ปท 1 ฉบบท 3 ประจำเดอนสงหาคม พ.ศ. 2555 พนทแบงปนความร สระบบสขภาพทเปนธรรมและยงยน

www.hsri.or.th

เคลอนยทธศาสตร กำลงคนดานสขภาพ

จลสาร HSRI Forum จดทำโดย สถาบนวจยระบบสาธารณสข ทปรกษา นพ.พงษพสทธ จงอดมสข พญ.วชรา รวไพบลย ทพ.จเร วชาไทย ภก.สรชย จำเนยรดำรงการ ภญ.หญงพรพศ ศลขวธท นพ.บญชย กจสนาโยธน ผศ.ดร.จรวยพร ศรศศลกษณ นพ.คณตสรณ สมฤทธเดชขจร บรรณาธการ นพ.พงษพสทธ จงอดมสข กองบรรณาธการ นธภา อดมสาล ฐตมา นวชนกล ศภฑต สนธนช ณฐกานต ธรรมเวช

บ ท บ ร ร ณ า ธ ก า ร

สารบญ

CONTENT 03

08

10

12

14

รายงานพเศษ เคลอนยทธศาสตร

กำลงคนดานสขภาพ เสนทางสสขภาพ ทเปนธรรมและยงยน “สถาปนก” รบใชคนพการจาก

หองเรยนส “ปฏบตการ” ระดบพนท ตนกลาความร สตนแบบสขภาพ ภาคทองถนยคใหม

อบต.ดอนแกว กบภารกจ

เพอ “ผพการ-ผสงวย” แกะกลองงานวจย โชว 2 ผลงาน R2R ดเดน

ระบบยาคณภาพ ดวย IT

และไอตมเกลอแรแชแขง !! เกาะกระแส สสพ. จดสมมนาเครอขายวชาการ

จากแนวคดสนโยบายและการปฏบต

• สวรส. ลงนามรวมมอกบ วช.ยกเครอง

งานวจยระบบสขภาพ • ฯลฯ

นพ.พงษพสทธ จงอดมสข

ผอำนวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข

ส วสดครบทานผอาน... พบกนเชนเคยกบ HSRI Forum จลสาร สวรส. รายเดอนฉบบเดอนสงหาคม

2555 ฉบบนนำเสนอเรอง ‘แผนยทธศาสตรทศวรรษกำลงคนดานสขภาพ

แหงชาต พ.ศ.2550-2559’ เปนรายงานพเศษ เนองในโอกาสทแผนยทธศาสตรฯ ดงกลาว

ดำเนนงานมาได 5 ปหรอถอเปนครงทางของแผน ดงนนจงไดมการประเมนผลการดำเนนงาน

ตามแผนยทธศาสตรฯ และนำผลการประเมนมาเปนแนวทางในการปรบปรงแผนยทธศาสตรฯ

ในชวง 5 ปทเหลอเพอใหเกดการแกปญหาอยางบรณาการและยงยนตอไป

ปจจบนประเดนปญหากำลงคนดานสขภาพมความสลบซบซอนมากยงขน เพราะปญหา

ไมไดอยทการขาดแคลนบคลากรดานสขภาพเพยงอยางเดยว แตยงมปญหาอนๆ ทเกยวพน

ตอเนองกนเปนลกโซ เชน การกระจกตวของบคลากรในเมองใหญ การใชแรงจงใจทางดาน

การเงนอาจไมไดผลในระยะยาว เพราะเมอบคลากรเหลานมครอบครว เขากตองการใหลกได

เขาเรยนในโรงเรยนทมมาตรฐาน โรงเรยนในอำเภอเลกๆ อาจไมตอบสนองความตองการ

ในทสดบคลากรเหลานกตองยายตวเองและครอบครวไปอยในเมองใหญ

นอกจากน ยงมปญหาอนๆ อกมากมาย เชน การผลตบคลากรทตอบสนองตอความ

ตองการของตลาด แตไมตอบสนองความตองการของสงคม ดงนนเราจงเหนคลนกเสรมความ

งามเกดขนมากมาย โดยบคลากรทางการเเพทยถกดงไปเพอเปาหมายทางธรกจ ขณะทเเพทย

ผาตดกำลงขาดเเคลน ทำใหเเพทยสวนทเหลอตองทำงานหนกสงผลตอประสทธภาพในการ

รกษา นอกจากนนนกศกษารนใหมกไมมเเรงจงใจเเละความมงมนทจะเรยนเเพทยมาเพอ

ตอบสนองความตองการของสงคมอยางเเทจรง

แตใชวาปญหาเหลานจะไมมทางแกไข ‘คณะกรรมการกำลงคนดานสขภาพแหงชาต’

ซงเปนกลไกสำคญในการผลกดนแผนยทธศาสตรดงกลาว จงไดปรบปรงแผนในชวง 5 ปท

เหลอใหมความชดเจนมากยงขน สวนจะมรายละเอยดอยางไรตดตามกนในฉบบครบ

สวนเนอหาอนๆ กมความนาสนใจเชนเดยวกน ไมวาจะเปนการเสนองานวจยของพนทส

นโยบายฟนฟสมรรถภาพคนพการไปสการปฏบตจรงของหนวยงานระดบพนท อยาง

ม.มหาสารคาม เพอตอบสนองความตองการทแทจรงของคนพการ จากนนไปพบกบ ตนแบบ

จากเมองเหนอ อบต.ดอนแกว อ.แมรม จ.เชยงใหม ภาคทองถนทมบทบาทในการสงเสรม

คณภาพชวตคนพการและผสงอายในชมชน แตจะมรปแบบอยางไร นายก อบต. ไดมาเลาส

กนฟงในฉบบ

นอกจากน ยงมควนหลงจากการประชมวชาการ R2R ผลงานวจย ‘R2R’ ทไดรบรางวล

งานวจยดเดน ฉบบน กองบรรณาธการ นำเรอง “ระบบยาคณภาพทเรยบงายดวย IT ในการ

บรการผปวยในโรงพยาบาลพนมไพร จ.รอยเอด” และ “ปรมาณของ ORS ทผปวยเดกทม

ภาวะขาดนำรบได เปรยบเทยบระหวางการใหในรปแบบของสารละลายและแบบแชแขง”

มานำเสนอ รวมถงขาวสารตางๆ ในรอบเดอนทผานมา ในฉบบนพลกอานกนไดเลย

แลวกลบมาพบกนใหมในฉบบหนา สวสดครบ !

02 HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

ร า ย ง า น พ เ ