom tidéw dobkékukum i Tuluse sabaf bé Kristowe. 10Bé gétahe de,sébanil i Tuluse betom, éndob sabaf bé kéléhu i Ngane, ténayakufén man betom. Mélaw non béleeweni do dumoy Tuluse nén betom, tintu gétiga tomméfukas tom sabaf bé kétébule i Nga ne. 11 Atinbékén saén bé ni! Méoror tom fo toow non békégédaw i Tuluse fénggito no fénagéw dob Kadnatome Jesu Kristo. Been i niy funay Tuluseménkédani kérit ne betom brab ténayakufén betom.

I Adame brab Kristowe12 I funa nuwe wén i do tete dob duniyae ni,

non ménsala i sunguwe étéw féndawét Adam. Atin

Roma 5:13 138 Roma 6:23kéléhu i bayad i salae. Tidéw béno, léménégébi tetee mangéy dob kéluhanay étéwe. Mélaw ikéluhanay kéilawane méléhu non i kéluhananeménsala. 13 Fiyon fo ké énda séna niray Moiseseykitabe de, wénén i do sala dob duniyae ni. Endobamun énda sénay kitab de, énda so ménbilang i desala de. 14 Gido loo, ménléhu i kéluhanay étéwetidéw dob Adame taman dob Moisese, fiyon foy deétéw énda ménsala ro loo bé kéfélis Adame bé sugui Tuluse.

I Adamemaak anlungKristowenonwén i gédotéykéilawane tidéw dob berowe. 15 Endob békén roségiléw non i iray i Tuluse békén ségiléw bé salaAdame. Médooy étéwe ménléhu sabaf bé salaAdame. Endob toow na fo dakél i kégédaw i Tuluseirayén bé kéfésagad ne bé médoowe étéw sabaf békégédaw Jesu Kristowe. 16 Atin loo so bé ni, békénségiléw i kégédaw i Tuluse bé sala Adame. Nonmékukum i kéilawane sabaf bé sébaane saén salaAdame. Endob amun médooy de étéw réménigomédoo do sala, ménwaléy métintuy kéilawane dobadafay Tuluse sabaf saén bé kégédaw ne. 17 Sabaf bésala Adame, méléhu i kéluhanay kéilawane. Endobtoow na fo mékégaif i rénigo Jesuse non sabaf békégédaw Jesu Kristowe, gédotén i kéfésagad i Tulusebrab kéfétintu nuwe. Atin i de étéw do waléymétintu sabaf bé kégédaw i Tuluse, beroy Tuluseméguléw.

18 Mélaw amuk sabaf bé sébaane sala Adame,mékukum i kéluhanane de, ségiléw so bé sébaanefiyo rénigo Jesu Kristowe. Non sabaf bé rénigo Je-suse, méfukas i kéluhanane inok énda mékukum robrab gédoté roy umulemagufusa. 19Non imédooweménwaléy ménsala sabaf bé Adame énda modorénbé sugu i Tuluse, éndob médooy ménwaléye mét-intu dob adafay Tuluse sabaf bé kéodor Jesuse bésugu i Tuluse.

20 I funay Tuluse nirayén i kitabe inok méuman ikégitone bé salae. Endob amunminutmédooy kégi-tonebé salae, toowna foméuman i kégédaw i Tulusebé kéilawane. 21 Mélaw fiyon fo ké dakél i bagér isalae non méléhu i de étéw, toow na fo barakatan ikégédaw i Tuluse non féwaléyé no betom métintu.Mélawméuyag tom taman sa taman sabaf bé Kadnatome Jesu Kristo.

6Maak ménléhu i tafaye adat

1Ati mélaw i fégitungé tome? Wén keey i dufanggébéréh bé fatut fétausé tom kun i késala tomeinok méuman i kéfésagad i Tuluse brab kégédaw nebetom. Endob békén fo katabuwan i nan. 2 Endafakayén ké taus tommésala non i sunguwe adat tommaak ménléhuén brab ménwaléy tomén métintu.3 Aw énda gétiga kom de kéluhanan bé amun bé-nautis tom, fénggito tom ménwaléy tom do dumoJesu Kristowe, maak ménamung tom so bé kéléhune? Non Been i géménantinon betom. 4 Mélawamun bénautis tom maak ménamung tom so békéléhu ne brab kélébénge de. Atin sabaf bé barakati Tuluse, méntébule i Kristowe. Ménrigoy ni inokwén soy katom bé mantuwe umul brab adat.

5Non amuk ménamung tom bé kéléhu Kristowe,tintu fo géamung tom so bé kétébule ne. 6 Atin

gétuwa tom i ni, i tafaye umul tom brab adat tomemaakménléhuén énggéodor bé Kristowe dob kruse,inok i tafaye adat ménsala mékédanén. Mélawbékénén riféy salae betom, non éndaén géfégésono betom rémigo tete. 7 Non i étéwe ménléhuén,éndaén gésalaén. 8 Atin non maak ménléhu toménséréngan bé Kristowe, munur tom bé méuyag tomso betom ro Kristowe. 9 Non gétiga tom éndaénméléhu ségule i Kristowe non méntébuleén. Mélawéndaén gétabanay léhuone de. 10 Ménléhu saénségule inok gantino noy kéléhu i kéilawane non béde sala tom. Atin méntébule, brab i umul ney funayTulusemésuwat. 11Mélaw loo so bé ni, fatut tédémékom bé éndaén kailanga kom i rémigowe sala, nonmaakménléhu gom séréngan bé Jesuse. Atin tédémgom i mantuwe umul gom brab adat gome sabaf békéwaléy gome do dumo Jesu Kristowe brab i umulgomey funay Tuluse mésuwat.

12Mélaw, do dumo gu, kagom fédayaén i de tetekétaya kom émfésala bé de lowoh gom dob duniyaeni. Kagom magayun bé de tete. 13 Atin kagomfédayaén i réfa i de lowoh gom mésala usaré komfégérigo gom tete. Yamula iray gom i lowoh gomedob Tuluse inok usaré no bé fiyowe rigonén. Nonbeen i fatute rigoné kom do ménfukasén tidéw dobkéléhue brab wénén i mantu umul gom brab adat.14Mélaw kagomén fédayaén i salae méguléwon be-gom, non éndaén sémarig gom bé kéodoro kome békitabe. Yamula sémarig gom bé kégédaw i Tuluse.

I kérigowe bé fiyowe15Wénkeey i dufang gébéréh bé fatut fétausé tom

kun soy késala tome non éndaén sémarig tom békéodor tome bé kitabe, atin sémarig tom saén békégédaw i Tuluse. Endob békén i nan. 16Gétiga kom,amuk mamfun gom, waléy gom do rifén. Mélawamuk modor gom bé amu gome sala, méléhu gom.Endob amuk modor gom bé amu gome Tulus, waléygom métintu. 17 Fésalamatu bé Tuluse non fiyon foké riféy salae begom bé do gétah, ménwaléy gomso méégét munur bé toowe kétoro fantag bé Jesuseénggélingoo kom. 18 Atin amun méntangéy goméntidéw dob salae, ménwaléy gom do métintu sugu-suguéy Tuluse. 19 I funa kuweménbéréh bé ni ufamafantag bé riféne brab amue, inokmagad i kégésobutgome bé kétoro guwe. Bé do gétah, maak do riféngom bé de tete kétaya kom. Mélaw namfuno kom ide tete do mékérésik rigoné kom brab ménumanani de sala gom. Endob béleewe ni téféwaléy gom riféndob métintuwe inok gérigono kom i fiyowe kétayayTuluse.

20Bé do gétah, amun riféy salae séna begom, éndagétiga kom i fantage bé fiyowe brab métintuwe.21Bé do no gai, énda gédoté kom i barase sabaf bé detete rénigo gom. Kéléhu saén i gédoté komede sabafbé de ni sala. Atin béleewe ni mémala gom fantagbé de rénigo gom bé do gétah. 22 Endob béleewe niméntangéy gomén dob salae brab ménwaléy gomdo sugu-suguéy Tuluse. Atin i gédoté kome barasi fiyowe umul taman sa taman brab fiyowe adatfuna kom gérigo bé kétayay Tuluse. 23 Non i étéwemésala, gédote noy bayad i salae, sani kéléhue.Endob i étéwe munur bé Kadna tome Jesu Kristo,iray i Tulusey umule magufusa dob beene.

Roma 7:1 139 Roma 8:107

Fantag bé kitabe1 Do dumo gu, gésobuto kom damén i ni non

énggétiga kom i fantage bé kitabe. I kitabe wén iatura no bé étéwe taman méuyag séna. 2 Ufama,i libune wén i bawagén. Ménbéréh dob kitabe béénda fakayén sétayan bé ségiyowe saliyu bé bawagne taman méuyag ro séna. Endob amuk ménléhuéni bawag ne, fakayén mawag ségiyo. 3 Mélaw amuksétayan bé ségiyowe lagéy ké méuyag sénay bawagne, énggélamfa brab énda nodoro noy kitabe. En-dob amuk ménléhuén i bawag ne, fakayén mawagségiyo brab énda ménsalaén. 4 Mélaw do dumogu, ségiléw so bé betome, non amun ménléhuéni Kristowe génantino no betom, maak ménléhutom so. Mélaw éndaén kailanga no odoro tom ikitabe niray Moisese. Atin béleewe méuyag tomman séréngan bé Jesuse sabaf bé kétébule ne. Noni betome maak lowoh Kristowe brab Been i uléwtome. Mélaw gérigono tom i atiy kétayay Tuluse.5 Bé do gétah, ménodor tom séna bé de tete kétayatom. Atin non wén i de médoo do énda fakayéndob kitabe, toow fo ménuyot tom de rémigo. Atinnon rénigo tom, ménkukum tom bé bayad i salae,sani kéléhue. 6 Endob béleewe, munur tomén béJesuse, mélaw fénukasén betom dob kitabe. Atinmélaw éndaén kailanga tom imodore bé kitabe inokwaléy tom métintu, non amun ménléhu i Jesuse,maak ménléhu tom so funa tom ménfukas. Atinbéleewe ni, wén i mantuwe agéwon fatut odorotom. Been i Rémogor i Tuluse, sani témabanganebetom. Mélaw éndaén kailanga tom i modore bétafaye agéwon inok waléy tom métintu, sani kitabetidéw dob Moisese.

7Atimélaw i gébérého tome fantag bé kitabe? Awbeen i kitabey funa tome gésala? Békén! Yamula, ikitabe, fénggito no begén i de sala gu. Ufama, amukénda énggétiga kuy kitabe mano, “Kago mingar,”énda gétiga kuy fantage bé kéingare. 8Mélaw amunénggétiga ku tete i mingare, ménumanan i kéuyotguwe mingar sabaf bé kitabe. Non amuk énda ikitab, énda i bagér i salae. 9Amun énda séna gétigakuy fantage bé kitabe, énda méuyotu rémigo sala.Endob amun énggétiga kun i kitabe, toow foménuy-otu rémigo sala, 10 atin ménwaléyu médait méléhu.I funay Tuluse méniray bé kitabe, inok i de munurdeméuyag ro taman sa taman. Endobménsébéluwenon been uman i funa kuwe mékukum méléhu nonénda géodoro ku de. 11 Fénggakaray salae begénbé kitabe, atin kénukum i salae begén méléhu békitabe.

12 Endob i kitabe, tidéw dob Tuluse, brab métintubrab fiyo brab mékétéfu. 13 Wén keey i dufanggébéréh bé i fiyowe kitab i funa tome mékukumméléhu. Endob békén toow i ni. Yamula, de sala tomi funa tome mékukum méléhu non énda géodorotom i fiyowe kitab émfégito bé de sala. Mélaw sabafbé kitabe, giton toow fo tete i de sala tom.

14Gétiga tomfiyoy kitabe non tidéwdobRémogori Tuluse. Endob riféy salae begén non kéilawanusaén. 15 Enda gésobuto kuy rigoné kuwe. Non ikétaya kuwe rigonén, énda gérigono ku de. Yamulagérigono ku uman i kéikaa kuwe rigoné ku. 16 Atin

amuk rigoné kuy éndae fakay dob kitabe, fiyonfo ké mikau de rémigo, giton i kéfagayu kuwe bémétintuy kitabe. 17Mélaw, békén begén i rémigowebé de ni do sala. Yamula rigonéy tetee dob lowohguwe. 18 Gétiga ku énda i fiyo dob tafaye adat gu.Nonfiyon fo kéméuyotu fo rémigo bé fiyowe, éndobénda gérigono ku de. 19 Non énda gérigono kuyfiyowe kétaya ku rigoné ku. Yamula gérigono kuytetee kéikaa ku. 20 Atin amuk rigoné kuy békénekétaya ku, békén begén i rémigowe de. Yamularigonéy tetee dob lowoh guwe.

21 Ay niy mérigowe dob begéne. Amuk méuyoturémigo fiyo, élénéy tetee dob lowoh guwe. 22 Endobi fiyowe dob fédéw guwe toow fo méuyot modorbé kétayay Tuluse. 23 Endob i tetee dob lowohguwe sébanil bé fiyowe dob fédéw guwe. Atinfégésé no begén rémigo bé békéne kétayay Tuluse.Mélaw maak ménférisuwu dob salae. 24 Toowufo mékégédaw-gédaw. Ati gétabange begén inokénda rifénu dob kagéne ni lowoh toow fo tete funaku mékukum méléhu? 25 I Tuluse, Been saén igétabange begén. Mélaw toow fo fésalamata kuyTuluse! Non ténangéyén begén sabaf bé rénigoyKadna tome Jesu Kristo.

Mélaw i fédéw guwe modor bé kétayay Tuluse,fiyon fo ké i lowoh guwe géodor bé tetee.

8I mantuwe adat

1 I betome do ménwaléy dumo Jesu Kristowe,énda kukuméy Tuluse betom. 2 Non sabaf békéwaléy tome dumo Jesu Kristowe, i Rémogor i Tu-luse fénukasén betom brab nirayén betom i umulemagufusa. Atin mélaw éndaén i mémégés betommésala funa tom méléhu. 3 I kitabe énda gétabangano betom, non énda géodoro tom de. Endob iTuluse, Been i témabangane betom. Sénuguén iNga ne Jesus inok waléy kéilawan éndob énda isalaén. Tidéw béno, ménléhu i Jesuse génantino nobetom inok mékédan i de sala tom. Mélaw éndaénkailanga tom i modore bé de tete kétaya tom. 4 Ifunay Tuluse réménigo bé ni inok géodoro tom ifatute dob kitabe. Fakay i ni amuk fémanduoyRémogor i Tuluse betom, brab éndaén fémanduoytetee kétayay de lowoh tom betom. 5Non i de étéwfémanduoy tetee kétayay de lowoh ro, fégitungé rosaén i fantage bé tetee kétayay de lowoh ro. Endob ide étéw fémanduoyRémogor i Tuluse, fégitungé royfiyowe loo bé kétayay Rémogor i Tuluse. 6 I étéwefémanduoy tetee kétayay lowoh ne, méléhu. En-dob i étéwe fémanduoy Rémogor i Tuluse, méuyagtaman sa taman, atin éndaén mékérit i Tuluse de.7 Non i de étéw fémanduoy de tete kétayay delowoh ro, sébanil bé Tuluse. Non énda modor robé kitab i Tuluse non énda gagané ro de. 8 I deétéw fémanduoy tetee kétayay de lowoh ro, éndagéfésuwata roy Tuluse.

9 Endob i begome, éndaén fémanduoy tetee ké-tayay de lowoh gom begom. Yamula fémanduoyRémogor i Tuluse begom, amuk bati i Rémogor iTuluse dob begome. Atin i éndae batioy RémogorKristowe, békén so kuyug Kristowe. 10 Endob amukbati i Kristowedobde fédéwgom, fiyon fo kéméléhui de lowoh gom sabaf bé de sala gom, méuyag

Roma 8:11 140 Roma 9:6gom taman sa taman non métintu gom dob adafayTuluse. 11 I Tuluse, Been i téménébulee bé Kristowe.Atin amuk bati i Rémogor i Tuluse dob de fédéwgom, tébuleé no so begom bé Rémogor ne bati dobbegome.

12 Mélaw do dumo gu, kailanga tom i modore,éndob békén i tetee kétayay de lowoh tom i fatuteodoro tom. 13 Non amuk odoro kom i fémandu itetee kétayay de lowoh gom, méléhu gom. Endobamuk odoro kom i fémandu i Rémogor i Tuluse,tagaké kom i tetee tafay adat brab méuyag gomtaman sa taman. 14 Non i de fémanduoy Rémogori Tuluse, beroy de nga i Tuluse. 15 Non i Rémogor iTuluse nirayén dob betome, békén fénwaléyén be-tomdo rifénmégilak bé Tuluse. Yamula fénwaléyénbetom do nga i Tuluse. Atin sabaf bé Rémogor iTuluse, gétawaga tom i Tuluse “Boh tom.” 16 Atini Rémogor i Tuluse, Been i émfégésobute betom bédo nga Tulus tom. 17 Atin amun do ngaén betom,gédoté tom moso i de kéfiyonon fénasadén betom.Atin gédoté tom soy de éntingayén gédoté Kristowe.Non amuk mérasay tom ségiléw bé kérasay Kris-towe, gédoté tom i toowe fo fiyo séréngan bé Beene.

I gaiwe moso18 Atin dob karang guwe de, ulanden bé de

kérasay tom dob duniyae ni béleewe. Non toow nafo dakél i bantugane gédoté tom moso. 19 Non ikéluhanay de éntingayén lénimbag i Tuluse, toow foongot-ongoté roy gaiwe fégitoy Tulusey de ngaén.20Non i de éntingayén lénimbagén, éndaénménfiyoro, békén dob karowe kétayan éndob dob kétayayTuluse non Been i kéménukume de. Endob wén soyinam de, 21 non i kéluhanay lénimbag ne, fégalinéno so inok éndaén mérénah ro, brab éndaén riféykéléhue bero, non féwaléyéy Tuluse bero mantuloo bé kéféwaléy ne bé de ngaén mantu. 22 Nongétiga tom taman béleewe ni, i kéluhanay de lénim-bagén démorong ro loo bé kédorong i kéumahane li-bun. Nonongot-ongoté roy kéfuwaléye beromantu.23Atin békén saén i berowe. Non i betome, énggédottomén i Rémogor i Tuluse, sani tandae bé wén nayiray i Tuluse betom. Mélaw démorong tom so dobde fédéw tom bé kéongot-ongot tome bé kéfuwaléyi Tuluse betom do ngaén brab kéfégali nuwe bé delowoh tom. 24 Ménfukas tom sabaf bé inam tomebé Tuluse émféantu betom inokméuyag tom tamansa taman. Endob amuk gito tomén, békénén inam.Non wén i inam tom amuk énda séna gito tom i noongot-ongoté tom. 25 Endob amuk wén i inam tomatin énda séna gito tom i no inam tom, témingkéltom ongot-ongot.

26 Loo so bé nan i kétabangay Rémogor i Tulusebetom amuk énda tintu méégét i kéunur tome. Nonénda gétiga tom i atiy fatute dasala tom. Endobfédasaléy Rémogor i Tuluse betom dob de fédéwtom usaré noy de éntingayén énda gébérého tomde. 27 Atin i Tuluse, sani gétiga noy de fédéw tom,gésobuto noy kédasal i Rémogor ne non démasalmongot témabang betom do munur loo bé kétayayTuluse.

28 Atin gétiga tom i ni. I de betom fénimu iTuluse, sani de étéw fénémilién sabaf bé kétayanuwe, fiyon atiy mérigowe dob betome, rigonéyTulusey nan bé kéfiyono tome. 29Non bé do gétah,

énggétigay Tuluse nén atiy isuwe do waléy ngaén.Atin fénémilién bero inok rénigo no bero waléyloo bé Nga ne Jesus, inok i Beene waléy ofo tom.30 Atin i de betom do fénémili, fénunurén betom,atin féntintu no betom, maak énda i sala tom. Atinféamungé no so betom bé kégérotor Kristowe.

I kégédaw i Tuluse31 Amuk fégitungé tom i fantage bé ni, gétiga

tom i ni: I Tulusey dumo tome. Mélaw énda igétaban betom. 32 I Tuluse énda ménikaén mi-ray bé buntunge Ngaén Jesus. Yamula ténulakénfénggéganti no betom kéluhanan. Amuk loo bénan i kégédaw ne, irayén so betom i kéluhanaykailanga tome. 33 Enda i gétébo betom do fénémili iTuluse. Non Tulusey ménféwaléye betom métintudob adafa nuwe. 34 Enda i gékukum betom. Noni Jesu Kristowe, Been i ménléhu brab méntébulebrab déméniyat mangéy dob kuwonoy Tuluse inokongoté no fésagadan tom. 35 Enda i gékédan békégédaw Kristowe betom. Fiyon fo ké kérégénantom, taloo no wén i émférasay betom, taloo nomélayaf tom, taloo no méskinan tom, taloo nokakaidan tom, taloo no méléhu tom, énda géké-dana roy kégédaw Kristowe betom. 36 Non wén iMénsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Kakaidan tomféléhuén sénga tékélid sabaf betom i do kuyugén.Maak do bili-bili tom gédét do sumbalién.” 37Mélawfiyon fo ké kakaidan tom, témaban tom so sabafbé Jesuse sani mégédawe betom. 38 Non gétiga kuénda i gékédan bé kégédaw i Tuluse betom, fiyonfo ké méléhu tom taloo no méuyag tom. Fiyoni de télaki taloo no do saitan, énda gékédana roykégédaw Jesuse betom. Enda i éntingayén dob nibéleewe taloo no mangéy séna dini, gégaga de. I debarakat ro énda gégaga ro. 39Enda i éntingayén dobrotoro, taloo no dob ménaléme, gégaga de. Endai sébaan lénimbag gékédan bé kégédaw i Tulusebetom fénagéwén dob Kadna tome Jesu Kristo.

9Fantag bé de Judio

1 Wén i béréhé ku begom. Atin i ni béréhé ku,toow fo toow. Munuru bé Kristowe, mélaw éndatémugiu. I Rémogor i Tuluse bati dob fédéw guwebrab mémanduon begén. Mélaw gétiga ku, toow ini béréhé ku begom. 2 Toow fo tete i fédéw guwebéleewe ni brab démawét i fédéw guwe non bé deétéw gu, do dumo gu Judio, non énda munur robé Kristowe. 3 Amuk gagané ku saén, méuyotudamén mékukum gémantinon bero, brab waléyusésuway bé Kristowe, inok i de dumo gu do Judiowaléy ro munur bé Kristowe. 4 Beroy de ténayakufi Tuluse bé do gétah maak do ngaén. Fénggito noberoy barakat ne, brab fénasada no bero féfiyoné nobero. Brab nirayén beroy kitabe, brab fatute adatbé kéféngadafe, brab do fasad. 5 Fénémili i Tuluseyde katufua ro. Brab i Kristowe, ségétéw bero amunménwaléy kéilawan, non ménumah ségétéw Judio.Mélaw i Tuluse, sani méguléwe bé kéluhanane,médayéw dam taman sa taman! Amen!

6 Enda bénréh gu de ké énda tumanéy Tuluseyfasad ne dob de Judio. Non békén kéluhanay deJudio do tintu méngintulus loo bé fatute damén.

Roma 9:7 141 Roma 10:117 Békén kéluhanay de Judio, sani de séfu Abraham,do tintu méngintulus. Non bénréh i Tuluse dobAbrahame bé do gétahmano, “Do séfu i nga me Isaksaén i de tintu séfuém.” 8 Ay niy atag i ni, békénkéluhanay de séfu Abraham do nga i Tuluse. Non iIsakeménumah sabaf bé kéunur Abraham bé fasad iTuluse. Atin ségiléw so béleewe ni. Non i de étéw doséfu Isake tidéw dob fasad i Tuluse dob Abrahame, iménwaléye do nga i Tuluse. 9Non fénasad i Tulusebé Abrahame mano, “Bé fatute gai, séfuleu. Atinbé béno, géfégénga i bawag me Sarah ségétéw ngalagéy.”

10 Atin békén saén i ni. Non i nga ruwe féndawétIsak wén i ruwo gétéw ngaén bé bawag ne Rebekah.Beroy de séfing féndawét Jakob brab Esaw. 11-12Atinamun obor sénay Rebekahe de, bénréh i Tuluse demano, “I ofoe de waléy sugu-suguéy tuwaréye de.”Mélaw bénréh i Tulusey fantage bé ati mérigowedob de ni do nga, fiyon fo ké énda sénaménumah ro,brab fiyon fo ké énda séna réménigo ro fiyo taloo notete. Rénigoy Tulusey ni inok gétiga tom i kéfémilii Tuluse bé békén sabaf bé fiyowe rigonéy de étéwtaloo no bé tetee, yamula sabaf bé kétayay Tulusesaén. 13 Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “Toow na fo fénimu guy Jakobe bé Esawe.”

14 Amuk loo bé ni, aw gébérého tom ba éndamééntang i rigonéy Tuluse? Békén! 15 Non mén-béréh i Tuluse dob Moisese bé do gétah mano,“I étéwe kétaya ku kéurayay na guwe, méuray ina guwe de. Atin mégédawu bé étéwe kétaya kukégédawa ku.” 16Mélaw i funay Tuluse féfiyoné noyétéwe békén sabaf bé rénigoy étéwe loo ké kétayayétéwe. Yamula i funa nuwe saén émféfiyo bé étéwenon bé kégédaw ne de. 17 Non wén i ni MénsulatKébéréh i Tuluse dob datue dob Egipto mano, “Ifuna kuwe beem ménféwaléy datu inok fégito guybarakat guwe sébanil beem, atin émbantugu mélawdob kéluhanay sugud i duniyae ni.” 18Mélaw gétigatom mégédaw i Tuluse bé de étéw kétaya no kégé-dawa no. Brab fétégasé noy uléw i de étéw kétayano fétégasé no.

19Atin amuk sumbulo kombegén bé bénréh guwemakom, “Sedek kukuméy Tulusey de étéw ké éndamunur ro sabaf bé kéfétégas i Tuluse bé de uléwro? Enda i géatuh bé Tuluse.” 20 Endob énda ikuwagib gom sémumbul démowoy bé Tuluse loo bénan. Ufama, i binanggae énda gériklamo no dobréménigowe de mano, “Sedek rénigo mo begén loobé ni?” Ségiléw so bé étéwe, énda fatut riklamo nodob Tuluse. 21 Non i rémigowe bé ruwowe timanbinangga, fiyon fo ké sébaan saén i fégérigowe de,sani métégase fantad, wén i kuwagibén rémigo bésébaane de toow na fo fiyo brab balilaga.

22 Ségiléw so bé rénigoy Tuluse. Méuyot i Tu-luse émfégito bé kékérit ne brab émfégétigan bébarakat ne. Atin toow fo téningkélén i kékérit nebé de étéw fatut mékukum. 23 Atin méuyot soémfégito bé toowe kéfiyo no, énggiton dob dakélekégédawén betom do méntafayén féwaléyé no fiyoloo bé Beene. 24 Non betom i de fénémili i Tuluse,békén saén tidéw dob de Judio, yamula fiyon foytidéwe dob de békén Judio so. 25Non wén i Kébéréhi Tuluse fénsulatén bé Hoseawe mano, “I de étéwbékén kagén, féwaléyé ku bero do kagén étéw. Atin

i de étéw énda sénamégédawu bero, mégédawunénbero. 26Atin dob ingéde bénrého ku bé békén ro dokagén étéw, diyo fédawétén ro do nga i méuyageTulus.” 27 Atin ménbéréh soy Isaiase bé do gétahfantag bé de Judio mano, “Fiyon fo ké médooy deJudio loo bé kédooy de farék dob de dénsaan éndakéluhana ro méfukas dob de sala ro, éndob klohsaén. 28 Non i Kadnane fagayasé no kukumén ikéluhanay kéilawane.” 29Atinménbéréh soy Isaiasebé do gétah mano, “I barakatane Kadnan Tulus,amuk éndaméuray i na nuwebetomdo Judio,météytom mékukum kéluhanan loo bé kékukum ne bé deétéw dob Sodom brab dob Gomora.”

30 Ay niy atag i ni bénréh gu. I de békén Judio,fiyon fo ké énda téménlama ro waléymétintu, wén ido ménwaléy métintu bero dob adafay Tuluse sabafbé kéunur ruwe. 31 Endob i de Judio, énda waléy rométintu fiyon fo ké télamané roy waléye métintubé kéodoro ruwe bé kitabe. 32 Sede? Non éndaséménarig ro bé Jesu Kristowe. Yamula séménarigro bé de rigoné ro. Mélaw maak énggébangkud rodob dakéle batéw. 33Non wén i Ménsulate Kébéréhi Tuluse mano, “Fédiyoé kuy batéwe dob Sion, saniingéd i de Judio. Atin i de étéw énda méginugut rode, maak gébangkud ro brab mélawu ro. Endob i deétéw munur ro de, féfiyoné ku bero.”

101 Do dumo gu, ay niy kétaya kuwe brab kédasal

guwe dob Tuluse: Méuyotu de fo ké méfukas ide dumo gu Judio dob de sala ro. 2 Gétiga kuytémantu ro méngintulus, éndob békén katabuwan ikéféngintulus ruwe non békén toow i kétoroe unuroro. 3Enda nodoro roy aguwone fantag bé kéfétintuyTuluse bé étéwe. Yamula téménlama ro rémigokaro agéwon waléy métintu, sani kéodoro ruwe békitabe. Atin mélaw énda ménodor ro bé agéwoyTuluse. 4 Wén i mantuwe agéwon mangéy dobTuluse. Been i kéunure bé Jesu Kristowe. Mélawi de munur bé Kristowe waléy ro métintu. Atinéndaén kailanga roy modore bé kitabe inok waléyro métintu.

5 Sénulat Moisesey fantage bé kéwaléye métintusabaf bé kéodorone bé kitabe mano, “Amuk wén iétéw tintu fo modor bé kitabe énda félisé no de,gédoté noy umule magufusa.” 6 Endob ay niy Mén-sulate Kébéréh i Tuluse fantag bé kéwaléye métintusabaf bé kéunure mano, “Kagom fégitungén de kékailanga kom sélédén i Kristowe dob lawayo inokféangéyé kom fantad mangéy dob betome. 7 Atinkagom fégitungén de ké kailanga kom i mangéyedob gonoy de ménléhu inok angéyé kom tébuleéni Kristowe.” 8 Non ay niy Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, “Toow fo gédét i kébéréh i Tulusedob begome. Diyo dob de ba gom brab dob defédéw gom.” Atin been i niy Fiyowe Uret fantagbé kéunure bé Kristowe ureté key. 9 Non amukfayagé kom i Jesuse Kadnan bé de ba gom, brabamuk toow fo méginugut gom dob de fédéw gombé ténébule i Tulusey Jesuse, méfukas gom dob desala gom. 10 Non i kéunure dob de fédéw i funanewaléy métintu dob adafay Tuluse. Brab bé kéfayagede bé baey funane méfukas dob de sala. 11Non wéni Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “I kéluhanay

Roma 10:12 142 Roma 11:22munure de gédoté ro saén i fiyowe.” 12 Non dobadafay Tuluse énda i sébidanay de Judio brab debékén Judio. Enda i ramigoy Tuluse. Non i Kristowe,Been i Kadnay kéluhanay de munur dob Beene,brab tabangé noy kéluhanay de témawag mongotdob Beene. 13 Non wén i Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, “I kéluhanay de témawag bé Kadnanemongot tabang, méfukas ro.”

14 Endob énda gétawagay de étéw de amuk éndaséna munur ro de. Atin énda géunur ro amuk éndaséna énggélingoo roy fantage bé Jesuse. Atin éndagélingoo ro de amuk énda i muret fantag bé Jesusedob berowe. 15 Atin énda i géuret de amuk énda iséménugu bé murete. Wén i Ménsulate Kébéréh iTuluse fantag bé ni mano, “Toow fo fiyoy kégumahi de étéw magéw mangéy muret bé Fiyowe Uret.”16 Endob békén kéluhanay de mégélingo munurbé Fiyowe Uret. Non wén i sénulat Isaiase dobMénsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Kadnan, kloh ide munur bé uret geye.” 17 Mélaw géunur i étéweamuk gélingoo noy toowe uret fantag bé Kristowe.

18 Wén keey i émbéréh mano, “I funay de étéwénda munur non énda séna énggélingoo ro de.”Endob békén toow i nan non i kéluhana ruwe éng-gégélingo ron. Non wén i Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, “I urete énggélingoon dob kéluhanaysugud i duniyae, atin i kébéréhe ménlégéb dobkéluhanane.” 19 Atin amuk wén i émbéréh mano,“Endob i de Judio énda énggésobuto ro de keey,”énda toow i nan. Non sénulat Moisese dob Ménsu-late Kébéréh i Tuluse mano, “Fédaléwé ku begomdo Judio non fukasé kuy de békén Judio. Atinfékérité ku begom non mégédawu bé de étéw éndaénggétiga ro Begén bé do gétah.” 20Atinménkéntayi késulat Isaiase de so mano, “I de étéw énda sénlédro Begén, énggétiga roy fantage bé Begéne nonfénfégétiga ku bero.” 21 Endob bénréhén i fantagebé de Judio mano, “Toow fo métégas i de uléw robrab énda modor ro bé kétaya kuwe. Non fiyonfo ké démoyun tawagé ku bero, éndob mika romégélingo.”

11Fantag bé de Judio moso

1 Gido loo, kagom fégitungén de ké ténagak iTuluse nén i de Judio. Fiyon i begéne, ségétéwuso Judio tidéw dob katufua keye Abraham brabségétéwu so séfu Benjamen, ségétéw so Judio. 2 ITuluse énda ténagakén i de kaan do étéw fénémiliénbé do getah. Gétiga kom damén i sénulat Eliasefantag bé sala i de Judio. Déménasal i Eliase dobTuluse mano, 3 “Kadnan, fénléhu i de Judioy de sé-narigomomuret bé kébéréhme. Atin généba roy deahayan do tulakan gonoy de étéw méngadaf Beem.Atin begén séden iménsamaeméngadaf Beem, brabméuyot ro so méméléhu begén.” 4 Endob i Tuluseséménumbulmano, “Wén i fitéwngibu do dumomodo Judio fénliyu gu inok éndamamung roméngadafbé kéninontowe Baal.” 5 Ségiléw so bé béleewe ni,nonwén soy kloh fénémili i Tuluse bé de Judio sabafbé kégédaw ne bero. 6 Fémilié noy de étéwén békénsabaf bé de rénigo ro, yamula sabaf saén bé kégédawne bero. Non amuk fémilié noy de étéw sabaf bégalbék ruwe, békén sabaf saén bé kégédaw ne bero.

7Amuk loo bé nan, i de Judio énda gito roy sélédéruwe, sani kétintuwe. Non kloh saén bé de Judioyménwaléye de métintu, sani de fénémili i Tuluse.Atin i de dumo de ménwaléy métégas i de uléwro. 8 Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“I Tuluse fénwaléyén bero énda géfégitung brabénda gégito brab énda gégélingo inok énda gésobutro taman béleewe ni.” 9 Atin bénréh Dabide sodob Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Géfégitungro damén bé énda i sala ro non bé de médoo dokéfiyonon niray i Tuluse bero. Mélaw mékukum rodamén. 10 Waléy ro damén do langafén, inok éndagégito ro. Brab waléy ro damén do sungkungantaman sa taman sabaf bé de émbégat kérégénonoboé ro.”

11 Mélaw i de dumo gu do Judio maak éng-gébangkud ro sabaf énda ménunur ro bé Kristowe.Endob kagom fégitungén de ké ménlawu ro brabénda géfétindégoy Tuluse bero. Non i kéika ruwe béKristowe, ménwaléy kéfiyonoy de békén Judio. Noni urete fantag bé Kristowe ménlégéb dob de békénJudio funa ro ménfukas dob de sala ro. Ménrigoy niinok i de Judio waléy ro médaléw. 12 I kégésala i deJudioy funay kéluhanay étéwe fénfiyoy Tuluse. Nonsabaf bé kéika i de Judio de, ménwaléy do munur ide békén Judio. Mélawméumanan i kéfiyonone irayi Tuluse bé gaiwe gésénule i de Judio brab munur robé Kristowe.

Ufama bé Kayéwe13 Atin fantag man bé begome do békén Judio,

wén i béréhé ku begom. I begéne ségétéwu apostolsénugu mangéy dob begome do békén Judio. Atini funa kuwe magayas gémalbék, 14 inok i de dumogu do Judio waléy ro damén médaléw bé kéfukasebegom funay de dumo bero waléy so moso munurbé Kristowe inok méfukas ro so. 15 Non amunménika i Tuluse bé de Judio, énggésénule i de békénJudio atin ménwaléy ro do dumoy Tuluse. Atinmélaw méumanan i kéfiyonone iray i Tuluse amukséfule i de Judio waléy dumoy Tuluse, non maak doménléhu do méntébule.

16 Atin non i Abrahame munur bé Tuluse, wénso mosoy do séfuén waléy munur bé Tuluse. Nonamuk fiyoy darir i kayéwe, fiyo soy de fongo no.17 I de Judio ségiléw ro bé kayéwe mégonok. AtinTulusey gefee de. Atin kénléngén i dumoy defongo. Atin i begome, sénumfat i Tuluse begomdiyoatin fénwaléyén begom do mantu fongoy kayéw iTuluse. Mélaw gégédot gom so do kéfiyonon tidéwdob Tuluse ségiléw bé de Judio. 18 Endob kagomfégitungén de ké toow gom fo gérotor na bé deJudio. Non ségiléw gom so do falan fongo. Atin fatutgétiga kom i ni, i darire uyagé noy fongowe, békén ifongowey muyage bé darire.

19 Atin amuk émbéréh gom makom, “I Tulusekénda noy de dumoy de Judio inok tanggafé nobetom do békén Judio.” 20 Toow i nan. Endob i funaruwe ménkédan non énda munur ro. Atin i funakome ménsumfat non munur gom. Mélaw ingatgom, brab kagom félangka-langka. 21 Non amukkénléng i Tulusey de sungu do fongo sani de Judio,kéléngéno so begomdomantu fongo amuk téméréngom so munur. 22 Mélaw énggiton i kégédaw iTuluse brab kékukumne. Kukuménoy de étéw énda

Roma 11:23 143 Roma 12:20munur ro. Endob toow fo mégédaw begom amukfédayday gom témayakuf bé kégédaw ne. Endobamuk énda fédayday gom, kédané no begom loo béde sungu do fongo. 23 Atin i de Judio, amuk éndaénfédayday ro mika bé Tuluse brab amukmunur ro béJesuse, tayakuféy Tuluse man bero brab sumfaté nobero dob sunguwe gonon dob kayéw ne non fakayrigonéy Tulusey ni. 24 Non amuk i de fongo tidéwdob ségiyowe kayéw, sani begome do békén Judio,fakay sumfaté no dob kayéw ne, toow na fo magadi késumfat ne ségule bé de fongo tidéw dob nankayéw, sani de Judio.

I kégédaw i Tuluse25 Do dumo gu, méuyotu de fo ké gétiga kom i

toowe tidéw dob Tuluse fiyon fo ké énda gésobutoyde étéw de bé gétahe. I funa kuwe de émfégétiganbegom inok énda fédayéw-dayéw gom non makomké toow gom na fo gérotor bé de Judio. I kétégasi uléw i de Judio, énda démaydayén. Non wénso moso i gai gésénule ro. Been i gaiwe moso kémunur i kéluhanay de békén Judio fénémili i Tuluse.26 Tidéw béno, i kéluhanay de Judio méfukas roso. Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“Wén imémukase gégumah tidéw dob de Judio inokféwaléyé no métintuy de Judio. 27 Atin kédané kuyde sala ro loo bé fénasad guwe bero.” 28 I de dumobé de Judio ménwaléy ro sébanil bé Tuluse nonénda munur ro bé Fiyowe Uret. Ménrigoy ni inokméfukas gom do békén Judio. Gido loo, mégédawi Tuluse bé de Judio non beroy de fénémilién, atinnon bé fasad i Tuluse dob katufuay de Judio. 29Noni Tuluse énda méfégalin i kéfégitung ne bé atiyfémilié nuwe brab iraya nuwe kéfiyonon. 30 Atinfantag man bé begome do békén Judio, bé do gétahénda modor gom bé de sugu i Tuluse. Endobbéleewe énggédot gom i kégédaw i Tuluse non fénlisi de Judio. 31 Atin loo soy berowe, non fiyon fo kééndamodor ro bé de sugu i Tuluse béleewe ni, fakayi Tuluse méuray i na nuwe bero brab fésagadé nobero moso loo bé rénigo nuwe dob begome sabaf békégédaw ne. 32 Non i Tuluse, maak fénférisu noykéluhanay de étéw sabaf bé de sala ro brab fénggitono médait ro mékukum. I funa nuwe réménigo béni inok mégédaw bé kéluhanane bé kéfésagad ne.

33 Toow fo mégédaw i Tuluse! Toow fo gétigan iTuluse brab métilédtéd! Enda i gésobut bé kégétiganuwe taloo no rigoné nuwe. 34Nonwén i MénsulateKébéréh i Tuluse mano, “Enda i étéw gésobut békégétigay Tuluse taloo no kéfégitung ne. Atin éndai géféginau bé Tuluse.” 35 Atin wén soy MénsulateKébéréh i Tuluse mano, “Enda i géféélét dob Tuluseinok wén i utongén.” 36Non i Tulusey léménimbagebé kéluhanay de éntingayén, brab Beeney muyagebrab méguléwe bé kéluhanane. Atin i kéluhanay deéntingayén kaan inok médayéw. Médayéw damén iTuluse taman sa taman. Amen.

12I galbéke kay Tuluse

1 Mélaw do dumo gu, sabaf bé dakéle gédaw iTuluse betom, ongoté ku dob begomeké fédaya gomi Tuluse méguléwon begom. Been i maake tulakgom énda méléhuén. Fatut tintu fo fiyoy rigoné

kome inok mésuwat i Tuluse de. Been i fatutekéféngintulus gom. 2 Atin kagom miring bé adati de tete dob duniyae ni. Yamula fédaya gom iTuluse fégaliné no begom bé kéféwaléy ne mantubé de kéfégitung gom. Tidéw béno, gétiga kom ikétayay Tuluse sani fiyowe brab métintuwe brabmékésuwate.

3Atin non niray i Tuluse begén i aturane, béréhéku begom i ni: Kagom fégitungén de ké toow gomnafo gérotor bé de dumo gom. Yamula térifantad gombrab i séngae ségétéw begom fatut kémarang bélowoh ne loo bé kéunure niray i Tuluse dob beene.4Ufama, fégitung gom i lowoh i étéwe. Wén imédoodo réfaén. Atin i de réfa lowoh békén ségiléw ide rigoné ro. 5 Atin ségiléw so bé niy betome domunur bé Kristowe. Non fiyon fo ké médoo tom,ménwaléy tom maak do réfa i lowoh Kristowe. Atinmaak sésumfat tom kéluhanan. 6Toow fo mégédawi Tuluse. Non tidéw dob Beene wén i do séségiyo-giyo kéfurungo tom. Mélaw fatut rigonéy séngaeségétéw i kéfurungone niray i Tuluse de. Amuk iségétéwe betom furung muret bé kébéréh i Tuluse,fatutmuret loo bé kéunureniray i Tuluse de. 7Amukfurung go témabang, tabang go. Amuk furunggo témoro, toro go. 8 Amuk furung go émféfiyofédéw, rigo mo. Amuk furung go miray, iray gotémantu. Amuk furung go méguléw, fégéror goféguléw. Amuk furung go mégédaw, féororém i namuwe mégédaw.

9 Atin békén ubo-ubo saén i kégédaw gome béde dumo gom. Atin fatut ikaa kom i tetee. Atinlékafit gom dob fiyowe. 10 I betome, do sédumontom sabaf bé Kristowe, mélaw fatut tom ségédaw.Atin fatut méraan i na tome séfégadat. 11 Kagomfaukén, yamula fatut fégéror gom rémigo bé ké-tayay Kadnane sabaf bé fiyowe fédéw gom. 12 Fatutmoror tom non wén i inam tom dob Tuluse. Atinfatut témingkél tom bé de mérégén. Atin fatutdémoyun tom démasal. 13 Atin fatut sétukidé tomi éntingayéne katom dob de dumo tom munur béKristowe amuk méskinan ro. Brab fatut tayakufétom i de étéwdobde lawi tomfiyon fo ké énda gélolotom de séna.

14Kagom ongotén i kékukum i Tuluse bé de étéwémférasay begom. Yamula fatut dasal gom dobTuluse inok féfiyoné no bero. 15 Fatut mamungtom moror bé de étéw moror brab mamung tomkémérew dob de étéw kémérew. 16 Fatut waléysébaan i fédéw tome do munur bé Jesuse. Atinkagom félangka-langka, yamula fatut tom séloyukbé de étéw térifantad. Atin kagom fégitungén de kédo toow gom fo métilédtéd.

17Amuk wén i réménigo tete dob begome, kagomsémuli. Yamula fatut rigo gom saén i fiyowe inokénda i gédowoy begom. 18 Rigo gom i fiyowetaman gagané kom inok énda i ségiyo étéw mékéritbegom. 19 Atin do dumo gu, fégétédém gom i ni,kagom sémuli bé tetee. Yamula fédaya gom i Tulusesémuli bé kérit ne. Non wén i Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, “Begén i sémuli. Begén i kémukum,bang i Kadnane.” 20 Atin fatut odoro tom i niMénsulat Kébéréh i Tuluse mano, “Amuk mélayafi sébanile beem, féamaém. Atin amuk térumén,féinémém. Non amuk rigoné moy ni, waléy de

Roma 12:21 144 Roma 14:17mémala.” 21Kagom fédayaén i tetee sémugu begomrémigo tete. Yamula rigo gom fiyo inok tabanan itetee.

13Fantag bé de gémamak kukuman

1 Fatut i kéluhanay étéwe modor bé sugu i degémamak kukuman. Non i kéluhanay méguléwe,nirayay Tuluse bero aturan. Atin i ménfétindége bégobernowe, Tulus. 2Mélaw i sébanile bé gobernowe,sébanil bé féntindég i Tuluse, atin mélawmékukumi no étéw. 3 Non i de rémigo fiyo énda kailangaro mégilak bé de gémamak kukuman. Yamula i derémigo tete kailanga ro mégilak ro bero. Amukméuyot gom ké énda i funa kom mégilak bé deméguléw, rigo gom saén i fiyowe. Atin dayéwé ro sobegom. 4 Non i de méguléw, berowey sugu-suguéyTuluse inok fiyoy goho kome. Endob amuk rémigogom tete, fatutmégilak gomberononwén i kuwagibro kémukum. Berowey suguéy Tuluse kémukumbé de rémigo tete. 5 Mélaw fatut tom modor bésugu i de gémamak kukuman. Békén saén sabaf békékukumruwe éndob sabaf so bé gétiga tom i fatute.

6 Been i ni soy funa tome mayad buwis. Non ide méguléw, berowey de sugu suguéy Tuluse amukrigoné roy fatute rigoné ro. 7 Mélaw fatut bayadatom bé katabuwaney kéluhanay buwis tome. Atinfatut fégadata tom i de gémamak kukuman.

8Kagommutong. I maake utong gom saén i kégé-daw i dumo gome, atin bayada kombé gédawe séngatékélid. Non i tintuwe mégédaw bé dumo nuwetumané noy kitabe. 9 Non wén i ménsulate dobkitabe mano, “Kagom lémamfa. Kagom méméléhu.Kagomménakaw. Kagommingar.” Atin i de ni sugubrab de dumo de, fakay odoro tom amuk modortom bé ni sugu mano, “Fégédaw go bé dumo muwe,ségiléw bé kégédawme bé kaame lowoh.” 10 I étéwemégédaw bé dumo nuwe, énda rigoné noy tetee dobbeene. Mélaw i kégédawe, been i niy kétumane békéluhanay de kitab.

11 Atin fatut ségédaw tom non gétiga tom i nigai. Endaénmérugayén tidéw béleewe, séfule i Kris-towe. Béleewe toow na fo gédét i nan gai bé amunméngganay gomén munur bé Kristowe. Mélawfatut mingat tom de brab kagom iringén i ségétéwefidong. 12Non béleewe ni maak kélungonon éndobgédétén fuweh, sani késéfule Kristowe. Mélaw fatutkédané tom i de tete adat tom tidéw dob délémone.Atin fatut tom rémigo fiyo non been i niy maakekulangé tom niray Kristowe betom do étéw batidob géfékayae. 13 Fatut rigoné tom i fiyowe loo béfatute rigonén dob géfékayae. Mélaw kagom téolo-olon, taloo no mamung bé de tete karagiya, kagomsétayan bé ségiyowe saliyu bé bawag gome, kagomsékérit, brab kagommédaléw. 14Yamula ongot gomdob Kadnane Jesu Kristo tabanga no begom rémigobé fatute. Atin kagom odoron i de tete kétayay delowoh gom loo bé tafaye adat gom.

14Fantag bé amaéne

1 Amuk wén i dumo gom munur bé Kristowe,éndob énda séna méégét i kéunur ne, tayakuf gom.

Atin kagom séédél de ké ati kaane karang. 2 I étéweméégét i kéunur ne, gékaranga noy fakay amaé noykéluhanay de amaén. Endob i étéwe énda sénaméégét i kéunur ne, karangé noy fénéngalaf saéni fakaye amaé no. 3 I étéwe mama bé kéluhanayamaéne, békén fatut siyawé noy dumo nuwe kémama saén fénéngalaf. Atin i étéwe mama saénfénéngalaf, békén fatut dowoyé noy dumo nuwe kémama bé kéluhanane. Non ségiléw ro ténayakuf iTuluse bero. 4 Enda fatutén ké kukumé tom i dumotome. Non ségiléw tom do sugu-suguéy Tuluse.Mélaw Tulus saén i fatute kémukum betom bé atifiyowe brab tetee. Atin i dumo gome munur bé Je-suse rigoné noy fiyowe non i Kadnaney témabangane de.

5 Loo so bé de gai. Wén i do étéw kémarangbé wén kun i toow na fo mékétéfu gai. Endobwén soy do ségiyo étéw kémarang bé i kéluhanayde gai fantay-fantay ro dob adafay Tuluse. Fatutfégitungéy séngae ségétéw i kétayay Tuluse. Tidéwbéno fatut rigoné noy ati karangé nuwe kétayay Tu-luse. 6 Amuk wén i étéw karangé no wén i gai toowna fomékétéfu, rigoné no inok basana noyKadnane.Amuk wén i étéw mama bé kéluhanay amaéne,rigoné no inok basana noy Kadnane. Gétiga tom ini non fésalamata no dob Tuluse sabaf bé amaé no.Atin amuk wén i étéw énda mamaén bé kéluhanayde amaén, rigoné no inok basana noy Kadnane brabfésalamata no so dob Tuluse. 7 Non i betome domunur bé Jesuse, i funa tome méuyag brab méléhubékén inok rigoné tom saén i kétaya tome. 8Yamulaamuk méuyag tom séna, rigoné tom i funay Kad-nane médayéw. Brab amuk méléhu tom, méléhutom inok médayéw i Kadnane de. Mélaw amukméuyag tom taloo no méléhu tom, kay Kadnanebetom. 9 I funa Kristowe féndayaén i kéféléhue deatin méntébule, inok Been i Kadnane féguléwo noyde méuyag brab de ménléhu. 10 Mélaw kagoméndowoyén i de dumo gom munur bé Jesuse. Brabkagomén siyawén i de dumo gom munur. Nonkéluhana tom so moso témindég dob adafay Tulusebé gaiy kékukum ne. Mélaw Tulus saén i ké-mukume. 11Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “Loo bé kétoow i kéuyag guwe, i kétoowi kéluhanay étéwe lémingkuwéd dob adafa kuwe.Atin i kéluhanay étéwe fayagé ro Begén i Tuluse.”Been i bénréh i Kadnane. 12 Mélaw fétindégéyTulusey séngae étéw dob adafa nuwe inok béréhéroy kéluhanay de rénigo ro.

13 Mélaw kagomén kukumén i de dumo gom.Yamula fatut mingat tom inok i de dumo tom éndagésala ro sabaf bé de rénigo tom. 14 Sabaf sétimani fédéw guwe bé Kadnane Jesus, toow fo gétigaku ténungkas i Tuluse betom mama bé kéluhanayamaéne. Endob amuk wén i étéw karangé no liyéndob adafay Tulusey sébaane amaén, békén de fatutmama. 15 Endob amuk gito no begom mama, atinwaléy tete i fédéw ne de, énda mégédaw gom de.Mélaw kagom amaén i amaéne funay dumo gomegésala. Non i Jesuse ménléhu inok mékédan i desalaén. 16 Atin amuk wén i fiyo rénigo gom éndobkénarang i de étéw sala, kagom rigonén de mon,inok énda gébéréh ro tete fantag bé begome. 17Nondob kéféguléw i Tuluse bé de étéwén, énda mélaga

Roma 14:18 145 Roma 15:30i de amaén taloo no do inémén. Endob i toowefo mélaga i kétintuwe brab kéfiyoy fédéwe, brabkéorore sabaf bé kéfémandu i Rémogor i Tuluse.18Amuk modor tom bé Kristowe loo bé ni, mésuwati Tuluse betom. Atin mésuwat soy de ségiyo étéwbetom.

19 Mélaw fatut démoyun télamané tom rigonéni funa tome fiyoy de fédéw tom brab funa tomewaléy méégét i kéunur tome. 20 Kagom binasanéni rigonéy Tuluse sabaf bé amaéne saén. Ténungkasi Tuluse betommama bé kéluhanay amaéne. Endobkagom mama bé éntingayéne funay dumo gomegésala. 21 Ay niy fatute. Kagom mama karne, taloono miném arak taloo no rémigo éntingayén funaydumo gome gésala. 22Odoro kom i de kékarang gomfantag bé de amaén. Endob kagom séédél bé dedumo gom fantag bé de ni non Tulus i méguléwebegom. Méoror i étéwe fiyoy fédéw ne non rigonénoy gékaranga nuwe fiyo. 23 Endob i étéwe amaénoy gékaranga nuwe tete, kukuméy Tuluse nongétiga no gésala ké rigoné no. Non amuk rigoné tomi gékaranga tome tete, gésala tom de.

151 Atin i betome méégétén i kéunur tome, fatut

tingkélo tom i de énda séna méégét munur, brabfatut tabanga tom bero. Enda fatut rigoné tom i dekatom kétayan saén. 2Yamula fatut rigoné tom soymékésuwate dob de dumo tom inok waléy méégéti kéunur ruwe. 3 Non fiyon i Jesu Kristowe éndarénigo noy kaane kétayan. Non wén i MénsulateKébéréh i Tuluse mano, “I de tete bénréh ro dobTuluse, bénréh ro so dob Begéne.” Sénulatén i niinok giton rénigo Jesusey kétayay Tuluse fiyon fo kéfénrasay ro. 4 Non i kéluhanay Ménsulate Kébéréhi Tuluse, ménsulat inok métoro tom, brab inok wéni inam tom sabaf bé kéwaléy tome témingkél brabsabaf bé kéfiyoy de fédéw tom ké masa tom béMénsulate ni Kébéréh i Tuluse. 5 I Tuluse fétingkéléno betom brab féfiyoné noy de fédéw tom. Mélawfésétimané no damén i de fédéw tommiring bé JesuKristowe, 6 inok séréngan tom démayéw bé TuluseAbay Kadna tom Jesu Kristo.

7 Mélaw sétayakuf gom maak do sétuwaréységiléw bé kétayakuf Kristowe betom, inok mé-dayéw i Tuluse de. 8 Béréhé ku begom, i Kristoweménwaléy maak sugu-suguéy de Judio inok fégitono tintu fo tumanéy Tulusey fasad ne fénasadéndob katufuay de Judio bé do gétah. 9 Atin rénigonoy ni inok i de békén Judio dayéwé ro soy Tulusesabaf bé kégédaw ne. Non wén i Ménsulate Kébéréhi Tuluse mano, “Toow fo dayéwé ku Beem Tulus,brab dayéwéy de békén Judio so Beem. Dayéwé keyBeem bé de kanta gey.” 10Atin wén soy ni MénsulatKébéréh i Tulusemano, “I de begom do békén Judio,oror gom séréngan bé de Judio do fénémili étéw.”11Atin wén soy ni Ménsulat Kébéréh i Tuluse mano,“I de begom do békén Judio, dayéw gom i Kadnane.Atin i kéluhanay étéwe fatut dayéwé roy Tuluse.”12 Atin sénulat Isaiase soy ni mano, “Gégumah iségétéwe étéw séfu Jessehe. Atin Beeney waléyeméguléw bé de békén Judio. Atin sémarig ro dobBeene.”

13 Atin i Tuluse, sani miraye kéfiyonon ongot-ongoté tom, féororé no daménbegom, brab féfiyonéno damén i de fédéw gom sabaf bé kéunur gome de,inokminutméégét i inam gome dob Tuluse sabaf bébarakat i Rémogor ne.

14 Atin fantag bé begome do dumo gu, gétigaku fiyoy de adat gom brab médooy de gétiga kombrab gétigan gom sétoro. 15 Gido loo, ménbarawutémoro begom dob ni sulat inok énda gélifoto komde. Ménbarawu non niray i Tuluse begén i aturane,16 inok muretu dob begome do békén Judio. Nonsénugu Jesu Kristowe begén rémigo bé ni. Gémal-béku maak fadi non ureté kuy Fiyowe Uret i Tuluseinok i begome do békén Judio waléy gom maakténulak dob Tuluse. Atin tayakuféy Tuluse begomnon féntintuy Rémogor i Tuluse begom. 17Atin nonbé kétabang Jesu Kristowe begén, énda mémalawuémbéréh fantag bé kéluhanay rigoné kuwe bé gal-bék i Tuluse. 18 Endob i gébérého kuwe saén i fan-tage bé fénrigo Kristowe begén bé kéusar ne begén.Non wén i de begom do békén Judio ménodor bésugu i Tuluse sabaf bé kétoro guwe brab rénigoguwe. 19 Non i barakat i Rémogor i Tuluse fénrigono begén i médoowe do mékégaif. Mélaw amunménagéwu tidéw dob ingéde Jerusalem taman dobingéde Iliriko, tintu fo nuret guy Fiyowe Uret fantagbé Jesu Kristowe. 20Toow fo méuyotu muret bé Fiy-owe Uret dob de ingéd énda séna énggégélingo i deétéw fantag béKristowe. Nonmikaumuret saéndobde étéw énggégélingo ron fantag bé Jesuse tidéwdob de ségiyo étéw. 21Nonwén iMénsulate Kébéréhi Tulusemano, “I de étéwénda séna énggélingoo royfantage bé Beene, gétiga ro moso. Atin i de étéwénda séna ménureton ro, gésobuto ro moso.”

22Been i niy funa kuwemédoonén guleménanggamangéy dob begome. Non ménggéroru magéwmangéy dob de séségiyo-giyo ingéd. 23 Endobbéleewe ni, énggilidén i rigoné kuwe dob de nigonon. Atin ménrugayén i kéuyot guwe mangéydob begome. 24 Mélaw méuyotu mangéy dob be-gome. Non magéwu mangéy Espaniya, atin fiyoké mawétu dob begome singkow bé kéagéw guwemangéy diyo. Atin amuk gilidén i fiyowe kétukawgu begom, fiyo ké tabanga kom damén begén békéagéw guwe mangéy Espaniya. 25 Endob béleeweni mangéyu Jerusalem inok uwité kuy tabange kayde munur bé Jesuse bati diyo. 26 Non wén i niray ide munur bé Kristowe dob Masedonia brab Akayakay de méskinan do munur bé Kristowe diyo dobJerusalem. Niray ro non been i kétaya ruwe. 27Toowro fo moror témabang non maak wén i utong ro béde munur dob Jerusalem. Non i de Judio ténukidoro bero bé kéunur ruwe bé kéangéy guwe dob debékén Judio. Mélaw i de békén Judio, fatut téma-bang ro miray kurta dob de méskinan do Judio dobJerusalem. 28 Atin amuk fégilidé kuy ni galbék atingéiraya kun beroy kéluhanay ni kurta, tausu nénmangéy Espaniya brab mawétu dob begome. 29Atingétiga ku amuk mangéyu dob begome, féfiyonéKristowe betom sabaf bé kéagéw guwe.

30 Atin do dumo gu, non bé kéunur tome béKadna tome Jesu Kristo brab non bé késégédawtome tidéw dob Rémogor i Tuluse, ongoté ku begomdasal gom témantu inok tabangay Tuluse begén.

Roma 15:31 146 Roma 16:27Amuk rigoné kom i ni, géamung gom bé galbékguwe. 31 Dasala kom begén inok i de énda munurdob Judea énda fésug-sugé ro begén. Brab dasal gominok moror i de munur dob ingéde Jerusalem sabafbé uwité kuwe bero. 32Amuk mérigoy ni brab amukkétayay Tuluse, gétausu mangéy dob begome, brabtoowu fo moror. Mélaw géséféfiyo tom do fédéwbé kétukaw guwe begom. 33 I Tuluse, sani funatomefiyoy fédéw tome, fémanduo no damén begomkéluhanan. Amen.

16I késégifa Pablowe

1 Wén i ségétéwe libun féndawét Febe mangéydob begome. Beeney dumo tome so munur béJesuse brab fiyoy adat ne. Atin béleewe téma-bang gémalbek dob de munur dob ingéde Senkrea.2Tayakuf gomdamén sabaf béKadnane loo bé fatuterigoné tom domunur bé Jesuse. Atin tabang gom béatiy kailanga nuwe, non médooy ténabang ne, atinténabangén so begén.

3 Atin féfégérarém gom begén i Prisilahe brabAkilahe. Non beroy de dumo gu géménalbék bégalbék Jesu Kristowe. 4Niray roy férénawa ruwe békétabanga ruwe begén, gédét ro féléhuén. Mélawfésalamata ku bero loo soy de étéw békén Judiodo munur bé Kristowe. 5 Atin féfégérarém gomso begén i de munur sélimud dob lawi ro Prisilahebrab Akilahe. Brab féfégérarém gom so begén iEpenetowe, sani kégédawa kuwe dumo gu. Beeneysunguwe étéwménunur béKristowedobAsia. 6Atinféfégérarém gom so begén iMariahe, sanimégéroregémalbékon begom. 7 Atin féfégérarém gom sobegén i Andronikowe brab Juniase, sani de dumo guJudio. Bé gétahe, beroy de dumo gu do férisu. I deapostol toow fo basana ro bero, brabménunur ro béJesuse bé énda séna munuru de.

8 Atin féfégérarém gom so begén i Ampliatowe,sani kégédawa kuwe dumo tommunur bé Kadnane.9 Atin féfégérarém gom so begén i Urbanowe, sanidumo tome gémalbék bé galbék Jesu Kristowe. Brabféfégérarém gom so begén i Estakiwe, sani kégé-dawa kuwe dumo gu. 10 Atin féfégérarém gom sobegén i Apolose, sani ménfégitowe bé kéimu ne béKristowe. Atin féfégérarém gom so begén i de étéwdob kuréngo Aristobuluse. 11Atin féfégérarém gomso begén i Herodione, sani dumo guwe Judio. Atinféfégérarém gom so begén i de étéw dob kuréngoNarsisuse munur bé Kadnane.

12 Atin féfégérarém gom so begén i Trifaenawebrab Trifosowe, sani de gémalbék bé galbék i Kad-nane. Atin féfégérarém gom so begén i Peruse, sanikégédawa kuwe dumo gu, sani mégérore gémalbékbé galbék i Kadnane. 13 Atin féfégérarém gom sobegén i Rufuse, sani ménbantuge gémalbék kayKadnane. Atin féfégérarémgomso begén i idéngne,sani maake idéng gu so sabaf bé kégédaw ne begén.14 Atin féfégérarém gom so begén i Asinkrituse,Flegon, Hermes, Patrobas, Hermas, brab de dumoro munur. 15 Atin féfégérarém gom so begén iFilologuse, Julia, brab Nereuse, brab libu nuwe brabOlimpase brab kéluhanay de dumo ro munur.

16Atin fégito gom i kégédawgome amuk sémégifagom. I kéluhanay de munur fésamfayé roy késégifaruwe begom.

17 Atin do dumo gu, ongoté ku dob begome béingat gom bé de émféséédél brab témoro bé ségiy-owe kétoro bé féngganad gome. Férayu gom deinok énda kédané roy kéunur gome. 18 Non i deni do étéw, énda rigoné roy kétayay Kadnane JesuKristo. Yamula rigoné roy karowe kétayan. Atintugio roy de énda séna féngganadén bé de furungkébéréh ureté ro. 19 I kéluhana keye, énggélingookey i fantage bé kéodoro kome bé Fiyowe Uret funaku moror. Méuyotu fo ké gétiga kom i kéluhanayfiyowe. Endob énda damén gétiga kom i tetee.20 Atin i Tuluse, sani émféfiyowe bé fédéw tome,tabanga no begom inok tabana kom sékoy Satanase.

Atin mégédaw fo damén i Kadnane Jesus begom.21 I Timoteowe, sani dumo guwe gémalbék, ségi-

faé no begom. Atin i Lusiowe brab Jasone brabSosipatare do dumo gu Judio, ségifaé ro so begom.

22 Atin i begéne, Tersio sani fénsulat Pablowe béni, ségifaé ku so begom sabaf bé Kadnane.

23 Atin i Gayowe, sani gefee bé lawie batio keybrab sélimudo keye do munur, ségifaé no so begom.Atin i Erastowe, sani mitonge bé kurtae dob niingéd, brab Kartuse dumo tom, ségifaé ro so begom.

24 Atin mégédaw fo damén i Kadna tome JesuKristo begom kéluhanan. Amen.

25Dayéwé tom i Tuluse. Géféégéto noy de kéunurtom bé Jesuse. Gérigono noy ni sabaf bé FiyoweUret fantag bé Jesu Kristowe ureté ku. Been iniy Fiyowe Uret énda gésobutoy de étéw de nonménbunéyménrugayén. 26Endob béleewe, i FiyoweUret fantag bé Jesuse giton dob de sénulat i desénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne. Atin nonsénugu i magufusae Tulus, fégétiga key bé de étéwdob kéluhanay de ingéd, inok i kéluhanay de étéwdamén méginugut ro de.

27 Atin médayéw damén i sébaane Tulus. Endai ségiyo saliyu bé Beene. Gétiga noy kéluhanane.Médayéw damén sabaf bé Jesu Kristowe taman sataman. Amen.Pablo

1 Korinto 1:1 147 1 Korinto 1:31

I Sunguwe Sulat Pablowe dob deMunur bé Kristowe dob KorintoBeen i niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani mén-

bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. Tafayénséménugud i Pablowe dob ingéde Korinto. Atin i dedumo bé de étéw diyo ménwaléy ro munur bé JesuKristowe sabaf bé kéuret Pablowe.

Endob amun méntékédan i Pablowe diyo, wén ide dumo bé de munur diyo rénigo roy tetee. Atini de dumo de, wén i de ménénginsa fantag bé atifatute rigoné ro sabaf bé kéunur ruwe. Médooy defénginsaé ro nonmantu ro sénamunur bé Kristowe.

Mélaw séménulat i Pablowe inok sumbulo nobero bé de fénginsaé ro. Nugar Pablowe soy dedumo bero do ménsala.

1 Begéney Pablowe, fénémili i Tuluse ménwaléyapostol Jesu Kristowe sabaf bé kétayay Tuluse. ISostenese dumo tom munur bé Jesuse brab begéne,sulata key begom 2domunur bé Tuluse bati dob Ko-rinto. Fénémili i Tuluse begom inok waléy mélinisdob adafa nuwe sabaf bé Jesu Kristowe. Ménwaléygom do étéw i Tuluse beroy kéluhanay de étéw dobkéluhanay de ingéd munur bé Jesu Kristowe, saniKadna ruwe brab Kadna tome so.

3 I Abay tome Tuluse brab Kadna tome Jesu Kristotoow fomégédaw damén begom brab iray ro daméni métanéke do fédéw.

I kéfiyonone sabaf bé Kristowe4 Toow fo démoyunu fésalamat bé Tuluse non

bé kégédaw ne begom fénagéw dob Jesu Kristowe.5 Non toow fo fénfiyoy Tuluse begom bé kéwaléygome do dumo Jesu Kristowe. Mélaw tintu foénggésobuto kom i toowe kétoro brab gétigan gomso témoro de. 6Ménwaléy toow fo méégét i kéunurgome bé ténoro geye begom fantag bé Kristowe.7 Mélaw i Tuluse nirayén begom i kéluhanay kéfu-runge kailanga kom tidéw dob Rémogor ne, bé lalagome ongot-ongot bé késéfule i Kadna tome JesuKristo. 8 Beeney émféégéte bé kéunur gome tamandob tamfaday duniyae, inok énda i sala gom dobgaiy késéfule ne. 9 Toow fo gésarig tom bé Tuluse,sani ménémilie betom inok waléy tom do dumoyNga ne Jesu Kristo, sani Kadna tome.

Ménsébaad ro10 Do dumo gu, sabaf bé kéféguléw i Kadna tome

Jesus betom ongoté ku begom kagom sébaad-baad.Yamula séfagayun gom inok waléy ségiléw i defédéw gombrab de kéfégitung gom. 11Non do dumogu, bénréh i de étéw do dumoKloewe démoyun gomkun séédél. 12Wén kun i do dumo begom émbéréhmaro, “Kuyug Pablo gey i begeye.” Atin i de dumode kun émbéréhmaro, “KuyugApolos gey i begeye.”Brab i de dumo begom émbéréh ro maro, “KuyugPedro gey i begeye.” Atin i de dumo do émbéréhmaro, “Kuyug Kristo gey i begeye.” 13 Toow fo tetei nan. Maak sénufak-ufak gom i Kristowe. Békénbegén i ménléhue dob kruse inok méfukas gom béde sala gom. Brab énda ménbautis gom inok waléygom do kagén kuyug.

14 Fésalamatu dob Tuluse non békén begén iménautise begom saliyu bé Krispowe brab Gayowe.15 Mélaw énda i gébéréh de ké ménbautis gomdob dawét guwe. 16 (Bénautis guy Estabanase brabkéluhana ro ségélawi. Endob éndaén i ségiyo éng-gétédémo ku bénautis gu.) 17 I funa Kristowe begénséménugu békén ké mautisu. Yamula sénuguénbegén muret bé Fiyowe Uret. Atin énda fénfu-rungén begén muret loo bé de étéw dob duniyae ni,inok i de étéwmégélingo, éndamunur ro saén sabafbé kéfurung guwe émbéréh. Yamulamunur ro sabafbé barakat i Tuluse. Mélaw énda émbunéy i barakatKristowe mémukas bé de étéw sabaf bé kéléhu nedob kruse.

I kégétigay Tuluse18 I de étéw mékukum ro, marok énda i laga i

kéurete fantag bé kéléhu Jesuse dob kruse. Endobi betome do ménfukasén dob de sala tom, gétigatom toow i Fiyowe Uret brab fégito noy barakati Tuluse. 19 Wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusefantag bé ni mano, “Binasané kuy kégétigay deméngganad. Atin fégito gu énda i laga i kéfégitungi de étéw marok do métilédtéd ro.” 20Mélaw gétigatom énda i laga i kégétigay de énggéféganad taloono de métilédtéd taloo no de furung émbéréh dobni duniya. Non fénggitoy Tuluse énda i lanték ikégétigay kéilawane.

21 Toow fo gétigan i Tuluse. Bénantakén bé éndagésobutoy de étéw de sabaf bé de kégétiga ro saén.Yamula ménsuwat i Tuluse mémukas saén bé deétéw munur bé Fiyowe Uret ureté key, fiyon fo kébéréh i de étéw énda i laga i Fiyowe Uret. 22 I deJudio méuyot ro gégito do mékégaif inok géunurro de. Atin i de étéw tidéw Akaya méuyot romégélingo bé de gétigan muret inok géunur ro de.23 Endob ureté tom i fantage bé Kristowe ménléhudob kruse. Endob i de Judio mika ro de. Atin ide étéw békén Judio fégitungé ro énda i lagaén.24 Endob i de étéw do fénémili i Tuluse munur ro,do Judio brab do békén Judio, gétiga roy barakat iTuluse brab kégétiga nuwe fénggito no dob kéléhuJesu Kristowe. 25Non i kégétigay Tuluse toow na fogérotor bé kégétigay de étéw, fiyon fo ké fégitungéro énda i lagaén. Atin i barakat i Tuluse toow na foémbagér tidéw bé kébagér i de étéw, fiyon fo ké wéni do étéw fégitungé ro énda i bagér i Tuluse.

26 Do dumo gu, fégétédém gom i ni. Amun fén-waléy i Tuluse begom do munur, énda sénay médoobegom do gétigan, brab énda sénay médoo begomdo odoron, taloo no do gérotor étéw. 27 Endobi Tuluse fénémilién i de étéw léngléngén ro dobadafay kéilawane inok kémalanan i de étéw maroktoow ro fo gétigan. Atin fénémilién i de étéw dogérifantad dob adafay kéilawane inok kémalanani de étéw do téfégérotor. 28 I Tuluse fénémiliéni de étéw diyangkaén brab ikaan brab énda i lagaro kun dob duniyae ni inok fégito no énda i lagai de éntingayén karangéy de étéw toow fo mélaga.29Mélaw énda i étéw géfélangka-langka dob Tuluse.30 Gido loo, fénwaléyéy Tuluse betom dumo Jesuse.Atin i kéluhanay de kégétiga tom tidéw dob Tulusefén-angéyén bé Kristowe. Atin sabaf so bé Kristowe,ménwaléy tom do métintu brab malinis dob adafayTuluse brab méfukas tom bé de sala tom. 31Mélaw

1 Korinto 2:1 148 1 Korinto 3:15toow i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Amukwén i méuyot fébantug-bantug, fatut fébantug-bantug saén bé atiy rénigoy Kadnane.”

2I Fiyowe Uret

1 Atin do dumo gu, amun énggégumahu dobbegome, nuret guy Fiyowe Uret i Tuluse. Endobénda ménfurungu émbéréh taloo no muret loo béségétéwe wén i kégétiga no. 2 Non ménuyotu saénmuret dob begome fantag bé Jesu Kristowe brabfantag bé kéléhu ne dob kruse. 3 Mélaw amunénggumahu dob begome, toowu fo ménggilak brabléménukub, non gétiga ku énda furungu muret.4 Atin amun nureto ku begom, énda ménusaru béfurunge kébéréh taloo no kégétigan. Yamula iRémogor i Tuluse diyo dob begéney ménféunurebegom bé barakat ne, 5 inok i kéunur gome békénsabaf bé kégétigay étéwe. Yamula munur gom saénsabaf bé barakat i Tuluse.

I kégétigay Tuluse6 Endob i toowe, toroé kuy tintuwe ménalém

kégétigan dob de étéw méégét i kéunur ruwe. En-dob i ni kégétigan békén tidéw dob kéilawane taloono tidéw dob de méguléw dob duniyae bé ni do gai.Nonmékédan i kéféguléw ruwe. 7Yamula toroé kuyménaléme kégétigay Tuluse, sani ménbunéye nonénda fénggitoy Tuluse de bé do gétah. Non amunénda séna lénimbag i Tulusey duniyae ni, énggétiganon i atiy rigoné nuwe bé fukasé no betom inokméuyag tom taman sa taman dob lawayo. 8 Enda iségétéw méguléw dob duniyae ni énggésobuto noyni ménalém kégétigan. Non amuk énggésobuto ro,énda damén fénléhu roy barakatane Kadnan dobkruse. 9 Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “Enda i ségétéw énggégito taloo no éng-gégélingo taloo no énggéfégitung bé de fiyo dolanguntaman ténafay i Tuluse kay de étéw méimude.” 10 Atin i de ménbunéy bé do gétah, fénggé-sobut i Rémogor i Tuluse dob betome. Non gétigayRémogor i Tulusey kéluhanane, fiyon i de ménalémkéfégitung i Tuluse. 11 Enda i gétigan bé atiy dobkéfégitung i ségétéwe étéw saliyu bé beene so.Ségiléw so bé Tuluse. I Rémogor i Tuluse saén igétigane bé atiy dob kéfégitung i Tuluse. 12 Atinénggédot tom i Rémogor i Tuluse bati dob de fédéwtom. Békén rémogor tidéw dob duniyae ni, éndobRémogor i Tuluse. Fégétiga no betom i kéluhanayniray i Tuluse betom.

13 Mélaw toroé tom i ténoro i Rémogor i Tu-luse betom, békén tidéw saén dob kégétigay étéwe.Toroé tom i toowe tidéw dob Rémogor i Tulusedob de étéw bati i Rémogor i Tuluse diyo dob defédéw ro. 14 Endob i étéwe énda diyo i Rémogori Tuluse dob fédéw ne, énda gétayakufo noy deéntingayén tidéw dob Rémogor i Tuluse non éndagésobuto no de. Atin karangé noy énda i lagaénnon i Rémogor i Tuluse saén i émfégésobute de. 15 Iétéwe batioy Rémogor i Tulusey fédéw ne, gésobutonoy kéluhanane. Endob i étéwe éndadiyo i Rémogori Tuluse dob beene, énda gésobuto noy kéfégitung ide étéw diyo i Rémogor i Tuluse dob berowe. 16Nonwén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Enda

i gétigan bé atiy dob itungay Tuluse brab, éndai gétoro bé Tuluse.” Endob i betome do munur,fénggito Kristowe betom i kéfégitung ne.

3Do sugu-suguéy Tuluse

1Dodumogu, amundiyou séna dob begome, éndaénggébérého ku begom i ségiléwe bé kébéréh guwedob de étéw fénémanduoy Rémogor i Tuluse. Nonkailanga kuy émbéréhe dob begome maak do ngamunur bé Kristowe. Non odoro kom sénay de tetekétaya kom. 2Mélaw énda gétoroo ku begom bé deménalém kégétigan, non ségiléw gom bé ngae éndagéamaa noy métégase amaén, éndob ratah saén.Fiyon béleewe ni, énda gésobuto kom i ménalémekétoro gu. 3 Non odoro kom sénay de tete kétayakom. Wén sénay domédaléw brab do séédél begom.Mélaw giton dob begomey kéodoro kome bé detete kétaya kom, ségiléw bé de énda munur béJesuse. 4 Non amuk wén i émbéréh begom maro,“Begey i kuyug Pablowe”, brab émbéréh i de ségiyomaro, “I begeye do kuyug Apolos gey”, fégito gom ikéségiléw gome bé de énda séna munur.

5 Fégitung gom i fantage bé de ni. I begéne, saniPablowe, ati begéne? Atin ati Apolose? Ségiléwgey falan do sugu-suguéy Kadnane saén. Fénuret iTuluse begey inok munur gom. Rigoné key saén igalbéke sénugu i Tuluse sénga ségétéwbegey rigonékey. 6Maak do gémalbék gey dob fantade. I begéneségiléwu bé mohoke. Atin i Apolose ségiléw bémitisone de wayég. Endob Tulusey émfééruke bé denohok. 7Mélaw békén i mohoke taloo no mitisonede wayég i fatute de médayéw. Endob Tulus saéni fatute de médayéw non Been i émfééruke de. 8 Imohoke brab mitisone de wayég, énda i isu berotoow na fo gérotor. Atin irayay Tuluse bero barasloo bé kédakél i de galbék rénigo ro. 9Non i begeyeApolosey de sugu-suguéy Tuluse brab sétabang geygémalbék. Atin i begome maak do nohok i Tuluse.

Atin ségiléw gom bé sébaane lawi rénigoy Tuluse.10 Atin i Tuluse fénwaléyén begén ségétéw furungrémigo lawi. Mélaw begén i ménfédiyoe bé batéwegonoy de liléy ménbunsud. Atin ségiyo man iémfétause bé kérigowe bé ni lawi. I atag i ni, wéni ségiyo témoro begom béleewe ni. Atin i émfétausebé galbéke fatut ingata noy rigoné nuwe. 11 Atinsébaan saén i batéw i lawi i Tuluse. Been i Jesu Kris-towe fénwaléy i Tuluse maak batéw non Been saéni unuro tome. 12 Atin i de rémigo bé lawi i Tuluse,médooy de fégérigo ro de. Atin i de séségiyo-giyofégérigo bé lawie ségiléw bé de séségiyo-giyo ké-toro. Amuk fiyoy kétoroe maak do bélowon brab dofilak brab do balilaga do batéw. Enda métuwég i deni do éntingayén. Endob amuk énda fiyoy kétoroe,ségiléw bé de kayéw brab do kéroon. I de ni doéntingayén magad do métuwég. 13 Bé gaiwe mososéfule i Kadnane mangéy kémukum, giton i galbék ikéluhanay de étéw. Atin téngkadé noy de galbék robé aféye. Amuk fiyo, éndamétuwégén. Endob amuktete, métuwég. 14Atin amuk éndamétuwég i galbéki ségétéwe étéw, gédoté noy baras ne tidéw dobTuluse. 15 Endob amuk météy métuwég i galbék iségétéwe étéw, énda gédoté noy baras ne fiyon fo kéménfukas inok éndamékukumén. Ségiléw bé étéwe

1 Korinto 3:16 149 1 Korinto 5:4énggéféraréy tidéw dobmétuwége lawi éndob éndai énggéuwito no.

16Gétiga kom damén i begomemaak lawi i Tulusenon diyo i Rémogor ne bati dob de fédéw gom.17 Atin amuk wén i minasa bé lawi i Tuluse, bi-nasanéy Tuluse soy nan étéw, non i lawi i Tulusemékétéfu. Atin begom i nan lawi.

18 Kagom tugion i lowoh gome. Non amuk wén iségétéw begom manok toow fo gétigan dob adafayde dumonodobduniyaeni, fatutwaléy énda i gétigano dob adafay de étéw, inok waléy toow fo gétigandob adafay Tuluse. 19Non i kégétigane dob duniyaeni énda i lagaén dob adafay Tuluse. Non wén i Mén-sulate Kébéréh i Tuluse mano, “Usaréy Tulusey deakar i de énggétigan do étéw fégélangkébén bero.”20 Atin wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“I Kadnane gétiga noy kéfégitung i de gétigan doétéw énda i lagaén.” 21Mélaw kagom fégéfélangka-langka i kéfuray gome bé de étéw. Non i begeyedo sugu-sugué kom, békén gey funa kom félangka-langka. 22Atin i begéne brab Apolose brab Pedrowe,niray i Tuluse begey dob begome inok tabanga keybegom. Fiyon i duniyae ni, brab de éntingayéngégumah moso, brab de éntingayén béleewe ni,brab fiyon i de umul brab kéléhu, niray i Tuluse inokféfiyoné no begom. 23 Atin i begome ka Kristowe,brab i Kristowe kay Tuluse.

4Do apostol

1Atin fantag bé begeye do témoro, fatut karangékom begey do sugu-sugué Kristowe. Non sénarig iTuluse dob begeyey deménalém kébéréhén. 2Atin isarigone fatut odoro noy de sugu i amu ne. 3 Endobénda émbukuu fantag bé ati kéfégitung gome begéntaloo no i kéfégitung i de ségiyo étéw begén. Fiyoni begéne, énda kukumé kuy kagéne lowoh. 4 Endatete i fédéw guwe fantag bé de rénigo gu. Gidoloo, énda séna gito no ké fiyo taloo no ké tetei de rénigo gu, non Kadnaney kémukume begén.5Mélaw kagom sékukumbéleewe ni. Yamula ongot-ongot gom i késéfule i Kadnane. Non fégito no bébéno i kéluhanay rénigoy de étéw do énda séna gitono béleewe ni. Atin fégito no soy ati dob fédéw ikéluhanay étéwe. Bé béno gai, i Tuluse dayéwé noyséngae ségétéw look énda, sabaf sa bé de rénigo ro.

6 Do dumo gu, énggélabito kuy dawét guwe brabApolose. Endob i begeye do ufama saén inokgétiga kom bé fatut odoro kom saén i fénsulat iTuluse. Mélaw kagom karangén de ké toow nagérotor i ségétéwe témoro bé dumo nuwe témoro.7 Fégitungé kom keey do toow gom na fo gérotorbé de ségiyo. Endob dufang i nan kéfégitung.Non i kéluhanay de éntingayén do kagom, Tulus iméniraye de dob begome. Mélaw kagom félangka-langka, non énda foy éntingayén do kagom saliyu béde gédoté kom tidéw dob Tuluse.

8 Fégitungé kom keeyén bé éndaén kailanga komi tabange tidéw dob Tuluse. Fégitungé kom keeyénbé énggédot gom i kéluhanay de kéfiyonon tidéwdob Tuluse. Fégitungé kom keeyén bé béleewe niméguléw gom séréngan bé Kristowe fiyon fo ké ibegeye do apostol énda séna méguléw gey. Endobi toowe, énda séna méguléw gom. Endob méuyotu

damén ké béleewe ni méguléw gom inok méguléwgey so béni séréngan begom. 9 Non dob karangguwe de, rénigoy Tuluse begey do apostol do toowfo gérifantad. Ségiléw gey bé de férisu gédéténféléhuén dob téngaangay kéluhanay de étéw brabde télaki. 10 I kékarang i de ségiyo étéw begey,do dufang non munur gey bé Kristowe. Endob ibegome, makom ké do toow gomén gétigan sabaf béKristowe. Atin i begeye toow gey fo kun mélubay.Endob i begome, makom ké émbagér gomén. Atinénda fégadatay de étéw begey fiyon fo ké fégadataro begom. 11 Atin taman so béleewe ni i begeyemélayaf gey brab térumén gey, brab kulang i dekégal gey. Brab férasayén gey lubagén brab éndai lawi gey. 12 Mégéror gey gémalbék inok gédotékey i de kailanga key. Atin amuk ingonéy de étéwbegey, dasala key bero inok féfiyonéy Tuluse bero.Amuk férasayén gey, fédayaé key saén. 13 Amukwén i émbéréh tete fantag bé begeye, sumbulokey bé fiyowe kébéréh saén. Maak do ruhuk geysaén. Taman béleewe ni siyawéy de étéw begey dobduniyae.

14Do dumo gu, békén sénulat guy ni ké fémalanéku begom. Yamula inok toroé ku begom maak dogulaané ku nga gu. 15 Non fiyon fo ké médooytémoroe begom fantag bé Kristowe, ségétéw saén imaake abay gom, sani begéne. Non ménwaléy gommunur bé Kristowe amun nuret guy Fiyowe Uretdob begome. 16Mélaw ongoté ku begom iring gombegén. 17 Been i funa kuwe sémugu bé Timoteowemangéy dob begome. Been i toowe fo kégédawaku maak nga gu sabaf bé Kadnane, brab modorbé de sugué ku de. Amuk gégumah dob begome,féfégétédémén begom i de kétoro gu fantag bé deadat tom sabaf bé Kristowe, ségiléw bé ténoro guwedob de munur dob kéluhanay de ingéd.

18Wén i do dumo begom do ménwaléy félangka-langka non marok éndaén séfuleu mangéy diyaan.19 Endob séfuleu so mangéy diyaan amuk kétayayTuluse. Atin bé béno, susiné kuy kédooy éng-gérigonoy de félangka-langka, békén i de kébéréhro saén. 20 Non i kéféguléw i Tuluse betom békéndob kébéréhe saén, éndob dob barakat ne. 21 Atiisuwe kétaya kom? Amuk énda témérén gom bé detete rigoné kom, séfuleu moso férasayé ku begom.Endob amuk tagaké kom i de tete adat gom, séfuleumégédaw begom.

5Wén i ségétéw bero ménsala

1Wén i énggélingoo kuwe bé wén kun i ségétéwebegom réménigo toow fo tete. Lénamfaén kun ibawag i boh ne. Fiyon i de énda méngintulus,énda gérigono roy loowe bé ni. 2 Gido loo, toowgom fo wayo félangka-langka. Endob fatut gomdamén mémala brab émbuku. Atin fatut éndatungkasé komméngintulus sélimud begom i ni étéwréménigo bé ni. 3 I begéne, fiyon fo ké mérayuudob begomemaak diyou so dob begomenon doyunéku so begom fégitungén. Atin sabaf bé atura kuwe,kénukum gun i ni étéwménsala, loo bé rigoné kuwedamén ké diyou dob begome. 4Amuk sélimud gom,maak diyou so non diyo soy fédéw guwe. Mélawdob atura kuwe tidéw dob Kadnane Jesu Kristo,

1 Korinto 5:5 150 1 Korinto 7:45 sugué ku begom miray bé ni étéw dob Satanaseinok binasané noy lowoh ne. Tidéw béno, gésénuledamén, atin mélaw énda mékukum i rémogor ne bégaiy kékukum i Kadnane Jesus.

6 Kagom damén félangka-langka. Gétiga kom ikébéréhemano, “Géféérukoy klohe saén fégéfééruki kéluhanay fane.” 7Atin i étéwe niménsala, ségiléwbé fégéfééruke bé fane. Fatut kédané kom tidéwdob begome inok énda waléy gom tete kéluhanan.Yamula waléy gom damén tintu fiyo. Atin gétiga kuméntintu goménbéni sabaf bé kéunur gomebéKris-towe. Non i Kristowe ségiléw bé natiwe bili-bili fén-léhu ténulak bé gaiy kandulie féndawét “Témara”.Non fénléhuén i Jesuse ténulak gémantinon betominok méfukas tom bé de sala tom. 8 Mélaw rigonétom i mantuwe kanduli sani kéamae émfégétédémbé kétulake bé Jesuse. Atin fatut amaé tom saén ifane énda i fénggéfééruk de. I atag i ni, fatut kédakom i de tafay tete adat gom atin fatut toow fo fiyoyde adat gom brab béréh gom saén i toowe.

9 Amun sénulata ku begom bé gétahe, bénréh gubegom bé kagomén séloyuk bé de étéw mékérésik ide adat ro. 10 Endob i kébéréh guwe ni, fantag bé debékén munur bé Jesuse, sani de bigaén, de arumén,brab de lémiful, brab de méngadaf bé de kéninon-tow. Non amuk dini gom dob duniyae ni, kailangakom séloyuk bero sénga tékélid. 11 Endob i bénréhguwe, been i fantage bé de étéw émbéréh domunurbé Jesuse éndob do toow fo bigaén, do arumén, lookméngadaf ro do kéninontow, look émbéréh do tetetugi fantag bé de étéw, domolon, do lémiful. Kagomséloyuk bé de ni do étéw émbéréh do munur ro kunbé Jesuse éndob taus ro mésala loo bé de ni. Fiyonmama, kagom séréngan bero.

12-13 I de étéw énda munur ro bé Jesuse, éndai atura tom kémukum bero, non Tulus saén i ké-mukume bero. Endob i de dumo gom ménbéréhmunur ro bé Jesuse, fatut kukum gom bero amukménsala ro loo bé ni. Nonwén iMénsulate Kébéréh iTuluse mano, “Kéda kom i tetee étéw dob begome.”

6Fantag bé késébanil-banile

1 Amuk wén i méuyot témbo begom bé dumogomemunur bé Jesuse, kagom téboén de dob adafayde gémamak kukuman do békén munur. Yamula,fatut téboé kom dob adafay de dumo gom munur.2 Enda keey gétiga kom de, do betom munur ikémukumemoso bé kéluhanay de étéw dob duniyaeni. Atin amuk betom i kémukume bé duniyaeni, gékukumo tom i kéluhanay de kloh éntingayénbéleewe ni. 3 Enda keey gétiga kom de, betom ikémukume moso bé de télaki dob lawayo. Mélawtoow fo fakay tom sétiyawan béleewe ni dob fan-tade. 4 Mélaw amuk wén i témbo begom bé dumogome munur, énda fatutén téboén dob adafay degémamak kukuman non énda munur ro bé JesuKristowe. 5 Fémala-mala gom! Aw énda foy ségétéwgétigan begom témiyawan bé de ménsébanil dobbegome munur bé Jesuse? 6 Endob réménigo gomwayo énda fiyo non sétébo gom dob adafay de étéwgémamak kukuman, énda munur ro bé Jesuse.

7 Atin sabaf bé de késétébo gom, giton fo toow ikékulang i késarig gome bé Tuluse. Toow na fo fiyo

ké fédaya gomkéwén i déménufang begom taloo noké wén i léméniful begom. 8 Endob i toowe, begomi de ménsala brab do léméniful bé de dumo gommunur. 9Gétiga kom damén i de étéw énda métinturo, énda féguléwoy Tuluse bero. Fétuntay gom. Ide bigaén, brab de méngadaf bé de kéninontow,brab do lémamfa, brab do bakla, énda géahur ro dobkéféguléw i Tuluse. 10 Atin loo soy de ménakaw,brab de arumén, brab do molon, brab do émbéréhdo tete tugi fantag bé de étéw, brab do lémiful, éndaso géahur ro dob kéféguléw i Tuluse. 11Bé do gétah,wén i do dumo begom loo bé nan. Endob béleeweni ménlinis gomén tidéw dob de sala gom, atin doménwaléy gomén do étéw i Tuluse. Fénwaléyénbegom do métintu bé barakat i Kadnane Jesu Kristobrab Rémogor i Tuluse.

I fiyowe adat12 I betome do munur, fakay gérigono tom i

kéluhanay éntingayéne amuk énda teteén. Gidoloo, békén kéluhanay éntingayéne fiyo. Fiyon fo kéfakay rigoné kuy kéluhanane, éndob békén fo fatutwaléyumaak riféy de rigoné ku. 13Ufama, i sure, kayamaéne. Atin i amaéne kay sure. Toow i nan. Endobwén moso i gai kédanéy Tulusey sure brab amaéne.

Atin i lowohe békén fégésébiga. Yamula rénigoyKadnaney lowoh i de étéw inok rigoné roy galbék iKadnane. Atin sabaf bé Kadnane, waléy mantuy delowoh tom moso. 14 Non Tulusey ménfétébulee béKadnane Jesus, atin fétébuleé no so mélaw betombé barakat ne.

15 I de begom do munur, gétiga kom damén i delowoh gom maak réfa i lowoh Kristowe so. Mélawénda fatutén sumfata tom bé sundale. Toow fo tetei ni. 16 Gétiga kom damén i ni. I étéwe sumfaténoy lowoh ne dob sundale, waléy ro sétiman lowoh.Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse fantag bésébawage mano, “I de ruwo gétéw waléy ro sétimanlowoh.” 17 Endob i étéwe sumfaté noy fédéw ne dobKadnane waléy ro sétiman fédéw.

18 Mélaw kagom témayan bé ségiyowe saliyu béde bawag gom. I de dumo do sala énda sébanilénbé lowohe loo bé ni. Endob i étéwe bigaén, ménsalasébanil bé lowoh ne. 19 Gétiga kom damén i lowohgome maak lawi i Tuluse non i Rémogor i Tulusenirayén begom, bati dob de fédéw gom. Mélaw ilowoh gome békén kagom. 20 Yamula Tulus i gefeebé de lowoh gom non bénléyén begom, atin i Nganey fénggébayad ne de amun ménléhu dob krusemémukas betom. Mélaw usar gom i de lowoh gombé funay Tuluse médayéw.

7Fantag bé késébawage

1 Atin fantag man bé de fénénginsa gom begéndob de sulat gom, ay niy késumbulo kuwe de. Fiyoké énda mawag i lagéye. 2 Endob sabaf médooy deétéw do bigaén, fiyo ké i séngae lagéy fatut mawagségétéw libun, brab i séngae libun fatut mawagségétéw lagéy. 3 Atin fantag man bé de sébawag,fatut ro séfidong. I lagéye énda fatutén émbéréh“Kago” dob bawag ne. Loo soy libune énda fatuténémbéréh “Kago” dob bawag ne. 4 Non i libunebékén been i gefee bé lowoh ne, non kay bawag ne.

1 Korinto 7:5 151 1 Korinto 7:40Atin i lagéye békén so been i gefee bé lowoh ne,non kay bawag ne. 5Mélaw kagom élénén i bawaggome ké rigoné noy kailanga nuwe. Endob amuk ide sébawag énda séfidong ro bé firoye kélungononinok démasal ro, fakay. Endob amuk gilid i no, fatutfétausé roy késéfidong ruwe inok énda kudiyunéySatanase bero sabaf bé kétayay lowoh ruwe.

6 Enda sugué ku begom bé de ni bénréh gu.Yamula féginau gu saén begom bé fiyo ké éndasébawag gom. 7 Non méuyotu de damén ké iringékom begén énda i bawag gu. Endob énda ségiléwtomkéluhanan. Non irayay Tulusey séngae ségétéwkaan kéfurungon loo bé étéwe énda mawagén. Atini de ségiyo étéw, irayay Tuluse bero ségiyo kéfurun-gon.

8 Ay niy béréhé kuwe dob de énda séna bawagénbrab dob de baléw: Toow na fo fiyo ké énda mawaggom, ségiléw bé begéne. 9 Endob amuk énda gét-ingkélo kom i kétayay de lowoh gom, toowna fo fiyoké mawag gom. Non toow na fo fiyoy mawage békérégénan gom sabaf bé kétayay lowohe.

10 Atin fantag man bé begome wénén i do bawaggom, ay niy béréhé kuwe dob begome. Been i niysugu i Kadnane, békén saén kagén. I libune békénfo fatut ké ségélak bé bawag ne. 11 Endob amuk wéni libun génlak i bawag ne, énda fo fakayén kémawagman ségiyo. Endob fakay séfule dob bawag ne. Atini lagéye békén fo fatut ké gélaké noy bawag ne.

12 Atin fantag man bé begome do sébawag, ayniy kagéne saén féginau dob begome. (Non éndasénugu i Kadnaney ni.) Amukwén i lagéy dumo tommunur bé Jesuse éndob i bawag ne énda munurén,atin i bawag ne ni mika ségélak, énda fatutén kégélaké no. 13 Atin amuk wén i libun dumo tommunur bé Jesuse, éndob i bawag ne énda munurén,atin i bawag ne mika ségélak, énda fatutén gélakéno. 14 Non i bawage énda séna munurén, waléymalinis dob adafay Tuluse sabaf bé bawag nemunurbé Jesuse. Amuk békén loo bé ni, i de nga ro éndamalinis ro dob adafay Tulusemaak do nga i de békénméngintulus. Endob i toowe fo, malinis ro dobadafay Tuluse. 15 Endob i bawage énda munurén,amuk gélaké noy bawag ne, fédaya gom gélaké no.Fakay i ni, non kétayay Tuluse ké métanék i kébatitome. 16 Fatut fédayaé no ké gélakéy bawag ne, nonfiyon fo ké énda ségélakén, énda so gétiga no de késabaf bé beenewaléy géunur i bawag ne loo ké énda.

17 Atin fiyon fo ké atiy gohoy séngae ségétéwbetom bé gaiwe fén-unur i Tuluse betom fatut fé-tausé tomén. Non niray i Kadnaney nan gohon.Been i sugué kuwe dob de munur dob kéluhanayde ingéd. 18 Amuk i ségétéwe begom méntuliénbé énda séna ménwaléyén de munur bé Jesuse,éndaén fatutén ké kédané noy kétuli ne béleewe.Atin amuk i ségétéwe begom énda séna méntuliénamun ménwaléyén munur, éndaén fatutén fétulibéleewe. 19 Non ulanden ké méntuli gom loo kéénda. I toowe fo mélaga i kéodoro kome bé desugu i Tuluse. 20 Mélaw fiyon fo ké atiy gohoyséngae ségétéw betom bé gaiwe fén-unur i Tulusebetom, fatut fédayday tomén loo bé nan. 21 Amukségétéw go rifén bé gaiwe ménwaléy gon munur,kago émbuku de. Endob amuk fakay tangéyén go,rigo mo. 22 Non amuk ségétéw go rifén bé gaiwe

ménunur go, féwaléyéy Kadnane beem békénénrifén dob adafa nuwe. Atin loo so bé ni, amuk békéngo ségétéw rifén bé gaiweménunur go, waléy go riféKristowe. 23 I Tuluse bénléyén betom amun nirayéni buntunge Ngaén fénléhu géménantinon betom.Mélaw békén tom fatut waléy riféy kéilawane saén.Yamula riféy Tuluse betom. 24Do dumo gu, fiyon foké atiy goho tomebé gaiwe fén-unur i Tuluse betom,fatut fétausé tom, non Tulus i dumo tome.

25 Atin fantag man bé de étéw énda sénay bawagro, énda i gébérého ku sugu tidéw dob Kadnane. En-dob ay niy karang guwe de, brab ségétéwu gésarigokom non bé kégédaw i Kadnane begén. 26 I karangguwe de, fiyo ké énda mawag gom non mérégén ide gai béleewe ni. 27 I étéwe énda i bawagén, békénfatut sélédé no. Atin i étéwe wén i bawagén, békénfatut gélaké no. 28 Endob amuk wén i étéw méuyotmawag, fakay. Békén sala i mawage. Endob géagéwgommérégén. Been i niy funa kuwe énggébéréh békagom fatut mawag béleewe ni, non mikau de kékérégénan gom loo bé de kékérégénay de sébawag.

29 Non béréhé ku begom do dumo gu, éndaénmérugay i gai tome. Mélaw tidéw béleewe ni, iétéwé wén i bawagén, fatut mégéror rémigo bégalbék i Kadnane maak énda i bawagén. 30 Ségiléwso bé de tete fédéwén, brab de fiyo fédéwén, brab dewén do languntama ro brab do énda i languntamaro. Ulandennon fatut romégéror rémigo bé galbék iKadnane. 31Atin amukmusar tom bé de éntingayéndob duniyae ni, békén fatut toowé tom gulaanén.Non éndaén mérugay i duniyae ni.

32Méuyotu de fo ké énda émbuku gom. I lagéyeénda i bawagén toow na fo mégéror rémigo bégalbék i Kadnane non énda i mangga de. Mélawi fégitungé nuwe saén i funay Kadnane mésuwat.33 Endob i lagéye bawagan, fégitungé noy de éntin-gayén dob duniyae ni inok fésuwaté noy bawag ne.34 Sabaf bé ni, mésébaad i kéfégitung ne. Ségiléwso bé libune énda i bawagén, fégitungé no saén ifantage bé Kadnane inok toow fo mégéror rémigobé galbék i Kadnane. Endob i libune wén i bawagén,fégitungé noy de éntingayén dob duniyae ni nonméuyot de ké fésuwaté noy bawag ne.

35 Békén bénréh guy ni ké énda fébawagé kubegom. Békén! Bénréh guy ni inok tabanga kubegom rémigo bé fatute brab inok mégéror gomrémigo bé galbék i Kadnane, atin énda i manggabegom bé ni.

36 Fantag man bé de ménséfasad sébawagmoso, amuk méuyot ro de ké éndaén fétausé roykésébawag ruwe inok énda i angga ro rémigo bégalbék i Tuluse, fiyo. Endob amuk méuyot ro foséfidong, fatut ro sébawag loo bé kétaya ruwe. Endamésala ro amuk sébawag ro. 37Endob i lagéye, amukénda i mémégés de éndob toow fo kétaya no kééndaén fétausé no bawagén i libune fénasada nobawagé no, fiyo so. 38 Mélaw, fiyo ké bawagé noykénogone fénasada no. Endob toow na fo fiyo kéénda bawagé no de.

39 I libunewén i bawagén, énda fakayén kémawagségiyo taman méuyag sénay bawag ne. Endobamuk ménléhu i bawag ne, fakay man mawag békétaya nuwe, éndob fatut ségétéw so munur béKadnane Jesus. 40 Endob toow na fo méoror ké

1 Korinto 8:1 152 1 Korinto 9:18éndaén mawagén ségule. Beeniy kéfégitung guwede. Atin gékaranga ku, fénggésobut i Rémogor iTuluse begén i ni.

8Fantag bé amaéne

1 Atin fantag man bé fénénginsa gome ké fakaytom mama bé amaéne ténulak dob adafay de kéni-nontow, ay niy késumbul guwe de. Gétiga tomkéluhanan énda i barakat i de kéninontow. Gétigatom énda i lanték ro. Endob i de étéw marok dogétigan ro, waléy ro félangka-langka. Endob békéntom fatut félangka-langka, yamula fatut mégédawtom inok féfiyoné tom i fédéw i de dumo tom. 2 Iétéwe manok toow fo gétigan, énda séna gétiga noyati fatute gétiga no. 3 Endob i étéwe toow fo féimuénoy Tuluse, géloloy Tuluse non ménwaléy étéw iTuluse.

4 Na, fantag man bé amaéne ténulak dob adafaykéninontowe, gétiga kom i kéninontowe éndaméuyagén taloo no Tulus. Non sébaan saén i Tu-luse, atin éndaén i ségiyo de. 5 Bénréh i de dumodo étéw wén kun i médoo do tulus brab kadnandob lawayo brab dob fantade. Atin toow, wén imédoo féngadaféy de étéw. 6 Endob gétiga tom,sébaan saén i Tuluse, sani Abaye ménfélimbag békéluhanane. Been i odoro tome brab féngadafé tomsénga tékélid. Atin sébaan saén i Kadnane sani JesuKristowe léménimbag bé kéluhanay éntingayénebrab Beeney funa tome méuyag.

7 Endob békén kéluhanay étéwe gétiga roy ni.Wén i de dumo étéwmarok do tulus i de kéninontownon beeniy karowe kéunur bé do gétah bé énda sénaménunur ro de bé Jesuse. Mélaw amuk mama robé amaéne ténulak dob adafay kéninontowe, marokénggérigo ro bé salae funa ro tete fédéw. 8 Endobgétiga tom, békén amaén i funay Tuluse betommésuwat. Non amuk mama tom de, loo so ké éndamama tom de, ulanden dob Tuluse.

9Gido loo, ingat gom inok i de rigoné kom, békénfunay dumo gome énda séna méégét i kéunur ne,waléy gésala. 10 I begome wén i gétiga kom, amukmama gom dob lawie féngadafan bé kéninontowe,atin amuk énggitoy ségétéwe énda séna gétiga noyfantage bé de ni kétoro, waléy so méuyot de mama,fiyon fo ké dob fédéw ne sala i mamae bé amaéneténulak dob adafay kéninontowe. 11 Mélaw i niétéw énda séna méégét i kéunur ne, énggésug-sug,non rénigo noy gékaranga nuwe mésala de. Endafiyoy nan, non beene soy funa Kristowe ménléhuinok mékédan i sala ne. Mélaw i kégétiga muwewayoy funay dumo muwe waléy gésala. 12 Mélawamuk rigoné moy ni, beem i mésalae sébanil béKristowe non mésala go sébanil bé dumo muwe békéfésala me bé dumo muwe énda méégét i kéunurne. 13 Mélaw amuk sabaf saén bé karnehey funaydumo muwe gésala, kagon mama de inok éndamésala i dumo muwe de.

9Fantag bé sahud i de apostol

1 Enda i ségiyo étéw géatur begén non ségétéwuapostol brab non méntéfégitoy Kadna tome Jesusdob begéne. Atin i begome, ménunur gom bé Jesuse

sabaf bé kétoro guwe begom. 2Mélaw fiyon fo ké ide ségiyo do étéw énda fégéloloné ro begén ségétéwapostol, fatut fégéloloné kom begén non i kéunurgomey fégélolonone bé i begéne ségétéwu apostol.Non begén i murete fantag bé Kadnane dob begomedo étéw dob Korinto.

3Atin amukwén i démowoy begén, ay niy késum-bulo kuwe de: 4Aw békén ba fatutu irayan kéama gubé kégalbék guwe témoro fantag bé Kristowe? 5Awénda bay kuwagib gu miring bé rénigoy de dumogu do apostol brab de tuwaréy Jesus brab Pedrowe?Non kéluhana ro wén i do bawag ro munur so béJesuse. Atin amukmagéw ro, uwité roy de bawag ro.Mélaw wén soy kuwagib gu rémigo damén bé nan.6 I Bernabewe brab begéne, énda fatut gey gémalbéksaliyu bé kétoro geye saén. Fatut irayan gey amaénbé kétoro geye saén. Sedek énda mérigoy ni loo bémérigowe dob de ségiyo témoro? 7 Ufama, énda iségétéw sundalo been soy mayadan bé kaane lowohbé kégalbék ne sémundalo. Ségiléw so bé mohoke,wén i kuwagibén mama bé de kéntéwén. Loo soytémalimae bé de bili-bili, fatut gédoté noy de dumogatas i de bili-bili talimaé no.

8 I ni bénréh gu békén saén tidéw dob kéilawane,non been soy niy ménbéréhe dob kukumay Tuluse.9 Ménbéréh dob kitabe sénulat Moisese mano, “Iayame sad-sadé noy faréye inok mérek, békén fatutikétén i ba ne.” Atin i Tuluse békén saén bénréhéni ni fantag bé ayame. 10 Non bénréhén so fantagbé begeye do muret bé Fiyowe Uret. I démaduwebrab kémétéwe wén i inam ro gégédot bé kéntéwruwe. 11 Atin ségiléw so bé begeye. Nohok geyi kébéréh i Tuluse dob begome inok méuyag gomtaman sa taman. Mélaw fatut irayan gey amaé keyinok méuyag gey dob duniyae ni. 12Non amuk i deségiyo témoro begomwén i kuwagib romédot tidéwdob begome, toow na fo dakél i kuwagib geye de.

Gido loo, énda séna ménongot gey tidéw dobbegome. Yamula féndaya gey kéluhanay mérégéneinok énda saén méangga i kéuret geye bé FiyoweUret fantag bé Kristowe. 13 Gétiga kom damén i deétéw gémalbék dob lawi i Tuluse, mama ro so diyo.Atin i de fadi témulak,mama ro so bé dumoy ténulakruwe. 14 Ségiléw soy ni bé begeye. Non sénugu iKadnane bé fatut médot i de témoro bé kéfaguyagruwe tidéw dob de ténoro ro.

15 Endob fiyon fo ké wén i kuwagib gu médot békéfaguyag guwe tidéw dob de ténoro gu, énda sénaménongotu dob berowe. Atin békén sémulatu béniinok mongotu dob begome. Mikau fo mongot dobbegome. Toowu na fo méuyot ké méléhuu mélayafkisak mékédan i funa kuwe félangka-langka, sanikégalbék guwe fiyon fo ké énda médotu sahud.16Endob énda i kuwagib gu félangka-langka sabaf békéuret guwe bé Fiyowe Uret. Non sénugu i Kadnanebegén muret fantag bé Kristowe. Atin mélaw amukénda rigoné ku de, toowu fo mékégédaw-gédawnon mékukumu fo toow. 17 Amuk muretu sabafbé kétaya kuwe saén, gédoté kuy sahud guwe de.Endob sénugu i Tuluse bégén, mélaw fatut rigonéku sabaf sénarigén i ni galbék dob begéne. 18 Atimélaw i sahud guwe de? Ay ni: Been i dakéle kéororgu bé kéuret guwe bé Fiyowe Uret fiyon fo ké énda

1 Korinto 9:19 153 1 Korinto 10:27mongotu bé kéfaguyag guwe loo damén bé kuwagibguwe de.

19 Atin fiyon fo ké békénu ségétéw rifén, waléyumaak riféy kéluhanay étéwe inok tabangé ku berowaléy do munur bé Jesuse. 20 Mélaw amuk diyoudob de Judio, iringé kuy adat i de Judio inok munurro. Fiyon fo ké énda kailanga no modoru bé kitabetidéw dob Moisese, modoru de amuk diyou dob demodoron de inok munur ro bé Jesuse. 21Atin amukdiyou dob de békén Judio, iringé ku soy adat ruweinok munur ro so bé Jesuse. Endob fiyon fo kééndaén modoru bé kitab Moisese, modoru bé kitabKristowe. 22 Atin amuk diyou dob de étéw éndaséna gétiga roy fatute amaé tom bé kéluhanay deamaén, énda amaé kuy amaéne karangé ro énda fiyono. Rigoné kuy ni inok tabanga ku bero munur béJesuse. Mélaw rigoné kuy adat i de udenén étéwdumo gu inok i de dumo bero waléy géunur béJesuse.

23 Rigoné kuy kéluhanay de ni inok munur ro béFiyowe Uret fantag bé Jesuse, inok gédoté ku soy dekéfiyonon iray i Tuluse sabaf bé kélégéb i FiyoweUretén. 24 Gétiga kom damén i ni. Amuk sékuya ide étéw, kéluhana ro léméntu, éndob ségétéw saéni témabane brab gégédote bé barase. Mélaw fégérorgom loo bé sékuyae inok barasay Tuluse begommoso. 25 I étéwe sékuya toow fo fégéror bé rigonénuwe inok waléy émbagér i lowoh ne. Rigoné noyni inok témaban, atin gédoté noy barase de éndafo métingkélén. Endob i betome mégéror gémalbékbé galbék i Kadnane, gédoté tom soy katome barasénda mébinasa no taman sa taman. 26 Beeniyfuna kuwe magayas féntang léméntu mangéy dobfégilidoy sékuyaane. Atin ségiléwu bé ségétéwesémuntuk, toow fo tiliké no inok toow fo guraté no.27 Atin i lowoh guwe ni, amuk wén i tete kétaya no,dusané ku inok énda modoru bé nan tete kétaya ku.Rigoné kuy ni inok i begéne téménoro bé médoowe,énda waléy mékédan i kagéne baras.

101 Do dumo gu, méuyotu de ké gétiga kom i

énggéagéwoy de katufua tom amun ménodor ro béMoisese. Déniyagay Tuluse bero kéluhanan. Nonténléb i rawéne bero bé kéagéw ruwe brab énggéi-fara roy dogote féndawét Furo Dogot. 2Mélawmaakbénautison ro bé rawéne brab dogote inok waléyro do kuyug Moises. 3 Atin ménama ro kéluhananbé amaéne tidéw dob Tuluse. 4 Atin méninémro kéluhanan bé wayége tidéw dob Tuluse, nonféniném i Tuluse bero bé wayége tidéw dob sébaanebatéw ménodor bero. I ni batéw been i Kristowe.5 Gido loo, énda ménsuwat i Tuluse bé kédoonoruwe. Mélaw médooy ménléhue bero diyo dobgonone énda i étéw de bati.

6 I funa nuwe ménrigoy de ni inok wén i doufama témoro betom, inok gétiga tom énda fatutféngonoyé tom i de tete éntingayén loo bé berowe.7 Enda fatut tom méngadaf bé de kéninontow loobé rénigoy de dumo bero. Non wén i MénsulateKébéréh i Tuluse mano, “Ménsar ro dob adafa nuwemama brab miném. Tidéw béno, téménindég romésayaw dob adafa nuwe.” 8 Atin énda fatut tombigaén loo bé rénigoy de dumo bero, non kénukum i

Tuluse bero bé kéléhu i ruwowe folo bra téléw ngibubé ségétérésangane. 9Atin békén fatut tukawa tomi Kadnane bé de rigoné tom do tete loo bé rénigoyde dumo bero, funay de ulé kéméneke bero atinménléhu ro. 10 Atin énda fatut tom riklamo loobé rénigo ruwe funay Tuluse sénuguén i télakiweméméléhu bero.

11 I funay de ni do ménrigo inok wén i do ufamatémoro brab émféingat bé kéluhanay étéwe, nonéndaénmérugay i tamfaday gaiwe tidéwbéleeweni.

12Mélaw, i étéwe manok toow fo méégét i kéunurne, fatut mingat inok énda mésalaén. 13 I de ké-tukawa no bé séngae ségétéw étéw békén saén mé-nantu, non i kéluhanay kéilawane méntukawanénloo bé begome. Atin toow tom fo gésarig bé Tu-luse non énda fédayaé no betom métukawan békétukawe gélamfas na betom. Non bé gaiwe mé-tukawan tom, tintu fébagéré no betom inok wén ikétingkél tom, inok énda damén gérigo tom sala.

14 Mélaw do gulaané ku do dumo gu, kagomméngadaf bé de kéninontow. 15Gétiga kom i fatute,mélaw fégitung gom i de bénréh gu inok gétigakom ké toow look énda. 16 Amuk mamung tom bé“komiyuniyune” fégétédémé tom i kéléhuKristowe,mama tom fan brab miném tom arak fénsalamatakey dob Tuluse. I inémé tome, been i dara Kristowesétukidé tom. Atin i amaé tome, been i lowohKristowe sétukidé tom. 17 Sébaan i fane. Mélaw ikéluhana tome waléy sébaan so non mama tom bésébaane fan.

18 Fégitung gom i fantage bé de étéw Judio. Ikéluhanay de mama bé ténulake, séréngan ro doméngadaf bé Tuluse. 19 Ay niy atag i ni kétoro gubegom. I kéninontowe, rénigoy étéwe saén. Atinmélaw énda i atag i amaéne ténulak dob adafay dekéninontow. 20Gido loo, békén saén do kéninontowi de féngadafé ro, ké témulak ro do saitan so.Békén Tulus i féngadafé ruwe. Mélaw mikau deké mamung gom bé kéféngadafe bé de saitan. 21 Ibetome do munur bé Kristowe, amuk mama tombé komiyuniyone, fégétédémé tom i Kadnane JesusbrabBeeney féngadafé tome. Mélawénda fakay tommama so bé de amaén ténulak dob adafay de saitannon maak mamung tom méngadaf bé de saitan.22 Békén fatut fédaléwé tom i Kadnane. Non toowfo barakatan brab gékukumo no betom, atin éndagéséliyah tom de.

23 Fiyon fo ké fakay rigoné tom i kéluhananebékén fiyoy kéluhanay de rigonén. Atin fiyon fo kéfakay rigoné tom i kéluhanane, békén fégétabang béde dumo tom i kéluhanay de rigonén. 24Békén fatuttabanga tom saén i de katom lowoh. Fatut tabangatom soy de dumo tom.

25 Fakay amaé tom i de udenén karne fébéléy dobfadiyane, brab békén fatut fénginsaé tom ké ténulakdob adafay de kéninontow, inok énda waléy tete ide fédéw tom amuk amaé tom. 26 Non ténungkasi Tuluse betom mama bé kéluhanay amaéne dobMénsulate Kébéréhén mano, “Tulusey gefee béduniyae brab kéluhanay éntingayéne.”

27 Amuk wén i ségétéw étéw énda munurénbé Kristowe atin séngkaté no begom mama, brabamuk magéw gom mangéy diyo, fatut amaé kom i

1 Korinto 10:28-29 154 1 Korinto 11:32kéluhanay féama ne begom. Endob kagom féngin-saén de ké ténulak i amaéne ni dob kéninontowe,inok énda waléy tete i de fédéw gom ké mama gomde. 28-29 Endob amuk wén i émbéréh de begommano, “I ni amaén ténulak dob adafay kéninon-towe”, kagom amaén de, inok i ménbéréhe dobbegome énda waléy tete i fédéw ne.

Endob amukménginsa gommakom, “Amuk fakayamaé kuy atiy kétaya kuwe, sedek énda géamaa kude sabaf saén bé ségétéwe étéw énda gétiga no deké ténungkas i Tuluse betommama bé kéluhanane?30 Sedek wén i démowoy begén bé amaéne fénsala-mata ku dob Tuluse?”

31 Ay ni késumbul guwe de: Amuk wén i rigonékom look amaé kom look inémé kom, rigo gom ikéluhanane inok médayéw i Tuluse de. 32 Mélawkagom rigonén i funay dumo gome tete i fédéw ne,fiyon Judio, taloo no békén Judio, loo soy de munurbé Kristowe. 33 Iring gom i rigoné kuwe. Kétaya kuké démoyun fésuwaté kuy kéluhanay étéwe. Endarigoné kuy kéfiyonoy kagéne saén lowoh, yamularigoné ku soy funay kéluhanay de étéw fiyo inokmunur ro so bé Jesuse brab méfukas ro bé de salaro.

111Mélaw iring gom begén loo bé kéiring guwe bé

Kristowe.Fantag bé de libun

2 Do dumo gu, dayéwé ku begom, non démoyunfégétédémé kom begén brab odoro kom i de kétorogu begom. 3 Atin méuyotu de ké gésobuto kom ini. I lagéye uléw i bawag ne. Atin i Kristowey uléwi lagéye. Atin Tulus i uléw Kristowe. 4 Mélaw ilagéye amuk ureté noy kébéréh i Tuluse taloo no dé-masal, fatut énda météléb i uléw ne inok fégito noyKristowe uléwén. 5 Endob i libune amuk ureté noykébéréh i Tuluse taloo no démasal, fatut télébé noyuléw ne inok énda émfémalay bawag ne. Non amukénda, ségiléw bé libune ménérih i uléw ne. 6 Atinamuk énda télébé noy uléw ne, fatut fékéléngén ibuk ne. Endob toow fo mékémala ké ménkéléngi buk i libune taloo no ménérih i uléw ne, mélawfatut télébé noy uléw ne. 7Endob i lagéye énda fatuttélébé noy uléw ne ké démasal taloo no ké muretbé kébéréh i Tuluse. Non beeney maake anlung iTuluse non niray i Tuluse dey aturay duniyae ni.Békén libuney funay bawag ne médayéw. 8 Noni sunguwe lagéy békén tidéw dob libune. Yamulalibuney tidéwe dob lagéye. 9 Atin i lagéye békénlénimbag inok kay libune. Yamula lénimbag i libuneinok kay lagéye. 10Mélaw fatut télébéy libuney uléwne inok fiyon i de télaki gétiga roy lagéy i uléwne. 11 I betome do munur bé Kadnane, i lagéyebrab libune fatut sétabang. Non i libune kailanganoy kétabang i lagéye. Atin i lagéye kailanga noykétabang i libune. 12 Non loo bé gétaho, i sunguwelibun tidéw dob sunguwe lagéy, béleewe i lagéyemumah tidéw dob libune. Atin i kéluhanane tidéwdob Tuluse, non Been i lémimbage bé kéluhanane.

13 Begom séden i mégitunge de. Aw fakay badémasal i ségétéwe libun dob simbaane amuk éndatélébé noy uléw ne? Gétiga tom énda fakayén.14 Atin gétiga tomén dob de fédéw tom bé énda fo

fiyo no kémétaah i buk i lagéye. Toow fomékémala.15 Endob toow fo fiyo ké métaah i buk i libune funano médayéw. Non niray dey buk ne inok météléb iuléw ne. 16 Amuk wén i mika bé ni kétoro, ay niykésumbul guwe de. Enda i ségiyo adat ténoro geysaliyu bé ni bé kéféngadafe. Atin ménagayun soykéluhanay de munur bé Tuluse dob kéluhanay deingéd.

I kéama i Kadnane17 Ay niy ségiyowe na béréhé ku begom. Enda

dayéwé ku begom sabaf bé késélimud gome mén-gadaf. Non énda fiyoy rigoné kome, rigoné kom itetee. 18 Non énggélingoo ku, buluk sélimud gomkun, ménsébaad-baad gom. Atin gétiga ku wén i ké-toow i ni. 19Gido loo, kailanga kom imésébaade inoktoow fo giton i isuwe tintu fo sémarig bé Tuluse.20Amuk sélimud gommama bé amaéy Kadnane sanikomiyuniyune, énda fiyoy nan rigoné kom. Mélawbékén gom tintu mama bé amaéy Kadnane. 21 Nonamukmamagom, i de dumobegom toow fo arumén.Mélaw i de dumo demule ro mélayaf. Atin saliyu nabé nan, waléy i de dumo begom molon ké sélimudgom. 22 Sedek énda mama gom brab miném dobde kagom lawi? Non bé kéarumé kome, fémalanékom i de méskinan begom. Mélaw i de ségiyo étéwémbéréh ro tete fantag bé begome do munur béJesuse. Ati mélaw i fiyowe béréhé ku? Enda fodayéwé ku begom loo damén bé kétaya kome de.Yamula béréhé ku begom, toow fo tete i rigonékome.

23 Non i ténoro guwe begom fantag bé komiyu-niyune ségiléw so bé kétoro i Kadnane de begén. Békélungonone fénkéfo Judasey Kadnane Jesus, éndotJesusey fane. 24 Atin amun gilid ménfésalamat dobTuluse, sénbaad-baadén. Atin ménbéréh mano, “Ayniy lowoh guwe, niray inokméfukas gom. Ama gomi ni fégétédémo kom Begén.” 25 Loo so bé no, amunénggilid ro mama fétémégén, éndotén i tabue. Brabménbéréhmano, “I ni tabu, beeniy mantuwe fasad iTuluse rénigo bé dara guwe. Amuk miném gom de,rigo gom fégétédémo kom Begén.”

26 Non taman so bé késéfule i Kadnane, séngamama gom bé fane ni brab miném dob tabue ni,fégito gom i késarig gome bé kéléhu ne fégéfukasbegom. 27 Mélaw amuk wén i étéw mama bé éfayKadnane brab miném dob tabu ne, éndob éndaméégét i kéfégitung ne fantag bé atag i komuniyoneni, ménsala sébanil bé Kadnane. Non énda basananoy lowoh ne brab dara ne. 28Mélaw fatut susinéyséngae étéw i kaane lowoh ké fiyo taloo no tetei kéféngadaf ne. Amuk gékaranga no fiyo, fakaymama bé fane brab miném dob tabu i Kadnane.29 Endob amuk wén i étéw mama de brab minémde, atin énda rénigo no de inok fégétédémé noykéléhu i Kadnane, kukuméy Tuluse de sabaf bénan rénigo no. 30 Beeniy funa kome médooy demélubay begom brab do déméruun, atin wén soydo ménléhu begom. 31 Endob amuk susiné tomna sunguy de katom lowoh bé kéféngadaf tome béKadnane, énda kukuméy Tuluse betom. 32 Endob békéfifit i Tuluse betom béleewe ni, toroé no betominok énda kukumé no betom moso loo bé gétimalekékukumén bé de étéw énda munur ro bé Jesuse.

1 Korinto 11:33 155 1 Korinto 13:233 Mélaw do dumo gu, amuk sélimud gom

mama bé komiyuniyone, kagom magayas. Yamulaséongot-ongot gom. 34 Atin amuk wén i mélayaf,fatut mama na métah dob lawi ne. Atin tidéw béno,mangéy sélimud. Mélaw énda kukuméy Tulusebegom ké sélimud gom. Atin fantag man bé deségiyo kéféginau gu begom, béréhé ku fo ké séfuleumangéy diyaan.

12I iray i Rémogor i Tuluse

1 I kéuyoto kuwe béréhé ku begom i fantage béde iray i Rémogor i Tuluse. Do dumo gu, méuyotude fo ké gésobuto kom i de ni. 2 Bé gétahe, amunénda séna munur gom bé Jesuse, wén i ménféfén-gadaf begom bé de kéninontow. Atin sabaf bé ni,énggésala gom, fénéngadaf gom i de kéninontow,sani de éndaméuyag. 3Mélawméuyotu de ké gétigakom i ni. I étéwe fémanduoy Rémogor i Tuluse,énda géfémulaa noy Jesuse. Brab énda soy étéwgébéréh mano, “Jesusey Kadna kuwe,” saliyu béfénémanduoy Rémogor i Tuluse.

4Médoo gékélasiy de kéfurungon iray i Rémogori Tuluse, éndob sébaan saén i tidéwo ruwe sani Ré-mogor i Tuluse. 5Médoo gékélasiy kégalbéke, éndobsébaan saén i Kadnane galbékon. 6Médoo gékélasiyde rigoné tom, éndob sébaan saén i Tuluse émférigode dob betome kéluhanan. 7 I Rémogor i Tuluseniraya noy séngae ségétéw betom bé sébaane ké-furungon inok fégétabang tom bé kéluhanay dedumo tom munur. 8Non i Rémogor i Tuluse, irayéndob de dumo étéw i kéfurunge émbéréh bé toowekégétigan. Atin dob ségiyowe man étéw, irayén ikéfurunge émfégésobut béménaléme kétoro. 9Atindob de ségiyo, irayén i émbagére kéunur. Atin dobde ségiyo, irayén i kégétigane muwa. Endob sébaansaén i Rémogor i Tuluse miray de. 10 Atin dob deségiyo, irayén i barakate inok gérigo ro domékégaif.Atin dob de ségiyo, irayén i kéfurunge muret békébéréh i Tuluse. Atin irayén dob de ségiyoy ké-furunge mégélolo bé barakate ké atiy tidéwo nuwede, inok gétiga ro ké tidéw dob Tuluse loo ké tidéwdob Satanase. Atin irayén dob de ségiyoy kéfurungesébéréh bé de séségiyo-giyo késébéréh énda sénagétiga ro de. Atin irayén dob de ségiyoy kéfurungeémfégésobut bé de ni do késébéréh. 11Atin fiyon foké médoo gékélasiy de kéfurungon irayén, sébaansaén i Rémogor i Tuluse miray de. Atin irayén saéndob séngae ségétéw kétaya no iraya no de.

Maak lowoh12 I Kristowe ségiléw bé sébaane lowoh. Atin

betomey maake réfa i lowoh Kristowe. Wén i doséségiyo-giyo kéfurungo tom ségiléw bé rigonéy deréfa i lowohe. Endob sébaan saén i lowohe. 13 Ibegome kéluhanan, do Judio taloo no do békénJudio, do rifén taloo no do békén rifén, sébaan saéni Rémogor i Tuluseménautison betom. Mélawmén-waléy tommaak sébaan lowoh fémanduoy Rémogori Tuluse.

14Sébaan saén i lowoh i ségétéwe étéw éndobmé-dooy de réfaén. 15 Ufama, amuk émbéréh i sékéyemano, “Békénu réfa i lowohe non békénu kémér,”békén toow i nan. Non i sékéye, fiyon fo ké énda

gégamakén loo bé kémére, réfa i lowohe soy beene.16 Atin amuk émbéréh i kélingoe mano, “Békénuréfa i lowohe non békénu moto,” békén toow i nan.Non i kélingoe, fiyon fo ké énda gégito no loo bémotowe, réfa i lowohe soy beene. 17 Ufama, amuki sébaane lowoh falan saénmoto, énda gégélingoén.Atin amuk falan saén kélingo, énda gétéréhungén.18 Endob énda lénimbag i Tulusey étéwe loo bé nan.Non rénigo noy de séségiyo-giyo réfa i lowoh i étéweloo bé kétayay Tuluse de. 19 Mélaw amuk ségéréfasaén i lowohe, énda médawétén lowoh. 20 Endob itoowe, médoo tom do réfa i lowoh Kristowe.

21 Mélaw i motowe énda gébéréhén dob kéméremano, “Enda kailanga ku beem.” Atin i uléwe éndagébéréhén dob sékéye mano, “Enda kailanga kubeem.” 22 I toowe, i de réfa i lowohe fégitungétom do énda fo toowén balilaga, beroy de toow fodo kailangan. 23 Atin i de réfa i lowohe fégitungétom do toow fo gérifantad, toowé tom fo talimaén.Atin i de dumo réfaén énda toowén fiyo, toowé tomféfiyonén bé kégale. 24 Enda kailanga no rigonéndob de dumoy réfa i lowohe do fiyo falas. Nonrénigoy Tulusey de lowoh tom inok talimaé tom ide réfaén karangé tom énda balilaga ro. 25 Mélawbékén fatut sésinay de réfa i lowohe non rénigoyTuluse bero inok sétabang ro. 26 Atin amuk ké-dawétan i ségéréfae bé lowohe, kédawétan ro sokéluhanan. Atin amuk médayéw i ségéréfae de,méoror ro kéluhanan.

27Mélaw betomey lowohKristowe, brab kéluhanatom do réfa i lowoh ne. 28 I betome do munur maaksébaan saén i lowoh tome. Atin niray i Tuluse dobséngae ségétéw betom i kaane galbék. Fénémili iTulusey de étéw gémalbék loo bé ni. I sunguwe de,rénigo noy dumoy de étéw do apostol. I géruwowede, rénigo noy de dumo de muret bé kébéréh ne.I gétéléwe de, rénigo noy de dumo de témoro. Ide dumo de rénigo no bero gétigan rémigo bé demékégaif. I de dumo de rénigo no bero gétiganmuwa bé de déméruun. I de dumo de rénigo nobero témabang bé de dumo ro. I de dumo de rénigono bero do fiyo odoron. Atin rénigo noy de dumode furung sébéréh bé séségiyo-giyowe késébéréhénda gétiga ro de. 29 Enda fakayén ké kéluhanatom do apostol, taloo no do muret bé kébéréh iTuluse, taloo no do témoro, taloo no do rémigobé de mékégaif. 30 Enda fakayén ké kéluhana tommuwa bé de déméruun, taloo no gésébéréh bé deséségiyo-giyo késébéréh énda gétigano, taloo noémfégésobut bé de ni do késébéréh. 31Mélaw fatutongoté kom dob Tulusey de kéfurungon toow fobalilaga.

Endob wén na foy toow de balilaga sani kégé-dawe.

13I kégédawe

1 Fiyon fo ké gésébéréhu bé de séségiyo-giyokésébéréh i de étéw brab de télaki, éndob amukénda mégédawu, énda i laga i kéfurung guwe nonségiléwu saén bé selekéne agung taloo no loo béselekéne banting. 2Atin fiyon fo ké furungu témorobé kébéréh i Tuluse, brab gésobuto kuy deménalémkébéréh tidéw dob Tuluse, brab fiyon fo ké toowu

1 Korinto 13:3 156 1 Korinto 14:21fo gétigan, brab toow fo émbagér i kéunur guweinok géféaguwo kuy de tuduk, éndob amuk éndamégédawu, énda foy lanték gu. 3 Atin fiyon fo kéiray guy kéluhanay de languntama ku inok tabangakuy deméskinan, brab iray guy lowohguwe fétuwéggu bé de étéw, éndob amuk énda mégédawu, énda ibaras gédoté ku.

4 I étéwe mégédaw toow fo tingkélo noy de dumono. I étéwe mégédaw rigoné noy fiyowe dob dedumo no. I étéwe mégédaw énda médaléwén bé dedumono. I étéwemégédaw énda félangka-langkaéntaloo no fébantug-bantug. 5 I étéwe mégédaw éndalémigis-ligisén. I étéwe mégédaw énda arumé no.I étéwe mégédaw énda magadén mékérit. I étéwemégédawmagad fésagada noy de dumono. 6 I étéwemégédaw énda méororén bé tetee. Yamula méororbé fiyowe brab métintuwe. 7 Atin i étéwe mégédawtingkélé noy kékérasaya nuwe ké tete i de rigonéyde dumo no dob beene. Fédayaé no sa bero. Iétéwe mégédaw, énda mékédan i késarig ne taloonoy inam ne bé fiyoy de rigonéy de dumo no étéw.

8 I de kéfurung émbéréh bé kébéréh i Tuluse,mékédan moso. I de kéfurung sébéréh bé deséségiyo-giyo késébéréh énda gétiga no, mékédanso moso. I kégétigane, mékédan so moso. Endobi kégédawe énda mékéda no. 9 Non kulang sénaykéfurung tome émbéréh bé kébéréh i Tuluse brabde kégétiga tom. 10 Endob amuk gumah i gaiweiray i Tuluse betom i tintuwe fiyo, mékédan i deéntingayén do kulang.

11 Bé kéénga guwe séna émbéréhu loo bé ngae,brab i kéfégitung guwe, nga so. Endob amunménwaléyun métuwa, ménkédanén i de adat gu loobé ngae. 12 Ségiléw so bé betome. Béleewe ni,i kégétiga tome brab kégésobut tome bé Tuluse,kloh saén. Ségiléw bé anlunge téngténgé tom dobrébure féngalungon. Endob amuk gégumah moso igaiwegito tomén foy JesuKristowe, gésobuto toméni kéluhanane, ségiléw bé kéfégésobut i Tuluse debetom, békénén maak anlung.

13 Mélaw téléw i éntingayéne énda mékéda no:kéunur, inam, brab kégédaw. Endob i toowe de foimfortante, been i kégédawe.

14I iray i Rémogor i Tuluse

1 Mélaw fatut tom toow fo méuyot bé kégédawebé de dumo tom. Atin fatut so méuyot tom béde dumo do kéfurungon tidéw dob Tuluse. Labi-labi na foy murete bé kébéréh i Tuluse. 2 I étéwesébéréh bé késébéréhe énda gétiga no, dob Tulusesaén sébéréh, békén dob étéwe. Non énda gésobutoro de. Béréhé no saén i de ménbunéy non fébéréhi Rémogor i Tuluse de. 3 Endob i étéwe muretbé kébéréh i Tuluse, ureté no dob de étéw inoktabanga no bero émféégét bé de kéunur ro brabféginauné no bero, brab émféfiyo bé de fédéw ro.4 I étéwe sébéréh bé késébéréhe énda gétiga no,tabanga no saén i kaane lowoh. Endob i murete békébéréh i Tuluse, tabanga noy kéluhanay de munurmégélingo.

5 Méuyotu de damén ké gésébéréh gomkéluhanan bé de késébéréh énda gétiga kom de,éndob toowu de na fo méuyot ké ureté kom i

kébéréh i Tuluse. Toow na fo gérotor i étéweureté noy kébéréh i Tuluse bé étéwe sébéréh békésébéréhe énda gétiga no, saliyu ké béréhé noyatag i bénréh ne inok géféfiyono noy fédéw i dedumo no munur. 6 Mélaw do dumo gu, amukgégumahu diyaan atin sébéréhu bé késébéréheénda gétiga tom de, énda gétabanga ku begom.Toow na fiyo ké ureté ku begom i fénggitoy Tulusebegén, taloo no béréhé ku begom i de gétiga ku,taloo no ureté ku begom i kébéréh i Tuluse, taloono toroé ku begom. Non amuk rigoné kuy de ni,tabanga ku begom.

7Ufama, fégitung gom i de baat. I faléndage taloono fégérung, amuk i ségétéwe étéw énda gétiga noykéiyuf ne bé faléndage taloo no énda gétiga noykékébit ne bé fégérunge, ati fanu-fanuy kégétigayde mégélingo de ké atiy linggéngé nuwe. 8 Atinamuk wén i sundalo iyufé noy témburiwe inokmangéy sétiboh i de dumo no, éndob énda fékén-tayé noy kéiyuf ne bé témburiwe, ati fanu-fanuykégésobut ruwe de ké fatut ro magayas mangéysétiboh. 9 Ségiléw so bé begome, amuk sébéréhgom bé késébéréhe énda gétiga kom de, énda moni gésobut de. Mélaw énda i atagén brab énda i la-gaén. 10Médooy de séségiyo-giyo do késébéréh dobduniyae ni, éndob wén i atag i séngae késébéréh.11Endob amuk énda gésobuto kuy késébéréh i dumoguwe séuret-uret, énda fo gésésobutan gey. 12 Atini begome, toow fo méuyot gom de ké gégédot gombé de kéfurung tidéw dob Rémogor i Tuluse. Endobfatut télama gom usar i de kéfurung émfébagér békéunur i de dumo gom.

13 Mélaw i étéwe furung sébéréh bé késébéréheénda gétiga no, fatut démasal dob Tuluse mongotkégétigan émfégésobut bé atag i késébéréh ne dobde dumo no. 14 Non amuk fédasaléy Rémogor iTuluse begén dob késébéréhe énda gétiga ku de,moror i rémogor guwe fiyon fo ké énda gésobutoyitunga kuwe de ké atiy atag ne. 15Ati mélaw i fiyowerigoné ku? Fatut fédayaé kuy Rémogor i Tuluseémfédasal begén dob rémogor guwe. Endob usaréku soy itunga kuwe ké démasalu. Fatut fédayaé kuyRémogor i Tuluse émfékanta begén dob rémogorguwe, éndob fatutu so kémanta dob itunga kuwe.16 Amuk i ségétéwe étéw dayéwé noy Tuluse bérémogor ne saén, i de étéw énda gétiga roy fantagebé ni kéfurung, énda fo gésobuto ro de. Mélaw éndagéséfagayun romaro, “Amen” non énda gésobuto rode. 17 Fiyon fo ké fiyoy kéfésalamat ne dob Tuluse,énda géfébagéro noy kéunur i de dumo no.

18 Fésalamatu dob Tuluse, non toow na fogésébéréhu bé késébéréhe énda gésobuto ku de bébegome kéluhanan. 19 Endob amuk sélimudu béde dumo gu munur bé Kristowe inok méngintulus,toow na fo méuyotu sébéréh bé késébéréhe gésob-utoy kéluhanane fiyon sétaga saén bé médoowekébéréh énda gésobuto ro de. Mélaw gétoroo kuyde étéw.

20 Do dumo gu, kagom miring bé kéfégitung ide nga. Endob iring gom i kéfégitung i de ngafantag bé tetee non énda gétiga roy tetee. Saliyuna bé nan, iring gom i kéfégitung i étéwe géti-gan. 21 Wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“Sugué ku mangéy dob de Judioy de étéw ségiyoy

1 Korinto 14:22 157 1 Korinto 15:18

de késébéréh ro tidéw dob ségiyowe ingéd. Endobfiyon fo ké mérigoy ni, énda so fégélingoé ro Begén,bang i Kadnane.” 22Mélaw i kéfurunge sébéréh békésébéréhe énda gétiga no, niray i Tuluse inok i deénda munur gélolo ro tidéw dob Tuluse. Endob ikéfurungemuret bé kébéréh i Tuluse, niray i Tuluseinok émfébagér i kéunur i de munur.

23 Mélaw amuk sélimud gom do munur, atinsébéréh gom bé késébéréhe énda gétiga kom de,atin gégumah i étéwe énda munurén taloo no éndagétiga noy fantage bé ni kéfurung niray i Tuluse,manok bunég gom. 24-25 Endob amuk kéluhana kommuret bé kébéréh i Tuluse, atin i étéwe énda sénamunurén bé Jesuse ménangéy témukaw begom,gésobuto noy késébéréh gome. Mélaw waléy gétiganoy de salaén, atin gésénule. Mélaw lémingkuwédméngadaf bé Tuluse brab émbéréh mano, “Tulus itintuwe mémanduon begom.”

26 Mélaw do dumo gu, amuk sélimud gom mén-gadaf, fiyo ké wén i kémanta, brab wén soy témoro,brab wén soy muret bé atiy fénggitoy Tuluse de.Atin fatut wén soy émbéréh dob séségiyo-giyowekésébéréh énda gétiga no, brab fatut wén soy ém-fégésobut bé ni késébéréh. Rigo gom i kéluhanayde ni émfébagér bé kéunur i de dumo gom. 27 Atinamuk wén i gétigan sébéréh bé késébéréhe éndagétiga no, fatut ruwo loo ké téléw saén i rémigowede. Atin fatut sétélés-télés ro émbéréh. Atin fatutwén soy émfégésobut bé kébéréh ruwe. 28 Endobamuk énda i émfégésobut de, fatut mantés rokéluhanan atin sébéréh ro séden bé Tuluse dobde fédéw ro. 29 Atin fakay émbéréh i ruwowetaloo no téléw gétéw étéw muret bé kébéréh iTuluse. Brab i kéluhanay étéwe fatut fégélingoé rofo toow inok gétiga ro ké katabuwan i kétoro ruwetaloo no békén. 30 Atin amuk wén i ségétéw béde ménsar mégélingo, wén i fénggitoy Tuluse de,fatut témérén i émbéréhe inok gébéréh i ni étéw.31 Fakay kéluhana kom muret bé kébéréh i Tuluse,éndob sétélés-télés gom muret, inok métoro brabémféfiyoy fédéw i kéluhanane. 32 I kéluhanay deétéw nirayay Tuluse kégétigan muret bé kébéréhne, fatut séongot-ongot brab sétélés-télés ro muret.33Non mika i Tuluse ké mégukét i késélimud gome,yamula méuyot bé mélosoe.

Atin wén soy ni sugu gu begom, sani ségiléwe bérigonéy de munur dob kéluhanay de ingéd. 34 I delibun fatut féantés ro ké gai sélimud ro méngadaf,non énda fatutén ké émbéréh ro. Non dob kitab ide Judio, i libune fatut saén mégélingo brab séodor-odor saén. Enda fakay ro méguléw. 35 Atin amukméuyot ro méganad, fatut ménginsa ro dob debawag ro dob de lawi ro, nonmékémala ké émbéréhi de libun ké sélimud gom dob simbaane.

36 Kagom fégitungén de ké tidéw saén dob be-gomey kébéréh i Tuluse, taloo no makom ké begomsaén i nirayan de. Toow fo békén i nan. 37Amukwéni ségétéw begommanok niray i Tulusey kébéréh ne,look wén i kéfurunge tidéw dob Rémogor i Tuluse,fatut magayun bé do sugu i Tulusey de ni kétorosulaté ku dob begome. 38Atin amukwén i étéw éndamodorén bé ni sulat, kagom fégélingoén de.

39 Mélaw do dumo gu, fatut méuyot gom muretbé kébéréh i Tuluse. Endob kagom fétérénén i

étéwe émbéréh dob késébéréhe énda gésobuto node. 40 Endob fatut féfiyo gom i de adat gom brabfétanék gom ké sélimud gom méngintulus.

15Fantag bé kétébule Kristowe

1 Atin béleewe, do dumo gu, féfégétédém gubegom i Fiyowe Uret nuret gun begom bé do getah.Bé béno tintu ménunur gom bé ni Fiyo Uret fantagbé JesuKristowe taman so béleeweni. 2Non i FiyoweUret nuret gu dob begome, been imémukase begomtidéw dob de sala gom. Non énda kukuméy Tulusebegom amuk démayday gom munur. Non amukénda fédayday gom, békén gom tintu munur.

3Atin i Fiyowe ni Uret, ténoro gu begom i ténoroebegén. Toow fo gérotor i ni kétoro. I Kristowe mén-léhu génantino no betom inok énda mékukum tomsabaf bé de sala tom. Been soy kéuret i MénsulateKébéréh i Tuluse. 4 Atin lénébéng i Kristowe brabméntébule dob gétéléw ne gétérésang loo bé kéureti Ménsulate Kébéréh i Tuluse. 5 Tidéw béno, mén-téfégito dob Pedrowe. Tidéw béno, méntéfégito dobkéluhanay de folo bra ruwo kuyugén. 6Tidéw béno,méntéfégito dob labiwe limo ratuh do dumo tommunur amunménlimud ro. I kédoono ruweméuyagro séna béleewe ni, éndob i de dumo bero ménléhuron. 7 Tidéw béno, méntéfégito dob Santiagowe.Tidéw béno dob kéluhanay de apostol.

8 Atin amun gilid méntéfégito dob berowe, mén-téfégito so dob begéne énggéfuray. Atin ménunurumaak ségétéwu nga ménfégés i kéumah ne. Nonfiyon fo ké mikau de munur, fén-unur i Tuluseso begén. 9 Atin begéne foy toowe gérifantad békéluhanay de apostol, non amun énda sénamunurude, toow fo fénrasay guy kéluhanay de munur béJesuse. Mélaw énda médaitu fédawétén apostol.10Endob sabaf saénbé kégédaw iTuluse, fénwaléyénbegén apostol. Atin non bé kégédaw ne, wén ifiyowe ménrigo. Non toow na mégéror i kagénegalbék bé de dumo do apostol. Endob békén begéni gémalbéke. Yamula tabangay Tuluse de begén.11 Atin ulanden ké énggélingoo kom i Fiyowe Urettidéw dob begéne look tidéw dob de dumo gu apos-tol. Non ségiléw i de kétoro gey. Atin been i nan inunuro kome.

Fantag bé kétébule i de munur12 Atin ay niy ténoro guwe begom: Méntébule

i Jesu Kristowe. Mélaw sedek i de dumo begomémbéréh bé énda kun fakayén tébule i de mén-léhu moso? 13 Non amuk énda fakay tébule i deménléhu, fiyon i Kristowe énda séna méntébuleén.14 Atin amuk énda méntébule i Kristowe, énda foylanték i kétoro geye brab énda i funa tom munur.15 Atin békén saén i ni, non amuk loo bé nan ibegeye, do tugién gey sébanil bé Tuluse. Nonbegey i ménbéréhe bé féntébule i Tulusey Kristowe.Mélaw tugién gey amuk énda tébule i de ménléhu,loo soy Kristowe. 16 Non amuk énda tébule i deménléhu, énda so tébule i Kristowe. 17 Atin amukénda méntébule i Kristowe, énda i lanték i kéunurgome. Mélaw énda séna mékédan i de sala gombrab mékukum gom. 18 Atin amuk énda i kétébule,i de ménléhu do munur bé Kristowe, énda man

1 Korinto 15:19 158 1 Korinto 15:56méuyag ro, yamula mékukum ro so. 19 Atin amuki inam tome bé Kristowe taman saén dob kéléhutome, toow tom fomékégédaw-gédaw bé kéluhanayétéwe.

20 Endob i toowe, méntébule i Kristowe. Mélawgétiga tom tébule soy kéluhanay de ménléhu.Non Beeney sunguwe saén méntébule. 21 I funaykéluhanay étéwe méléhu non ménsala i sunguweétéw, sani Adame. Atin i funay kéluhanay étéwetébule, non bé rénigoy ségétéwe sani Jesuse. 22 Ikéluhanay kéilawane méléhu non énggédot tom ikéléhue tidéwdob katufua tomeAdam. Atin ségiléwso bé ni, i kéluhanay munure bé Kristowe tébule,non énggédot roy umule énda i tamana no tidéwdob Beene. 23 I sunguwe méntébule inok méuyagtaman sa taman, Been i Jesu Kristowe. Tidéwbéno, do betom kuyugén i gétunduge tébule dobgaiwe séfule moso. 24 Tidéw béno dob tamfaday degai, i Kristowe tabana noy kéluhanay de méguléwdo sébanil dob Tuluse. Binasané noy atura ruwebrab barakat ruwe. Atin irayén i kéféguléwe dobTuluse Abayén. 25 Non i Kristowe kailanga noyméguléwe taman tabanay Tulusey kéluhanay desébanil de. 26 Atin i toowe fo géfuray tabana Jesusesébanil dey kéléhue. 27-28 Non wén i MénsulateKébéréh i Tuluse mano, “I Tuluse rigoné noy Kris-towe méguléw bé kéluhanane.” Mélaw féguléwoKristowey kéluhanane saliyu saén bé Tuluse, nonBeen iménféguléwe bé Kristowe. Atin amuk Kristoyméguléwe bé kéluhanane, tidéw béno féféguléwénbé Abay ne Tuluse i Beene. Mélaw Kristoweyméguléwe bé kéluhanane, brab Tulusey méguléwebé Kristowe brab kéluhanane so.

29 Amuk énda i kétébule i de ménléhu, ati funayde étéw fébautis gémanti bé de ménléhu? 30 Atinamuk énda i kétébule, sedek fédayday gey rémigo bégalbék i Tuluse béni ké kakaidan gey sénga tékélid?31Do dumo gu, i de sébanil bé Tuluse, sénga fuweh ikéuyot ruwe méméléhu begén. Atin gétigay Tulusetoow i ni loo bé kétoow i kéoror guwe sabaf békéunur gome bé Kadna tome Jesu Kristo. 32 Toowufo kérégénan dob ni ingéd, Efeso. Non i de sébanilbegén maak do mérayar binatang méuyot ro begénméméléhu. Mélaw amuk énda i kétébule, énda ifuna ku gémalbék. Amuk énda i kétébule, modorubé kébéréhe mano, “Mama tom, brab miném tombrab méguyaya tom béleewe ni, non démo méléhutom.”

33 Ingat gom inok énda munur gom bé éndaetoow. Non amuk séloyuk gom bé de étéw do tetei de adat ro, waléy gom de géiring. 34 Féfiyo gom ide adat gom, brab tagak gom i de tete rigoné kom.Fatut mémala gom non wén i do dumo gom éndagétiga roy toowe kétoro fantag bé Tuluse.

35 Endob amuk wén i ménginsa mano, “Atikéfingé-fingé i kéfétébule i Tuluse bé de ménléhu?Brab ati falas i lowoh ruwe?” 36 Ay niy késumbulguwe de. Toow fo dufang i da nan kéfénginsa. Noni bénee lébéngén dob fantade ké ohokén. Tidéwbéno, méuyag. 37 Amuk mohok gom, énda ohokékom i dakéle idéng kayéw, yamula ohoké kom ibénee saén. 38 Tulusey méniraye bé lowoh i béneeloo bé kétaya nuwe de. Atin i séngae klase béne wéni kaan mantu lowoh ké mérukén.

39 I kéluhanay de lénimbag do mérénawa,séségiyo-giyoy de lowoh ro. I kéilawane ségiyoylowoh ne. I de binatang ségiyo soy de karo lowoh. Ide kloh manok brab do sédo ségiyo soy de lowoh ro.

40 Wén i do séségiyo-giyo do lowoh dob lawayobrab dob fantade. Atin i kéluhanay de lénimbag iTuluse, falan fiyoy de falas ro. Endob énda ségiléwi kéfiyoy de lowoh dob lawayo brab de lowoh dobfantade. 41 Ufama, fiyoy falas i de solo dob lawayoéndob békén ségiléw. I térésange ségiyoy falas ne,i térésang kélungonone ségiyo soy kaane falas, i degitoon ségiyo so. Fiyon i de gitoon énda kéluhana roségiléw i de falas ro.

42 Ségiléw so bé niy kétébule i de ménléhu. Nonamuk ménlébéngén i ménléhue, mébinasay lowohne. Endob amuk méntébuleén, éndaén mébinasaylowoh ne non mantu nén brab méuyag taman sataman. 43 Amuk ménlébéngén i bangkaye, teteéni falas ne brab éndaén i bagérén. Endob amukméntébuleén, toowén fo fiyoy falas ne brab ém-bagérén. 44 I bangkaye lénébéng, tidéw dob fantadeni. Endob féwaléyéy Tuluse mantuy lowoh ne inokmédait ro méuyag beroy Tuluse taman sa taman.Mélaw amuk wén i lowoh médait dob duniyae ni,wén soy lowoh médait dob lawayo. 45 Non wéni Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “I sunguweétéw, sani Adame, nirayay Tuluse férénawa inokméuyag dob duniyae ni.” Endob i Kristowe, sani fén-dawéte “Géruwowe Adam”, Been i miraye bé umulemagufusa inok méuyag tom taman sa taman doblawayo. 46 Békén i umule dob lawayoy énggéétahe,non énggéétah i umule dob duniyae ni. 47 I Adame,sani sunguwe étéw, ménlimbag bé fantad i duniyaeni. Endob i Kristowe, sani maake géruwo Adam,tidéw dob lawayo. 48 I kéluhanay kéilawane, ségiléwi lowoh ruwe bé Adame tidéw dob fantade. Endobi kéluhanay waléye kuyug Kristowe, ségiléw mosoi lowoh ruwe bé Kristowe dob lawayo. 49 Amukkéluhana tom ségiléw bé Adame tidéw dob duniyae,gégumah somoso i gaiwewaléy tom so ségiléw falasbé Kristowe tidéw dob lawayo.

50Do dumo gu, ay niy atag i béréhé kuwe begom.I de lowoh tom ni méléhu non énda géahurén doblawayo. I loowe bé ni lowoh, énda gédoté noy umulemagufusa.

51 Fégélingo gom i ni ménbunéy fénggétigay Tu-luse begén. Enda kéluhana tom méléhu, éndobméfégalin i de lowoh tom bé de mantu lowoh.52 Toow fo magad i kéfégali nuwe, loo bé séguleekémérék-mérék i motowe, ké émbéréh i toowe gé-furay témburi. Atin modor so ké fébéréh i Tu-lusey ni témburi, i kéluhanay de ménléhu tébulero. Atin i de lowoh ro émfégalin inok éndaénméléhu ro, non méluwas tom kéluhanan. 53 Non itafaye lowoh fatut méluwas inok éndaénméléhuén.Fatut émfégalin i mébinasawe lowoh inok éndaénmébinasa no. 54Atin amuk ménfégalinonén i tafayelowoh bé mantuwe lowoh éndaén méléhuén, bébéno métumanén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “Endaén i méléhu non kénday Tuluse nénnon ténaba nonén.” 55Mélaw éndaén mégilak tomméléhu non éndaén i kéléhu. Atin éndaén i funanémbuku bé kéléhue non méntabananén. 56 I funanuwe wén i kéléhu non ménsala tom. Atin i funa

1 Korinto 15:57 159 1 Korinto 16:24nuwe ménsala tom non énggéféliso tom i kukumayTuluse. 57 Endob fésalamat tom bé Tuluse non bérénigo nuwe. Non éndaén mégilak tom bé kéléhuenon fénukasén betom sabaf bé rénigoy Kadna tomeJesu Kristo.

58 Mélaw, do dumo gu do kégédawa ku, fébagérgom i késarig gome bé Kadnane inok énda méké-dano. Fégéror gom dob galbék i Kadnane. Nongétiga tom énda mésinggula i galbék tome, amukrigoné tom kay Kadnane.

16I tabange kay de munur dob Jerusalem

1 Atin wén i ségiyowe sugu gu begom. Fatuttimu gom kurta fégétabang gom bé de dumo gommunur bé Jesuse dob Judea. Sénugu gu soy ni dobde munur dob ingéde Galasia. 2 Sénga Duminggu,fatut témafay i séngae ségétéw begom bé atiy irayne dob Tuluse. Fatut iray gom dob Tulusey baadegédoté kom. Itong gom inok amuk gégumahudiyaan, éndaén kailanga kom i témimue. 3 Atinamukgégumahudiyaan, sugué kuyde étéw fénémiligom mangéy dob Jerusalem inok uwité roy de iraygom. Atin émféuwitu so do sulat émfégétigan béde étéw dob Jerusalem fantag bé kétabang gome.4 Atin amuk kailanga ku soy magéwe mangéy dobJerusalem, féodoré ku bero.

I bantak Pablowe5 Mangéyu diyaan ké gilidu nén téménara dob

ingédeMasedonia. Nonmétahumangéy diyo. 6Atinamuk gumahu dob begome, batiu na keey diyaanfiroy gétérésang kélungonon look taman gilid i basabarate. Atin amuk tausu magéw, fiyo ké tabangakom begén bé kéagéw guwe dob atiy ayo kuwe.7 Non énda méuyotu mawét diyaan ké magadu desaén. Yamulaméuyotu de damén ké batiu na diyaanbé firoye gétérésang kélungonon, amuk fakay dobKadnane.

8 Endob batiu na dob Efesowe ni taman gilid ikandulie féndawét Pentekostes. 9Non dini médooyde méuyot mégélingo bé Fiyowe Uret toroé ku.Endob médoo soy sébanile de begén.

10Atin i Timoteowe, amuk gégumah diyaan, fégé-dawgomde brab tayakuf gom. Non gémalbék so kayKadnane, ségiléw bé begéne. 11 Atin énda fatuténké siyawé kom. Yamula fégadata kom atin amuktaus i kéagéw ne séfule mangéy dob begéne, fatuttabanga kom. Non ongot-ongoté ku beroy de dumono munur.

12 Atin fantag man bé dumo tome Apolos, féng-ginau gu fo bé angéyé no begom tukawén diyaanberoy de dumo nomunur. Endobmika sénamangéydiyaan béleewe. Yamula mangéy fo kun diyaanségiyo gai.

13 Fatut mingat gom, brab fédayday gom i kéunurgome bé Jesuse. Kagom mémala fantag bé kéunurgome. Yamula fébaraw gom brab fébagér gom.14Atin fiyon atiy rigoné kome, fégédaw gom.

15Gétiga kom i fantage bé Stefanase brab de dumono ségélawi. Beroy de sungu ménunur bé Kristowedob Akaya. Toow ro fo mégéror témabang bé dedumo ro munur. 16Mélaw, méuyotu ké fédaya gom

i kéféguléw i de étéw loo bé beene brab kéluhanayétéwe mamung bé karowe galbék.

17Toow fomororu bé kégumah ro Stefanase, brabFortunatowe brab Akaikowe dini. Non ténabang robegén bé kégundoy guwe begom. 18 Fénfiyo royfédéw guwe loo bé kéféfiyo ruwe bé de kagom sofédéw. Mélaw fatut fégadata kom i de étéw loo bénan.

19 I de munur dob kéluhanay de ingéd dob Asiaségifaé ro begom kéluhanan. I ro Akilawe brabPrisilawe, toow ro fo ségifaén so begom sabaf béKadnane. Loo soy de munur sélimud dob lawi ruwe,ségifaé ro so begom. 20 Atin i kéluhanay de dumotom munur dini, ségifaé ro so begom.

Fatut fégito gom i kégédaw gome amuk ségifaéngom.

21 Taman saén dob niy béréhé kuwe begom. Ibegéne, Pablo, sulaté kuy ni géfuray kébéréh békagéne kémér. Ségifaé ku so begom.

22 Amuk wén i do énda émféimu bé Kadnane,kukuméy Tuluse damén bero. Séfuleén damén iKadnane. (Maranata.)

23 Atin fétauséy Kadnane Jesus damén i kégédawne begom.

24 Toowu fo méimu begom sabaf bé kéunur tomebé Jesu Kristowe.Pablo

2 Korinto 1:1 160 2 Korinto 2:6

I Géruwowe Sulat Pablowe dob deMunur bé Kristowe dob KorintoAy niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani ménban-

tuge muret fantag bé Jesu Kristowe. I ni sulat, beeni niy géruwowe sulat sénulat Pablowe dob demunurdo bati dob ingéde Korinto. Dob sunguwe sulatPablowe, ténoroén i de étéw bé ati fatute rigonéro. Atin dob ni géruwo sulatén, bénréh Pabloweykéoror ne sabaf bé kéodor ruwe bé ni kétoro.

Diyo dob Korinto, wén i do étéw ménbéréh bébékén kun tintu apostol i Pablowe. Mélaw dob niso sulat, bénréh Pablowey funa nuwe toow fo tintuapostol, non toow fo mégoror lémégéb bé FiyoweUret fantag bé Jesu Kristowe. Mégoror gémalbék,fiyon fo ké toow fo mérasay sabaf bé kéuret ne ni.

1 Begéney Pablowe, ségétéw apostol sénugu JesuKristowe non been i galbéke kétayay Tuluse rigonéku. I begeyeTimoteowe, ségétéw sodumogumunurbé Jesuse, sulata key begom do munur dob ingédeKorinto brab dob kéluhanay de ingéd dob Akaya.

2 I Tuluse Abay tom brab Kadnane Jesu Kristomégédaw damén begom brab iray ro damén begomi métanéke fédéw.

Fésalamat dob Tuluse3Fatut tom fésalamat bé Tuluse sani Abay i Kadna

tome Jesu Kristo. Toow fo mégédaw i Abaye Tulus,atin Been i tidéwoy kéluhanay tabange. 4 Tabangano betom dob kéluhanay de kérégéno tom inokgétabanga tom soy de dumo tom amuk kérégénanro fiyon ati klasi nuwe. Iraya tom so bero tabang loobé tabange niray i Tuluse betom. 5Non amuk toowfo mérasay tom loo bé Kristowe sabaf bé kéunurtome de, gédoté tom soy tintuwe kétabang tidéwdob beene. 6 I funa keye téférasay inok gédotékom i tabange brab inok méfukas gom bé de salagom. Atin amuk métabangan gey, métabangangom so brab gédoté kom i bagére inok géfédaydaygom témingkél bé de kérégénon ségiléw bé begeye.7 Atin i késarig geye begom, méégét non gétigakey amuk mérasay gom ségiléw bé begeye sabafbé kéunur gome bé Kristowe, tabangay Tuluse sobegom ségiléw bé kétabang ne begey.

8 Do dumo gey, méuyot gey de ké gétiga kom ifantage bé kérasay geye dob ingéde Asia. I de étéwdiyo, toow fo fénrasay ro begey, atin mélaw makeyké éndaénméuyag gey. 9Makey kéméléhu geyén bébéno. Endob ménrigoy ni inok énda sémarig gey békageye lowoh, yamula fatut sarigo key saén i Tulusesani témébulee bé de ménléhu. 10 Ténabangénbegey dob de makakaid inok énda méléhu gey sabafbé de makakaid. Atin gétiga key tabangé no begeysénga tékélid. Sémarig gey bé énda téréno noykétabang ne begey. 11Atin fatut tabanga kom begeybé de kédasal gom, inok médooy étéwe fésalamatdob Tuluse non bé tabange nirayén begey sabaf békédasal i de médoo étéw.

12 Do dumo gey, wén i funa key fédayéw-dayéw,brab gétiga key toow fo toow i ni. Fiyoy de rénigogey dob begome brab dob kéluhanay de étéw, nonmodor gey bé kétayay Tuluse. Atin tabangay Tulusebegey inok béréhé key i fiyowe brab toowe, békén

dob kageye kégétigan éndob sabaf saén bé kégédawi Tuluse. 13-14 Sulata key begom bé gébasana komebrab gésobuto kom. Méuyotu de damén ké gésobutokomén fo toow i de énda séna énggésobuto komtoow béleewe ni inok bé gaiwe séfule i KadnaneJesus, moror gom sabaf bé begeye atin i begeyemoror gey so sabaf bé begome.

15-16 Atin non gétiga ku fo toow gésobuto kom ini, bénantak guy mangéye sémugud dob begomesungu bé do gétah bé kéangéy guwe dob ingédeMasedonia. Atin bénantak gu soy mawéte man késéfuleu inok gétabanga ku begom ruwo gule, brabgétabanga kom so begén bé kéagéw guwe mangéyJudea. 17 Endob énda énggérigono kuy ni. Mélawmakom keeyén ké méfégalin i itunga kuwe séngatékélid. Brabmakom keeyén ké ségiléw i kéfégitungguwe bé de étéw dob duniyae ni énda sarigon ronon magad fo fégaliné roy de itunga ro. Békén loobé nan. 18 Béréhé ku begom i toowe, ségiléw békétoow i Tuluse, tintu fo bénantak guy rigoné kuyfénasad guwe begom. 19 Non témélamawu miringbé Jesu Kristowe Nga i Tuluse, sani ureté keyebegom ro Silase brab Timoteowe. Non i Jesuse éndamagad fégaliné noy itunga nuwe. Yamula tumanénoy kéluhanay de béréhé no. 20 Non i Jesuseytéménumane bé kéluhanay fénasad i Tuluse. Been iniy funa tome émbéréh “Amen” (i atag ne “toow”)fantag bé kébéréh i Tuluse inok médayéw i Tuluse.21 I Tuluse, Beeney émféégéte bé kéunur tome béKristowe inok tintu tom do dumo no. Atin Tulus soyménémilie betom. 22 Brab ténandaa no begey inokgélolon Beeney gefee begey. Atin nirayén betom iRémogor ne bati dob de fédéw tom inok fégétiga nobetom i irayén i kéluhanay fénasad ne.

23 Amuk énda toow i béréhé kuwe begom,kukuméy Tuluse damén begén. Gétiga roy funakuwe éndaménangéy diyaan dob Korinto inok éndagédowoyo ku begom. 24 Enda méuyot gey sémugubegom ké ati fatute unuro kom. Non gétiga keyméégétén i kéunur gome bé Kristowe. Yamulasétabang tom gémalbék inok toow gomna fomoror.

21Atin do dumo gu, toow fo fénggitung gu bé énda

mangéyu diyaan amuk féteteé ku saén i de fédéwgom ségiléw bé gétaho. 2Non amuk féteteé kuy defédéw gom, ati émféfiyowe bé kagéne fédéw? Enda,non énda géféfiyono kom i fédéw guwe amuk fén-tete guy de fédéw gom. 3Beeniy funa kuwe séménu-lat dob begome bé do gétah. Ménikau mangéy dobbegome, non i begome fatut damén féororé kombegén. Endob amuk ménangéyu diyaan bé béno,féntete gom saén i fédéw guwe. Gétiga ku fo toow,amuk mororu, moror gom so. 4 Amun sénulata kubegom, toow fo tete i fédéw guwe brab émbukuubrab énggékérewu. I funa kuwe sémulat békén kéféteteé kuy de fédéw gom. Yamula inok fégétiga kubegom i toowe kéimu gu begom kéluhanan.

Kéfésagad bé ségétéwe ménsala5 I étéwa nan ménsala diyaan, énda fénteteén

i fédéw guwe, yamula fénteteén i de fédéw gom,taloo no de fédéw i de dumo saén begom. Nonénda méuyotu de ké fékélébuwanén i kédusawe debé ni kébéréh gu. 6 Katabuwanén i kékukum i

2 Korinto 2:7 161 2 Korinto 4:5kédoono kome de. 7 Atin béleewe ni, fatut fésagadgomén brab féfiyo gom i fédéw ne, non amuk énda,mékédan keeyén i késarig ne bé Tuluse sabaf békélébuwan i kétete i fédéw ne. 8Mélaw, ongoté kubegom bé fégétiga kom dey toow i kéimu gome de.9 I funa kuwe séménulat dob begome bé gétaho inokténgkadé ku begom brab inok gétiga ku ké modorgom bé kéluhanay de sugué ku begom. 10Atin amukfésagadé kom i ségétéwe étéw, fésagadé ku so. Atinamuk wén i ménsala, fésagada ku inok moror gom.Gétiga Kristowe tintu fo fésagadé ku. 11 Atin i funakuwe rémigo bé ni, inok énda lifulé Satanase betom.Non gétiga tomén i tetee bantakén.

12 Amun énggumahu dob ingéde Troas inokmuretu bé Fiyowe Uret fantag bé Kristowe, énggitogu ténafay i Kadnaney agéwo kuwe bé galbék guwediyo. 13Gido loo, toow fo ménbukuu non énda éng-gito gu diyo i dumo tomemunur Tito. Mélawméng-gétawu dob de étéw diyo, atin méntausu magéwmangéy dob ingéde Masedonia.

14 Endob toowu fo fésalamat bé Tuluse. Nonsabaf bé kéunur tome bé Kristowe, féténgténgénbetom dob kéluhanay de étéw inok fégétiga noybarakat ne. Mélaw sabaf bé betome, wén i deétéw dob kéluhanay de gonon gétiga roy fantage béKristowe. 15Maak do dukah tom ténuwég Kristowebrab ténulakén dob adafay Tuluse. Atin i amut nemélégéb dob de étéw doménfukas brab dob de étéwso énda méfukas ro. 16 Dob de étéw énda munur béKristowe, maak ahu ménléhu i kétoro tome fantagbé Fiyowe Uret, non mékukum ro sabaf bé nankétoro. Endob dob de étéw munur dob Kristowe,maak mamut i kétoro tome non fégétiga no berobé iray i Tuluse beroy umule magufusa. Toow foFiyoy Urete ni. Mélaw énda i étéw tintu médaitlémégéb de. 17 Endob i begeye, énda ségiléw geybé de ségiyo do témoro. Non i berowe, ureté roykébéréh i Tuluse inok gédoté roy kurtae. Endobsabaf Tulus i séménugue begey, gétiga no ureté keyi toowe, non begey i do sugu-sugué Kristowe.

3I mantuwe aguwon

1 Ati kéfégitung gome de, aw félangka-langkageyén man fantag bé de ni? Enda. Enda ségiléwgey bé de ségiyo témoro kailanga ro nay sulatetidéw dob de ségiyo étéw émfégito bé kuwagib ruwetémoro inok tayakufé kom bero. Atin kailangaro soy sulate tidéw dob begome amuk mangéy rotémoro dob de ségiyo. 2 Endob i begeye, éndakailanga key i de sulat loo bé nan. Non i kéunurgomeymaake sulat ménsulat dob de fédéw gey inokgétigay kéluhanay de étéw i fantage bé de kétorogey. 3 Atin gétiga roy begom i de maak do sulattidéw dob Kristowe, fénsamfayén dob begeye. Atini fénggésulate de békén tinta, yamula Rémogor iméuyage Tulus i fénggésulate de. Atin i sulatane debékén do batéw loo bé kitabe nirayMoisese, yamulai de fédéw gey i sulatane de.

4 I funa keye gébéréh loo bé ni non sémarig geybé Tuluse, sabaf bé Kristowe. 5 Enda gébéréhokey de ké kagey kégétigan i funa keye gérigo béni galbék. Non Tuluse saén i funa keye de gérigo.

6 Tulus i ménirayane begey kégétigan inok gétorookey i mantuwe agéwon. Atin i mantuwe ni agéwon,békén nirayén begey i kitabe, yamula nirayén begeyi Rémogor i Tuluse. Non amuk sémarig tom békéodoro tome bé kitabe nirayMoisese, méléhu tom.Endob amuk sémarig tom bé Rémogor i Tuluse,irayén i mantuwe umul magufusa dob betome.

7 Bé do gétah, amun sénulat i Tulusey kitabedob de batéw, fénggito noy barakat ne. Amunénggito Moisesey kéréndaw i Tuluse, réménéndawsoy kaane falas, funay de Judio énda géténgténgde, fiyon fo ké ménlumén i kéréndaw ne. Mélawamuk loo bé nan i barakat i kégumah i kitabe muwitkéléhu, 8 toow na fo fiyoy rigonéy Rémogor i Tuluse.9 Amuk barakatan i galbéke kémukum bé de étéw,labi na fo dakél i barakat i galbéke émfétintu béde étéw. 10 Mélaw i kitabe toow fo barakatan bégétaho, éndob éndaén i barakatén béleewe ni. Nonbéleewe ni, wén na foy toow barakatan tidéw bébeene. 11Non amuk barakatan i kitabewén i tamanano, labi na fo barakatan i mantuwe agéwon énda itamana no.

12 Atin sabaf bé ni késarig tom bé énda mékédani ni, toow tom fo émbaraw muret. 13 Enda ségiléwtom bé Moisese ténlébén i falas ne inok énda gitoyde Judioy kéélum i kéréndaw ne taman mékédan.14Endob toow fométégas i de uléw i de Judio. Mélawtaman so béleewe ni méntéléb so tafay i de kégé-sobut ro. Météléb i de kégésobut ro amuk gébasanaroy kitabe sani tafaye agéwon. Endob amuk wén iségétéw bero waléy dumo Kristowe sabaf bé kéunurne de, mékédanén i kétéléb i itunga nuwe brabtoow fo gésobuto no. 15 Taman so béleewe ni amukbasané roy kitabe tidéw dob Moisese, météléb i deitunga ro. 16 Endob amuk munur ro bé Kadnane,mékédan i kétéléb i de itunga ro. 17 I Kadnane niménlabit, Been i Rémogor i Tuluse. Atin i étéwe batii Rémogor i Tuluse dob beene, ménfukas dob kitabe,non éndaén kailanga no modor de inok méfukasbé de salaén. 18 Mélaw i kéluhana tome do munurbé Kristowe, giton i anlung i kéréndaw i Kadnanedob falas tome, non énda météléb i de kéfégitungtom. Non giton i mantuwe adat tom miring béKristowe. Non i Rémogor i Tulusey mégaline betomloo bé kéfiyoy Kadnane. Mélaw minut fiyo miringbé Kadna tome Jesu Kristo.

41 I Tuluse mégédaw begey, atin mélaw fénémilién

begey inok rigoné tom i ni galbék. Mélaw éndamékédan i kéoror geye bé galbék geye. 2Dénigur geyi de tete brab de ménbunéy do rigonén toow fo domékémala. Enda témugi gey brab énda fégaliné keyi kébéréh i Tuluse. Yamula béréhé key i tintuwe fotoow inok i kéluhanay étéwe gétiga ro do métintugey, brab inok gétigay Tuluse so. 3 Non amukménbunéy i Fiyowe Uret ureté key, ménbunéy saéndob de étéw énda méfukas ro dob de sala ro. 4 Endamunur ro non ténléb Satanasey kéfégitung ruwe.Been i féngadaféy de étéw dob duniyae ni. Télébénoy de kéfégitung ro inok énda gito roy kégéfékayai Fiyowe Uret fantag bé kégérotor Kristowe, sanitintuwe anlung i Tuluse. 5 Non énda muret geyinok waléy gey émbantug. Yamula ureté key i

2 Korinto 4:6 162 2 Korinto 5:20Jesu Kristowe, Been i Kadnane, inok Been i waléyeémbantug. Atin ureté key bé begeyey témabanganebegom inok médayéw i Jesuse. 6 Amun lénim-bag i Tulusey kéluhanay éntingayéne, ménbéréhmano, “Mékédan damén i délémone brabwaléywéndamén i géfékaya.” Been soy émfégéfékayae béde itunga tom inok gésobuto tom i kéfiyoy Tulusefénténgténgén dob Jesu Kristowe.

7 Endob i de betom, maak do binangga tomsaén nahuron drantung inok giton i barakate dobde lowoh tom békén katom, yamula kay Tuluse.8 Démoyun gey mérasay éndob énda méntabanangey. Wén i do no, énda gésobuto key de, éndobénda mékédan i kéunur geye de. 9 Médooy desébanil begey, éndob énda tagakéy Tuluse begey.Wén i no fédawéto ro begey, éndob énda tagakéyTuluse begey. Wén i no fédawéto ro begey, én-dob énda mébinasa gey. 10 Ségiléw gey bé Je-suse non sénga tékélid médooy de mérarék begey,brab méuyot ro méméléhu begey. Mélaw giton ikéuyag Jesuse béleewe ni non Been i témabanganebegey. 11 Amuk méuyag gey séna, démoyun geygédét damén méléhu sabaf bé kéuret geye fantagbé Jesuse. Mérigoy ni inok giton i Jesuse méuyagnon tabanga no begey démoyun. 12 I funa keyedémoyun kakaidan non bé kéuret geye fantag béJesuse. Endob ulandenén, non been i niy funa komegégédot bé umule magufusa.

13Wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Mé-nunurude,mélawbéréhé ku.” Ségiléw sobébegeye,non munur gey de, mélaw béréhé key. 14Non gétigakey i Tuluse sani téménébulee bé Kadnane Jesus,tébuleé no so begey brab begome brab féangéyé nobetom dob adafa nuwe dob lawayo. 15 Atin i funakeye téférasay inok gédoté kom i de kéfiyonon. Atinbé lala ne minut médooy gégédote bé kégédaw iTuluse, waléy so médooy de fésalamat dob Tuluseinok toow fo médayéw.

16 Been i niy funa keye énda mékédan i kéororgeye gémalbék. Non fiyon fo ké démoyun gey waléylukés brab minut mélubay i lowoh geye, fébagéréyTulusey kéunur geye sénga fuweh. 17 Atin i dekérasay gey béleewe do kloh saén brab mékédanso moso. Atin sabaf bé de kéfédayday gey bé deni kérégénon, toow na fo médayéw gey dob lawayodiyo moso, brab énda téméréno Mélaw toow na fodakél i ni moso bé de kérégénon béleewe. 18 Noni de gulaané key békén i de éntingayén giton dobduniyae ni. Yamula toow gey fo méuyot bé deéntingayén do énda gito no. Non i de éntingayéngiton dob duniyae ni, doméalfa romoso. Endob i deénda séna giton, sani de éntingayén iray i Tuluse,énda mékédan ro.

51Non gétiga key i ni. I de lowoh tom dob duniyae

ni maak do lawi saén bation bé firoye gébélintuwataman mékédanén, san ké méléhu tomén. Endobi Tuluse rénigo no soy de lawi tom dob lawayo.Been i de mantu do lowoh tom méuyag taman sataman. 2 Atin non bé de kérégénon béleewe, toowfo méuyot tom de ké gédoté tomén magayas i demantu lowoh tom dob lawayo. 3 Amuk gédotétomén i mantuwe lowoh tom, éndaén mékédano.

4 Endob amuk bati tom séna dob de lowoh tom dobduniyae ni, gédogés tom bé de kérégénon. Gido loo,énda fo méuyot tom témagak bé tafaye lowoh tom.Yamula méuyot tom saén kémégal bé mantuwelowoh inok i tafaye lowoh méumbayan bé mantuwede éndaén méléhuén. 5 Tulus i téménafaye bé de niinokmérigo dob betomemoso. Brab nirayén betomi Rémogor ne maak tising tandaén bé kétuma nuwebé kéluhanay de ni moso.

6 Mélaw toow fo méégét i kéunur tome séngatékélid. Gétiga tom amuk bati tom séna dob de tafaylowoh tom dob duniyae ni, énda gébati tom sétifonbé Kadnane diyo dob lawayo. 7 Non dob de rigonétom béleewe ni, énda furay tom bé atiy gito tome,yamula furay tom bé atiy unuro tome. 8 Tintu foémbagér i kéunur tome brab méuyot tom témagakbé de tafay lowoh tom inokmule tom bati sétifon béKadnane. 9 Gido loo, i toowe fo kétaya tom rigonétom i késuwata nuwe fiyon udenén gono tom, dinitaloo no diyo dob lawayo. 10 Non i kéluhana tomekailangan fo mékukum dob adafa Kristowe. Atin iséngae ségétéw étéw gédoté noy ati fatute barasénlook kékukume de sabaf bé de rénigo no, fiyo loo soytetee dob duniyae ni.

Do dumoy Tuluse11 Atin non gétiga key i kégilake bé kékukum i

Kadnane, télamané key féunurén i de étéw. GétigayTulusey de fédéw gey brab méuyot gey de so kégétiga kom soy de fédéw gey. 12 I funa kuwe sémulatbé de ni kébéréh gu, békén inok dayéwé kom begey.Yamula inok gétiga kom i fiyowe rigoné key brabinok gétiga kom i sémumbulone bé de étéw dayéwéro saén i falas i étéwe, békén i adat ne. 13Wén keeyi do étéw mégitung marok do bunég gey. Endobi funa ruwe marok bunég gey non toow fo rigonékey témantuy kétayay Tuluse. Endob gétiga koménda bunég gey, non gétiga kom gémalbék gey inoktabanga key begom. 14Toow fo mégédaw i Kristowebegey funa key mégéror gémalbék. Gétiga keyménléhu i ni ségétéw étéw inokméuyag i kéluhanayde étéw. Mélaw maak ménléhu i kéluhanane sabafbé kégantino Kristowe bero. 15 Ménléhu gémé-nantinon bé kéluhanay étéwe inok i de méuyag,éndaén rigoné roy kétaya ruwe. Yamula rigoné roykétaya Kristowe, sani ménléhue brab méntébuleeinok éndaén mékukum ro.

16 Mélaw i kéfégitung geye békén loo bé kéfégi-tung i de étéw éndamunur ro bé Kristowe. Endob bédo gétah, i kéfégitung geye loo saén bé kéilawane,funa key makey ké kéilawan saén i Kristowe. 17 Iétéwe waléy dumo Kristowe sabaf bé kéunur nede, ménwaléy mantu étéw. I tafaye adatén ménta-gakén atin ménwaléyén mantuy adat ne. 18 Tulusi réménigowe bé de ni, non sabaf bé Kristowe,fénwaléyén betom éndaén sébanil dob Beene. Nonséloyukén begey. Atin fégalbéké no begey inokféunuré key i de étéw inokwaléy so séloyuk i Tulusebero. 19Mélaw ay niy kéuret geye: I Tuluse nusaréni Kristowe mémukas bé de kéilawan inok waléy tomséloyuk bé Tuluse atin fénsagadén i de sala tom.Atin sénarigo no begey muret fantag bé kéféwaléyne betom séloyuk dob Beene.

20Mélaw begey i de sarigo Kristo muret bé kéon-got i Tuluse. Féongoté no begey bé fagayun gomén

2 Korinto 5:21 163 2 Korinto 7:11bé kétaya nuwe. Non kétayay Tuluse féwaléyé nobegom do dumo no séloyuk. 21 Enda i sala Kristowe.Endob sabaf bé kéluhanay de sala tom, kénukumi Tulusey Kristowe, inok waléy tom métintu loobé Tuluse non bé kéwaléy tome do dumo Kristowesabaf bé kéunur tome de.

61 Non begey i do témabang bé galbék i Tuluse,

ongoté key begom do téménanggaf bé kégédaw iTuluse, usar gom i kégédaw ne fégérigo bé fiyowe.Kagom mika de. 2 Non wén i Ménsulate Kébéréhi Tuluse mano, “Dob fatute gai, fénggélingo guyde kédasalém, atin ténabang gu beem dob fatutegaiy kéfukas guwe bé kéilawane.” Fégélingo gom:Béleewe niy gaiwe fatut tayakufé kom i kégédaw iTuluse. Béleewe niy gaiwe fatut fédaya gom i Tulusemémukas begom bé de sala gom.

3 Toow fo ingata key i de rigoné key inok éndai géféika gey munur brab inok énda i gédowoy bégalbék geye lémégéb bé Fiyowe Uret. 4 Yamula,dob kéluhanay de rigoné key, fégito gey begey ide sugu-suguéy Tuluse. Non fiyon fo ké kérégénangey brab kérasayan gey, témingkél gey. 5 Atinménlubag gey, ménférisu gey, ménggésug-sug geybé de mérimbur étéw. Atin wén i no taluwan geyéngémalbék, atin mélaw énda géama gey, brab éndagéfidong gey. 6 Atin énda i rénigo gey mékérésikadat, brab gésobuto key i kébéréh i Tuluse, brabtéméningkél gey, brab ténabanga key i de étéw.Atin Rémogor i Tulusey mémanduone begey brabtoow gey fo ménggédaw. 7 Atin nuret gey i toowekétoro, brab i barakatane Tulus tabanga no begey.Mélaw bé kéluhanay de ni fénggito gey, begey ide sugu-suguéy Tuluse. Atin i métintuwe brabfiyowey maake kélung gey brab dilék gey. 8 Wéni do masanan begey, éndob wén soy do émfémalabegey. Wén i do démayéw begey, éndob wén soy doméngiras begey. Wén i do ménbéréh do tugién geykun, éndob toow i de béréhé key. 9 Wén i de étéwémbéréh énda kun gélolo ro begey, éndob toow fogélolon gey. Gédét geyén méléhu sénga tékélid,éndob méuyag gey so. Ménkukum gey éndob éndaméléhu gey. 10 Fiyon fok wén i do émfétete bé defédéw gey, éndob démoyun moror gey. Maak toowgeyén fo méskinan, éndob sabaf bé begeye, médooyde étéwménwaléy romaak kawasa taman sa taman.Maak énda i do kagey bé de éntingayén, éndob wéni kagey bé de kéluhanay de iray i Tuluse.

11 Do dumo gey dob Korinto, bénréh geyén be-gom i kéluhanay dob de fédéw gey, brab énda iménbunéy de. 12 Enda kulang i kéimu geye begom,éndob kulang i kagome kéimu begey. 13 Béréhé kubegom do maak nga gu, féimuén gey loo bé kéimugeye begom.

Kagom mawag bé de énda munur14 Kagom sébawag bé de étéw énda munur ro bé

Kristowe. Non énda ségiléw i fiyowe brab tetee,mélaw énda fakay ro waléy sébaan. Enda fakaysétifon i géfékayae brab délémone. 15 I Kristowebrab Satanase énda géséfagayun ro. Atin éndawaléy sétiman fédéw i étéwe munur bé Kristowe béétéwe énda munurén bé Kristowe. 16 I lawi i Tuluse,sani gonone méngadaf, énda fakayén ké diyo so

féngadafén i de kéninontow. Atin i betome maaklawi batioy méuyage Tulus. Non bénréh i Tulusemano, “Batiu dob de kagén étéw brab modoru bero.Atin begén i féngadafé ruwe, brab beroy de étéwgu.” 17Atin bénréh i Kadnane somano, “Tagak gom ide étéw féngadafé roy de kéninontow brab sésuwaygom bero. Férayu gom dob de mékérésik adat ro,atin tanggafé ku begom. 18 Waléyu Boh gom, atinwaléy gom do nga gu do lagéy brab do libun. Been iniy bénréh i toowe fo barakatan Kadnan.”

71 Do dumo gu, been i niy de fénasad i Tuluse

betom rigoné no. Mélaw tagaké tom i kéluhanayde tete, dob lowoh tome taloo no dob fédéw tome.Atin linisé tom i de lowoh tom brab télamané tomrigonén i de malinis dob adafay Tuluse inok toow fométintu tom. Rigoné tom i ni non fégadata tom iTuluse.

I kéoror Pablowe2 Fatut toow gom féimu begey. Enda i rénigo gey

tete dob ségétéwe étéw, taloo no fénsala gey, looké lénafis gey. 3 Enda béréhé kuy de ni ké dowoyéku begom. Non loo bé bénréh guwe bé do gétah,toow fo gulaané ku begom. Amuk méuyag geylook méléhu gey, mégédaw gey so begom. 4 Toowfo sémarig gey begom brab géfélangka-langka geysabaf bé begome. Mélaw fiyon fo ké kérasayan gey,fiyoy de fédéw gey, brab toow gey fo moror sabaf bébegome.

5 Atin amun énggumah gey dini dob Masedonia,énda fo énggétérén gey. Non toow fo ménkérégé-nan gey. Ménséédél begey i de sébanil begey.Atin ménbuku gey fantag bé de mantu munur béKristowe. 6 Endob i Tuluse toow fo gétiga noyémféfiyowe bé de fédéw i de étéw tete i de fédéw ro.Mélaw fénororén i de fédéw gey bé kégumah Titoe.7Atin békén saén i kégumahney funa keyeménoror,non loo soy bénréh ne fantag bé kéféfiyo gomebé fédéw ne. Atin nuretén begey i kéuyot gomegéségito begén. Brab toow gom fo kun énggésénuleatin fénagayas gom bénréh dob de étéw témbobegén i kéamfilo kome begén. Mélaw toowu na fomoror.

8 Non fiyon fo ké méntete i de fédéw gom bésulat guwe, énda énggésénuleu de ménféuwit dobbegome. Endob bé do gétah, énggésénuleu de brabménuyotu de damén ké éndaén fénuwit gu de dobbegome amun énggétiga ku ménwaléy tete i defédéw gom. 9 Endob béleewe ni toow fo mororu,éndob békén sabaf bé kétete i de fédéw gom. Ya-mula mororu béleewe ni non énggésénule gom.Non ténagak gom i de tete rigoné kom sabaf békétete i de fédéw gom. Fénsénule i Tuluse begombrab nusarén i kétete i de fédéw gom. Mélaw fiyoyrénigo geye dob begome bé nan sulat. 10Non amukféteteéy Tulusey fédéwe, muwit kégésénule brabkédigur bé de sala. Brab beeniy muwite bé kéfukasebé kékukume. Mélaw toow fo fiyoy nan kétetefédéw. Endob i kétete i fédéw i de étéw énda munurbé Kristowe, muwit kéléhu. 11 Endob i begome,fégitung gom i fiyowe rénigoy Tuluse dob begomesabaf bé kétete i de fédéw gom. Non sabaf bé kétetei de fédéwgom, tintuméuyot gomrémigo béfiyowe,

2 Korinto 7:12 164 2 Korinto 9:3brab toow fo méuyot gom émfégito bé éndaén isala gom béleewe ni. Atin ménkérit gom brabménbuku gom bé salae rénigoy ségétéwe begom.Atin méuyot gom émfésuwat begén. Mélaw, sabafbé kétete i de fédéw gom, kénukum gom i ni sala,atin fénténgténg gom bé békén kagom sala i ni.12 Mélaw i funa kuwe séménulat dob begome bégétahe békén saén sabaf bé nan étéwménsala, taloonoy étéwe énggésalaa no. Yamula gétigay Tuluseséménulatu inok fégétiga ku dob begomey kédakéli kégédaw gome begey. 13 Been i niy funay defédéwgeyménfiyo. Atinménumanan foy kéfiyoydefédéw gey. Non i Titoe fénororén begey bé kéuretne fantag bé kéféoror gome de. 14 Ménfélangka-langkau fo muret dob Titoe fantag bé begome, atinfénggito gom foy kétoow i kéuret guwe. Démoyungey émbéréh bé toowe dob begome. Atin ségiléw soénggito Titoey kétoow i funa keye félangka-langkafantag bé begome. 15Mélaw minut dakél i kéimu nebegom, bé lala ne gétédém bé kéuyot gome modorbé de sugu gu, brab kébasana kome de. 16 Toowu foméoror non gésarigo ku fo begom toow.

8I kéiraye dob Tuluse

1 Atin do dumo gey, méuyot gey de fo ké gétigakom i ménrigowe dob de munur bé Kristowe dinidob Masedoniawe ni bé kégédaw i Tuluse. 2 Fiyonfo ké toow ro fo kérasayan brab kérégénan, toow rofo moror. Mélaw fiyon fo ké toow fo méskinan ro,toow ro fo ménggédaw méniray kurta fégétabangbé de dumo ro munur. 3 Atin béréhé ku begom itoowe, niray roy gagané ruwe. Tidéw béno, ménu-man ron man miray non been i niy kétaya ruwerigoné ro. 4 Komon nongot ro fo dob begeye kétungkasé key bero mamung témabang bé de dumotom munur bé Kristowe dob ingéde Judea. 5 Toowgey fo ménggaif non rénigo roy békéne fo bantakfédéw gey gérigono ro. I sunguwe de niray roy delowoh ro brab de fédéw ro dob Kadnane. Tidéwbéno, non rénigo roy kétayay Tuluse, nodoro royde sugu gey. 6 Atin non Titoey méngganaye béni rigonén, féngginau gey bé fétausé noy kétimune kurta fégétabang bé de munur dob Judea inokgéfégilido kom i galbéke ni rénigo gom bé kégédawgome. 7 Gétiga ku énda kulang gom bé de kéunurgom, taloo no de kéuret gom, loo soy de kégétigakom, loo soy kétaya kome témabang, loo soy kégé-daw gome begey. Mélaw méuyot gey de ké fégitogom soy énda i kulang bé kégédaw gome bé kéiraye.

8 Enda sugué ku de begom, éndob méuyotu de kégétiga kom i fantage bé de dumo gom munur dobde ségiyo gonon. Témantu ro fo témabang. Beeniyfuna kuwe émbéréh de dob begome béleewe, inokiringé kom bero. Mélaw gétiga ku ké toow gom fomégédaw. 9Gétiga tom i kégédaw i Kadna tome JesuKristo. Non fiyon fo ké toow fo kawasa dob lawayo,ménwaléy méskinan dob duniyae ni bé kéwaléy nekéilawan inok waléy gom kawasa dob lawayo sabafbé kétérifantad ne.

10 Atin féginauné ku begom béni, fiyo ké fégilidékom i féngganaya kome galbék bé no énggéétahbélintuwa. Begom i de sungu téménimu do kurta

fégétabang, atin begom soy de sunguméuyot téma-bang. 11Mélaw fatut fétausé kom taman géfégilidokom. Fatutméuyot gommagayasmégilid de ségiléwbé kéfagayas gome bé kébantak gome de. Atin iraygom i atiy wéne begom. 12Amukméuyot gommiraybé atiy wéne begom, mésuwat i Tuluse témayakufbé nan. Endob i Tuluse énda méuyotén ké iray gomi éndae gagané kom.

13Endaméuyot gey de ké kérégénan gom sabaf béde kétabang gom miray dob de ségiyo inok éndaénkérégénan ro. Endob kétaya key ké ségiléw-giléwi kéluhanane. 14 Béleewe ni gétabang gom bé deségiyo non gaba-gabay kagome kéfaguyag. Endobkulang foy karowe de. Atin dob gaiwe kulang gombrab gaba-gaba roy berowe, tabangé ro so begom.Mélaw ségiléw-giléw i késétabang gome. 15 Nonwén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “I étéweénggétimu médoo, énda gaba-gaba no. Atin i étéweénggétimu kloh saén, énda so kulangén.”

16 Toow fo ménfésalamat gey dob Tuluse nonbé kéuyot Titoe mégédaw begom loo bé kégédawgeye begom. 17 Amun nongot gey dob beene kétabanga no begom, toow fo ménuyot de rémigo.Atin non toow fo méuyot témabang begom, mélawméuyot mangéy diyaan. 18 Féodoré key bé Titoeységétéwe dumo tom munur, mégéror fo muret béFiyowe Uret, funa no toow fo fégadatay de munurdob de ségiyo ingéd. 19 Atin saliyu na bé nan,beeney fénémili i de munur dob de séségiyo-giyoingéd inok modor begey bé kéagéw geye mangéymuwit bé kurtae fégétabang bé deméskinanmunurbé Kristowe. Rigoné key i ni galbék inok médayéw iKadnane de brab fégito gey i kéuyot geye témabang.

20Méuyot gey kémodor i de ni étéw non toow geyfo mingat bé kéuwit geye bé ni dakél iray inok éndai témbo begey. 21 I kétaya keye rigoné key i fatutedob adafay Tuluse loo so dob adafay étéwe.

22 Atin saliyu na bé ni, sugué key soy ségétéwedumo tommunur. Médoonén fo gule ténéngkad geyatin mélaw gétiga key méuyot fo témabang. Atinbéleewe ni toow na fo méuyot témabang begomnon dakél foy késarig ne dob begome. 23 Atini Titoe, beeney dumo guwe gémalbék témabangbegom. Atin i de étéw modor bé Titoe, beroy desénarigoy de munur dob de séségiyo-giyo ingédmangéy témabang begom inokmédayéw i Kristowe.24 Fégito gom i kégédaw gome bero inok i de munurdob de ségiyo ingéd gétiga roy kégédaw gome brabgétiga ro so toow i funa keye géfélangka-langkafantag bé begome.

91 Endaén kailanga kuy sémulate dob begome fan-

tag bé kétabang gome bé de dumo tom munur doméskinan dob Judea. 2 Non gétiga ku toow gom foméuyot témabang. Brab dénayéw gu begom dob demunur dini dob Masedoniawe ni. Bénréh gu beromaku, “I de dumo tom munur dob ingéde Akaya,tafay ron témabang tidéw bé no énggéétah bélin-tuwa.” Amun énggélingoo roy ni, i kédoono ruweménwaléy méuyot témabang. 3 Mélaw béleewe ni,sugué ku mangéy dob begomey de ni do dumotom munur inok tabanga ro begom métuman i nibrab gétafaya komén i tabang gome loo bé bénréh

2 Korinto 9:4 165 2 Korinto 11:3geye. Giton mélaw toow i kédayéw geye begom.4 Non amuk i de étéw tidéw Masedonia modor robegén mangéy diyaan, atin amuk énda i ténafaygom kurta, toow fomémala gey de, brab kémalanangom de so. Non makey ké wén i ténafay gom kurta.5 Mélaw, makuk fiyo ké sugué ku métah mangéydiyaan i de ni do dumo tom munur inok gétafayakom i iray gome, sani fénasad gome. Mélawamuk gégumahu diyaan, méntafayén i de iray gom.Mélaw giton i kéuyot gome miray énda ménfégésgom de.

6 Fégétédém gom i ni, i étéwe mohok kloh,kémétéw so kloh. Atin i étéwe mohok médoo,kémétéw so médoo. 7 Mélaw, sénga ségétéw étéwfatut irayén i bénantak ne irayén. Atin békén fatutmiray ké tete i fédéw ne de taloo no ké manokménfégés de saén. Non toow fo mégédaw i Tulusebé étéwe toow fo moror ké miray. 8 Atin i Tulusegéirayén begom i mas na médoo bé de kailangakom inok démoyun gaba-gabay kéfaguyag gomeatin géiray gom so tabang dob de ségiyo. 9 Nonwén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Iraya notémantuy de méskinan, brab i kégédaw ne éndai tamana no.” 10 Atin i Tuluse irayén i de bénedob de mohok, inok mama i de étéw. Mélaw irayano so begom do béne, sani de kétabang gom dobde ségiyo, inok dakél i gékétéwo kome, sani demédoo do fiyo rénigo gom sabaf bé dakéle kégédawgom. 11Démoyun iray i Tuluse begom i katabuwaneinok gétantu gom miray tabang sénga tékélid, inokmédooy fésalamate bé Tuluse sabaf bé tabangetidéw dob begome uwité key. 12 Non i ni galbékrigoné kom, békén saén i kétabange bé de munur,éndob been soy funay demédoo étéw fésalamat dobTuluse. 13 Atin amuk gito roy dakéle kégédaw gomloo bé ni, médooy démayéwe bé Tuluse sabaf békéodor gome bé sugu Kristowe, brab sabaf bé kéégéti kéunur gome bé Fiyowe Uret fantag bé Kristowe,non mégédaw gom miray dob berowe brab dobkéluhanay de ségiyo. 14Atinmélaw dasala ro begomdob Tuluse atin toow fo gulaané ro begom. Atin ifuna ruwe gémulaan begom non bé dakéle kégédawgombero tidéw dob Tuluse. 15Mélaw fésalamat tomdobTulusenonbéNgane JesuKristo toow fomélaganirayén betom.

10Fantag bé Pablowe

1Atin i begéne, sani Pablowe, wén i ongoté kuwedob begome. Wén i deménbéréh térifantadu kun kédiyou dob begome. Endob amuk énda kundiyou dobbegome, toowu fo émbaraw sémulat dob begome.Endob ongoté ku dob begome bé toowe mélanatkébéréh loo bé kégédaw Kristowe. 2 Ongoté kudob begome, féfiyo gom i de rigoné kom inok éndakailanga kuy fébarawe ké gégumahu dob begome,loo bé rigoné kuwe dob de étéw émbéréh bé ibegeye kun ségiléw gey i de étéw énda munur robé Kristowe. Non rigoné key kun i de tete kétayakey. 3 Toow kéilawan gey saén, éndob énda sarigokey i kébagér i kéilawane fégésétiboh sébanil bé Sa-tanase. 4Non i kéuret geye énda ségiléwénbé kéureti de tete étéw dob duniyae ni. Yamula i kéuretgeye tidéw dob Tuluse brab wén i barakatén inok

témaban gey bé de kétoro énda toowén. 5 Fégitogey énda toow i kéluhanay uret i de étéw sébanilbé Tuluse brab kébéréh i de étéw félangka-langkamalang bé toowekétoro fantag béTuluse. Atinfiyoni de kéfégitung ro énda toowén, fégaliné key inokmodor so bé de sugu Kristo. 6 Atin amuk fégitogom tintu odoro kom i de sugu Kristo, tidéw bénokukumé key i de ségiyo munur amuk énda modorro bé de suguén.

7 Kagom téngténgén saén i falas i étéwe, yamulafatut fégitung gom soy fantage bé fédéw ne. Amukwén i étéw gékaranga no been i sugu-sugué Kris-towe, fatut karangé no so begey, do sugu-suguéKristowe so. 8Non éndamémalawu félangka-langkabé aturane niray i Kadnane begey. Non nirayén dobbegeye inok féégété key i kéunur gome, énda mébi-nasa gom de. 9Mikau ké fégitungé kom fégilaké kusaén begom dob de sulat gu. 10 Endob wén keeyéni étéw émbéréh mano, “Dob de sulat Pablo, toowfo émbaraw brab émbagér. Endob amuk dini dobbetome, toow fo mélanat i de kébéréhén brab éndafurungén muret.” 11 Endob i étéwe mégitung loo bénan, fatut gétiga noy ni. I de sénulat gey béleewe ni,fiyon fo ké sérayu tom, been soy nan i de rigoné keyké géséténgaang tomén.

12 Endob énda féségiléwé key i begeye bé deétéw do félangka-langka. Toow ro fo dufang, nonmarok bero saén i do gérotor, brab dayéwé ro soyde karo lowoh brab de étéw miring bé adat ruwe.13 Endob i begeye, énda taluwan gey démayéw béde lowoh gey, non béréhé key saén i de rénigo geydob galbéke niray i Tuluse begey, loo bé de rigonékey dob begome. 14Atin énda taluwan gey démayéwbé de lowoh gey, non begey i de sungu ménangéydiyaan muret dob begome bé Fiyowe Uret fantagbé Kristowe. 15 Enda félangka-langka gey fantagbé galbék i de ségiyo dob de ségiyo gonon éndasénugu i Tuluse begey. Endob méuyot gey de kéamuk minut émbagér i kéunur gome, gétabangakom begey émféunur bé de dumo gom dob kagomeingéd. 16Tidéw béno, géureto key i Fiyowe Uret dobde ingéd géliyu begom. Mélaw énda fégéfélangka-langka gey i galbék i ségiyowe étéw.

17 Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “Fiyon atiy méuyote félangka-langka, fatutfélangka-langka sabaf saén bé rénigoy Kadnane.”18 Non i étéwe dayéwé noy kaane lowoh, énda ilanték i kédayéw ne. Endob amuk Tulus i démayéwebé ségétéwe, giton médait médayéw.

11Do ubo-ubo apostol

1 Méuyotu de damén ké tingkélo kom na begénkloh bé kéuret guwe ni fiyon fo ké maak dufangu.2 Toowu fo médaléw fantag bé begome loo bé ké-daléw i Tuluse. Non i begome ségiléw gom béségétéwe kénogon féntisingonén. Atin i Kristowemaak beeney lagéye ménfétisingon bé ni kénogon.Atin begéney maake ménfétisingon de brab toowfo méuyotu de ké gésébawag ro. 3 Mégilaku de kétagaké kom i Kristowe loo ké éndaén modor gombé de suguén taloo no ké éndaén gulaané kom de.Embukuu ké fésélawéké kom i toowe fantag bé Kris-towe bé tugi i de ségiyo kéféngadaf. Amuk rigoné

2 Korinto 11:4 166 2 Korinto 12:2kom i nan, géiringo kommoso i sala i sunguwe libunféndawét Eba, non méndurat bé kétugiéy ulée, saniSatanase. 4Non amuk wén i ségétéw étéw gégumahdob begome, brab muret ségiyo kétoro fantag béJesuse bé kétoro geye, munur gom de wayo. Taloono fiyon fo ké ureté roy ségiyowe rémogor brabségiyowe kéféngintulus, munur gom de so wayo,fiyon fo ké énda ségiléwén bé kageye kétoro.

5Atin i do no étéw diyaan do ubo-ubo do gérotordo apostol ro, gétiga ku énda i ségétéw bero toow nafo gérotor begén. 6 Fiyon fo ké énda furungu muret,énda kulang i kégétiga kuwe. Fénggito gey begommédoonén gule i kéluhanay de rénigo gey.

7Nuret gu dob begomey Fiyowe Uret i Tuluse, én-dob énda fénbayada ku de begom, fiyon kloh. Atinméntérifantadu inok waléy gom gérotor. Aw békénba fiyoy nan rénigo gu? 8 Amun diyou dob begomegémalbék, i de munur bé Kristowe dob ségiyowegonon i ménayadane begén. Mélaw énggéédotudob berowe inok gétabanga ku begom. 9Atin amundiyou dob begome, énda ménongotu kurta tidéwdob begome fiyon fo ké wén i kailanga ku. Yamulai de dumo tom munur dob Masedonia, nuwito robegén bé kéluhanay de kailanga ku. Atin loo sobé do gétah, énda fo doté ku mosoy tabange tidéwdob begome. 10Atin been i niy funa kuwe félangka-langka. Non éndaméndotu kurta tidéw dob begomeloo so dob de udenén ingéd dob Akaya. Atin éndaso médotu moso tidéw dob begome. Been i fasadguwe brab gétiga ku fo toow loo bé kétoow i kétoroKristowe. 11 Fégitungé kom keey énda méimuubegom non bé de ni kébéréh gu. Endob gétigayTuluse, toow fo féimué ku begom.

12 Fétausé ku rigonén i de rigoné ku béleewe ni,mélaw énda mongotu tabang tidéw dob begome,inok i de téfégérotor do ubo-ubo saén do apostol,énda i funa ro félangka-langka brab inok éndagébéréh ro ségiléw i karowe rigonén bé kageye de.13 I berowe, békén tintu ro apostol Kristowe. Yamulado ubo-ubo ro saén, brab do témugi ro. Magakar rosaén inokmakomké do tintu ro do apostol Kristowe.14 Endob énda mégaifu de, non gétiga ku fiyon iSatanase géfarino noy falas ne loo bé falas i télakiyTuluse. 15 Mélaw énda mérégéno ké ubo-ubo ide sugu-sugué Satanas inok maak do tintu sugu-suguéy métintuwe Tulus. Endob mékukum ro mosoloo bé fatute sabaf bé de ni do tete rigoné ro.

I kérasay Pablowe16 Séguleé ku man béréhén, kagom fégitungén

de ké dufangu. Endob amuk karangé kom begéndufang, tingkélonu inok wén i funa ku géfélangka-langka loo bé ségétéwe dufang. 17 I ni béréhéku begom béleewe ni, békén tidéw dob Kadnane,non fébantug-bantugu saén loo bé ségétéwe du-fang. 18 Endob non médooy de émbéréh félangka-langka sabaf saén bé de éntingayén dob ni duniya,fakay so félangka-langkau. 19Atin non makom keeyké toow gom fo do métilédtéd, fatut moror gomtémingkélon bé de dufang. 20 Non amuk wén itéfégérotor étéw sugué no begom, taloo no afasénoy de languntama kom, taloo no lifulé no be-gom, taloo no félangka-langka dob téngaanga kome,taloo no tamfilingé no begom, tingkélo kom brabfédayaé kom saén. 21 Toow fo émbaraw ro, éndob

i begeye énda émbaraw gey loo bé nan. Makomkeeyén ké talaw gey non énda i rénigo gey tete loobé nan dob begome.

Atin amuk félangka-langka ro, géfélangka-langkau so, fiyon fo ké dufang i ni kébéréhfégéfélangka-langka. 22 Félangka-langka ro nondo Judio ro. Endob ségétéwu so Judio. Atin béréhéro do étéw Israel ro, éndob loo soy begéne. Atinbéréhé ro do séfu Abraham ro, éndob ségétéwuso séfu Abraham. 23 Gétiga ku émbéréhu bénimaak ségétéw bunég, éndob énda gétérénu. Awbénréh ro beroy de sugu-sugué Kristo? Endobi begéne ségétéw so sugu-sugué Kristowe, atintoowu na fo mégéror gémalbék bé berowe. Masmédoonén gule ménférisuwu sabaf bé kéuret guwebé Kristowe. Mas médoonén so gule ténafésu,brab mas médoonén gule gédétun méléhu. 24 Limogule bénadas i de Judio begén bé téléwe folo brasiyow gule badas. 25 Téléw gule bénadas i deRomano begén. Atin wén i no gai, i de étéwnibéro ro begén batéw taman marok méléhuunén. Téléw gule méndau barko falan ménrundasdob dogote, brab wén i no gai ségétérésanganbrab ségékélungonon i kérantaw-rantaw guwe dobdogote. 26 Dob démoyune kéagéw gu, médooy demakakaid do énggéagéwo ku: do makakaid dobde wayég dunuk, do makakaid dob do tulisan, domakakaid sabaf bé de dumo gu Judio brab do békénJudio so, de makakaid dob de ingéd brab dob degonon énda i do étéw de bati, brab domakakaid dobdogote. Atin wén soy do makakaid tidéw dob deubo-ubo saén do dumo gu munur, éndob i toowe,sébanil ro begén. 27 Toowu fo géménalbék, brabwén i no énda géfidongu. Atin wén i no mélayafubrab téruménu, atin kulang i amaé kuwe brab kégalguwe, brab énda i batio ku. 28 Atin békén saén inan, non démoyunu émbuku fantag bé kéluhanayde sélimud domunur bé Kristowe. 29Non amukwéni kérasayan sabaf mélubay i kéunur ne, mérasayuso bé kébuku guwe. Taloo no amuk wén i ségétéwmunur gésala sabaf wén i ménfésala de, tete i fédéwguwe de brab mékéritu bé ménfésalae de.

30 Enda méuyotu félangka-langka, éndob amukfélangka-langkau, béréhé ku saén i de fantag béde kérégéno ku inok giton énda fo furungu. 31 ITuluse sani Abay i Kadnane Jesus, médayéw daméni dawét ne taman sa taman. Gétiga no toow ikébéréh guwe. 32 Bé do gétah amun diyou deséna dob ingéde Damasko, wén i ségétéwe méguléwdiyo fénémili Datu Aretase. Atin sénuguén i desundalo no mantay dob béngaway no ingéd inokkéfoé ro begén. 33Endobwéndo téménabangbegén,nahur ro begén dob dakéle biton. Atin ténuntu robegén dob faliluwangay didinge fénggélangkat béno ingéd. Mélaw énggéféraréyu.

121Kailanga kuy fébantug-bantuge fiyon fo ké énda

i lanték gu. Béréhé ku béleewe niy fantage béde fénggitoy Kadnane begén loo soy de fénayagéndob begéne. 2 Wén i gélolo guwe lagéy munurbé Kristowe, atin ménfoloén bra fot gébélintuwa ikéuwit i Tuluse de mangéy dob toowe fo gérotorlaway. Endob énda saén gétiga ku de ké toow

2 Korinto 12:3 167 2 Korinto 13:9énggéangéy diyo taloo no fénggitoy Tuluse de saén.Tulus saén i gétigane de. 3 Mélaw énda gétiga kude ké ménangéy i lowoh ne dob bélowone fantadloo ké rémogor ne saén. Tulus saén i gétigane de.4 Enggélingooy ni étéw diyo i de éntingayén éndagébéréhoy de kéilawan de, brab énda fo fakayénbéréhéy étéwe. 5Mélaw fébantug-bantugu sabaf béni étéw, éndob énda fébantug-bantugu fantag békagéne lowoh saliyu saénbéde éntingayén fégito noénda fo furungude. 6Amuk fébantug-bantugu, éndarigoné ku de loo bé ségétéwe dufangnon béréhé kuytoowe. Endob énda fébantug-bantugu nonmikau deké karangéy de étéw begén toowu na fo gérotor béfatute. Non fatut karangé ro begén sabaf saén bé degito ro rigoné ku brab de gélingoo ro béréhé ku.

7 Atin inok énda géfélangka-langkau sabaf bé defiyo énggito gu, nirayén begén i déruune toow fodémawét. Atin i Satanase nusarén fégéférasayénbegén inok énda géfélangka-langkau. 8 Téléw guledéménasalu dob Kadnane fantag bé ni ongoté kuké kédané noy ni déruun. 9 Endob séménumbuli Kadnane mano, “Kégédaw guwe saén i kailangamuwe. Non toow fo minut dakél i barakat guwetémabang ké toow fo minut go mélubay.” Mélawmororu félangka-langka sabaf bé de kélubay gu inokfébagéré Kristowe begén bé barakat ne. 10 Atinmélaw toow fo mororu sabaf bé de kélubay gu,brab kéingone begén, brab kédusawe begén, brabkéférasaye begén, brab de mérégén géagéwo kusabaf bé kéunur guwe bé Kristowe. Non gétigaku amuk mélubayu, wén soy gai fébagéré Kristowebegén.

11Béleeweni rigoné kuy rigonéy ségétéwe dufangnon fébantug-bantugu. Endob fénégés gom debegén rémigo non fatut damén begom i mamfilonebegén. Non fiyon fo ké gérifantadu, toowu nafo gérotor bé da nan do ubo-ubo saén do apostoldiyo dob begoma nan. 12 Atin amun diyou dobbegome, fénggito gudobbegomey ségétéwu fo tintuapostol. Non rénigo guy de mékégaif fiyon fo kéénggédaydaya kuy demérégén. 13 I rénigo guwe dobbegome ségiléw so bé rénigo guwe dob de munurdobde ségiyo ingéd saliyu saénbéni. Endaméndotukurta dob begome fégétabang gom begén loo békéédot guwe dob de ségiyo. Amuk karangé koménggésalau sabaf bé ni, fésagadanu!

14 Beeniy gétéléwoy kétafay guwe mangéytémukaw begom, éndob énda mongotu kurtafégéfaguyag gu tidéw dob begome. Non begomeygulaané kuwe, békén i kurta gome. Ufama, i denga békén fatut miray kéfaguyag dob de lukésro, yamula i de lukés roy fatute miray kéfaguyagdob de nga ro. Atin begomey maake do nga gunon ménunur gom sabaf bé kéuret guwe. 15 Atintoowu de fo moror ké géétéyo ku miray i kéluhanaylanguntama kuwe brab férénawa guwe fégétabangbegom. Endob maak minut kloh i kéimu gomebegén bé lala guwe minut dakél i kéimu guwebegom.

16 Gétiga kom bé énda fénrégéno ku begom nonénda i nongot gu kurta dob begome. Endob wénkeeyén i émbéréhe begom mano, “I Pablowe toowfo tugién, fénagakara no betom, brab lénifulénbetom.” 17 Endob ati étéwe fénagakara ku, taloo no

ténugio ku, taloo no léniful gu? Enda! Aw wén iéndot gu tidéw dob begome bé késugu guwe bé desarigo ku mangéy dob begome? Enda! 18 Nongotguy Titoe magéw mangéy diyaan brab sénugu gumodor soy ségétéwe dumo tom munur. Aw wén iéndot Titoe tidéw dob begome, taloo no lénafisénbegom? Enda! Aw békén ba ségiléw i rénigogeye non sébaan saén i kétaya keye rigonén, sanitémabange begom?

19 Makom keey ké béréhé key i de ni inokféténgténg gey begom énda i sala gey. Békéni nan. Non gétigay Tulusey, béréhé key saén ifébéréh Kristowe begey. Do dumo gu, i kéluhanayde rigoné key, rigoné key inok émbagér i kéunurgome. 20 Toow fo émbukuu ké gégumahu dobbegome, gito gu begom rémigo bé békéne kétayaku. Atin gito gom mélaw begén rémigo bé békénekétaya kom. Been ké gumaha ku begom, séédél,mésérédaléw, sékérit, séitung, séingon, ségéno,séfélangka-langka, brab sérimbur. 21 Atin mén-bukuu amuk gégumahu diyaan, fémalanéy Tulusebegén dob téngaanga kome, non gékérewu sabaf béde médoo begom do ménsala bé do gétah, éndobénda séna énggésénule ro témagak bé de tete rigonéro loo bé de kébigaé ro brab de tete kétaya ro.

131-2Beeniy gétéléwe gule kétukaw gu begom. Atin

wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Amukwén i ségétéw étéw ténébo ménsala, kailangan wéni ruwo gétéw taloo no téléw gétéw énggégito de atinfayagé roy ati énggito ruwe fantag bé ni kétébo.”Mélaw amuk gégumahu diyaan, fégélingoé kuy dekétébo gom brab kukumé kuy de étéw ménsala.Bénréh gun i ni dob begome bé do gétah amunnangéy gu begom ténukaw bé géruwo nuwe gule.Atin béréhé ku man ségule dob ni sulat. 3 Bé bénogai, amuk gégumahu diyaan, fégito gu begom ikéluhanay émféngintoowe bé de kébéréh gu, toowfo tidéw dob Kristowe. Amuk wén i rigoné nodob begome, énda mélubayén, yamula fégito noybarakat ne dob begome. 4Nonfiyon fo kémaak éndai barakat Kristowe bé kéléhu ne dob kruse, méuyagbéleewe ni sabaf bé barakat i Tuluse. Atin ségiléwbé begeye, maak énda i barakat gey non kérégénangey sabaf bé kéunur geye bé Kristowe. Endob sabafso bé kéunur geye bé Kristowe, i barakat i Tuluseymuyage begey inok taus i kétabanga keye begom.

5 Séténgkad gom inok gétiga kom ké tintuykéunur gome bé Kristowe loo ké énda. Atin gétigakom damén ké bati i Kristowe dob de fédéw gom.Amuk énda bati i Kristowe dob begome, énda sénatintuy kéunur gome de. 6 Atin gétiga kom daménbegey i de tintu apostol Jesu Kristowe. 7 Atindémasal gey dob Tuluse énda damén rigoné kom itetee. I funa keye démasal loo bé ni békén ké fégitogey toow fo mégulit i kageye galbék ménféunurbegom. Yamula démasal gey loo bé ni inok rigonékom i fatute fiyon fo ké maak énda mégulit i derénigo gey. 8 Non amuk modor gom bé toowekétoro, énda fégito gey begom i atura keye. Nonénda usaré key i atura keye rémigo sébanil bétoowe, yamula usaré key i atura keye témabang béde étéw inok modor ro bé toowe kétoro. 9 Atin

2 Korinto 13:10 168 2 Korinto 13:13toow fo mororu amuk gito gu begom émbagér ikéunur gome atin mélaw énda fégito gey i aturakeye. Mélaw démasal gey inok minut émbagér ikéunur gome. 10 Been i niy funa kuwe sémulatbé de ni amuk énda diyou dob begome. Mélawamuk gégumahu diyaan énda damén kailanga kuydémusawe kémukum begom. Non niray i Kadnanebegén i aturay ségétéwe apostol inok fébagéré kuykéunur gome, békén kukumé ku begom.

11Taman saén dob niy sulaté kuwe begom. Féfiyogom fo toow i de rigoné kom, odoro kom i dekéféginau gu begom. Séfagayun gom brab fétanékgom i fédéw gome. Mélaw i Tuluse, sani toowe fomégédaw begombrabmirayan begombémétanéke,démoyun diyo dob begome.

12 Atin amuk séségifa gom fatut fégito gom ikéségédaw gome.

I kéluhanay de munur bé Kristowe bati dob deségiyo ingéd ségifaé ro begom.

13 Atin mégédaw damén i Kadnane Jesu Kristobegom, brab mégédaw damén i Tuluse begom, loosoy Rémogor i Tuluse démoyun damén bati dobkéluhanay de fédéw gom.Pablo

Galasia 1:1-2 169 Galasia 2:4

I Sulat Pablowe dob de Munur béKristowe dob GalasiaAy niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani mén-

bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. Tafayénséménugud i Pablowe dob ingéde Galasia, atin mé-dooy de étéw ménwaléy munur bé Jesuse sabaf békéuret ne. Séménulat i Pablowe dob berowe.

I kédoonoy de étéw do bati dob Galasia, békénJudio. Mélaw énda ménodor ro bé kitabe taloo noadat i de Judio. Endob dénowoy i de Judioy demunur bé Jesuse brab ténoro ro bé kailanga ro soymodore bé kitab i de Judio.

Endob i Pablowe, énggétiga no énda kailangay deétéw i modore bé kitab i de Judio inok méfukas rodob de sala ro. Yamula kailanga ro saén i munurebé Jesu Kristowe. Mélaw séménulat i Pablowe dobde munur do bati dob Galasia inok toroé no bero béénda kailanga roy modore bé kitab i de Judio.

1-2 Begéney Pablowe, sulata ku begom do munurbé Jesu Kristowe dob de ingéd sakuf i Galasiawe.I begéne brab kéluhanay de dumo gu munur dini,ségifaé key begom. I begéne ségétéwu apostolbékén sénugu i kéilawane, taloo no kéilawan saéni méniraye aturan dob begéne. Yamula i JesuKristowe brab Abay tome Tulus sani téménébuleebé Jesusey ménémilie begén, brab de ménféwaléybegén apostol brab de séménugu begén.

3 I Abay tome Tulus brab Kadnane Jesu Kristo,mégédaw ro damén begom brab fétanéké ro daméni de fédéw gom.

4 I Kristowe, nirayén i umul ne bé kéléhu ne dobkruse inok i de sala tom émfésagad, brab inok éndamékukum tom loo bé de étéw rémigo tete béleeweni. I funa Kristowe nirayén i umul ne, non nodoronoy kétayay Abay tome Tulus. 5Médayéw i Tulusedamén taman sa taman! Amen.

Sébaan saén i Fiyowe Uret6Toow fo ménggaifu bé rénigo gome. Sedek toow

fomagad i kétagak gomebéTuluse saniménféunurebegom sabaf bé kégédaw Kristowe. Non balengékom i de fédéw gom brab munur gom bé ségiyowe“Fiyo Uret”. 7Endob i toowe, énda i ségiyo Fiyo Uretnon sébaan saén i toowe kétoro. Endob wén i doétéw diyaan fénbuku ro begom bé de tugién kétororo nonméuyot romégalin bé toowe FiyoUret fantagbé Jesu Kristowe. 8 Endob amuk wén i muret atin ikéuret ne énda ségiléwén bé kageye kéuret fantagbé Jesuse dob begome, mékukum damén mangéydob emfernowo. Fiyon fo ké do télaki taloo nobegey, amuk fégaliné key i toowe kétoro, mékukumgey so damén! 9Bénréh geyén begomatin béréhé kuman ségule béleewe ni. Amuk wén i témoro fantagbé Jesuse atin énda ségiléwén bé kétoroe nunurokomén bé do gétah, mékukum damén mangéy dobemfernowo!

10 Enggito gomén dob ni sulat énda sélédé kuykédayéw i étéwe. Non méuyotu saén ké Tulusi démayéwe begén. Amuk méuyotu de saén kémésuwat i de étéw begén, éndaén damén tausuwaléy sugu-sugué Kristowe.

11 Do dumo gu, méuyotu de ké gétiga kom ini, i Fiyowe Uret ténoro gu begom békén tidéwdob kéilawane. 12 Non énda énggédot gu de tidéwdob étéwe, brab énda i ségiyo de téménoro begén.Yamula fénggétiga Jesu Kristowe begén.

13 Enggélingoo kom i fantage bé tafaye adat gu.Toowu fo ménodor bé kétoro i de dumo gu Ju-dio. Atin i de munur bé Kristowe, fénrasay gu fobero toowbrab ténlama gu béninasay kéféngintulusruwe inok éndaén i étéw munur bé Jesuse. 14 Ikédooy de dumo gu do Judio ségiléw gey idad, éndagéréféngo ro begén bé kéodoro kuwe bé kétoro i deJudio. Brab toow na fo nodoro kuy adat i de katufuakey.

15 Endob fiyon fo ké loo bé nan, i Tuluse toowfo mégédaw begén. Non bé énda séna ménumahude, fénémili non begén inok waléyu sugu-sugué no.16 Atin sabaf bé kétaya nuwe, fénggito no begéni Nga ne Jesus inok ureté kuy fantage bé Beenedob de békén Judio. Endob énda i féntoroo kufantag bé Kristowe. 17 Atin énda ménangéyu dobingéde Jerusalem inok ménginsau dob de sungu doapostol. Yamula ménagayasu mangéy dob ingédeféndawét Arabia. Tidéw béno, ménséfuleu mangéydob ingéde Damasko. 18 Atin téléw gébélintuwatidéw béno, ménangéyu Jerusalem inok tukawékuy Pedrowe. Brab ménbatiu dob beene ruwogéfadiyan. 19 Atin bé béno, énda i ségétéw énggitogu bé de dumo do apostol saliyu saén bé Santiagowesani tuwaréy i Kadnane Jesus.

20Béréhé ku begom bé toow i ni sulaté ku begom,békén tugi. Gétigay Tuluse so toow i ni.

21Tidéw béno, ménangéyu dob de ingéd dob Siriabrab dob Silisia. 22 Bé do no do gai, i de munurbé Kristowe dob Judea, énda séna énggébalaka robegén taloo no gélolo ro begén. 23 Enggélingoo rosaén i bénréh i de étéw fantag bé begéne maro, “Iétéwe toow fo fénrasayén betom bé do gétah brabténlama no kédanén i kéunure bé Kristowe, béleeweni ménbalengén i fédéw ne brab ménwaléyén wayomuret fantag bé Kristowe.” 24 Mélaw dénayéwroy Tuluse sabaf bé begéne ménwaléy munur béKristowe.

21 Folo bra fot gébélintuwa tidéw béno, ménsé-

fuleu man mangéy Jerusalem begey Bernabewe.Brab nuwit gu soy Titoe. 2 Ménséfuleu non féng-gétigay Tuluse begén bé fatutu mangéy diyo. Atinménsélimud gey i de odoroy de munur, éndob éndai ségiyo étéw diyo. Atin nuret gu dob beroweyFiyowe Uret ténoro gu dob de békén Judio. Rénigoguy ni inok énda mékédan i kéluhanay galbék guwesani kéféunur guwe bé de békén Judio. 3 Endobménsuwat ro bé galbék guwe. Mélaw i dumo guweTito, fiyon fo ké ségétéw békén Judio, énda fénégésro de fétuli. 4 Endob bé béno, wén i de étéw do ubo-ubo saénmunur béKristowebrabménamung rodobbegeye, méuyot ro de fo ké tulién. I de ni do étéw,i funa ruwe ménamung dob begeye, inok susiné rosaén ké modor gey bé kitabe niray Moisese loo kéénda. Brab méuyot ro de ké féwaléyé ro begey riféykitabe, fiyon fo kéménfukas geyén bé kéodorone békitabe tidéw dob Moisese sabaf bé kéunur geye bé

Galasia 2:5 170 Galasia 3:12Jesu Kristowe. 5 Endob énda fo ménagayun gey de,inok énda mésélawék i ségiyowe kétoro bé FiyoweUret ténoro gey begom.

6 Atin i de odoron diyo, énda numana roy dekagén kétoro non katabuwanén. (Féndawét gu berodo odoron non bero kun i odoroy de munur béKristowe. Endob ulanden dob begéne non gétigaku énda i isu ramigoy Tuluse.) 7 Atin i de ni doodoron gétiga ro fénémili i Tuluse begén inokmuretbé Fiyowe Uret dob de békén Judio loo bé kéfémili iTuluse bé Pedrowe inok muret dob de Judio. 8Noni Tuluse fénwaléyén begén apostol dob de békénJudio ségiléw bé kéféwaléy ne bé Pedrowe apostoldob de Judio. 9 Atin i de odoron diyo ro Santiago,Pedro, brab Juan, énggésobuto ro niray i Tulusebegén i ni galbék. Mélaw ménséalamano ro begeyBernabewe fégétanda bé kégéséfagayu keye. Mén-séfagayun gey bé i Bernabewe brab begéne magéwgeymangéymuret dob de békén Judio atin i berowemangéy ro muret dob de Judio. 10 Wén i sébaanesaén nongot ro, sani kétabange bé de méskinando munur bé Kristowe bati dob Jerusalem. Endobtoow foménuyotu nén témabang bero, bé énda sénaménongot ro.

11 Endob amun ménangéy i Pedrowe dob An-tiokia, bénréh gu dob beene dob adafay demunur bébékén fo fatut i rénigo nuwe. 12Ay niy rénigo nuwe.Amun énda séna énggumah i de Judio sénugu Santi-agowe, i Pedrowe sérénganmamabéde békén Judio.Endob amunénggumah ron, éndaénménsérénganomama bé de békén Judio. Non mégilak bé de Judiodo témoro bé kailangan métuli i de békén Judio.13 Tidéw béno, i kéluhanay de Judio do munur diyo,ménggilak ro so loo bé kégilak Pedrowe. Mélawéndaén séréngan ro mama bé de békén Judio domunur so. Atin fiyon i Bernabewe ménamung so.Enda fiyoy rénigo ruwe fiyon fo ké gétiga roy fatute.14 Amun énggito guy rénigo ruwe ménsébanil béFiyowe Uret, bénrého kuy Pedrowe dob téngaangaykéluhana ruwe maku, “Pedro, fiyon fo ké i beemeségétéw go Judio, éndob ténagak mon i adat i deJudio. Sede mélaw ké fégésé moy de békén Judiomodor bé adat i de Judio?” Beeniy kégélé guwe béPedrowe.

I Kéunure15 I begeye, ménumah gey do Judio, békén gey

do étéw békén Judio do ménsala. 16 Gido loo,gétiga tom i funay étéwe waléy métintu dob adafayTuluse. Békén sabaf bé kéodor ne bé kitabe tidéwdob Moisese. Yamula sabaf saén bé kéunur ne béJesu Kristowe. Atin i begeye do Judio, ménunur geyso bé Jesu Kristowe inok waléy geymétintu sabaf békéunur geye dob Beene. Békén sabaf bé kéodor geyebé kitabe tidéw dob Moisese. Non énda i ségétéwwaléy métintu sabaf bé kéodor ne bé kitabe. 17 Ide begey do Judio, amuk ménwaléy gey métintusabaf bé Kristowe, giton ménsala gey so ségiléw béde békén Judio. Endob kagom fégitungén de kéKristowey muwite bé salae. Békén i nan! 18 Endobamuk séfuleu modor bé kitabe tidéw dob Moisesefiyon fo ké ténagak gun, fégito guy begéne ségétéwutoow fo ménsala, non énda ménodoru bé kitabe.19 Maak ménléhuun, atin mélaw éndaén kailanga

no modoru bé kitabe tidéw dob Moisese. Endobméuyagu non énggédot guy mantuwe umul tidéwdob Tuluse. Atin sabaf bé kéunur guwe bé Kristowe,maak ménsérénganu de méléhu dob kruse, nonbeen i géménantinon begén. 20 Mélaw békénénbegén i méuyage, yamula méuyag i Kristowe dobbegéne. Atin i kéuyag guwe béleewe ni, méuyagunon bé kéunur guwe bé Jesuse Nga i Tuluse. Toowfomégédaw begén. Ménléhu inokméuyagu. 21Endamikau bé kégédaw i Tuluse. Endob amuk waléymétintuy kéilawane sabaf bé kéodor ne bé kitabe,énda i atag i kéléhu Kristowe.

3Fantag bé kitabe

1Do étéw dob Galasia, toow gom fo dufang! Sedekfénggélingo gom i de étéw manangguwit begomtémagak bé Fiyowe Uret? Toow fo ménkéntay ikétoro guwe begom fantag bé rénigo Jesu Kristoweamun ménléhu dob kruse. 2Wén i fénginsaé kuwebegom, ati kégédot gome bé Rémogor i Tuluse? Awsabaf bé kéodor gome bé kitabe tidéw dob Moisese?Békén! Non gédoté kom i Rémogor i Tuluse sabafsaén bé kéfégélingo gome brab kéunur gome béFiyowe Uret fantag bé Jesuse. 3 Aw toow gom fodufang? Ménwaléy gom métintu sabaf bé késariggome bé Rémogor i Tuluse. Awmakom ké géumanakom i kétintu gome sabaf bé késarig gome bé delowoh gom? Enda fakayén! 4 Aw ménsinggula ide kéfiyonon énggédot gom sabaf bé kéunur gomebé Jesuse? Enda fo damén mésinggulaén. 5 Awniray i TuluseyRémogor ne dob begomebrab rénigonoy de mékégaif galbék dob téngaanga kome nonnodoro kom i kitabe tidéw dob Moisese? Enda!Yamula sabaf bé kéfégélingo gome brab kéunurgome bé Fiyowe Uret fantag bé Jesuse.

6 Ségiléw so bé ménrigowe dob katufua keyeAbraham. Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “I Abrahame, ménunur bé Tuluse. Atin sabafbé kéunur ne, kénarang i Tuluse métintu.” 7Mélawfatut gésobuto kom i ni: I de étéw munur bé Tuluseségiléw bé kéunur Abrahame, beroy de ménwaléydo tintu séfu Abrahame, sani de tintu Judio. 8Wéni Ménsulate Kébéréh i Tuluse bé fétintunéy Tulusesoy de békén Judio sabaf bé késarig ruwe. Mélawnuret i Tuluse dob Abrahamey Fiyowe Uret bé dogétah, mano, “Fénagéw dob beeme, féfiyoné kuykéluhanay de étéw dob duniyae.” 9 I Abrahameménunur bé Tuluse, mélaw i beene fénfiyoy Tuluse.Atin ségiléw so bé ni, i kéluhanay de étéw munur,féfiyonéy Tuluse so bero.

10 Endob i de étéw sémarig bé kéodoro ruwebé kitabe tidéw dob Moisese, mékukum ro. Nonbang i Ménsulate Kébéréh i Tuluse, “I étéwe éndadémoyunomodor bé kéluhanay de sugu dob kitabe,kukuméy Tuluse.” 11Mélaw gésobuto tom bé énda iségétéwménwaléymétintu dob adafay Tuluse sabafbé kéodor ne bé kitabe tidéw dob Moisese. Nonwén soyMénsulate Kébéréh i Tulusemano, “I étéweménwaléy métintu sabaf bé kéunur ne bé Tuluse,méuyag taman sa taman.” 12 Endob i étéwe sémarigbé kéodoro nuwe bé kitabe, békén ségétéw sémarigbé Tuluse. Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “I étéwe modor sénga tékélid bé kéluhanay

Galasia 3:13 171 Galasia 4:17de sugu i kitabe tidéw dob Moisese, méuyag tamansa taman.”

13 Endob gétiga tom bé énda i ségétéw gérigo bénan. Gido loo, i Kristowe fénukasén betom inokénda mékukum tom bé kitabe. Non i Kristoweménkukumén génantino no betom. Non wén iMénsulate Kébéréh i Tuluse mano, “I étéwe mén-léhu bénitin dob kayéwe, ménrigo non kénukum iTuluse.” 14Atin i funa Jesuse féndayaén i kéféléhuede loo bé nan, inok i kéfiyonone fénasad i Tulusenirayén dob Abrahame, irayén so dob de békénJudio sabaf bé Jesu Kristowe. Mélaw gédoté tom iRémogor i Tuluse fénasadén sabaf bé kéunur tomebé Jesu Kristowe.

15 Do dumo gu, ay niy ufamawe. Amuk wén iruwo gétéw ménséfagayun brab rénigo roy fasadebé késulat ruwe bé de dawét ro, énda i gékédande taloo no géuman de. 16 Atin loo so bé niy,rénigoy Tuluse fasad dob Abrahame brab dob séfune. I Ménsulate Kébéréh i Tuluse énda ménbéréhénmano, “de séfuém” non énda médoo no. Ménbéréhsaén mano, “séfuém”, atin i atag i ni ségétéw saén,sani Kristowe. 17 Atin ay niy atag i bénréh guwe ni.I Tuluse rénigo noy fasade dob Abrahame. Atin fotratuh bra téléw folo gébélintuwa tidéw béno, éng-gumah i kitabe tidéw dob Moisese. Endob i kitabeénda gékédana noy fasade non toow fo tumanéyTulusey fasad ne. 18 Non amuk iray i Tulusey dekéfiyonon sabaf bé kitabe, békénén sabaf bé fasade.Endob i toowe, niray i Tulusey de kéfiyonon dobAbrahame sabaf saén bé fasad ne.

19Atin amuk loobénan, ati ulane bé kitabe? Nirayi kitabe inok giton i sala i étéwe taman gégumah iséfu Abrahame, sani fénasad i Tuluse. I ni kitab i Tu-luse, fénuwitén bé de télaki mangéy dob ségétéwekéfédéwan sani Moisese. 20 Endob amun niray iTulusey fasad ne dob Abrahame énda kailanga noykéfédéwane non ségétéw saén i réménigowe béfasade, sani Tuluse.

21 Aw makom ké énda géséfagayun i kitabe brabfasad i Tuluse? Kagom fégitungén de loo bénan. Non amuk i kitabe muwit umul magufusadob betome, fakay tom waléy métintu sabaf békitabe. 22 Endob wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusebé i kéluhana tome do kéilawan dob duniyae nimékukum tom sabaf bé de tete rigoné tom. Mélaw iTuluse ténuma noy fasad ne dob betome sabaf saénbé kéunur tome bé Jesu Kristowe. Atin féfiyoné nobetom sabaf saén bé kéunur tome.

23 Amun énda séna fénggétiga no betom i man-tuwe aguwon mangéy dob lawayo, sani kéunurebé Jesuse, maak ménférisu tom dob kitabe. Atinénda géésut tom taman énda fénggito no betomi mantuwe aguwon. 24 Mélaw kitab i méguléwbetom taman dob kégumah Kristowe inok waléytom métintu sabaf bé kéunur tome de. 25 Atinbéleewe ni ménwaléy tomén munur bé Kristowe,mélaw i kitabe éndaén féguléwo no betom.

26 Atin ménwaléy gom do nga i Tuluse sabaf békéunur gome bé Jesu Kristowe. 27Atin ménfébautisgom inok féténgténg gom i kéunur gome bé Kris-towe. Mélaw ménwaléy gom loo bé Kristowe non

ménwaléy gom do dumo no. 28 Mélaw i de Judiobrab de békén Judio, ségiléw ro. Fiyon i de rifénbrab de békén rifén, do lagéy brab do libun, falanro ségiléw. I kéluhana tome do munur bé Kristoweségiléw-giléw tom dob adafay Tuluse. 29 Amuk dokuyug Kristo gom, ménwaléy gom so do maak séfuAbrahame brab gédoté kom i kéluhanay fénasad iTuluse.

41Ufama, amuk wén i kawasa étéw brab ménléhu

atin wén i ségétéw ngaén fénledén. I nan nga,amuk ménguwéd séna, maak sugu-suguén saén,fiyon fo ké been i gefee bé kéluhanane. 2Brab wén ido sénarigoy méntélatae bohén témalima de brabmégatur de. Endob amuk dakélén i ni nga brabgégumahén dob idade bénréh i boh ne, gédoté noni kéluhanane. 3 Ségiléw so bé betome, amun éndaséna munur tom bé Kristowe, maak do rifén tom,non bé do gétah nodoro tom i de rémogor do uléwdob duniyae ni. 4 Endob amun énggumahén i fatutegai, i Tuluse sénuguén i Nga ne dob duniyae ni. Atinménwaléy kéilawan bé kéumah ne dob ségétéwelibun. Tidéw béno, nodoro noy kitabe tidéw dobMoisese. 5 Rénigo noy ni inok fukasé no betom doétéwmaak do ménférisu dob kitabe inok waléy tomdo nga i Tuluse.

6 Atin i Tuluse sénuguén i Rémogor i Nga nemangéy bati dob de fédéw tom. Been i émbéréhedob de fédéw tom mano, “Abay gu Tulus”. RénigoyTulusey ni inok gétiga tom do ngaén so betom.7 Mélaw békén tomén do rifén, yamula ménwaléytom do nga i Tuluse. Mélaw gédoté tom i kéluhanayéntingayéne kay de ngaén.

8 Bé do gétah, énda séna gélolo gom i Tuluse.Mélaw bé do no gai, rifén gom dob kéluhanayde tabaré kom do tulus, éndob békén tintu Tulus.9 Endob béleewe ni, gélolo gomén i Tuluse nonfénémilién begom. Mélaw sedekméuyot gom séfuledob de tafay kéféngintulus gom, énda i lantékén?Aw méuyot gomén man waléy rifén ségule dob deni? 10Sedek fégadata kom i de gai, do bélintuwabrabdo térésang kélungonon brab do térésang sabaf békitabe? 11 Ménbukuu fantag bé begome non maakménsinggula i kéluhanay de ténoro gu begom.

12 Ongoté ku begom do dumo gu, iring gombegén, loo bé kéiring guwe begom bé kétagak guwebé kitabe tidéw dob Moisese. Atin énda séniyawgom begén, 13 fiyon fo ké énggétiga kom i kédéruukuwe bé do no do gai. Endob been i niy funakuwe énggéuret bé Fiyowe Uret dob begome bégésunguwe. 14Endob énda séniyawgombegén taloono ménika gom begén, fiyon fo ké ménkérégénangom fo toow sabaf bé kédéruu kuwe. Yamulaténayakuf gom begén maak ségétéw télakiy Tuluselookmaak begéney Jesu Kristowe. 15Brab toow gomfo ménoror bé béno. Tintu gétiga ku ké amuk fakaysa damén, fiyon i de moto gom iray gom fégétabangbegén. Endob sedek ménbaleng i de fédéw gom?16 Aw ménsébanil gom begén sabaf bé kéuret guwebé toowe?

17 I de ségiyo étéw témoro begom bé de éndatoow, fiyoy de rigoné ro dob begome, éndob éndafo fiyoy funa ruwe rémigo bé de ni. Méuyot ro

Galasia 4:18 172 Galasia 5:21de ké tagaké kom begén inok bero saén i de dumogom séloyuk. 18 Enda tete i késédumone amukfiyoy funane de. Méuyotu de ké séloyuk gom békéluhanay étéwe, békén ké begén saén. Brab amukénda diyou dob begome, fatut wén i do ségiyo dodumogom séloyuk. 19Maak do gulaané ku do nga gubegom. Ségiléw bé libune kéararan ongot-ongoténoy kéumah i nga ne, démawét i fédéw guwe sabafbé begome taman ségiléw i adat gome bé Kristowe.20 Toowu fo méuyot damén ké diyou dob begomebéleewe ni, inok séuret-ureté tom i fiyowe. Nonémbukuu fo toow béni. Atin beeniy funa kuwesémulat loo bé ni.

21 I begome do méuyot modor bé kitabe, fétuntaygom i atag i kitabe. 22 Non ménbéréh i kitabebé i Abrahame wén i ruwo gétéw ngaén lagéy. Iségétéwe de ngaén bé bawag ne rifén féndawétAgar, atin i ségétéwe de ngaén bé bawag ne békénrifén féndawét Sarah. 23 I kéumah i nga ne bélibune rifén ségiléw bé kéumah i kéluhanay de nga.Endob i kéumah i nga ne bé libune békén rifén,ménrigo non fénasad i Tuluse bé Abrahame fiyonfo ké toow fo lukésén i Abrahame brab bawag neSarah brab énda i nga ro. 24 I de ni do ruwo gétéwlibun maak binuwaya. Ay niy atag ne. Wén iruwo gékélasi do étéw, do étéw riféy kitabe brabde étéw békén riféy kitabe. I libune féndawétAgar, ségiléw bé tafaye aguwon, sani kéodore békitabe énggédot Moisese dob tuduke Sinai. Brabi kéluhanay de ngaén, do rifén non i Agare rifén.25 I riféne ni libun Agar anlung i tuduke Sinai dobArabia, ségiléw bé de Judio dob Jerusalemnon beroyde riféy kitabe tidéw dob tuduke Sinai. 26 Endob ibawagAbrahame féndawét Sarah békén rifén. Maakdo ngaén betom non békén riféy kitabe betom.27Non bang i Ménsulate Kébéréh i Tuluse, “I beemelibun énda énggéfégénga go, oror go! Fiyon fo kéénda ménkédawétan go bé kékéumaha muwe, fatutmékes go bé kéoror me! Non fiyon fo ké ténagak ibawag me beem, toow na fo médooy kaame do ngabé libune wén i bawagén.”

28 Mélaw do dumo gu, i begome do nga i Tuluseso sabaf bé fasad ne, ségiléw bé Isake ménumah dobSarahe non fénasad i Tuluse bé Abrahame, fiyonfo ké lukés ron. 29 Atin bé béno, i nga Abrahameménumah loo bé kéumah i de nga dob duniyae ni,fénrasayén i tuwaréy ne ménumah sabaf bé tabangi Rémogor i Tuluse. Ségiléw so bé de mérigo dobbetome béleewe ni non i de riféy kitabe férasayé robetom. 30Ay niy Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“Féféraréyém i libune rifén brab nga ne, non i ngai riféne énda fakayén gégédot bé de languntamaniray dob nga i békéne rifén. Non i kéluhanane kaynga i békéne rifén.” 31 Mélaw, do dumo gu, békéntom maak do nga rifén. Yamula i betome maak donga i békéne rifén.

51 I Kristowe ténangéyén betom. Békénén do riféy

kitabe betom. Nonéndaénkailanga tom imodore békitabe. Mélaw kagommanwaléy riféy kitabe ségule.

2Begéney Pablowe,mélaw fégélingo gom i béréhékuwe ni begom. Amuk sarigo kom i kétulie begom

inok méfukas gom bé de sala gom, énda fukaséKristowe begom. 3Atin géléé ku man begom ségule.I étéwe fétuli inok méfukas bé de salaén, kailangano soy modore bé kéluhanay kitabe. 4 I begomedo sémarig bé kéodoro kome bé kitabe inok waléygommétintu, énggésésuway gom bé Kristowe, brabénda tayakufé kom i kégédaw i Tuluse. 5 Endob ibegeye, munur gey bé Kristowe. Mélaw sémarig geybé Rémogor i Tuluse féwaléyé no begey do métintusabaf bé kéunur geye. 6 Non amuk munur tom béJesu Kristowe, ulanden ké métuli tom look énda. Itoowe saén mélaga i kéunur tome bé Jesuse. Atingiton i kéunur tome bé de kégédaw tom.

7 Bé do gétah, tintu fo munur gom bé toowekétoro. Ati ménanangguwite begom sésuway bétoowe kétoro? 8 I kéfanangguwite begom sésuwaybé toowe, békén galbék i Tuluse. Non Been itéménawage begom inok munur gom de. 9 I tugiekétoro begom ségiléw bé fégéfééruke bé fane. Nonfiyon fo ké kloh saén i fégéfééruke de, mélégéb dobkéluhanay fane. 10 Endob fiyon fo ké loo bé nan,sémarigu bé Kadnane tabanga no begom inok éndamunur gom bé de ségiyo kétoro saliyu bé kagénekétoro. Atin fantagman bé nan étéw fénbukuén be-gom bé de tugi kétoro, gétiga ku kukuméy Tuluseynan étéw.

11 Do dumo gu, wén keeyén i émbéréh begom bétoroé ku soy fatut gom fétuli. Endob amuk toowi nan, sedek taman so béleewe niy kéférasay i deJudio begén? Non taman so béleewe ni, mékéritro begén bé kétoro guwe fantag bé kéléhu Kristowedob kruse, sani funa tome saén méfukas bé de salatom. 12 I da nan do étéw ménfébuku begom béde tugi kétoro ro bé fatut gom fétuli, méuyotu dedamén ké fékafun ron fo!

13 Do dumo gu, fénémili i Tuluse betom inokméfukas tom dob kitabe. Endob fiyon fo ké loobé nan, énda fatut odoro tom i de tete kétayayde lowoh tom. Yamula fatut ségédaw tom inokdémoyun tabanga tom i de dumo tom munur béJesuse. 14Non i kéluhanay de sugu dob kitabe tidéwdob Moisese géodoron so amuk rigonén i ni sébaansugu, “Fégédaw go bé dumo muwe, loo bé kégédawme bé kaame lowoh.” 15 Endob amuk démoyungom séédél brab séfétete fédéw, binasané kom ikéféngintulus gome.

16Mélaw ay niy béréhé kuwe begom: odoro kom ifémandu i Rémogor i Tuluse, atinmélaw énda odorokom i de tete kétayay de lowoh gom. 17Non i de tetekétayay de lowoh tom toow fo sébanil bé kétayayRémogor i Tuluse. Enda fo séfagayun ro. Mélawwén i no, énda gérigono tom i fiyowe kétaya tomrigonén. 18 Endob amuk odoro kom i fémandu iRémogor i Tuluse, énda kailanga kom i modore békitabe tidéw dob Moisese.

19Gélolo tom i de tete kétayay de lowoh tom, sanido kébigaén, brab do toow fo tete do rigonén, 20brabkéféngadaf bé de kéninontow, brab do kébéliyanbrab do rémamut, brab do étéw démoyun mérarékbrab sétiboh, do médaléw, do sékérit, brab doarumén, brab do sébaad-baad atin do sébanil ro,21brab domingar, brab domolon, brab do sérimbur,brab do ségiyo na tete do rigonén. Béréhé ku man

Galasia 5:22 173 Galasia 6:18begom ségule, i de ni do étéw énda géahur ro dobkéféguléw i Tuluse.

22 Endob gélolo tom soy de étéw modor bé fé-mandu i Rémogor i Tuluse. Beroy de étéw gulaanéroy de dumo ro, brab moror ro, brab fiyoy de fédéwro, brab témingkél ro ongot-ongot, brab mégédawro, brab rigoné royfiyowe, brab gésarigon ro, 23brabtérifantad ro, brab éndamodor ro bé de tete kétayayde lowoh ro. Amuk rigoné tom i de ni, énda félisétom i de sugu tidéw bé do gétah. 24 Atin i kéluhanatome do étéw ka Jesu Kristowe,maak fénléhu toméni de tete adat tom dob krus Jesuse. Mélaw ténagaktom i tafaye adat tom brab de tete kétaya tom.25 I Rémogor i Tulusey mirayane betom bé man-tuwe umul, mélaw fatut odoro tom i fémandu ne.26 Katom félangka-langka, taloo no séfékérit taloono séingar.

61 Do dumo gu, amuk énggétékasa kom ménsala i

dumo gomemunur, fatut i de begom fémanduoy Ré-mogor i Tuluse gélé gom inok énda tausén mésala.Endob fatut mélémak saén i kébéréh gome de. Brabingat gom so inok énda so gésala gom. 2 Atin fatutsétabang gom sénga tékélid, non amuk rigoné kom ini, modor gom bé sugu Kristowe. 3Atin amuk wén iétéwmanok tintunén fo fiyoy adat ne éndob énda fotoowén, tugio noy kaane lowoh. 4 I kéluhana komefatut susi gom i de lowohgom. Amukfiyoyde rigonékom, fatut moror gom de. Endob kagom usaréni adat i dumo gome fégétémbu gom bé kagomeadat. 5 Non i séngae ségétéw étéw mékukum dobadafay Tuluse sabaf bé de rénigo no. Mélaw kagomsékukum.

6 I de étéw ténoro fantag bé Jesuse, fatut tukidéroy kéfiyono ruwe dob témoroe de.

7 Kagom munur bé éndae toow. Enda i ségétéwgéfagakara noy Tuluse. Gétiga noy kéluhanane.Mélaw buluk atiy ohokéy ségétéwe, been soy nani kétéwé nuwe. Atin loo so bé ni, i Tuluse irayéni fatute dob séngae ségétéw étéw sabaf bé rénigonuwe. 8 I étéwe rémigo bé tetee non odoro noytetee kétayay lowoh ne, gédoté noy kéléhue éndai tamana no. Endob i étéwe rémigo bé kétayayRémogor i Tuluse, gédoté noy umule magufusatidéwdobRémogor i Tuluse. 9Mélawkatom lugoténrémigo bé fiyowe. Non amuk fédayday tom béfiyowe rigoné tom, gédoté tom moso i fiyowe barastom tidéw dob Tuluse. 10Mélaw fatut démoyun tomrémigo bé fiyowe dob kéluhanay étéwe, brab labi nafo dob de dumo tom munur bé Jesuse.

11 Téngténg gom i kédakél i de késulat gu, nonbegén i sémulat bé de ni géfuray kébéréh bé dekagén kémér. 12 I de étéw fégésé ro begom fétuli,félangka-langka ro brabméuyot ro saén ké dayéwéyde dumo ro bero kéilawan. Méuyot ro fétuli begomnon mégilak ro ké férasay i de dumo ro bero Judiosabaf bé késarig ruwe bé kéléhu Kristowe. 13 I deétéw témoro bé fatut gom fétuli inokmodor gom békitabe, i berowe énda somonmodor ro démoyun békitabe. Méuyot ro de ké fétuli gom inok dayéwéy dedumo ro bero Judio sabaf bé kéfétuli gome. 14Endobi begéne, i kagéne saén funan fédayéw-dayéw iKadna tome Jesu Kristo sabaf bé kéléhu ne dob

kruse. Non éndaén rifénu dob de tete kétayan dobduniyae ni brab éndaén géfégésoy de tete kétayanbegén rémigo sala, sabaf bé kéléhu Jesuse dob kruse.15 Ulanden ké métuli i ségétéwe étéw, look énda. Itoowe saénmélaga i kéwaléy i adate mantu sabaf béKristowe. 16 Atin i de étéw modor bé ni ténoro gu,mégédaw damén i Tuluse bero brab iraya no daménbero bémétanéke fédéw, loo so dob kéluhanay étéwi Tuluse.

17 Atin ay niy tamfaday béréhé kuwe begom dobni sulat. Tidéw béleewe ni, fiyo damén ké éndaéni ségétéw émférégénon begén. Non i de laas gudob lowoh guwe ni, beeniy émfégitowe bé begéneytintuwe sugu-sugué Jesuse. Non i de étéw sébanil béJesuse bénadas ro begén médoo gule.

18Do dumo gu, mégédaw fo damén i Kadna tomeJesu Kristo begom kéluhanan. Amen.Pablo

Efeso 1:1 174 Efeso 2:8

I Sulat Pablowe dob de Munur béKristowe dob EfesoAy niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani mén-

bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. Tafayénséménugud i Pablowe dob ingéde Efeso, atin wéni do étéw diyo ménwaléy ro do munur bé JesuKristowe sabaf bé kéuret ne. Séménulat i Pablowedob berowe.

Amun sénulat Pablowey ni, ménférisu de nénsabaf bé kéuret ne fantag bé Kristowe. I funaPablowe séménulat bé ni, non énggélingoo noyéndaén séodor-odor i de fédéw i de munur diyo.Endob mika i Pablowe de ké énda sétiman i fédéwi de kéluhanay de munur, fiyon fo ké do Judio rolook do békén Judio ro. Mélaw sénulatén i ni dob debékén Judio do munur bé Kristowe. Ténoroén berobé fatut sétiman fédéw i kéluhanay de munur béJesu Kristowe, non maak sébaan saén i lowoh ruwe,atin i Jesuse, Been i uléw ruwe.

1 Begéney Pablowe, sani apostole sénugu JesuKristowe non beeniy kétayay Tuluse. Sulata kubegom do dumo gu munur bé Jesu Kristowe do batidob Efeso, sani de énda témérén modor bé kétayanuwe.

2 I Abay tome Tulus brab Kadnane Jesu Kristo,mégédaw ro damén begom brab iray ro daménbegom i métanéke fédéw.

3 Toow fo fésalamat tom bé Tuluse sani Abayi Kadna tome Jesu Kristo. Non nirayén betom ikéluhanay kéfiyonone dob lawayo sabaf bé kéunurtome bé Kristowe. I de ni kéfiyonon kay de rémogortom, békén kay de lowoh tom. 4 Bé do gétah, amunénda sénaménlimbag i duniyae de, fénémili i Tulusenén betom sabaf bé Kristowe inok waléy tom dométintu étéw dob adafa nuwe énda i do sala tom.

5 Atin non toow fo mégédaw betom, bénantakéni émféwaléye betom do ngaén sabaf bé rénigo JesuKristowe. Rénigo noy ni non been i niy kétayanuwe. 6 Dayéwé tom i Tuluse non bé fiyowe kégé-dawén betom bé kéiray ne bé toowe fo gulaané noNgaén, Jesu Kristo. 7Non sabaf bé kéléhu Kristowe,fénukasén betom dob de sala tom, non fénsagadnon i de sala tom. Toow fo mégédaw i Tuluse!8 Enda gétémbunon i kégédaw i Tuluse betom! Atinfénggétiga no brab fénggésobutén betom i fantagebé Beene. 9 Atin fénggétiga no betom i ménbunéyebantakén bé sunguwe fantag bé kérigo nuwe betombé Kristowe. Fénggétiga no betom non been i niykétaya nuwe rigoné no. 10 Atin ay niy bénantak nerigoné no. Amuk gégumahén i fatute gai, féwaléyénoy kéluhanane dob lawayo brab dob duniyae nisétiman uléw, atin Kristowey uléw ruwe.

11 I kéluhanay de rénigoy Tuluse, rénigo no nonkétaya no brab bénantakén rigoné no. Atin been soyfuna nuwe fénémilién betom bé énda séna ménlim-bag i duniyae de inok waléy tom do étéwén sabafbé kéunur tome bé Kristowe. 12Mélaw i begeye doJudio do sungu munur bé Kristowe, toow fo dayéwékey i barakatane Tulus.

13 Ségiléw so dob begome. Non amun énggélin-goo kom i toowe kétoro sani Fiyowe Uret fantag

bé kéfukase dob de sala, ménunur gom so bé Kris-towe. Mélaw i Tuluse nirayén begom i Rémogorne inok bati dob de fédéw gom loo bé fénasad ne.Rénigo noy ni inok wén i tanda bé kéfukas gome.14Atin i Rémogor i Tuluse ni, Been soy maake tisinginok tintu gétiga tom tumanéy Tulusey kéluhanayfénasad ne irayén betom brab fégilidé noy kéfukasne betom dob de sala tom. Toow fo dayéwé tom ibarakatane Tulus!

15 Mélaw amun énggélingoo kuy fantage békéunur gome bé Kadnane Jesus brab kégédaw gomebé kéluhanay de dumo gom munur, 16 énda fotémérénu fésalamat dob Tuluse sabaf bé begome.Atin dasala ku begom dob Tuluso. 17Atin ongoté kudob Tulus i Kadna tome Jesu Kristo sani barakataneAbay tom, bé irayén begom i Rémogor ne. Atin iRémogor i Tuluse ni féwaléyé no begommétilédtédbrab féfégétiga no begom i Tuluse inok toow fowaléy gétiga kom i Tuluse. 18 Ongoté ku so dobTuluso, féfégésobuté no begom inok gétiga kom ide médoo do kéfiyonon gédoté tom. Been i inamtome sabaf bé kéfémili ne betom inok munur tombé Kristowe. 19 Atin démasalu so inok waléy gétigakom i kédakél i barakat i Tuluse témabang betomdo munur. Atin i ni barakat i Tuluse, 20 funa noénggéfétébule bé Kristowe brab énggéfédiyat demangéy mésar dob kuwono nuwe. 21 I Kristowe,Beene foy toowe gérotor méguléw. Toow na fogérotor bé kéluhanay de datu, do odoron, do amu,brab do barakatan étéw. Atin i dawét ne toow nafo gérotor bé kéluhanay de dawét dob de ni do gaibrab dob de gai gégumah moso. 22 Atin i Tuluse,fénwaléyén i Kristoweméguléw bé kéluhanane inoktabangé no betom do munur de. 23 Atin i kéluhanatome do munur, maak betom i lowoh Kristowe brabBeen i uléw tome. Enda i kulang dob Beene brabénda i kulang dob lawayo taloo no dob fantade sabafbé Beene.

21 Bé do gétah, maak do ménléhu gomén sabaf bé

de sala gom. 2Bé béno,ménodor gombé de tete adati do étéw sébanil bé Tuluse. Brab ménodor gom béSatanase sani datu i de barakatan saitan dob lawayobrab méguléw bé de étéw énda modor ro bé Tuluse.3 I toowe, bé gétahe, kéluhana tomménamung beromodor bé de tete kétayay de lowoh tom brab detete itunga tom. Atin bé béno, ségiléw tom so békéluhanay kéilawane, non mékérit i Tuluse betom,brab fatut mékukum tom.

4 Endob i Tuluse toow fo ménuray i na nuwebetom brab toow fo mégédaw betom. 5 Mélawfiyon fo ké maak ménléhu tom sabaf bé de salatom, nirayén so betom i mantuwe umul sérénganbé kéfétébule ne bé Kristowe. Mélaw i funa tomesaén méfukas dob de sala tom non bé kégédaw iTuluse. 6 Sabaf ménwaléy tom do dumo Kristowe,maak méntébule tom séréngan de inok mamungtom so dob Beene méguléw dob lawayo. 7 I funanuwe réménigo bé ni, inok féténgténgén taman sataman i dakéle kégédawén betom bé Jesu Kristowe.8 Non ménfukas tom dob de sala tom sabaf békégédaw i Tuluse amun ménunur tom. Ménkédani kékukum ne betom békén sabaf bé galbék tome,

Efeso 2:9 175 Efeso 3:19yamula nirayén betom i umulemagufusa sabaf saénbé kégédaw ne. 9 Mélaw énda géfélangka-langkatom sabaf bé kéfukas tome, non éndaménfukas tomdob de sala tom sabaf bé fiyowe galbék tom. Yamulasabaf saén bé gédaw i Tuluse. 10 Sabaf bé kéunurtome bé Jesu Kristowe, lénimbag i Tuluse betominok wén i mantu umul tom brab mantu adat tom.Fénwaléyén betom mantu inok rigoné tom i fiyowegalbék ténafayén rigoné tom.

11 I de begom do békén Judio, fégétédém gom isunguwe goho kom. I de Judio, rigoné roy adat ruwefétuli (sani tanda i lowoh ruwe), atin fédawét robegom do “Békén tuli”. 12 Bé béno, bé énda sénamunur gom, ménsésuway gom bé Jesu Kristowe,brab énda mén-amung gom dob de étéw fénémilii Tuluse. Brab békén kagom i fasad i Tuluse béde étéwén. Bé béno, fiyon fo ké méuyag gomdob duniyae ni, énda i inam gom brab énda gélologom i tintuwe Tulus. 13 Endob béleewe ni, munurgomén bé Jesu Kristowe funa kom ménwaléy dodumo no. Mélaw éndaén mérayu gom dob Tulusenon fénfégédét i Tuluse nén begom sabaf bé kéléhuKristowe génantino no begom.

14 Sabaf bé Kristowe, i begeye do Judio brab debegom do békén Judio, ménwaléyén sébaan i uléwtome. Mélaw éndaén sébanil tom brab ménwaléytomén sédumon sabaf bé kéléhu Jesu Kristowe dobkruse. 15 Atin amun ménléhuén, fénukasén betominok éndaén kailanga tom i modore bé de sugu ikitab i de Judio. Atin i betome do ruwo gékélasido étéw, fénwaléyén betom sébaan mantu gékélasido étéw ménodor dob Beene. Mélaw ménkédanéni késébanil tome. 16 Atin kénda noy késékérit tomedo Judio brab do békén Judio sabaf bé kéléhu ne dobkruse. Atin fénwaléyén betom ségékélasi do étéwinok séfule tom méngadaf bé tintuwe Tulus. 17 IKristowe ménangéy dob duniyae ni brab nureténi Fiyowe Uret fantag bé kékéday kékérit i Tuluse.Nuretén i ni dob begeye do Judio do gédét dobTuluse loo so dob begome do békén Judio domérayudob Tuluse. 18 Atin sabaf bé kéunur tome bé Kris-towe, i betome, do Judio brab do békén Judio, fakaytom géfégédét dob Abaye Tulus sabaf bé tabang iRémogor ne.

19 Mélaw i begome do békén Judio, éndaén sé-suway gom bé de étéw i Tuluse. Yamula ménwaléytom sédumon sétiman Abay sani Tuluse, sabaf békéunur tome bé Kristowe. 20 Atin i betome domunur bé Kristowe, ségiléw tom bé sébaane lawiféntindég i Tuluse dob sébaane dakél batéw. I Kris-towe, Been i nan i maake batéw. Atin i de apostolbrab de sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne,beroy demaak do liléy i nan lawi. 21Mélaw émbagéri ni lawi sabaf bé Jesu Kristowe, brab Beeney funatome ménwaléy lawi i Tuluse féngadafan de. 22Atini begome do békén Judio brab de kéluhana tommunur, féwaléyéy Tuluse betom sébaan lawi fébationo bé Rémogor ne.

31Atin sabaf bé kéluhanay de ni, dasala ku begom

dob Tuluse. Atin i begéne Pablo ségétéw munur béJesu Kristowe, ménférisuwu non fénférisu ro begén

amun nuret gu begom do békén Judioy fantage béJesuse. 2 Gétiga ku énggélingoo kom i kégédaw iTuluse begén bé sénarigén dob begéney ni galbékmuret dob begome fantag bé Kristowe inokméfukasgom so. 3 Bé do gétah, ménbunéy i bantak i Tuluse.Endob fénggétiga no begén. Sénulat gun begom iklohe fantag bé de ni. 4 Atin amuk gébasana komi sulat guwe ni, gétiga kom i kégésobut guwe bé niménbunéy kétoro fantag bé Kristowe. 5Bé do gétah,i Tuluse énda fénggétiga no dob de étéw i fantagebé ni ménbunéy. Endob béleewe ni, dob kétabangi Rémogor ne, fénggétiga noy ni dob begeye doapostol brab dob de sénarigo no muret bé kébéréhne. 6 Atin ay niy ni ménbunéy. I begome do békénJudio, féfiyonéy Tuluse so begom loo so bé de Judio,sabaf bé kéunur gome bé Fiyowe Uret. Atin mélawménwaléy tommaak sétiman lowoh brab Kristoweyuléwe. Mélaw waléy so kagom i de fasad iray iTuluse bé de munur bé Jesu Kristowe.

7 Atin i begéne, fénémili i Tuluse begén inokwaléyu sugu-sugué no magéw mangéy muret béFiyowe Uret. Atin i Tuluse férigo no begén i nigalbék sabaf bé kégédaw ne begén brab sabaf bébarakat ne ménggéféwaléy begén sugu-sugué no.8 Begéney toowe fo gérifantad bé kéluhanay demunur bé Kristowe. Gido loo, fénfiyoy Tuluse begénbé késugu ne begén mangéy dob de békén Judiomuret bé Fiyowe Uret fantag bé de toow fo fiyo dokéfiyonon gédotén sabaf bé kéunure bé Kristowe.9 Brab sénuguén begén inok féfégésobut gu dobkéluhanay de étéw i fantage bé kétumay Tulusebé de bantakén. I Tuluse, sani léménimbage békéluhanane, bénunéyén i bantak ne bé do getah. 10 Ifuna nuwe bénunéyén i bantak ne, inok bé béleeweni usaré no betom do munur bé Kristowe féfégétigano dob de barakatan do odoron do méguléw doblawayoy fantage bé de médoo do kégétigay Tuluse.11 I funa nuwe réménigo bé ni, non tumané noybénantak ne bé do gétah bé énda séna ménlimbagi de éntingayén de. Atin ténuma non béleewe ninusarén i Kadna tome Jesu Kristo. 12Atin ménwaléytom do dumo Kristowe sabaf bé kéunur tome de.Mélaw éndaén mémala tom fégédét dob Tuluse.13 Mélaw, do dumo gu, ongoté ku dob begome, békagom tete i de fédéw gom bé kérasay guwe ni békétabanga kuwe begom. Yamula fatut moror gomde non kéfiyono kom i funa kuwe mérasay inokféfiyonéy Tuluse begom.

14 Amuk fégitungé kuy kéluhanay de rénigoyAbaye Tulus dob betome, lémingkuwédu brab dé-masalu dob Beene. 15 I kéluhanay de munur dobduniyae ni taloo no dob lawayo, ténawagén betomdo étéwén. 16 Atin ongoté ku dob Tuluse bé usarénoy dakéle barakatén fégéfébagér bé de fédéw gombé barakat i Rémogor ne. 17 Brab ongoté ku so béfébatié noy Kristowe dob de fédéw gom sabaf békéunur gome. Atin ongoté ku so bé fébagéré noyde kégédaw gom, 18 inok i begome brab kéluhanayde dumo tom munur bé Kristowe gédoté tom ikégétigane inok gésobuto tom i kédakél i kégédawKristowe betom. 19 Hoo, méuyotu de ké gétigakom i kégédaw ne, fiyon fo ké énda i ségétéw étéwtintu gésobut de fo, inok énda témérén bati i Tuluse

Efeso 3:20 176 Efeso 5:2dob de fédéw gom brab énda so témérén i Tulusemémanduon begom inok maak ménféno gom bétintuwe Tulus.

20Dayéwé tom i Tuluse, sani témabangane betombé barakat ne, brab toow na fo médooy gérigononuwe bé de ongoté tom brab de fégitungé tom.21 I kéluhana tome do munur brab i Jesu Kristowe,dayéwé tomdamén i Tuluse taman sa taman. Amen.

41 Mélaw i begéne, sani ménférisuwe sabaf bé

rénigo guy galbék i Kadnane, ongoté ku dob begomebé rigo gom i fiyowe loo bé adate kétayay Tuluse,non begom i de étéw fénémili i Tuluse inok munurde. 2 Fatut démoyun gom térifantad brab métanéki adat gome brab tingkél gom. Atin fatut fégitogom i kégédaw gome bé de késétingkél gom. 3 Atintintu fo ingat gom inok énda fésésuwayén i defédéw gom taloo no sébanil gom, non i Rémogor iTuluse fénwaléyén betom sédumon brab ségiléw ide fédéw tom inok énda séédél tom. 4 Non sébaansaén i lowohe, sani de betom domunur bé Kristowe,atin Been i uléwe. Atin sébaan saén i Rémogoremémanduon betom kéluhanan. Atin sébaan saén iinam tome sani umule magufusa sabaf bé kéfémilii Tuluse betom. 5 Atin sébaan saén i Kadnanesani Kristowe, brab sébaan saén i unuro tome saniKristowe, brab Been saén i funa tome ménbautis.6 Sébaan saén i Tuluse, sani Abay i kéluhanay deétéw, sani Kadnay kéluhanane. Been i batie dobkéluhana tome do munur brab férigo no betomkéluhanan i kaane galbék.

7 I séngae ségétéw betom munur de, iraya nokéfurung loo bé kétaya Kristowe iraya no de. 8Nonwén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Amundéméniyatmangéy dob lawayo, nuwitén i médoowedo férisu. Atin wén i de nirayén bé de étéwén.” 9Atiatag i “déméniyate mangéy dob lawayo?” Ay niyatag ne: bé sunguwe ménlus mangéy dob duniyae.10Mélaw i Beene ménlus, sani Kristowe, Beene soydéméniyate. Atin ménangéy dob toowe fo gérotorlaway inok diyo dob kéluhanay de gonon. 11 AtinBeeney méniraye bé de kéfurungoy de étéw. I dedumo betom, fénémilién waléy apostol. Atin i dedumo de sénarigén dob beroweymurete bé kébéréhne. I de dumo de muret bé Fiyowe Uret. Atin i dedumo de, fénwaléyén do pastor. Brab i de dumode, fénwaléyén do témoro. 12 Rénigo noy ni inoktafayé no betom kéluhanan dob galbék i Tuluse,inokwaléy émbagér i lowohKristowe, sani de betomdo munur de. 13 Mélaw waléy ségiléw i de fédéwtom bé kéunur tome brab kégétiga tome bé JesuKristowe Nga i Tuluse. Atin waléy méégét i kéunurtome de brab waléy géiringo tom i tintuwe fiyo adatKristowe. 14 Atin amuk mérigoy ni, békén toménmaak do nga, magad munur bé de séségiyo-giyodo tugi kétoro i de étéw do magakar. 15 Yamula,i betome fatut démoyun ureté tom i toowe bé lalatome mégédaw bé de dumo tom. Atin fatut maakméruk tom inok énda i kulang dob kéunur tomebrab minut tom loo bé Kristowe sani uléw tome.16 Non i betome do munur bé Kristowe, maak be-tom i sébaane lowoh, brab Beeney uléwe. Atin ikéluhanay de réfa i lowohe toow fo fiyoy késumfat

ruwe sabaf bé Kristowe. Mélaw amuk sétabang ide réfaén, fiyo brab méruk i lowohe. I atag i ni,amuk rigoné tom i de séségiyo-giyo galbék nirayi Kadnane, waléy tom minut ségiléw bé Kristowesabaf bé késégédaw tome.

17 Amun begéney sénarigoy Kadnane muret,ay niy béréhé kuwe begom: Kagomén rigonén iségiléwe bé adat i de békén méngintulus, non éndai lanték i de itunga ro. 18 Brab délémon i de kéfégi-tung ro. Enda i karo bé mantuwe umul tidéw dobTuluse non énda i gétiga-tiga ro sabaf bé kétégas ide uléw ro. 19Endamémala ro fantag bé de tete adatro. Atin odoro ro saén i de tete kétayay de lowoh ro,brab témantu ro fo rémigo bé kéluhanay de udenénklasi do tete.

20 Endob i begome, amun ménunur gomén béKristowe, békén i nan i ténoroe begom. 21 Nontoow fo énggélingoo kom i fantage bé Jesuse. Brabamun ménwaléy gom do kuyugén, ténoroén begomi toowe tidéw dob Beene. 22 Mélaw tagak gom itafaye itunga kom brab de tete adat gom brab dekétaya kom bé do gétah, non toow fo tete i dekétayay de lowoh gom témugion begom funa komwaléy mébinasa. 23 I de fédéw gom brab de itungakom fatut fo waléy mantu. 24 Fatut féwaléy gommantuy de adat gom lénimbag i Tuluse ségiléw béBeene. Tidéw béno, giton métintu gom brab fiyogom.

25 Mélaw kagomén témugi! Fatut kéluhana kombéréhé kom i toowe dob de dumo gom. Non ibegome domunur ségiléw tom do réfa i lowoh Kris-towe atin Been i uléwe. 26 Atin amuk mékérit gom,kagom fédayaén de gésala gom bé kékérit gome.Atin kagom férugayén de ké mékérit gom, kagomfégumahén de témégén. 27 Inok énda fakayénfanangguwité Satanase begom. 28 I ménakawe fatuttémérén ménakaw. Atin fatut gémalbék inok gé-doté noy méntintuwe kéfaguyag atin inok géta-banga noy de méskinan. 29 Kagom émbéréh tete.Yamula béréh gom i fiyowe dob de dumo gom sanikébéréhe gétabang bero brab géféégét bé kéunurruwe. Témabang gom mélaw bé de mégélingobegom bé ati kailangay de fédéw ro. 30 Atin kagomrigonén i kéikaay Rémogor i Tuluse, sani funa nuwetete i fédéw ne. Non i Rémogor i Tuluse, Been itanda i Tuluse émfégito bé do étéw i Tuluse betom.Brab Been i maake tising émfégito bé fégilidéyTuluse moso i kéfukas ne betom dob de sala tom.31 Fatut kéda komén kéluhanan i kékérit gome brabkétete i de fédéw gom bé de dumo gom. Kagomfémalanén i de dumo gom taloo no bérého kombero tete. Brab kagomén sémiyaw. 32 Yamula fatutgom ségédaw brab séfésagad gom, loo bé kéfésagadi Tuluse begom sabaf bé Kristowe.

51Atin nonménwaléy gomén do nga i Tuluse toow

fo gulaané no, fatut iring gom de. 2 Fatut démoyungom ségédaw loo bé kégédaw Kristowe betom funano nirayén i férénawa nuwe fénggéfukas betom.Ménwaléymaak dukah ténulak toow fomamut, sanifunay Tuluse ménsuwat.

Efeso 5:3 177 Efeso 6:113 Atin non do étéw i Tuluse begom, kagom

arumén, taloo no bigaén gom, taloo no rémigo gombé tetee. Atin kagom séuret-uret fantag bé de ni.4 Atin kagom so labitén i de tete do mékérésik brabdo dufang do késébéréh. Yamula fatut usaré komi de ba gom fésalamat dob Tuluse. 5 Non béréhéku begom i toowe, i de étéw do bigaén taloo no dorémigo tete, énda géahur ro dobkéféguléwKristowebrab Tuluse. Atin énda so géahur i de étéw doarumén non i kéaruméne ségiléw bé kéféngadafekéninontow.

6Kagommunur bé de tugién uret énda i lantékén.Non wén i de étéw témoro bé ulanden ké tete i derigonén. Endob been i de niy funay Tuluse mékéritbrab kukumé noy de étéw énda modor ro bé desuguén. 7 Mélaw kagom séloyuk bé de ni do teteétéw. 8 Bé do gétah, rénigo gom i de tete brabmaak ménagéw gom dob délémone. Endob amunménwaléy gomén munur bé Kadnane, magéw gomdob géfékayae. Mélaw rigo gom i fiyowe loo béfatute rigonéy de étéw i Kadnane. 9 Non amukmagéw gom dob géfékayae, gérigono kom i fatutebrabmétintuwe brab toowe. 10 Féganad gom i adateémfésuwat bé Kadnane. 11 I de étéw bati séna dobdélémone, sani de énda séna gétiga roy Kadnane,kagommamungbéde tete rigoné ro énda i lantékén.Yamula fégito gom i fiyowe adat inok témérén rodaménbé de tete rigoné ro. 12 I deménbunéy do tetefo rigoné ro, toow fo mékémala fiyon fo ké labiténsaén. 13 Endob amuk réméndaw i Soloe, giton tetefoy de ni do ménbunéy. 14Atin mélaw waléy ro batidob géfékayae. Non wén i binuwayae fantag bé detete étéw mano, “I beeme fidong, tékénal go, brabtébule go! Atin i Kristowe réméndaw dob beeme.”

15 Mélaw fétuntay gom i de adat gom. Kagomiringén i rigonéy de étéw énda gétiga roy fatute.Yamula iring gom i rigonéy de étéw toow fo gétigan.16 Toow fo tete i de rigonén dob de ni do gai.Mélaw amuk wén i fiyo gérigono kom, fagayas gomrigo. 17Mélaw kagom rémigo kédufangan. Yamulafétuntay gom i kétayay Tuluse, inok gétiga kom.

18 Atin kagom molon bé arake funa kom mébi-nasa. Yamula fatut maak méféno gom bé Rémogor iTuluse. 19Atin amuk séuret-uret gom, sébéréh gombé de kanta tidéw dob Ménsulate Kébéréh i Tuluse.Brab kanta gom i de kanta démayéw bé Kadnaneloo bé kéfémandu i Rémogor i Tuluse. Atin fatutkémanta gom dob Tuluse bé de fédéw gom. 20 Fatutfésalamat gom bé Abaye Tulus sénga tékélid sabafbé kéluhanay de kéfiyonon nirayén dob begome.Atin labit gom i dawét i Kadna tome Jesu Kristo kéfésalamat gom.

Fantag bé de sébawag21 Fatut térifantad gom brab sébasa gom inok

giton i kébasana kome bé Kristowe.22 I begome do libun bawagan, fatut odoro kom i

sugu i bawag gome, ségiléw bé kéodoro kome bé desugu i Kadnane. 23Non i lagéye, beeneyuléw i bawagne ségiléw bé Kristowey uléw i de munur. Nonbetom i maake lowohén brab Been i uléwe sabaf békéfukas ne betom. 24Mélaw i de libun do bawagan,fatut odoro roy de sugu i de bawag ro loo bé kéodorotome do munur bé de sugu Kristo.

25 Atin i begome do lagéy bawagan, fatut mégé-daw gom bé de bawag gom loo bé kégédaw Kristowebetomdomunur de. Gétiga tom i kégédawne betomnon nirayén i férénawa nuwe bé kéfukas ne betom.26Rénigo noy ni inok waléy tom malinis dob adafayTuluse, sabaf bé kéfébautis tome dob wayége brabkéodoro tome bé kébéréh ne. 27Rénigo noy ni inok ikéluhanay de munur maak bawag Kristowe, uwiténdob adafa nuwe toow fo malinis, brab métintu éndai salaén. Féwaléyé no betomfiyo inok gétanggafa nobetom. 28 Fatut i de lagéy mégédaw ro bé de bawagro loo bé kégédaw ruwe bé karowe lowoh. I lagéyemégédawbébawagnemégédaw sobé lowohne, nonménwaléy ro maak sétiman lowoh. 29 Non énda iétéw ikaa noy kaane lowoh. Yamula féamaé no brabtalimaé no, ségiléw bé kétalima Kristowe betom domunur de. 30Non betom i de réfa i lowoh ne. BrabBeeney uléwe. 31 Non wén i Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, “Been i niy funay lagéye témagak béboh ne brab idéng ne inok mawag. Atin i ni ruwogétéw étéw waléy sébaan i lowoh ruwe.” 32 Been iniy sébaane fo dakél toow fénggétigay Tuluse betomdob Ménsulate Kébéréhén. Atin gésobuto kuy atagi ni fantag bé Kristowe brab de betom do munur de.33 Gido loo, i atag ne fantag so bé késébawage. Noni séngae lagéy fatut mégédaw bé bawag ne. Brab iséngae libun fatut basana noy bawag ne.

6Fantag bé de nga brab de lukés ro

1 Atin i begome do nga, fatut odoro kom i sugui de lukés gom, non been i nan i fatute rigonéy demunur bé Kadnane. 2Wén i sugue dob kitabe mano,“Basana moy boh me brab idéng me.” Been i niysunguwe sugu wén i fasade, 3mano, “Amuk basanamoy de lukésém, féfiyoné ku beem brab méraru godob duniyae ni.”

4Atin i begome do boh brab do idéng, amuk suguékom i de nga gom, kagom fékéritén bero. Yamulafifit gom bero brab féginau gom bero dob kétoro iKadnane.

5 Atin i begome do rifén, fatut odoro kom i sugui de amu gom, brab fatut basana kom bero brabmégilak gom bero. Rigo gom i ni tidéw dob fiyowefédéw gommaak odoro kom i de sugu Kristo. 6Fatutrigo gom i fiyowe sénga tékélid, békén saén dobgaiwe téngténgéy amu gome begom inok mésuwatbegom. Yamula tidéw dob fiyowe fédéw gom, rigogom i kétayay Tuluse maak begom i de rifé Kristo.7 Atin fatut moror gom ké gémalbék gom, maakKadnan i galbéko kome, békén saén kéilawan. 8Atinfégétédém gom i ni, i Kadnane barasa noy séngaeségétéw étéw, fiyon fo ké rifén taloo no békén, sabafbé fiyowe rénigo no.

9Atin i begome do amu, fatut féfiyo gom i kérigogome bé de rifé kom. Kagom fégilakén bero bé detete kébéréh gom. Fégétédém gom i ni, i begomebrab de rifé kom ségiléw gom so falan riféy Tulusedob lawayo, brab énda i isu ramigo no.

I de kulangén iray i Tuluse10 Do dumo gu, ay niy tamfaday béréhé kuwe

begom dob ni sulat. Fébagér gom dob barakat iKadnane inok émbagér i kéunur gome. 11Usar gom

Efeso 6:12 178 Efeso 6:24i kéluhanay de kulangén niray i Tuluse begom inokgéatuh gom bé Satanase brab de tete akarén. 12Nonbékén do kéilawan i dumo tome sétiboh. Yamulasétiboh tom bé de saitan brab do tete odoron dobdélémone ni duniya brab dob lawayo. 13 Mélawbéleewe ni gamak gom i de kulangén tidéw dobTuluse inok amuk gégumah i tetee gai dunsukoySatanase begom, géatuh gom de. Tidéw béno, amukgilid i késétibohe, témaban gom.

14 Mélaw ingat gom. Béréh gom i toowe. Been iniy maake légét gom kay sundalowe. Atin rigo gomi métintuwe. Been i niy maake futow fégékélunggombé de kuméng gom. 15Atin uret gomdémoyun iFiyowe Uret fantag bé kétanéke tidéw dob Kristowe.Been i niymaake safatos gomkay sundalowe. 16Atinféginugut gombéKadnane sénga tékélid. Been i nanimaake kélung gom. Mélaw énda guratén gombédemérino séléb fégéfana Satanase begom. 17 Tayakufgom i kéfukas i Tuluse begom dob de sala gom.Non been i niy maake futow sayaf fégétéléb bé deuléw gom. Atin usar gom i kébéréh i Tuluse, nonbeen i niy maake sundang gom tidéw dob Rémogori Tuluse. 18 Dasal gom sénga tékélid ongot gomtabang dob Tuluse. Atin fédaya gom fédasaléyRémogor i Tuluse begom. Fatut mingat gom séngatékélid brab dasala kom soy de dumo gom munurinok tabangay Tuluse so bero. 19 Atin dasala komso begén inok fémanduoy Tuluse begén muret békébéréh ne, brab inok énda mégilaku émfégétiganbé de Fiyo Uret ménbunéy bé do gétah. 20 Atinsabaf bé Fiyowe ni Uret, begén i ségétéwe sénarigonmagéw mangéy muret. Gido loo, béleewe ni ayniwu dob férisunone sabaf bé kéuret guwe. Mélawdasalanu inok émbarawu muret bé Fiyowe Uret loobé fatute.

21 I Tikikowe, sani kégédawa tome dumo tommunur brab gésarigone sugu-suguéy Kadnanerémigo bé galbék ne, beeneymurete begombé gohokuwe ni dini inok gétiga kom i ati rigoné kuwe.22 Been i niy funa kuwe de sémugu mangéy dobbegome inok ureté noy fantage bé de goho key dinibrab inok féfiyoné noy de fédéw gom.

23 I Abaye Tulus brab Kadnane Jesu Kristo, mégé-daw ro damén bé kéluhana kome do munur brabiray ro damén begom i métanéke fédéw brab ém-féégét bé de kéunur gom. 24 Atin mégédaw daméni Tuluse bé kéluhanay de énda témérén féimu béKadna tome Jesu Kristo taman sa taman.Pablo

Filipos 1:1 179 Filipos 1:30

I Sulat Pablowe dob de Munur béKristowe dob FiliposAy niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani mén-

bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. Tafayénséménugud i Pablowe dob ingéde Filipos atin wén ide étéw diyoménwaléy ro domunur bé Jesuse sabafbé kéuret ne. Séménulat i Pablowe dob berowe.

Amun sénulat Pablowey ni, ménférisunén sabafbé kéuret ne fantag bé Kristowe. I de munur diyobati dob Filipos, amun énggélingoo ro ménférisuyPablowe, sénugu roy ségétéwe bero mangéy batisétifon bé Pablowe dob férisunone inok tabanga nobrab fagifaté no. Ménféuwit ro so kurta fégébayadbé fégéfaguyag Pablowe amun ménférisu. Mélawsénulat Pablowey ni sulat émfésalamat dob berowesabaf bé tabang ruwe de.

Fiyon fo ké ménférisuy Pablowe, toow fo méororsabaf bé kéunur ne bé Jesu Kristowe. Séménulatsoy Pablowe dob de munur do bati dob Filipos inokénda témérén ro munur, fiyon fo ké ati kérasayegégumahdob berowe. Ténoro Pablowe bero bé fatutro méoror sabaf bé Kristowe.

1 I begeye Pablo brab Timoteo do sugu-suguéJesu Kristowe. Sulata key begom do munur bé JesuKristowe dob Filipos brab dob de odoro kom domunur brab do témabang.

2 I Abay tome Tulus brab Kadnane Jesu Kristomégédaw ro damén begom brab iray ro daménbegom i métanéke fédéw.

3 Fésalamatu dob Tulus tome sénga gétédémo kubegom. 4 Atin sénga dasala ku begom kéluhanan,toowu de fo moror, 5 non bé kétabanga komebegén bé galbék guwe muret bé Fiyowe Uret tidéwfanay kéunur gom taman so béleewe ni. 6 Mélawgétiga kuy ni: I fiyowe rigonén féngganay i Tulusedob begome, fétausé no taman dob gaiwe séfule iJesu Kristowe moso. 7 Toow fo gulaané ku begomkéluhanan. Fatut gulaané ku begom non ténabangakom begén bé galbék guwe. Fiyon fo ké béleeweni diniwu dob férisunone ni loo so bé do gétah békétoro guwe brab késumbul guwe fantag bé FiyoweUret, ténabanga kom so begén bé ni galbék niray iTuluse non mégédaw betom. 8 I Tuluse gétiga notoow foy ni béréhé ku begom. Toowu fo mégundoybegom brab féimué ku fo begom loo bé kéimu JesuKristowe betom.

9 Atin démasalu dob Tuluse bé minut dakél ikéségédaw gome brab minut so dakél i kégétigakome bé toowe brab fatute, 10 inok géfémilio kom itintuwefiyo. Mélawénda i sala gom fégétébobegomdobgaiwe séfule i Kristowemoso. 11Atin gérigo gombé médoowe fiyo sabaf bé kéféwaléy Kristowe be-gom métintu, inok médayéw brab basanay Tuluse.

12 Do dumo gu, méuyotu de ké gétiga kom i ni: Ikéluhanay de ménrigo dob begéne, been i da nani téménabange bé kélégéb i Fiyowe Uret. 13 Non ikéluhanay de sundalo mantay dob lawi i datue nibrab kéluhanay de étéw so dini, gétiga roy funakuwe ménférisu dini non begén i sugu-sugué Kris-towe. 14 Atin sabaf so bé kéférisu guwe, i kédoonoy

de dumo gu munur ménwaléy émbagér i késarigruwe bé Kadnane. Mélawméninut ro émbaraw brabéndaén mégilak ro muret bé kébéréh i Tuluse.

15 I de dumo de ureté roy fantage bé Kristowe nonmédaléw ro begén brab méuyot ro de ké gélawanaroy de rénigo gu. Endob i de dumo de, fiyoy funaruwemuret fantag bé Kristowe. 16Ureté roy fantagebé Kristowe sabaf bé kégédaw ruwe non gétiga rofénémili i Tuluse begén muret brab sémumbulonbé de étéw sébanil bé Fiyowe Uret. 17 Endob i dedumo de, énda fo fiyoy funa ruwe muret bé FiyoweUret. Nonmuret ro sabaf saén bé kéuyot ruwewaléyémbantug. Atin marok géumana roy kékérégénakuwe dob férisunone ni.

18 Endob ulanden! Mororu sabaf bé kéuret ruwefantag bé Kristowe. Fiyon fo ké tete i funa ruwemuret bé Fiyowe Uret loo ké fiyo, i toowe fo mélagaké uretén i Kristowe. 19Atin énda témérénu moror,non gétiga ku gégumah soy gaiwe métangéyu dobférisunone ni, sabaf bé de kédasal gom brab dobtabang i Rémogor Jesu Kristowe. 20 Atin i toowe fokétaya ku brab wén i inam gu bé gétausu rémigo békétaya nuwe inok énda i funa ku mémala. Atin dé-moyun damén émbarawu fo toow inok i kéluhanayde rigoné ku, been i de niy funa Kristowe médayéw.Mélaw fiyon fo ké méuyagu taloo no méléhuu,médayéw i Kristowe sabaf bé kéluhanay de rigonéku. 21 I karang guwe de, i funa kuwe méuyag inokmédayéw i Kristowe. Endob amuk méléhuu, toowna fo fiyo, non diyou dob lawayo. 22 Mélaw éndagétiga kuy isuwe fémilié ku. Non amuk méuyagu,gétausu rémigo bé fiyowe galbékén. 23Endobméuy-otu méléhu inok gétékédanun dob duniyae ni brabinok géséloyukun bé Kristowe dob lawayo, inoktoow na fo fiyoy kébati guwe. 24 Endob toow na fofiyo ké méuyagu dini inok gétaus i kétabanga kuwebegom. 25 Atin sabaf bé ni, gétiga ku tausu sénaméuyag. Atin batiu dob begome kéluhanan inokgétabanga ku begom émféégét bé kéunur gome béKadnane brab émfétaus bé kéoror gome sabaf békéunur gome, 26 inok amuk géséfuleu mangéy dobbegome, méumanan i funa kome démayéw bé JesuKristowe sabaf bé begéne.

27 Endob fiyon fo ké ati mérigowe dob begéne,fatut féfiyo gom i de adat gom loo bé kétoro iFiyowe Uret fantag bé Kristowe, inok fiyon fo kéénda géangéyu diyaan, gétiga ku énda émbaleng ide fédéw gom. Yamula gélingoo ku bé sébaan i defédéw gom brab méuyot gom gémalbék bé galbék iTuluse inok waléy médooy étéwe munur bé FiyoweUret fantag bé Jesu Kristowe. 28Atin kagommégilakbé de sébanil begom. Non amuk énda mégilakgom bero, gétiga ro niray i Tuluse begom i umulemagufusa, atin gétiga ro so kukuméy Tuluse bero.29 Non mégédaw i Tuluse begom, nirayén begom ikuwagibemunur bé Kristowe loo soy kérasaye sabafbé Kristowe. 30 Non béleewe ni kéluhana toménmérasay. Enggito gomén i kérasay guwe sabaf béni galbék bé do gétah, brab énggélingoo komén ifantage bé kérasay guwe béleewe ni. Atin béleeweni, mérasay gom so loo bé ni.

2Fantag bé Kristowe

Filipos 2:1 180 Filipos 3:81Do dumo gu, ménwaléy émbagér i de fédéw gom

sabaf bé kéunur gome bé Kristowe. Atin ménwaléyfiyoy de fédéwgomsabaf bé kégédawKristowe. Atinménwaléy gom sédumon sabaf bé Rémogor i Tuluse.Atin ménwaléy gom ségédaw brab méséuray na.2 Mélaw, sabaf bé de ni, ongoté ku dob begome,fésébaa kom saén i de fédéw gom brab de itungakom, brab fésébaa kom saén i de kétaya kom, brabfébagér gom i késégédaw gome. Toowu fo mororbegom amuk rigoné kom i de ni. 3 Atin kagomrémigo bé de éntingayén non bé kéuyot gome saénémbantug look inok waléy gom gérotor. Yamulatérifantad gom brab kagom fégitungén de ké toowgom na fo gérotor bé de dumo gom. 4 Atin kagomsaén fégitungén i fantage bé de kagomdo kailangan.Yamula fégitung gom soy ati kétabanga kome bé dedumo gom. 5 Fatut iring gom i adat Jesu Kristowebrab itunga nuwe. 6 Non fiyon fo ké ségiléw béTulusey Kristowe, énda fégitungé no fatut tému-lama réméféng bé Tuluse. 7 Yamula ténagakéni kégérotor ne brab méntéféwaléy ségétéw sugu-suguén bé kéumah ne dob kéilawane. 8 Atin amunménwaléyén ségétéw kéilawan, toow fo méntéri-fantad bé kéodoro nuwe bé de sugu i Abay ne Tulustaman so bé kéféléhue de dob kruso. 9Atin sabaf béni, toow fo fénwaléy i Tuluse gérotor brab nirayéndey dawéte toow na fo gérotor bé kéluhanay deségiyo dawét, 10 inok amuk labitén i dawét Jesuse,i kéluhanay de étéw dob lawayo, brab dob duniyaeni, loo soy dob fantad i duniyae, lémingkuwéd ro.11Atin kéluhana ro fayagé roy Jesu Kristowe, Been iKadnane, inok médayéw i Abaye Tulus.

12 Mélaw do dumo gu, odor gom bé de sugu gu.Amun diyou séna dob begome, toow fo nodoro komi de sugu gu. Atin béleewe amun éndaén diyoudob begome, fatut na fo odoro kom i kéluhanay desugu gu. Mélaw fédayday gom i kégalbék gome dobkéodoro kome bé Tuluse brab dob kéfégadata komede inok méfukas gom dob kékukume énda i tamanano. 13Non démoyun i Tuluse diyo dob begome brabtabanga no begom inok kétaya kom brab gérigonokom i késuwata nuwe.

14 Rigo gom i kéluhanay kétaya nuwe, kagomriklamo de taloo no séédél gom de, 15 inok waléygom do métintu étéw nga i Tuluse brab énda i dosala gom fégétébo i de étéw begom fiyon fo késélawék gom bé de tete étéw bati dob délémoneni duniya. Ségiléw gom bé de gitoon dob lawayo,16 non ureté kom dob berowey fantage bé mantuweumul. Atin amuk rigoné kom i ni, toowu fo mororsabaf bé begome dob gaiwe moso séfule i Kristowe.Non giton énda ménsinggula i kéluhanay rénigoguwe bé kétabang guwe begom inok munur gom.

17 Iray guy kéuyag guwe keeyén maak tulak dobTuluse. Amuk lee, méororu séréngan begom, atinmaak umanén dob kagome tulak iray gom dobTuluse sénga fuweh bé kéunur gome de. 18Atin loosoy begome, fatut so moror gom séréngan begénamuk mérigoy ni.

19Sémarigu bé Kadnane Jesus bé fakay séko suguékuy Timoteowe mangéy dob begome. Atin amukséfule mélaw mangéy dini, gébérého no begén ifantage bé begome funay fédéw guwe waléy fiyo.

20Been saén i dumo guwe dini gulaané no so begom.21 I de ségiyo étéw, fégitungé ro saén i fantage béde karo kéfiyonon. Enda fégitungé roy fantage bégalbék Jesu Kristowe. 22 Endob i Timoteowe, gétigakom toow fo fiyoy adat ne. Ténabangén begénlémégéb bé Fiyowe Uret loo bé kétabang i ségétéwenga bé abay ne gémalbék. 23 Mélaw, méuyotu desémugu mangéy diyaan amuk toowén fo gétiga kuymérigowe dob begéne. 24 Atin sémarigu so dobKadnane bé énda mérugayén tidéw béni, i begéneso géangéyu so dob begome.

25 Atin gékaranga ku kailangan fo sugué ku sé-fule mangéy dob begomey dumo tome Epafrodito.Beeney dumo guwe géménalbék muret bé FiyoweUret fiyon fo ké wén i do sébanil begey. Beeneysénugu gome mangéy dob begéne inok tabanga nobegén, atin béleewe ni féséfuleé kun mangéy dobbegome. 26Toowén fo mégundoy begom kéluhananbrab mélidu i na nuwe non énggélingoo kom ikédéruu nuwe. 27 Toow fo ménfasang déméruun,gédétén fo méléhu. Endob toow fo ménuray i nayTuluse de loo soy begéne. Non amuk ménléhu de,méuman i kétete i fédéw guwe de. 28Mélaw toow foméuyotu de ké géuleén mangéy diyaan non gétigaku toow gom de fo moror ké géségito gom, brabéndaén mélaw i funa ku émbuku. 29 Mélaw fatuttoow gom de fomoror témayakuf non beeney dumotome munur bé Kadnane. Atin fatut basana komloo soy de étéw loo bé beene ni. 30Non géfédéw foméléhu bé kégalbéko nuwe bé Kristowe. Nirayén iférénawa nuwe bé kétabanga nuwe begén bé galbékguwe énda gétabang gom de.

31 Mélaw, do dumo gu, ay niy de tamfaday de

béréhé ku begom dob sulat guwe ni. Oror gomsabaf bé Kadnane! Atin ulanden ké séguleé ku mansulatén i fantage bé de sénulat gun begom bé dogétah. Non amuk séguleé ku man béréhén i deni, mas kloh i kaid gome. 2 Ingata kom i de étéwtete i de rigoné ro. Fégésé ro begom mémali béde lowoh gom non sénugu i Tuluse kun. 3 Endobi toowe, betomey de tintu étéw i Tuluse, békén iberowe. Non maak ténuli i Tuluse betom sabaf békésarig tome bé Jesuse. Non féngadafé tom i Tulusedob Rémogor ne brab moror tom sabaf bé kéunurtome bé Jesu Kristowe. Enda sémarig tombé de adatloo bé kétulie loo bé de rigoné ro. 4 Endob amukfatut i késarige bé de adat loo bé nan, fakayu de sogésarig. Atin amukwén i étéw gékaranga no toow fonodoro noy adat i de kéilawan brab gésarig de, labina foy begéne. 5 Non amun ménségéfadiyan sénaykéumah guwe de, méntuliun. Begén i ségétéwe séfuBenjamene, séfu i katufua keye Israel. Tintuwu foJudio. Atin fantag man bé kitab i de Judio, toow fonodoro ku non ségétéwu Fariseo. 6 Atin non toowfo odoro kuy de adat i de Judio, fénrasay gu foyde munur bé Jesuse. Atin fantag so bé kéodorebé kitabe inok i étéwe waléy méntintu, énda foénggéféliso ku de. 7Bé do gétah, makuk i kéluhanayde ni méumanan i kétintu guwe de. Endob béleeweni gétiga ku fo énda i do lantékén. Atin ténagak guyde ni atin gésarigu bé Kristowe. 8 Atin békén saén ide niy de ténagak gu, non ténagak guy kéluhanane

Filipos 3:9 181 Filipos 4:20inok gédoté kuy toowe na fo fiyo, sani kégétigakuwe bé Kadna kuwe Jesu Kristo. Sabaf bé Kristoweténagak guy kéluhanay de éntingayén. I kéfégitungguwe de, maak do réhuk saén do nibér gu inokgédoté kuy Kristowe, 9 brab waléyu dumo no. Brabinok waléyu métintu dob adafay Tuluse sabaf békéunur guwe bé Kristowe. Enda waléyu métintusabaf bé kéodoro kuwe bé kitabe. Mélaw i funakuwe waléy métintu békén tidéw dob lowoh guwe,yamula tidéw dob Tuluse sabaf bé kéunur guwe béKristowe. 10 I toowe fo kéuyoto ku béleewe ni kégétiga ku fo toow i Kristowe brab barakat ne saniKaane barakat sabaf bé kétébule ne. Atin méuyotude so ké géamungu bé de kérasayén loo bé kéirayne bé férénawa nuwe dob kruse, 11 inok i begéne sogétébuleu so moso.

12 Enda béréhé kuy de ni ké ménwaléyun fo mét-intu loo bé ni taloo no éndaén foy sala gu. Békén!Endob fédaydayu brab télamané ku inok mérigomoso i kéluhanaydeni, nonbeen i niy funaKristowefénwaléyén begén kaan. 13 Do dumo gu, gétiga kufo toow, énda séna méntuman i de ni dob begéne.Endob i sébaane télamané ku rigonén, sani lémifotebé de rénigo gu bé do gétah inok géfégitungo kuy degérigono kumoso. 14 I begéne ségiléwu bé ségétéwesékuya. Fééntangu léméntu taman dob tamfadaysékuyaane inok témabanu brab gédoté kuy barasguwe, sani kébati guwe dob lawayo sabaf bé kétawagi Tuluse begén sabaf bé Jesu Kristowe.

15 Loo bé nan i fatute fégitungéy kéluhanay deméégét munur. Endob amuk wén i dumo begoménda magayun no bé begéne, i Tuluse féfégétiga nobegom i katabuwane. 16 Endob fatut odoro tom ikétoroe nodoro tomén taman so béleewe ni.

17 Atin do dumo gu, fédayday gom iring begén,brab iring gom i de étéw ségiléw i adat ruwe bébegeye. 18 Médoonén gule bénréh guy ni bé dogétah. Atin béleewe ni kérewo kuy kébéréh guwede man ségule dob begome. Médooy de étéw toowfo tete i de adat ro. Brab sabaf bé de ni teterigoné ro, giton dob niy sébanil ro bé kéurete fantagbé kéléhu Kristowe dob kruse. 19 Atin géangéyro moso dob emfernowo, non i maake tulus rosani de tete kétayay de lowoh ro. Atin félangka-langka ro bé de tete rigoné ro funa ro damén fatutmémala. Atin fégitungé ro saén i fantage bé deéntingayén dob duniyae ni. 20 Endob i betome,dob lawayo diyo i tintuwe ingéd tom. Atin ongot-ongoté tom i mémukase betom ké séfuleén mangéydini tidéw dob lawayo, sani Kadna tome Jesu Kristo.21 Amuk gégumahén i nan gai, fégaliné noy de nigérifantad lowoh tom brab rigoné no loo bé kaanebarakatan lowoh. Atin rigoné noy ni dob barakatne sani barakat ne fégéféguléwén bé kéluhanayéntingayéne.

41 Mélaw do dumo gu, fédayday gom i késarig

gome bé Kadnane brab odor gom bé de suguén.Toow fo gulaané ku begom brab mégundoyu fo be-gom. Mororu fo sabaf bé begome, brab géfédayéw-dayéwu fo sabaf bé begome.

2Atin i begome Eudia brab Sintiki, ongoté ku dobbegome, séfagayun gomén non i begome sédumonsabaf bé Kadnane. 3 Atin i beeme so, sani tintuwedumo gu gémalbék, ongoté ku dob beeme tabangamoy de ni libun inok géséfagayun ro. Non mégérorro téménabangan begén bé galbéke lémégéb béFiyowe Uret, bero ro Klemente brab de ségiyo dumogu gémalbék. I kéluhanay de dawét ro ménsulaténdob libroy Tuluse sani listanane bé de dawét i deétéw gégédot bé umule magufusa.

4 Oror gom sénga tékélid sabaf bé Kadnane.Séguleé ku man béréhén: Oror gom!

5 Atin fatut ségédaw gom non gédétén i késéfulei Kadnane. 6 Atin kagom émbuku. Yamula dasalgom dob Tuluse brab ongot gom i de kailanga kombrab fatut so fésalamat gom dob Beene ké mongotgom. 7 Atin i kétanéke tidéw dob Tuluse, diyaganénoy de fédéw gom sabaf bé kéwaléy gome do dumoJesu Kristowe inok énda émbuku gom. Toow fofiyoykétanéke tidéw dob Tuluse, mélaw énda gésobutoyde étéw de.

8Atin dodumogu, umana kuydeni sulaté kubénisa: Fégitung gom i de éntingayén do fiyo, brab toow,brabmétintu, brabmalinis. I deni éntingayén funayde étéw médayéw brab mébasanan amuk rigoné ro.9Atin rigo gom i de ténoro gubegombrabde énggitogom rénigo gu. Atin mélaw diyo dob begomeyTuluse, sani miraye bé kétanéke dob betome.

10 Toow fo dakél i kéoror guwe brab kédayéwguwe bé Kadnane non fénggito gomman i kégédawgome begén. Ménrugayén énda fénggito gom defiyon fo ké méuyot gom de émfégito, énda fakayén.11 Békén béréhé kuy ni sabaf bé wén i kulang béde kailanga ku. Non ténoroén begén i ni, béfiyon fo ké atiy goho kuwe, fatut fo kasukudanu.12 Enggéagéwo kuy mérasaye kéfaguyag loo soygaba-gabawe kéfaguyag. Atin ténoroén begén béfatutu kasukudan sénga tékélid dob séngae gonon,fiyon fo ké mélayafu taloo no bésoru, fiyon foké mérasay i kéfaguyag guwe taloo no gaba-gaba.13 Gérigono kuy kéluhanane sabaf bé tabang Kris-towe émfébagér begén.

14 Endob toow fo fiyoy rénigo gome dob begéne,non ténabanga kom begén dob gaiwe ménkérégé-nanu. 15 I begome bati dob Filipos, gétiga komfo toow bé begom saén i de munur téménabanganbegén amun ténagak guy gono kome dob Masedo-nia dob gaiwe mantu séna nuret guy Fiyowe Uret.Enda i ségiyo do munur ménamung begommirayanbegén kurta. 16 Atin amun diyou séna dob Tesa-lonika, médoo gule fén-uwito kom begén tabang.17 Enda béréhé kuy ni ké iraya kom man begén.Yamula kétaya ku fo ké dakél i barase gédoté komsabaf bé gédaw gome. 18 Enggédot gun i tabangefénuwit gom begén bé Epafroditowe. Atin toow fogaba-gabay fénuwit gomebegén. Mélawménwénéni kéluhanay kailanga kuwe béleewe ni. I nan doniray gom maak toow fo mamut tulak émfésuwatbé Tuluse brab gétanggafa no. 19Atin i Tulus guwe,iraya no begom bé kéluhanay kailanga kome tidéwdob toowe fo kékawasa no sabaf bé Jesu Kristowe.20 Médayéw damén i Abay tome Tulus taman sataman. Amen.

Filipos 4:21 182 Filipos 4:2321 Ségifaé kuy kéluhana kome do munur bé Jesu

Kristowe diyaan. Atin i de dumogu dini ségifaé ro sobegom. 22Atin i kéluhanay de munur dob ni gononségifaé ro so begom, labi na foy de munur bati doblawi i datue ségifaé ro so begom. 23Mégédaw daménbegom kéluhanan i Kadnane Jesu Kristo.Pablo

Kolosas 1:1 183 Kolosas 1:23

I Sulat Pablowe dob de Munur béKristowe dob KolosasAy niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani mén-

bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. I Pabloweni, énda séménugudén mangéy dob ingéde Kolosas,éndob énggélolo noy odoroy de munur diyo fén-dawét Epafras. I Epafrase ni, ménwaléy munur nonénggélingoo noy kéuret Pablowe dob ingéde Efeso.

Amun sénulat Pablowey ni, ménférisu de nénsabaf bé kéuret ne fantag bé Kristowe. Ménangéy iEpafrase dob Pablowe brab bénréhén dob beene béwén i do tugién témoro énggumah dob de munurdo bati dob ingéde Kolosas. Bénréh i de ni tugiéntémoro bé wén kun i de télaki do mas na gérotorbé Jesu Kristowe atin wén so kun i do étéw fatutféngadaféy de étéw. Atin i de ni tugién témoro,bénréh ro so bé de munur bé Kristowe, fatut ro kunmodor bé kitab i de Judio.

Mélaw séménulat i Pablowe dob demunur do batidob Kolosas inok toroé no bero bé i Jesuse, Beeni tintuwe Nga i Tuluse, atin mélaw énda i mas nagérotor bé Beene. Ténoroén i Kristowe Beene saén ifatute féngadaféy de étéw, békén do télaki taloo nodo ségiyo. Atin ténoroén bé i funay de étéwméfukasro bé de sala ro, non bé kéunur ruwe saén bé JesuKristowe. Mélaw énda kailanga roymodore bé kitabi de Judio. Sénulat Pablowey ni dob berowe inokgétiga roy toowe fantag bé Kristowe atin inok éndamunur ro béde kétoro i de tugién témoro énggumahdob berowe.

1 I ni sulat tidéw dob begéne, sani Pabloweségétéw apostol sénugu Jesu Kristowe non beeni niy kétayay Tuluse. I begéne brab dumo tomemunur Timoteo sémulat gey mangéy dob begome2 do munur bé Kristowe dob Kolosas, sani de dumogey démayday fo modor bé Kristowe.

I Abay tome Tulus mégédaw damén begom brabirayén damén begom i métanéke fédéw.

3 Sénga dasala key begom dob Tuluse, sani Abay iKadna tome Jesu Kristo, démoyun gey fo fésalamatdob Beene sabaf bé begome. 4Non énggélingoo keyi fantage bé méégéte kéunur gom bé Jésu Kristowebrab kégédaw gome bé kéluhanay de dumo tommunur. 5 Atin i funa kome munur brab mégédaw,non bé inam gome bé de baras gom gédoté kommoso dob lawayo. Atin énda mékédan i de ni barasgom. Enggétiga kom i fantage bé ni amun mén-uret dob begomey toowe, sani Fiyowe Uret fantagbé Jesuse. 6 Atin i ni Fiyo Uret énggélingoo kom,been soy niy lémégébe dob médoowe do étéw dobduniyae ni. Atin sabaf bé kéunur ruwe de, waléyfiyoy adat ruwe loo bé begome tidéw dob sunguwegai énggélingoo kom i kégédaw i Tuluse brab tintugésobuto kom i ni kégédaw i Tuluse. 7 Enggélingookom i fantage bé ni kégédaw i Tuluse tidéw dobEpafrase, sani gulaané tome dumo tom sugu-suguéKristowe. Beeney mésarigone gémalbék témaban-gan begey muret fantag bé Kristowe. 8 Bénréhénbegey i fantage bé kégédaw gome sabaf bé kéféman-duoy Rémogor i Tuluse begom.

9 Mélaw tidéw fanay kégélingo gey bé de ni,démoyundasala key begom. Ongoté key dobTuluse,féfégétiga no begom i kétaya nuwe rigoné kom, brabféfégésobuté no begom brab féfégétiga no begom ifatute dob kéfémandu i Rémogor ne. 10Atin mélaw,gérigono kom i kétayay Kadnane inok mésuwat béde adat gom. Gérigono kom i de kéluhanay de fiyobrab waléy gétiga kom i fantage bé Tuluse. 11 Atindémasalu bé fébagéré no begom bé barakat ne inokfédayday gom témingkél brab moror gom fiyon foké mérégén i de gétamana kom. 12Atin géfésalamatgom dob Abaye Tulus non féndaitén so begom inokgégédot gom bé de irayén dob de étéwén, sani deétéw dob géfékayae munur bé Kristowe. 13 Non iAbaye Tulus, fénukasén betom tidéwdob délémone,sani kéféguléw Satanase brab fénbatién betom dobgéfékayae, sani kéféguléw i gulaané nuwe NgaénJesus. 14 Atin sabaf bé kéléhu i Nga ne, ménfukastom tidéw dob Satanase brab ménfésagad i de salatom.

Fantag bé Kristowe15 Enda giton i Tuluse, éndob i Kristowe, been i

ménfégitowe bé atiy Tuluse non giton i Kristowe.Atin Beeney sunguwe Ngaén non ménwénén béénda séna lénimbag i Tulusey de udenén éntin-gayén. Atin Been i toowena fo gérotor bé kéluhanayde lénimbag i Tuluse. 16 Non fénlimbag i Tulusebé Kristowey kéluhanay éntingayéne, dob lawayobrab dob fantade, do giton brab de énda do giton,fiyon i de rémogor do énda gitono brab de odororo loo soy de méguléw bero, falan Kristoy lémén-imbage bé kéluhanay de éntingayén inok usaré noykéluhanane. 17Wénén i Kristowe bé énda sénamén-libag i de udenén éntingayén. Atin i kéluhanay deéntingayén diyo dob karowe gonon non Kristoweyméguléwe béro. 18 I kéluhana tome do munur,betom i maake lowoh Kristowe atin Beeney uléwe.Atin Been i miraye umul dob betome do munurde. Beeney sunguwe Nga i Tuluse, atin Beeneytoowe na fo gérotor bé kéluhanay de tébule. MélawBeeney toowe fo gérotor, gérotor na bé kéluhanane.19Non sabaf fo dob kétayay Tuluse, tintu fo ségiléwsoy Kristowe bé Beene. 20 Atin méuyot de so kéi kéluhanay éntingayéne dob duniyae ni brab doblawayo géséfagayun de non bé Nga ne. Atin békéléhu i Nga ne dob kruse, énggéféwaléyoy Tuluseykéluhanane dumo no.

21 Bé do gétah, mérayu gom dob Tuluse brabsébanil gom bé Tuluse non bé de tete rénigo gombrab de tete kéfégitung gom. 22 Endob béleewe ninon bé kéléhu Kristowe, fénwaléy i Tuluse begomdo dumo no, inok waléy gom métintu dob adafanuwe énda i sala gom brab énda i gétébo begom.23 Endob kailanga kom i émfédaydaye bé késariggome bé toowe kétoro. Atin féégét gom i kéunurgome. Brab kagom térénon i kégéinam gome bé dekéfiyonon fénasad i Tuluse begom amun énggélin-goo kom i FiyoweUret. Been i niy toowe fo FiyoUreténggumah dob begome atin béleewe ni lémégébmangéy dob kéluhanay ingéde dob duniyae ni. Atini begéne, sani Pablowe, been i galbék guwe nonsénugu Kristowe begén mangéy muret bé ni FiyoUret.

Kolosas 1:24 184 Kolosas 3:324 Atin béleewe ni, mororu sabaf bé kérasay

guwe témabangan begom. Mororu non sabaf bé dekérasay gu, gétabangu émfégilid bé kérasay Kris-towe inok waléy fiyoy lowoh ne, sani de munurde. 25 I Tuluse fénwaléyén begén sugu-suguéy demunur inok gétabanga ku begom bé kéuret guwebé kéluhanay de kébéréhén. 26 Been i niy kébéréhi Tuluse ménbunéy dob kéluhanay de étéw bé dogétah. Endob béleewe ni fénggétiga noy de étéwén.27 Béleewe ni méuyot i Tuluse de ké fégétiga nodob kéluhanay de étéwén i ni toow fo fiyo kétoroménbunéy bé do gétah. Atin ay niy nan kétoro:Bati i Kristowe dob de fédéw gom, atin sabaf bé niwaléy gom toow fo fiyo dob lawayo loo bé kéfiyoyTuluse. I ni kétoro kay kéluhanay de étéw. 28Mélawureté key i fantage bé Kristowe dob kéluhanay deétéw. Brab féingaté key i kéluhanane brab toroékey beroy kéluhanay gétiga keye inok kéluhana romunur bé Kristowe inok waléy ro énda i kulang dobkéunur ruwe. 29 Atin i begéne fégéroru gémalbékinok mérigo damén i de ni. Atin fébagéréy barakatKristowe begén inok gérigono kuy de ni.

21 Méuyotu de ké gétiga kom i kégéror guwe

gémalbék témabangan begom brab de munur diyodob Laodisea, loo soy kéluhanay de étéw énda sénagélolo ro begén. 2 Fégéroru gémalbék inok émbagéri de fédéw gom brab inokwaléy gommaak sédumonsabaf bé dakéle késégédaw gom, brab inok tintumunur gom bé toowe sabaf bé kégésobut gomebé toowe kétoro fénggétigay Tuluse begom, sanifantage bé Kristowe. 3 Non Kristo saén i miraye bétintuwe kégétigan brab tintuwe kégésobut.

4 Béréhé ku begom i ni inok énda géunur gom béde tugi do akar i de étéw fiyon fo ké maak toow i dekéuret ro. 5Non fiyon fo ké énda diyou dob begome,démoyun so fégitungé ku begom. Atin mororu fonon gétiga ku émbagér i kéunur gome bé Kristowe,brab énda téréno kom de.

6 Atin non ténayakuf gom i Kristowe Kadna kom,fatut rigo gom i tintuwemiring bé Beenenonbegomi de dumo no. 7 Ufama, i kayéwe déménarir dobfantade. Atin i begome, maak déménarir gom dobKristowe. Mélaw kagom sésuway bé Beene. Rigogom i kétaya nuwe brab fébagér gom i kéunur gomeloo bé ténoroe nén begom. Atin fatut démoyun gomfésalamat dob Tuluse sabaf bé Kristowe. 8Atin ingatgom inok énda i magakaran begom émféunur bé detugi do kétoro énda i lantékén, fiyon fo ké maaktoow i de ni. Non tidéw saén dob kéilawane, brabtidéw dob de saitan. Békén toow i nan kétoro nonbékén tidéw dob Kristowe. 9 I funa kuwe muretbé ni dob begome, inok gétiga kom i toowe fantagbé Kristowe. I Kristowe ménwaléy kéilawan. Gidoloo, i Kristowe, tintu ségiléw bé Tuluse. 10 Atin iTuluse niraya no begom bé tintuwe umul sabaf bébegom i de dumo Kristo. Beeney toowe méguléw,gérotor na bé kéluhanay barakatane méguléw brabdo odoron. 11Atin sabaf bé begom i de dumo Kristomaak do méntuli gomén. I kétuli gome, békéni kétulie rigonéy de étéw loo bé adat i de Judio.Yamula Kristoy maake téménuli begom bé kékéda

nuwe bé de tafayén tete do adat gom tidéw dobbegome inok éndaén kailanga kom i rémigowe tete.12 Brab amun ménbautis gomén maak ménlébénggomén brab maak méntébule gom ménggéodor béKristowe, sabaf bé kéunur gome bé barakat i Tu-luse ménfétébule de. 13 Bé do gétah énda i umulgom magufusa, non médooy de sala gom brab nonénda modor gom bé kitabe niray Moisese, loo békéodoroy de Judio de. Endob béleewe ni niray iTulusey umule magufusa dob begome loo bé mén-fétébulee bé Kristowe. Atin tintu fo fénsagadéni kéluhanay de sala tom. 14 Maak kénayasén ikéluhanay ménsulate do sala tom brab kitabe atinmaak kénlabo no dob kruso séréngan bé Jesuseinok amun ménléhu i Kristowe ménkédan i nansulat fantag bé de sala tom brab kitabe so. 15 Bébéno amun ménléhu i Kristowe, i Tuluse kénda noykuwagib i de saitan méguléw brab de tete méguléw.Atin fénémala no bero dob téngaangay kéluhanayde étéw bé kétabana nuwe bero bé kéléhu Kristowedob kruse.

16 Mélaw kagom fédayaén i de étéw sémugu be-gom bé atiy fatute amaé kom brab inémé kom,taloo no sugué ro begom bé fatut kun fégadatakom i de mékétéfu do gai, brab do mantu térésangkélungonon, brab do gai kétérén. 17Non i kéluhanayde ni maak do anlung i kéluhanay de éntingayénsaén do gégumah mosoén, atin i tintuwe, been iKristowe. 18Kagom fédayaén i de étéw do félangka-langka kukumé ro begom sabaf bé de énggito ro kuntidéwdob Tuluse. Télamané ro begom féféngadafénbé de télaki. Endob kagom fédayaén de. I de nido étéw do ubo-ubo saén do térifantad ro, éndobi toowe, do félangka-langka ro. Atin marok dogérotor ro sabaf bé de fiyo kégétiga ro kun, éndobi toowe, énda i funa ro félangka-langka. 19 I deni do étéw éndaén ménsumfat ro dob lowohe, saniKristowe. Endob i betome maak lowoh Kristo, atinBeen i uléwe. Ménsumfat tom kéluhanan loo béde réfa i lowohe, atin féérukéy Tuluse betom nonménsumfat tom kéluhanan dob Kristowe.

20 Maak ménléhu gom énggéodor bé Kristowe.Mélaw méntangéy gomén tidéw dob de saitan brabéndaén géféguléwo ro begom. Mélaw kagoménmodor bero. 21 Atin kagom odor-odor ké suguéro begom maro, “Kagom kuwahén i ni”, taloo no,“Kagom amaén i nan”. 22 Non i amaéne waléymékédan ké namaén. Mélaw kagomodoron i da nando sugu non tidéw saén dob kéilawane. 23 I de niétéw maak fiyoy de sugu ro, non fégésé roy de étéwméngadaf bé de télaki, brab ubo-ubo ro térifantad,brab do lubagé roy de lowoh ro. Endob i de ni dosugu énda fo fiyo no brab énda fo toowén. Non éndagétabanga ro betom mika bé de tete kétayay lowohtome.

31 Maak méntébule gomén ménggéodor bé Kris-

towe, non wén i umul gom magufusa sabaf béBeene. Mélaw fatut fégitung gom i fantage bé deéntingayén dob lawayo diyo. Non diyo i Kristoweméguléw mésar dob kuwonoy Tuluse. 2 Fégitunggom i de éntingayén dob lawayo diyo, békén i deéntingayén dob fantade ni. 3 Non maak ménléhu

Kolosas 3:4 185 Kolosas 4:12gomén non éndaénmodor gombé de tete adat. Atinwén i tintuwe umul gom sétifon bé Kristowe doblawayo. Atin énda mékédan i ni umul non sédumoni Kristowe bé Tuluse. 4 I tintuwe umul gom diyo dobKristowe. Atin amuk séfule giton i kéfiyonuwe, brabgiton soy kéfiyoy mantuwe umul gom non géodorgom bé Kristowe.

5 Mélaw fatut tagak gom i de tete kétayay delowoh gom, loo bé de kébigaén, brab mékérésikerigonén brab do kéarumén. Non i kéaruméneségiléw bé kéféngadafe bé kéninontowe. 6 I de étéwrémigo bé de ni, kukuméy Tuluse bero non éndamodor ro bé de suguén. 7 Atin fiyon i begome,rénigo gom i da nan bé do gétah, non tete sénay deadat gom bé béno.

8 Endob béleewe ni, fatut tagak gom i kéluhanayde ni, loo bé kékérite, brab kéraréke, brab de ségiyona do tete kébéréh. 9 Kagom tugion i de dumogom, non ténagak gomén i de tafay do tete adatgom. 10 Brab ménfukas gomén bé kégédot gome bémantuwe brab fiyowe adat. I ni mantu adat tidéwdob Tuluse. I Tuluse démoyun féwaléyé no begommantu brab fiyo loo bé Beene inok toow fo gétigakom i fantage bé Beene. 11 Mélaw ségiléw-giléw ide mantu étéwén, fiyon fo ké do Judio taloo no dobékén Judio, fiyon fo ké do méntuli taloo no énda,fiyon fo ké do énggéféganad taloo no énda, fiyon foké do rifén taloo no békén. Enda i ségiyo gérotorsaliyu bé Kristowe, brab Been i batie dob kéluhanatome do munur de.

12 Betomey de étéw fénémili i Tuluse waléy doétéwén sabaf bé kégédaw ne betom. Mélaw fatutmégédaw gom brab méuray i na gome, brab téri-fantad gom, brab métanék i de adat gom brabtémingkél gom. 13 Atin fatut sétabang gom, brabséfésagad gom amuk wén i réménigo tete dob be-gome. Fatut fésagad gom i de dumo gom loo békéfésagad i Kadnane begom. 14 Atin saliyu na béde ni, fatut ségédaw gom, non been i niy funakome waléy sétiman i de fédéw gom loo bé fatute.15Atin fédaya gom i Kristowe fétanéké noy de fédéwgom, inok énda sékérit gom non been i niy funayTuluse fénwaléyén begom sébaan lowoh. Atin fatutdémoyun gom fésalamat. 16Atin i kéluhanay de fiyokétoro Kristowe fatut démoyun bati dob de fédéwgom. Atin fatut sétoro gom brab séféginau gomloo bé kéfégétigay Tuluse de begom. Atin kantagom i de kanta démayéw bé Tuluse brab de kantaémfésalamat dob Tuluse. 17 Mélaw i rigoné kome,fiyon fo ké dob de kébéréh taloo no dob de rigonén,fatut rigo gom sabaf begom i de kuyug i KadnaneJesus. Atin sabaf bé kéunur gome bé Kristowe, fatutdémoyun gom fésalamat dob Abaye Tulus.

18 I de begom do bawagan libun, odoro kom i desugu i de bawag gom, non been i niy fatute rigonéyde munur bé Kristowe. 19 Atin i de begom do lagéy,fatut fégédaw gom bé de bawag gom brab kagomdusanén bero.

20 I de begom do nga, odoro kom i kéluhanaysugu i de lukés gom, non been i niy késuwatayTuluse. 21 Atin i de begom do boh brab do idéng,kagom fékélébuwanén i kédowoy gome bé de nga

gom taman waléy ro mékérit brab éndaén méuyotro rémigo fiyo.

22 I de begom do rifén, odoro kom i kéluhanaysugu i de amu gom. Fatut rigo gom i fiyowe séngatékélid, békén saén dob gaiwe téngténgéy amugome begom inok mésuwat begom. Yamula tidéwdob fiyowe fédéw gom odoro kom i de sugu ro sabafbé dakéle kébasana kombéKadnane. 23Brabfiyon foké ati rigoné kome, fatut toow gom fo fégéror, maakbékén saén kéilawan i galbéko kome éndob maakKadnan i galbéko kome. 24 Fégétédém gom i ni, iKadnane barasa no begom. Non i Kadnane barasano begom bé de kéfiyonon irayén dob de étéwén.Non Kristowey tintuwe amu gom. 25 Atin i de étéwrémigo tete, kukuméy Tuluse bero loo bé kégétimali de sala ro. Non i Tuluse, énda i isu ramigo no.

41 Atin i de begom do amu, fatut rigo gom i

métintuwe brab fiyowe dob de rifé kom. Fégétédémgom i ni, fiyon i begome, wén soy Amu gom doblawayo.

2 I kéluhana kome do munur, fatut fédayday gomi kédasal gome dob Tuluse. Brab kagom manat kédémasal gom. Atin fatut fésalamat gom dob Tuluseké démasal gom. 3 Atin dasal gom so mongot dobTuluse tabanga no begey inok wén i do gai géuretokey i kébéréh ne brab géfégétiga key i Kristowe dobde étéw. Been i niy kétoroe ménbunéy bé gétahe.Atin ménférisuwu béleewe ni sabaf bé kéuret guwebé ni Fiyo Uret. 4Mélaw dasal gom inok fékéntayéyTulusey kéuret guwe loo bé fatute rigoné ku.

5Atin fatut fétuntay gom i de rigoné kom dob deétéw do énda séna munur bé Kristowe, atin tulamagom uret i Kristowe sénga gai fakay ureté kom.6 Atin féfiyo gom démoyun i késéuret-uret gomebero brab i késéuret-uret gome fatut wén i lagaén.Brab fatut gétiga kom i fatute késumbul gom dobkéluhanay de étéw.

7 I gulaané tome dumo tom Tikiko, sanimésarigone gémalbék brab dumo gu so ségiléwsugu-suguéy Kadnane, been i émfégétigane begomfantag bé begéne brab goho kuwe ni dini. 8 Been iniy funa kuwe de sémugumangéy dob begome, inokféororé no begom bé kéuret ne begom fantag bé degoho key dini. 9Atin wén soy ségétéwe lagéy dumogom sébaan gonon féndawét Onesimo modor de.Beeney gulaané tome dumo tom munur bé Jesuse.Toow fo mésarigon i ni étéw. I berowe, ureté ro dobbegomey kéluhanay de ménrigo dini.

10 I Aristarkowe, ségifaé no begom. Been i dumoguwe ménférisu dini. Ségifaé Markose so begom,sani dumo Bernabewe sétiman bebe. Fén-uwitokun begom kébéréh fantag bé Markose, bé fatuttayakufé kom amuk gégumah dob begome. 11 Atini Jesuse (féndawét so Justo) ségifaé no so begom.Enda i ségiyo do Judio mamungon begén muretfantag bé kéféguléw i Tuluse, saliyu bé de ni dotéléw gétéw. Toow fo ténabanga ro begén.

12 Atin i Epafrase, ségifaé no so begom, sanidumo gome sébaan gonon brab ségétéw so sugu-sugué Jesu Kristowe. Sénga tékélid démasal fodob Tuluso inok méégét i kéunur gome brab énda

Kolosas 4:13 186 Kolosas 4:18téméréno, brab inok rigoné kom fo toow i kétayayTuluse. 13 Enggito gu foy kégéror ne gémalbék,mélaw géureto ku dob begomey fantage bé kégérorne témabangan begom brab de étéw dob Laodisealoo soy de étéw dob Hierapolis. 14 Atin i Lukase,sani gulaané tomemuwa brab Demase so, ségifae robegom.

15 Atin fésamfay gom so dob de munur dobLaodiseay késégifa geye bero brab dob libune fén-dawétNimfas brab dobdemunur sélimudméngadafdob lawi ne. 16 Amuk gilid basané kom i sulatguwe ni, fatut fébasa gom so dob de munur batidob Laodisea. Brab wén soy sulat guwe mangéydob de munur dob Laodisea, fatut basa gom so.17Atin béréh gomdobArkipowebé fatut fétausé noygalbéke niray i Kadnane de.

18 I begéne Pablo, sulaté kuy ni géfuray késégifabé de kagén kémér. Kagom lifotén begén nikét bésangkalie dob férisunone ni.

Mégédaw damén i Tuluse begom.Pablo

1 Tesalonika 1:1 187 1 Tesalonika 2:14

I Sunguwe Sulat Pablowe dob deMunur bé Kristowe dobTesalonika

Ay niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani mén-bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. Tafayénséménugud i Pablowe dob ingéde Tesalonika, atinmédoo bé de étéw i ménwaléye do munur bé Jesusesabaf bé kéuret ne. Endob i de Judio do bati diyodénédél roy Pablowemésut tidéw dob ni ingéd, nonménika ro bé kétoro ne fantag bé Kristowe.

Amun tékédan i Pablowe tidéw dob ingéde niTesalonika, ménbuku fantag bé demantu domunurbati diyo. Ménbuku ké témérén ro munur bé Kris-towe sabaf bé kéférasay i de Judio bero. Mélawsénugu Pablowey ségétéwe dumo no gémalbék fén-dawét Timoteo inok susiné no ké ati gohoy demunur. Amun ménséfule i Timoteowe mangéydob Pablowe, nuretén i fantage bé de munur dobTesalonika bé fétausé roy kéunur ruwe bé KadnaneJesu Kristo, fiyon fo ké mérasay ro. Mélaw sénulatPablowey ni inok ureté no dob berowey kéoror nebrab inok féfiyo noy fédéw ruwe. Dob ni sulat,ténoro Pablowe soy fantage bé késéfule Kristowebrab kétébule i Tuluse bé de munur moso.

1 I begeye Pablo, Silas brab Timoteo, sémulatgey mangéy dob begome do munur bé Kristowedob ingéde Tesalonika, do étéw i Abaye Tulus brabKadnane Jesu Kristo.

Mégédaw damén i Tuluse begom brab irayéndamén i métanéke fédéw.

2 Démoyun gey fésalamat dob Tuluse sabaf bébegome kéluhanan, atin sénga tékélid dasala key sobegom dob Tuluso. 3 Non buluk démasal gey dobAbay tome Tulus, gétédémo key i de fiyo rigonékom sabaf bé kéunur gome bé Kristowe. Brabgétédémo key i kégéror gome gémalbék sabaf békéimu gome bé Kristowe. Brab gétédémo key ikéégét i inam gome bé késéfule i Kadna tome JesuKristo. 4 Do dumo gey, gétiga key méimu i Tulusebegom brab fénémilién begom waléy do étéwén.5 Non amun nuret gey dob begomey Fiyowe Uret,énda nureto key saén begom, yamula fénggito geyso begom i de mékégaif rénigo gey dob barakat iRémogor i Tuluse. Atin tintu énggétiga key toowfo fiyoy toowe dob Fiyowe Uret. Atin énggito gomi fiyowe adat gey amun diyo gey dob begome atinrénigo gey i kéluhanay de ni inok tabangé keybegom. 6 Atin i begome, niring gom i adat geyebrab adat i Kadnane. Fiyon fo ké ménggéagéw gommédoo kérasay, ténayakuf gom i Fiyowe Uret. Atintoow fo ménoror gom, non fénoror i Rémogor iTuluse so begom. 7Mélaw, ménwaléy gom do étéwfatut iringéy de munur dob Masedonia brab Akaya.8 Non i kébéréh i Kadnane nuret gom békén saénménlégéb dob Masedonia brab Akaya. Yamula ikéurete fantag bé kéunur gome bé Tuluseménlégébmangéy dob kéluhanay de ingéd. Mélaw éndaénkailanga key i murete fantag bé kéunur gome. 9Nonkéluhanay de étéwmuret fantag bé kétayakuf gomebegey bé kéangéy geye témukaw begom. Atin uretéro soy kétagak gome bé kéféngadaf gome bé de

kéninontow amunménunur gomén bé tintuwe brabméuyageTulus inok féngadafé kombrab rigoné komi kétaya nuwe. 10Atin ureté roy fantage bé kéongot-ongot gome bé késéfule i Nga ne Jesus tidéw doblawayo. Beeney ténébule i Tuluse. Atin Beeneymémukase betom inok énda kukuméyTuluse betomamuk kukumé no moso i de kéilawan.

21 Do dumo gey, begom soy énggétigane de bé

wén i fiyo rénigoy kétukaw geye begom. 2 Gétigakom i kéférasaye begey brab kéféngirase begey dobingéde Filipos. Ménrigoy ni bé énda séna ménagéwgey de mangéy dob begome. Endob fénbaraw iTuluse begey inok géureto key begom i FiyoweUret tidéw dob Beene, fiyon fo ké médooy sébanilebegey. 3Atin i kéuret geye dob begome békén tidéwdob tugie kétoro, taloo no tete i funa keye témoro,taloo no fagakara key begom. 4Yamula, doyuné keybéréhén i kétayay Tuluse, non gékarangay Tulusemédait geymuret bé Fiyowe Uret funa no sénarigéndob begeye. Atin énda télamané key fésuwatén i deétéw, yamula méuyot gey émfésuwat bé Tuluse sanigétigane bé de fédéw tom. 5 Gétiga kom i kageyekébéréh. I kageye kébéréh békén saén kékuwéytaloo no fégékurta gey. Gétigay Tuluse so toow ini. 6 Atin énda séménléd gey bé de kédayéw gombegey taloo no kédayéw i de ségiyo. 7 Wén i aturakey sémugu begom témabang begey non do apostolKristo gey, éndob énda rénigo gey de. Yamula amundiyo gey dob begome, mélémak i kérigo geye begomségiléw bé ségétéwe idéng toow fomélémak i kérigonuwe bé de ngaén. 8 Atin sabaf bé kéféimu geyebegom, nuret gey dob begomey Fiyowe Uret tidéwdob Tuluse. Atin békén saén i ni, yamula ménuyotgey so séloyuk begom bé kéluhanay de rigoné kom,non toow fo gulaané key begom. 9 Do dumo gey,gétiga key gétédémo kom soy kégéror geye gémal-bék. Amun nuret gey dob begomey Fiyowe Urettidéw dob Tuluse, fuweh na kélungonon i kégalbékgeye inok gédoté key i kéfaguyag geye. Mélaw éndaméngkérégénan gom begey.

10Gétiga kom brab gétigay Tuluse so bé fiyo brabmétintuy de rénigo gey dob begome do munur.Enda i rénigo gey funay ségétéwe gétébo begey.11 Gétiga kom i de rénigo gey dob séngae ségétéwbegom, ségiléw bé kérigoy ségétéwe boh bé dengaén. 12 Non fénbagér gey brab fénfiyo gey i defédéw gom. Atin nongot gey dob begome bé rigonékom i fiyowe sénga tékélid loo bé fatute rigonéyde étéw i Tuluse. Been i ménémilie begom inokféguléwo no begom brab inok gétiga kom i kéfiyonuwe.

13 Atin ay ni soy funa keye démoyun fésalamatdob Tuluse. Amun nuret gey dob begomey kébéréhi Tuluse, fénggélingo gom brab ténayakuf gom. Mé-nunur gom de bé békén saén kébéréh i kéilawane,yamula kébéréh i Tuluse. Atin tintu fo tidéw dobTulusey kébéréh geye, non usaréy Tulusey kébéréhne émfébagér bé kéunur i betome do munur béJesuse. 14 Atin do dumo gu, i ménrigowe dobbegome ségiléw bé ménrigowe dob de étéw i Tulusedomunur bé Jesu Kristowe bati dob Judea. Fénrasayi de dumo ro bero do Judio. Atin ségiléw so bé

1 Tesalonika 2:15 188 1 Tesalonika 4:14begome, i de dumo gom bati dob kagome ingédférasayé ro so begom sabaf bé kéunur gome béJesuse. 15 I de Judio dob Judea fénléhu roy KadnaneJesus brabde sénarigoyTulusemuret bé kébéréhne.Atin fénrasay ro so begey. Toow fo énda mésuwat iTuluse bero. Atin sébanil ro so bé kéluhanay étéwe.16Non ténlama roy gémélée begey muret bé FiyoweUret dob de békén Judio, funa ro méfukas dob desala ro. Mélaw ségiléw bé gétahe, toow fo ménfénoron bé salae. Mélaw béleewe ni, toow fo mékérit iTuluse bero.

17 Atin do dumo gey, amun énggéséféka tombé magade saén énda gélifoto key begom. Ya-mula toow fo mégundoy gey begom atin toow fotéménlama gey man mangéy diyaan inok géségitotom. 18 Méuyot gey séfule mangéy dob begome.Brab i begéne, Pablo, médoonén gule téménlamawumangéy diyaan. Endob alangé Satanase fo begey.19 I funa keye damén méuyot séfule mangéy sugud-sugud diyaan, non toow fo gulaané key begom. Atingulaané key begomnon sabaf bé begome,ménwaléyméégét i kéongot-ongot geye bé késéfule Jesu Kris-towe. Atin sabaf bé begome, toow gey fo moror.Atin amuk diyo gey moso dob adafay Kadnane JesuKristo ké séfule, géureto key i fiyowe fantag bé derénigo gey sabaf bé kéunur gome. 20 Toow, begom ifuna keye moror brab géfélangka-langka.

31Amun éndaén foy fégifusa key bé kégundoy geye

begom, ménséfagayun gey téléw gétéw bé i begeyeruwogétéwbati gey dobAtenas, 2brab ségétéw saéni mangéye diyaan. Mélaw sénugu gey i Timoteowe,sani dumo tome munur brab dumo gey gémalbékdob Tuluse muret bé Fiyowe Uret fantag bé JesuKristowe. Sénugu gey i Timoteowe inok fébagérénoy kéunur gome brab féfiyoné noy de fédéw gom,3 inok énda i ségétéw begom mébaleng i kéunur nesabaf bé de kéférasay begom. Gétiga kom soy de nido kérasay mérigo dob betome non beeniy bantaki Tuluse. 4 Non amun diyo gey séna dob begome,bénréh geyén dob begome bé férasayén tom moso.Atin tintu gétiga komsobé toow foménrigo. 5Been iniy funa kuwe séménugubéTimoteowemangéydobbegome. Endob téningkél guy kébuku guwe fantagbé begome. Mélaw sénugu guy Timoteowe inoksusiné noy fantage bé kéunur gome. Ménbukuuké ténéngkad Satanase begom brab bénalengén ikéunur gome atin mésinggula mélaw i kéluhanaygalbék geye.

6 Atin mantu séna énggumah i Timoteowe tidéwdob begome. Atin nuwitén i fiyowe uret fantag békéunur gome brab kégédaw gome. Atin bénréhénbegey i doyuné kom kun fégitungén i fiyowe fantagbé begeye. Brabbénréhén soy kéuyot gomegéségitobegey loo bé kéuyot geye géségito begom. 7Mélawdo dumo gey, fiyon fo ké béleewe ni médooy demérégén géagéwo key brab kérasayan gey, mén-fiyoy de fédéw gey sabaf bé begome. I kéunurgomey funay de fédéw gey ménfiyo. 8 Non bé dogétah, toow fo ménbuku gey fantag bé begome.Endob béleewe ni, moror gey non gétiga keyméégéti kéunur gomebéKadnanebrab éndaén fo émbaleng

i de fédéw gom. 9 Béleewe ni, géfésalamat gey dobTuluso fantag bé begome. Fésalamat gey sabaf békéoror geye démasal dob Tuluso fantag bé begome.10 Fuweh na kélungonon, démasal gey fo toow dobTuluse ongoté key dob Beene tungkasé no betomgéségito man ségule inok géféégéto key i kéunurgome amuk wén i kulang de.

11 I Abay tome Tulus brab Kadna tome Jesus,tafayé ro damén i agéwone inok géagéwgeymangéydob begome. 12 Atin féinutéy Kadnane fédakéléndamén i késégédaw gome brab kégédaw gome békéluhanay de étéw, inok waléy ségiléw bé kédakéli kégédaw geye begom. 13 Mélaw fébagéré noy defédéw gom, brab féwaléyé no begom toow fo fiyobrab do métintu inok énda métébo gom amuk diyogomén dob adafay Abay tome Tulus bé gaiwe séfulei Kadnane Jesus beroy kéluhanay de étéwén.

41Atin do dumo gey, wén soy béréhé keye begom.

Ténoro gey begom i fatute adat rigoné kom inokmé-suwat i Tuluse de. Atin been i niy rénigo gome. Atinbéleewe ni sabaf bé atura keye tidéw dob KadnaneJesus, ongoté key dob begome bé umana kom i danan fiyo rigoné kom. 2 Gétiga kom i kétoro geyebegom sabaf bé atura keye tidéwdobKadnane Jesus.3 Kétayay Tuluse ké métintu gom brab kagom bi-gaén. 4 I kéluhana kome fatut féfiyo gom i kébawaggome. Rigo gom i fatute loo bé kétayay Tuluse.5 Mélaw féfiyo gom i kébawag gome loo bé fatute.Kagom iringén i de énda méngintulus, modor rosaén bé de tete kétayay de lowoh ro. 6Mélaw fatuténda i ségétéw begom rémigo késalaan loo bé nidob dumo gome munur bé Kristowe taloo no lafisékom. Non i Kadnane kukumé noy de étéw rémigotete loo bé ni. Bénréh geyén i ni dob begome bé dogétah brab sulaté ku man béleewe ni. 7Non i Tulusefénémilién betom inok waléy tom do métintu étéw.Enda fénémilién betom inok sétayan tom bé békénedo bawag tom. 8 Mélaw amuk wén i étéw mika béni kétoro, békén étéw i kéikaa nuwe, yamula Tulus,sani miraye bé Rémogor ne dob betome.

9 Enda kailanga kuy sémulatane begom fantagbé kégédaw gome bé de dumo gom munur. NonTulus i téménoroe begom bé fatut ségédaw gom.10 Atin gétiga key mégédaw gom bé kéluhanay dedumo gom munur bati dob Masedonia. Gido loodo dumo gey, ongoté key dob begome bé umanakom i kégédaw gome. 11 Fatut fétanék gom i kébatigome, brab kagom furaya fédéw i de dumo gom.Brab fatut fégéror gom gémalbék inok gédoté kom ikéfaguyag gome, loo bé bénréh geye begom bé dogétah. 12 Amuk rigoné kom i ni, fiyon i de éndamunur fégadata ro begom, brab énda kailanga kom imongote dob de ségiyo inok gédoté kom i kéfaguyaggome.

I késéfule Jesuse13 Atin do dumo gey, méuyot gey de ké gétiga

kom i fantage bé de ménléhuén kuyug Kristowe.Non amuk gétiga kom i toowe fantag bé ni, éndatete i de fédéw gom loo bé de étéw énda i inam ro.14Non munur tom bé i Jesuse, ménléhu, tidéw bénoméntébule, atin séfule moso. Mélaw munur tom

1 Tesalonika 4:15 189 1 Tesalonika 5:28bé i de ménléhu munur bé Jesuse, tébule ro brabféséfuleéy Tuluse moso bero modor bé Jesuse.

15Ay ni sulaté key i kétoro i Kadnane: I de betomdo méuyag séna dob gaiwe séfule i Kadnane, éndagéétah tom bé de ménléhu do kuyug Jesuse. 16Nonbé gaiwe séfule i Kadnane mélus tidéw dob lawayo,wén i mékes toow fo métanug, brab émbéréh igérotore télakiy Tuluse, brab émbéréh i témburiyTuluse. Tidéw béno, i de étéw munur bé Kristowedo ménléhuén, beroy de sungu tébule. 17 Tidéwbéno, i de betomdo kuyug Jesuse doméuyag séna bébéno gai, sétimu tom betom i de mantu méntébuledob rawéno diyo. Atin sébalak tom bé Kadnane dobrotoro diyo. Tidéw béno, diyo tom dob Kadnanetaman sa taman. 18 Mélaw séféfiyo gom fédéw béde ni do kébéréh gu.

51 Do dumo gey, énda kailanga key i sémulatane

begom fantag bé gaiwe mérigoy de ni. 2 Nongétiga kom i fantage bé késéfule i Kadnane moso.Kétékowan moso i de étéw de loo bé kékétékowaységétéwe étéw ké gégumah i ségétéwe ménakawké kélungonon. 3 Bé lala i de étéw émbéréh maro,“Métanék i ni gai brab énda i makakaid bé ni ké-bati,” sonombéno tékowgégumah i gaiwemébinasaro. Atin énda géséliyaha ro de. Atin métékow ikégumah i nan gai loo bé kégumah i gaiwe kéararani ségétéwe libun obor. 4 Endob do dumo gu, éndabati gom dob délémone loo bé de étéw énda gétigaroy fatute. Mélaw énda fatut gom kétékowan békégumah i gaiwe séfule i Kadnane loo bé ségétéwekétékowan ké gégumah i ségétéwe ménakaw. 5 Ikéluhana kome bati gom dob géfékayae sani dobfangangaturay Tuluse. Enda bati tom dob délé-mone, sani dob fangangatura Satanase. 6 Mélawkatom démoyun féfidongén i de itunga tom loo béde étéw énda ongot-ongoté roy kégumah i Kadnane.Fatut démoyun tom mingat brab féfiyoné tom iadat tome brab énda odoro tom i de tete kétayayde lowoh tom. 7 Kélungonon i kéfidong i de étéwbrab kélungonon soy kéolo ruwe. 8 Endob i betomedo bati dob géfékayae énda fatut odoro tom i detete kétayay de lowoh tom. I betome do munur,fatut iringé tom i sundalowe, non fatut kégalé tomi kéunur tome bé Tuluse brab kégédaw tome bé dedumo tom non been i niy maake futow kémélungbé de kuméng tom. Brab fatut féégété tom i inamtome bé kéfukas tome dob de sala tom non beeni niy maake futow sayaf téméléb bé de uléw tom.9 Non fénémili i Tuluse betom békén inok kukuméno betom. Yamula fénémilién betom inok fukasé nobetom sabaf bé Kadnane Jesu Kristo. 10Non i Jesusegénantino no betom méléhu inok méuyag tom batidob beene taman sa taman fiyon fo ké ménléhutomén taloo no méuyag tom séna dob gaiwe séfulemangéy dini. 11Mélaw fatut fétaus gom i késéféfiyogome fédéw brab késétabang gome loo bé rigonékome béleewe ni.

12 Atin do dumo gey, ongoté key dob begomebé fégadata kom i de gémalbék dob begome, sanide odoro kom fénémili i Kadnane témoro begom.13 Basana kom bero brab féimu gom bero sabaf bé

galbék ruwe dob begome. Atin kagom sétiboh bé dedumo gom munur.

14 Atin do dumo gey, ongoté key dob begome bébéréh gomdob de faukén bé fatut ro gémalbék. Atinfatut fébagér gom i fédéw i de mégilak. Atin fatuttabanga kom i de étéw kailanga roy tabange. Atinfatut tingkélo kom i kéluhanay de étéw. 15 Féginaugom i de étéw bé békén ro sémuli ké wén i réménigotete dob berowe. Yamula fatut rigo gom fiyo dobde dumo gom munur brab dob kéluhanay de étéwsénga tékélid.

16 Atin fatut moror gom sénga tékélid. 17 Brabfatut dasal gom démoyun. 18 Atin fiyon fo ké atigoho kome, fatut fésalamat gom dob Tuluse. Nonbeen i niy kétayay Tuluse rigoné kom sabaf békéwaléy gome do dumo Jesu Kristowe.

19Atin kagom alangén i Rémogor i Tuluse. 20Atinkagom mika bé urete tidéw dob Tuluse. 21 Téngkadgom i kéluhanane brab tayakuf gom i fiyowe. 22Atinférayu gom dob kéluhanay tetee.

23 I Tuluse, sani émfétanéke bé de fédéw gom,féwaléyé no damén begom métintu. Atin diyaganéno damén i de lowoh gom brab de rémogor gombrab de fédéwgom inok énda i rigoné kom fatut sén-diton gom de taman dob gaiwe séfule i Kadna tomeJesu Kristo. 24 I Tuluse, sani ménféwaléye begom domunur, rigoné noy ni non toow fo gésarigon.

25Do dumo gey, dasala kom so begey.26 Fatut ségifa gom i kéluhanay de dumo tom

munur, brab fégito gom i kégédaw gome bero késéségifa gom.

27 Atin sabaf bé atura kuwe tidéw dob Kadnane,ongoté ku dob begome bé basa gom i ni sulat dobkéluhanay de dumo tom munur diyaan.

28 Mégédaw damén begom i Kadna tome JesuKristo.Pablo

2 Tesalonika 1:1 190 2 Tesalonika 2:16-17

I Géruwowe Sulat Pablowe dob deMunur bé Kristowe dobTesalonikaAy niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani mén-

bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. Been iniy géruwowe sulatén dob de munur do bati dobingéde Tesalonika. Dob sunguwe sulat Pablowe,ténoroén i fantage bé késéfule Jesuse. Endob i dedumo bé de étéw diyo, énda gésobuto ro de. Mélawsénulat Pablowe man i ni sulat inok fégétiga noberoy fantage bé késéfule Jesuse, non bé sungu-sunguwe, gégumah i Ségétéwe Sébanil bé Kristowe.I ni étéw, médooy férigo nuwe tete bé de étéw éndamunur ro bé Kristowe.

Dob ni sulat, fénfiyo Pablowey fédéw i de étéwdo munur diyo inok fédayday ro munur fiyon fo kémérasay ro sabaf bé kéunur ruwe.

1 I begeye, Pablo, Silas brab Timoteo, sémulat geymangéy dob begome do munur bé Kristowe dobingéde Tesalonika, sani de étéw i Abay tome Tulusbrab Kadnane Jesu Kristo.

2 I Abaye Tulus brab Kadnane Jesu Kristo, mégé-daw ro damén begom brab iray ro damén begom imétanéke fédéw.

3Do dumo gey, fatut gey démoyun fésalamat dobTuluse sabaf bé begome. Non toow fominutméégéti kéunur gome brab minut fo dakél i késégédawgome. 4 Been i niy funa keye émbéréh bé fiyowefantag bé begome dob de munur bé Kristowe dobde simbaay Tuluse dob de ségiyo ingéd. Ureté keyi fantage bé kéunur gome brab kétingkél gome béde kéférasay begom brab demérégén géagéwo kom.5 Dob kéluhanay de ni, giton métintuy kékukum iTuluse, atin waléy gom toow fo médait féguléwono. Atin i funa kome mérasay, sabaf bé kéfégulé-woy Tuluse begom. 6 Endob métintuy Tuluse atinmélaw férasayé nomoso i de étéw émférasay begombéleewe ni. 7-8 Atin kédané noy kérasay gome brabde kagey so kérasay. Rigoné noy ni dob gaiwetéfégito moso i Kadnane Jesus ké séfule tidéw doblawayo kémégal mérino aféy, beroy de barakatando télaki no. Atin bé béno kukumé noy de étéwmika ro bé Tuluse brab de énda munur bé FiyoweUret fantag bé Kadna tome Jesus. 9 Mékukum romébinasa taman sa taman. Sésuway ro bé Kadnanebrab dob barakat ne réméndaw. 10 Mérigoy nidob gaiy késéfule ne inok dayéwéy kéluhanay étéwne brab fégadatay kéluhanay de munur de. Atingéamung gom so dob berowe non ménunur gom békéureto keye begom.

11Been i niy funa keye démoyun démasal mongotdob Tuluse bé féwaléyé no fiyoy de adat gom loo béfatute rigonéy de étéw fénémili i Tuluse. Ongotékey so dob Beene bé tabanga no begom bé barakatne inok gérigono kom i fiyowe kétaya kom rigonénsabaf bé kéunur gome de. 12 Mélaw dayéwé komi Kadna tome Jesus, brab i Beene dayéwé no sobegom. Mérigoy ni sabaf bé kégédaw i Tulus tomebrab Kadnane Jesu Kristo.

2I késéfule Jesuse

1 Do dumo gey, fégétiga key begom i fantagebé késéfule i Kadna tome Jesu Kristo brab kétimune betom inok diyo tom dob Beene. Ongoté keydob begome, 2 bé kagom magad mégilak taloo noémbuku i de fédéw gom amuk wén i gélingoo komuret bé énggumahén kun i gaiy késéfule i Kadnane.Kagommunur de fiyon fo ké ségétéw kun sénarigoyTulusey ménbéréhe de taloo no bénréh i ségétéwekun muret taloo no wén kun i sulat tidéw dobbegeye fantag bé ni. 3 Mélaw kagom fo fédayaéni de étéw fagakara ro begom. Non i gaiwe séfule iKadnane, énda gégumahén taman énda médooy dewaléy sébanil bé Tuluse brab téfégitoy Tetee Etéwsani tintuwe fo sébanil bé Tuluse, sani mangéyedob emfernowo moso. 4 Atin ay niy rigonéy nanétéw: Sébanil bé kéluhanay féngadaféy de étéwbrab kéluhanay de mékétéfu kun. Atin toow fotéfégérotor dob kéluhanay de ni. Atinmahur so doblawi i Tuluse brab mésar diyo atin béréhé no beenkun i Tuluse.

5 Aw énda gétédémo kom i de ni? Bénréh guni ni dob begome bé do gétah bé kédiyo guwe sénadob begome. 6 Endob béleewe ni wén i malang béni Tete Etéw, atin gétiga kom i malange de. Endobtéfégitoy ni Tete Etéw dob fatute gai. 7 Béleeweni, gémalbékén i barakat i ni Tete Etéw, éndobmébunéy i de rigoné no. Endob i malange de, taus ikéalang ne de tamanmékédan. 8Tidéwbéno, i TeteeEtéw téfégito. Endob amuk gégumah i KadnaneJesus, féléhué noy ni Tete Etéw bé kéiyuf ne de brabbinasané no dob barakat i kéréndaw ne. 9 Endobamuk gégumah i ni Tete Etéw, wén i barakaténtidéw dob Satanase. Brab gérigono noy kéluhanayde séségiyo-giyo do mékégaif do galbék do éndatoowén non békén tidéw dob Tuluse. 10Brab rémigodo médoo do gékélasi do tete inok fagakara noy deétéw do méléhu. Méléhu ro non énda ténayakufroy toowe kétoro inok méfukas ro dob de sala ro.Yamulaménika ro de. 11Been i niy funay Tuluse fén-fégitungén bero bé békéne katabuwan inok munurro bé de tugi. 12 Mélaw i kéluhanay de étéw éndamunur ro bé toowe kétoro éndob méuyot ro rémigotete, kukuméy Tuluse bero.

13 Do dumo gey, toow fo mégédaw i Kadnanebegom. Fatut démoyun gey fésalamat dob Tulusesabaf bé begom. Non fénémili i Tuluse begom fukaséno bé sunguwe. Hoo, fénwaléyén begomdométintudo étéwén bé barakat i Rémogor ne brab dob kéunurgome bé toowe kétoro. 14 Atin sénéngkat i Tulusebegom munur dob Beene bé Fiyowe Uret nuret geybegom, inok kagom soy kéfiyoy Kadna tome JesuKristo. 15Mélaw do dumo gey, féégét gom i kéunurgome brab lékafit gom dob de toow ténoro geybegom dob de kéuret gey brab dob sulat geye.

16-17 I Kadna tome Jesu Kristo brab Abay tomeTulus fébagéré ro damén begom brab féfiyoné rodamén begom inok démoyun gom gérigo brabgébéréh bé fiyowe. Toow fo mégédaw i Tulusebetom, sani émfébagére bé de fédéw gom brab ém-féégéte bé kégéinam tome bé de kéfiyonon irayén.

2 Tesalonika 3:1 191 2 Tesalonika 3:17-183

1Atin do dumo gey, ay niy tamfaday béréhé keyebegom. Dasala kom begey inok magad mélégéb ikébéréh i Kadnane brabmédooy de étéwmunur dobBeene brab fégadata ro so ségiléw bé de rénigo gom.2Dasal gom so dob Tuluse inok énda fédayaé noy detete étéw férasayé ro begey. Non médooy de étéwénda munur ro bé Fiyowe Uret.

3 Endob toow fo gésarig tom bé Kadnane.Fébagéré noy de fédéw gom brab diyagané nobegom tidéw dob Satanase. 4 Atin sabaf bé kéunurgeye bé Kadnane, gésarigo key begom. Gétiga keyrigoné kom béleewe niy de sénugu gey begom brabtaus gom so dob de gétundug do gai moso.

5 I Kadnane fanangguwité no damén begom inokminut méégét i kéféimu gome bé Tuluse brab inokfédayday gom fo toow sabaf bé kétabang Kristowe.

Fatut gémalbék6 Do dumo gey, sabaf bé atura keye tidéw dob

Kadnane JesuKristo, sugué keybegom férayudobdefaukén do munur, sani de énda modor bé de ténorogey bero. 7 Gétiga kom fatut rigo gom i ségiléwebé rénigo geye. Enda ménfaukén gey amun diyogey dob begome. 8 Atin énda nongot gey saén ikéfaguyag geye. Yamula bénléy gey i de amaé key.Atin ménfégéror gey gémalbék fuweh na kélun-gonon inok énda kérégénan gom sabaf bé begeye.9 Rénigo gey i de ni fiyon fo ké wén i kuwagib geymédot bé kéfaguyag geye tidéw dob begome. Endobi funa keye énda méndot bé kéfaguyag geye tidéwdob begome inok iringé kom i fiyowe adat fénggitogey begom. 10Atin amun diyo gey séna dob begome,ténoro gey begom i ni: “I étéwemika gémalbék éndafatutén féamaén.”

11 I funa keye sémulat bé ni non énggélingoo keywén i do faukén begom énda gémalbék ro. Enda kuni saliyu rigoné ro ké békén furaya fédéw roy rigonéyde dumo ro. 12Mélaw sabaf bé atura keye tidéw dobKadnane Jesu Kristo, sugué key dob de faukén étéwbé rigoné roy fatute. Fatut gémalbék ro inok gédotéroy kéfaguyag ruwe.

13 Endob i begome, do dumo gey, kagom lugoténrémigo bé fiyowe. 14 Amuk wén i dumo gom éndamodorén bé kétoro geye dob ni sulat, fégilolo gom.Tidéw béno, kagom séloyuk de inok waléy mémala.15 Endob kagom sébanil de, yamula féginau gom loobé fatute rigoné kom dob de dumo gom munur béJesuse.

16 I Kadnane, sani émfétanéke bé de fédéw tom,toow fo damén fétanéké noy de fédéw gom séngatékélid fiyon fo ké ati goho kome. Atin diyo daméni Kadnane dob begome kéhuhanan.

17-18 Sulaté kuy ni bé kagéne kémér. Ségifaé kubegom. Loo bé niy kéfirmana kuwe bé kéluhanayde sulat gu. Loo bé niy késulat guwe.

Mégédaw damén begom kéluhanan i Kadna tomeJesu Kristo.Pablo

1 Timoteo 1:1-2 192 1 Timoteo 2:8

I Sunguwe sulat Pablowe dobTimoteowe

Ay niy sébaane bé de sénulat Pablowe, sani mén-bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. Sénulaténdob ségétéwe lagéy féndawét Timoteo. I Timoteoweni, been i dumo Pablowe amun ménagéw mangéymuret fantag bé Kristowe. Ténabanga TimoteoweyPablowe atin beeney maake nga Pablowe.

Sénulat Pablowey ni inok féingaté noy Timote-owe fantag bé de tugién do émbéréh énda kun fakayi mamae bé de dumo amaén. Wén soy de ségiyotugién kétoro ro.

Dob ni sulat, ténoro Pablowey fantage bé fiyowekéféngintulus, atin ténoroén soy fantage bé atiklasiy étéwe fatut waléy odoroy de munur.

1-2 Timoteo,Sulata ku beem, sani maake nga gu sabaf bé

kéunur me bé Kristowe. I begéne Pablo, saniségétéwe apostol Jesu Kristowe non i Tuluse brabJesu Kristowe sénugu ro begén muret fantag béKristowe, sani mémukase betom dob de sala tom.Atin i Jesuse, Beeney sarigo tome.

I Abaye Tulus brab Kadna tome Jesu Kristo mégé-daw ro damén beem, brab méuray damén i na ruwebeem, atin iray ro damén beem i métanéke fédéw.

Fantag bé tugiéne kétoro3 Féginauné ku beem loo bé rénigo guwe bé do

gétah amun ténagak gu beem bé kéagéw guwemangéy Masedonia. Kago tékédan dob Efeso, nonwén i de étéw témoro diyo bé éndae toow. Mélawméuyotu de ké géléé mo bero. 4 Béréhém bero bébékénén féganadé roy de kétutul brab de kélabit bédemédoo do katufuan funa ro démoyun séédél. I deni do éntingayén énda fégésobuté ro betom i bantaki Tuluse non i tintuwe aguwon, been i kéunure béKristowe. 5 I funa kuwe sémugu bé ni inok ségédawro sabaf bé kétagak ruwe bé de sala ro brab sabaf béfiyoy fédéw ruwe brab sabaf bé tintuwe fo kéunurro. 6 Endob wén i de étéw diyo bénaleng roy de niinok témantu ro séédél bé éndae lantékén. 7Méuyotro témoro bé kitabe tidéw dobMoisese. Endob fiyoni karowe kébéréh, énda gésobuto ro de taloo no dekétoro ro do fégésé ro dob de ségiyo étéw.

8 Endob i betowe, gétiga to fiyoy kitabe tidéw dobMoisese amuk fiyoy kéusare de. 9Gétiga to, i kitabebékén rénigo inok kay de fiyo do étéw. Yamularénigoy kitabe inok wén i gémélé bé de tete étéw,brab i de étéw do ménsala, brab de énda méngin-tulus, brab de étéw énda fégadata roy Tuluse, brabde méméléhu bé de lukés ro brab de méméléhu doétéw, 10 brab de étéw sétayan bé de békén do bawagro, brab de bakla, brab de miyag, brab de témugi,brab de témbo bé éndae toow, brab de étéw féliséroy toowe kétoro. 11Atin i ni toow kétoro, tidéw dobFiyowe Uret i ménbantuge barakatan Tulus, saniFiyowe Uret sénarig dob begéne inok légébé ku.

12 Fésalamatu fo dob Kadna tome Jesu Kristo,sani émfébagére begén inok gérigono kuy ni gal-bék. Fésalamatu dob Beene non kénarangén begénmésarigon funa no fénémilién begén inok waléyusugu-sugué no. 13 Fénémilién begén fiyon fo ké bé

do gétah ménbéréhu fo tete fantag bé Beene, brabfénrasay gu, brab fénéngiras gu. Endob i Tulusetoow fo ménuray i na nuwe begén non énda sénaménunuru, mélaw énda gétiga kuy fatute rigoné kubé béno. 14 Atin i Kadna tome toow fo ménggé-daw begén brab fénunurén begén brab ménggédawbegén non been i de niy rigoné nuwe dob de étéwdo dumo Jesu Kristowe.

15 Wén i toowe kébéréh, fatut tayakuf gom brabunuro kom mano, “I Jesu Kristowe ménangéy dobduniyae ni inok fukasé noy de ménsala do étéwinok énda mékukum ro.” Atin begéney toowe fotete bero kéluhanan. 16 Endob been i niy funayTuluse ménuray i na nuwe begén, inok giton ikédakél i kétingkél Jesu Kristowe bé kégédaw nebegén sani toowe fo tete étéw. Mélaw i kéluhanayde étéw munur dob Beene moso, sani de gégédotbé umule magufusa, gétiga ro toow fo mégédawi Kristowe. 17 I tintuwe Tulus, sani éndae giton,brab saniméguléwe bé kéluhanane, brab sani énda iféganayay kéuyag ne taloo no tamana no, médayéwdamén brab basanan taman sa taman. Amen!

18Timoteo, beemeymaake nga gu, sugué ku beembéleewe, loo bé kébéréhe bénréh i sénarigoy Tulusefantag bé beeme bé do gétah.

Odor go bé de ni do kébéréh inok gétabana moyde békén toow kétoro loo bé ségétéwe sundalo ta-bana noy dumo nuwe sébanil. 19 Féégétém i kéunurme brab odoro moy fatute. Non wén i do étéw éndarigoné roy gétiga ruwe fatut, funay kéunur ruwemébinasa. 20 I de dumo bero, been i ro Himeneowebrab Alejandrowe. Endob ténagak gu bero brabkénukum gu bero bé kéiray guwe bero dob Satanaseinok gétiga ro énda fakay ro émbéréh tete fantag béTuluse.

21 I toowe fo sungu ongoté ku dob beeme, fatut

dasala kom i kéluhanay étéwe. Fégédaw-gédawgomongot dob Tuluse atin fésalamat gom dob Beene békéluhanay de rigoné no dob begome. 2 Fatut dasalakom i de datu brab kéluhanay de méguléw inokmétanék i kébati tome atin énda i sétiboh bé lalatome rémigo bé fiyowe loo bé kétayay Tuluse. 3 Ifuna kuwemongot bé ni non fiyoy démasale. Been iniy funay Tuluse, sani mémukase betom, mésuwat.4 I Tuluse méuyot de ké méfukas i kéluhanay deétéw inok énda mékukum ro. Brab méuyot soké gétiga roy toowe kétoro. 5 Non sébaan saén iTuluse brab sébaan saén i kéfédéway Tuluse brabkéilawane, Been i étéwe Jesu Kristo. 6Non i Jesuse,nirayén i férénawa nuwe inok mékédan i kékukumebé kéluhanay étéwe. Mélaw dob fatute gai, fénggitonoy kéuyot i Tuluse mémukas bé kéluhanay étéweinok énda mékukum ro. 7Atin been i niy funa nuweménémili begén inokwaléyu apostol, atin sénuguénbegén mangéy dob de békén Judio inok toroé kubero inok munur ro bé toowe kétoro. Tintu fobéréhé kuy toowe, énda fo témugiu.

8 Dob séngae gonon, méuyotu ké démasal i delagéy. I de lagéy démasal, fatut fiyoy de adat ro. Ide kémér ro tunggulén bé lala ruwe démasal, békénfatut fégérigo sala. Atin i de ni lagéy, békén rofatut mékérit bé de dumo ro taloo no séédél ro.

1 Timoteo 2:9 193 1 Timoteo 4:149Atin méuyotu de so ké kémégal i de libun bé fatutekékégal. Enda fatut ro miring bé de libun éndamémala ro. Fatut ro météméd. Mélaw énda fatutfékélébuwané roy émféfiyowe bé de buk ro bé deséségiyo-giyo kéfutus taloo no de kéfégono bé debélowon do ono look perlas, taloo no de kékégal béde balilaga do kégal. 10Yamula i funa ruwemédayéwnon fiyoy de rigoné ro loo bé fatute rigonéy libuneméngintulus. 11Atin i de libun fatut mantés ro brabtérifantad ro ké gai kéféganad. 12Enda tungkasé kuyde libun témoro taloo no sugué roy de lagéy. Fatutmégélingo ro saén. 13Non Adam i lénimbage sungu,tidéw béno Eba. 14 Atin békén Adam i fénggakaraSatanase. Yamula, Eba i fénggakara Satanase inokgéféliso noy sugu i Tuluse. 15 Endob i de libun,tabangé no bero ké mégénga ro, amuk fédayday romunur, brab mégédaw ro, brab térifantad ro, brabrémigo ro fiyo.

3Fantag bé de odoron

1 Toow i ni kébéréh mano, “Amuk méuyot iségétéwe waléy odoroy de munur, toow fo fiyo, nontintu fo fiyoy nan galbék kétaya no.” 2 I ségétéweodoroy de munur fatut ségétéw lagéy énda i salaénfunan de témbo. Atin fatut ségétéw saén i bawagne. Atin fatut mééntang i kéfégitung ne. Atin fatuténda odoro noy de tete kétayay lowoh ne. Atinfatut fo métintu, brab tayakufé noy de étéw doblawi ne fiyon fo ké énda gélolo no bero. Atin fatutgétiga noy témoroe. 3 I odoroy de munur éndafatutén molon bé arake taloo no méuyot sétiboh.Yamula fatut métanék i adat ne brab mika sétiboh.Atin énda fatutén ké toow fo méuyot bé kurtae. 4 Iétéwe odoroy demunur, fatut fiyoy kéféguléw ne bébawag ne brab de ngaén. I de ngaén fatut odoro royde suguén brab fatut fégadata ro démoyun. 5 Nonamuk énda gétiga noy méguléwe bé kaane kurén-gon, énda so gétiga noy méguléwe bé de munur béTuluse. 6Atin i étéwemantu séna ménwaléy munurbé Kristowe, békén fatut waléy odoroy de munur.Non amuk mérigoy ni, waléy félangka-langka atinmélawmékukum ségiléw bé Satanase. 7Atin i étéwewaléy odoroy de munur, fatut ségétéw fégadatay debékén munur inok énda génoé ro de. Mélaw éndagéfégakara Satanase de funa no gésala.

8 Atin fantag man bé de témabang bé simbaane,sani de fédawétén do “dikon”, fatut so fiyoy de adatro brab do métintu ro do étéw. Enda fatut ro molonbé arake taloo no arumén ro. 9 Atin fatut méégét ikéunur ruwebé toowekétoro, brab énda fatut ruwo-ruwoy de fédéw ro. 10 Amuk wén i ségétéw méuyotwaléy témabang dob simbaane, fatut téngkadén namétah. Brab amuk énda i funan de témbo, fakaywaléy “dikon”. 11 Atin i bawag i dikone, fatut fiyoyadat ne. Enda fatutén géméno bé étéwe. Fatutmééntang i kéfégitung ne. Atin fatut fo mésarigon.12 Atin i témabange, fatut ségétéw saén i bawag ne.Atin fatut fiyoy kéféguléw ne bé bawag ne brab dengaén. 13 Atin i de témabang do géménalbék fiyo,fégadatay de munur bero. Atin géfébaraw ro muretfantag bé kéunur ruwe bé Jesu Kristowe.

14 I lala guwe ni sémulat dob beeme, wén i inamgu mangéy séko témukaw beem. 15 Endob amukwén i malang begén, fégétigay ni sulat dob beemeyfatute adat tom do étéw i Tuluse. Betomey sim-baay méuyage Tulus. Betomey maake do liléy brabsérinan, brab i toowe kétoro féndiyoén dob betome.16 Tintu fo gétiga tom i ni: Toow fo fiyoy kétoro ikatome kéféngintulus fénggitoy Tuluse betom. Nonbeen i ni: I Kristowe ménwaléy kéilawan. Brab i Ré-mogor i Tuluse fénggito noy Kristowemétintu. Atinénggitoy de télaki. Atin wén i do ménuret fantagbé Kristowe dob de békén Judio. Atin médooy deétéw dob duniyae ni ménunur de. Atin déméniyatmangéy dob lawayo.

4Fantag bé Amaéne

1 Ménkéntay i kébéréh i Rémogor i Tuluse béwén moso i do étéw témérén munur bé toowe, brabwaléy ro munur bé de tugién do rémogor brab dekétoro i de saitan. 2 I de ni do kétoro tidéw dob detémugi étéwdoubo-ubo ro saénmunur béKristowe.Enda tete i de fédéw ro ké rémigo ro tete non éndaéngétiga roy fatute. 3 I de ni do étéw toroé roy éndakun fakay i mawage brab énda kun fakay i mamaebé de dumo anaén. Endob sedek lénimbag i Tuluseyde amaén? I funay Tuluse léménimbag bé de amaéninok i betom do gétigan brab munur bé toowekétoro mama tom de. Mélaw fakay tom mama béde ni amaén amuk gilid tom démasal fésalamat dobTuluse. 4 Fiyoy kéluhanay de éntingayén lénimbagi Tuluse. I kéluhanay de séségiyo-giyo do amaénfatut amaén tom amuk gilid tom démasal fésalamatdob Tuluse. Enda fatut ikaa tom i lénimbag i Tuluse.5Gétiga tom féfiyonéy Tulusey de amaé tom non békéfésalamat tome de, atin non been i niy kétoro ikébéréh i Tuluse de.

6 Toow go fiyo sugu-sugué Jesu Kristowe amuktoroé moy de ni dob de dumo mo munur bé Kris-towe. Atin taus go minut waléy fiyo sugu-suguénbé kéféganad me bé Fiyowe Uret brab toowe kétoronunuro mo. 7 Endob kago fégélingoén i de tutulénda médaitén uretén. Mika i Tuluse bé de ninon békén toow. Yamula fébagérém i kéunur mebé toowe kétoro inok rigoné moy kétayay Tuluse.8-9 Wén i toowe kébéréh, fatut unuroy de étéwmano, “Fiyo ké fébagéré moy lowoh me. Endobtoow na fiyo ké fébagéré moy kéunur me, non wén ilagaén dob de gai béleewe ni brab dob de gégumahdo gai dob lawayo moso.” 10 Been i niy funa tomemégéror gémalbék, non sémarig tom bé méuyageTulus, sani mémukase bé kéluhanay de étéw, brabtintuwe mémukas bé de étéw munur dob Beene.

11Mélaw toroém i de ni brab suguém dob de étéw.12 Atin kago fédayaén i de étéw énda fégadata robeem non ménguwéd go séna. Yamula féfiyo moykébéréh me brab adat me brab kégédaw me brabkéunur me brab kérigo muwe bé lowoh me, inok ide munur bé Kristowe iringé ro beem. 13Atin tantugo basa bé Ménsulate Kébéréh i Tuluse dob adafayde étéw taman gégumahu diyaan. Atin toroém berobrab ureto mo bero. 14Atin kago lifotén i kéfurungeniray i Tuluse beem amun ménbéréh i de sénarigoy

1 Timoteo 4:15 194 1 Timoteo 6:9Tuluse muret atin ténégéy de odoroy de munur ibumbuna muwe. 15 Tantu mo rigoy de ni inok ikéluhanay de étéw gito ro minut métintuy adat merémigo bé kétayay Tuluse. 16 Ingata moy de rigonémo brab de toroé mo. Non amuk taus go rémigo béde ni, méfukas go bé de salaém brab méfukas soy degégélingo beem.

51Kago ugarén i de lukésén lagéy. Yamula féginau

mo bero maak do bohém. Atin féginau moy dekénogo lagéy maak do dumo mo sétiman idéng.2Atin i de lukés do libun, féginau mo bero maak doidéngém. Atin dob de kénogon, féginau mo beromaak do dumo mo sétiman, idéng, kago dufangénbero.

3 Atin i de baléw énda i samung ro magifat bero,fégadata mo bero brab tabanga mo bero. 4 Endobamuk wén i do nga i de baléw taloo no do bebero, fatut do nga ro brab do bebe roy magifate beroinok baliwana roy kéfagifat i de lukés ro bero brabde bebe ro. Non been i niy kétayay Tuluse rigonéro, sani kégédawe bé de lukés, tidéw béno bé deségiyo étéw. 5 Endob amuk énda i samung i baléwemagifat de, sémarig dob Tuluse atin démasal fuwehna kélungonon mongot tabang dob Tuluse. 6 Endobi baléwe rigoné noy tetee kétaya no, maak mén-léhuén fiyon fo ké méuyag séna. 7 Toroém beroyde ni bénréh gu inok énda i gétébo bero. 8 Endobamuk wén i ségétéw munur atin énda fagifaté noyde samungén brab énda fo fétintuné noy kéfagifatne bé de dumo no sétifon lawi, ténagakén i kéunurne brabménwaléy toow na fo tete bé ségétéwe éndamunur bé Kristowe.

9 Kago listanén i baléwe dob listanay de baléwfatut tabangan amuk énda séna labi no ném fologébélintuwa. Atin békén saén i ni, fatut so éndaénmawagénman. 10Brab fatut toow fo gétigay de étéwfiyoy adat ne loo bé fiyowe kéfagifatén bé de ngaén,brab tanggafé noy de kana dob lawi ne, brab urahénoy sékéy i de dumo no munur, brab tabanga noyde étéw kérasayan, brab rigoné noy fiyowe séngatékélid.

11 Endob kago listanén i de baléw do ménguwédséna. Non amuk méuyot ro man mawag sabaf békétayay de lowoh ro, gétagaka roy galbék Kristowe.12 Atin amuk rigoné roy ni, énda gétumana roysunguwe fasad ro bé Kristowe. 13 Atin saliyu na béni, waléy ro faukén brab démoyun ro saén sugud-sugud. Atin umana ro nay tetee bé kégéno ruwebé de étéw bé éndae fatut béréhé ro, brab furayafédéw ro. 14Mélaw dob kagéne de kéfégitung, fiyokémawagman ségule i deménguwéd do baléw brabmégénga ro, brab fagifaté roy de dumo ro sétifonlawi inok i de étéw sébanil betom énda i gébéréhoro tete fantag bé betome. 15Non i de dumo do baléwménbaleng i de fédéw ro atin béleewe ménwaléy rodo kuyug Satanas.

16Amuk wén i libunmunur bé Kristowe brab wéni do baléw do samungén, fatut fagifaté no. Fatuttabanga no bero inok énda kérégénan i de munurmagifat bero. Mélaw i de munur géfagifata roy debaléw énda i do samung ro magifat bero.

17 I de odoroy de munur, amuk toow fo fiyoygalbék ruwe, médait ro sémahud ruwo takéf, labina foy de mégéror muret brab témoro bé kébéréhi Tuluse. 18 Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “Kago ikétén i ba i safie amuk sad-sadé noyfaréye inok mérek.” Non fatut mama i safie mérekbé de énrekén. Atin wén soy Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, “I gémalbéke, fatut gédoté noy sahudne.”

19 Atin kago fégélingoén i kétéboe bé ségétéweodoron taman énda i ruwo gétéw taloo no téléwgétéw émféféngintoow de. 20 Atin géléém dobadafay de munur i ségétéwe odoron énda témérénorémigo tete inok mégilak i de dumo de.

21 I Tuluse brab Jesu Kristowe brab de télakiy Tu-luse, fiyon fo ké énda gito tom bero béni, téngténgéro betom béleewe ni. Mélaw sugué ku beem béodoro moy de ni ténoro gu beem. Brab kago wéni isu ramigo mo bé de étéw. Yamula ségiléw-giléwi kérigo muwe bé kéluhanay de étéw. 22 Atin kagomagad mémili do étéw inok waléy ro odoroy demunur. Non amuk mésala ro, beem soy mésénditonde. Fatut énda i gétébo beem.

23Atin kago miném saén wayég. Fatut miném goso kloh arak fégéuwa bé sur me, non démoyun godéméruun.

24 Wén i do étéw magad fo giton i de sala ro,mélaw magad ro so mékukum. Endob wén soy doétéw mébunéy i de sala ro atin énda gito no tamanwén i sémusi de. 25 Atin ségiléw so bé ni, wén i doétéw toow fomagad giton i de fiyo rigoné ro. Endobwén soydo étéwénda fomagadgiton i defiyo rigonéro, éndob giton so moso.

61 I de munur do rifén, fatut toow fo fégadata roy

de amu ro sénga tékélid, inok énda i gébéréh tetefantag bé Tuluse taloo no fantag bé kétoro tome.2Atin i de munur do rifén, amuk munur soy de amuro, énda fatut romérarék bé de amu ro, non falan sobero domunur brabmaak sétiman ro idéng. Yamulafatut umana roy kégéror ruwe gémalbék non i detabangé ro, falan so bero do gulaané ro dumo romunur.

Fatut toroém beroy de ni brab férigo mo bero.3Amuk wén i étéw témoro bé ségiyowe kétoro brabénda magayu no bé toowe kébéréh i Kadna tomeJesu Kristo brab mika bé toowe kétoro fantag békétayayTuluse, 4 toow fo félangka-langka i nan étéwbrab énda i gétiga no. Wén i tete kétaya no séédélbrabméngiras, brabmantém fiyon fo ké énda i funano, 5 brab méuyot fo séédél bé de dumo étéw tetei de kéfégitung ro brab de étéw do éndaén munurro bé toowe kétoro. I de ni do étéw marok waléy rokawasa bé kéféngintulus ruwe.

6 Endob i toowe, i de tintu do méngintulus maakdo kawasa amuk fiyo ronén bé kéluhanay éntin-gayéne karo, énda mingar ro bé ségiyowe. 7 Nonbé kéumah tome, énda i nuwit tom. Brab amukméléhu tom, énda soy uwité tom. 8 Mélaw, amukwén i amaé tom brab kégal tom, fatut fiyo tom den.9 Endob i de étéw toow fo méuyot waléy kawasa,magad ro fo métukawan mésala bé de tete brab dodufang kétaya ro, funa ro mébinasa brab méléhu.

1 Timoteo 6:10 195 1 Timoteo 6:2110 Non i kétayane bé kurtaey funay étéwe rémigobé kéluhanay kélasiy tetee. Wén i do étéw toowfo méuyot ro bé kurtae, funa ro témérén munur béKristowe brab funa ro toow fo tete i de fédéw ro.

11 Endob i beeme, Timoteo, ségétéw go sugu-suguéy Tuluse. Mélaw férayu go dob de ni doadat. Brab télamamo rigoymétintuwe brab kétayayTuluse. Atin féégétém i kéunur me, brab fégédawgo bé de dumo mo, brab tingkél go, brab fétanékémi adat me. 12 Atin fégéror go rigo bé fatute sabafbé kéunur me, loo bé ségétéwe toow fo méraanléméntu sékuya. Atin dotém i umulemagufusa. Noni funay Tuluse beem ménémili waléy munur inokgédoté moy umule magufusa. Atin énggédotémi umule magufusa non fénayagém i Kristowe dobadafay médoowe étéw. 13 I Tuluse, sani muyagebé kéluhanay éntingayéne, brab Jesu Kristowe, saniménbéréhe bé toowe dob adafa Ponsio Pilatoweténgténgé ro betom béleewe ni. Mélaw sugué kubeem bé 14 tintu mo fo odoron i de sénugu gubeem brab rigo mo inok énda i gétébo beem. Rigomoy ni taman dob késéfule i Kadna tome JesuKristo. 15 Féséfuleéy Tulusey Jesuse dob fatutegai. Atin i Tuluse, Beeney barakatane méguléw békéluhanane, brab Beeney odoroy de odoron brabKadnay de datu. 16Been sayméuyage tidéw féganaybrab méuyag so taman sa taman. Brab bati dobgéfékayae énda i géfégédét de. Enda i ségétéwénggégito de taloo no wén i gégito de. Médayéwdamén i Tuluse brab méguléw damén taman sataman. Amen.

17 Atin i de kawasa do munur, béréhém bero bébékén ro félangka-langka brab békén ro sémarig béde kurta ro taloo no de éntingayén do karo, nonmagad so mékédan. Yamula fatut sémarig ro bé Tu-luse, sani témantuwe mirayan betom bé kéluhanayéntingayéne inok fiyoy goho tome. 18 Toroém i dekawasa rémigo fiyo, inok maak kawasa ro bé fiyowerigoné ro. Fatut ro mégédaw brab fatut mirayro tabang dob de ségiyo atin fatut tukidé roy delanguntama ro. 19Amuk rigoné roy ni, wén i gédotéro tidéw dob Tuluse dob de gai gégumah moso funaro tintu kawasa, brab énda mékédan no taman sataman. Atin gédoté roy tintuwe umul magufusa.

20 Timoteo, kago tagakén i toowe kétoro sénarigdob beeme. Kago fégélingoén i de késéuret-uretikaay Tuluse. Atin férayu go dob de dufang kéfégi-tung i de étéw fédawété ro “Kégétigan.” 21Nonwén ido étéw émbéréhwén kun i kégétiga ro. Endob beeni niy funa ruwe téménrén munur.

Mégédaw damén i Tuluse begom.Pablo

2 Timoteo 1:1-2 196 2 Timoteo 2:14

I Géruwowe Sulat Pablowe dobTimoteoweAy niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani mén-

bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. Been iniy géruwowe sulat Pablowe dob Timoteowe, sanitéménabangane de lémégéb bé Fiyowe Uret. Amunsénulat Pablowey ni, ménférisunén sabaf bé kéuretne fantag béKristowe. Gétigano éndaénmérugayéntaman féléhuénén. Mélaw sénulatén i ni sulat dobTimoteowe inok sarigé noy galbék ne dob beene,atin inok fébagéré noy fédéw Timoteowe inok éndatémérén no témoro bé toowe fantag bé Jesu Kris-towe.

1-2 Timoteo,Sulata ku beem maak ségétéw nga gu gulaané

ku. I begéne Pablo ségétéw apostol Jesu Kristowenon been i niy kétayay Tuluse. Sénuguén begéninok ureté kuy fantage bémantuwe umul fénasadénbetom, sani umulemagufusa énggédot tom sabaf békéunur tome bé Jesu Kristowe. I Abaye Tulus brabKadna tome Jesu Kristo mégédaw ro damén beembrab méuray damén i na ruwe beem brab iray rodamén beem i métanéke fédéw.

3Begén i ségétéwe sugu-suguéy Tuluse brab fiyoyfédéw guwe bé kérigo guwe bé galbék i Tuluseloo bé rénigoy de katufua ku. Atin fuweh nakélungonon fésalamatu dob Tuluse démasal ongotéku dob Beene bé tabanga no beem. 4 Toowu fomégundoy beem. Atin gétédémo kuy kékérew meamun ténagak gu beem. Méuyotu géségito manbeem inok mororu fo man. 5Gétédémo kuy tintuwekéunurém, ségiléw bé kéunur i bebe me Loida brabidéng me Eunis. Gétiga kuy méégét soy kaamekéunur. 6 Atin sabaf bé ni, féfégétédém gu beembé fatut fébagérém i kéfurunge niray i Tuluse beemamun ténégé ku beem. 7Non i Tuluse énda nirayénbetom i Rémogor ne inok talaw tom. Yamula ni-rayén betom i Rémogor ne inok émbaraw tom brabinok ségédaw tom brab inok gérigono tom i fatute.

8 Mélaw kago mémala muret fantag bé Kadnatome, brab kago mémala fantag bé begéne saniménférisu sabaf bé kéunur guwedobBeene. Yamulaamung go bé kérasay guwe sabaf bé Fiyowe Uret.Gérigono moy ni non fébagéréy Tuluse beem. 9 ITuluse fénukasén betom dob de sala tom, brabfénémilién betom waléy do étéwén. Rénigo noyni békén sabaf bé fiyowe rénigo tom. Yamulafénukasén betom sabaf bé kaane funan brab sabafbé kégédaw ne betom bé énda séna ménlimbag iduniyae de. Atin i kégédaw ne betom fénagéwéndob Jesu Kristowe. 10 Atin béleewe ni fénggitonoy kégédaw ne bé kégumah Jesu Kristowe sanimémukase betom dob de sala tom. Atin i Jesusekénda noy barakat i kéléhue brab fénggétiga nobetom i umule magufusa fénagéw dob Fiyowe Uret.

11 Atin i Tuluse fénémilién begén waléy apos-tol inok ureté ku brab toroé kuy ni Fiyo Uret.12 Been i niy funa kuwe mérasay béleewe ni. Endobénda mékédan i késarig guwe, non toow fo gétigakuy Tuluse unuro ku brab gétiga ku diyagané nobegén taman gégumah i gaiwe séfule i Kadnane

inok gérigono kuy galbéke sénarigén dob begéne.13 Fédaydayém i kéodoro muwe bé de toow kébéréhténoro gu beem. Atin fédayday go unur bé Tulusebrab fégédaw go bé de dumo mo. Gérigono moyni non begom i de dumo Kristowe. 14 Bantaya moytoowe kétoro sénarig dob beeme. Gérigono moyni sabaf bé barakat i Rémogor i Tuluse bati dobbetome.

15 Gétiga moy kétagak i kéluhanay de dumo gumunur begén dob Asia, fiyon i ro Figelowe brabHermogenese. 16 Endob féfiyonéy Tuluse daméni Onesiforowe brab de samungén. Non médoo fogule fénoror ro begén. Enda mémala ro fantagbegén ségétéwu férisu. 17Yamula, amun énggumahi Onesiforowe dob Roma, fénagayasén begén sénlédtaman énggito no begén. 18 Toow fo gétiga moykétabanga nuwe begén dob ingéde Efeso. Mélawmégédawdamén i Kadnane de dob késéfule nemosomangéy kémukum.

21Atin i beeme Timoteo, maak ségétéw go nga gu,

fébagérém i kéunur me. Gérigono moy ni sabaf békégédaw i Tuluse betom do dumo Jesu Kristowe.2 Enggélingoo moy de kétoro gu nuret gu dob demédoo do étéw. Mélaw i beeme, fatut toroém soy deétéw gésarigo mo inok gétoro ro so dob de ségiyo.

3Fatut amunggobé kérasay guwe sabaf bé kéunurguwe, inok waléy go so sugu-sugué Jesu Kristowemérasay ségiléw bé fiyowe sundalo. 4 I sundaloweénda furaya fédéwén i de rigonén békén kay sun-dalowe. Yamula rigoné noy funay odoro nuwemésuwat. 5 Atin i sugu-suguéy Tuluse ségiléw béségétéwe sékuya léméntu. Enda gétaba no saliyuké odoro noy de sugu bé késékuyae. 6 Atin i sugu-suguéy Tuluse ségiléw so bé ségétéwe mégéror gé-malbék dob fantade. Fatut been i sunguwe gégédotbé kéntéw ne. 7 Fétuntayém i de ni do sénulat gu,non i Kadnane féfégésobutén beem i kéluhanay deni.

8 Fégétédémém i Jesu Kristowe, sani séfu DatuDabide. Ménléhuén, éndob méntébule. Been i niyFiyowe ni Uret toroé ku, 9 funa ku mérasay béleeweni, nikétu bé sangkalie maak ségétéw ménénakaw.Endob i kébéréh i Tuluse énda ménikétén! 10 Been iniy funa kuwe ni fédayday témingkél bé kéluhanayde kérasay, inok gétabanga kuy de étéw fénémilii Tuluse, inok méfukas ro so bé de sala ro sabafbé kéunur ruwe bé Jesu Kristowe brab inok toowfo fiyoy goho ruwe beroy Tuluse taman sa taman.11Wén i toowe kébéréh mano, “Amuk séréngan tomde méléhu bé kégantino Jesuse betom, séréngantom de so méuyag taman sa taman. 12 Atin amuktémingkél tom bé de kéférasay betom, gégumahso moso i gaiwe méguléw tom séréngan bé Jesuse.Endob amuk dirungé tom i Jesuse bé békén tomdo kuyugén, dirungé no so betom. 13 Atin fiyon foké énda géfédayday tom rémigo bé kétaya Jesuse,fédayday so fo rémigo bé ati bénréh ne rigoné nodob betome. Non énda fakayén ké énda tumané noykébéréh ne.”

14 Féfégétédémém bé de munur diyaan i fantagebé de ni. Suguém bero dob adafay Tuluse bé békén

2 Timoteo 2:15 197 2 Timoteo 4:4ro séédél fantag bé atag i kébéréhe saén. Nonénda gédotén i kéfiyonone bé késéédéle loo bé ni,yamula mébinasa saén i kéunur i de mégélingode. 15 Rigo moy kéluhanay gérigono muwe inokmésuwat i Tuluse bé galbék me. Mélaw énda i funamo mémala brab katabuwan i kétoro me bé toowi kébéréh i Tuluse. 16 Férayu go dob de énda dolantékén késéuret-uret ikaay Tuluse, non i de étéwrémigo bé ni minut ro mérayu dob Tuluse. 17 Ikétoro i de éndaméngintulus, ségiléw bé de toow fomékébinasa kélaingmagad fo témunoh dob lowohe.Ro Himeneo brab Fileto i ruwowe gétéw dumoyde ni témoro. 18 Ténagak roy toowe aguwon brabbéninasa roy kéunur i de dumo bé de munur. Nonbénréh roy énggilidénkun i kétébule tome. 19Endobi toowe kétoro i Tuluse ségiléw bé toowe fo dakélbatéw non énda émfarino. Non wén i MénsulateKébéréh i Tuluse mano, “I Kadnane, gétiga noy atikaane do étéw.” Brab wén soy ségiyowe MénsulatKébéréh i Tuluse mano, “I étéwe émbéréh bé been iétéw i Kadnane, fatut tagaké noy de tete rigoné no.”

20 Dob dakéle lawi, wén i do séségiyo-ségiyo dobiléw brab do limfung diyo. I de dumo de dobélowon brab do filak. Atin i de dumo de do kayéwrénigo do biléw brab i de dumo de métégas fantadrénigo do biléw. Mélaw i gefee de, usaré noy debalilaga de amuk wén i do gérotor kana no. Atini de dumo de usaré ro sénga fuweh. 21 Ségiléwsoy de ni bé étéwe. Amuk toow fo malinis i fédéwi ségétéwe étéw bé kétagak ne bé de tete adatén,maak do bélowon tamuk i Tuluse usaré no dobfiyowe galbék, nonmédait usaréy Tuluse dob fiyowegalbék. 22 Mélaw, férayu go dob de tete kétayaylowoh i ménguwéde étéw. Atin télama mo rigoymétintuwe, brab fébagérém i kéunur me, brab fégé-daw go démoyun, brab fétanékém i de fédéw i dedumo mo inok énda i sétiboh. Non been i niy adat ide fiyo étéw démasal dob Kadnane mongot tabang.23 Atin férayu go dob de dufang késéédél énda ilantékén. Non been i niy funay de étéw gésékérit.24Enda fatut séédél i sugu-suguéy Kadnane. Yamulafatut mégédaw bé kéluhanane. Brab fatut fiyo brabtémingkél bé kétoro ne. 25 Enda fatutén mékérit,yamula fatut féfiyoné noy kétoro ne bé de sébanilde, inok fégalinéy Tuluse keeyén i de fédéw roatin gésobuto ro mélaw i toowe. 26 Tidéw béno,mééntang i de kéfégitung ro brab géféraréy ro tidéwdob Satanase, sani kéménéfoe bero inok fégésé nobero modor bé kétaya nuwe.

31Fégétédémém i ni. Dob tamfaday de gai, toow fo

moso mérégén. 2 I de étéw moso, do méitung brabarumén, brab do toow fo félangka-langka, brab dotete i de kégébaa ro, brab énda odoro roy de sugui de lukés ro, brab do énda fésalamat ro, brab domika ro modor bé de sugu i Tuluse. 3 Atin énda fomégédaw ro, brab énda méuray i na ruwe bé dumoruwe, brab do émbagér géméno fégébinasa ro bédumo ruwe, brab do magad sétiboh brab mékérit,brab mika ro bé fiyowe. 4 Békén saén i de ni, dotugién ro fo, brab énda fégitungé roy de tete rigonéro, brab do félangka-langka ro fo, brab énda méimuro bé Tuluse éndob rigoné ro saén i de kétayay de

karo lowoh. 5 Atin ubo-ubo féngadafé roy Tuluse,éndob énda munur ro bé barakat ne. Férayu go dobde ni do étéw. 6 I de dumo bero, mahur ro dob delawi inok toroé ro brab féguléwo roy de libun éndaémbagér i de fédéw ro brab mégilak ro sabaf bé desala ro, atin médoo foy de tete kétaya ro. 7 Beeni de niy de libun toow fo télamané ro féganadén itoowe éndob énda fo gésobuto ro de. 8 Ségiléw sobé késébanil ro Janese brab Jambrese bé Moiseseykésébanil i de ni do lagéy bé toowe kétoro. Endafoy lanték i de kéfégitung ro brab békén toow ikéunur ruwe. 9 Endob énda mégulit i de rigonéro, non gitoy kéluhanay de étéw i kédufang ruwe,ségiléw bé kégitoy de étéw bé kédufang ro Janesebero Jambrese.

10 Endob i beeme Timoteo, gétiga moy kétoroguwe brab adat guwe brab funa kuwe gémalbék.Atin énggito moy kéunur guwe brab kétingkélguwe brab kégédaw guwe brab kéfédayday guwefiyon fo ké gai mérégén. 11 Atin énggito moykéférasaye begén. Brab énggétiga moy ménrigowedob begéne dob Antiokia, brab dob Ikonium, brabdob Listra. Toow fo gétimal i kéférasaye begéndob de ni do ingéd. Endob ténabangay Tulusebegén dob kéluhanay de ni inok énda mébinasawu.12 Atin béréhé ku beem i toowe, i kéluhanay deétéw méuyot modor bé kétayay Tuluse sabaf békéunur ruwe bé Jesu Kristowe, toow ro fo férasayénkéluhanan. 13 Endob i de tete étéw brab ubo-ubo saén i de kéunur ro, toow fo minut ro tete.Géfagakara roy de ségiyo étéw bé de kétugié ro brabfagakara ro soy karowe lowoh. 14 Endob i beeme,fétausém i kéunurme bé toowe ténoroén beembrabnunuro mo. Non gétiga moy de téménoro beem.15 Brab gétédémo mo tidéw fanay kééngaém, éng-gésobuto mon i Ménsulate Kébéréh i Tuluse. Atinbeen i niy ménfégétigane beem inok méfukas godob de salaém sabaf bé kéunur me bé Jesu Kristowe.16 Atin i kéluhanay de Ménsulat Kébéréh i Tuluse,sénulat i de étéw non fénémanduoy Tuluse de bero.Atin i kéluhanay de ni do ménsulat fiyo fégétoro bétoowe, brab fégéfééntang bé de tugi, brab fégégélébé tetee, brab fégétoro bémétintuwe adat. 17Mélawdob kéféganade de, i étéw i Tuluse waléy furungbrab gérigo bé kéluhanay de séségiyo-giyo do fiyogalbék.

41 Maak diyo to dob adafay Tuluse brab Jesu

Kristowe, sani séfulee moso brab méguléw brabkémukum bé kéluhanay de étéw, do méuyag loo soydo ménléhu. Mélaw sugué ku beem, 2 bé uretémi kébéréh i Tuluse. Fatut tafayém démoyun inokfiyon fo ké ati gaiwe de, géuret go, fiyon fo ké mikamégélingo i de étéw. Féégétém i kéféunur me bero.Géléém i de étéw bé békén ro rémigo tete, brabféginaumo bero. Atin fatut tingkélomoy kétoromebero. 3 Gégumah moso i gaiwe éndaén fégélingoéyde étéw i toowe kétoro. Yamula odoro roy de tetekétaya ro. Atin séméléd ro bé demaistéro do témorosaén bé de karo do kétayan atin fétoro ro bero. 4Atinéndaén fo fégélingoé roy toowe kétoro. Yamulafégélingoé ro saén i de békén do toow do tutul.

2 Timoteo 4:5 198 2 Timoteo 4:225Endob i beeme, fégitung go fiyo inok gérigonomoymétintuwe sénga tékélid, fiyon fo ké atiy gégumahemérégén dob beeme. Atin fédayday go fiyon fo kékérégénan go. Atin fétausém i galbék me muretbé Fiyowe Uret, brab rigo moy kéluhanay kétayayTuluse rigoné mo non beem i sugu-sugué nuwe.

6 I begénemaak ségétéwu tulak non énggumahéni gaiwe méléhuun. 7Enggilid gun i kéluhanay fatuterigoné ku, ségiléw bé kéfégilid i ségétéwe sékuyaléméntu. Enggilid gun i galbéke niray i Tulusebegén. Atin énda ménkédan i kéunur guwe bétoowe kétoro. 8 Atin dob gaiwe kémukum moso iKadnane, gédoté kuy barase kay demétintu do étéwi Kadnane, sani métintuwe kémukum. Atin békénsaén begén i gégédote bé ni baras, yamula irayénso dob kéluhanay de étéw toow fo ménggundoy béKristowe brab ongot-ongoté roy késéfule ne.

9Timoteo, toow fo télamamoymagayasemangéydini. 10 I Demase, ténagak non begén sabaf békégulaa nuwe bé de éntingayén dob duniyae ni.Mélaw ménangéy dob ingéde Tesalonika. Atin iKresentewe ménangéy Galasia, atin i Titoe mé-nangéy Dalmasia. 11 Lukas saén i dumo guwe dini.Angéyém i Markose brab uwitém mangéy dini nongétabanga no begén bé de galbék gu dini. 12 Sénuguguy Tikikowe mangéy dob ingéde Efeso. 13 Amukmangéy go dini, uwitém i mégéfole kégal gu fénledgudob lawi KarpowedobTroas. Uwitém soyde librogu, labi na foy de sulat gu.

14 I Alejandrowe, sani fandaye galang, toow fo tetei rénigo nuwe dob begéne. Endob Kadnan sédeni kémukume de. 15 Atin ingata mo non toow foémbagér i kéuret ne sébanil bé de kétoro tom.

16 Enda i dumo gu bé sunguwe kéamfilo kubé lowoh guwe non ténagak ro begén kéluhanan.Fésagadéy Tuluse damén bero. 17 Endob énda té-nagak i Kadnane begén. Been i dumo guwe brabfénbagérén begén, inok énggéureto kuy kéluhanayFiyowe Uret dob kéluhanay de békén Judio. Atinténabanga no begén inok énda géféléhuoy de teteétéw begén. 18 Atin gétiga ku, tabangay Kadnanebegén inok énda gébinasana ro begén. Atin uwité nobegén mangéy dob kéféguléw ne dob lawayo énda isug-sug gu. Médayéw damén i Kadnane taman sataman. Amen!

19Ségifaém begén i de sébawag ro Prisila brab Ak-ila, brab kéluhanay de étéw dob lawi Onesiforowe.20 I Erastowe ménbati dob ingéde Korinto, brabténagak guy Trofimowe dob Mileto non déméruun.21 Télama mo foy mangéye dini lokut énda sénagumah i gaiy mélégénéye. I ro Ebulowe, Pudente,Lino, Klaudia, brab kéluhanay de dumo tom domunur ségifaé ro beem.

22Diyo damén i Kadnane dob beeme. Atin mégé-daw damén i Tuluse begom kéluhanan.Pablo

Tito 1:1 199 Tito 2:14

I Sulat Pablowe dob SégétéweLagéy Féndawét Tito

Ay niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani ménban-tuge muret fantag bé Jesu Kristowe. Sénulatén i nidob ségétéwe lagéy féndawét Tito, sani témaban-gane de bé kélégéb ne bé Fiyowe Uret.

Dob ni sulat, ténoro Pablowey ati klasiy étéwefakay waléy odoroy de munur. Ténoroén soy fan-tage bé fiyowe adat i de munur bé Jesu Kristowe.

1 Tito,I begéne, Pablo sani sugu-suguéy Tuluse brab

ségétéw apostol Jesu Kristowe. Begéney fénémili iTuluse inok sugué no begén mangéy témabang ém-fébagér bé kéunur i de étéw fénémili i Tuluse brabinok féfégésobut gu beroy toowe kétoro i katomekéféngintulus. 2 I ségiyowe de funa ku sémugu,inok gésobuto ro gésarig ro bé méuyag ro taman sataman. I Tuluse, been i niy fénasad ne dob betometidéw féganaybé énda sénaménlimbag i duniyae de,bé irayén betom i umule magufusa. Atin gétiga toménda fakayén ké énda tumanéy Tulusey fasad ne.3 Atin béleewe niy gaiwe fégétiga noy kébéréh ne.Non sénarigén dob begéney kébéréh ne brab uretéku non been i niy sénugu i Tulus tome mémukas.

4 Sémulatu mangéy dob beeme, sani ménwaléyemaak tintu nga gu bé kéunur tuwebé Jesuse. I AbayeTulus brab Jesu Kristowe, sani mémukase betomdob de sala tom, mégédaw damén beem, brab irayro damén beem i métanéke fédéw.

5 I funa kuwe téménagak beem diyoan dobbungéde Kreta, inok géfégilido moy galbék tome,brab inok géfémili go do étéw waléy odoroy demunur dob séngae ingéd diyo. Fégétédémém ide kétoro gu fantag bé de ni. 6 I fémilié muweodoron, fatut ségétéw lagéy énda météboén. Atinfatut ségétéw saén i bawag ne. Atin i de ngaén,fatut do munur ro brab énda karangéy de étéwbero do dufang taloo no mémélis bé de suguén. 7 Iodorone, fatut ségétéw éndamétéboén, non beeneysarigone bé galbék i Tuluse. Enda fatutén félangka-langka, taloo no magad mékérit, taloo no minémarak taman molon, taloo no méuyot sétiboh, taloono arumén bé kurtae. 8 I odorone, fatut féfiyonénoy kéfagifat ne bé de kana no. Brab fatut méuyotrémigo fiyo. Fatut métintuy kérigo nuwe bé dedumo no atin rigoné noy kétayay Tuluse. Brab fatuténda odoro noy de tete kétayay lowoh ne. 9 Atinfatut toroé no saén i atiy modore bé toowe kétoro,sani mésarigone kétoro to. Amuk rigoné noy ni,waléy émbagér i kéunur i de étéw bé toowe kétoro.Atin géfégito no énda katabuwan i kébéréh i de étéwsébanil bé toowe kétoro.

10Nonmédooy de étéwmikamégélingo bé toowekétoro brab duraté ro soy de ségiyo étéw bé detugi kétoro ro énda i do lantékén, labi na foykétoro i de munur do Judio. 11 Fatut fo géléénro inok éndaén témoro ro. Non gukété roy deségékuréng bé de kétoro ro énda fatutén toroén.I funa ruwe saén témoro loo bé nan non méuyotro saén kémurta. Fatut ro damén mémala. 12 Bégétahe wén i ségétéwe béliyan tidéw so diyaan dob

Kreta, ménbéréh mano, “I de étéw dob Kreta dotoow fo tete brab do tugién. Faukén ro so, éndob doarumén ro mama.” 13 Toow i nan bénréhén. Mélawgéléém fo bero toow inok waléy fiyoy kéunur ruwe.14 Brab inok éndaén munur ro bé de békén toow dotutul i de Judio loo soy de sugu i de étéw mika bétoowe kétoro. 15 I étéwe malinis dob adafay Tuluse,karangénoy kéluhanay éntingayénemalinis. Endobénda i malinis dob de étéw énda séna malinis i defédéw ro brab énda séna munur ro bé Kristowe nonénda séna mélinis i de itunga ro brab énda mémalaro bé de sala ro. 16 Béréhé ro gétiga ro kun i Tuluse,éndob giton dob de tete rigoné ro énda gétiga royTuluse. Toow fo tete i de adat ro brab énda modorro bé fatute. Enda médait ro rémigo fiyo.

21Mélaw i beeme, fatut toroém saén i atiy modore

bé toowe kétoro. 2 Béréhém dob de lukés lagéy béfatut féfiyoné roy de rigoné ro brab fatut mégitungro fiyo brab fatut énda odoro roy de tete kétayayde lowoh ro. Atin fatut féégété roy kéunur ruwebé Kristowe, brab fatut mégédaw ro bé de dumo ro,brab fatut ro témingkél. 3 Atin loo so bé niy toroémuwe bé de lukés libun bé fatut ro rémigo fiyo loobé kétayay Tuluse. Békén ro fatut géméno, taloo nodémoyun ro miném arak. Atin fatut témoro ro fiyo,4 inok métoro i de ménguwéd do libun bé féimuéroy de bawag ro brab de nga ro, 5 brab fatut éndaodoro roy de tete kétaya ro taloo no de tete kétayayde lowoh ro. Brab fatut fégéror ro gémalbék dobde lawi ro, brab fatut odoro roy sugu i de bawag ro,inok énda i émbéréh tete fantag bé kébéréh i Tuluseunuro tom.

6Atin loo so bé niy toroémuwe dob deménguwéddo lagéy bé fatut énda odoro roy de tete kétaya ro.7 Atin i beeme, fatut féfiyo moy de rigoné mo, inokiringéy de dumo étéwbeem. Fatut toroémoy toowe,brab kago séfoyok bé lala me témoro. 8Atin usarémi fiyowe kébéréh ké témoro go inok énda i gédowoybé de béréhé mo. Mélaw i de sébanil beto mémalaro non énda gétéboo ro beto.

9 Toroém dob de rifén bé fatut odoro roy sugu ide amu ro brab fatut rigoné roy mékésuwate saén.Békén ro fatut séédél bé de amu ro. 10 Békén roménakaw. Yamula, fatut féténgténg ro bé de amuro bé démoyun ro rémigo fiyo brab mésarigon ro. Ide munur do rifén, amuk rigoné roy ni, médayéw ikétoroe fantag bé Tulus tome mémukas betom dobde sala tom.

11 I kégédaw i Tuluse, sani funay de étéwméfukas,fénggito no dob kéluhanay de étéw. 12 Atin i nikégédaw, fégétiga no betom bé fatut tagaké tom ide tete rigonén kéikaay Tuluse, brab téréno tom ikéodoro tome bé de tete kétayay de lowoh tom, inokmétintu tom brab rémigo tom fiyo loo bé kétayayTuluse amuk bati tom séna dob duniyae ni, 13bé lalai kéongot-ongot tome bé fiyowe fo gai séfule i toowefo barakatan Tulus tom Jesu Kristo, sani mémukasebetom. Bé béno, giton i kéréndaw ne. I késéfulene, been i niy inam tome. 14 Nirayén i férénawanuwe génantino no betom inok fukasé no betom

Tito 2:15 200 Tito 3:15dob kéluhanay tetee. Atin inok féwaléyé no betomdo malinis do étéwén méuyot rémigo fiyo.

15 Toroém i de ni. Wén i atura mo méguléw béde étéw diyoan. Mélaw usarém i atur me méginaubero brab géléém bero ké rémigo ro tete. Atin kagofédayaén bero énda fégadata ro beem.

31 Féfégétédémém bé de munur diyaan bé fatut

odoro roy de sugu i de méguléw do gémamak kuku-man. Fatut mamung ro bé de udenén bé de fiyorigonéy de gémamak kukuman. 2 Béréhém berobé békén ro fatut émbéréh tete fantag bé de étéwtaloo no sétiboh ro. Yamula fatut ro rémigo fiyo dobkéluhanay de étéw, brab fatut ro émbéréh fiyo dobkéluhanay de étéw. 3 Non i betome so do munur,bé do gétah, do dufang tom brab énda ménodortom bé de sugu i Tuluse brab énda énggétiga tomi fatute. Brab ménodor tom fo toow bé kéluhanayde tete kétayay de lowoh tom. Démoyun rénigotom i tetee, brab toow fo médaléw tom. I de dumodo étéw mérarék ro betom brab mérarék tom sobero. 4 Endob fukaséy Tuluse betom, non amunfénggito noy kégédaw ne betom, 5 kénda noy desala tom. Rénigo noy ni békén sabaf bé fiyowerénigo tom, yamula sabaf bé kéuray i na nuwebetom. Fénukasén betom bé kélinis i Rémogor iTuluse betom, sani kéumah tome man ségule inokwén i mantu umul tom brab mantu adat tom tamansa taman. 6 I Tuluse ténantuno no betom nirayanbé Rémogor ne fénagéwén dob Jesu Kristowe, sanimémukase betom. 7 Rénigo noy ni inok waléy tommétintu dob adafay Tuluse sabaf bé kégédaw nebetom, brab inok gédoté tom i umulemagufusa, saniongot-ongoté tome. 8 Toow i ni kétoro.

Méuyotu de ké toroé moy de ni dob de munur béTuluse diyaan inok waléy ro rémigo bé fiyowe gal-bék. Non amukfiyoy galbék ruwe, been i noy fégéta-bange bé de ségiyo étéw. 9 Endob kago mamung béde késéédél énda i lantékén. Brab kago fégélingoéni toowe fo métaah kélabit bé de katufuan brab dekésékérit fantag bé kitabe. I kéluhanay de ni doénda i lantékén. 10Fatut géléém i étéwe émfésébanilbé de munur. Atin amuk énda téméré no, géléémman ségule. Atin amuk énda fo téméré no, kago nénséloyuk de. 11Non toow fo gétigamo tete i étéwe loobé ni, atin giton ménsala non bé de tete rénigo no.

12 Sugué ku mangéy diyaan i Artemase brabTikikowe. Amuk gégumah ro diyaan, toow fo télamamoy mangéye dob begéne dob ingéde Nikapolis,nonméuyotu bati diyo bé gaiwemélégénéy. 13Toowfo télama mo tabangan i Apolose brab Senase sanigétigane bé kitabe inok magad i kégéagéw ruwe.Brab tabanga mo bero bé kéluhanay de kailanga ro.14 Toroém i de dumo to munur bé fatut ro fégérorrémigo fiyo inok gétabanga roy de étéw domérasay.Békén ro faukén.

15Ségifaéy kéluhanay de dumogubeemdini. Atini de dumo gey munur do méimu begey, fésamfayémdob berowey késégifa geye bero. Mégédaw damén iTuluse begom kéluhanan.Pablo

Filemon 1 201 Filemon 25

I Sulat Pablowe dob FilemoneAy niy sébaane bé de sénulat Pablo, sani mén-

bantuge muret fantag bé Jesu Kristowe. I File-mone ni, wén i rifé no féndawét Onesimo. Endobténulis Onesimowey kurta Filemone, atinménraréy.Amun énggumah i Onesimowe dob ingéde Roma,énggébalaka noy Pablowe. Atin nuret Pabloweyfantage bé Jesu Kristowe dob beene. Tidéw béno,énggésénule i Onesimowe bé de salaén atin mén-waléy munur bé Kristowe. Tidéw béno, ténabangéni Pablowe brab fénagifatén non diyo i Pablowe dobférisunone.

Dob kitab i de Romano, fatut féléhuén i Onesi-mowe non ségétéw rifén ménraréy. Mélaw sénu-lat Pablowey ni sulat dob Filemone, sani gefee béOnesimowe inok ongoté no dob beene bé fésagadénoy Onesimowe. Tidéw béno, fénuwitén i ni sulatbé Onesimowe non séfule mangéy dob Filemon.

1 Filemon,Begéney dumo muwe Pablo. Ay niwu dob

férisunone sabaf bé kéunur guwe bé Jesu Kristowe.I begéne brab Timoteowe, sani dumo tome munur,sulata key beem. I beeme, gulaané key beem dumogey gémalbék bé galbék i Tuluse. 2Atin sémulat geyso mangéy dob de munur sélimud méngadaf doblawi me. Loo so dob Apiawe, sani maake libu keysabaf bé Kristowe, brab dob Arkipowe sani dumogeye maak sundalo gémalbék bé galbék i Tuluse.

3 I Abay tome Tulus brab Kadnane Jesu Kristo,mégédaw ro damén begom brab iray ro daménbegom i métanéke fédéw.

4 Sénga démasalu, démoyunu fo fésalamat dobTuluse sabaf bé beeme, Filemon. 5Non énggélingookuy fantage bé mégéte kéunurém bé Kadnane Jesusbrab fantag bé kégédaw me bé kéluhanay de dumomo munur. 6Atin démasalu so dob Tuluso bé waléygétiga kom non bé késédumo tome sabaf bé kéunurtome bé Jesuse. Mélaw gésobuto kom i de kéfiyonongédoté tom sabaf bé kéunur tome bé Kristowe.7Atin i kégédawme bé de dumomo, been i niy funakuwe toow fo moror brab fiyoy fédéw guwe. Atinmoror soy kéluhanay de munur bé Kristowe sabafbé beeme.

8-9Mélaw, wén i ongoté kuwe dob beeme. Fakaygésuguo ku beem rémigo bé fatute non bé aturakuwe tidéw dob Kristowe. Non begén i Pablowe,ségétéw sarigo Jesu Kristowe, atin béleewe ni mén-férisuwu sabaf bé Beene. Gido loo, ongoté ku saéndob beeme non toow fo gulaané ku beem. 10Mélaw,ongoté ku dob beeme bé fésagadém i Onesimowe.Beeney maake nga gu sabaf bé kéunur ne bé Kris-towe. Non amun diniwu dob férisunone ni, fénunurgu. 11 Bé do gétah, énda i tabang Onesimowebeem. Endob béleewe ni toow fo énggétabangéndob beeme, loo so dob begéne.

12 Atin béleewe ni féséfuleé ku mangéy dobbeemey ni toow fo gulaané ku étéw. 13Méuyotu dedamén émfébati dob begéne bé lala guwe bati dobférisunone ni sabaf bé kéfélégéb guwe bé FiyoweUret. Non amuk bati dini, gétabanga no begén

loo bé beeme amuk dini go damén. 14 Endob éndarigoné kuy ni amuk énda tungkasé mo de begén.Non énda méuyotu mémégés beem. Yamula méuy-otu de ké tidéw fo dob kaame kétayan i kétabangamuwe begén.

15 I funa nuwe keyén énggéséfékay Onesimowebeem bé magade saén, inok amuk séfule mangéydob beeme, éndaén géséféka gom tidéw béleewe ni.16 Atin béleewe ni, i Onesimowe, békénén rifé mosaén. Yamula ménwaléyén maak dumo mo sétimanidéng sabaf bé kéunur ne bé Kristowe. Toow fogulaané ku éndob toow na fo gulaanémo non békénsaén rifé mo, yamula ménwaléyén maak dumo mosétiman idéng sabaf bé Kadna tome.

17 Mélaw amuk fégitungé mo begén ségétéwdumo mo, tayakufém loo bé kétayakuf me daménbegén. 18Atin amuk réménigo tete dob beeme taloono wén i utongén beem, dob begéne séden étukém.19 Sulaté kuy ni bé de kagén kémér: I begéne, Pablo,bayada ku beem. (Endob kago lifotén de wén iutongém begén, sani mantuwe umulém sabaf békéunur me bé Kristowe.) 20 Mélaw adih, toow fodamén méuyotu de ké tabanga mo begén bé rigonémoy nan nongot gu. Féororénu non sédumon tomsabaf bé kéunur tome bé Kristowe.

21 Toow fo gétiga ku béleewe ni, rigoné moykéluhanay ongoté kuwe beem dob sulat guwe ni,atin gétiga ku umana moy kérigo muwe bé éndaeongoté ku. 22 Atin wén nay ségiyo ongoté ku dobbeeme. Tafayanu sibéy inok wén i batio ku kémangéyu diyaan. Non wén i inam gu féséfuleéy Tu-luse begén mangéy diyaan sabaf bé kédasala komebé késéfule guwe mangéy diyoan.

23 Atin i Epafrase dumo gu ménférisu sabaf so békéunur ne bé Jesu Kristowe, ségifaé no beem. 24Atinségifaéy de dumo gu so gémalbék beem, ro Markos,Aristarko, Demas brab Lukas.

25Mégédaw damén begom kéluhanan i KadnaneJesu Kristo.Pablo

De Judio 1:1 202 De Judio 2:10

I Sulate dob de Judio do Munur béJesu Kristowe

Enda gétiga tom de ké ati séménulate bé ni sulat,non i séménulate de énda sénulatén i dawét ne.Endob gétiga tom sénulatén dob de Judio do munurbé Jesu Kristowe. Sénulatén i ni inok fébagéré noyde fédéw ro, non i de dumo ro do Judio fénrasay robero sabaf bé kéunur ruwe bé Jesuse funa ro éndaénodoro roy kitab i de Judio.

Dob ni sulat, wén i kétoroe bé Jesuse, Been i Ngai Tuluse, atin mélaw toow na fo gérotor bé de télakibrab de sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne brabfiyon iMoisese. Wén soy kétoroe bé fénléhu i Jesusefégétulak fégékédan bé de sala i de kéilawan. Mélawéndaén kailangay de étéw i témulake do ayam taloono do ségiyo éntingayén. Wén soy kétoroe bé toowfo kailangay de étéw i munure bé Jesuse non Been ikéfédéway de étéw mangéy dob Tuluse.

1 Bé do gétah do gai, ménsébéréh i Tuluse béde katufua tom do Judio fénagéwén dob de étéwdo sénarigo no muret bé kébéréh ne. Fénbéréhénbero médoo gule brab dob séségiyo-giyowe agu-won. 2 Endob béleewe ni, dob de ni géfuray dogai, ménsébéréh dob betome fénagéwén dob tin-tuwe Ngaén. I Tuluse, fénlimbagén bé Nga neniy kéluhanay éntingayéne, atin fénémili i TuluseyBeene waléy so gefe bé kéluhanane. 3 Atin i Ngai Tuluse ni, réméndaw bé barakat i Tuluse, nonségiléw so bé Tulusey ni Nga. Atin i Nga i Tuluseni, Beeney émfétause bé kéluhanay éntingayéneinok énda méalfa ro. Rigoné noy ni dob barakatanekébéréhén. Atin amun énggilid kénda noy sala ide kéilawan, ménséfule mangéy dob lawayo inokmésar fingé dob kuwonoy Tuluse inok méguléw.

4Mélaw iNga i Tuluse,ménwaléy toowna fo géro-tor bé de télaki. Loo so bé ni, bé kéfédawét i TuluseJesusey Nga ne, giton toow na fo gérotor i Jesuse béde télaki. 5 Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusebénréhén dob Jesuse mano, “Beemey Nga guwe,béleewe ménwaléyu Bohém.” Bénréh i Tulusey nidob Jesuse, éndob énda bénréhén de dob de télakino. Atin wén soyMénsulate Kébéréh i Tulusemano,“Begéney Boh ne, atin Beeney Nga guwe.” Bénréh iTulusey fantage bé Jesuse, békén fantag bé de télaki.6Atin amun gédétén i gaiwe féuwit i Tulusey toowefo gérotorNgaénmangéy dob duniyae ni, ménbéréhman mano, “I Beene, fatut féngadaféy kéluhanayde télaki gu.” 7 Endob ay niy kébéréh i Tulusefantag bé de télaki no mano, “I de télaki gu, sani desugu-sugué ku, féwaléyé ku bero do réfuruh brabdo aféy.” 8 Endob ay niy kébéréh i Tuluse fantagbé Nga ne mano, “Beemey Tuluse brab méguléwtaman sa taman. Métintu foy kéféguléw me. 9 Atinméimugo béfiyowe, brabmérarék go bé tetee. Beeni niy funa kuwe, sani Tulus me, ménémili Beeminok fégérotoré ku Beem bé de dumo mo. Atinfénoror gu so beem.” 10 Atin wén soy ségiyoweMénsulat Kébéréh i Tuluse dob Nga ne mano, “IBeeme, Kadnan, bé féganayo Beemey léménimbagebé duniyae. Atin rénigomoy lawaye bé de kémérém.

11 I duniyae brab lawaye, méalfa ro moso, éndob iBeeme, méuyag go taman sa taman. I de ni waléyro tafay ségiléw bé kégale. 12 Ségiléw bé kékédét mebé kégale inok baliwana mo bé mantuwe de. Endobi Beeme, énda méfégalin go, atin énda i tamanaykéuyag me.” 13 Atin ménbéréh soy Tuluse dob Ngane mano, “Sar go fingé dob kuwono kuwe ni tamanfétabané ku Beem bé de sébanil Beem.” Endob éndabénréh i Tulusey ni dob de télaki no. 14 Mélaw, ide télaki, beroy do sugu-suguéy Tuluse saén. Endagito gey bero, éndob suguéy Tuluse bero témabangbetom do étéw gégédot bé umule magufusa tidéwdob Beene.

21 Mélaw fatut fo fétuntayé tom i de toow ké-

toro énggélingoo tom, inok taus i kéunur tomede. 2 Non toow i kitabe niray i Tuluse fénuwiténbé de télaki. Mélaw i kéluhanay de mémélis békitabe, ménkukum ro loo bé fatute. 3 Atin ségiléwso bé ni, tintu mékukum tom so amuk fédayaé tombrab énda odoro tom i kétoroe fantag bé fiyowekéfukas i Tuluse betom bé de sala tom. I Kadnatome Jesus i sunguwe ménuret betom fantag bé nikéfukas, sani amuk munur tom bé Jesuse, kédanénoy de sala tom inok énda mékukum tom. Atin i deétéw énggégélingo bé ni kéuret i Kadnane, bénréhroy toow fo toow i kéuret ne de. 4 Atin i Tuluse,fénggito no so toow i ni kéuret bé kéférigo nuwebero do ségiyo-giyo domékégaif bé barakat ne. Atinnirayén dob de ni muret i de kéfurungon sabaf békéfémanduoy Rémogor i Tuluse bero. Niray i Tuluseberoy loowe bé kétaya nuwe de irayén dob séngaeségétéw bero.

5 Atin béréhé ku begom i fantage bé mantuweduniya gégumah moso. I Tuluse, énda fénémiliéni de télaki méguléw bé ni mantu duniya. 6 Yamulafénémilién i de étéw. Non wén i Ménsulate Kébéréhi Tuluse mano, “Tulus, sedek énda lifoté moy deétéw? Non kéilawan ro saén. Sedemélaw ké fagifatémo bero? 7 Fénggérifantadém bero bé de télakisingkow saén. Endob niraya moy de kéilawan ban-tugan brab fénfégadata mo bero. 8Atin fénémiliémi de étéw méguléw bé kéluhanay de éntingayén.”Been i niy Ménsulate Kébéréh i Tuluse. Mélawgétiga tom féguléwoy kéilawaney kéluhanay éntin-gayéne, atin énda i éntingayén énda féguléwo node. Endob gétiga tom so, béleewe ni énda sénaméguléw i kéilawane bé kéluhanay éntingayéne.9 Endob gido loo, gétiga tom i Jesuse fénggérifantadi Tuluse bé de télaki bé singkowe saén inok méléhugantino noy kéluhanay de étéw inok énda méléhuro. Ménrigoy ni sabaf bé kégédaw i Tuluse. Atinbéleewe, bantugén i Jesuse brab fégadatan fo toowsabaf bé kéfédaya ne bé kéféléhue de. 10 I Tuluse,lénimbagén i kéluhanay éntingayéne brab Beeneyémfétause bé kéluhanane. Atin fiyoy rénigo nuwebé kéfédaya ne bé Jesuse. Mérasay, non sabaf békérasay ne, énda i kulang dob kéfukas ne betom.Rénigoy Tulusey ni inok féwaléyé no betom médoodo ngaén inok médayéw tom séréngan bé Jesusetaman sa taman. Non i Jesuse, Beeney aguwoy deétéw inok méfukas ro tidéw dob de sala ro.

De Judio 2:11 203 De Judio 4:911 I Jesuse, linisé noy de étéw dob de sala ro. Atin

i betome do ménlinisén dob de sala tom, sétimantomén Boh bé Jesuse, sani Tuluse. Been i niyfuna Jesuse énda mémala no fédawété no betomdo tuwaréyén. 12 Non wén i Ménsulate Kébéréhénmano, “Tulus, béréhé kuy fantage bé Beeme dob detuwaréy gu. Atin dayéwé ku Beem dob kéluhanayde étéw sélimud féngadafé ro Beem.” 13Atin bénréhJesuse so mano, “Sémarigu dob Tuluse.” Atin bén-réhén so mano, “Ay niwu, begey i de nga i Tulusenirayén dob Begéne.”

14 Atin i de betom do nga i Tuluse, méléhu tomnon kéilawan tom saén. Been i funa Jesuse mén-waléy so kéilawan loo bé betome. Rénigo noy niinok méléhu, inok bé kéléhu ne, énggébinasananoy Satanase, sani tidéwoy kéléhue. 15 Atin rénigonoy ni inok géfukasa noy kéluhanay de étéw béménrugayén i kégilak ruwe méléhu. 16 Atin békéndo télakiy tabanga nuwe. Yamula betom do séfuAbraham i tabanga nuwe. 17 Been i niy funanuwe kailanga noy waléye ségiléw bé betome dotuwaréyén, inok Beeney waléye toow fo mégédawbrab tintu fo gésarigon gérotor fadi tom dob adafayTuluse, inok gékédana noy de sala tom do kéilawan.18 Atin mélaw, gétabana noy de étéw téngkadéSatanase, non i Beene ténéngkad Satanase so brabtoow fo fénrasayén.

31 Do dumo gu do munur bé Kristowe, sani de

sénéngkat i Tuluse bati moso dob lawayo diyo, fégi-tung gom i fantage bé Jesuse. Been i no sénugu i Tu-luse mangéy dob duniyae ni. Sénuguén inok waléygérotor fadi bé kéféngintulus tome dob Beene. 2 IJesuse ni, toow fonodoronoy kéluhanayde fénrigoyTuluse de, ségiléwbé kéodoroMoisese bé kéluhanayde galbékén dob de étéw i Tuluse. 3 I étéwe rémigolawi, mas na émbantug bé lawie. Ségiléw so béJesuse, mas na émbantug bé Moisese. 4 I kéluhanayde lawi, wén i do réménigo bero. Atin Tulus iréménigowe bé kéluhanay éntingayéne. 5 I Moisese,fiyoy rénigo nuwe amun sugu-suguén dob de étéw iTuluse. Atin i rénigo nuwe ménwaléy maak anlungi rigonéy Tuluse moso. 6 Endob i Kristowe, BeeneyNga i Tuluse brab Been soy sarigone méguléw bé deétéw i Tuluse. Atin i betome do munur de, betomi de étéw i Tuluse, amuk méégét i kéunur tomede brab amuk énda mékédan i késarig tome de békéongot-ongot tome de.

7 Non wén i Ménsulate Kébéréh i Rémogor i Tu-luse mano, “Amuk gélingoo kom i kébéréh i Tulusebéleewe ni, 8 kagom fétégasén i de uléw gom loobé kétégas i uléw i de katufua kom amun ménikaro bé kétayay Tuluse dob gonone énda i étéw debati. Non ténéngkad ro diyo i kétingkél i Tuluse.9 Fiyon fo ké énggito roy de mékégaif do rénigogu bé ménfote folo gébélintuwa,” bang i Tuluse,“ténéngkad roy kétingkél guwe bé de tete adat ro.10 Mélaw ménkéritu bero brab bénréh gu maku,‘Démoyun ro mika bé kétaya kuwe brab énda fomodor ro bé de sugu gu.’ 11Mélaw ménkéritu bero,brab fénasada ku bero maku, ‘Enda géahur ro dobgono kuwe inok gétérén ro moso séréngan Begén.’” Been i niy kébéréh i Tuluse.

12 Mélaw, do dumo gu, ingat gom inok énda iségétéw begom waléy tete i itunga nuwe brab éndamunurén bé Tuluse. Non amuk loo bé ni, diguré noyméuyage Tulus. 13Yamula, fatut séféfiyo tom fédéwsénga fuweh lokut wén sénay gai tom inok énda iségétéw betom énggéfégakaran rémigo sala funa nowaléy métégas i uléw ne. 14Non amuk féégété tomi késarig tome bé Kristowe taman sa taman loo bégétaho, toow fo gétaus tom sédumon bé Kristowe.

15Been i niy bénréh i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “Amuk gélingoo kom i kébéréh i Tulusebéleewe ni, kagom fétégasén i de uléw gom loo békétégas i uléw i de katufua kom amun ménika ro békétayay Tuluse.”

16 Ati de étéw énggégélingo bé kébéréh i Tuluse,éndob natuho roy Tuluse? Beroy de étéw do Judiodo fénanangguwit Moisese tidéw Egipto. 17 Atide étéw kénritoy Tuluse bé ménfote gébélintuwa?Bero soy de Judio do ménsala dob Tuluse funa roménléhu dob gonone énda i étéw de bati. 18 Beroyde étéw fénasaday Tuluse mano, “Enda fakayén kémahur ro dob gono kuwe inok gétérén ro mososéréngan Begén.” Non énda modor ro bé kébéréh iTuluse. 19Mélaw gétiga tom énda énggéahur ro nonénda ménunur ro bé Tuluse.

41 Fiyon fo ké énda géahur i de énggétah do étéw,

énda mékédan i fasad i Tuluse bé fakay géahur i deétéw dob gonoy Tuluse témérén. Mélaw fatut min-gat tom inok kéluhana tom géahur diyo. 2Non éng-gélingoo tom i Fiyowe Uret ségiléw bé kégégélingoi de katufua tom de. Endob fiyon fo ké énggélingooro, énda énggédot roy fiyowe non énda ménunur rode. 3 Endob i betome do munur de, géahur tom dobgonoy Tuluse inok gétérén tom. Endob i de étéwdo énda munur, énda fakayén mahur ro. Non wéni Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Ménwaléyumékérit, atin réménigowu fasad bé énda géahur rodob gono kuwe témérén.” Bénréh i Tulusey ni fiyonfo ké méntafayén i gono nuwe, non ménggilidén igalbék ne tidéw bé kélimbag ne bé duniyae ni. 4Nonwén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse fantag bé géfitéwne gétérésangan mano, “Amun énggilid i Tuluse bégalbék ne, téménrén dob géfitéw ne gétérésangan.”5Atin wénman i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“Enda fakayén kémahur ro dob gono kuwe téméréninok gétérén ro séréngan Begén.” 6 I de sungu étéwénggégélingo bé Fiyowe Uret, énda énggéahur rodob gonoy Tuluse, non énda ménahur ro. Mélawwén i do ségiyo étéw géahur dob gonoy Tuluseinok gétérén ro séréngan de. 7 Gétiga tom i ninon réménigo man ségiyo gaiy Tuluse inok géahuri de étéw dob gono nuwe témérén. Non amunménifus i ménrugaye nén gai tidéw bé gaiwe éndaménunur i de sungu do étéw, fénbéréh i TuluseyDatu Dabide mano, “Amuk gélingoo kom i kébéréh iTuluse béleewe ni, kagom fétégasén i de uléw gom.”8 Atin fantag man bé de ni do sungu étéw, amukénggéfanangguwito Josuehe bero mangéy dob tin-tuwe gonoy Tuluse inok tintu gétérén ro, éndaéndamén ménbéréh i Tuluse fantag bé ségiyowe gaigéahur i de étéw dob gonoy Tuluse inok gétérén ro.9Mélaw gétiga tom géahur soy de étéw i Tuluse dob

De Judio 4:10 204 De Judio 6:12gonoy Tuluse inok gétérén ro ségiléw bé kétéréyTuluse dob géfitéw ne gétérésangan amun énggilidléménimbag. 10Non i kéluhanayde étéwgéahur dobgonoy Tuluse inok gétérén ro séréngan de, gétérénro so dob de galbék ro ségiléw bé kétéréy Tulusebé kélimbag ne. 11 Mélaw toow tom fo télamanéni mahure inok gétérén tom séréngan bé Tuluse.Katom félisén i kébéréh i Tuluse loo bé rénigoy deénggéétah do étéw funa ro énda énggéahur.

12 I kébéréh i Tuluse toow fo barakatan brabmiraybé umule magufusa. Ségiléw bé sundange toow fomurém. Non i kébéréh i Tuluse maak diléké noyde itunga tom brab de fédéw tom. I Nga i Tulusegétiga noy kéluhanane fantag bé betome. Gétiganoy itunga tome brab fédéw tome. 13 I Tuluse gétiganoy kéluhanane, énda i éntingayén mébunéy dobBeene. Gito noy kéluhanane, fiyon i de rigoné tom.Mélaw wén mosoy gai kailanga tom témindég dobadafa nuwe brab béréhén dob Beeney fantag békéluhanay de rénigo tom.

14 Mélaw fatut fo fétausé tom i kéégét i kéunurtome bé Jesu Kristowe loo bé fénayag tome. Nonwén i toowe fo fiyo gérotor fadi tom, sani Jesuse Ngai Tuluse, déméniyat mangéy dob Tuluse. 15 Atin ini gérotor fadi, toow fo gésobuto noy kélubay tomenon kéilawan tom saén. Non i Jesuse ménwaléykéilawan brab ténukaw Satanase bé séngae gékélasikétukawan de ségiléw bé betome, éndob énda foénggésala i Jesuse. 16Mélaw, katommégilak fégédétdobmégédawe Tulus. Nonméuray i na nuwe betombrab mégédaw betom, atin tabanga no betom dobde gai kérégénan tom.

51 I kéluhanay de gérotor do fadi, fénémilién bero

inok waléy ro do kéfédéway de étéw mangéy dobTuluse. I galbéke sénarig dob berowe, témulak rodob Tuluse inok mékédan i sala i de étéw. 2 I degérotor do fadi, do kéilawan ro saén atin mélubayro. Mélaw gétingkélo roy de étéw ké gésala ro atinméuray i na ruwe bé de étéw gésala non énda gé-sobuto roy fatute. 3 Atin i de gérotor fadi, kéilawanro saén, mélaw énda démoyun ro gérigo bé fatute.Mélaw kailanga roy témulake inok kédanéy Tuluseyde karo sala ségiléw bé de sala i de ségiyo do étéw.4 Atin i galbék i gérotore fadi, toow fo fégadatay deétéw. Atin énda i ségétéw étéw géfémili bé kaanelowoh waléy gérotor fadi. Non Tulus saén i mémiliebé ati isuwe waléy gérotor fadi loo bé kéfémili ne béAarone bé do gétah.

5 Atin ségiléw so bé niy Kristowe, békén Beeni ménémilie bé lowoh ne inok waléy gérotor fadi.Yamula Tuluse i ménémilie de, sani ménbéréhe dobBeene mano, “Beemey Nga guwe, béleewe mén-waléyu Bohém.” 6 Atin wén soy ségiyowe kébéréhi Tuluse mano, “Beemey ségétéwe fadi taman sataman, ségiléw bé Melkisedeke.”

7 Amun ménbati sénay Jesuse dob duniyae ni,déménasal brab kéménrewménfégédaw-gédawdobTuluse, sani géfukase de bé kéléhue. Atin féng-gélingo i Tuluse non bénasana noy Tuluse brabnodoro noy kétayay Tuluse. 8 Fiyon fo ké Ngai Tulusey Jesuse, féngganadén i kéodore bé desugu i Tuluse bé kérasaye énggéagéwo no. 9 Atin

amun énggilid non i kéluhanay sénugu i Tuluse de,ménwaléy Been i mémukase bé kéluhanay de étéwmodor dob Beene inok gédoté roy umule magufusa.10 Atin tidéw béno, fénwaléy i Tulusey Jesuse géro-tor fadi ségiléw bé fadie Melkisedek bé do gétah.

11 Médooy gébérého keye fantag bé ni. Endobmérégén i kéfégésobute de dob begome nonmétanagom gésobut. 12Ménrugay gomén ménunur bé Je-suse. Mélaw fatut gomén damén do témoro. Endobénda fakayén non taman so béleewe ni kailangangom séna toroén inok gésobuto kom i de sungu ké-toro fantag bé kébéréh i Tuluse. Fatut daménmamagomén bé de métégas do amaén, sani ménalémekétoro, éndob taman so béleewe ni maak témutugom séna. 13 I de témutu séna, do nga ro séna. Endagésobuto roy kétoroe fantag bé kétintuwe. 14 Endobi de lukés, mama ron bé métégase do amaén. Atingélolo ronén i fiyowe brab tetee sabaf bé kéféganadruwe de.

61 Mélaw katomén séduli-dulién i de sungu ké-

toro fantag bé Kristowe. Yamula féganadé tom ide ménalém de. Endaén kailanga tom démoyunféganadén i de kétoro, loo bé fatut tagakéy de étéw ide rigonén énda géfukasa no bero, brab fatutmunurro bé Tuluse. 2Endaén kailanga tom féganadén i ké-toroe fantag bé kébautise, brab fantag bé kétégénebé de bunbunan bé lala i kédasalane de, brab fantagbé kétébule i de étéw, brab fantag bé kékukum iTuluse taman sa taman. 3 Yamula féganadé tomsoy de ménalém do kétoro, amuk tungkaséy Tulusedamén.

4 I de étéw téménrén ro munur, éndaén gésénulero man ségule. Bé do gétah, énggésobuto ronéni toowe kétoro fantag bé Jesuse. Brab énggédotronén i niray i Tuluse fénagéw dob Kristowe brabénggédot ronén i Rémogor i Tuluse. 5 Bé do gétah,énggétiga ronén toow fo fiyoy kébéréh i Tuluse.Brab énggétérédama ronén i barakat i Tuluse fégitono moso dob de mantu do gai. 6 Gido loo, ténagakroy de ni. Mélaw éndaén fakayén fégésénuleén roman. Non maak séguleé ro man féléhuén i Ngai Tuluse. Mélaw fémalané roy Nga i Tuluse dobadafay de étéw.

7 Ufama, i betome tidéw dob fantade ni do kéi-lawan ségiléw tom bé fantade démoyun méranaan.Amuk témunoh i de fiyo ohokén do amaén, féfiy-onéy Tulusey no fantad. 8 Endob amuk féérukéyfantadey de suwar brab de kéroon, énda i do lagaén.Mélaw tuwégéy gefee de. Ségiléw so bé ni, i étéwemiring bé fantade ni, kukuméy Tuluse.

9 Mélaw, do dumo gu, fiyon fo ké loo bé niykébéréh guwe dob begome, gétiga ku taus gomrémigo fiyo loo bé fatute rigonéy de étéwménfukasdob de sala ro. 10 Toow fo métintuy adat i Tuluse.Enda mélifotén bé de fiyo rénigo gom brab kéimugome bé Tuluse fénggito gom bé kétabanga komebé de dumo gom munur bé Kristowe. Atin tamanso béleewe niy kétabanga kome bero. 11 Toow foméuyot gey de ké fétausé kom kéluhanan i kégérorgome taman bé késéfule Kristowe, inok gédoté komi kéluhanay inamé kome. 12 Mika gey de ké waléygom faukén. Yamula fatut iring gom i de étéw do

De Judio 6:13 205 De Judio 7:25munur brab do témingkél. Beroy de étéw gégédotbé fénasad i Tuluse.

13 Fégitung gom i katufua tome Abraham. Amunfénasaday Tulusey Abrahame, énda i ségiyo toowna fo gérotor bé Tuluse inok usaré noy dawét nefégésafaén. Mélaw nusar i Tulusey kaane dawétfénggésafaén bé ni fasad. 14 Ménbéréh i Tulusemano, “Fasada ku beem bé féfiyoné ku beem brabiraya ku beem médoo do séfuém.” 15 Atin témén-ingkél i Abrahame, mélaw énggédotén i fénasad iTuluse de. 16Amuk sémafa i étéwe, usaré noy dawéti ségétéwe étéw toow na fo gérotor bé beene. Atingéunur mélaw i de étéw gégélingo de. 17 Ségiléwso bé ni, i Tuluse toow fo fénbagérén i fasad ne békérigo nuwe bé safa ne, inok i de étéw fénasadano toow fo fégito no bero brab fégétiga no beroyénda émfégalin i fasad ne brab tintu fo tumané no.18 Mélaw ruwo timan éntingayén i éndae fégalinéno. I sébaane de, been i fasad ne. Atin i géruwononuwe, been i safa ne. Mélaw gétiga tom énda témugii Tuluse. Mélaw i de betom do étéw fédiyaga béTuluse, toow fo méégét i kéunur tome dob Beeneloo soy inam tome bé gédoté tom i fénasad nedob betome. 19-20 Toow fo méégét i inam tomebé tumanéy Tulusey fasad ne betom. Non sénarigtom i nan dob Tuluse. Mélaw énda mékédan ikéunur tome de. Atin i funa nuwe énda mékédani késarig tome de non wén i kéfédéwa tom dobsékuloy Tuluse, sani Jesu Kristowe. Maak ménahurdob sibéy i Tuluse mangéy fingé bala bé rindungedob lawi i Tuluse. Atin diyo mélaw dob sékuloyTuluse. Ménwaléy gérotor fadi tom taman sa tamanloo bé fadie féndawét Melkisedek bé do gétah.

71 I Melkisedeke ni, beeney datu i ingéde Salem bé

do gétah. Atin been soy fadie méngadaf bé toowefo gérotor Tulus. Atin wén i no gai, ménsétibohi Abrahame bé de ségiyo datu, sani de kéménéfobé samung ne, atin énggéféléhuo no bero. Atin bélala Abrahamemule, énggébalaka noy Melkisedeke.Atin nongot Melkisedeke dob Tuluse, bé féfiyonénoy Abrahame damén. 2 Tidéw béno, niray Abra-hame dey géfoloe bé ténaba nuwe énggédotén dobde datu fénléhuén. I atag i dawéte Melkisedek,“Métintu Datu”. Atin non datu i Melkisedekedob Salem, i atag i dawét ne so, “Datu Kémédanbé Késétibohe”. 3 Enda ménsulatén ké ati bohMelkisedeke taloo no ati idéng ne taloo no atikatufua nuwe. Atin énda so ménsulat i fantage békéumah ne taloo no fantag bé kéléhu ne. Mélawmaak Nga i Tuluse non énda gétigay de étéw de kéati tidéwo nuwe de taloo no ati ténamana nuwe de.Mélaw i Melkisedeke fadi taman sa taman.

4Mélawgétiga tom toow fo gérotor iMelkisedeke.Non fiyon i Abrahame sani katufua tome do Judio,nirayén i géfoloe bé ténaba nuwe énggédotén békésétiboh ne. 5 I de fadi i de Judio, sani de séfuLébi, séfu ro soy Abrahame. Sénugu i kitabe beromédot bé géfoloe tidéw dob de Judio. Mélaw éndotro tidéw dob de dumo ro do Judio, fiyon fo ké do séfuAbraham ro so kéluhanan. 6 Endob i Melkisedekebékén séfu Lebiwe. Gido loo, éndotén i géfoloetidéw dob Abrahame, atin nongotén dob Tuluse bé

féfiyoné noy Abrahame. Rénigo noy ni, fiyon fo kéAbraham i étéwe fénasaday Tuluse. 7 Atin gétigatom, i étéwe ongoté no dob Tuluse bé féfiyoné noységétéwe étéw, toow na fo gérotor i nan étéw. 8 Ide fadi i de Judio médot bé géfoloe tidéw dob dedumo ro Judio, méléhu ro. Endob i Melkisedeke,sani méndote bé géfoloe tidéw dob Abrahame, éndaménsulatén dob kébéréh i Tuluse fantag bé kéléhune. 9-10 Atin amun niray Abrahamey géfoloe dobMelkisedeke, maak Lebi soy méniraye. Non fiyon foké énda séna ménumah i Lebiwe de, maak diyo sénadob lowoh i katufua nuwe Abraham bé kégébalak nebé Melkisedeke. Atin Lebiy katufuay de fadi médotbé géfoloe tidéw dob de Judio. Mélaw giton bé ni,mas gérotor i kéfadi Melkisedeke bé kéfadi i de séfuLebi.

11 Amun niray i Tulusey kitabe dob de Judio,ménémili do fadi, sani de séfu Lebi, inok beroy degémamak bé kitabe. Endob amuk fakay waléy mét-intuy kéilawane sabaf bé galbék i de fadi tidéw dobde séfu Lebi, éndaén damén kailangan i ségiyowefadi loo bé Melkisedeke, békén loo bé kéfadi Aaronesani séfu Lebiwe. 12 Atin amuk fégalinén i fadie,fatut so fégalinén i kitabe. 13-14 Atin i Kadna tomeJesu Kristo, sani mantuwe fadi bénréh gu, békénséfu Lebiwe. Yamula, Beeney séfu Judahe, atinénda i ségiyo bé de séfu Judah do ménwaléy fadi.Mélaw bé kéluhanay de séfu Judah, Jesuse saén iménwaléye de fadi. Non énda bénréhMoisese de kéwaléy do fadi i de séfu Judah.

15 Atin ménggiton fo toow bé amuk wén i mantufadi loo bé Melkisedeke baliwana no bé de séfuLebi, wén soymébaliwanan bé kitabe nirayMoisese.16 Atin i Jesuse énda ménwaléyén fadi sabaf békitabe sénugu bé i de séfu Lebi saén i waléye do fadi.Yamula ménwaléy fadi sabaf bé kébarakatay umulne énda méléhuén taman sa taman. 17 Non wén iMénsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Waléy go faditaman sa taman, loo bé fadie Melkisedek.” 18Mélawi de tafay sugu fantag bé de fadi ménkédanén nonénda i laga ro brab énda gétabanga ro betom. 19Noni kitabe niray Moisese, énda fakayén ké waléy tommétintu sabaf bé kéodor tome de. Mélaw niray iTuluse betom i mantuwe aguwon toow na fo fiyo.Atin sabaf bé ni, géfégédét tom dob Tuluse.

20Atin saliyu na bé ni, ay niy ségiyowe funan masna fiyoymantuwe ni agéwon. Amun rénigoy Tulusefadi i Jesuse, réménigo so safa dob Beene. Endobénda rénigo noy ni safa bé kérigo nuwe bé de séfuLebi do fadi. 21 Endob i Jesuse, ménwaléy fadi bésafa i Tuluse mano, “I Begéne Kadnan, rigoné kuyfasade bé waléy go fadi taman sa taman. Atin éndafégaliné kuy kétaya kuwe.” 22 Mélaw sabaf bé nisafa i Tuluse gétiga tom toow na fo fiyoy mantuweaguwon rénigoy Tuluse inok tanggafé noy de étéw,sani kéunur tome bé Jesuse.

23 Atin ay ni ségiyowe funan mas na fiyoy man-tuwe agéwon. I de fadi do séfu Lebi, kailangan mé-doo ro nonméléhu ro, atin amukméléhu i ségétéwede, kailangan wén i baliwa no. 24 Endob i Jesuse,méuyag taman sa taman. Mélaw énda i baliwa no.25Mélaw fakay géfukasa noy de étéw tidéw dob desala ro, sani de étéw modor de mangéy dob Tuluse.

De Judio 7:26 206 De Judio 9:12Gérigono noy ni sénga tékélid taman sa taman. Nonméuyag taman sa taman, atinmélawwén i kéfédéwatom mongot dob Tuluse.

26 Mélaw Jesus i gérotore fadi kailanga tom. IJesuse, mékétéfu brab énda i salaén. Enda ségiléwénbetom do gésala. Atin amun déméniyat i Jesuse,rénigoy Tuluse toow fo gérotor. 27 Ségiyo foy Jesusebé de ségiyo do fadi. Enda kailanga noy témulakedob Tuluse sénga fuweh inok mékédan i kaanesala, atin tidéw béno témulak man inok mékédani de sala i de ségiyo étéw. Non nirayén i sébaanetulakén, sani lowoh ne. Mélaw éndaén kailanganoy témulake. 28 I kitabe niray Moisese, mémili dogésala étéw inok waléy ro do gérotor fadi. Endobménrugay tidéw béno, ménwaléy gérotor fadi i Ngai Tuluse non fénémili i Tuluse sabaf bé fasad nebé safa ne. Atin i Jesuse ni, énda i salaén taloono udenén kulang de. Atin ménwaléy gérotor faditaman sa taman.

81 Ay niy atag i kéluhanay de uret gey begom dob

ni sulat. Wén i gérotor fadi tom loo bé nan nuretgu, Been i Jesu Kristowe. Diyo dob lawayo mésarfingé dob kuwonoy barakatane Tulus. 2Mélaw diyoi Jesuse rigoné noy galbék i fadie dob tintuwe lawi iTuluse dob lawayo. Békén étéw i réménigowe bé nilawi, yamula Kadnan i réménigowe de.

3 I kéluhanay de gérotor do fadi, fénwaléyén berodo fadi inok miray ro do ayam tulakén dob Tuluse.Mélaw ségiléw so bé ni, i katome gérotor fadi, fatutwén i tulakén irayén dob Tuluse. 4 Amuk diniyJesuse dob fantade ni, énda fakayén waléy fadi. Nonwénén i do fadi do miray tulak loo bé fatute dobkitabe niray Moisese. 5 Endob i toowe, i galbékerigonéy de fadi dob fantade ni, maak anlung i toowegalbék rigoné Jesuse dob lawayo diyo. Ségiléwso bé rénigo Moisese. Non amun gédétén rigonénoy safute lawi i Tuluse, bénréh i Tuluse de mano,“Rigo mo loo bé falas i tintuwe simbaan dob lawayofénggito gu beem dob tuduke.” 6 Atin i galbék JesuKristowe bé kéfadi ne toow na fo fiyo bé galbék i defadi do séfu Lebiwe. Atin ségiléw so bé ni, imantuweaguwon rénigoy Tuluse inok tanggafé noy de étéwtoow na fo fiyo dob tafaye aguwon. Non toow na fofiyoy fasade fégérigo bé mantuwe aguwon.

7 Amuk énda i kulang bé sunguwe aguwon, én-daén kailangan i mantuwe de. 8 Endob i Tuluseénda ménsuwatén bé de étéw modor bé sunguweaguwon. Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “Gégumah i gaiwe, bang i Kadnane, rigonékuymantuwe aguwon inok tayakufé kuy de étéw doséfu Israel. 9 Békén loo bé sunguwe aguwon rénigogu kay de katufua ro bé gaiwe fénanangguwit gubero mésut tidéw Egipto. Non énda ménodor ro béno aguwon rénigo gu bero. Atin féndaya gu mélawbero, bang i Kadnane. 10 Ay niy mantuwe aguwonrigoné ku kay de séfu Israel dob de gai moso, bang iKadnane: Sulaté kuy de kitab gu dob de itunga robrab dob de fédéw ro. Atin Begéney Tulus ruwe,brab beroy de étéw gu. 11 Atin mélaw, éndaénkailanga no moso toroé ro dob de dumo roy fantagebé Begéne maro, ‘Fatut gétiga kom i Kadnane.’ Noni kéluhanay de étéw, do gérotor brab do gérifantad,

gétiga ron Begén. 12 Atin fésagadé kuy de sala ro,brab éndaén tédémé kuy de tete rénigo ro.” Beeni niy kébéréh i Tuluse. 13 Atin mélaw gétiga tom isunguwe aguwon tafayén brab éndaén i lagaén, nonbénréh i Tuluse bé wén i mantu de. Mélaw gétigatom éndaén méusar i tafaye de non ménkédanén.

91 I sunguwe aguwon rénigoy Tuluse inok tanggafé

noy de étéw, wén i do suguén fantag bé kéféngadafebrab fantag bé fatute lawi féngadafan rigonéy deétéw. 2 Rénigo roy safute lawi féngadafan. Atinwén i ruwo timan sibéyén. I sunguwe de, fén-dawét “Mékétéfu gonon”, atin wén i solo de brabahayan brab fan tulakén dob Tuluse féndiyo dobahayane. 3 Dob béngaway ni lawi wén i rindungede. Atin wén soy rindung fégétéléb bé béngawaygéruwonoy sibéy ne. Atin i ni sibéy féndawét “Toowfo Mékétéfu Sibéy”. 4 Diyo wén i bélowone ahayangonon témuwég bé dukahe. Diyo soy baule mén-téléb bé bélowone. Atin i baule ni, been i niy tandaebé fasad i Tuluse. Dob ni baul wén i bélowone bi-nangga nahuron bé amaéne féndawét “mana”. Atindiyo so dob baule niy tugé Aarone déménaun. Atindiyo soy de lumfayfay do batéw sénulatay Tulusebé kitab ne. 5 Dob rotor i baule ni, diyo féntindég ide kéninontow i de barakatan do télaki émfégétiganbé diyo i Tuluse. Atin ménbékah i de fafak ro dobrotor i gonone firikon bé darae fégékédan bé desala. Endob énda kailangan fégétiga key begom ikéluhanay de fantag bé ni gonon béleewe ni.

6 Atin amun ménlosoén i kéluhanane loo béni, mahur i de fadi dob sunguwe sibéy féndawét“Mékétéfu gonon” sénga fuweh inok rigoné roygalbék ruwe. 7 Endob gérotor fadi saén i géahuredob géruwowe sibéy féndawét “Toow fo MékétéfuSibéy”. Atin ségule saén mahur sénga ségébélin-tuwa. Atin amuk mahur diyo, muwit dara tulaké nodob Tuluse inok mékédan i de salaén rénigo no doénda énggétiga no de, brab de sala rénigoy de dumono do Judio sani de sala énda énggétiga ro rénigo ro.8 I kéluhanay rigonéy de fadi ni, ténoro i Rémogor iTuluse de betom bé amuk wén sénay sungu sibéy,énda séna fakayén géahur i de étéw dob géruwowesibéy féndawét “Toow fo Mékétéfu Sibéy”. 9 I de nimaak do anlung i de gai saén béleewe ni. Fégétigano betom bé i kéluhanay de iray dob Tuluse brab deayam do tulakén, énda gékédana roy de sala. 10Noni ni kéféngingtulus, fantag saén bé de sugu bé atiygéamaay de étéw brab géinémo ruwe, brab fantagso bé de kéurah ro bé de lowoh ro. Endob i de ni dosugu kay de lowoh ro saén, énda gékédana noy desala ro. Tafayén i de ni do sugu, mélaw usarén saéntaman dob gaiwe fégalinéy Tulusey aguwone.

11 Endob i Kristowe, énggumahén brab mén-waléyén gérotor fadi i mantuwe aguwon toow na fofiyo bé tafaye de. Atin i lawie féngadafan galbékono, toow na fo fiyo bé tafaye de. Békén rénigoyde étéw brab énda dini no dob fantade ni. 12 Atinménahur i Kristowe dob Toowe fo Mékétéfu Sibéységule saén non éndaén kailanga noy mahure man.Atin békén do dara kambing taloo no do dara natisafi i uwité nuwe fégétulakén dob Tuluse. Yamulanuwitén i kaane dara fégétulakén dob Tuluse. Atin

De Judio 9:13 207 De Judio 10:14mélaw ménfukas tom tidéw dob de sala tom tamansa taman. 13 Bé do gétah, dara kambing brab darasafi brab awéw i natiwe safi i firikéne dob de étéw domékérésik dob kéféngintulus i de Judio. Atin tidéwbéno, éndaén mékérésik ro. 14 Atin amuk waléymalinis i ségétéwe étéw bé dara i de ayam, toow nafo fiyoy gérigonoy dara Jesu Kristowe. Non sabafbé kétabang i Rémogor i Tuluse énda i tamana no,nirayén i lowoh ne fégétulak dob Tuluse. Non éndai tete dob Kristowe, fiyon kloh. Atin i dara ne, linisénoy de fédéw tom dob de sala tom atin kédané noykésarig tome bé adate énda i lagaén. Atin mélawgérigono tom i galbék i méuyage Tuluse.

15 Atin been i niy funa Kristowe ménwaléy kéfé-duwa tom inok rigoné noy ni mantu agéwon inoktanggaféy Tulusey de étéw. Mélaw i kéluhanatome do fénémili i Tuluse, gédoté tom i kéfiyononetaman sa taman loo bé fénasad i Tuluse. Fakay i nimérigo nonwén i kéléhu, sani kéléhu Jesu Kristowe,kémédan bé de sala tom rénigo tom bé lala tomeséna ménodor bé tafaye agéwon.

16 Ufama, wén i ségétéw étéw rémigo sulat bélala ne séna méuyag. Sénulatén ké ati gégédotebé de tamukén féledé no ké méléhu. Atin amukménléhuén i ni étéw, kailangan wén foy émféféng-intoow deménléhuén. Tidéw béno, i étéwe gégédotbé tamuk ne, gédoté no loo bé kébéréh i sulate.17 Endob amuk méuyag sénay ni étéw réménigosulat, énda i laga i ni sulat. Non wén saén i atagénké méléhuén. 18 Atin ségiléw so bé niy tafaye niaguwon rénigoy Tuluse. Non kailangan wén i darainok mékédan i de sala. 19 Dob sunguwe de, bénréhMoisese dob de étéw i kéluhanay de sugu tidéw dobkitabe. Tidéwbéno, éndotén i dara i de nati safi brabkambing atin sénlawékén bé wayége. Tidéw béno,fénreén i bubul i bili-biliwe fénfuro no, brab fénreénsoy klohe fongoy kayéwe féndawét isob. Atin tidéwbéno, fénirikén dob de étéw brab fénirikén so doblibrowe sénulatan bé kitabe. 20Atin bé lala Moisesemémirik, ménbéréh mano, “Ay niy darae tanda iaguwone rénigoy Tuluse inok tayakufé no betom.Atin fatut odoro tom i ni agéwon non sénugu iTuluse.” 21Atin fénirikMoisese soy darae dob safutelawi féngadafan, loo so dob kéluhanay de gamitusarén bé kéféngintuluse. 22 Géfédéw kéluhanayéntingayéne ténoro i kitabe fatut firikon bé dara iténulake inok waléy ro malinis dob adafay Tuluse.Atin amuk énda i dara ténulak, énda méfésagad i deétéw bé de sala ro.

23 I kéluhanay de éntingayén ni dob lawie fén-gadafan kailangan firikon bé darae. Endob i de nimaak do anlung i toowe gamit i féngadafane doblawayo saén. Mélaw fatut toow na fo fiyoy tu-lakéne dob tintuwe gamit i féngadafane dob lawayo.24 Mélaw ténulak Kristowey kaane dara. Atin éndaménahurén dob mékétéfuwe sibéy dob fantade ninon maak anlung i tintuwe féngadafan dob lawayosaén. Atin diyo béniy Kristowe rigoné noy galbéki kéféduwa tome dob adafay Tuluse. 25 I gérotorefadi i de Judio mahur dob Toowe Fo Mékétéfu Sibéysénga bélintuwa, muwit bé dara i ayame fégétu-lakén. Endob i Kristowe, énda kailanga noy mahuremédoo gule témulak bé lowoh ne. 26 Non amuk

kailangan rigoné noy ni sénga bélintuwa, kailanganso mérasay médoo gule tidéw bé gaiy kélimbage béduniyae ni. Endob kailanga no saén i mahure séguleamun gédétén i tamfaday de gai. Atin méntéfégitoinok kédané noy sala i de étéw sabaf bé kétulakne bé lowoh ne. 27 I kéluhanay de étéw kailangaroy méléhue, tidéw béno kukuméy Tuluse bero.28Atin loo so bé ni, téménulak i Kristowe ségule inokmékédan i sala i demedoo étéw. Atin séfulemangéydob duniyae ni. Endob énda séfuleén inok kédanénoy sala i de étéw. Yamula séfule mangéy dini inokfégilidé noy kéfukas ne bé de étéw mongot-mongotbé késéfule ne.

101 I kitabe niray Moisese, maak anlung i de tintu fo

fiyo iray Kristowe saénmoso. Mélaw kulang i kitabesémugu bé fatut témulak i étéwe sénga bélintuwataman sa taman. Non i kitabe énda géféwaléyono métintuy étéwe fégédét dob Tuluse. 2 Mélawi de étéw ménéngintulus loo bé sénugu i kitabe,amuk tintu ménwaléy ro damén malinis dob adafayTuluse, éndaén tete i de fédéw ro fantag bé desala ro, atin éndaén kailanga roy témulake manségule. 3 Endob i toowe, gétédémo ro énda sénaménkédan i de sala ro, non kailanga roy témulakesénga bélintuwa. 4 Non i dara i de safi taloo no dokambing, énda fakayén kémédan bé de sala.

5 Mélaw amun gédétén gégumah i Kristowe dobduniyae ni, bénréhén dob Tuluse mano, “Endaméuyot go bé de ayam do tulakén dob Beeme.Yamula rénigo moy kagéne lowoh inok been i niyfatute tulakén dob Beeme. 6 Non énda mésuwatgo bé de ayam tulakén do tuwégén dob ahayaneféngadafan brab de tulak fégékédan bé sala i deétéw. 7Mélaw, béréhé ku dob Beeme, Tulus, ay niwuinok rigoné kuy kétaya muwe loo bé ménsulatefantag bé begénedob libromuwe.” 8Ayniy sunguwebénréh Jesuse, “Enda méuyot go taloo no mésuwatgo bé de tulak taloo no do ayam tuwégén dobahayane féngadafan taloo no do tulak fégékédanbé de sala.” Bénréhén i de ni fiyon fo ké beeni de niy sénugu i kitabe. 9 Tidéw béno, bénréhKristowe mano, “Tulus, ay niwu inok rigoné kuykétaya muwe.” Mélaw gétiga tom kénday Tuluseytafaye aguwon tulakay de étéw. Atin bénaliwanano bé tulak Kristowe. 10 Rénigo Kristowey kétayayTuluse rigonéno. Mélaw i kéluhana tomeménwaléytom malinis dob adafay Tuluse non ménkédanén ide sala tom sabaf bé tulak Jesu Kristowe, sani kaanelowoh. Mélaw éndaén kailangan i ségiyowe tulak.

11Dob tafaye aguwon, i de Judio do fadi témindégro dob lawie féngadafan sénga fuweh inok rigonéroy galbék ruwe témulak médoo gule. Gido loo, ide fégétulak ro énda fakayén kémédan bé de salaro. 12 Endob i Kristowe, téménulak saén ségule inokmékédan i de sala. Atin éndaén kailangan i ségiyowetulak taman sa taman. Tidéw béno, ménsar i Jesusefingé dob kuwonoy Tuluse inok méguléw. 13Diyo sobéni ongot-ongoté noy gaiwe fétabanéy Tuluse béde sébanil de. 14Mélaw sabaf bé sébaane saén tulak,ménlinis tom tidéw dob de sala tom, atin ménwaléytom métintu taman sa taman.

De Judio 10:15 208 De Judio 11:815Atin wén soy kétoro i Rémogor i Tuluse fantag

bé ni. Non bénréhén dob Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, 16 “Begéney Kadnane, atin ay niymantuwe aguwon rigoné ku inok gétayakufo kuy deétéw moso. Sulaté kuy de kitab gu dob de fédéw robrab dob de itunga ro.” 17Atin bénréhénmanmano,“Endaén fégétédémé kuy de sala ro taloo noy de teterigoné ro.” 18 Mélaw amuk ménfésagadan i de ni,éndaén kailangan i ségiyowe tulak fégékédan bé desala.

19 Mélaw, do dumo gu, sabaf bé kéléhu JesuKristowe, éndaén kailanga tom imégilake kémahurtom dob Toowe fo Mékétéfu Sibéy gonoy Tuluse.20 Rénigo noy mantuwe aguwon bé kétulak ne bélowoh ne. Atin i de étéw modor bé ni aguwon,méuyag ro taman sa taman. Amun ménbinasaylowoh ne maak rindung i béngaway Toowe foMékétéfu Sibéy ménkusi inok géahur i de étéw.21 Atin wén i toowe fo gérotor fadi tom, sani JesuKristowe. Beeney uléw tome do étéw i Tuluse.22 Mélaw fatut fégédét tom dob Tuluse énda ubo-ubo i kéféngadaf tome de, brab énda ruwo-ruwoy defédéw tom bé kéunur tome de. Fakay i ni non maakménfirikon toménbé dara Kristowe fégékédan bé desala tom inok éndaén fégitungé tom i de sala tom.Atin malinisén i de lowoh tom non bé kébautisebetom. 23Enda ruwo-ruwoy fédéw tome de. Yamulafatut féégété tom i késarig tome bé nan ongot-ongoté tom, sani fayagé tomedob de étéw sani kétu-may Tuluse bé fasad ne. Non gésarig tom bé tumanénoy fasad ne. 24 Atin fatut fétausé tom i késégédawtome, brab késétabang tome, brab kérigo tome béfiyowe. 25 Atin katom térénon i késélimud tomeméngintulus loo bé adat tome. Katom iringén i deétéw témérén ron sélimud méngintulus. Yamula,fatut séfébagéré tom i de fédéw tom. Fatut fo rigonétom i ni non éndaén mérugayén tidéw béleewe niykéséfule i Kadnane.

26 Endob amuk fétausé tom i kérigo tome salafiyon fo ké gétiga tom i toowe kétoro, ménsinggulai kétulak Kristowe atin énda i tulak fégékédan béde sala tom. 27 Amuk wén i ségétéw réménigobé ni, fatut mégilak bé kékukum i Tuluse. Nonwén i gonone aféy fégébinasa bé de étéw sébanilbé Tuluse. 28 Bé gétahe, i étéwe géfélis bé kitabeniray Moisese, énda méuray i nay de kémukumde amuk wén i ruwo taloo no téléw gétéw témbode. Mélaw féléhuén i ni étéw ménsala. 29 Amukloo bé ni, ati keey i mérigowe dob étéwe mika béNga i Tuluse? Toow fo gétimal i kékukume de nonfénggito noy kékarang ne bé énda i laga i daraKristowe kémédan bé de salaén, sani tandae bémantuwe aguwon kay de étéw inokwaléy romalinisdob adafay Tuluse. I étéwe mika bé Nga i Tuluse,maak fénéngirasén i Rémogor i Tuluse fiyon fo kéménggédaw i Rémogor i Tuluse de. Mélaw i ni étéwmédait fo ké gétimal i kékukume de. 30 Non gétigatom ménbéréh i Tuluse mano, “Begéney sémulie,Begéney kémukume.” Atin wén soy ségiyowe Mén-sulat Kébéréh i Tuluse mano, “Kukuméy Kadnaneyde étéwén.” 31Toow fomékaid ké kukuméy Tuluseységétéwe étéw. 32 Fégétédém gom i de énggétahdo gai, amun mantu séna énggésobuto kom i toowekétoro fantag bé Tuluse. Fiyon fo kéménrasay gom,

énda téménrén gom munur. 33Wén i do no do gai,i de énda munur fénéngiras ro begom dob adafaymédoowe do étéw atin fénrasay ro begom. Atinwéni no gai fénrasay roy de dumo gom, brabménamunggom bero non ménuray i na gome bero. 34 Atinménuray i na gome bé de étéw do ménférisu sabafbé kéunur ruwe. Atin amun éndot roy de tamukgom, énda ménkérit gom de. Yamula moror gomnon gétiga kom wén i toow na fo fiyo tamuk gomgédoté kom moso, atin énda mékédano taman sataman. 35Mélaw, kagom térénon i késarig gome béKadnane. Yamula féégét gom i késarig gome de inokgédoté kom i dakéle baras. 36 Atin fatut fétingkélgom inok gérigono kom i kétayay Tuluse brab inokgédoté kom i fénasad ne. 37 Non wén i Ménsu-late Kébéréh i Tuluse mano, “Endaén mérugayén,gégumahén i nan ongot-ongoté kom. Endamélisén.38 Atin i de métintu do étéw gu, gédoté roy umulemagufusa non ménunur ro Begén. Endob amukwén i ségétéw bero ménbaleng i fédéw ne sabafmégilak atin éndaénmunurén, éndamésuwatu de.”39 Endob i de betom, do dumo gu, békén betom i deménbaleng do fédéwénbrab do téménrén domunurdomékukum romélaw. Békén loo bé nan i de rigonétom, non ménunur tom atin mélaw méfukas tomtidéw dob de sala tom.

111 Ati kéunure? Wén i kéunur tom amuk tintu

gétiga tom gédoté tom i de ongot-ongoté tom,sani de éntingayén énda séna gito tom de. 2 I deénggéétah do étéw, fénsuwat roy Tuluse sabaf békéunur ruwe. 3 Sabaf bé kéunur tome bé Tuluse,énggésobuto tom i kélimbag ne bé duniyae ni dobkébéréh ne saén. Lénimbagén i kéluhanay de éng-giton tidéw dob de énda do giton.

4 I Abele bé do gétah, sabaf bé kéunur ne, nirayéni toowe na fo fiyo tulak dob Tuluse bé tulake niray iofo ne Kain. Sabaf bé kéunur ne, kénarang i Tulusemétintu, non ténayakufén i tulak ne. Atin sabaf békéunur ne, wén soy kétoroén dob betome fiyon foké ménléhuén.

5 Atin i Enoke, sabaf bé kéunur ne, énda mén-léhuén. Yamula féndiyat i Tuluse atin éndaénénggitoy de étéw de non diyoén dob lawayo. Wéni Ménsulate Kébéréh i Tuluse fantag bé Enoke béménsuwat i Tuluse de bé énda séna déméniyatén de.6Atin amuk énda munur i ségétéwe étéw bé Tuluse,énda géfésuwata noy Tuluse. Non i étéwe fégédétdob Tuluse, kailangan munur bé wén i Tulus brabbarasay Tulusey kéluhanay de séméléd de.

7 Atin i Noehe bé do gétah sabaf bé kéunur ne,réménigo barko. Non amun bénréh i Tuluse dobbeene bé wén i gégumah dakél dunuk, ménunur de.Mélaw nodoro noy sugu i Tuluse rémigo barko. Atinénda mélaw ménléné i Noehe brab de samungénfiyon fo ké kénukum i Tulusey de ségiyo étéw dobduniyae ni. Atinmélaw sabaf bé kéunur ne, fénggitoNoehe bé tete i de kéilawan. Atin fénwaléy i Tulusemétintuy Noehe sabaf bé kéunur ne.

8Atin i Abrahame so, sabaf bé kéunur ne, nodoronoy kébéréh i Tuluse bé kétawag i Tuluse de brabsénuguén mangéy dob ségiyowe ingéd inok gédoténoy fantade fénasad i Tuluse irayén de. Mélaw

De Judio 11:9 209 De Judio 11:35ténagakén i kaane ingéd sabaf bé kéunur ne, fiyonfo ké énda gétiga noy ayo nuwe de. 9 Atin sabaf békéunur ne, ménbati i Abrahame diyo dob fantadono, sani fénasad i Tuluse irayén de. Ménbati diyomaak ségétéwmiloh saén fiyon fo ké been i niy fan-tade fénasad i Tuluse irayén de. Ménbati dob safutelawi rénigo no loo so bé nga ne Isak brab bebe néJakob. Bero soy fénasadayTuluse de irayén i fantadeni. 10 I Abrahame ni, nongot-nongotén i ingéde doblawayo, sani ingéde bénantak i Tuluse brab rigonéno brab énda mékédano taman sa taman.

11Atin sabaf bé kéunur ne, i Abrahameménwaléyboh, fiyon fo ké toowén fo lukés loo soy bawag neSarah. Endob fiyon fo ké lukés ron fo toow, sémé-narig ro dob Tuluse bé tumané noy fasad ne. 12Atinmélaw fiyon fo ké toow fo lukésén i Abrahame nibrab éndaén géféoboro noy bawag ne, ménwaléy sokatufuay médoowe étéw. Ségiléw ro bé kédooy degitoon dob lawayo brab de farék dob dénsaane.

13 I de ni do étéwménunur bé Tuluse, ménléhu robé gaiwe énda séna énggédot roy fantade fénasadi Tuluse irayén bero. Gido loo, énda téménrén roménunur, non gétiga roy wén i gaiwe moso gédotéroy nan ongot-ongoté ro, sani fénasad i Tuluse bero.Atin fénggito ro bé békén tintu ingéd roy duniyaeni, yamula i tintuwe ingéd ro dob lawayo diyo.14Atin i de étéw béleewe ni loo bé niy kébéréh ruwe,fégito ro békén dob fantade niy tintuwe ingéd ro,yamula dob lawayo diyo. 15 Non i ro Abrahame,énda ménggundoy ro bé ingéde fénled ro. Amukménggundoy ro de, wén soy gai géséfule ro mangéydiyo. 16 Yamula, ménuyot ro fo mangéy bati dobségiyowe ingéd, sani toowe na fo fiyo ingéd doblawayo diyo. Atin i Tuluse énda mélaw mémalano ké fédawétén Tulus ro. Non ténafayén i ingédebatioy de ni étéw.

17-18 Atin sabaf bé kéunur Abrahame bé Tuluse,irayén damén i nga ne Isak fégétulakén dob Tuluse.Toow fo fédéwén miray bé buntunge ngaén fégé-tulakén fiyon fo ké wén i fasad i Tuluse de mano,“Bé ngame Isak, waléy go katufuaymédoowe étéw.”Atin fiyon fo ké fénasaday Tulusey Abrahame loo béni, ténéngkadén soy Abrahame féléhué noy nga ne.Atin ménodor i Abrahame bé sugu i Tuluse. 19Nongétiga Abrahame gétébuleoy Tuluse soy Isake. Atinmaak ténébule i Tuluse so non amuk énda génlé iTulusey Abrahame, féléhué noy nga ne Isak.

20 Atin i Isake amun lukésén, sabaf bé kéunurne bé Tuluse, nongotén dob Tuluse bé féfiyoné nomosoy de ngaén, ro Jakob brab Isaw.

21 Atin i Jakobe, sabaf bé kéunur ne bé Tuluse,amun gédétén méléhu, nongotén dob Tuluse béféfiyoné noy séngae bebeén, sani de nga i nga neJose. Rénigo noy ni bé lala ne séménanday dob tugéne fénéngadafén i Tuluse.

22 Atin i Josehe so, sabaf bé kéunur ne bé Tuluse,amun gédétén méléhu, bénréhén i fantage bé kéé-sut i de séfuén, sani de Judio, tidéw Egipto. Atinbénréhén so bé fatut uwité roy bangkay ne kémésutro.

23 Atin i de lukés Moises, sabaf bé kéunurruwe, bénunéy roy nga ruwe Moises taman téléwgétérésang kélungonon i idad ne. Non i datue dobEgipto, sénuguén bé féléhuén i kéluhanay de nga

lagéy i de Judio. Endob i de lukés Moisese éndaménggilak ro mémélis bé ni sugu, non ménunur robé Tuluse. Atin énggito ro toow fo fiyoy nga ruwe.

24 Atin i Moisese ni so, sabaf bé kéunur ne béTuluse, amun métuwanén étéw, ménika de ké fé-dawétén nga i libune nga i Datue dob Egipto. Rénigonoy ni fiyon fo ké toow fo fiyoy goho nuwe dob lawi idatue gononoménruk. 25Endob sabaf bé kéunurne,mas ménuyot mérasay séréngan bé de dumo no doétéw i Tuluse bé singkowe saén kéféguyaya muwitsala. 26Fénggitungén, mas fiyo kémérarék i de étéwde sabaf bé kéunurnebéKristowegégumahmosobékéluhanay de ungangén dob Egipto gédoté no. Nongétiga no toow na fo fiyoy baras ne gédoté no tidéwdob Tuluse moso.

27Atin sabaf bé kéunur ne, méntékédan i Moisesedob Egipto fiyon fo ké mékérit i Datue de, nonénda mégilakén. Atin ménfédayday dob de gaido mérégén non maak gito noy éndae giton Tulusmanangguwit de. 28Atin sabaf bé kéunur ne, rénigonoy kandulie féndawét “Témara”. Mélaw sénuguéni de Judio mémirik bé dara i bili-biliwe dob de fintui de lawi ro inok i télakiwe méméléhu taraa no saéni lawi i de Judio atin énda féléhué noy de ofo ngadob séngae lawi loo bé rénigo nuwe dob de étéw dobEgipto.

29 Atin sabaf bé kéunur ruwe bé Tuluse, amunménsut i de Judio tidéw Egipto énggéifar ro dobdogote féndawét “Furo Dogot” maak ménagéw rodob tikare fantad. Endob amun ténundug i desundalo tidéw Egipto bero atin téménlama ro mifar,ménléné ro kéluhanan non ménséfule i wayége.

30 Atin sabaf bé kéunur i de Judio, ménrundasi émbagére diding géliwét bé ingéd i de sébanilbero féndawét Jeriko. Non ménodor ro bé sugui Tuluse bé agéwé ro liwétén sénga fuweh tamanfitéw gétérésangan. Tidéw béno, rénundas i Tuluse.31 Endob bati diyo so dob Jerikoy sundale libunféndawét Rahab. Atin sabaf so bé kéunur ne, éndaménléhuén séréngan bé de étéw dob ingéd ne domémélis bé de sugu i Tuluse. Non ténayakufén ide sénarigoy odoroy de Judio, sani de sénugu rotémulik bé kébagér i no ingéd. Endob sénékém rosaén i kétulik ruwe de.

32 Témérénun muret fantag bé de énggéétah doétéw ménunur bé Tuluse, loo bé ro Gideone, roBarak, Samson, Jeffe, Dabid, Samuel brab sénarigoyTuluse muret bé kébéréh ne. Non kulang i gai guwemuret fantag bé kéluhana ruwe. 33 I de dumo bero,sabaf bé kéunur ruwe, ménsétiboh ro bé de ségiyodo dakél ingéd atin téménaban ro. Méngguléw rométintu, atin énggédot roy fénasad i Tuluse. Atini de dumo bero énggétigémo roy ba i de mérayarbrab do émbaraw dakél binatang féndawét leoninok énda gékekeo ro bero. 34 Atin i de dumo berosabaf bé kéunur ruwe, énda méntuwég ro dob detoow fo dakél do aféy. Atin i de dumo bero éndaménléhu ro bé de sundang i de sébanil bero. Fiyonfo ké mélubay ro, ménwaléy ro émbagér sabaf békéunur ruwe inok gétabana roy de sundalo sébanilbero tidéw dob de ségiyo ingéd. 35 Atin wén soy delibun bero méntébule i de nga ro sabaf bé kéunurruwe.

De Judio 11:36 210 De Judio 12:24Atin i de dumo bero, ménléhu ro bé kéférasaye

bero, non ménika ro tangéyén. Mas ménuyot romérasay brabméléhu inok tébule ro brab gédoté roytoowe na fo fiyo kéfaguyag. Rénigo roy ni sabaf békéunur ruwe bé Tuluse. 36 I de dumo bé de munur,déniyangka ro bero brab bénadas ro bero. Atin i dedumo bero, nikét ro brab fénrisu ro bero. 37 I dedumo bero, ménléhu ro bé kéibérone bero batéw.Atin i de dumobero, sénufak ro bero bé ragarie. Atini de dumo bero, téniboh ro bero bé sundange atinménléhu ro. Atin i de dumo bero, énda i do kégal rosaliyu bé kulit i de bili-bili brab do kulit kambing.Toow ro fo méskinan brab toow ro fo ménrasay.38 Atin i de dumo bé de munur ni, énggétagaka royde lawi ro brabménangéy ro bati dob de gonon éndai do étéw de bati brab dob de tuduk, brab dob detakub brab dob de tosong fantad non férasayén ro.Enggiton énda fo médait i de tete étéw sétifon dobduniyae ni bé de ni do fiyo étéw munur bé Tuluse.

39 Toow fo ménsuwat i Tuluse bé de ni do étéwsabaf bé kéunur ruwe. Gido loo, énda séna énggédotroy fénasad i Tuluse irayén bero. 40 Non bénantaki Tuluse betom i toowe na fo fiyo aguwon. Mélawkailanga ro ongot-ongot betom do étéw béleewe,inok tumané noy fasad ne bero séréngan betom.

121Mélaw gétédémo tom i de médoo do énggéétah

étéw do méégét ro munur bé Tuluse. Atin maakténgténgé ro betom béleewe ni. Atin i betome,maak sékuya tom bé lala ruwe téméngténg. Mélawfatut tagaké tom i de éntingayén funa tom métanaléméntu. I atag i ni kébéréh gu, fatut tagaké tomi de sala funa tom énda gérigo bé kétayay Tuluse.Atin fatut mégéror tom rémigo bé galbék i Tuluse.2 Atin fatut féégété tom i kéfégitung tome fantagbé Jesuse, sani émféunure betom brab émféégétebé kéunur tome. I Jesuse, féndayaén i de étéwkémélabo de dob kruse. Atin fiyon fo kémékémalaykéléhu ne dob kruse, énda fégitungé no de. Yamulafénggitungén i kéoror ne ké gilid i kérasay ne. Atinbéleewe ni diyo ménsar fingé dob kuwonoy Tuluseméguléw.

3 Fétuntay gom i ménrigowe dob Beene. Fén-dayaén i de tete étéw émférasay de. Mélaw ibegome, fatut fébagér gom i de fédéw gom brabkagom témérén munur, fiyon fo ké wén i émférasaybegom. 4 Non fiyon fo ké atuho kom i salae, éndaséna féléhuén gom sabaf bé kéunur gome. 5 Awénggélifoto komén i kébéréh i Tuluse dob begomedo ngaén, sani kébéréhe émféfiyo bé de fédéw gom?Bang i Tuluse, “Nga gu, fétuntay go ké fifité ku beemsabaf bé de salaém. Atin kago tete i fédéw me de kéfifité ku beem. 6 Non i de étéw fifité ku ké mésalaro, beroy de étéw kégédawa ku. Atin i de étéwfifité ku ké rémigo ro tete, beroy de étéw ténayakufgu maak do nga gu.” 7 Mélaw amuk mérasay tom,tingkél gom atin fégitung gom maak fifitéy bohgome begom sabaf bé de sala gom. Non amukkérasayan gom, gétiga kom i Tuluse ténayakufénbegom maak do ngaén. Non i kéluhanay de boh,fifité roy de nga ro amuk rigoné roy tetee. 8 Atinamuk énda fifitéy Tuluse begom ké mésala gom,békén gom do tintu ngaén, éndob do ngaén saén

dob liyuwe. 9 I de katom boh dob fantade ni, fifitéro betom ké rémigo tom tete. Atin mélaw basanatom bero. Mélaw, toow fo fatut ké fédayaé tom iTuluse méguléw betom. Non Beeney Abay tomedob lawayo atin irayén betom i umule magufusa kérigoné tom i ni. 10 I de katom do boh dob fantade ni,fifité ro betom ké nga tom séna, loo bé gékarangaruwe fiyo. Endob i Tuluse fifité no betom inoktabanga no betom minut métintu loo bé kétintunuwe. 11 Amuk fifitéy Tuluse betom, mika tom debé no gai brab tete i de fédéw tom de. Endob sabafbé ni moror tom demoso ké gégumah i gaiwe waléytom métintu brab métanék i de fédéw tom.

12 Mélaw, do dumo gu, amuk maak lugotén gomrémigo bé kétayay Tuluse féégét gom i kéunurgome. 13 Taus gom agéw dob métintuwe aguwoninok i de étéw énda séna méégét i kéunur ruwe,amuk gito ro begoméndaminut romélubay, yamulaminut méégét i kéunur ruwe.

14 Rigo gom i kéluhanay de gérigono kom dobkéluhanay de étéw inok énda gésékérit gom. Atinfétintu gom sénga tékélid, non amuk énda métintugom, énda gito gom i Kadnane moso. 15 Atin ingatgom inok énda i ségétéw begom témérén témayakufbé kégédaw i Tuluse. Non i étéwe loo bé ni ségiléwbé nohoke féla brab bisay onok ne, non mégukéti de munur. Atin been i niy funay de dumo nomunur waléy so gésala. 16Atin ingat gom inok éndai ségétéw begom waléy mékérésik i adat ne taloono diguré noy Tuluse, loo bé rénigo Esawe bé dogétah. Non énda génulaa noy kuwagib ne tidéw dobTuluse. I kuwagibe ni kaan, non been i ofo. Endobfénbéléyén i kuwagib ne dob tuwaréy ne inok géamasaén ségule. 17 Gétiga kom, tidéw béno ménuyot deké ongotéy boh ne dob Tulusey féfiyoné no. Endobéndaén fakayén, non fiyon fo ké kémérew, éndaénméfégalin i rénigo nuwe bé kéféluluk ne bé kuwagibne inok gédoté no saén i kaamae.

18 I aguwo tome mangéy dob Tuluse, éndaségiléwén bé aguwoy de katufua tom do Judio.Non fénfégédét ro dob sébaane tuduk gito ro, sanituduke féndawét Sinai gonoy mérinoe aféy. Délé-mon diyo non bé mégéfole rawén brab émbagéreréfuruh. 19Atin bé béno, ménbéréh métanug i tém-buriwe brab méntanug i kébéréh i Tuluse. Atin i deétéw diyo, amun énggélingoo roy ni émbéréh, non-got roy éndaén damén émbéréhén ségule, 20 nontoow ro de fo ménggilak. Non ménbéréh mano,“Amuk wén i kémuwah bé tuduke ni, fiyon ayam,kailangan féléhuén ibéron batéw.” 21 Atin toow fomékégilak i no gonon gito ro. Mélaw ménbéréh iMoisese mano, “Lémukubu bé kégilak guwe.”

22 Endob i betome, békén loo bé nan i kéfégédéttome dob Tuluse. Nonmaakmagéw tomdob tudukeSion gonoy ingéd i méuyage Tulus. I ni ingédféndawét Jerusalem diyo dob lawayo, gonoy firoyengibu télaki. 23 Maak fégédét tom dob de sungunga i Tuluse, sani de étéw ménsulat i de dawétro dob lawayo. Diyo ro ménlimud toow fo moror.Atin fégédét tom dob Tuluse, sani kémukume békéluhanay de étéw. Atin ménfégédét tom so dobde rémogor i de ménléhu do métintu étéw, sani defénwaléyén do toow fo métintu dob lawayo. 24Atin

De Judio 12:25 211 De Judio 13:25ménfégédét tom so dob Jesuse, sani réménigowebé mantuwe aguwon inok gétanggafay Tulusey deétéw. Atin ménfégédét tom so dob dara Jesusefénirik. Toow na fo fiyoy dara Jesuse bé dara Abele.Non i dara Jesuse been i tanda i kégédaw i Tuluse.Endob i dara Abele, been i tanda i kékukum i Tuluse.

25 Mélaw ingat gom inok énda mika gommégélingo bé kébéréh i Tuluse. Nonménkukum i deénggéétah do étéw ménika mégélingo bé Moisesesani sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne dobduniyae ni. Mélaw i betome so, amuk énda munurtom bé kébéréh i Tuluse tidéw dob lawayo, toow nafo énda géséliyah tom bé kékukum i Tuluse. 26 Bédo gétah, ménkuyung i duniyae non ménbéréh iTuluse. Endob béleewe ni, wén i fasadén mano,“Kuyungé ku man ségule i duniyae brab lawaye so.”27Ay niy atag i ni kébéréh: Mékédan i de éntingayéndo mékuyung, sani de lénimbag i Tuluse. Mélaw ide éntingayén énda mékuyung ro énda mékédanro.

28 Mélaw fatut fésalamat tom dob Tuluse,non géahur tom dob kéféguléw i Tuluse éndamékuyungén taloo no mékédan. Fatut féngadafétom i Tuluse loo bé kétaya nuwe de. Atin fatutbasana tom i Tuluse brab mégilak tom mémélis béde suguén. 29Non aféy i fégékukum i Tuluse.

131 I betome do sédumon munur bé Kristowe, fatut

fétausé tom i késégédaw tome. 2 Katom lifotén itémayakufe bé de étéw énda séna gélolo tom de dobde lawi tom. Wén i de étéw ténayakuf roy de étéwénda séna gélolo ro bero, éndob i toowe, ténayakufroy de télaki, éndob énda gétiga ro de. 3Atin kagomlifotén i de férisu. Fatut méuray i na gome beromaak begom soy de ménférisu diyo dob berowe.Ségiléw so bé de mérasay, fatut méuray i na gomebero maak begom soy kérasayan, brab fatut fagifatgom bero.

4Atin fatut basana kom kéluhanan i késébawage.I de sébawag fatut énda sétayan ro bé de ségiyo.Non kukuméy Tulusey de étéw sétayan ro saliyu bébawag ruwe brab de bigaén.

5Atin kagom fésubranén i kétaya kome bé kurtae.Fatut kasukudan gomén bé wéne dob begome. Nonbénréh i Tuluse mano, “Enda tagaké ku begom,taloo no fédayaé ku begom.” 6 Mélaw sabaf békésarig tome bé Tuluse, fatut béréhé tom matom,“Kadnan i témabangane begén. Mélaw énda mégi-laku bé de étéw brab kérigo ruwe begén.”

7 Fégétédém gom i de énggéétah do odoron, sanide sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne dob be-gome. Fégitung gom i de fiyo adat ro brab de rigonéro taman kéléhu ro. Iring gom i kéunur ruwe. 8Noni Jesu Kristowe, énda émfégalino. Yamula ségiléwso tidéw féganay taman béleewe ni, brab tamansa taman. 9 Atin kagom munur bé de ségiyo-giyokétoro funa kom témérén munur bé toowe kétoro.I kégédaw i Tuluse féégété noy kéunur tome. Endobi kéodorone bé de sugu bé atiy de amaén éndagéamaa tom de, énda fo féégété noy kéunur tome.I de étéw odoro roy de ni do sugu, énda gétabangano bero.

10 I betome do munur bé Kristowe, wén i tulaktom, sani Jesu Kristowe. Endob i de fadi i deJudio, sani de témulak séna dob lawie féngadafandob Jerusalem, énda i kuwagib ro mama bé katometulak. 11 Gétiga tom amuk témulak i de Judio, igérotore fadi i de Judio, muwit bé dara i ayameténulak mangéy dob Toowe fo Mékétéfu Sibéy inokirayén dob Tuluse inok kédané noy de sala. Endobi de lowoh i de ayam do fénléhu, métuwég dobliyuy ingéde. 12 Been i niy funa Jesuse ménléhudob liyuy ingéde Jerusalem, inok kédané noy de salai de étéw bé dara ne inok mélinis ro dob adafayTuluse. 13Mélaw fatutmangéy tomdob liyuy ingédeinok géfégédét tom dob Beene. I atag i ni, fatuttagaké tom i adat i de Judio inok sémarig tomsaén bé Jesuse. Fatut rigoné tom i ni fiyon fo kéfémalané ro betom séréngan bé Kristowe. 14 Nonénda i ingéd dob fantade ni gono tom bati taman sataman. Yamula ongot-ongoté tom i tintuwe ingédtom batio tom moso. 15 Mélaw fatut dayéwé tomdémoyun i Tuluse, atin fayagé tom i kéunur tomebé Jesuse. Non been i nan i maake kétulak tom béJesu Kristowe, sani fadi tome. 16Atin kagom lifoténi rémigowe fiyo brab sétabang gom, non i ni adatmaak tulak so émfésuwat bé Tuluse.

17 Fatut odor gom bé de sugu i de odoro komdo munur bé Kristowe. Non beroy de démoyuntémulama bé kéunur gome inok minut mégét. Nonwén moso i gai susinéy Tulusey de galbék ro ké fiyotaloo no énda. Atin amuk modor gom bé de suguro, moror ro gémalbék. Atin amuk éndamodor gombé de sugu ro, waléy tete i de fédéw ro atin éndatabanga ro begom.

18 Fétaus gom i kédasala kome begey. Gétiga keyénda i rénigo gey tete non téménlama gey rémigofiyo sénga tékélid. 19 Atin ongoté ku dob begomedasala kom begén dob Tuluse inok géséfuleu magadmangéy dob begome.

20 Ténébule i Tulusey Kadna tome Jesu Kristo.Atin amun ménléhu i Jesuse, i dara ne ménwaléytanda i mantuwe aguwon rénigoy Tuluse inok tang-gafé noy de étéw. I ni aguwon énda mékédanotaman sa taman. Atin sabaf bé kéléhu Jesuse maakBeeney toowe fo fiyo témalima begom domaak bili-bili. 21 I Tuluse fétanéké noy de fédéw, irayén daménbegom i kéluhanay de kailanga kom inok gérigonokom i kétaya nuwe. Atin tabanga Jesuse daménbetom inok gérigono tom i funay Tuluse mésuwat.Médayéw damén i Jesu Kristowe taman sa taman.Amen!

22 Do dumo gu, ongoté ku begom bé fétingkélgom mégélingo bé ni sénulat gu funay de fédéwgom émbagér. Non énda métaah i sulat guwe nibegom. 23 Méuyotu de ké gétiga kom i fantagebé dumo tome Timoteo. Méntangéyén tidéw dobférisunone. Amukmagad damén i kégumah ne dini,géodor begén ké angéyé ku begom tukawén.

24 Ségifa gom begey i kéluhanay de odoro kom doétéw i Tuluse. Atin i de dumo gom munur bati dobingéde ni Italiya, ségifaé ro begom.

25Mégédaw damén i Tuluse begom kéluhanan.

Santiago 1:1 212 Santiago 2:5

I Sulat SantiagoweSantiagoy dawét i lagéye séménulat bé ni sulat.

Been i tuwaréy Jesu Kristowe. Sénulatén i ni sulatdob de kéluhanay de munur bé Jesuse.

Dob ni sulat, ténoro Santiagowe bé fatutféténgténg i de étéw i kéunur ruwe inok gitontintu ro fo munur. Ténoroén bé fatut ro rémigofiyo brab métintu émféténgténg bé kéunur ruwe.Ténoroén bé amuk énda fiyoy de rigoné ro, énda iatag i kéunur ruwe.

1 Begéney Santiagowe, sani sugu-suguéy Tulusebrab Kadnane Jesu Kristo. Sulata kuy kéluhanayde étéw i Tuluse do ménbéragar dob de séségiyo-giyo do ingéd dob duniyae ni. Ségifaé ku begomkéluhanan.

2 Do dumo gu munur bé Jesuse, oror gom amukkérasayan gom bé médoowe do kéténgkad begom.3 Non gétiga kom amuk fédayday gom munur kéténgkadén i kéunur gome, waléy mélaw témingkéli fédéw gome. 4 Atin fatut fo fétingkél gom inokwaléy gom toow fo métintu brab énda i kulang dobkétintu gome. 5 Endob amuk wén i ségétéw begomkulang sénay kégétiga nuwebé fatute, ongot gomdedob Tuluse. Atin iraya no begom bé kégétigane nontoow fo mégédaw i Tuluse brab méuyot fo témantumiray dob kéluhanane. 6 Atin amuk démasal gommongot, fatut toow gomde fomunur bé gédoté komi ongoté kome, kagom féruwo-ruwonén i de fédéwgom. Non i étéwe ruwo-ruwoy fédéw ne, démoyunémfarin i itunga nuwe, ségiléwbé bagéle dob dogotemagéw sabaf bé kéfanir i réfuruhe de. 7 I étéwe loobéni, békénén fatut kémarangbé iray i Kadnanedobbeeney no ongoté no. 8Non ruwo-ruwoy fédéw ne,énda sémarigén bé Tuluse. Brab énda fo gétiga node ké atiy toowe fo kéuyoto no rigoné no.

9 I de méskinan do munur bé Kristowe, fatut romoror non fégérotoréy Tuluse bero. 10 Atin i dekawasa do munur bé Kristowe, fatut ro so morornon fégérifantadéy Tuluse bero. Non amuk méléhui kawasawe, ségiléw saén bé kéléhu i de flores, nonmékédan i tamuk ne dob beene. 11 Non i de flores,amuk sémbang i térésange, toow fo méduf atinméléhu i de flores. Mégangu ro brab éndaén fiyoyfalas ruwe. Loo bé niy kébinasay kawasawe étéw bélala ne fégéror gémalbék kémurta.

12 Moror i étéwe fédayday témingkél brab sé-marig bé Tuluse dob gaiwe téngkadén. Non amukgilid i kéténgkade de, gédoté noy umule magufusasani barase fénasad i Tuluse irayén dob de étéwméimu bé Tuluse. 13 Atin amuk wén i ségétéwménsala sabaf bé kéténgkade de, békén fatut béréhéno mano, “Tulus i téméngkade begén inok rigonékuy salae.” Non i Tuluse énda téngkadé noy deétéw inok rémigo ro sala, atin énda i géténgkadbé Tuluse. 14 Endob i toowe, kéluhanay étéweméténgkad ro amuk féfanangguwit ro bé de tetekétaya ro. 15 Tidéw béno, amuk modor ro bé detete kétaya ro, mésala ro. Brab amuk démayday rorémigo sala, méléhu ro. 16Mélaw do gulaané ku do

dumo gu, kagom fégitungén de ké fésalaéy Tuluseyétéwe, non békén toow i nan.

17 I kéluhanay iray i Tuluse, fiyo. Brab i kéluhanaytoowe fiyo, tidéw dob Abaye Tulus, sani lémén-imbage bé kéluhanay réméndawe dob lawayo. Ide ni do éntingayén, émfarin i kéréndaw ruwe.Endob i Tuluse, énda émfarino. 18 Non been i niykétaya nuwe, fénwaléyén betom do ngaén bé toowekébéréhén, inok waléy tom do toow fo gérotor békéluhanay de éntingayén do lénimbagén.

19Do dumo gu, fégétédém gom i ni, kagommagadmékérit. Yamula fégélingo gom na métah, tidéwbéno, been nay no béréh gom. 20 Kétayay Tuluseké rémigo gom fiyo, éndob énda gérigo gom fiyo kémékérit gom. 21Mélaw tagak gom i demékérésik doadat gom brab kagomén rémigo tete. Unuro kom iTuluse brab rigo gom i kétaya nuwe. Enggélingookomén i kébéréh i Tuluse. Atin béleewe ni, fatutmunur gom bé kébéréh i Tuluse sani mémukasebegom bé de sala gom.

22 Mélaw odoro kom i kébéréh i Tuluse. Bulukfégélingoé kom saén i kébéréh i Tuluse éndob éndarigoné kom de, fagakara kom saén i kagome lowoh.23 I étéwemégélingo saén bé kébéréh i Tuluse éndobénda odoro no de, ségiléw bé étéwe téméngténg dobféngalungone, atin gito noy falas ne. 24Endob amukénggilid gito noy falas ne atin magéw, atin tékédan,sonom so béno mélifot bé falas ne. 25 Endob iétéwe toow fo féganadé no brab odoro noy kébéréhi Tuluse, békén saén fégélingoé no brab magadgélifoto no, gédoté noy de kéfiyonon tidéw dobTuluse bé kéluhanay de rigoné no. Atin i kébéréhi Tuluse, been i niy tintuwe kukuman énda i kulangde, mémukas bé de étéw dob de sala ro.

26 Amuk émbéréh i ségétéwe étéw méngintuluskun, éndob énda fo démilaén tuko ké émbéréh, éndai atag i kéféngintulus ne, atin tugio noy kaane solowoh. 27Dob karang i Tuluse, i toowe méngintulusdo étéw, tabangé roy de kérégénan libun do baléw,brab tabangé roy de kérégénan nga énda i do lukésro. Atin i de étéw do tintu fo méngintulus éndaodoro roy de éntingayén do tete dob duniyae ni,inok énda waléy ro tete.

21 Do dumo gu munur, séménarig gomén bé Jesu

Kristowe barakatanKadna tom. Mélawénda fatuténké wén i isu ramigo kom. 2 Ufama, amuk sélimudgom méngadaf bé Tuluse atin wén i ruwo gétéwétéw gégumah. I ségétéwe de fiyoy kégal ne brabtéménising bélowon. Atin i ségétéwe de méski-nan brab ménkusi i kégal ne. 3 Atin amuk toowfo fégadata kom saén i kawasawe de brab féésarékom dob toowe fo fiyo ésaran, brab énda féésarékom i miskinane de taloo no féésaré kom saén dobsuduwe, énda fo fiyoy adat gome. 4 Amuk rénigogom i ni, ménsala gom bé kéramig gome, atin tidéwdob de tete kéfégitung gom i de ni kékukum gom.

5 Fégélingo gom do gulaané ku do dumo gu.Fénémili i Tulusey étéwe méskinan inok waléy romaak kawasa sabaf bé kéunur ruwe. Non i kéunurruwe, been i kékawasa ruwe. Atin waléy ro so dokaan étéw féguléwo no. Féguléwo no bero non

Santiago 2:6 213 Santiago 3:14been i niy fasad i Tuluse dob kéluhanay méimuebé Tuluse. 6 Endob i begome, siyawé kom i deméskinan. Ati de étéw do énda mégédaw ro begombrab fégésé ro begom uwitén mangéy sékukum dobde kéfédéwan? Békén i de méskinan, yamula i dekawasa. 7 Been soy de niy de étéw béréhé roy teteefantag bé fiyowe dawét Jesuse sani gefee betom.

8Wén i toowe fo gérotor sugu gébasana tom dobMénsulate Kébéréh i Tuluse mano, “Féimu go bédumomuwe loo so bé kéféimume bé kaame lowoh.”Amuk unuro kom, gérigono kom i fatute. 9 Endobamuk wén i isu ramigo kom atin basana kom saén ide étéw bé de fiyo kégal ro, taloo no bé kédooy dekurta ro, ménsala gom. Non fénlis gom i kukumaneniray Moisese. 10 Atin amuk énda odoro kom isébaane sugu dob kukumane, maak énda so nodorokom i kéluhanay de kukuman. 11Ufama, békén saénbénréh i Tuluse mano, “Kagom sétayan bé ségiyowesaliyu bé bawag gome.” Bénréhén somano, “Kagomméméléhu.” Mélaw fiyon fo ké énda dufangé komi bawag gome, éndob ménméléhu gom étéw, éndaso nunuro kom i kukumay Tuluse. 12 Ingata kom ide rigoné kom brab de béréhé kom, non i Tulusekukumé no begom bé kukuma nuwe fégéfukas béde étéw dob de sala ro. 13 Non énda méuray i nayTuluse bé de étéw énda méuray i na ruwe bé dedumo ro. Endob i de étéw méuray i na ruwe bé dedumo ro, éndaén kailanga roymégilake bé kékukumi Tuluse.

I kéunure brab fiyowe galbék14Do dumo gumunur bé Jesuse énda i lantékén ké

émbéréh i ségétéwe étéw mano, “Munuru,” éndobénda giton i kéunur ne dob de rigoné no. Endatoow i kéunur ne, mélaw énda séna mékédan i desalaén. 15Ufama, amuk wén i ségétéw munur, brabénggumah i de dumo no munur dob beene. Atintoow ro fo méskinan, kulang i de kégal ro brab éndai amaé ro. 16 Amuk béréhé no saén dob berowemano, “Fiyo damén i de fédéw gom. Brab gégédotgom damén do kégal gom brab amaé kom,” éndobénda fo niraya no bero tabang, énda i lanték ide kébéréhén. 17 Ségiléw bé nan i étéwe béréhéno munur kun bé Jesuse, éndob énda fiyoy rigonénuwe. Mélaw giton i énda toow i kéunur ne.

18 Amuk wén i émbéréh mano, “Fakay méfukas iétéwe sabaf bé kéunur ne. Atin fakay so méfukasi étéwe sabaf bé de fiyo rigoné no.” Endob ay niykésumbulo kuwe de. Enda fakay méfukas i étéweké munur saén bé Jesuse atin énda fo fiyoy rigonénuwe. Non i begéne, fégito guy kéunur guwe dobfiyowe rigoné ku. 19 Amuk wén i étéw munurbé sébaan saén i Tuluse, fiyo, éndob kulang i nankéunur. Non fiyon i de saitan, munur ro so loo bénan, atin lémukub ro bé kégilak ruwe de. 20 Toowfo dufang i étéwe loo bé nan, mégitung kailangansaén i munure. Toroé ku begom bé énda foy lanték ikéunur i étéwe ké énda so giton i de fiyo rigoné no.21 I katufua tomeAbraham, ati funa nuweménwaléymétintu dob adafay Tuluse? Ménwaléymétintu dobadafay Tuluse sabaf bé rénigo nuwe, amunménodorbé sugu i Tuluse tulaké no damén i nga ne Isakdob ahayane féngadafan. 22 Mélaw gésobuto toménggéodor bé sugu i Tuluse sabaf bé kéunur ne.Mélaw fénggito no toow i kéunurne bé rénigonuwe.

23 Mélaw gétiga tom toow i Ménsulate Kébéréh iTuluse mano, “I Abrahame ménunur bé Tuluse.Atin i Tuluse kénarangén i Abrahamemétintu sabafbé kéunur ne.” Mélaw i Abrahame féndawétén“DumoyTuluse”. 24Mélawgétiga tom, i étéwewaléymétintu dob adafay Tuluse sabaf so bé de rigoné no,békén saén sabaf bé kéunur ne.

25 Ségiléw so bé niy libune sundal féndawét Ra-hab. Non ménwaléy métintu dob adafay Tulusesabaf bé fiyowe rénigo no. Non ténayakufén i deJudio do sénugu, tidéwbéno ténabangano bero inokgéféraréy ro mangéy bé ségiyowe aguwon.

26 I lowohe, amuk éndaén bati diyo i rémogor ne,ménléhu i nan lowoh. Ségiléw so bé ni, i kéunuri étéwe énda gitono dob de fiyo rigoné no, maakménléhu i kéunur ne non békén toow.

3I dilae

1 Do dumo gu, fiyo ké énda médoo gom waléytémoro. Non i begeye do témoro, toow na foméégéti kéfénginsaay Tuluse begey dob gaiwe kémukummoso. 2 I kéluhana tome do kéilawan, énda dé-moyun katabuwan i de rigoné tom. Amuk wéni étéw gébéréh katabuwan sénga tékélid, énda igétébo de. Fakay géféguléwo noy lowoh ne nonfalan fiyoy de kébéréhén. 3Ufama, i gefee bé kudae,amuk rigono no kakang i ba i kuda ne, gébalengono fiyon udenén féayo no de. 4 Loo so bé niydakéle barko féagéwéy émbagére réfuruh. I suwil ibarkowe toow fo kloh, éndob been i niy usaréy kafi-tane bé barkowe fégéfanangguwitén de dob kétayanuwe ayo no. 5 Atin ségiléw so bé niy dilae. Nonfiyon fo ké toow fo kloh, géusaran fégéfébantug-bantug.

Ufama, i bukae talunmétuwég bé klohe saén aféykémélégéb. 6Atin i dilae, mésut i médoowe gékélasido tete, funay de itunga tom brab de fédéw tomwaléy so tete. I dila i étéwe gétuwégo noy fédéwne, non i aféy i dilae tidéw dob uleone emferno. 7 Ikéilawane, géféguléwo noy kéluhanay de binatang,do kloh manok, do sédo, brab do ulé. Non gélaya-may kéilawaney deni. 8Endob énda i étéwgélayamanoy dila ne. I de dila tom toow fo gérigono roytetee brab énda méféguléwo no. Ségiléw bé bisawenon mékébinasa. 9 Usaré tom fégéfésalamat dobKadna tome brab dob Abaye Tulus. Endob usarétom so fégéfémula bé de dumo tom étéw, sani delénimbag miring bé Tuluse. 10 I fiyowe kéfésalamatbrab i tetee kéfémula, ségiléw ro tidéw dob ba iétéwe. Do dumo gu, énda fatut mérigoy ni. 11 Endai fiyo wayég brab féla wayég ké sébaan saén i séfuteésuto ro. 12 Atin do dumo gu, i sébaane kayéwénda géfégonokén saliyu saén bé kaane onok. Endagéfégonokén ruwo gékélasi onok, i sébaane de fiyobrab i sébaane de tete. Atin i séfute miray bémétimuse wayég énda géirayén bé fiyowe wayégénda métimusén.

13 Amuk wén i ségétéw begom toow fo gétiganbrab dakél i kégésobut ne fatut fégito no dob defiyo rigoné no ula-ula. Atin fatut térifantad bé lalane rémigo fiyo inok féténgténgén i kégétiga nuwe.14 Endob amuk médaléw, taloo no méitung énda

Santiago 3:15 214 Santiago 5:12fatutén félangka-langka taloo no béréhé noy tugiefantag bé toowe kétoro. 15 I kégétigane loo bé nanbékén tidéw dob lawayo. Yamula tidéw saén dobduniyae ni. Békén tidéw dob Rémogor i Tuluse,yamula tidéw dob Satanase. 16Non i étéwemédaléwbrab méitung rigoné no soy médoowe gékélasi dotete brab fébukué noy de étéw. 17 Endob i étéwewén i kégétiga no tidéw dob Tuluse, toow fo fiyoyadat ne. Atin mika sétiboh. Brab mégédaw bé dedumo no, énda kérito no bero. Tintu fo méuray ina nuwe bé de dumo no brab rigoné noy fiyowe dobberowe. Atin énda i isu ramigo no bé de étéw brabénda ubo-ubo saén i de rigoné no. 18 I étéwe kédanénoy késétibohe, uwité noy de fiyo rigonén.

41 Ati tidéwoy de késétiboh gom brab de késéédél

gom? Tidéw dob de tete kétaya kom démoyunsétiboh bé de fiyo kétaya kom dob de fédéw gom.2Wén i do kétaya kom, éndob énda gédoté kom de.Mélaw méuyot gom méméléhu. Wén i do kéingarakom, éndob énda gédoté kom de. Mélaw méuyotgom séédél brab sétiboh. Atin i funa kome éndagégédot bé de kétaya kom, non énda ongoté komde dob Tuluse. 3 Atin amuk mongot gom, éndagédoté kom de, non tete i funa kom demongot. Nonménongot gom inok gédoté kom i de éntingayénfégérigo gom bé de tete kétaya kom. 4 Ségiléw gombé ségétéwe libun wén i ségiyo tayané no saliyu bébawag ne. Aw énda fo gésobuto kom de ké amukséloyuk gom bé de tete éntingayén dob duniyae ni,sébanil gom bé Tuluse? Non i étéweméuyot rémigotete, waléy sébanil bé Tuluse. 5 Kagom fégitungénde ké énda i lanték i Ménsulate Kébéréh i Tulusemano, “I Rémogor i Tuluse bati dob betome toow fomédaléw.” Mélawmika de fo ké wén i ségiyo kétayatom saliyu bé Tuluse. 6 Endob toow fo mégédaw iTuluse betom. Non wén soy Ménsulate Kébéréhénmano, “I Tuluse sébanil bé de étéw félangka-langka,éndob mégédaw bé de étéw térifantad.”

7Mélaw odor gom bé kétayay Tuluse. Atin atuhokom i Satanase, atin mélaw méraréy tidéw dobbegome. 8 Fégédét gom dob Tuluse, atin i Tulusefégédét so dob begome. I de begom do ménsala doétéw, tagak gom i de tete adat gom. I de begomdo ubo-ubo saén do munur, félinis gom i de fédéwgom inok waléy gom tintu fo munur. 9 Fatut tete ide fédéw gom brab kérew gom non bé de tete adatgom. Térén gom oror, fatut gom émbuku. 10 Fatuttérifantad gom dob adafay Tuluse, atin fégérotoréno begom.

11Do dumo gu munur bé Jesuse, kagom sédowoy.I étéwe dowoyé noy dumo nuwe brab kukumé noydumo nuwe, maak dowoyé no brab kukumé nosoy kitabe. Atin amuk kukumé noy kitabe, maaktéfégérotor bé Tuluse, atin mélaw éndaén modorénbé kitabe. 12 Endob Tulus saén i miraye bé kitabebrab Been saén i kémukume. Been saén i gébina-sawe bé étéwe brab Been soy gétabange de inokénda mébinasa no. Endob i betome, énda i kuwagibtom kémukum bé de dumo tom, non kéilawan tomsaén.

13 Fégélingo gom begén, sani de begom do ém-béréh makom, “Béleewe ni taloo no démo mangéygey dob sébaane ingéd. Atin diyo bati gey ségébélin-tuwa inok émfébéléy gey brab gégédot gey médookurta.” 14 Kagom émbéréh loo bé nan. Non éndagétiga kom i mérigowe dob begome bé démoe. Noni de kéilawan, ségiléw saén bé ménifise rawén gitonbrab magad méalfa. 15 Ay niy fatute béréhé kom,“Amuk kétayay Kadnane, taus tom méuyag brabrigoné tom i ni taloo no rigoné tom i nan.” 16 Endobbéleewe ni, félangka-langka gom brab fébantug-bantug gom. Enda fiyoy nan.

17 Amuk wén i étéw gétiga noy fatute rigoné no,éndob énda rigoné no de, ménsala.

5Fantag bé de kawasa

1 I begome do kawasa étéw, fégélingo gom begén.Fatut kérew gom brab ruung gom sabaf bé dekérasay gom gégumah moso. 2Non i de balilaga dotamuk gom waléy do mérénah. Brab i de médoo dokégal gom amaéy de ifés. 3 Atin i de bélowon brabdo filak do nitong gom, waléy do tangisén. Brabi kétangisé ruwe fégito roy énda nusar gom i dekurta gom fégétabang bé de méskinan. Mélaw toowfo gétimal i kékukume begom. Non nitong gom ide médoo kurta gom taman dob tamfaday de gai.4 Enda bénayada kom i de géménalbék dob fantadgome. Atin i de kurta énda fénggébayad gom de,been i de niy usaréne fégétébo begom dob adafayTuluse. Atin i de kétébo i de étéw géménalbékdob fantad gome, énggélingooy toowe fo barakatanKadnan Tulus. 5 Toow gom fo kawasa brab fiyoygoho kome dob duniyae ni. Endob ségiléw gom béde ayam do fénbobo inok sumbalién. Atin i begomefénbobo gom i lowoh gome. 6 Non kénukum gombrab fénléhu gom i demétintu do étéw énda natuhoro begom.

7 Endob i begome do dumo gu, tingkél gomtaman dob gaiwe séfule i Kadnane. Iring gom bémohoke toow fo témingkél ongot-ongot bé gaiwerémana inok témunoh i nohok ne atin gékétéwono. 8 Ségiléw so bé begome non fatut tingkél gom.Fatut féégét gom i késarig gomenon gédétén i gaiweséfule i Kadnane.

9 Do dumo gu, kagom séséndit, inok éndakukuméy Tuluse begom. Endamérayu i kémukume,éndaénmérugay i kégumah ne. 10Do dumo gu, iringgom i de sénarigoy Kadnane muret bé kébéréh nebé do gétah, non toow ro fo témingkél démaydaymunur fiyon fo ké fénrasay ro. 11 Kénarang tombero do toow fo moror non énggétingkél ro dobde gai do mérégén. Atin gétiga kom i fantage béségétéwe étéw féndawét Job bé do gétah. Toow fotéméningkél démayday munur fiyon fo ké toow foménrasay. Atin gétiga kom soy toowe fo kéféfiyoyKadnane de amun énggilid ménrasay. Non i Kad-nane toow de fo mégédaw brab méuray i na nuwede.

12Atin do dumo gu, ay niy toowe fo balilaga sugugu begom. Amuk rémigo gom fasad, kagom sémafa.Kagom béréhén de makom, “Gitoy lawayo” taloono “Gitoy fantade”, taloo no udenén béréhé kom

Santiago 5:13 215 Santiago 5:20fégésafa gom. Sugatén i kébéréh gome, “Hoo” taloono “Enda”, inok énda kukuméy Tuluse begom sabafbé ni kébéréh gom.

13 Amuk wén i ségétéw émbuku begom, fatutdémasal. Amuk wén i ségétéw moror begom, fatutkémanta dayéwénoyTuluse. 14Amukwén i ségétéwdéméruun begom, fatut fétawagén i de odoroy demunur dob gono kome, inok dasala ro brab lulawaro nor bé lala ruwe mongot dob Kadnane. 15 Nonamuk tintu ro fo munur, i Kadnane féadi-adiné noydéméruune ni sabaf bé kédasal ruwe. Atin fésaga-day Kadnaney de salaén. 16 Mélaw, fatut séfayaggom i de sala gom, brab sédasal gom dob Tuluse,inok adi-adi gom. Non toow fo barakatan i kédasal imétintuwe étéw. 17 I Eliase bé do gétah, kéilawan soségiléw bé betome. Atin amun ménbagér i kédasalne mongot ké énda férana i Tuluse de, énda i ranabé méntéléwe gébélintuwa brab ném gétérésangkélungonon. 18 Tidéw béno, amun déménasal manmongot rana, fénrana i Tuluse brab i de nohoktéménunoh ro dob fantade.

19 Do dumo gu, amuk wén i ségétéw begomténagakén i toowe kétoro, atin wén i ménféséfulede, 20 ay niy fatute fégétédémé kom: I étéwe éng-gébalengo noy fédéw i étéwe ménsala inok tagakénoy tetee aguwo no, toow fo ténabanga no inokénda mékukumén méléhu. Yamula fésagaday Tu-lusey de médoo do salaén.Santiago

1 Pedro 1:1 216 1 Pedro 1:25

I Sunguwe Sulat PedroweAy niy sunguwe bé de sénulat Pedro, sani

ségétéwebé de kuyug Jesus brab dumono amundiniséna dob duniyae niy Jesuse. Sénulat Pedrowey nisulat dob kéluhanay de munur bé Jesuse.

Amun sénulat Pedrowey ni, ménrasay i demunursabaf bé kéunur ruwe. Mélaw sénulat Pedroweyni émfébagér bé de fédéw ro. Ténoroén bero bébarasayTuluse bero dob lawayo amukénda témérénro munur. Mélaw ulanden ké mérasay ro dobduniyae ni.

1 Begéney Pedrowe, sani séménulate bé ni.Begéney ségétéwe apostol Jesu Kristowe. Sémulatumangéy dob de begom do fénémili i Tuluse, sani debegom do ménbéragar dob de ingéd Ponto, Galasia,Kapadosia, Asia, brabBitinia. Maakdo iloh-iloh gomdob duniyae ni non i tintuwe ingéd gom diyo doblawayo. 2 Fénémili i Abaye Tulus begom sabaf békaane kétayan. Atin i Rémogor i Tuluse fénwaléyénbegom do métintu inok modor gom bé de kétoroJesu Kristo brab méfésagad gom sabaf bé kéléhu ne.Non maak ménfirikon gom bé dara ne funa kommélinis.

Mégédaw i Tuluse damén begom brab irayéndamén begom i métanéke fédéw.

3 Fatut fésalamat tom bé Tuluse sani Tuluse brabAbay i Kadna tome Jesu Kristo. Non sabaf békégédaw ne betom, nirayén betom i mantuwe umulbé kétébule ne bé Jesu Kristowe. Mélaw wén soyinam tom tébule inok méuyag tom taman sa taman.4 Atin ongot-ongoté tom mélaw i kégégédot tomebé de kéfiyonon nitong i Tuluse betom dob lawayoéndamékédano taman sa taman, taloo nomébinasataloo no mérénah taloo no mérénég. 5 Non békéunur tome, diyaganéy barakatane Tulus betominok géfégilido noy kéfukas ne betom moso dobgéfuraye gai.

6Mélaw fatut moror gom de, non fiyon fo ké tetei de fédéw gom singkow saén sabaf bé de kérasaygom, 7 kailanga kom soy mérasaye béleewe ni inokmétukawan i kébagér i kéunur gome dob de ni dogai. Ufama, i kéunur gome ségiléw bé bélowone.Non i bélowone métukawan dob aféye inok gitonké tintu fo bélowon taloo no békén. Ségiléw so béniy kéunur gome. Non i kéunur gome métukawanbé de mérégén géagéwon inok giton ké tintu gomfo munur taloo no énda. Atin toow na fo balilagai kéunur gome bé de bélowon non do mébinasa ro.Atin amuk tintu gom fo munur, médayéw gom de,brab mébantug gom de, brab mébasanan gom demoso bé gaiwe séfule i Jesu Kristowe. 8 Fiyon foké énda énggito gom i Jesuse, féimu gom de. Atinfiyon fo ké énda gito gom de béleewe ni, unur gomde. Atin sabaf bé ni, moror gom fo toow atin éndai fiyo kébéréh de émfégétigan bé kédakél i kéororgome de. 9 I funa kome toow de fo moror loo bé ninon kédanéy Tulusey de sala gom inok gédoté komi umule magufusa sani ongot-ongoté kome sabaf békéunur gome.

10 I de sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne bédo gétah, féngganad ro fo toow i kéfukas i Tuluse

bé étéwe. Atin nuret ro mélaw i fantage bé ni irayi Tuluse begom. 11 Toow fo féngganad ro ké atikédiron i gaiwe mérigoy ni kéfukas i Tuluse brabati kétuma nuwe de. Non fénémanduoy RémogorKristowe bero brab fénggétiga no bero bé férasayéni Kristowe, atin tidéw béno médayéw i Kristowefo toow. 12 Atin i kéuret i de ni do sénarigoyTuluse muret bé kébéréh ne, fénggésobutén berobé i funa ruwe muret inok métabangan gom, békénbero. Non i kéuret ruwe fantag bé Kristowe, beeni ni énggélingoo komén béleewe ni tidéw dob detémoro bé Fiyowe Uret. Atin i Rémogor i Tuluse,sani sénugue tidéw dob lawayo, fénémanduo noy deni témoro. Atin fiyon foy de télaki, méuyot ro de kégésobuto roy ni kéuret ro.

13 Mélaw fatut fébagéré tom i kéfégitung tomeatin féfiyoné tom i kéfégitung tome. Atin fatutongot-ongoté tom i de kéfiyonon gédoté tom dobgaiwe séfule i Jesu Kristowe. 14 Atin non betom ide nga i Tuluse, fatut odoro tom i de suguén. Atinfatut so diguré tom i de tete adat tom loo bé derénigo tom bé do gétah amun énda séna gétiga tomi toowe kétoro. 15 Bé kéluhanay de rigoné tomfatut métintu tom, miring bé kétintuy Tuluse saniménémilie betom. 16Non wén i Ménsulate Kébéréhi Tuluse mano, “Fatut toow fo métintu gom nontoowu fo métintu.”

17 Atin amuk démasal tom dob Tuluse, tawagétom “Abay tom”, mélaw fatut basana tom fo toowi Tuluse bé lala tome méuyag dob duniyae ni. NonBeeney kémukume bé kéluhanay étéwe sabaf bé derigoné ro, non énda i isu ramigoy Tuluse. 18 Gétigakom ké atiy fénggébayade niray i Tuluse inok ké-dané noy de tete adat gom énggédot gom tidéwdob de katufua kom. Non i fénggéfukas ne betoménda loo no bé de bélowon taloo no do filak dofakay mébinasa. 19 Yamula Kristoy fénggéfukas nebetom. Beeney maake toow fo fiyo nati bili-bilifénléhu ténulak inok mékédan i de sala tom. Toowfo balilaga i ni kétulak. 20Amun énda séna lénimbagi Tulusey duniyae ni, fénémilién i Kristowe inokmérigoy ni. Atin dob de ni énggéfuray do gaiménangéy i Kristowe dini inok fukasé no betom dobde sala tom. 21 Atin sabaf bé Kristowe, ménwaléytom domunur bé Tuluse, sani téménébulee bé Kris-towe brab ménfédayéwe de so. Atin mélaw Tuluseysarigo tome brab wén i inam tom bé kétébule iTuluse betom moso.

22 Atin sabaf bé kéunur tome bé toowe kétoro,ménwaléy tommalinis dob adafay Tuluse atinmén-waléy tom tintu mégédaw bé de dumo tom munurbé Kristowe. Gido loo, fatut fo féégété tom i késégé-daw tome. 23 Non ménumah tom man ségule inokwaléy tom do nga i Tuluse sabaf bé kébéréh ne. I nikébéréh i Tuluse énda mékédan no taman sa tamanbrab miray umul magufusa. 24Non wén i MénsulateKébéréh i Tuluse mano, “I kéluhanay de kéilawanségiléw ro bé de kéroon, non méuyag ro singkowsaén. I kéfiyoy de kéilawanmagadmékédan ségiléwbé de ulak i de kéroon magad mélaay brab mélawu.25 Endob i kébéréh i Kadnane, énda mékédan notaman sa taman.” Atin i kébéréh i Kadnane, beeni niy Fiyowe Uret nuretén dob begome.

1 Pedro 2:1 217 1 Pedro 3:52

1 Mélaw non ménumah tom man ségule, fatuttagaké tom i kéluhanay de tete rigoné tom. Katomtémugi taloo no ubo-ubo saén i kéféngintulus tome,taloo no médaléw, taloo no féngirasé tom i de étéw.2Fatut iringé tom i de kloh nga do témutu séna, nonbetom i de étéw do ménumah man ségule. Fatutméuyot tom mégélingo bé fiyowe kébéréh i Tuluseségiléw bé klohe nga térumén témutu. Amuk rigonétom i ni, i kéunur tome waléy dakél ségiléw békééruk i klohe nga taman waléy tom do gétuwanbé kéunur tome. 3 Non énggédot tom i kégédaw iTuluse betom.

4Odor gombéKadnane Jesus saniméuyage tamansa taman. I Jesuse ségiléw bé batéwe nikaay derémigo lawi. Endob fiyon fo ké ménika i de étéwde, fénémili i Tuluse fénggérigo no bé lawi nenon kénarang i Tuluse toow fo balilaga. 5 Atin ibetome, méuyag tom so taman sa taman. Fatutmodor tom bé Kristowe inok waléy tom so maak dobatéw usaréy Tuluse fégérigo no bé maake lawiénféngadafay de étéw de. Atin dob lawi ne ni, maakrigoné tom i galbék i fadi i Tuluse miray do tulaktayakuféy Tuluse. Atin i tulake iray tom, been i niykéféngintulus tome. Atin i Jesu Kristowe, tabangano betom méngintulus loo bé ni. 6Non wén i Mén-sulate Kébéréh i Tuluse mano, “Ménémiliu ségétéwwaléy méguléw ségiléw bé toowe fo balilaga batéw.Non maak rémigowu lawi dob ingéde Sion, atinBeeney maake toow fo fiyo balilaga batéw fégérigogu bé ni lawi. Atin i kéluhanay de munur dobBeene, énda gésénule ro bé késarig ruwe de.” 7 Ini méguléw, sani ni maak batéw, toow fo gulaanétom do munur de. Endob wén soy de étéw éndamunur ro de. Atin énggétumana roy ni MénsulatKébéréh i Tuluse mano, “I batéwe nikaay de rémigolawi, ménwaléy na fo toow balilaga.” 8 Atin wénsoy ni Ménsulat Kébéréh i Tuluse mano, “Been i niybatéwe émfébangkud bé de étéw inok mélawu ro.”Atin i atag i ni, énggébangkud ro non éndaménunurro bé kébéréh i Tuluse, non been i niy bénantak iTuluse mérigo.

9 Endob i de betom, betom i de étéw fénémili iTuluse. Betomey de fadi i Datue Kristo. Betomeyde étéw i Tuluse. Been i méguléwe betom. Betomeyde étéw fénémili i Tuluse inok muret tom fantag béde fiyo rigonéy Tuluse. Sénéngkat i Tuluse betomtidéw dob délémone mangéy dob kaane géfékayatoow fofiyo. 10Nonbé do gétah, békén tomdo étéw iTuluse, éndob béleewe niménwaléy tomdo étéwén.Bé do gétah, énda gétiga tom i fantage bé kégédawi Tuluse, éndob béleewe ni énggédot tom fo toow igédaw ne.

11 Do gulaané ku do dumo gu, i duniyae ni békéntintu ingéd tom. Maak do iloh-iloh tom saén dini.Mélaw ongoté ku dob begome, kagom modor bé detete kétayay de lowoh gom. I de ni do tete kétayayde lowoh tom maak sétiboh bé de rémogor tomméuyot modor dob Tuluse. 12 Fatut toow fo métin-tuy de adat gom inok fiyon i de békén méngintulusdo étéw gito ro. Atin amuk téboé ro begom, i toowe,gétiga ro toow fométintuy de adat gom. Atinmélawgédayéwo roy Tuluse dob gaiy kégumah ne dini.

13 Fatut odoro tom i de sugu i de gémamak kuku-man fiyon i toowe fo gérotor méguléw. Fatut rigonétom i ni non been i niy kétayay Kadnane. 14 Fatut soodoro tom i de sugu i de gobernador. Non i toowefo gérotor méguléw i sémugue bero inok kukuméroy de rémigo tete atin inok dayéwé roy de rémigofiyo. 15 Non méuyot i Tuluse de ké féantésén i dedufang do étéw témbo betom, sani de émbéréh éndai lantékén. Non amuk gito roy de métintu rigonétom, témérén ro démowoy betom. 16Ménfukas tomdob kéodore bé kitabe tidéw dob Moisese. Mélawfakay gérigono tom i kétaya tome. Gido loo, katomusarén i kéfukas tome fégéséliyah tom rémigo tete.Yamula fatut odoro tom i kétayay Tuluse non betomi de sugu-sugué no. 17 Atin fatut fégadata tomi kéluhanay étéwe. Atin fatut mégédaw tom békéluhanay de dumo tom munur bé Jesuse. Fatutféngadafé tom i Tuluse. Atin fatut fégadata tom soytoowe fo méguléw.

18 I begome do sugu-suguén, fatut odoro komi de sugu i de amu gom, atin fatut fo fégadatakom bero toow. Atin békén saén dob de fiyo amugom mégédaw begom. Yamula fégadata kom ikéluhanay de amu gom, fiyon fo ké dusa ro. 19Nonféfiyonéy Tulusey kéluhanay de étéw témingkél békédusawe bero fiyon fo ké énda i rénigo ro tete,amuk témingkél ro sabaf bé késarig ruwe bé Tuluse.20Endob amuk rémigo gom tete, fiyon fo ké tingkélokom i de amu gom ké dusané ro begom sabaf békérigo gome tete, énda so médait gom gégédot bébarase. Endob amuk fédayaé kom bero ké dusané robegom fiyon fo ké énda i rénigo gom tete, féfiyonéyTuluse begom. 21 I Kristowe féndayaén soy kédusayde étéw de inok kédané noy de sala tom. Atinfatut iringé tom. Non i funay Tuluse ménféunurbetom inok iringé tom i Kristowe. 22 Non énda isala rénigo Kristowe, atin énda soy sébaan tugi bén-réhén. 23Atin amun fénéngiras i de étéw i Kristowe,énda séménulién méngiras. Amun fénrasay ro,énda fénémulaén bero. Yamula sénarigén saén dobTuluse, sani métintuwe kémukum. 24 Ménkukumi Kristowe dob kruse noboén i de sala tom, inoktagaké tom i de tete rigoné tom atin inok gérigo tommétintu. Mélaw ménwaléy tom métintu sabaf békékukume bé Kristowe. 25 Bé do gétah, ségiléw tombé de méntadin do bili-bili. Atin i Kadnane Jesus,ségiléw bé témalimae bé de bili-bili. Maak sénlédénbetom atin amun énggito no betom, nuwitén betommule mangéy dob Beene, sani magifate betom.

31 Atin i de begom so do libun do bawagan, fatut

odoro kom i de sugu i de bawag gom inok amukwén sénay do éndamunur bero bé kébéréh i Tuluse,waléy ro géunur sabaf bé fiyowe adat gom. Endakailanga komureton bero, 2non gito roy fiyowe adatgom brab kéféngintulus gome funa ro waléymunur.3Atin kagom saén féfiyonén i de falas gom loo bé dekéféfiyo gom bé de buk gom, taloo no de ono gom,taloo no de kégal gom. 4 Yamula fatut féfiyo gom ide kébéréh gom brab de rigoné kom inok métanéki de adat gom. Been i niy funay Tuluse mésuwatbegom. Atin énda mérénég i métintuwe adat loobé kérénég i fiyowe falas. 5 I de énggétah do fiyo

1 Pedro 3:6 218 1 Pedro 4:14libun séménarig ro dob Tuluse, fénfiyo roy de lowohro bé kéodor ruwe bé de sugu i de bawag ro. 6 Loobé Sarahe, nodoro noy de sugu i bawag ne Abrahambrab féndawétén “Amu”. Atin i de begom do libunbéleewe ni, maak begom i de nga Sarah amuk iringékom i de fiyo rénigo no brab énda mégilakén bé deudenén éntingayén.

7 Loo so bé begome do lagéy do bawagan, fatuttalima gom i de bawag gom bé lala gome sétifonbero dob duniyae ni. Non gétiga kom i de karolowoh toow na fomélubay bé de katom de. Gido loo,ségiléw so bé betome, non nirayay Tuluse so bero béumulemagufusa. Mélaw fatut basana kombero inokfégélingoéy Tulusey de kédasal gom.

8Mélaw ay niy géfuraye béréhé ku begom. Fatutféwaléy gom sébaan i de itunga kom brab fésétimakom i de fédéw gom. Fatut ségédaw gom nonmaak do sétuwaréy gom. Atin fatut séuray gom nabrab térifantad gom. 9 Atin amuk wén i réménigotete dob begome, kagom sémuli rémigo tete dobberowe. Amuk wén i ménémula begom, kagomsémuli mémula. Yamula ongot gom dob Tuluseféfiyoné no bero. Non amun fénunurén begom,fénasad i Tuluse féfiyoné no begom. 10 Non wéni Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano, “I de étéwméuyot ro ké fiyoy de goho ro brab méuyot romoror, fatut béréhé ro saén i fiyowe atin témérénro témugi. 11Fatut tagaké roy de tete do adat ro atinméganay ro rémigo bé fiyowe. Atin fatut rigoné roykéluhanay gagané ruwe inok éndamékérit i de étéwde. 12 Non bantayay Kadnaney de métintu do étéwatin fégélingoé noy de kédasal ro. Endob diguré noyde rémigo tete.”

13 Amuk mégéror gom rémigo bé fiyowe, énda igésug-sug begom. 14 Gido loo, amuk mérasay gomsabaf bé kétintuy de adat gom, fatut moror gom de.Kagom mégilak bé de kéilawan saén. Atin kagomémbuku. 15 Yamula, féngadaf gom i Kristowe dobde fédéw gom, atin unur gom Beeney Kadnane.Atin fatut démoyun gom témafay sénga tékélid inokamuk wén i ménginsaan begom fantag bé késariggome bé Tuluse, gétiga kom i késumbulo kome bero.16 Endob amuk sémumbul gom, fatut félanat gom ikébéréh gome atin basana kom i de étéwmégélingo.Atin sabaf bé begom i de kuyug Kristo, fatut fétintugom i de adat gom inok énda waléy tete i de fédéwgom. Fatut rigo gom i ni inok amuk wén i émbéréhtete fantag bé begome, mémala ro mélaw. 17 Amukkétayay Tuluse ké mérasay gom sabaf bé de fiyorigoné kom, fakay so. Békén saén mérasay gomsabaf bé de tete rigoné kom. 18Non i Kristowe mén-léhu inok fukasé no betom. Ménléhu ségule saéninok mékédan i de sala tom. Métintuy Kristowe,éndob ménléhu génantino no betom do tete étéwinok féwaléyé no betom do étéw i Tuluse. Fénléhuroy lowoh Jesuse, éndob énda énggéféléhuo royRémogor ne. 19 Atin non méuyag sénay Rémogorne, ménangéy dob de rémogor do ménférisu atinnureto no bero. 20 Been i de niy de rémogor i deénggétah do étéw énda ménodor ro bé Tuluse bégaiwe téningkélo no bero bé de tete rigoné ro bé lalaNoehe rémigo bé dakéle barko. Tidéw béno, waléwgétéw saén i éndae ménléné non énggéahur ro dobbarkowe. Mélaw ténabangay Tuluse bero inok énda

ménléné ro dob wayégo no. 21 Atin i wayége ni,maak anlung i wayége fégébautis betom funa tomméfukas dob de sala tom. I atag i kébautise ni, békénkéurah bé lowohe inok mékédan i luwéde. Yamulabeen i niy kéongot tome bé Tuluse bé kédané noyde sala tom inok malinis i de fédéw tom. Fakay ini sabaf bé kétébule Jesu Kristowe. 22 Atin ménulei Jesuse mangéy dob lawayo inok diyo dob kuwonoyTuluse, sani gonone toow fo basanan, atin méguléwbé kéluhanay de télaki brab kéluhanay de étéw dobarakatan diyo brab de wén atura ro.

41 Gétiga tom, amun dini sénay Kristowe dob

duniyae ni, ménrasay bé kékédawéta nuwe. Mélawfatut tom témafay bé kéférasay i de étéw so betom.Non i de étéwdomérasay éndaénméuyot romésala.2 Mélaw, tidéw béni, taman méuyag gom séna dobduniyae ni, fatut odoro kom saén i kétayay Tuluseatin kagomén odoron i de tete kétayay de lowohgom. 3 Non bé gétahe, ménrugayén i kétete i deadat gom ségiléw bé de tete rigonéy de békénméng-intulus. Non toow fo mékérésik i de rénigo gom,brab tete i de kétayay de lowoh gom, brab ménolongom, brab mékémala-malay de rénigo gom dob demékéolon do karagiyaa kom, brab fénéngadaf gomi de kéninontow funay Tuluse mérume. 4 Endobbéleewe ni, ménggaif i de éndaméngintulus non én-daén mamung gom bé de toow fo tete do mékérésikrigoné ro. Atin mélaw féngirasé ro begom. 5 Endobfétindégéy Tulusey séngae étéw dob adafa nuweinok ureté roy kéluhanay de rénigo ro. Non iTuluse, Been i kémukume bé de méuyag étéw brabde ménléhuén. Atin tafayén kémukum béni. 6 I deétéw do ménléhuén, mén-uret soy Fiyowe Uret dobberowe, inok fiyon fo ké ménkukum ro bé kéléhuruwe ségiléw bé kéluhanay de kéilawan, géunur roso, atin méuyag mélaw i rémogor ruwe ségiléw békéuyag i Tuluse.

7Gédétén i tamfaday duniyae. Mélaw fatut féfiyogom i kéfégitung gome fo toow inok fiyoy kédasalgome. 8 Atin ay niy toowe fo mélaga féginau gubegom: Ségédaw gom fo toow. Non amuk ségédawtom, magad saén i kéfésagada tome bé de énggésaladob betome. 9 Atin fatut moror gom sétayakuf dobde lawi gom. 10 Atin i kéluhana kome, fatut usargom i de kéfurungon niray i Tuluse begom. Fatutusar gom fégétabang gom bé de dumo gom munur.Non i funay Tuluse de méniray dob begome inokgétabanga kom i de ségiyo. 11 Atin i de begom domuret, fatut uret gom i kébéréh i Tuluse. Atin ide begom do témabang, fatut usar gom i bagéreniray i Tuluse begom inok démoyun médayéw iTuluse de fénagéw dob Jesu Kristowe sabaf bé detabang rigoné kom. Been damén i médayéwe brabméguléwe taman sa taman. Amen!

12Do gulaané ku do dumo gu, kagommégaif sabafbé ni toow fo démawét téméngkad begom béleeweni. Non been i niy kailangane mérigo dob betomekéluhanan do munur bé Jesuse. 13 Kagom mégaifde, yamula oror gom de non gétukidon gom békérasay Kristowe. Oror gom inok toow fo mororgom bé gaiwe séfule brab médayéw moso. 14 Ororgom amuk wén i méngiras begom sabaf do begom i

1 Pedro 4:15 219 1 Pedro 5:14de kuyug Kristo. Non amuk mérigoy ni, gétiga komfénémanduoy barakatane Rémogor begom, sani Ré-mogor i Tuluse. 15 Enda damén mérigo no ké wéni mérasay begom sabaf bé de tete rigoné no loobé méméléhue étéw, taloo no ménakaw, taloo norémigo bé de ségiyo tete rigonén, taloo no furayafédéwén i rigonéy de dumo no. 16 Endob amukmérasay gom sabaf bé kéunur gome bé Kristowe,kagommémala de. Yamula fatut fésalamat gom dobTuluse sabaf féndawét gom do munur bé Kristowe.

17 Enggumahén i gaiwe méganayén kémukum iTuluse. Atin kukumé noy de kaan do étéw sanide betom. Atin amuk betom do étéwén i sun-guwe kukumé no, toow na fo gétimal i géfurayekékukumén bé de étéw énda munur ro bé FiyoweUret tidéw dob Beene. 18 Non wén i MénsulateKébéréh i Tuluse mano, “Amuk mérégén i kéfukasebé de métintu do étéw dob de sala ro, ati keeyi mérigowe dob de tete étéw énda méngintulusro?” 19Mélaw amuk mérasay gom sabaf been i niykétayay Tuluse, sarig gom fo toow bé Tuluse, sanimésarigone léménimbag begom, atin rigo gom saéni fiyowe.

51 I de begom do odoroy de munur, wén i ongoté

kuwe dob begome, non i begéne ségétéw so odoron.Enggito guy kérasay Kristowe, atin médayéwu soséréngan de dob gaiwe séfulemoso. 2Mélaw, ongotéku dob begome, toow gom fo talima i de kuyugJesus sénarig i Tuluse begom. Begom i de maak dotémalima bé de bili-biliy Tuluse. Fatut méuyot gomtémalima bero non méuyot gom modor bé kétayayTuluse. Kagom rigonén de ké maak méfégés gomde saén. Yamula rigo gom i galbék gome tidéwfo dob kéfiyoy fédéw gome. Enda fiyo no ké beeni sahud gomey funa kome rémigo bé ni galbék.3 Kagom féguléwon i de ni do munur sénarigéndob begome. Yamula fanangguwit gom bero inokiringé roy adat gome. 4 Atin mélaw, amuk séfule iKristowe, sani maake gérotor témalima bé de bili-biliy Tuluse, gédoté kom i toowe fo fiyo baras goménda mékédano taman sa taman.

5 Atin loo so bé ni, i begome do ménguwédséna, fatut odoro kom i de sugu i de lukés. Atinfatut térifantad gom kéluhanan, inok gésétabanggom. Non wén i Ménsulate Kébéréh i Tuluse mano,“Sébanil i Tuluse bé de félangka-langka do étéw,éndob mégédaw bé de térifantad.” 6 Mélaw fatuttérifantad gom dob adafay barakatane Tulus inokBeeney émfégérotore begom dob gaiwe kétaya no.7Atin kagomémbuku, yamula sarig gom i kéluhanayde bukué kom dob Tuluse, non fagifaté no begom.

8 Atin ingat gom brab féfiyo gom i de kéfégi-tung gom. Non i Satanase, sani sébanile betom,démoyun sémugud ségiléw bé mérayare binatangsélédé noy ati géafasa nuwe betom inok amaé no.9 Fatut féégét gom i de kéunur gom inok géatuhokom i Satanase. Non gétiga kom i de dumo tommunur bé Kristowe do bati dob de séségiyo-giyoingéd dob duniyae ni, fénrasayén so bero ségiléwbé begome. 10 Endob amuk mérasay gom singkow,féégétéy Tulusey kéunur gome dob Beene. Atinfébagéré noy de fédéw gom brab tabanga no begom

bé kéluhanay de kailanga kom. I kéluhanay tabangebegom, tidéw dob Beene non mégédaw fo betom.Beeney émféunure betom bé Kristowe inok gédotétom i umule magufusa. Bé no gai, séréngan tommoso médayéw bé Jesuse. 11 Médayéw i Kadnanetaman sa taman. Amen!

12 Silbanoy téménabangane begén séménulat béni foko sulat mangéy dob begome. Beeney maakegésarigo ku tuwaréy gu sabaf bé Kristowe. I funakuwe séménulat dob begome inok méégét i kéunurgome. Atin méuyotu de so émfégétigan begom bétoow i kétoro guwe fantag bé kégédaw i Tuluse.Mélaw kagom térénon i témayakufe de.

13 I demunur bati dob Babilonia ségifaé ro begom.Fénémili i Tuluse so bero ségiléw bé begome. Atini Markose ségifaé no so begom. Been i maake ngagu. 14Fatut fégito gom i késégédaw gome ké séségifagom.

I Tuluse irayén damén dob begome kéluhanan domunur bé Kristowey métanéke fédéw.Pedro

2 Pedro 1:1 220 2 Pedro 2:7

I Géruwowe Sulat PedroweAy niy géruwowe sénulat Pedrowe, sani ségétéwe

bé de kuyug Jesus brab dumo no amun dini séna dobduniyae niy Jesuse. Sénulat Pedrowey ni sulat dobkéluhanay de munur bé Jesuse.

Dob ni sulat, féningat Pedrowey de munur fantagbé de tugién témoro. Atin ténoroén so bé tintu foséfule i Jesuse, fiyon fo ké mérugay séna.

1 I séménulate bé ni, been i begéne sani Si-mon Pedrowe ségétéw sugu-sugué Jesu Kristowebrab apostolén. Sémulatu mangéy dob begome domunur bé Jesu Kristowe. Beeney Tulus tome saniménémukase betom dob de sala tom. Sabaf bé éndai ramigo no bé étéwe, fénwaléyén begom do munurdob Beene ségiléw bé kéféwaléy ne begey domunurdob Beene.

2 Toow fo damén mégédaw i Tuluse begom brabirayén damén begom i métanéke fédéw sabaf békégélolo gome bé Tuluse brab Kadna tome Jesus.

3 I barakatane Tulus nirayén dob betomeykéluhanay kailanga tome inok fiyoy kéféngintulustome bé lala tome séna méuyag dob duniyae ni.Fakay gérigono tom i de ni non gétiga tom i JesuKristowe, sani séménéngkate betom mangéy dobBeene inok géamung tom bé kéfiyono nuwe brabkégérotor ne. 4 Bé ni, nirayén betom i kéluhanayfiyowe do gérotor éntingayén fénasadén irayén,inok sabaf bé de ni, géséliyaha tom i de tete kétayayde lowoh tom fégébinasa bé de étéw. Atin waléy iadat tome ségiléw bé adat i Tuluse. 5 Atin mélawfatut rigoné tom taman gagané tom inok méégét ikéunur tome sabaf bé defiyo rigoné tom. Atin i de nido fiyo rigoné tom, fatut féégété tom bé kégésobuttome bé kétintuwe. 6 Atin i kégésobut tome de,fatut féégété tom bé de kéika tom bé de tete kétayatom. Atin fatut féégété tom i ni bé kéfédaydaytome. Atin i kéfédayday tome, fatut féégété tombé kéodor tome bé Tuluse. 7 Atin i kéodor tome béTuluse, fatut féégété tom bé késégédaw tome. Atini késégédaw tome, fatut féégété tom bé kéimu tomebé de dumo tom. 8 Amuk tintu gérigono kom i deni, minut fo médooy de rigoné kom sabaf bé kéunurgome bé Kadna tome Jesu Kristo. 9 Endob amukwén i ségétéw munur békén loo bé niy adat ne,maak langafén i kéfégitung ne non énda gésobutonoy toowe, atin énggélifoto noy kékéday de salaénfuna no malinis i fédéw ne.

10 Mélaw do dumo gu, fatut toow tom fotélamanén fégitoy kéfémili i Tuluse betom brabkéféunur ne betom. Amuk rigoné tom i ni, éndafo fakayén ké tagaké tom i kéunur tome dob Beene.11Atin moror mélaw i Tuluse témayakuf betom dobkéféguléw i Kadna tome Jesu Kristo, sani méné-mukase betom dob de sala tom. Enda mékédan ikéféguléw ne taman sa taman.

12Mélaw démoyun fo féfégétédém gu begom i deni fiyon fo ké énggésobuto komén brab méégétén ikéunur gome bé toowe kétoro. 13 Non dob karangguwe de, fiyo fo ké féfégétédém gu begom i fantagebé de ni bé lala guwe séna méuyag dob duniyaeni. 14 Gétiga ku éndaén mérugay i kéuyag guwe

dob duniyae ni, loo bé fénggétigay Kadna tomeJesu Kristo begén. 15 Mélaw rigoné kuy kéluhanaygagané kuwe béleewe ni inok énda gélifoto kom i deni kétoro gu, fiyon fo ké éndaén diniwu dob duniyaeni.

16 Toow foy kétoro geye begom fantag békégumah i Kadna tome Jesu Kristo. Békén do tutulsaén nuret gey begom tidéw dob de kagey saénkéfégitung, non énggito gey i kéréndaw ne. 17 Diyogey de bé gaiwe fénggitoy toowe fo barakatan AbayTulus i kéréndaw Kristowe brab kégérotor ne brabménbéréhmano, “Ay niy Nga guwe toow foméimuude, brab toow fo mésuwatu de.” 18 Enggélingoo keyi ni kébéréh tidéw dob lawayo amun diyo gey dobBeene dob uruk i mékétéfuwe tuduk.

19 Mélaw tintu fo gétiga key toow i kéuret i deénggéétah do sénarigoy Tuluse muret bé kébéréhne. Atin fatut fo unur gom de so, non i kéuretruwe maak solo réméndaw dob délémone tamangéfuwén. Atin amuk gumah i géfuwéne, rémén-daw i solo mubode dob betome. Non i Kristowemaak Beeney solo mubode atin séfule mangéy dinimoso. 20 Atin ay niy toowe na fo gérotor féginaugu begom: I toowe, énda i ségétéw étéw gétoroonoy atag i de kébéréh i de sénarigoy Tuluse dobMénsulate Kébéréh i Tuluse, amuk énda témabangi Tuluse de. 21 Non i kéuret i de sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne békén tidéw dob kéfégitung ikéilawane saén. Yamula fénbéréh i Tuluse bero dobkéfémandu i Rémogor ne.

21 Bé do gétah, wén i do étéw do tugién do ubo-

ubo sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne. Atinségiléw so bé béleewe ni, wén soy tugién do témorodo gumah séko dob begome. Toroé roy de tugifégébinasa bé kéunur gome. Toroé roy békén kunKadnan i Jesuse fiyon fo kéménléhu i Jesuse inok ké-dané noy de sala ro. Mélaw métékow ro mékukum.2 Gido loo, médooy modore bé de mékérésik doadat ro. Atin sabaf mélaw bé ni, médooy mérarékebé toowe kétoro. Non i de étéw, marok do dumotom i de ni tugién témoro. 3 I de ni do tugiéndo témoro, ureté ro dob begomey de tugi do tutultidéw dob de karo saén itungan. Rigoné roy ni inokgégédot ro saén kurta, non do arumén ro fo toow.Endob ménrugayén i kétafayay Tuluse bé kékukumne bero.

4Non i Tuluse, énda féndayaén i de télaki domén-sala, yamula nibérén bero dob emfernowo. Diyoronén béni dob délémone nikét ro dob de sangkali,ongot-ongot ro taman dob gaiwe tintunén fo ké-mukum i Tuluse. 5Atin énda so féndaya i Tulusey deénggéétah do étéw do ménsala. Yamula fénléhuén ikéluhanay de étéw do éndaméngintulus fénagéwéndob dakéle dunuk. Enda i ségétéw ténabangén berosaliyu bé Noehe, sani téménoroe bé tintuwe, brabde fitéw gétéw do dumo no. I kéluhanay de ségiyoétéw ménléné ro. 6 Atin kénukum i Tuluse soy deétéw ménbati dob de ingéd féndawét Sodom brabGomora. Fénléhuén bero bé aféye taman métuwégro. Rénigo noy ni inok fégito noy kérigo nuwe béde étéw do énda méngintulus ro. 7 Atin i ségétéwelagéy féndawét Lot saén i ténabang i Tuluse inok

2 Pedro 2:8 221 2 Pedro 3:13énda méléhuén bé béno. Enda kénukum i Tulusede non métintu étéw brab ménika mamung bé demékérésik rigonéy de étéw do énda modor bé desugu i Tuluse. I de tete rigoné ro ménwaléy tetei fédéw Lote de. 8 Non ménsétifon beroy Lote dobno ingéd atin énggito noy de tete rénigo ro séngafuweh brab énggélingoo noy de tete kébéréh ro.Mélaw méntete i fédéw ne bé de tete adat ro, nonmétintuy beene. 9 Mélaw gétigay Kadnaney atikétabang ne bé de étéw do méngintulus inok éndamésala ro ké téngkadén ro. Atin gétiga no soy atikédusawe bé de tete étéw taman dob gaiwe tintumékukum ro. 10 Atin toow na fo gétimal i kékukumi Tuluse bé de étéw odoro roy de mékérésik dokétayay de lowoh ro atin mika ro bé aturay Tuluse.

I de ni do tugién do témoro do énggélabito ku,do félangka-langka ro fo brab do émbaraw. Endafégadata roy de barakatan do étéw dob lawayo diyo.Yamula féngirasé ro bero. 11 Atin fiyon i de télakiyTuluse, do toow na fo barakatan bé de ni do tugiéndo témoro, énda fo ménéngiras ro témébo bé deni do barakatan do étéw dob lawayo dob adafayKadnane. 12 Endob i de ni do tugién do témoro,énda mégilak ro rémigo tete non been i niy de adatro, maak do mérayar ro binatang fatut fo kéfoénbrab féléhuén. I de ni do étéw féngirasé roy éndaegésobuto ro. Tintu fo féléhuén ro non ségiléw ro béde mérayar do binatang. 13 Atin médusa ro fo toownon déménusa ro bé de ségiyo étéw. Méuyot ro forémigo bé de tete do mékérésik kétayay de lowohro fiyon ké fuweh. Fatut fo mémala gom sérénganbero mama non mékérésik foy de rigoné ro brabtugio ro begombé lala ruwe séréngan begommama.Been i funa kome médowoy. 14 I de ni do tugiéndo témoro, amuk gégito ro do udenén do libun,méuyot ro de fo lémamfa. Atin énda fo témérén rorémigo sala. Fagakara roy de étéwénda sénaméégéti kéunur ruwe inok gésala ro. Atin i de ni do tugiéndo témoro, toow ro fo do arumén. Mélaw toowfo kukuméy Tuluse bero. 15 Ténagak roy tintuweaguwon atin maak do méntadin ro mélaw béleeweni. Niring roy Balaame sani nga Basore. I Balaameni, toow fo génulaa noy kurtae énggédotén bé detete rénigo no. 16 Mélaw fénbéréh i Tulusey kudaBalaame maak ségétéw étéw gémélé de sabaf bé desalaen. Atin téménrén mélaw i Balaame rémigo béde kédufanga no.

17 I de ni do tugién do témoro, ségiléw ro bé deménirot do séfut. Ségiléw ro bé de rawén faniréyréfuruhe inok énda rémana ro dob de nohok. Té-nafayay Tuluse bero gono ro toow fo délémon dobemfernowo. 18Toow fodo félangka-langka. Maakdoménalém i de kébéréh ro, éndob énda foy atag i dekéuret ro. Médoo damén i de étéw géfédéw tagakéroy de tete adat ro brab sésuway ro damén bé de teteétéw. Endob i de ni do tugién do témoro, fénsalaro bero bé de tete kétayay de lowoh ro. 19 I de nido tugién do témoro, fasada roy de étéw bé fakayro kun méfukas dob kitabe ké modor ro bero nontoroé roy fakay kun rigonén i kéluhanane. Endobi toowe, i de ni do tugién do témoro maak riféyde tete adat bero funa ro mébinasa. Non i étéwe,maak riféy de udenén éntingayén méguléwon de.20 Amuk wén i do étéw géloloy Kadna tome Jesu

Kristo, sani mémukase betom, gétagaka roy de teteadat i de étéw dob duniyae ni fégébinasa bé deétéw. Endob amuk séfuleo ro man ségule i de nido tete adat atin waléy ro man maak do riféy salae,toow na fo gétimal i goho ruwe bé sunguwe de.21Toowna fo fiyo ké énda damén séna énggétiga roymétintuwe aguwon bé gétiga ronén atin tagaké roysugu i Tuluse fénggétiga no bero. 22Mélaw dob de nido rigoné ro, giton toow i kébéréh i Tuluse mano, “Iitue, séfuleo noy suwah ne atin amaé no man. Atini babuye féndiyoh séfule so man mangéy témuna.”

31Do gulaané ku do dumo gu, been i niy géruwowe

sulat gu begom. Dob ni géruwo sulat gu, toow foténlama gu fénfégétédém begom i toowe inok fiyoykéfégitung gome. 2 Non méuyotu de ké démoyungétédémo kom i kébéréh i de énggétah do sénarigoyTuluse muret bé kébéréh ne. Atin méuyotu de kégétédémo kom i sugu i Kadna tomemémukas betomsani sugue niray gey do apostol dob begome. 3 Dobsunguwe, fatut gétiga kom i ni: Dob de géfuraydo gai, wén i do tete étéw odoro ro saén i de tetekétaya ro, brab diyangkaé ro begom. 4 Béréhé robegom maro, “Hon i gono Kristowe de? Aw békénba fénasadén i séfule kun mangéy dob duniyae ni?Enda fo munur gey bé nan, non i de sungu domunur bé Kristowe, ménléhu ro nén. Tidéw békélimbage bé duniyae ni taman so béleewe ni, éndaso ménfégalino.” 5 Endob i de ni do étéw, lénifotroy kélimbag i Tuluse bé fantade brab lawayo békébéréh ne saén. Atin lénimbag i Tulusey duniyaetidéw dob wayége brab tidéw dob kérara i wayége.6 Atin béninasay Tuluse soy de étéw méuyag bégétahe bé wayége non féndunukén. 7 Atin féntausi Tuluse soy duniyae ni bé kébéréh ne inok amukgégumah i gaiy kékukum i Tuluse, binasané no béaféyey ni duniya brab de békén do méngintulus doétéw.

8 Endob i de begom do gulaané ku do dumo gu,kagom lifotén i ni: Dob antaf fédéw i Tuluse, iségétérésangane maak séngibu gébélintuwa, atin iséngibuwe gébélintuwa maak ségétérésangan saén.9Mélaw énda toow i kéfégitung i de étéw bémétanakun i kétumay Kadnane bé fasad ne séfule mangéydini. Yamula tingkéloy Kadnane saén begom, nonénda damén méuyotén kémukum fiyon ségétéw.Yamula méuyot de ké tagakéy kéluhanay de étéw ide sala ro.

10 Gido loo, i kégumah i gaiwe séfule i Kadnaneségiléw bé kégumah i ménakawe non métékow ikégumah ne énda gétigay de étéw de. Atin bé bénogai, tékow méalfa i lawaye bé lalae wén i toow fomékégilak dégu. Atin i kéluhanay de éntingayéndob lawayo diyo, métuwég brab mébinasa. Atinméalfa soy duniyae ni brab kéluhanay de éntin-gayén de. 11 Atin non mébinasay kéluhanay deni moso loo bé ni, fatut métintu tom atin modortom bé kétayay Tuluse. 12 Non ongot-ongoté tom igaiwe kémukum i Tuluse. Mélaw fatut rigoné tomi tamay gagané tome inok magad gégumah. Bébéno gai, métuwég brab mébinasay lawayo diyo,atin mélagang i kéluhanay éntingayéne sabaf békééduf ne. 13 Endob i betome, ongot-ongoté tom i

2 Pedro 3:14 222 2 Pedro 3:18fénasad i Tuluse betom, sani mantuwe laway brabmantuwe duniya. Diyo bati i de métintu do étéw.

14Mélaw do dumo gu, i lala tome ongot-ongot bénan gai, fatut fo rémigo tom saén fiyo inok énda itéboéy Tuluse betom, atin énda mélaw mékériténbetom. 15Kagom lifotén i funay Tuluse témingkélonbetom, non iraya no betom gai inok méfukas tomdob de sala tom. Been soy niy atag i sulat i gulaanétome dumo tom Pablo dob begome. FénggétigayTuluse de. 16 Been i niy démoyune fégétiga no be-gom dob kéluhanay de sulatén fantag bé kékukum iTuluse. Atin wén soy do dumo bé de kétoro dob desulatén toow fomérégén gésobuton. Atin i de dumodo étéw énda i gétiga-tiga ro, toroé roy békénekatabuwanatag i de sulat Pablo. Loo so béniy rénigoruwe bé de ségiyo do Ménsulat Kébéréh i Tuluse.Mélaw been i niy funa ruwe mébinasa.

17 Endob i de begom do dumo gu, gétiga koméni de ni. Mélaw ingat gom inok énda géunur gombé de békén katabuwan do kétoro i de étéw doénda modor ro bé de sugu i Tuluse. Non amukénda mingat gom, gésésuway gom bé toowe kétoronunuro kom. 18 Fatut fo minut waléy méégét ikéunur gome sabaf bé kétayakuf gome bé kégédawi Tuluse brab kégétiga kome bé Kadna tome JesuKristo, sani mémukase betom dob de sala tom.Médayéw fo damén béleewe ni taman sa taman.Amen!Pedro

1 Juan 1:1 223 1 Juan 2:21

I Sunguwe Sulat JuaneAy niy sébaane bé de sénulat Juan, sani ségétéwe

bé de kuyug Jesus brab dumo no amun dini séna dobduniyae niy Jesuse. Sénulat Juaney ni sulat dob dekéluhanay de munur bé Kristowe.

Dob ni sulat, ténoro Juane bé fatut ségédaw i demunur bé Kristowe.

1 Sulata key begom fantag bé Kristowe, sanimiraye bé umule magufusa. Wénén i Kristowetidéw féganay. I Beene tintu énggito gey, brabénggélingoo key i kébéréh ne, atin énggékuwahakey i lowoh ne. 2Amun méntéfégitoy Jesu Kristowedob duniyae ni, énggito gey. Mélaw ureté key dobbegomey fantage bé Beene. Been i fédawéténe“Umul Magufusa”. Been i dumoy Abaye Tulusatin ménwaléy kéilawan méntéfégito dob begeye.3 Ureté key dob begomey fantage bé énggito geyebrab énggélingoo keye inok géunur gom de so inokwaléy tom sédumon sabaf bé késédumo tome béAbaye Tulus brab Nga ne Jesu Kristo. 4 Sulaté keyi ni inok toow fo méégét i kéoror tome de.

5 Ay niy kéurete bénréh i Nga i Tuluse begeyatin béréhé key dob begome: I Tuluse maak Soloréméndaw, atin énda i délémon dob Beene. Nontoow fo fiyoy Tuluse, énda i tete dob Beene. 6Mélawamuk béréhé tom dumo tom i Tuluse, éndob tetesénay de adat tom, témugi tom. Témugi tom dobde kébéréh tom brab dob de rigoné tom so. 7 Endobamuk fiyoy adat tome ségiléw bé kéfiyoy Tuluse,sédumon tom brab malinis tom dob adafay Tulusenon mékédan i séngae sala tom sabaf bé kéléhuJesuse Nga i Tuluse dob kruse.

8 Amuk béréhé tom énda i sala tom, tugio tomsaén i de lowoh tom, énda munur tom bé toowekétoro. 9 Endob amuk fayagé tom i de sala tom dobTuluse, fésagadé no betom bé de sala tom atin liniséno betom dob kéluhanay de tete adat tom. Rigonénoy ni non i Beene métintu brab tumané noy fasadne betom bé fésagadé no betom. 10 Endob amukbéréhé tom énda i sala tom, maak fédawété tom iTuluse ségétéw témugi, atin énda munur tom békébéréh ne.

21 I begome maak do gulaané ku do nga gu, sulaté

kuy ni dob begome inok énda rémigo gom sala.Endob amuk wén i gésala betom, wén i métin-tuwe kéfédéwa tom dob adafay Tuluse, sani JesuKristowe. 2 Atin i Jesu Kristowe ni, Beeney tulakefégékédan bé de sala tom. Atin békén saén i dekatom do sala, éndob loo soy de sala i kéluhanay dekéilawan.

3 Amuk modor tom bé de sugu i Tuluse, gétigatom betom i de dumoy Tuluse. 4 Endob amuk wén iségétéw émbéréh mano, “Begéney dumoy Tuluse”,éndob énda modorén bé de suguén, toow fo tugiéni ni étéw brab énda munurén bé toowe kétoro.5-6 Endob i étéwe modor bé kébéréh i Tuluse, tintufo méégét i kéféimu ne bé Tuluse. Non i étéwebéréhé no dumo noy Tuluse, fatut iringé noy adat

Jesu Kristowe. Amuk rigoné tom i ni, gétiga tomdumoy Tuluse betom.

7Do gulaané ku do dumo gu, békén mantu sugu ini sulaté ku dob begome. Yamula tafayén i ni suguénggélingoo kom tidéw féganay. Been i niy sugueténoroén betom bé fatut tom ségédaw. 8 Gido loo,maakmantu séna niray Jesusey ni sugu dob betome.Atin i Kristowe brab begomemodor gom bé ni sugu.Gétiga kuy ni non béleewe ni minutén mékédan idélémone atin réméndaw i tintuwe solo, sani JesuKristowe.

9Amuk wén i ségétéw étéw émbéréh munur kunbé Jesu Kristowe, éndob mérarék bé dumo nuwe,bati séna dob délémone, non énda tintu no munur.10 Endob i étéwe mégédaw bé dumo nuwe munur,beeney tintuwe munur bé Kristowe. Atin énda irigoné no funay dumonuwe gésala. 11Endob i étéwemérarék bé dumo nuwe, énda toow i kéunur nebé Jesu Kristowe atin maak magéw dob délémone.Enda gétiga noy ayo nuwe non maak langafén nonénda munurén bé Jesu Kristowe.

12Do nga gu, sulata ku begom non ménfésagadéni de sala gom sabaf bé Kristowe. 13 I de begomdo lukés, sulata ku begom non énggélolo goméni Kristowe ménwénén tidéw féganay. I de begomdo ménguwéd séna, sulata ku begom non ténabanakomén i Satanase.

14 I de begom do nga, sulata ku begom nonménwaléy gom sédumon bé Abaye Tulus. I de be-gom do lukés, sulata ku begom non ménwaléy gomsédumon bé Kristowe, sani ménwéne nén tidéwféganay. I begome do ménguwéd do étéw, sulataku begom non émbagér i kéunur gome, atin éndamékédan i kébéréh i Tuluse tidéw dob itunga kome,atin ténabana komén i Satanase.

15 Kagom féimuén i de tete do éntingayén taloono do tete adat dob duniyae ni. Non amuk féimuékom i de tete do éntingayén dob fantade ni, éndaféimué kom i Abaye Tuluse. 16 I kéluhanay detete dob duniyae ni, békén tidéw dob Abaye Tulus.Yamula tidéw dob fantade niy tetee loo bé de tetekétayay de lowoh i de étéw, brab de kéingar, brabde kéfélangka-langka. 17 Endob i duniyae ni, méalfamoso, loo soy de tete do éntingayén kétayay deétéw. Endob i de étéw rigoné roy kétayay Tuluse,méuyag ro taman sa taman.

18 Do nga gu, gédétén i tamfadane. Enggélingookomén i kégumah i ségétéwe étéw moso féndawét“Sébanil bé Kristowe”. Atin béleewe ni wénén i doénggumah do étéw do sébanil bé Kristowe. Mélawgétiga tomén gédétén i tamfadane. 19 I de ni doétéw sébanil bé Kristowe, békén ro do tintu dumotom munur bé Kristowe. Atin been i niy funa ruwetéménagak betom. Amuk do tintu ro do dumo tom,énda damén ténagak ro betom. Endob sabaf békétagak ruwe betom, énggétiga tom békén ro dotintu dumo tom munur bé Kristowe.

20 Endob i de begom, fénémanduo Kristowe be-gom bé Rémogor i Tuluse. Atin mélaw gétiga komkéluhanan i toowe kétoro. 21 Mélaw i funa kuwesémulatan begom békén sabaf bé énda gétiga komi toowe kétoro. Yamula sabaf bé kégétiga kome de,atin gétiga kom soy énda i tugi dob toowe kétoro.

1 Juan 2:22 224 1 Juan 4:222 Ati mélaw i témugie? I témugie, beeney ém-

béréhe bé békén kun Kristoy Jesuse. Been i niyétéwe tintu fo sébanil bé Kristowe non mika béAbaye Tulus loo so bé Nga ne Jesus. 23 I étéwe mikabé Nga i Tuluse, mika so bé Abaye Tulus. Endob iétéwe munur bé Nga i Tuluse, munur so bé AbayeTulus.

24 Mélaw, kagom témérén munur bé Urete éng-gélingoo komén bé do gétah. Non amuk éndatémérén gom munur bé ni kétoro énggélingookomén bé do gétah, gétaus gom sédumon bé AbayeTulus brab Nga ne Jesu Kristo taman sa taman.25Non been i niy umule magufusa fénasad Kristoweirayén betom.

26 Sulata ku begom inok géingata kom i de étéwtélamané ro begom féunurén bé békéne toow ké-toro. 27 Endob i de begom, iraya Jesu KristowebegomtémantubéRémogorne. Atin amukbati i Ré-mogor ne dob de fédéw gom, énda mélaw kailangakom i témoroe begom. Non i Rémogor ney témoroebegom bé kéluhanane. Atin toroe noy toowe, békéni tugie. Mélawodoro kom i kétoro i Rémogorne, atinkagom tagakén i Kristowe.

28 Mélaw do nga gu, kagom tagakén i Kristoweinok énda mégilak gom taloo no mémala gom dedob gaiwe séfule moso. 29 Gétiga tomén métintuyKristowe. Mélaw fatut gétiga kom soy kéluhanay derémigo bé métintuwe, beroy de nga i Tuluse.

31 Fégitung gom, i Abaye Tulus toow fo gulaané no

betom! Non féndawétén betom do ngaén. Atin itoowe, ménwaléy tom mon do ngaén. I funay deétéw sébanil bé Tuluse énda gélolo ro betom donga i Tuluse, non énda so gélolo roy Tuluse. 2 Dogulaané ku do dumo gu, ménwaléy tomén do nga iTuluse. Endob énda séna gétiga tom de ké ati moso ikéwaléyo tome. Endob gétiga tom i ni: Amuk séfulei Kristowe, waléy tom loo bé Beene, non gito tommoso i tintuwe fo falasén. 3Mélaw, i kéluhanay deongot-ongot bé késéfule Kristowe, fatut démoyunro rémigo fiyo loo bé kéfiyo Kristowe.

4 Amuk wén i ségétéw réménigo sala, fénlisén ikukumay Tuluse, non i atag i salae, been i kéfélisebé kukumay Tuluse. 5 Gétiga komén ménwaléykéilawan i Kristowe inok kédané noy de sala i de kéi-lawan. Atin énggétiga kom soy énda i sala Kristowe,fiyon sébaan. 6Mélaw i kéluhanay de dumo Kristo,énda fakayén ké taus ro rémigo sala. Endob i étéwedémoyun rémigo sala énda séna gélolonoyKristowebrab énda séna munurén de.

7Do nga gu, kagom fédayaén i de étéw émféunurbegom bé tugie kétoro. Ay niy toowe kétoro: Ide étéw rémigo ro fiyo, beroy de métintu do étéwségiléw bé kétintu Kristowe. 8 Endob i de étéwdémoyun rémigo sala, beroy de kuyug Satanas. Noni Satanase tidéwén féganay i kérigo nuwe sala. Atin iNga i Tuluse ménangéy dob duniyae ni inok kédanénoy tetee galbék Satanase.

9 I de étéw ménwaléy do nga i Tuluse, éndadémoyun ro rémigo sala non ménwaléy ro miringbé adat i Tuluse. Enda fakayén démoyun ro rémigosala non Tulus i Abay ruwe. 10 Endob i de étéw éndamégédaw ro bé dumo ruwe, békén beroy de nga i

Tuluse. Been i niy fégélolonone bé de nga i Tulusebrab de nga Satanas.

11 Fatut tom ségédaw. Been i niy kétoroe éng-gélingoo komén tidéw féganay. 12 Enda fatuténiringé tom i étéwe féndawét Kain. Non beeneységétéwe kuyug Satanase, atin fénléhuén i tuwaréyne Abel. Atin i funa nuwe ménméléhu bé tuwaréyne nonmétintuy rigonéy tuwaréy ne, éndob i beenetete i kaane rigonén.

13 Mélaw do dumo gu, kagom mégaif de amukmérarék begom i do étéw sébanil bé Tuluse.14 Gétiga tom i ni: I de kéilawan méuyag ro tamangégumah i gaiwe méléhu ro. Endob békénén loo béniy betome, non énggédot tomén i umulemagufusa.Mélaw fiyon fo ké méléhu tom dob duniyae ni,méuyag tom so dob lawayo. I funa tome gétiganbé ni non mégédaw tom bé dumo tome. Endob ide étéw do énda mégédaw ro, méléhu ro fo toow.15 Amuk wén i étéw mérarék bé dumo nuwe, i niétéw ségétéw ménméléhu étéw dob kéfégitung iTuluse de. Atin gétiga tom i de méméléhu do étéwénda séna énggédot roy umule magufusa. 16 I funatome gétigan bé atag i “kégédawe” non féndayaKristowey de étéw ménméléhu de bé kégantinonuwe betom inok kédané noy de sala tom. Mélawfatut iringé tom soy rénigo nuwe. Iray tom soyférénawa tome fégétabang tom bé de dumo tom.17 Ufama, wén i ségétéwe kawasa, atin gito noydumo nuwe méskinan médoo foy kailanga nuwe.Endob amuk énda méuray i na nuwe de atin éndatabanga no de, giton énda tintu no méimu bé Tu-luse. 18 Do nga gu, énda fatutén ké mégédaw tomsaén dob de kébéréh tom saén. Non fatut fégito tomi kégédaw tome dob de fiyo rigoné tom. Been i niytintuwe kégédaw.

19 Mélaw amuk rigoné tom i ni, gétiga tom bébetom i de étéw i tintuwe Tulus. Atin éndaénmélawmégilak tombé Tuluse ké diyo tomdob adafanuwe. 20 Fiyon fo ké fégitungé tom médait tommékukum, gétiga tom mas na fo gétigan i Tulusebé betome, non gétiga noy kéluhanane. 21 Mélaw,do gulaané ku do dumo gu, gétiga tom énda i funatom mégilak, atin mélaw géfébaraw tom démasaldob beene. 22 Fiyon atiy ongoté tome dob Tuluse,irayén dob betome. Non odoro tom i de suguén, atinrigoné tom i késuwata nuwe. 23 Atin ay niy sugune betom: Fatut munur tom bé Nga ne Jesu Kristoatin ségédaw tom loo bé sénugu Kristowe betom bégétaho. 24 I de étéw modor bé de sugu i Tuluse, batiro dob Tuluse, atin i Tuluse bati so dob de fédéw ro.Atin gétiga tom bati i Tuluse dob de fédéw tom nonnirayén betom i Rémogor ne.

41 Do gulaané ku do dumo gu, kagom munur bé

kéluhanay de étéw émbéréh ro fénémanduoy Ré-mogor i Tuluse kun bero. Yamula téngkad gom beroinok gétiga kom ké tidéw dob Tulusey rémogoretaloo no békén. Non wén i médoo do étéw ubo-ubo sénarigoy Tuluse muret bé kébéréh ne, atinménangéy ro dob de médoo do ingéd dob duniyaeni. 2 Atin wén i fégélolonon de inok gétiga komi tidéwoy rémogore de. Amuk fayagéy ségétéwe

1 Juan 4:3 225 1 Juan 5:16

étéw i Jesu Kristowe ménwaléy kéilawan, Rémogori Tuluse bé bénoy ménémanduone de. 3 Endob ide étéw béréhé ro énda kun ménwaléy kéilawan iJesuse, énda bati i Rémogor i Tuluse dob berowe.Yamula fénémanduoy rémogor i Ségétéwe étéwSébanil bé Kristowe. Enggélingoo komén i kégumahne, atin béréhé ku begom énggumahén dob duniyaeni béleewe ni.

4 Endob i de begom, do nga gu, begom i de étéw iTuluse. Atin ténabana kom i de ubo-ubo sénarigoyTuluse. Non i Rémogor i Tuluse bati dob de fédéwgom mas na barakatan bé Satanase bati dob defédéw i de tete étéw. 5 I de ubo-ubo sénarigoyTuluse, toroé roy tetee. Atin i de tete étéw dobduniyae ni fégélingoé ro bero non sébanil ro sobé Tuluse. 6 Endob i de betom, do étéw i Tulusebetom. Atin i de étéw gélolo roy Tuluse, fégélingoéroy kétoro tome. Endob i de békén do étéw iTuluse, énda fégélingoé ro betom. Mélaw been iniy fégélolonone bé de étéw fémanduoy Rémogori Tuluse sani témoroe bé toowe, brab i de étéwfémanduo Satanase sani de témoro bé tugie.

7 Do gulaané ku do dumo gu, fatut ségédaw tomnon i kégédawe tidéw dob Tuluse. I de étéw mégé-daw ro bé dumo ruwe, beroy de étéw do ménwaléydo nga i Tuluse brab dumoy Tuluse bero. 8 Atini de étéw énda mégédaw ro, beroy de énda sénagégélolo bé Tuluse, non mégédaw foy Tuluse. 9Atinfénggitoy Tulusey kégédaw ne betom bé késugu nebé buntunge Ngaén dob duniyae ni inok gédoté tomi umule magufusa sabaf bé Beene. 10Mélaw ay niytintuwe kégédaw: Békén ké betom iménggédawe béTuluse. Yamula, Tulus i ménggédawe betom. Beeni niy funa nuwe séménugu bé Nga ne dob duniyaeni inok féléhuén fégétulak inok émfésagad i de salatom.

11 Do gulaané ku do dumo gu, amuk loo bé nan ikédakél i kégédaw i Tuluse betom, fatut fo ségédawtom so. 12 Enda i ségétéw énggégito bé Tuluse.Endob amuk ségédaw tom, bati i Tuluse dob defédéw tom, atin i kégédaw tomewaléy toow fo dakélmiring bé kaane kégédaw.

13Atin i Tuluse nirayén i Rémogor ne dob betome.Been i niy funa tome gétiga tombati tomdob Tuluseatin i Tuluse bati dob de fédéw tom. 14Atin i begeyedo apostol, énggito gey i Nga i Tuluse brab de rénigono. Mélaw ureté key i fantage bé késugu i Tuluse béNga ne dob duniyae ni inok fukasé noy de kéilawandob de sala ro. 15 I de étéw fayagé roy Jesuse Nga iTuluse, bati i Tuluse dobde fédéwro, atin bati ro dobTuluse. 16Atin gétiga tom mélaw toow fo mégédawi Tuluse betom. Mélaw gésarig tom de.

Non i Tuluse toow fo mégédaw. Atin i de étéw domégédaw, bati ro dob Tuluse atin i Tuluse bati dobde fédéw ro. 17 I Tuluse féwaléyé no tintu fo dakéli kégédaw tome inok énda mégilak tom bé gaiwekémukum i Tuluse. Mélaw éndaén mégilak tombé no gai, non ménwaléyén ségiléw i adat tome béKristowe. 18 Enda i funa tom mégilak non mégédawi Tuluse betom. Amuk toow fo mégédaw i Tulusebetom, mékédanén i funa tome mégilak. Non ifunay de étéw mégilak, been i kékukum i Tuluse.

Mélaw i de étéwmégilak, énda sénaméégét i késarigruwe bé kégédaw i Tuluse.

19 I funa tome méimu bé Tuluse non fénimu iTuluse betom sungu. 20 Amuk wén i étéw émbéréhmano, “Féimué kuy Tuluse”, éndob mérarék bédumo nuwe, témugi. Non amuk énda féimué noydumo nuwe gito no, ati kéfingé-fingé i kéféimu nebé Tuluse énda gito no de? 21 Mélaw ay niy sugueniray Kristowe betom: I de étéw féimué roy Tuluse,fatut féimu ro so bé de dumo ro étéw.

51 I de étéwmunur bé Jesuse Beeney Kristowe, sani

fénémili i Tuluse méguléw, beroy de ménwaléy donga i Tuluse. Atin i de étéw féimué roy Abaye Tulus,féimué ro soy de dumo ro nga i Tuluse. 2Atin amukféimué tom i Tuluse brab odoro tom i de suguén,gétiga tom féimué tom soy de dumo tom do nga iTuluse. 3Non amuk féimué tom i Tuluse, odoro tomi de suguén. Atin énda mérégén i kéodoro tome béde suguén. 4 Non kéluhana tomén do ménwaléyéndo nga i Tuluse, gétabana tom i Satanase, saniméguléwe bé duniyae ni. Atin i funa tome gétabanatom i Satanase non bé kéunur tome bé Jesuse. 5 Atide étéw gétabana roy Satanase? I de étéw saénmunur bé Jesuse Nga i Tuluse.

6 I Jesu Kristowe sénugu i Tuluse mangéy dobduniyae ni. Gétiga tom i ni sabaf bé wayége brabdara ne. Non énda saén ménbautisén dob wayége,yamula réménanas soy dara ne amun ménkélabodob kruse. Atin i Rémogor i Tuluse fégétiga nobetom toow i de ni, non i Rémogor i Tuluse dé-moyun béréhé noy toowe saén. 7Mélaw wén i téléwémféféngintoow fantag bé JesuKristowe: 8 I sébaanede, been i Rémogor i Tuluse. Atin i sébaane de,been i kébautise bé Jesu Kristowe. Atin i sébaanede, been i kéranas i dara Jesuse bé kéléhu ne. Atinfalan séfagayun i de ni do téléw. 9 Munur tom békéuret i de étéw saén, éndobmas na gérotor i kéureti Tuluse funa tom tintu fo fatut munur. Atin nureti Tulusey Jesuse Ngaén. 10Mélaw i de étéw munurro bé Nga i Tuluse, ménunur ro bé toow i kéuret iTuluse. Endob i de étéw énda munur ro bé Tuluse,maak fédawét roy Tuluse ségétéw tugién. Non éndaménunur ro bé kébéréh i Tuluse fantag bé Nga ne.11Atin ay niy toowe kétoro fantag bé Nga ne. Nirayi Tuluse betom i umule magufusa tidéw dob Nga ne.12 I de étéwménwaléy do dumoy Nga i Tuluse, wén iumul ro magufusa. Endob i de étéw énda ménwaléyro do dumoyNga i Tuluse, énda énggédot roy umulemagufusa.

13 Sulaté kuy ni dob begome do munur bé JesuseNga i Tuluse inok gétiga kom wénén i kagom béumule magufusa. 14 Enda mégilak tom démasal dobTuluse non gétiga tom fégélingoé no betom amukmongot tom bé ati kétaya nuwe irayén. 15 Gétigatom démoyun fégélingoé no betom ké démasal tommongot dob Beene. Atin mélaw gétiga tom irayénbetom fiyon fo ké ati ongoté tome dob Beene.

16 Amuk wén i ségétéw begom gito noy dumonuwe énggésala, atin énda ménléhuén bé nan sala,fatut dasal gom dob Tuluse inok irayén i umulemagufusa dob nan dumo gom. Béréhé ku begom ifantage bé de sala békén fégéléhu i étéwe. Endob

1 Juan 5:17 226 1 Juan 5:21wén soy do sala funay de étéw méléhu. Atin éndaféginauné ku begom démasal fantag bé de ni. 17 Ikéluhanay de tete rigonén, sala. Gido loo, wén i dosala énda méléhu i de étéw de.

18Gétiga tom i de étéw do ménwaléy nga i Tuluseénda démoyun ro rémigo sala. Non i Jesuse Ngai Tuluse, diyagané no bero inok énda géférigonoSatanase bero tete.

19Gétiga tom betom i de étéw i Tuluse fiyon fo kéSatanas iméguléwe bé kéluhanay de étéw sébanil béTuluse dob duniyae ni.

20 Gétiga tom ménangéy i Nga i Tuluse dobduniyae ni, atin fénggésobutén betom inok gétigatom i toowe Tulus. Ménwaléy tom do dumoy tooweTulus brab Nga ne Jesu Kristo. Been i niy tintuweTulus atin tidéw dob Beeney umule magufusa.

21Do nga gu, kagom féngadafén i de kéninontow.

2 Juan 1 227 2 Juan 13

I Géruwowe Sulat JuaneAy niy sébaane bé de sénulat Juan, sani ségétéwe

kuyug Jesuse brab dumo no amun dini séna dobduniyae niy Jesuse.

Dob ni sulat, féningat Juaney kéluhanay demunur fantag bé de tugién témoro.

1 Begéney lukése odoroy de munur bé Kristowe.Sémulatu mangéy dob beeme, sani libune fénémilii Tuluse brab dob de ngaém. Toow fo gulaanéku begom. Atin békén saén i begéney gémulaanebegom, non i kéluhanay gétigane bé toowe kétorogulaané ro so begom. 2 I funa keye gémulaan begomnonmunur gey bé toowe kétoro, atin éndamékédani kéunur geye de taman sa taman.

3 I Abaye Tulus brab Nga ne Jesu Kristo, mégédawro damén betom, atin méuray damén i na ruwebetom, atin iray ro damén i métanéke fédéw dobbetome. Mérigoy ni dob betome nonmunur tom bétoowe kétoro brab ségédaw tom fo toow.

4 Toowu fo moror non énggétiga kuy de dumo béde ngaém munur ro bé toowe kétoro loo bé sénugui Abaye Tulus betom. 5 Mélaw, Di, ongoté ku dobbeeme bé fatut tom ségédaw. Békén mantuy nisugu labité ku dob ni sulat. Yamula tafayén i nisugu niray dob betome tidéw féganay. 6 Non amukségédaw tom, modor tom bé de sugu i Tuluse. Atinay niy sugue nirayén betom bé féganaye: Fatut tomségédaw.

7 Médooy de mégakar do témoro ménangéy dobde séségiyo-giyo do ingéd dob duniyae ni. Ténororoy békén kun toow i Jesu Kristowe ménwaléykéilawan. I de ni do étéw téménoro bé ni, tinturo fo tugién brab sébanil ro bé Kristowe. 8 Mélawingat gom inok énda mésinggula i kélugoté komegémalbék. Atin mélaw gédoté kom i kéluhanaybaras gome tidéw dob Tuluse.

9 I de étéw téménagak bé toowe kétoro JesuKristowe atin ménunur bé ségiyowe kétoro, békénro dumoy Tuluse. Endob i de taus munur bé toowekétoro, beroy do dumoy Abaye Tulus brab Nga neso. 10 Mélaw amuk wén i gégumah dob begomeatin témoro bé ségiyowe kétoro bé kétoro Kristowe,kagom tayakufén de dob de lawi gom taloo noségifaé kom. 11 Non amuk ségifaé kom i nan étéw,géamung gom bé de tete galbékén.

12 Médoo na damén i de kétaya ku béréhén dobbegome, éndob énda méuyotu de sémulat. Ya-mula méuyotu damén mangéy témukaw begominok géséténgaang tom séuret-uret brab géséorortom fo toow.

13 I de nga i dumo muwe sétiman idéng libunfénémili i Tuluse, ségifaé ro so begom.

3 Juan 1 228 3 Juan 15

I Gétéléwe Sulat JuaneAy niy sébaane bé de sénulat Juan, sani ségétéwe

bé de kuyug Jesus brab dumo no amun dini séna dobduniyae niy Jesuse.

Sénulat Juaney ni sulat dob ségétéwe féndawétGayo, sani ségétéwe so munur bé Jesuse.

1 Begéney lukése odoroy de munur bé Kristowe.Sémulatu mangéy dob beeme, Gayo. Beemey toowefo gulaané ku dumo gu.

2Adih, démasalu dob Tuluse bé féfiyoné no beembrab iraya no beem fiyo kégélowohon loo bé kéirayne beem bé mégéte kéunur. 3 Toowu fo mororamun énggumah i de dumo to munur bé Kristoweatin nuret roy fantage bé kéfédayday me munur bétoowe kétoro, loo soy adate nodoro mo bé ni toowkétoro. 4 Toow fo dakél i kéoror guwe bé gélingookuy fantage bé kéodoroy de nga gu bé toowe kétoro.Been i funa kuwe moror béni, non énggélingoo kuyfantage bé beeme.

5Adih, i kétabangamuwe bé de dumo tommunurménawet diyaan i fégélolonone bé toow i kéunurme. Non fiyon fo ké énda séna gélolo mo bero,ténayakufém bero. 6 I de begey do munur bati dini,amun ménlimud gey méngintulus, nuret i de ni doétéw i kégédaw me bero. Atin amuk géawét ro mandiyaan, fiyo ké tabanga mo man bero loo bé fatutemésuwat i Tuluse de inok gétaus ro magéw. 7Non ifuna ruwe magéw inok légébé roy kétoro Kristowe.Atin énda tayakufé roy tabang i de étéw do békénmunur bé Kristowe. 8 Mélaw i betome do munur,fatut tabanga tom i de ni do étéw inok géamung tombé galbék ruwe lémégéb bé toowe kétoro.

9 Séménulatu sébaan foko sulat mangéy dob demunur diyaan, éndob énda fénggélingo Deotrefe-sey kéféginau guwe. Méuyot de ké been saéni méguléwe bé de munur diyaan. 10 Atin amukgéangéyu diyaan, ureté ku beem i kéluhanay derénigo no, brab kéluhanay de tete tugi bénréhénfantag bé begeye. Atin békén saén i ni, non amukgéawét diyaan i de dumo tom munur, énda fotayakufé no bero. Atin géléé noy de fiyo étéwméuyot témayakuf bero, atin énda féahuré no doblawie féngadafan i de étéw témayakuf bero.

11 Adih, kago iringén i tetee adatén. Yamulairingém i fiyowe adat. I de étéw rémigo fiyo, beroyde étéw i Tuluse. Endob i de étéw rémigo tete, beroyde énda séna gégélolo bé Tuluse.

12 I kéluhanay de étéw émbéréh ro fiyo fantagbé Demetriowe. I métintuwe adatén i émféféngin-toowe bé i beene, fiyo fo étéw. Been soy niy funakeye de démayéw. Atin gétiga mo toow i kéuretgeye.

13Médoo fo damén i kéuyoto kuwe uretén beem,éndob mikau de sémulat. 14 Méuyotu damén kégéségito to bé magade ni inok géséténgaang toséuret-uret.

15 Métanék damén i fédéw me. I kéluhanay dedumo to dini ségifaé ro beem. Ségifaém so begéni kéluhanay de dumo to diyaan.

Judas 1 229 Judas 23

I Sulat JudaseJudas i dawét i séménulate bé ni sulat, sani

tuwaréy Jesu Kristowe. Sénulat Judasey ni sulat dobkéluhanay de munur bé Kristowe.

Dob ni sulat, féningat Judasey kéluhanay demunur fantag bé de tugién témoro.

1Begéney Judase, sani dumo Santiagowe sétimanidéng, brab sugu-sugué Jesu Kristowe.

Sémulatu mangéy dob begome do étéw fén-unuri Tuluse bé Jesuse. Begomey de étéw kégédawayAbaye Tulus brab do diyagané Jesu Kristowe.

2Mégédaw damén i Tuluse begom, brab méuraydamén i na nuwe begom, brab irayén damén begomi métanéke fédéw.

3Do gulaané ku do dumo gu, bé gétahe, i toowe fokéuyotu ku sulaté ku dob begome, been i niy fantagebé kéfukas Jesuse betom dob de sala tom. Endobkailangan fo sulaté ku na métah i kéféginau guwebegom bé fatut fo fétaus gom i kéatuho kome béde étéw méuyot mégalin bé toowe kétoro niray iTuluse. Non sénarig i Tulusey kétoro ne dob betomedo étéwén. Atin kailangan énda fo méfégalino.4Kailangan fo féginauné ku begom lee non wén i doétéw do békén méngintulus énggésélawék betom,éndob sékémé ro saén. Fégaliné roy toowe kétorofantag bé kégédaw i Tulus tome. Non toroé royfakay kun i de étéw do rémigo bé de mékérésikdo adat loo bé de rigoné ro, non énda kémukum iTuluse kun non toow saén mégédaw. Atin béréhéro békén kun Kadna tom i Jesu Kristowe brab békénkun Jesus i méguléwe betom. Endob ménrugayénménbéréhdobMénsulate Kébéréh i Tulusey fantagebé kékukume bero.

5 Gétiga komén i kéluhanay de ni béréhé kubegom. Gido loo, féfégétédém gu begom i ni: Bé dogétah, ténangéy i Kadnaney de Judio mésut tidéwEgipto, sani ingéde gono ro ménrifén. Endob amunénggésut ron, fénléhu i Kadnaney de dumo berosani do énda munur dob Beene. 6 Fégétédém gomi de télaki bé do gétah. Amun méntéfégérotor robrab ténagak roy fatute gono ro, fén-angéy i Tulusebero dob délémone brab nikétén bero bé sangkalieénda mékédano taman sa taman. Atin diyo béleeweni fénongot-ongot i Tuluse beroy gaiwe mékukumro fo toow. 7 Fégétédém gom i de étéw ménbati dobSodoma brab dob Gomorah brab dob de ingéd gédétdiyo. Ségiléw i rénigo ruwe bé de ni do télaki, nontete i de adat ro atin ménwaléy ro bakla. Mélawkénukum i Tuluse bero bé kéfédiyo ne bero dobgonoy aféye taman sa taman inok émféingat bé deségiyo étéwké atiymérigowe dob berowe ké ségiléwi de rigoné ro.

8 Atin ségiléw so bé niy de tugién do témoro.Rigoné roy de toow fo mékérésik dob de karo dolowoh, atin béréhé roy odoro ro saén i kéfémandui de téginéf ro. Endob mika ro modor bé de sugui Tuluse atin féngirasé roy de barakatan do étéwdob lawayo. 9 Fiyon foy toowe fo gérotor télakiyTuluse féndawét Miguel, énda rénigo noy loowe béni. Bé do gétah amunménléhu iMoisese,ménséédéli ro Miguele bero Satanase fantag bé ati isuwe bero

gégédot bé bangkay Moisese. Endob énda fo mén-fébaraw i Miguele méngiras bé Satanase. Yamulaménbéréh saén mano, “Kadnan i gémélée beem.”10 Endob i de ni do tugién do témoro, féngiraséroy éndae gésobuto ro. Ségiléw ro bé de mérayardo binatang non énda i gétiga-tiga ro saliyu bé detete adat ro funa ro mébinasa. 11 Mékukum ro fotoow, non méniring ro bé adat Kaine, sani sunguweménméléhu bé gétaho. Atin méniring ro so bé adatBalaame, sani réménigowe bé békéne katabuwan.Non i de ni do tete témoro, rémigo ro tete inokgégédot ro kurta. Niring ro soy adat Korehe nonrénigo noy sébanile bé Tuluse funa ro ménbinasa.12Amuk sélimud gom inokmama gombrabméngin-tulus gom, mamung ro begom. Maak do mékérésikbérétik, non rigone roy tetee do kétaya ro saén atinénda mon mémala ro de. Rigoné ro saén i de karokétayan. Ségiléw ro bé de rawén énda muwit rorana, atin faniréy réfuruhe saén. Atin ségiléw roso bé de kayéw énda mégonok ro ké gai ro daménmégonok. Maak do ménrandutén do kayéw domégangu. 13 I de ni do tugién do témoro, ségiléwro bé de dakél do bagél dob dogote ké wén i défuk,non i de tete do mékémala do rigoné ro, maak domékérésik buro-buro dob rotor i wayége. Ségiléwro bé de gitoon énda modor ro dob fatute aguworo, non tagaké roy toowe kétoro. Mélaw ténafay iTulusey toowe fo délémon gono ro méférisu tamansa taman.

14Atin i Enoke, sani géénéme katufuan tidéw dobAdame, nuretén i kébéréh i Tuluse sénarigén dobbeene fantag bé de ni do étéw mano, “Téngténggom! Gégumah moso i Kadnane beroy firoyengibu do télaki no, 15 inok susiné noy de rénigoykéluhanay de étéw. Atin kukumé noy de békénméngintulus do étéw do ménsala non bé kéluhanayde tete rénigo ro brab kéluhanay de tete kébéréh robénréh ro sébanil bé Tuluse.”

16 I de ni do tugién do témoro, démoyun robutédbutéd brab démowoy. Modor ro saén bé detete kétaya ro. Atin do fébantug-bantug ro brabkémuwéy bé de étéw inok mérigo saén i de karokétayan.

17 Endob do dumo gu, fégétédém gom i bénréh ide apostol i Kadna tome Jesu Kristo begom fantagbé ati mérigowe dob de gai moso. 18 Bénréh robegom maro, “Amuk gégumahén i tamfaday de gai,wén i do étéw démiyangka begom. Been i niy deétéw odoro roy de tete kétaya ro sébanil bé Tuluse.”19 Been i niy de étéw émfésébanil begom. Odoro rosaén i de tete kétaya ro. Atin i Rémogor i Tuluseénda batién dob berowe. 20 Endob i de begomdo dumo gu, fétaus gom i késétabang gome inokméégét i kéunur gome bé kétoroe tidéw dob Tuluse.Atin fédaya gom i barakatane Rémogor i Tulusetémabangan begom démasal. 21 Atin fétaus gom ikétanggaf gome bé kégédaw i Tuluse bé lala gomeongot-ongot bé kéirayay Kadna tome Jesu Kristobetombéumulemagufusa sabaf bé kéuray i nanuwebetom.

22 Atin fatut mégédaw gom bé de étéw ruwo-ruwoy fédéw ruwe munur. 23 Tabanga kom i deségiyo étéw inok énda mékukum ro, maak fégayasékom bero fégawitén tidéw dob aféye. Atin fatut

Judas 24 230 Judas 25mégédaw gom bé de ségiyo étéw. Endob fatutmérarék gom bé de mékérésik do adat ro atin ingatgom inok énda géiring gom bero.

24 Toow tom fo fésalamat bé Tuluse. Beeneygétabange betom inok énda gésala tom, atin Beensoy géuwite betom dob adafa nuwe. Atin bé béno,mékédan i de sala tom brab moror tom bé lalatome gégito bé réndaw ne. 25 Dayéwé tom fotoow i Tuluse fénagéw dob Kadna tome Jesu Kristo.Tulusey mémukase betom dob de sala tom. Beeneybarakatane méguléw atin kaan i kéluhanay aturanetidéw féganay taman sa taman. Amen.Judas

Kéfégétigan 1:1 231 Kéfégétigan 2:6

I Kéfégétiga Jesu Kristowe béJuane

Ay niy sébaane bé de sénulat Juan, sani ségétéwebé de kuyug Jesus brab dumo no amun dini séna dobduniyae niy Jesuse.

Sénulat Juaney ni sulat dob de fitéw timan sim-baan dob dakéle ingéd Asia. Dob ni sulat, nuretJuaney fantage bé ati fénténgténg i Tuluse dobbeene dob téginéfe. Binuwaya i kédoonoy ni sulatatin fantag so bé ati mérigowe moso. FénggétigayTuluse bé Juane bé tabanay Tulusey Satanase mosoatin rigoné noy mantuwe duniya brab laway gonoyde munur bé Kristowe bati sétifon bé Tuluse.

1 Been i niy librowe fantag bé kéfégétiga JesuKristowe. I Tuluse sénarigén dob Beeney ni inokfégétiga no dob de sugu-suguéy Tuluse ké atiymérigowe énda mérugayén tidéw béni. FénggétigaKristowey ni bé késugu ne bé de télaki no mangéydob begéne, sani sugu-sugué nuwe féndawét Juan.2Atin i begéne, sulaté kuy kéluhanay de énggito gu.Mélaw i ni libro, been i niy kébéréh i Tuluse brabtoowe kétoro Jesu Kristowe. 3Toow fomoror i étéwemasa bé ni libro, atin moror soy de mégélingo béni uret tidéw dob Tuluse atin modor bé ni kébéréh.Non éndaén mérugayén métuman i ni uret.

4-5Begéney Juane, atin sulaté ku dob begomey defitéw lumfuk do munur dob de fitéw timan ingéddob sakuf i dakéle ingéd féndawét Asia.

I Tuluse brab Rémogor ne brab Jesu Kristowe,mégédaw ro damén begom atin irayén damén be-gom i métanéke fédéw. I Tuluse, ménwénén tidéwféganay, atin wén so béleewe ni, atin énda méké-dano taman sa taman. Atin i Rémogor i Tuluse batidob adafay Tuluse atin wén i fitéw fiman barakatén.Atin i Jesu Kristowe, mésarigon i kébéréh ne.Beeney Nga i Tuluse loo soy sunguwe méntébuleinok méuyag taman sa taman. Been soy méguléwbé kéluhanay de méguléw dob duniyae ni.

Mégédaw foy Jesuse betom. Atin fénukasén be-tom dob de sala tom bé kéléhu ne dob kruse. 6Atinfénwaléyén betom do fadi, atin Been i méguléwebetom. Rigoné tom i galbék i fadie méngadaf béAbay ne Tulus. Mégédaw damén i Jesu Kristowe atinméguléw damén taman sa taman. Amen!

7 Séfule moso i Jesu Kristowe giton gégumahdob de rawén. Atin gitoy kéluhanay de kéilawan,fiyon i de étéw ménméléhu de bé do gétah. Atini kéluhanay de étéw dob duniyae ni, kémérew rosabaf bé Beene. Mérigo damén. Amen.

8 I toowe fo barakatan Kadnan Tulus, wénéntidéw féganay, atin wén so béleewe ni, atin éndamékédano taman sa taman. Bénréh i Tuluse mano,“I Begéne Alfa brab Omega, sani féganayane brabtamanane.”

9Begéney Juane, sani ségétéwe dumo gommunurbé Jesu Kristowe. Téméningkélu bé kéférasayebegén ségiléw bé kéluhanay de étéw féguléwo JesuKristowe. I Begéne, sabaf bé kéuret guwebé kébéréh

i Tuluse brab kétoro guwe bé kéuret Jesuse, fén-angéyén begén fénbati maak férisu dob ni bungédféndawét Patmos. 10Wén i no sébaan gai kéféngadafbé Kadnane, fénémanduoy Rémogor i Tuluse begén.Atin énggélingoo kuy métanuge béréh maak tém-buri tidéw dob ségang guwe. 11 Ménbéréh mano,“Sulatém i énggito muwe, atin féuwitém mangéydob de ni do fitéw lumfuk do munur Begén dobati dob Efeso, Esmirna, Pergamo, Tiatira, Sardis,Filadelfia, brab Laodisia.”

12Tidéw bénoméntékélidu inok téngténgé kuy niémbéréh dob begéne. Atin énggito guyfitéwe timanbélowon solo. 13 Atin wén i ségétéwe téménindégdob kérara i de fitéw ni timan solo. I falas nemaak kéilawane. Métaah i kégal ne taman dob desékéyén. Atin lénégétén i bélowone dob kuméngne. 14 Toow fo fute i buk ne maak fute safut, atini de moto no maak rino aféy. 15 Atin i de sékéyénsémélinang maak galang métunag dob aféye. Atini béréh ne maak érok samfaw. 16 Atin wén i fitéwtiman gitoon génamak i kuwonone kémérén. Atinwén i sundang mésut dob ba ne maak dila. Atin i nisundang, murém i de baén sébala-bala. Atin toowfo géfékaya i rangih ne maak térésang ké géutuh.17 Amun énggito guy ni étéw, méntéléngkébu dobadafa nuwe maak ménléhuun. Endob nahayéni kuwonone kémérén dob begéne atin ménbéréhmano, “Kago mégilak. Begéney féganayane brabtamanane. 18 Begéney méuyage. Ménléhuu, éndobméntébuleu, atin méuyagu taman sa taman. Wéni atura ku méguléw bé kéléhue brab gonoy deménléhu. 19Mélaw sulatém i de énggito mo, sani demérigo béleewe ni brab de mérigo moso. 20 Béréhéku beem i atag i de fitéw timan gitoon gito mo dobkuwonone kémér gu brab atag i de fitéw timan dobélowon solo. I de fitéw timan do gitoon, beroy demaak télaki bantaya roy de fitéw lumfuk do munur.Atin i de fitéw timan do solo, beroy demaak dofitéwlumfuk do munur.”

2Efeso

1 Atin féntaus Kristowey kébéréh ne mano, “Su-latém dob télakiy Tuluse démiyaga bé de munurbati dob ingéde Efesomamo, ‘Ay niy kébéréh Jesuse.Begéney gémamake bé de fitéw timan gitoon dobkuwonone kémér gu brab magéwe dob kérara i defitéw timan bélowon solo. 2 Gétiga kuy de rigonékom, atin gétiga ku mégéror gom gémalbék brabgétiga kuy kétingkél gome. Atin gétiga ku so mikagom sélawék bé de tete étéw. Atin ténéngkad gomi de étéw béréhé ro do apostol ro kun funa koménggétigan bé békén ro do tintu apostol. Atin gétigakom tugién i kétoro ruwe. 3 Atin gétiga ku sotémingkél gom bé kéférasay i de étéw begom sabafbé kéunur gome Begén. Atin fiyon fo ké mérasaygom, énda mékédan i kéunur gome. 4Gido loo, wéni téboé ku begom. Béleewe ni, éndaén féimué komBegén loo bé do gétah. 5 Fégétédém gom i sunguwekéimu gom Begén. Fatut gésénule gom brab tagakgom i de sala gom atin rigo gom fiyo loo bé dogétah. Non amuk énda rigoné kom i ni, mangéyudob begome brab kédané kuy soloe tidéw dob gononuwe. 6 Endob wén soy fiyo rénigo gom kétaya ku.

Kéfégétigan 2:7 232 Kéfégétigan 3:5

Non ménkérit gom bé de tete rigonéy de Nikolaitaségiléw bé kékérito kuwe bero.

7 “ ‘Kéluhana kom, fégélingo gom i kébéréh iRémogor i Tuluse dob begome do munur.

“ ‘I de étéw gétabana roy Satanase, iraya kubero kuwagib mama bé onok i kayéwe miray béumule magufusa, sani kayéwe dob bélowone fantadi Tuluse.’ ”

Esmirna8 Atin féntaus Kristowey kébéréh ne mano, “Su-

latém dob télakiwe démiyaga bé de munur batidob ingéde Esmirna mamo, ‘Ay niy kébéréh guwe.Begéney féganayane brab tamanane. Ménléhuuéndob méntébuleu. 9 Gétiga ku kérégénan gom.Gétiga ku méskinan gom. Gido loo, kawasa gomdob lawayo. Gétiga kuy de tete kébéréh fantag bébegome bénréh i de étéw béréhé ro do Judio ro.Endob békén ro do tintu Judio, yamula do étéwSatanas ro. 10 Kagom mégilak bé kéférasaye begoménda mérugayén tidéw béni. I Satanase, téngkadéno begom bé kéféférisu nuwe bé de dumo gom.Atin kérégénan gom bé foloe gétérésangan. Endobfatut fédayday gom bé kéunur gome Begén, fiyon foké féléhué ro begom. Atin iraya ku mélaw begomlakay, sani umule magufusa.

11 “ ‘I kéluhana kome, fatut fégélingo gom ikébéréh i Rémogor i Tuluse begom do munur.

“ ‘I de étéw gétabana roy Satanase, éndamékukum ro bé géruwowe kéléhu.’ ”

Pergamo12 Atin féntaus Kristowey kébéréh ne mano, “Su-

latém dob télakiwe démiyaga bé de munur bati dobPergamo mamo, ‘Ay niy kébéréh guwe, sani wénesundangén murém i de baén sébala-bala. 13 Gétigakuy Satanas i méguléwe bé ingéd gome, gido looménfédayday gom munur dob Begéne. Atin éndaténagak gom i kéunur gome fiyon fo ké fénléhu royAntipase sani mésarigone muret fantag bé Begéne.Fénléhu ro diyaan dob ingéde féngguléwo Satanase.14 Gido loo, wén i de téboé ku begom. Non wén i dodumo begommodor bé kétoro Balaame bé do getah.Non i Balaame, ténoroén i Balake émfésala bé deJudio bé kéféama ne bero bé amaéne ténulak dob dekéninontow. Brab ténoroén bero bigaén. 15Atin looso bé ni, wén i do dumo begom modor bé kétoro ide Nikolaita. 16 Fatut gésénule gom brab tagak gomi de sala gom. Amuk énda, mangéyu dob begomeénda mérugayén tidéw béni brab tibohé ku begombé sundange mésut dob ba guwe maak dila.

17 “ ‘I kéluhana kome, fatut fégélingo gom ikébéréh i Rémogor i Tuluse dob de munur.

“ ‘Dob de étéw gétabana roy Satanase, iray guberoy amaéne féndawét mana nitong dob lawayodiyo. Atin iraya ku soy séngae ségétéw bero béfutee batéw. Atin dob séngae sébaan batéw wéni ménsulate de mantu dawét énda i gégélolo desaliyu bé étéwe gégédot bé ni batéw. Bero saén i degégélolo de.’ ”

Tiatira18 Atin féntaus Kristowey kébéréh ne mano, “Su-

latém dob télakiy Tuluse démiyaga bé de munurbati dob Tiatira mamo, ‘Ay niy kébéréh guwe, saniNga i Tuluse. Mérino i de moto gu maak aféy atin

sémélinang i de sékéy gumaak galangmétunag dobaféye. 19 Gétiga kuy de rigoné kom, brab kégédawgome, brab kéunur gome, brab de galbék gom, brabde kétingkél gom. Atin gétiga ku so toow na fofiyoy de rigoné kom béleewe ni bé do gétah. 20Gidoloo, wén i téboé ku begom. Wén i libune féndawétJesebel, sani ménbéréhe been kun i sarigoy Tulusemuret. Atin féndaya gom i ni libun témoro bé bigaedob de kuyug gu brab fénamaén bero bé de amaénténulak dob adafay de kéninontow. 21 Téningkéloku, brab niraya ku gai inok gésénule brab tagakénoy ni tete rigoné no. Endob mika fo témagak béde ni do tete rigoné no. 22 Mélaw fédéruuné kuinok énda géétekén tidéw dob iroo nuwe, loo soyde dumo no ménsébiga. Rigoné kuy ni béleewe ni,amuk énda tagaké roy de tete rigoné ro. 23 Atinféléhué ku soy de kuyugén. Tidéw béno, i de munurdob kéluhanay de ingéd, gétiga ro mélaw i Begéne,gétiga kuy kéfégitung i kéluhanay de étéw brab dekétaya ro. Atin iray gu moso i fatute dob séngaeségétéw étéw sabaf bé de rigoné no.

24 “ ‘Endob médoo gom dob Tiatira, énda mén-odor gom bé ni tete kétoro. Atin énda gétiga komi de féndawét do ménalém kétoro Satanase. Atinmélaw énda umana kuy kékérégéna kome. 25 Endobfatut féégét gom i kéunur gome taman séfuleu.26 Atin dob de étéw gétabana roy Satanase atinmodor ro bé kétaya kuwe taman dob tamanane, iraygu beroy aturane méguléw bé de ingéd dob duniyaeni. 27 Iray guy ni aturan non i Abay guwe Tulusnirayén so dob Begéne. Atin émbagér i kéféguléwruwe, atin énda i géatuh bero. 28Atin iray gu so dobberowey solo mubode.

29 “ ‘I kéluhana kome fatut fégélingo gom ikébéréh i Rémogor i Tuluse dob de munur.’ ”

3Sardis

1 Atin féntaus Kristowey kébéréh ne mano, “Su-latém dob télakiwe démiyaga bé de munur bati dobSardis mamo, ‘Ay niy kébéréh guwe, sani gémamakebé Rémogor i Tuluse wén i fitéw timan barakaténbrab do fitéw timan gitoon. Gétiga kuy de rigonékom. Atin gétiga ku so médooy étéwe émbéréh béwén kun i umul gommagufusa. Endob énda toowén,non énda gitono dob de rigoné kom. 2 Mélaw,tékénal gom! Atin fébagér gom i kéunur gome, nonamuk énda, mékédan. Non gétiga ku kulang sé-nay adat gome funay Tulus guwe énda mésuwatén.3 Fégétédém gom i ténoroe nén begom brab nunurokome nén bé do gétah. Odor gom de brab fatutgésénule gom atin tagak gom i de sala gom. Nonamuk énda gésénule gom, mangéyu dob begomebé gaiwe énda karangé kom de, loo bé kégumah iménakawe. 4 Endob wén soy do dumo begom dobSardis, énda dénungiso roy de kégal ro, sani deénda ménamung dob de tete adat. Mélaw géodorgom Begén kémégal fute non médait gom de. 5 Ikéluhanay de gétaban bé Satanase, fékégalé ku berofute loo bé ni, atin énda kédané kuy de dawét rotidéw dob librowe sénulata ku bé de dawét i de étéwgégédot bé umule magufusa. Atin béréhé ku dobténgaangay Abay guwe Tulus brab de télaki no, béberoy de kuyug gu.

Kéfégétigan 3:6 233 Kéfégétigan 5:26 “ ‘Kéluhana kom, fatut fégélingo gom i kébéréh

i Rémogor i Tuluse dob de munur.’ ”Filadelfia

7 Atin féntaus Kristowey kébéréh ne mano, “Su-latém dob télakiwe démiyaga bé de munur batidob Filadelfia mamo, ‘Ay niy kébéréh guwe, sanimékétéfuwe brab toowe. Wén i atura ku méguléwloo bé kéféguléw Datu Dabide bé do gétah. Atinamuk féahuré kuy ségétéwe étéw dob kéféguléwguwe, énda i géalang de. Atin amuk énda féahurékuy ségétéwe étéw, énda i géféahur de. 8 Gétigakuy de rigoné kom. Atin fiyon fo ké énda médoogom, ménfédayday gom munur Begén brab mén-odor gom bé kétoro guwe. Mélaw ungkaé kuybéngawane fingé dob begome inok géahur gom,atin énda i géfintu de. 9 I de étéw do émbéréh doJudio ro kun, tugién ro non beroy de kuyug Satanas.Félingkuwédé ku bero dob adafa kome, atin gétigaro mélaw mégédawu begom. 10 Sabaf téméningkélgom loo bé sénugu guwe, diyagané ku begom inokénda gésugsug gomdobdemérégéndo gai gégumahmoso dob duniyae ni fégéténgkad bé kéluhanaykéilawane. 11 Séfuleu énda mérugayén tidéw béni.Lékafit gom dob toowe kétoro unuro kom inok éndamétadin i barase iray gu begom. 12 I de étéw gétabanbé Satanase, féwaléyé ku bero do maak liléy i lawii Tuluse atin éndaén tagaké ro de. Atin sulaté kudob berowey dawét i Tulus guwe, brab dawét i ingédi Tuluse, sani mantuwe ingéd féndawét Jerusalemmélus moso tidéw dob Tuluso dob lawayo. Atinsulaté ku so dob berowey mantuwe dawét gu.

13 “ ‘I kéluhana kome, fatut fégélingo gom ikébéréh i Rémogor i Tuluse dob de munur.’ ”

Laodisea14 Atin féntaus Kristowey kébéréh ne mano, “Su-

latém dob télakiwe démiyaga bé de munur batidob Laodisea mamo, ‘Ay niy kébéréh guwe, saniféndawéte “Amen” non toow i kéuret guwe funayde étéw gésarig. I Tuluse fénlimbagén Begén ikéluhanane. 15 Gétiga kuy de rigoné kom. Endamon méduf gom brab énda mon mélégénéy gom,sani de békén kuyug gu taloo no sébanil Begén.Endob toow fo damén méuyotu de ké méduf gomtaloo no mélégénéy gom. 16 Atin sabaf bé éndamonméduf gom taloo no mélégénéy gom, duraé kubegom tidéw dob ba guwe. 17 Béréhé kom makom,“Kawasa gey, wén gey bé kéluhanay kailanga keye.”Endob i toowe,mékégédaw-gédawgom, éndob éndagétiga kom de. Non sabaf bé kékulang i kéunurgome, maak do méskinan gom brab do félawas brabdo langafén. 18 Mélaw féginauné ku begom, béléygom bé fiyowe bélowon, sani tintuwe kéunur dobBegéne, inok waléy gom kawasa. Atin béléy gom sobé futee kégal sani métintuwe rigonén inok éndaénmaak félawas gom mémala. Atin béléy gom so béuwamotowe inok gégito gom. 19 I de étéw kégédawaku, géléé ku brab fifité ku bero ké mésala ro. Mélawfatut gésénule gom atin tagak gom i de sala gom.20 Fégélingo gom, diyou dob béngaway lawi gometémawag. Amuk wén i gégélingo bé béréh guweatin ungkaé noy fintue inok géahuru, mahuru atinsérénganu de mama. 21 Dob de étéw gétabana roySatanase, iray gu beroy kuwagibé mésar dob sékulo

kuwe amukmésaru nénméguléw, ségiléw bé kétabakuwe brab kéésar guwe dob sékuloy Abay guweTulus bé lala ne méguléw.

22 “ ‘I kéluhana kome, fatut fégélingo gom ikébéréh i Rémogor i Tuluse dob de munur.’ ” Beeni niy bénréh Kristowe.

41 Tidéw béno, wén man i fénggitoy Kadnane

begén. Atin énggito guy fintue ménungka doblawayo. Atin ménbéréh man i étéwe ménbéréhdob begéne bé gétahe de. Atin ménbéréh manmaak béréh témburi mano, “Enggon, nik go angéydini, atin fégito gu beem i kailangane mérigomoso.” 2 Sonom béno, fénagéw i Rémogor i Tulusebegén mangéy diyo. Atin diyo dob lawayo, wéni saray datue. Atin wén i étéw de ménsar diyo.3 Sémélinang i rangih ne loo bé de balilaga dobatéw féndawét haspe brab kornalina. Atin wéni mélunéwe béluntu loo bé falas i balilagae batéwféndawét esmeralda géliwet dob sarane ni. 4 Atinwén soy ruwo folo bra fot sara datu géliwét bé nisaran. Atin diyo ménsar i ruwowe folo bra fot dolukés odoron. Kéménégal ro fute brab wén soy dobélowon do lakay diyo dob de uléw ro. 5 Atin tidéwdob sarane dob kérarae, mésut i kilote brab déguwebrab létee. Atin diyo dob adafay sarane ni, wén i dofitéw timan mérino solo. Beroy de fitéw rémogor iTuluse. 6 Dob adafay sarane ni, wén i maake dogotmaak féngalungon non toow fo métiyéw.

Atin wén i fot gétéw barakatan étéw géliwét bésarane ni. Atin ménféno motoy de lowoh ro dobde saréwo ro brab dob de ségang ro. 7 I sunguwede loo bé falas i binatange féndawét leon. Atini géruwowe de maak falas i tuduwe safi. Atin igétéléw ruwemaak falas i lagéye kéilawan i uléw ne,atin i gééfot ruwe maak falas banug lémayang. 8 Iséngae ségétéw bé de ni fot gétéw étéw barakatan,wén i do ném timan do fafak ro, atin i de lowoh roménféno do moto fiyon i fantad i de fafak ro. Atinfuweh na kélungonon, énda témérén ro kémantamaro, “Mékétéfu, mékétéfu, mékétéfuy barakataneKadnan Tulus. Wénén i Tulus tidéw féganay, wén sobéleewe, atin énda so mékédano taman sa taman.”

9 Atin i de ni do fot gétéw do barakatan étéw,kémanta ro dayéwé ro brab bantugé ro brab fésala-mat ro bé ménsare dob sarané ni, sani Tuluseméuyag taman sa taman. I lala ruwe rémigo béni, 10 i de ruwo folo bra fot gétéw do lukés odoronméntédunsum ro dob adafay Tuluse, féngadafé royTuluseméuyag taman sa taman. Atin fédiyoé roy delakay ro dob adafay saray Tuluse ni, atin émbéréhro maro, 11 “Kadna key Tulus, Beem i médaitedayéwén brab bantugén. Atin Beem i médaiteméguléw brab bantugén. Non Beem i léménimbagebé kéluhanane, atin ménwén i kéluhanane béleeweni sabaf saén bé kétaya muwe.”

51 Tidéw man béno, énggito guy déniline sulat

dob kuwonone kémér i ménsare dob saray Tuluseni. Atin méntéléb bé sulate sébala-bala. Atinwén i fitéw timan tandaén inok énda i géungka de.2 Tidéw béno, énggito guy barakatane télaki. Atin

Kéfégétigan 5:3 234 Kéfégétigan 6:15méntanug fo toow i kébéréh ne mano, “Ati médaitekémédan bé de ni do tanda atin ungkaé noy ni sulatinok basané no?” 3 Endob énda i ségétéw étéwmédait géungka de taloo no géténgténg dob bukagne, fiyon dob lawayo diyo taloo no dob fantade nitaloo no dob fantad i fantade. 4 Atin kéménrewufo toow non énda i ségétéw étéw giton géungka béni sulat taloo no géténgténg dob bukag ne. 5 Tidéwbéno, i ségétéwe bé de lukés odoron ménbéréh dobbegéne mano, “Kago kémérew. Téngténgém. IJesuse, sani fédawéténe ‘leon’ séfu Judah, séfu DatuDabid so. Beeney téménabanane bé Satanase atinwén mélaw i kuwagibén kémédan bé de fitéw tandaatin ungkaé noy ni sulat.”

6 Tidéw béno, énggito guy Natiwe Bili-bilitéménindég dob kérara i saray Tuluse ni. Atinsénliwétoy fote gétéw étéw barakatan brab dolukés odoron. Atin i Natiwe ni Bili-bili, énggitoguy de falién fénggéléhuén bé do gétah. Atin wéni fitéwe sidungén brab fitéw timan moto no, sanifitéwe rémogor i Tuluse fénuwitén dob kéluhanayde ingéd dob duniyae ni. 7 Atin i Natiwe ni Bili-bili, ménangéy fégédét brab éndotén i sulate nidob kuwonone kémér i ménsare dob sarane ni.8 Bé lala ne rémigo bé ni, i de fot ni gétéw dobarakatan étéw brab de ruwo folo bra fot gétéwdo lukés odoron, méntédunsum ro dob adafayNatiwe ni Bili-bili. Atin i séngae ségétéw bero, wén igénamakén baatén féndawét alpa, brab génamakénsoy bélowone biléw ménféno dukah, sani kédasal ide étéw i Tuluse. 9Atin kéménanta ro mantu kantamaro, “Beem i médaite médot bé sulate ni atinmédait go kémédan bé de tanda. Non fénléhuénBeem, atin daraém i fégébéléye bé de étéw inokméfukas ro atin géséfule ro mangéy dob Tulusetidéw dob séngae tribo, dob séngae késébéréh, brabdob séngae kélasi étéw, brab dob séngae ingéd.10 Féguléwo mo bero brab fénwaléyém bero do fadiinok féngadafé roy Tulus geye. Atin féféguléwé mobero moso dob duniyae ni.”

11 Tidéw béno, ténéngténg gu man ségule atinénggélingoo kuy béréh i de laksaén do télaki.Téménindég ro géliwét bé sarane ni brab de fotgétéw do barakatan étéw brab de lukés odoron.12 Atin kéménanta ro toow fo métanug maro, “INatiwe Bili-bili fénléhuén médait fo dayéwén brabbantugén. Atin toow fo barakatan, brab toow fogétigan, brab toow fo kawasa, brab toow fo ém-bagér.” 13 Atin énggélingoo kuy kantay kéluhanayde étéw dob lawayo brab dob fantade brab dobfantad i fantade brab dob dogote, brab kéluhanay deétéw dob kéluhanay de gonon. Kémanta ro maro,“I Beene mésar dob saray Tuluse ni brab i Natiweni Bili-bili, médayéw ro damén brab émbantug rofo toow taman sa taman. Atin méguléw ro sotaman sa taman.” 14 Atin bang i de fot ni gétéw dobarakatan étéw, “Amen!” Atin i de lukés odoronméntédunsum ro méngintulus.

6I de tanda

1Tidéw béno, énggito guy Natiwe Bili-bili kédanénoy sunguwe bé de fitéw timan do tanda. Atin éng-gélingoo kuy ségétéwe bé de fot gétéw do barakatan

étéw ménbéréh maak léte mano, “Enggon!” 2 Atinamun ténéngténg gu, énggito guy futee kuda. Atin iétéwe de kéménuda, géménamak bohor. Atin wéni ménirayan de lakay. Atin ménagéw ménangéysétiboh inok tabané noy de kéilawan.

3Tidéw béno, kénday Natiwe Bili-biliy géruwowebé de tanda dob sulate ni. Atin énggélingoo kuybéréh i géruwowe bé de barakatan do étéw mano,“Enggon!” 4 Tidéw béno, ménsut i furowe kuda.Atin i étéwe de kéménuda, nirayan kuwagib mé-ganay bé késégirawe dob duniyae ni inok sétiboh ide étéw brab séféléhu ro. Atin niray de soy dakélesundang.

5 Tidéw béno, kénday Natiwe Bili-biliy gétéléwebé de tanda dob sulate ni. Atin énggélingoo kuygétéléwe bé de barakatan do étéwmano, “Enggon!”Atin amun ténéngténg gu, énggito guy mitamekuda. Atin i étéwe de kéménuda, géménamaktimbangan. 6 Atin wén i énggélingoo ku maakbéréh étéw tidéw dob kérara i de fot ni barakatando étéw mano, “Gétéléw saén baad bé ségantangearinah i mébéléye bé ségétérésangane sahud, atinségantang faréy féndawét ‘barley’ saén i mébéléyebé ségétérésangane sahud. Atin kagom singgulaéni nore taloo no arak.”

7 Tidéw béno, i Natiwe Bili-bili kénda noy géfotetanda tidéw dob sulate ni. Atin énggélingoo kuygéfote barakatan étéw mano, “Enggon!” 8 Atinamun ténéngténg gu, énggito guymérégunire kuda.Atin i dawét i étéwe de kéménuda “Kéléhu”. Atinwén soy ségétéwe étéw énggétundug de féndawét“Emferno”. Niray beroy aturane méméléhu bégéfote baad bé de kéilawan dob duniyae ni. Féléhuéro bero dob késégirawe brab dob lénggobe brab dobdéruune brab dob de mérayar binatang.

9 Tidéw béno, i Natiwe Bili-bili kénda noygélimowe bé de tanda tidéw dob sulate ni. Atinénggito guy de rémogor i de étéw fénléhuén sabafbé kéunur ruwe bé kébéréh i Tuluse brab kéuretruwe fantag bé ni. Diyo ro dob fantad i ahayanetulakan. 10 Ménkes ro métanug maro, “BarakatanKadnan, i Beeme mékétéfu go brab toow i kébéréhme. Kédiron nay kékukum me sémuli dob detete étéw dob duniyae ni sabaf bé kéféléhu ruwebegey?” 11 Atin i séngae ségétéw bero nirayanfute kégal. Atin wén i ménbéréhe dob berowe béfatut témérén ro na singkow saén taman féléhuénnay kéluhanay de dumo ro do sugu-suguéy Tulusekailangan féléhuén so loo bé berowe.

12 Atin énggito guy Natiwe Bili-bili kédané noygénéme bé de tanda. Tidéw béno, wén i toow foménbagér luba, atin i térésange ménwaléy mitammaak mitam safut. Atin i térésang kélungononeménwaléy furo maak dara. 13 Atin i de gitoonménlawu tidéw dob lawayo mangéy dob fantademaak domata onok kayéwménlawu bé kégérumfaki émbagére de réfuruh. 14 Atin i lawaye ménalfamaak sulat méndilin. Atin i kéluhanay de tudukbrab de bungéd méntéfégalin ro tidéw dob de gonoro. 15 Tidéw béno, i de datu dob duniyae ni,brab de méguléw, brab de odoroy de sundalo, brabde kawasa, brab de mégatur, brab kéluhanay deétéw fiyon fo ké do rifén taloo no do békén rifén,ménrékunéy ro dob de takub brab dob fantad i

Kéfégétigan 6:16 235 Kéfégétigan 8:12de batéw dob de tuduk. 16 Atin ménkes ro dobde tuduk brab dob de batéw maro, “Tamfurén geyinok énda gitoy étéwe ménsar dob saray datue doblawayo begey atin inok énda gégumah dob begeyeykékérit i Natiwe Bili-bili. 17 Non énggumahén igaiwe kémukum ro, atin énda i géatuh bero.”

71Tidéw béno, énggito guy fote télaki téménindég

dob fote sugud i duniyae ni. Atin nalang roy foteréfuruh dob duniyae ni inok énda géiyuf ro dobfantade taloo no dob dogote taloo no dob de kayéw.2Atin énggito guy ségiyowe télaki énggumah tidéwsébangan nuwitén i tanda i méuyage Tulus. Atinténawagén métanug i de fot ni télaki sénarigoyTuluse minasa bé fantade brab dogote. 3Ménbéréhi ni télaki dob de dumo no télaki mano, “Kagombinasanén i fantade brab dogote brab de kayéwtaman énda gétandaa tom i de rangih i de sugu-suguéy Tuluse.” 4 Atin énggélingoo kuy kédooy deméntandaan, mératuh bra fot folo bra fot ngibugétéw. Atin falan ro tidéw dob kéluhanay triboyde Judio. 5Atin folo bra ruwo ngibuy méntandaanetidéw dob de séfu Judah. Atin folo bra ruwo ngibuytidéwe de dob de séfu Ruben. Atin folo bra ruwongibuy tidéwe de dob de séfu Gad. 6 Atin folo braruwo ngibuy tidéwe de dob de séfu Aser. Atin folobra ruwo ngibuy tidéwe de dob de séfu Naftali. Atinfolo bra ruwo ngibuy tidéwe de dob de séfu Manase.7 Atin folo bra ruwo ngibuy tidéwe de dob de séfuSimeon. Atin folo bra ruwo ngibuy tidéwe de dobde séfu Lebi. Atin folo bra ruwo ngibuy tidéwe dedob de séfu Isakar. 8 Atin folo bra ruwo ngibuytidéwe de dob de séfu Sabulon. Atin folo bra ruwongibuy tidéwe de dob de séfu Jose. Atin folo braruwo ngibuy tidéwe de dob de séfu Benjamen.

9 Tidéw béno, énggito guy toowe fo dakél mén-limud do étéw. Enda gébilangan ro non toow rofo médoo. Tidéw ro dob kéluhanay de séségiyo-giyo gékélasi do étéw, brab do tribo, brab do in-géd, brab do késébéréh. Atin téménindég ro dobadafay saray Tuluse ni brab dob adafay Natiwe niBili-bili. Atin kéménégal ro fute brab géménamakro do dau bongo. 10 Atin ménbéréh ro métanugmaro, “Dayéwé tom i Tulus tome ménsar dob saranuwe, brab dayéwé tom i Natiwe ni Bili-bili nonfukasé ro betom dob de sala tom.” 11 Atin ikéluhanay de télaki téménindég ro lémiwét bé sarayTuluse brab de lukés odoron brab de fot gétéw dobarakatan étéw. Tidéw béno, méntédunsum ro dobadafay sarane méngadaf bé Tuluse. 12 Ménbéréhro maro, “Hoo, féngadafé tom i Tuluse non médaitdayéwén brab bantugén brab basanan brab fésala-matan. Beeney tintuwe gétigan brab barakatan,brab Beeney méguléwe. Médayéw damén taman sataman. Amen!”

13 Tidéw béno, i ségétéwe bé de lukés odoronfénénginsaa no begén mano, “Ati de ni do étéwkéménégal fute, ati tidéwo ruwe de?”

14 Atin séménumbulu maku, “Idih. Endob ibeeme, gétiga mo.”

Atin ménbéréh mano, “Beroy de étéw tidéw dobdakéle kérégénon dob duniyae. Ténumak roy dekégal ro dob dara i Natiwe Bili-bili inok fute, sani

kémédane bé de sala ro. 15 Been i niy funa ruwetéménindég dob adafay saray Tuluse brab diyo rodob lawi i Tuluse fuweh na kélungonon rémigobé kétayay Tuluse. Atin i Tuluse, sani ménsaredob sara nuwe, diyagané no bero, non diyo dobberowe. 16Atin éndaénmélayaf ro taloo no téruménro. Atin éndaén kéédufan ro bé térésange taloono do ségiyo na méduf. 17 Non i Natiwe Bili-bilidob kérara i saray Tuluse, Beeney maake mantayanbero brab magifat bero. Atin fanangguwité no berodob de séfut i wayége miray bé umule magufusa.Atin kédanéy Tulusey de kétete i de fédéw ro inokéndaén kémérew ro.”

81 Atin amun kénday Natiwe Bili-biliy géfitéwe bé

de tanda tidéw dob sulate ni méntanék fo toow ilawayo bé rugay i ségéréfae uras. 2 Tidéw béno,énggito guy de fitéw gétéw télaki, sani de démoyuntémindég dob adafay Tuluse. Atin wén i ménirayanbero fitéw timan témburi.

3 Atin wén man i ségiyowe télaki énggumahménuwit bélowon fédéngon dukah. Atin ménangéydob ahayane tulakan brab téménindég dob sékulonuwe. Atin niray dob beeney médoowe dukah inoksélawéké no bé de kédasal i de munur. Atin tulakéno diyo dob bélowone tulakan dob adafay sarayTuluse. 4 Atin i bél i dukahe ni ménsélawék békédasal i de munur, ménangéy rotor tidéw dobfégonone de génamak i télakiwe ni téménindég dobadafay Tuluse. 5Tidéw béno, i télakiwe ni, éndotén ifégonone bé dukahe atin fénénoén bé barawe tidéwdob ahayane tulakan, atin nibérén dob duniyae.Atin léménéte brab déménégu brab kéménilot brabléménuba.

I de fitéw témburi6 Tidéw béno, i de fitéw ni gétéw télaki do wén

i do témburi ro, téménafay ron inok iyufé roy detémburi ro.

7 Atin amun iyuféy sunguwe télakiy témburinuwe, réménana yelo brab aféy ménsélawék bédarae. Atin i gétéléwe baad bé duniyae mén-tuwég, loo soy gétéléwe baad bé de kayéw, loo soykéluhanay de mélunéw do kéroon.

8 Tidéw béno, niyuf i géruwowe télakiy kaanetémburi. Atin ménlawu dob dogotey maake dakéltuduk ménrino bé aféye. Atin waléy dara i gétéléwebaad bé dogote. 9 Atin i gétéléwe baad bé de sédobrab do binatang dob dogote ménléhu ro. Atinménbinasa soy gétéléwe baad bé de barko.

10 Tidéw béno, niyuf i gétéléwe télakiy kaanetémburi. Atin i dakéle gitoon ménrino maak félatutménlawu tidéw dob lawayo mangéy dob gétéléwebaad i fulangiwe brab de séfut. 11 I dawét i ni gitoon,“Féla”. Atin i gétéléwe baad bé de wayég ménwaléyféla. Atinmédooy de étéwménléhu non énggéinémro bé ni wayég féla.

12 Tidéw béno, niyuf i géfote télakiy kaane tém-buri. Atin téléw baad bé térésange brab térésangkélungonone brab de gitoon i ménbinasawe de.Mélaw téléw baad iménkédane bé kégéfékaya ruwe.Atin déménlémon i gétéléwe baad bé fuwehe loo soykélungone de.

Kéfégétigan 8:13 236 Kéfégétigan 11:113 Tidéw béno, bé lala guwe de séna téméngténg,

énggélingoo kuy métanuge béréh i banugelémayang dob kérara fuwehe mano, “Toow fomékégédaw-gédaw i de étéw dob duniyae ni amukémbéréh sékoy téléwe timan témburi iyuféy deménsama téléw gétéw télaki!”

91 Tidéw béno, niyuf i gélimowe télakiy kaane

témburi. Atin énggito guy gitoone, sani télakiweménlawumangéy dob duniyae ni tidéw dob lawayo.Atin niray dob beeney gunsie fégéungka bé toowefo ménalém liyung. 2 Atin nungkaén i liyunge ni.Sonom béno, ménsut i béle loo bé bél i dakéle aféy.Atin déménlémon i duniyae non nalang i ébéleyréndaw i térésange. 3 Atin ménsut i de kasuk tidéwdob béle ni, atin méntébéragar ro dob fantade.Atin nirayén beroy toowe fo démawét kékeke maaksifitan. 4Sénugu ro bé békén binasané roy de kéroontaloo no do kayéw taloo no do udenén do nohok.Géfédawéto ro saén i de étéw énda méntandaan ide rangih ro bé tanda i Tuluse. 5 Endob i de kasukni énda ténungkasén bero ké féléhué roy de ni doétéw. Yamula, fédawéto ro saén bero taman méifusi limowe gétérésang kélungonon. Atin i kédawét ikékérasaya ruwe loo bé kédawét i kékeke i de sifitan.6 Atin bé no limo gétérésang kélungonon i de nido étéw toow fo mérasay, toow ron méuyot daménméléhu, éndob énda fo méléhu ro de.

7 I falas i de kasuk ni, maak do kuda kudaayde sundalo inok sétiboh. Atin wén i do maakdo bélowon do lakay dob de uléw ro. Atin i defalas i de uléw ro maak do lagéy kéilawan. 8 I debuk ro maak do buk libun. Atin i de kifé ro loobé kiféy de mérayar binatang féndawét do leon.9 Atin i de kuméng ro méntéléb bé maake futow.Atin i béréh i de fafak ro maak béréh i da médookalesa magayas mangéy sétiboh. 10 Atin i de igorro maak igor i da sifitan non kémeke ro. Atinbeen i ni de igor roy émfédawétone bé de étéwbé rugay i limowe gétérésang kélungonon. 11 Atini datue méguléw bero, beeney télakiwe mungkabé ménaléme liyung. I dawét ne dob Hebreowe“Abadon”, atin dob Griegowe “Apolion”, I atag ne,“Beeney Minasawe”.

12 I sunguwe kékérasayan ménggilidén. Atin wénsénay ruwo de énda séna ménrigo no.

13 Tidéw béno, niyuf i géénéme télakiy kaanetémburi. Atin énggélingoo kuy émbéréhe tidéwdob fote sugud i bélowone ahayan tulakan dobadafay Tuluse. 14Ménbéréh dob géénéme ni télakiwén i témburi no mano, “Tangéyém i de fot gétéwtélaki nikét dob dakéle wayég féndawét Eufrates.”15 Tidéw béno, ténangéyén i de fot ni gétéw télaki.I de ni do télaki ténafay non bero bé gétahe inokféléhué roy gétéléwe baad bé kéilawane béleeweni dob tintuwe ni gai. 16 Atin wén i ménbéréhedob begéne bé i kédooy de sundalo kéménuda ruworatuh laksa. 17 Atin dob ni fénggiton dob begéne,énggito guy de kuda brab de kéménuda de. I de ni dosundalo, wén i de futow fénggétéléb bé de kuméngro. Furoy de falasén maak aféy brab gadung maaksafiro, brab mérégunir maak asupre. Atin i de uléwi de ni do kuda maak do uléw leon. Atin mésut

tidéw dob de ba roy aféye brab béle brab asuprewe.18 Atin fénléhu roy gétéléwe baad bé kéluhanay dekéilawan bé aféye brab béle brab asuprewe mésuttidéw dob de ba ro. 19 I de ni do kuda, dob deba ro brab dob de igor roy bagér ruwe méméléhu.Non i de igor ro maak do ulé wén i do uléw roémfédawéton bé de étéw.

20 Atin i de étéw énda méléhu ro, énda gésénulero bé kéféngadaf ruwe bé de bélowon, do filak, dogalang, do batéw, brab do kayéw do rénigo ro dokéninontow. I de ni do éntingayén énda do gégitoro taloo no do gégélingo taloo no do géagéw. Atin ide ni étéw énda so gésénule ro bé de kéféngadaf robé de saitan. 21 Enda so gésénule ro bé de kéféléhuro, loo soy de kébéliya ro, loo soy de kébigaé ro, loosoy de kéfénakaw ro.

101 Tidéw béno, énggito guy ségiyowe barakatan

télaki ménlus tidéw dob lawayo. Kéménégal bérawéne atin léniwét i béluntuwey uléw ne. Atin irangih ne maak térésang, atin i de sékéyén maakliléy aféy. 2 Atin wén i klohe sulat méndilin dobkémér ne. Atin féndiyoén i kuwonone sékéyéndob dogote, atin i biwonge de dob fantade. 3 Atintéménawag toow fo métanug maak béréh i de leon.Amun téménrén témawag, sénumbuloy fitéwe dométanug léte. 4Amun téménrén ro, géfédéw sulatéku damén i de énggélingoo ku. Endob énggélin-goo kuy émbéréhe tidéw dob lawayo mano, “Kagosulatén i kébéréh i de fitéw timan léte, non fatutsékémén saén.”

5 Tidéw béno, i télakiwe ni, sani énggito guwetéménindég dob dogote brab dob fantade, ténung-gulén i kuwonone kémérén saréwdob lawayo. 6Atinséménafa dob dawét i Tuluse méuyag taman sataman, sani léménimbage bé lawaye brab kéluhanayde éntingayén de brab fantade brab kéluhanay deéntingayén de so brab dogote brab kéluhanay deéntingayén de so. Atin ménbéréh i télakiwe nimano, “Endaén i anggaén! 7 Endob amuk iyuféygéfitéwe télakiy témburi nuwe, féagéwéy Tuluseynékém ne bantakén, loo bé bénréh ne dob de sugu-suguén do sénarigo no muret bé gétaho.”

8Tidéwbéno,ménsébéréhmanbegén i émbéréhetidéw dob lawayo bé gétahe de mano, “Fégédétgo dob télakiwe téménindég dob dogote brab dobfantade atin dotém iméndiline sulat dob kémér ne.”

9Mélawménfégédétu dob télakiwe ni atin nongotgu dob beene ké irayén begén i klohe ni sulat. Atinménbéréh dob begéne mano, “Dotém atin amaém.Amuk amaé mo toow fo meh dob ba me maak téné,éndob waléy mélétis dob sur me.”

10Tidéwbéno, éndot guy kloheni sulat dob kémérne, atin nama gu. Amun diyoén dob ba guwe, toowfo meh maak téné. Endob amun énggélinuo kun,ménwaléy mélétis dob sur guwe. 11 Tidéw béno,wén i ménbéréhe dob begéne mano, “Kailanganureté mo man ségule i kébéréh i Tuluse fantag béde médoo do ingéd, brab de médoo do kélasi étéw,brab de klasi-klasi késébéréh, brab de datu.”

111 Tidéw béno, wén i niraye begén fégétémbu

maak tugé. Atin wén i ménbéréhe dob begéne

Kéfégétigan 11:2 237 Kéfégétigan 12:12mano, “Tindég go atin témbumoy lawi i Tuluse brabahayane tulakan. Atin bilangém i de étéw diyo doblawi i Tuluseméngadaf. 2Endob kago témbunén i defésayawan non nirayén dob de békén Judio. Gédaaroy mékétéfuwe ingéd Jerusalem taman méifus ifote folo bra ruwo gétérésang kélungonon. 3 Atinsugué ku mangéy diyo muret i de ruwo gétéwsénarigo ku. Kémégal ro do saku atin ureté roykébéréh i Tuluse diyo tamanméifus i séngibuwe braruwo ratuh bra ném folo gétérésangan.”

4 Atin i de ni ruwo gétéw muret, beroy de maakdo ruwo timan kayéw féndawét Olibo, atin maak doruwo ro timan solo diyo dob adafay Kadnay fantade.5 Atin amuk wén i témulama émfédawéton bero,mésut i aféye tidéw dob de ba ro brab binasanéroy de sébanil bero. Mélaw atiy témulamawe berominasa, féléhuén. 6 Wén i kuwagib ro malang béranae bé gaiwe muret ro bé kébéréh i Tuluse. Wénsoy kuwagib ro émféwaléy dara béwayége. Wén soykuwagib ro kémukum bé de étéw bé de udenén dogékélasi fégédusa dob de udenén do gai kétaya ro.7 Atin amuk gilidén muret i de ruwo ni gétéw, séti-boh i nagawe bero, sani mésute tidéw dob liyunge.Atin tabana no bero brab géféléhuo no bero. 8Atin ide bangkay ro fédiyoén dob kalsaday dakéle ingéd,sani ingéd i Kadna ruwe ménléhu dob kruse. Iménaléme dawét i nan ingéd “Sodoma” taloo no“Egipto”. 9Atin bé rugay i téléwe gétérésangan bragéraraan, i de étéw tidéw dob kéluhanay de ingédbrab do tribo brab do kélasi-kélasi késébéréh i deétéw, tuliké roy de ruwo ni timan bangkay, atinénda tungkasé ro de ké lébéngén. 10 Atin i de étéwdob duniyae ni, toow ro fo moror sabaf bé kéléhui de ruwo ni gétéw. Atin rémigo ro do karagiyaatin séiray ro do éntingayén sabaf bé kéoror ruwede. Non i de ni do ruwo gétéw sénarigoy Tulusemuret bé kébéréh ne ménférasay ro fo toow béde étéw dob duniyae ni. 11 Endob amun ménifusi téléwe gétérésangan bra géraraan, fénférénawayTuluse bero inok tébule ro. Atin téménindég ro.Atin i kéluhanay de énggégito bero, toow ro foménggilak. 12 Tidéw béno, i de ni do ruwo gétéwsénarigoy Tuluse, énggélingoo roy métanuge ém-béréh dob berowe tidéw dob lawayo mano, “Eng-gomén, nik gom mangéy dob lawaye ni.” Atin bélala i kéténgténg i de sébanil ni bero, déméniyat romangéy dob lawayo dob rawéne. 13 Sonom béno,léménuba toow fo émbagér. Atin i géfoloe baad béno ingéd ménbinasa. Atin ménléhu i fitéwe ngibuétéw bé lubae ni. Atin i de ségiyo do étéw toow ro foménggilak, atin dénayéw roy barakatane Tulus doblawayo.

14 I géruwowe mékégédaw-gédaw gérigononménggilidén. Endob gégumah sékoy gétéléwe de.

15Tidéw béno, i géfitéwe télaki niyufén i témburinuwe. Atin wén i de métanug do émbéréh tidéwdob lawayo maro, “I Kadna tome brab Kristo nuweménwaléy méguléw bé duniyae. Atin féguléwo notaman sa taman.” 16 Tidéw béno, i de ruwo folobra fot gétéw lukés odoron sani de ménsar dob desaray de datu dob adafay Tuluse, méntédunsum roméngadaf bé Tuluse. 17 Atin ménbéréh ro maro,“Toow fo barakatan Kadnan Tulus, Beem i Tuluse bé

féganayo atin Tulus go so béni. Fésalamat gey dobBeeme non nusarém i barakat me atin féngganayamoy méguléwe bé duniyae. 18 I de étéw do békénméngintulus, ménkérit ro toow non énggumahéni gaiwe kukumé mo bero. Atin kukumé moy deménléhu do étéw. Atin been soy niy gaiwe binasanémoy de étéw minasa bé duniyae ni.”

19 Tidéw béno, i lawi i Tuluse dob lawayo, mé-nungka. Atin i baule fégonon bé de ménsulat fasadi Tuluse énggiton diyo. Tidéw béno, kéménilotbrab léménéte brab déménégu brab léménuba brabréménana do dakél yelo.

121 Tidéw béno, méntéfégitoy maake anlung i

mérigowe moso mérigo dob lawayo. Wén i libunekéménégal térésang, atin ménutuh dob térésangkélungonone. Atin wén i lakay dob uléw ne fitéwi de gitoon de. 2 Obor i ni libun brab gédéténkéumahan. Atin mélaw ménkes sabaf bé kédawét ikéfégénga ne.

3Tidéw béno, wén man i ségiyowe ménrigo mén-téfégito dob lawayo maak anlung. Wén i dakélediwat-wat furoy falas ne. Fitéw timan i uléw ne brabfolo timan i sidung ne. Atin wén i lakay dob séngaeuléwén. 4 Atin i igor ne génuyudén i gétéléwe baadbé de gitoon brab nibérén dob duniyae. Atin diyotéménindég dob adafay libune ni gédét kéumahaninok amaé noy nga ne ké mumahén. 5 Tidéwbéno, i libune ni énggéfégénga nga lagéy. Beeneyméguléwe bé kéluhanay de ingéd atin énda i géatuhbé kéféguléw ne. Endob wén i ménafas bé ngae nibrab nuwitén mangéy dob Tuluso dob lawayo dobsara nuwe. 6 Atin i libune ni ménraréy mangéydob gonone énda i étéw de bati, dob sébaane gononténafay i Tuluse de. Diyo fagifatéy Tulusey nilibun bé séngibuwe brab ruwo ratuh bra ném fologétérésangan.

7 Tidéw béno, wén i gira dob lawayo. Atin iségétéwe bé de télakiy Tuluse féndawétMiguel brabde kuyugén do télaki, ménsétiboh ro sébanil bédiwat-wate. Atin i diwat-wate ni brab de kaan télaki,ménatuh ro. 8Endob ténabanan i diwat-wate ni brabde télaki no. Mélaw éndaén ténungkasén bero batidob lawayo. 9 Atin i dakéle ni diwat-wat brab detélaki no nibérén bero tidéw dob lawayo. BeeneySatanase, sani saitane fénggakara noy kéluhanay dekéilawan bé kétéféwaléy ne ulé bé gétaho. Atinnibérén mangéy dob duniyae beroy de tete télakino.

10 Tidéw béno, énggélingoo kuy métanuge béréhdob lawayo mano, “Béleewe ni métumanén i ké-fukas i Tuluse bé kéilawane. Béleewe ni fénggitoyTulusey atura nuwe méguléw. Béleewe ni, i KristoyTuluse fénggito noy atura nuwe méguléw. Noni témboe bé de dumo gey fuweh na kélungonon,dénédélén tidéw dob lawayo. 11 I de dumo gey ni,ténabana roy Satanase bé dara i Natiwe Bili-bili,atin sabaf bé toowe kétoro nuret ro. Atin éndagulaané roy de karo do férénawa, yamula féndayaroy de étéw méméléhu bero sabaf bé kéunur ruwe.12Mélaw, i de begom do bati dob lawayo, oror gom.Endob i de begom do bati dob fantade brab dobdogote, mékégédaw-gédaw gom. Non i Satanase

Kéfégétigan 12:13 238 Kéfégétigan 14:7

ménlus mangéy dob begome. Atin toow fo mékérit,non gétiga no éndaén mérugay i gai nuwe rémigotete.”

13 Atin i diwat-wate ni, amun énggétiga nonibérénmangéy dob duniyae, ménségéta i libune niménggénga nga lagéy. 14 Endob nirayén dob libuneniy ruwowe fafak i dakéle banug inok lémayangmangéy dob gonone énda i étéw de bati. Diyofégifatéy Tuluse bé rugay i téléwe bra géraraangébélintuwa. Atin énda gésugsugén bé Satanasesani diwat-wate. 15 Tidéw béno, i diwat-wate nifénésutén tidéw dob ba ney médoowe wayég inokanuré noy libune ni dob dunuke. 16 Endob ténaban-gay fantadey ni libun atin kéménla brab néséfén iwayége. Mélaw énda ménggésug-sug i libune ni.17 Tidéw béno, toow fo ménkérit i diwat-wate ni bélibune ni. Atin ménagéw brab ménangéy sétibohdob de ségiyo nga i libune ni brab kéluhanay demodor bé de sugu i Tuluse brab de énda témérénmunur bé toowe kétoro Jesuse. 18Atin i diwat-wateni téménindég dob dénsaane.

131 Tidéw béno, énggito guy nagawe géménaun

tidéw dob dogote. Folo i sidung ne brab fitéw i uléwne. Atin wén i lakay dob séngae sidungén. Atindob séngae uléwén wén i ménsulate de mékémurkadawét. 2 I nagawe ni énggito gu maak falas i méra-yare binatang féndawét leopardo. Atin i de sékéyénmaak sékéy i mérayare binatang féndawét oso. Atini ba ne maak ba i mérayare binatang féndawét leon.Atin i diwat-wate nirayén dob beeney barakat nebrab atura nuwe méguléw. 3 Atin i sébaane bé deuléw i nagawe ni maak ménléhuén, éndob ménadi-adiy fali ne funa no daménméléhu. Atin i kéluhanayde étéwménggaif ro de atinménfuray ro bé nagaweni. 4Atin i kéluhanay de étéw fénéngadaf roy diwat-wate ni non nirayén dob nagawe niy atura nuweméguléw. Atin fénéngadaf ro soy nagawe maro,“Enda i ségiyo gérotor bé nagawe. Atin énda igéatuh de.”

5Atin i nagawe ni, féndaya i Tuluse ménfédaydayémbéréh do toow fo tete brab do fégéfélangka-langka, méngiras bé Tuluse. Atin ténungkasénméguléw taman méifus i fote folo bra ruwogétérésang kélungonon. 6 Atin fénémulaén i Tu-luse brab dawét ne brab gonoy Tuluse bati brabkéluhanay de étéw bati diyo dob lawayo. 7 Atinféndayaén so sétiboh sébanil bé de étéw i Tuluse,atin féndayaén so ténabana no bero. Atin nirayéndob beeney aturaneméguléw bé kéluhanay de étéwtidéw dob de séségiyo-giyo do tribo brab do ingédbrab do késébéréh brab do étéw. 8 Atin féngadaféykéluhanay de étéw bati dob duniyae ni, sani de étéwénda ménsulat i de dawét ro dob librowe lénistananbé de étéw gégédot bé umule magufusa. Sénulaténi de dawét ro bé énda séna ménlimbag i duniyae de.Atin i fénléhue Nati Bili-bili, Been i gefee bé ni libro.

9 Fatut fégélingo gom kéluhanan i ni: 10 I de étéwkailangan férisunén, waléy ro man méférisu. Atin ide étéw kailangan féléhuén bé sundange, féléhuénro bé sundange. Mélaw i de begom do étéw i Tuluse,fatut fédayday gom sémarig bé Tuluse atin fétingkélgom dob gaiwe kérégénan gom.

11 Tidéw béno, énggito guy géruwowe naga mén-sut tidéw dob fantade. Ruwo timan i sidung nemaak do sidung bili-bili atin i kébéréh ne maakbéréh diwat-wat. 12 Atin i géruwowe ni naga,nusarén i aturay sunguwe naga méguléw dob adafanuwe. Atin fénégésén i kéluhanay de étéw dobduniyae méngadaf bé sunguwe naga, sani wénefalién géfédéwén daménméléhu éndobménadi-adi.13 Atin i géruwowe ni naga, réménigo do médoo domékégaif. Léménawu aféy dob duniyae ni tidéw doblawayo dob téngaangay kéluhanay de étéw. 14 Atinénggéfégakara noy kéluhanay de étéw dob duniyaeni sabaf bé de mékégaif ténungkasén rigoné nodob adafay sunguwe naga. Tidéw béno, sénuguéni kéluhanay de étéw dob duniyae ni rémigo kéni-nontow fégébantug bé sunguwe naga, sani ténibohebé sundange éndob énda ménléhuén de. 15 Atin igéruwowe naga, ténungkas dob beeney mirayaneférénawa bé kéninontowe inok gébéréh i kéninon-tow i sunguwe ni naga brab inok géféléhuo roykéluhanay de étéw énda féngadafé ro de. 16 Atin igéruwowe ni naga, fénégésén i kéluhanay de étéw,fiyon i de gérotor loo soy de gérifantad, brab dekawasa loo soy de méskinan, brab de rifén loo soyde békén do rifén, fénégésén bero férigo tanda dobde kuwonon do kémér ro taloo no dob de rangihro. 17 Amuk énda méntandaan i ségétéwe, éndagébéléyén brab énda so géfébéléyén. Atin i ni tanda,been i dawét i sunguwe naga taloo no rumeroydawét ne. 18 I de étéw gésobut bé ni, bero saén i deféntilédtéd i Tuluse. Mélaw i demétilédtéd do étéw,fakay gétiga roy atag i ni rumero non tanda i dawéti ségétéwe étéw. Ném ratuh bra ném folo bra ném ini rumero.

141 Tidéw béno, énggito guy Natiwe Bili-bili

téménindég dob tuduke féndawét Sion. Atin diyodob Beeney mératuhe bra fot folo bra fot ngibuétéw. I de ni do étéw, ménsulat dob rangih ruweydawét i Natiwe ni Bili-bili brab Abay ne Tulus. 2Atinénggélingoo kuy émbéréhe tidéw dob lawayo maakérok dakél samfaw atin maak métanug léte. Atin ikébéréh ne maak béréh i de baat féndawét do alpa.3Atin i demératuh bra fot folo bra fot ngibu do étéw,téménindég ro dob adafay saray Tuluse bra de fotgétéwdo barakatan étéwbrab de lukés odoron. Atinkéménanta ro sébaan mantu kanta, sani kantaweénggétigay de ni do étéw saén do mén-aun tidéwdob duniyae. 4 Beroy de lagéy do énda ménsala békésétaya ruwe bé de ségiyo do libun saliyu bé debawag ro, non malinis i de adat ro. Atin furay ro béNatiwe Bili-bili dob séngae ayo no. Beroy de mén-aun tidéw dob de ségiyo do kéilawan inok beroy desungu do niray dob Tuluse brab dob Natiwe Bili-bili.5 Enda téménugi ro fiyon ségule. Enda i rénigo rotete.

6 Tidéw béno, énggito guy ségiyowe télaki lé-mayang dob toowe fo gérotor. Atin bé béno so,nuretén i Fiyowe Uret énda mékédano taman sataman. Nuretén dob séségiyo-giyowe gékélasi doétéw brab do tribo brab do késébéréh brab do ingéd.7 Ménbéréh métanug mano, “Basana kom i Tulusebrab dayéw gom. Non énggumahén i gaiwe kukumé

Kéfégétigan 14:8 239 Kéfégétigan 16:9noy de kéilawan. Féngadaf gom i Tuluse, saniréménigowe bé lawaye brab fantade brab dogotebrab de séfut.”

8 Atin ménfuray i géruwowe télaki brab mén-béréh mano, “Ménbinasa nén. Ménbinasa nén idakéle ingéd Babilonia. Fénolo noy kéluhanay deétéwbé arakne. Atin i ni arak, been i niymékérésikeadatén émfésala bé de ségiyo étéw.”

9 Tidéw béno, ménfuray i gétéléwe télaki. Mén-béréh mano, “I de étéw méngadaf bé nagawe brabkéninontow ne, brab méntandaan i de rangih rotaloo no do kémér ro bé tanda i nagawe, 10mékukumro fo toow. Non mékérit fo toow i Tuluse bero. Ide rémigo bé ni, férasayé no bero bé aféye brabasuprewe dob adafay de télakiy Tuluse brab NatiweBili-bili. 11 I aféye fégédusa bero, mégébél tamansa taman. Fuweh na kélungonon, énda téméréno démusa bé de étéw méngadaf bé nagawe brabkéninontow ne, sani de étéw méntandaan bé dawétne.”

12Mélaw i de étéw i Tuluse, sani demodor bé sugui Tuluse brab de énda témérén munur bé Jesuse,fatut témingkél ro.

13 Tidéw béno, énggélingoo kuy émbéréhe tidéwdob lawayo mano, “Sulatém i ni: Moror i de munurbé Kadnane ké méléhu ro tidéw béleewe ni.” “Nontémérén ron gémalbék atin gédoté roy barase sabafbé de rénigo ro.”

14 Tidéw béno, énggito guy futee rawén. Atinwén i ménsar de maak falas kéilawan. Wén ibélowon lakay dob uléw ne atin wén i génamakénmurém sanggut. 15 Tidéw béno, wén i ségiyowetélaki ménsut tidéw dob lawi i Tuluse dob lawayo.Atin téménawag toow fo métanug dob étéwe niménsar dob rawéne mano, “Usarém i sanggutefégékétéwém. Non énggumahén i gaiwe kémétéw,togohén i duniyae.” 16 Tidéw béno, i étéwe ni mén-sar dob rawéne, sénayugén i sanggute dob duniyae.Atin kéntéwén i duniyae.

17 Tidéw béno, énggito guy ségiyowe télaki mén-sut tidéw dob lawi i Tuluse dob lawayo. Wén soymurém sanggut génamakén.

18 Tidéw béno, i ségiyowe télaki, sani méguléwebé aféye, ménagéw tidéw dob ahayane tulakan.Ménkes métanug dob télakiwe géménamak murémsanggut mano, “Usarém i sanggut ma nanfégékéléngém bé onok i nohoke féndawét ubas dobsafade dob duniyae. Non togoh ron.” 19 Mélaw itélakiwe ni, sénayugén i sanggut ne dob duniyae,atin kénléngén i de ubas tidéw dob safade atinnibérén dob kalute gonoy Tuluse kémérés bero nonmékérit bé de ni do tete étéw. 20 Atin ménkérési de ni do tete étéw dob kalute dob liyuy ingéde.Atin ménsut i de dara ro maak dunuk gédét ruwogémitroy kénalém ne atin téléw ratuh bra ruwo fologékilomitroy kérayu ne.

151 Tidéw béno, énggito guy ségiyowe mékégaif

ménrigo dob lawayo maak anlung. Wén i do fitéwgétéw do télaki ménuwit fitéw timan fégédusa béde kéilawan. Been i niy de géfuray fégédusa nonfégéfégilid bé kékérit i Tuluse.

2 Atin énggito guy maake dogot maak féngalun-gon ménsélawék bé aféye. Atin énggito guy deétéw ténabana roy nagawe brab kéninontow ne.Beroy de énda méntandaan bé rumeroy dawét ne.Téménindég ro dob doror i dogote maak féngalun-gon. Génamak roy de baat féndawét alpa nirayi Tuluse bero. 3 Kénanta roy kanta Moisese, saniségétéwe sugu-suguéy Tuluse bé do gétah, sanikantay Natiwe Bili-bili maro, “Barakatan KadnanTulus, toow fofiyo brab dakél i rénigomuwe! Beem iméguléwebé kéluhanayde ingéd. Toow fométintuyadat me brab toow. 4 I kéluhanay de étéw basanaro Beem, Kadnan. Atin i kéluhanay de étéw fayagéroy kégérotor me. Beem saén i mékétéfuwe. Ikéluhanay de étéw tidéw dob séngae ingéd, mangéyro méngadaf dob Beeme. Non i kéluhanay de étéwgétiga roy de métintu do rénigo mo.”

5 Tidéw béno, énggito guy lawi i Tuluse doblawayo ménungka. Atin diyo dob bukagey mékété-fuwe sibéy gonoy tanda i Tuluse. 6 Tidéw béno,i de fitéw gétéw do télaki ménuwit bé de fitéwtiman fégédusa, ménsut ro tidéw dob lawi i Tuluseni. Kéménégal ro bé toowe fo malinis fute safut.Atin lénibéo ro bélowon i de kuméng ro. 7 Tidéwbéno, i ségétéwe bé de barakatan do étéw nirayéndob de fitéw gétéw do télakiy fitéwe timan bélowonbiléw ménféno bé kékérit i Tuluse méuyag tamansa taman. 8 Atin i lawi i Tuluse ni ménféno bé béletidéw dob kéréndaw i barakat i Tuluse, atin mélawénda i géahur dob lawie taman gilid i de fitéw timanfégédusa nuwit i de fitéw gétéw télaki.

16I de fitéw timan biléw

1 Tidéw béno, énggélingoo kuy métanuge ém-béréh tidéw dob lawi i Tuluse dob de fitéw gétéwdo télaki mano, “Agéw gom atin luka gom dobduniyaey de fitéw timan do biléw ménféno békékérit i Tuluse.”

2 Atin i sunguwe télaki ménagéw brab lénukaéni biléw ne dob duniyae. Atin i toowe fo féde brabmékérésik do kélaing téménunoh dob kéluhanay deétéw do méntandaan bé nagawe brab de méngadafbé kéninontow ne.

3Atin i géruwowe télaki lénukaén soy kaane biléwdob dogote, atin i wayége ménwaléy maak dara iménléhue étéw. Atin ménléhu i kéluhanay de sédobrab de binatang dob dogote.

4 Tidéw béno, i gétéléwe télaki lénukaén i kaanebiléw dob de séfut brab dob de wayég, atin mén-waléy ro dara. 5 Atin énggélingoo kuy béréh itélakiwe méguléw bé de wayég mano, “O mékété-fuwe Tulus, i Beeme ménwén gon tidéw féganayatin wén so béleewe ni, métintuy kékukum me.6 I de tete ni étéw, fénléhu roy de étéwém brabde sénarigo mo muret. Mélaw féninémo mo berodara. Médait ro mékukum loo bé ni.” 7 Tidéw béno,énggélingoo kuy émbéréhe tidéw dob ahayane tu-lakan mano, “Barakatan Kadnan Tulus, métintuykékukum me brab toow.”

8 Tidéw béno, i géfote télaki lénukaén ikaane biléw dob térésange. Atin féntuwégén bétérésangey de étéw sabaf bé kééduf ne. 9 Atinméntuwég i de étéw sabaf bé kééduf ne. Atin

Kéfégétigan 16:10 240 Kéfégétigan 17:18fénémula roy dawét i Tuluse, sani wéne aturan béde ni fégédusa. Endob énda gésénule ro bé de salaro brab énda dayéwé roy Tuluse.

10Tidéw béno, i gélimowe télaki lénukaén i kaanebiléw dob saray datue kay nagawe. Atin ménwaléydélémon i kéféguléw i nagawe. Atin toow fo mén-rasay i de étéw atin gékekeo roy de dila ro békékédawéta ruwe. 11 Atin fénémula roy Tuluse doblawayo sabaf bé kékédawéta ruwe brab de kélaingro. Endob énda gésénule ro bé de tete adat ro.

12 Tidéw béno, i géénéme télaki lénukaén i kaanebiléw dob dakéle wayég féndawét Eufrates. Atinméntikar i dakéle ni wayég inok wén i aguwoyde datu tidéw sébangan. 13 Tidéw béno, énggitoguy téléwe gétéw tete rémogor maak do falas fakménsut tidéw dob ba i diwat-wate brab dob ba inagawe brab dob ba i ségétéwe ubo-ubo sénarigoyTuluse muret. 14 Beroy de rémogor i de saitan dorémigo do mékégaif. Atin i de téléw ni gétéw dosaitan ménangéy ro dob kéluhanay de datu dobduniyae ni inok limudé ro bero atin inok rémigo rogira dob gaiwe kémukum i barakatane Tulus.

15-16 Bé béno gai, i de saitan limudé roy de datudob gonone féndawét Armagedon dob késébéréheHebreo. Atin bang i Kadnane Jesus, “Fégélingo gom!Séfuleu bé gaiwe énda gékaranga kom de loo békégumah i ménakawe. Moror i de étéwmingat brabtéménafay ro kémégal bé kéongot-ongot ruwe békéséfule guwe. Non énda félawas ro bé késéfuleguwe funa ro mémala.”

17 Tidéw béno, i géfitéwe télaki lénukaén i kaanebiléw dob kérara fuwehe. Atin wén i émbéréhmétanug tidéw dob saray méguléwe dob lawi iTuluse mano, “Enggilidén.” 18 Atin kéménilot brabdéménégu brab léménéte brab léménuba émbagér.Enda i ségiyo émbagér luba loo bé ni tidéw békélimbage bé kéilawane, non toow na fo gétimali kébagér i ni luba. 19 Atin i dakéle ingéd Ba-bilonia ménséfarak téléw baad. Atin ménbinasaykéluhanay de ingéd dob duniyae ni. Non gétédémoyTulusey ingéde Babilonia atin kukumé no sabaf békékérit ne de. 20 Atin i kéluhanay de bungéd brabde tuduk ménalfa. 21 Atin ménlawu i de dakél doyelo dob de étéw. Atin limo folo gékiloy kébégat ide yelo. Atin i de étéw fénémula roy Tuluse sabaf béde yelo non toow fo gétimal i kékérit ne.

171 Tidéw béno, i ségétéwe bé de télaki ménuwit

bé de fitéw timan do biléw, ménangéy dob begénebrab ménbéréh mano, “Enggon, fégito gu beemi kékukume bé ménbantuge sundal, sani ingédegédét dob médoowe do wayég. 2 I de datu dobduniyae ni ménsétayan de. Atin i de étéw dobduniyae ni, fénsalaén bero bé mékérésike adatén.”

3 Tidéw béno, i Rémogor i Tuluse toow fo féné-manduo no begén, atin nuwit i télakiwe begénmangéy dob gonone énda i étéw de bati. Diyo éng-gito guy libune kéménuda dob furowe naga. Wéni de mékémurka dawét ménsulat dob kéluhanaylowoh i nagawe ni. Atin fitéw timan i uléw nebrab folo timan i sidung ne. 4 Atin i libune nikéménégal furo brab rambayung. Atin ménggonodo bélowon brab do perlas brab do ségiyo balilaga

batéw. Atin génamakén i bélowone tabu ménfénobé demékérésik brab domékémurka do éntingayén,sani galbék i sundale. 5 Atin ménsulat dob rangihney kébéréhe wén i ménbunéy atagén. I sulate nimano, “I ménbantuge Babilonia, idéng i kéluhanayde sundal brab de mékérésik do étéw dob duniyaeni.” 6 Atin énggito guy ni libun ménolon sabaf békéiném ne bé dara i de ménléhuén do munur béJesuse do ménléhu sabaf bé kéuret ruwe fantag békéunur ruwe.

Amun énggito guy ni, toow fo ménggaifu de.7 Atin i télakiwe ni ménénginsa dob begéne mano,“Sedek mégaif go? Fégétiga ku beem i ménbunéyeatag i libune ni brab nagawe kénudaa no fitéw iuléw ne brab folo i sidung ne. 8 I nagawe énggitomo méuyag bé gétaho, éndob ménléhuén béleeweni. Gido loo, mésut moso tidéw dob toowe foménalém liyung brab mébinasa. Atin i de étéw dobduniyae ni, sani de étéw énda ménsulat i de dawétro dob librowe listananbé de étéwgégédot bé umulemagufusa, mégaif ro ké gito roy nagawe ni. I nilibro ménsulatén bé énda séna lénimbag i Tuluseyduniyae de. Atin i nagawe ni méuyag bé gétaho,ménléhuén béni. Endob téfégito man moso.”

9 Atin féntaus i télakiwey kébéréh ne mano, “Dogétigan saén do étéw i gésobute bé ni: I atag i defitéw timan uléw, been i de niy de fitéw timan bururgonoy ni libun mésar, sani de burur ténindégoyménbantuge ingéd. Atin i atag ne do fitéw gétéwdatu. 10 Atin i limowe bé de datu ni ménléhuron. Atin i ségétéwe de méuyag méguléw béni.Atin i ségétéwe de énda séna méguléwén. Amukméguléw i géfitéwe ni datu, méguléw saén singkow.11 Atin i nagawe ni, sani méuyage bé gétaho éndobménléhuén béni, beeney géwaléwe datu gétundugbé de sungu do fitéw datu atin mébinasa moso.

12 “Atin i de folo do sidung énggito mo, beroy defolo gétéw do datu énda séna méguléw ro. Endobirayén beroy aturane méguléw bé rugay i ségéurasesaén beroy nagawe. 13 Atin i de folo ni gétéw dodatu, ségiléw i kétaya ruwe, atin iray roy bagérruwe brab atura ruwe méguléw dob nagawe ni.14Atin sétiboh ro sébanil bé Natiwe Bili-bili. Endob iNatiwe Bili-bili brab de fénémilién do kuyugén sanide fénunurén dob Beene brab de rémigo bé kétayanuwe, tabana roy de ni do folo gétéw do tete datu.Témaban i Natiwe Bili-bili non Beeney Kadnay deméguléw brab Beeney Datu i de datu.”

15 Atin ménbéréh man i télakiwe ni dob begénemano, “I de wayég énggito mo, sani gonoy sundaleménsar, beroy de étéw dob de séségiyo-giyo do in-géd brab do kélasi-klasi do étéw brab do késébéréh.16 Atin i de folo timan do sidung do énggito mo,brab nagawe, mérarék ro bé sundale ni. Atin nafasroy kéluhanay de éntingayé no. Atin tagaké roysundale ni félawas. Atin amaé roy ungé ne brabtuwégé ro dob aféyey sama ruwe de. 17 Rigonéroy ni non fékéntayéy Tuluse beroy rémigowe deinok métuman i bantak ne. Mélaw sébaan saén ikéfégitung ruwe, atin iray roy atura ruwe méguléwdob nagawe taman métuman i kébéréh i Tuluse.

18 “Atin i énggito muwe libun, beeney ménban-tuge ingéd méguléw bé de datu dob duniyae ni.”

Kéfégétigan 18:1 241 Kéfégétigan 19:718

1Tidéw béno, énggito guy ségiyowe télakiménlustidéw dob lawayo. Wén i dakél atura no. Atinméng-géfékaya i kéluhanay sugud i duniyae bé késélinangne. 2 Atin ménkes i télakiwe ni toow fo métanugmano, “Ménbinasa! Ménbinasayménbantuge ingédBabilonia. Ménwaléy béni batioy de saitan brab dotete do rémogor. Atin médoo do gékélasi do tetebrab mékérésik do kloh manok bati diyo. 3Non fén-salaén i kéluhanay de étéw bé mékérésike adatén,sani tetee kétayay lowoh ne. Atin i de datu dobduniyae ni ménamung ro bé de tete rigoné ro. Atini de démagangménwaléy ro kawasa sabaf bé de tetekétayay libune ni.”

4 Tidéw béno, énggélingoo kuy émbéréhe tidéwdob lawayo mano, “Enggomén do étéw gu. Sutgom tidéw dob tete anan ingéd inok énda géamunggom bé de salaén. Mélaw énda mékukum gomséréngan de. 5Non toow fo médooy de salaén maakmén-untud mangéy dob lawayo. Atin i Tuluse éng-gétédémo noy tetee adatén. 6 I kéférasay ne begom,fatut sulio kom ruwo takéf kéférasay de so. Fénogom i tabu ne ruwo gule bé inéméne toow fo félaloo bé féninémne begom. 7 I kédooy kébantug ne bélowoh ne brab kéféfiyo nuwe bé lowoh ne bé gétahe,iring gom bé kéférasay gome de brab kéfébukugome de. Non énda téméré no félangka-langkamano, ‘Begéney baiwe, békénu baléw. Enda fakayénké tete i fédéw guwe.’ 8 Sabaf bé ni kébéréhén,wén i gai moso tékow mérasay. Non mékukumbé déruune brab kébukue brab lénggobe. Atinmétuwég fo toow bé aféye non toow fo barakatani Kadnane Tulus kémukum de.”

9 Atin i de datu dob duniyae ménamung bé demékérésik rigoné no brab kékawasawe kétaya ro,kémérew ro, brab rémuung ro sabaf bé kébinasayni ingéd amuk gito roy bél i aféye témuwég de.10 Ténulik ro tidéw dob mérayue non mégilak roméamung bé kérasay ne. Atin béréhé ro maro,“Mékégédaw-gédaw i ménbantuge ingéd Babilonia.Ségéuras saén i kékukume de.”

11 Atin i de démagang kémérew ro so brab ré-muung ro sabaf bé kébinasay ni ingéd non éndai méléy bé de daganga ro. 12 Endaén i méléy béde bélowon do fébéléy ro brab do filak, brab dobalilaga do batéw, brab do perlas, brab de fiyo futebrab do furo brab rambayung safut, brab do balilagado mamut kayéw, brab do éntingayén do rénigogaring, brab do balilaga do kayéw, brab do galang,brab do futow, brab do marmol, 13 brab do kanelabrab do ségiyo fégéfaninu, brab do dukah, brab dofégéféamut, brab do uwa, brab do arak, brab do nor,brab do arinah, brab do safi, brab do bili-bili, brab dokuda, brab do kalesa, brab do rifén, brab fiyon i derémogor i de étéw. 14Atin ménbéréh i de démagangdob ingéde ni maro, “Endaén i kéluhanay de fiyodo éntingayén do kétaya mo. Atin ménkédanén ibantuga muwe brab kékawasa muwe. Atin éndaéngéséfuleén mangéy dob beeme.” 15 Atin i de dé-magang do ménwaléy kawasa sabaf bé de kédagangro, dob nan ingéd, tuliké roy de tidéw mérayu nonmégilak ro méamung bé kérasay ne. Kémérew rorémuung. 16 Atin béréhé ro maro, “Mékégédaw-gédaw i ménbantuge ni ingéd. Bé gétaho i de étéw

de kéménégal ro fiyo safut fute brab furo brab ram-bayung. Atin ménggono do bélowon brab balilagado batéw brab do perlas. 17Endob bé ségéurase saénméntékow ménkédan i kékawasa nuwe.”

Atin i kéluhanay de kafitan bé de barko brab deétéw de ménda brab kéluhanay de gémalbék dobde barko, ténulik roy de tidéw mérayu. 18 Atinménkes ro bé lala ruwe téméngténg bé bél i aféyetémuwég bé ingéde ni maro, “Tidéw féganay, éndai ségiyo ménbantug ingéd loo bé ni!” 19 Atinrénigono ro réhuk i de uléw ro brab rémuung romaro, “Mékégédaw-gédaw i ni ménbantug ingéd!Non sabaf bé kékawasa nuwe, waléy so kawasay degefe barko. Endob bé ségéurase saén méntékowménbinasay kéluhanane.”

20 I de begom do étéw bati dob lawayo, oror gomsabaf bé kébinasay ni ingéd. I de begom do munurbé Jesuse, brab begom do apostol brab do sénarigoyTuluse muret, oror gom. Non kénukum i Tuluseynan ingéd sabaf bé de tete rénigo no dob begome.

21 Tidéw béno, i barakatane télaki fénurutén idakéle batéw brab nibérén dob dogote. Atin mén-béréh mano, “Loo bé niy kéibére bé ménbantugeingéd Babilonia inok mébinasa. Endaén gito no nontoowén fo ménbinasa. 22 Atin éndaén gélingoo nodob ni ingéd i béréh i de baat do alpa, do suling, brabdo témburi. Atin éndaén giton i de fanday gémalbékdob ni ingéd fiyon udenén klasi fanday, atin éndaéngélingoon i béréh i gilingane. 23Endaén réméndaw isoloe dob ni ingéd. Atin éndaén i uyot dob ni ingéd.Bé do gétah, toow fo ménbantug i de démagang doétéw. Atin i de béliyan bati diyo, énggéfégakara royde étéw dob séngae ingéd dob duniyae.”

24 I funay ingéde Babilonia ménkukum, non fén-léhuén i de étéw sénarigoy Tulusemuret bé kébéréhne brab fénléhuén i de munur bé Jesuse. Atin ikéluhanay de étéw fénléhuén dob duniyae ni mén-léhu ro sabaf bé ni ingéd.

191 Tidéw béno, énggélingoo kuy métanuge béréh

i maake médoo étéw ménlimud dob lawayo maro,“Dayéwé tom i Tuluse! Been imémukase bé de étéw,Beeney barakatane, Beeney ménbantuge. 2Métintubrab toow i kékukum ne. Kénukumén i ménban-tuge sundal non fénsalaén i kéluhanay de étéw dobduniyae bé mékérésike adatén. Kénukum i Tulusenon fénléhuén i de sugu-sugué no.” 3 Atin ménkesro man maro, “Dayéwé tom i Tuluse! Mégébél iaféye témuwég bé ni ingéd taman sa taman.” 4Atini de ruwo folo bra fot gétéw lukés odoron brabde fot gétéw do barakatan étéw méntédunsum roméngadaf bé Tuluse ménsar dob sara nuwe. Atinménbéréh ro maro, “Amen! Dayéwé tom i Tuluse.”

5 Tidéw béno, wén i ménbéréhe tidéw dob sarayTuluse mano, “I kéluhana kome do sugu-suguéyTuluse brab begome do masanan de, fiyon gérotortaloo no do gérifantad, fatut dayéwé kom.”

6 Tidéw béno, énggélingoo kuy béréh i maakedakél ménlimud do étéw brab maake érok dakélsamfaw brab maake métanug léte maro, “Dayéwétom i Tuluse non Been saén i barakatane KadnanTulus méguléw betom. 7 Fatut moror tom. Fatutdayéwé tom i Tuluse sabaf bé kégérotor ne. Non

Kéfégétigan 19:8 242 Kéfégétigan 20:15

énggumahén i gaiy uyot i Natiwe Bili-bili béleeweni. Atin méntafayén i mawage bé Natiwe ni Bili-bili. 8 Kéménégal sémélinang malinis fute safut.” Iatag i ni, been i niy demétintu rigonéy demunur béJesuse.

9Tidéw béno, i télakiwe ni ménbéréh dob begénemano, “Sulatém i ni: Toow fo moror i de étéw mén-séngkat dob uyot i Natiwe Bili-bili.” Atin ménbéréhman mano, “Been i niy toowe kébéréh i Tuluse.”

10Atin méntédunsumu dob adafa nuwe inok fén-gadafé kuy télakiwe ni. Endob ménbéréh mano,“Kago féngadafén begén. Non dumo mo so begénsugu-suguéy Tuluse brab dumoy kéluhanay demunur bé kétoro Jesuse. Fatut Tulus saén i fén-gadafé muwe.” I funa nuwe ménbéréh bé ni nonségiléw i kétoro Jesuse bé de sénarigoy Tulusemuret.

11 Tidéw béno, énggito guy lawaye ménungka.Atin énggito guy futee kuda. Atin i dawét i étéwede kéménuda, “Sarigon” brab “Toow”. Métintuykékukum ne, atin métintu soy késétiboh ne. 12 Ide moto no maak mérino aféy, atin médooy delakay dob uléw ne. Atin wén i dawéte ménsulatdob Beene, éndob énda i gétigan de saliyu saén béBeene. 13 Atin i kégal ne maak nérém dob darae.Atin i dawét i ni étéw, “Kébéréh i Tuluse.” 14 Atini de médoo do sundalo tidéw dob lawayo ménfurayro bé ni étéw. Kéménuda ro dob de fute kuda,atin kéménégal ro bé toowe fo malinis fute safut.15 Atin i sunguwe ni étéw, wén i muréme sundangmésut tidéw dob ba ne fégétaba no bé kéluhanayde ingéd dob duniyae ni. Atin féguléwo no beroatin énda i géatuh de. Atin fégito no beroy kékériti barakatane Tulus non binasané no bero loo békékérés i ségétéwe étéw bé de ubas. 16 Atin wéni ménsulate dob kégal i étéwe ni brab dob foo nemano, “Datu i de datu, Kadnay de méguléw.”

17 Tidéw béno, énggito guy télakiwe téménindégdob kérara i térésange. Atin ménkes métanug dobkéluhanay de kloh manok lémayang dob fuwehemano, “Enggomén. Sétimu gom inok géama gom békanduli i Tuluse. 18 Enggomén, ama gom bé ungé ide datu, brab de odoroy de sundalo, brab de sundalode so, brab de kuda, brab de kéménuda de so, brabkéluhanay de étéw fiyon do rifén loo soy de békénde, brab de gérotor de so, loo soy de gérifantad de.”

19 Tidéw béno, énggito guy nagawe brab de datudob duniyae ni brab de sundalo so. Ménsélimud roinok sétiboh ro sébanil bé étéwe ni kéménuda futebrab de sundalo no tidéw dob lawayo. 20Atin kénéforoy nagawe beroy ubo-uboe sénarigoy Tuluse, sanirémigowe do mékégaif dob adafay nagawe ni. Ide rénigo no do mékégaif, been i niy funay deétéwménfégakaranméntandaan bé tanda i nagawe,sani de étéw méngadaf bé kéninontow i nagaweni. Atin i nagawe brab ubo-uboe sénarigoy Tuluse,ménibér roméuyag séna dob ranawe aféymérino béasuprewe. 21 Atin i de sundalo ro, fénléhu ro berobé sundange mésut tidéw dob ba i kéménudae fute.Tidéw béno, i de kloh manok, nama roy de ungé rotaman ménbésor ro.

20I séngibu gébélintuwa

1Tidéwbéno, énggito guy ségétéwe télakiménlustidéwdob lawayo. Atin génamakén i dakéle sangkalibrab susie bé ménaléme liyung. 2 Atin kénéfoén idiwat-wate, sani ulée bé gétaho sani saitane fén-dawét Satanas. Atin nikétén inok férisuné no béséngibuwe gébélintuwa. 3Atin i télakiwe ni nibéréni Satanase dob liyunge atin kénandado no, atinténlébén bé tandae. Mélaw éndaén géfagakaraSatanasey de étéw dob duniyae ni taman méifusi séngibuwe gébélintuwa. Tidéw béno, kailangantangéyén man singkow.

4Tidéwbéno, énggito guy saray deméguléw, brabde étéw de so ménsar. Atin niray dob beroweykuwagibe kémukum. Atin énggito gu soy de ré-mogor i de étéw fénléhuén sabaf bé kéuret ruwebé toowe tidéw dob Jesuse brab kébéréh i Tuluse.Enda fénéngadaf roy nagawe taloo no kéninontowne. Atin éndaméntandaan i de rangih ro taloo no dokémér ro bé tanda i nagawe. Atinméntébule ro brabméguléw ro séréngan bé Kristowe taman méifusi séngibuwe gébélintuwa. 5 Been i niy sunguwekétébule. I de dumo ro énda tébule ro taman éndagilid i séngibuwe gébélintuwa. 6 Toow fo moror ide étéw tébule dob sunguwe kétébule, atin féfiy-onéy Tuluse bero. Enda géamung ro bé géruwowekéléhu. Atin beroy de waléy do fadi i Tuluse brabKristowe. Atin méguléw ro bero ro Kristo bé niséngibu gébélintuwa.

7 Amuk gilid i ni séngibu gébélintuwa, tangéyéni Satanase tidéw dob kaane férisunon. 8 Atinmangéy dob kéluhanay de ingéd dob duniyae inokgéfagakara no bero, sani de ingéd féndawét Gogbrab Magog. Atin i Satanase, limudé no beroinok sétiboh ro sébanil bé Tuluse. Atin toow rofo médoo loo bé kédooy de farék dob dénsaane.9 Atin ménbéragar ro dob duniyae atin lénangkatroy ingéde gulaanéy Tuluse gonoy de étéwén bati.Endob ménlawu i aféye tidéw dob lawayo funa roménbinasa kéluhanan. 10 Tidéw béno, i Satanase,sani magakarane bero, nibérén dob ranawe aféybrab asuprewe sani gonone nibéron bé nagawe brabubo-uboe sénarigoy Tuluse bé gétahe. Atin dusanénro fuweh na kélungonon taman sa taman.

11 Tidéw béno, énggito guy dakéle brab futeesaray méguléwe. Atin énggito gu soy ménsarede diyo. Atin i fantade brab lawaye ménalfa rodob téngaanga nuwe atin éndaén giton ro. 12 Atinénggito guy kéluhanay deménléhu, do gérotor brabdo gérifantad. Téménindég ro dob adafay saraneni. Ménungka i de libro atin ménungka soy librowelénistanan bé de étéw gégédot bé umule magufusa.Atin i de ménléhu ménkukum ro loo bé de rénigoro, sani ménsulate dob de libro. 13 Tidéw béno,i de ménléhu do étéw tidéw dob dogote ménsutro, atin ménsut soy de ménléhu tidéw dob fantadebrab tidéw dob gonoy de ménléhu. Atin kéluhanaro ménkukum sabaf bé de rénigo ro bé kéuyagruwe séna. 14 Tidéw béno, i kéléhue brab gonoyde ménléhu, nibérén bero dob ranawe aféy, sanigéruwowe kéléhu. 15Atin i kéluhanay de étéw éndaménsulat i de dawét ro dob librowe listanan bé de

Kéfégétigan 21:1 243 Kéfégétigan 22:6étéw gégédot bé umule magufusa nibérén so berodob ranawe aféy.

21I de mantu

1 Tidéw béno, énggito guy mantuwe laway brabmantuwe fantad. Ménalfa i tafaye de loo soy dogote.2Atin énggito guymékétéfuwe ingéd, sanimantuweJerusalem, ménlus tidéw dob lawayo tidéw dob Tu-luse. Téménafay maak témérima libun kéménégalfiyo inok balaké noy témérimawe lagéy. 3 Atinénggélingoo kuy métanuge béréh tidéw dob sarayméguléwe nimano, “Béleewe ni bati i Tuluse sétifonbé de kéilawan. Bati dob berowe atin beroy deétéwén. Beeney dumo ruwe atin méngintulus rodob Beene. 4 Atin kédané noy de tete dob defédéw ro inok éndaén kémérew ro. Atin éndaén iméléhu taloo no rémuung taloo no démawét nonménkédanén i de éntingayén do tafayén.”

5Tidéw béno, ménbéréh i ménsare dob saray Tu-luse mano, “Béleewe ni, féantuné kuy kéluhanane.”Atin ménbéréh dob begéne mano, “Sulatém i ninon toow i ni kébéréh brab gésarigon.” 6 Atinménbéréhmanmano, “Méntumanén. I Begéne Alfabrab Omega, sani féganayane brab tamanane. Iraygu dob de térumén do étéw i wayége énda i bayadéntidéw dob séfute wayég miray bé umule magufusa.7 I de étéw ténabana roy Satanase, waléyu Tulusro atin waléy ro do nga gu. 8 Endob i de étéwdo talaw brab do ménwaléy sébanil Begén brab deréménigo do mékérésik brab do ménméléhu brabdo béliyan brab doménéngadaf do kéninontowbrabdo téménugi, géangéy ro dob ranawe aféy brabasuprewe, sani géruwowe kéléhu.”

9 Atin i ségétéwe bé de fitéw gétéw do télakiménuwit do fitéw timan do biléw bé de géfuraydo fégédusa, ménangéy dob begéne brab ménbéréhmano, “Enggon, fégito gu beem i témérimawe li-bun, sani mawage bé Natiwe Bili-bili.” 10 Tidéwbéno, i Rémogor i Tuluse fénémanduo no begénatin nuwit i télakiwe ni begén mangéy dob uruk igérotore tuduk. Atin fénténgténgén begén i ingédeJerusalem, sani mékétéfuwe ingéd, bé lala ne mélustidéw dob lawayo tidéw dob Tuluse. 11 Sémélinang ini ingéd non diyo i barakatane Tulus. Sémélinangloo bé balilagae batéw féndawét haspe toow fométiyéw maak féngalungon. 12 Atin wén i gérotorediding fénggélangkat béni ingéd. Atin folo bra ruwotiman i béngawa nuwe. Atin folo bra ruwo gétéw itélakiwe mantay bé de béngawa no. Atin ménsulatdob de fintuén i dawét i de folo bra ruwo triboy deJudio. 13Atin téléw timan i fintue dob séngae sébaanbé de fot timan diding. Téléw i fingée de sébangan,atin téléw soy fingée de déligdigan. Atin téléw soyfingée de tégénon, brab téléw soy fingée de élédon.14Atin i de diding i ni ingéd rénigo dob rotor i foloebra ruwo batéw. Atin diyo ménsulat i dawét i foloebra ruwo do apostol i Natiwe Bili-bili.

15 Atin i télakiwe, sani ménbéréhe dob begéne,wén i bélowone fégétémbu no inok témbuné noyni ingéd brab de béngawa no, brab de didingénfénggélangkat de. 16 Atin i ni ingéd ségiléw foykédakél i kébuka ne bé kédakél i kétaaha nuwe. Non

i télakiwe ni ténémbu noy ingéde ni bé bélowonefégétémbu no. Atin ruwo ngibu bra fot ratuhgékilometroy kétaah ne loo soy kébuka ne loo soykégérotor ne. 17 Atin ténémbuy télakiwe ni soydidinge, atin ném folo gémitroy kégérotor ne dobkétémbuy kéilawane de, been i niy nusar i télakiweni. 18 Bélowon i ni ingéd toow fo métiyéw maakféngalungon, atin déniding haspe. 19 Atin wén ide toow fo balilaga do batéw fénfiyo bé de batéwféntindégon bé de diding ni. I sunguwe de fénfiyobé haspewe, atin i géruwowe de bé safirowe, atin igétéléwe de bé kalsedoniawe, atin i gééfote de béesmeraldawe. 20 I gélimowe de bé onise, i génémede bé kornalinawe, i géfitéwe de bé krisolitowe, igéwaléwe de bé berile, i gésiyowe de bé topasy-owe, i géfoloe de bé krisaprasowe, i géfoloe de brasébaan bé hasintowe, atin i géfoloe de bra ruwobé amatistawe. 21 Folo bra ruwo timan do perlas ifénggérigowe bé de ni do folo bra ruwo timan fintu.Sénga sébaan fintu, sébaan so perlas i fénggérigowede. Atin bélowon i aguwone dob ni ingéd métiyéwmaak féngalungon.

22 Enda gito guy lawi i Tuluse dob ni ingéd nondob séngae gonon, i kéluhanay de étéw féngadaféroy barakatane Kadnan Tulus brab Natiwe Bili-bili.23 Atin i ni ingéd, éndaén kailanga noy réndawi térésange taloo no térésang kélungonon. Nonréméndaw i barakatane Tuluse funa no géfékaya.Atin i Natiwe Bili-bili maak solo. 24 Atin i de étéwdob duniyae ni, gégito ro sabaf bé ni réndaw. Atini de datu dob duniyae ni, uwité roy kékawasa ruwemahur dob ni ingéd. 25 Atin i de béngawan dob niingéd, méungka ro sénga tékélid. Enda méfintuénnon énda i kélungonon diyo. 26 Atin i de fiyo doéntingayén brab kékawasay kéluhanay de ingéd,féahurén dob ni ingéd. 27 Endob énda i tete géahurde, taloo no do tugién do étéw taloo no do étéwdo mékémalay de rigoné ro. I de géahur saén dobni ingéd, beroy de étéw ménlistay de dawét ro doblibroy Natiwe Bili-bili listanan bé de étéw gégédotbé umule magufusa.

221 Atin i télakiwe ni, fénggito no begén i dakéle

wayégmiray bé umulemagufusa. Sémélinangmaakkristal. Tidéw i ni wayég dob saray Tuluse brabNatiweBili-bili. 2Atinmangéydob kérara i aguwonedob ni ingéd. Atin wén i dakéle kayéw miray umuldob doror iwayége ni sébala-bala. Mégonok folo braruwo gule sénga ségébélintuwa. Ségule mégonoksénga ségétérésang kélungonon. Atin i de dau rofégéuwa bé de étéw dob duniyae. 3 Atin énda iéntingayén mémula bé Tuluse dob ni ingéd.

Atin i de saray Tuluse brab Natiwe Bili-bili diyodob ni ingéd. 4 Atin gito roy falas ne atin dob derangih ro ménsulat i dawét ne. 5 Atin éndaén ikélungonon, mélaw éndaén kailanga roy soloe taloono térésang non i Kadnane Tulus, Beeney solo ruwe.Atin méguléw ro taman sa taman.

6 Tidéw béno, ménbéréh i télakiwe dob begénemano, “Toow i ni kébéréh énggélingoo mo brabgésarigon. Atin i Kadnane Tulus, sani miraye béRémogor ne dob de étéw sénarigo no muret békébéréh ne, sénuguén i télakiwe ni inok fégito no

Kéfégétigan 22:7 244 Kéfégétigan 22:21dob de sugu-sugué noy atiy mérigowe énda méru-gayén tidéw béni.”

7 Atin bang Jesuse, “Séfuleu énda mérugayéntidéw béni! Moror i de étéw modor bé de kébéréhfénggétiga ku begom dob ni libro.”

8Atin i begéne Juan. Enggélingoo ku brab énggitoguy de ni. Atin amun énggilid énggélingoo ku brabénggito gu, méntédunsumu dob adafay télakiweni ménféténgténg begén bé de ni, inok féngadaféku. 9 Endob ménbéréh dob begéne mano, “Kagoféngadafén begén. Non i begéne dumo mo so sugu-suguéy Tuluse, beroy kéluhanay de dumomo sénar-igoy Tuluse muret, brab de modor bé de kébéréhdob ni libro. Féngadafém saén i Tuluse.” 10 Atinménbéréh man dob begéne mano, “Kago bunéyéni de ni kébéréh fénggétiga ku beem dob ni libro.Non gédétén métuman i kéluhanay de ni. 11 I detete étéw, kailangan fétausé roy de tete rigoné ro.I de mékérésik do étéw, kailangan fétausé roy demékérésik do rigoné ro. Atin i de fiyo do étéw,kailangan fétausé roy de fiyo rigoné ro. Atin i deétéw rémigo bé kétayay Tuluse, kailangan fétauséro.”

12 Atin bang Jesuse, “Séfuleu énda mérugayéntidéw béni! Atin uwité kuy de baras inok iray gudob de étéw médait gégédot de sabaf bé de rénigoro. 13 I Begéne, Alfa brab Omega, sani féganayanebrab tamanane.”

14 Moror i de étéw ténumak i de kégal ro inokmalinis, sani de étéw ménkédanén i de sala ro, nonwén i kuwagib ro mama bé onok i kayéwe miraybé umule magufusa, atin géahur ron dob mantuwe

ingéd. 15Endob dob liyuy ingéde ni, diyo i de rémigodo mékérésik brab de béliyan brab de rémigo bé detete kétayay de lowoh ro, brab de méméléhu, brabde méngadaf bé de kéninontow, brab de tugién,brab de rémigo bé békéne toow.

16Atinménbéréh i Jesusemano, “Begéney Jesuse,atin fénuwit guy télaki guwe mangéy dob begomeinok fégétiga noy de ni dob demunur. Begéney séfudatu Dabide. Begéney géfékayae solo mubod.”

17 I Rémogor i Tuluse brab i mawage bé NatiweBili-bili, ménbéréh ro maro, “Enggon!”

I kéluhanay de mégélingo bé ni, fatut émbéréhgom “Enggon!”

I kéluhanay de étéw térumén, brab méuyot rominém, fatut doté roywayége énda i bayadénmiraybé umule magufusa.

18 I begéne, Juan, féégété kuy kébéréh guwe dobbegome do mégélingo bé ni libro fénggétiga kubegom. Amuk wén i mumanan bé de kébéréh dobni libro, umanay Tulusey kékérit ne de bé de kékéritménsulat dob ni libro. 19Atin amuk wén i kémédanbé dumoy de kébéréh dob ni libro fénggétiga kubegom, kédanéy Tulusey de kaan baad bé de onoktidéw dob kayéwe miray umul, brab kaane kuwagibbati dob mékétéfuwe ingéd sani de ménsulat dob nilibro.

20 Atin i Jesuse, sani ménbéréhe toow i de ni,ménbéréh mano, “Hoo ba, séfuleu énda mérugayéntidéw béni.”

Amen. Enggon, Kadnan Jesus!21 Mégédaw fo toow i Kadnane Jesus begom.

Amen.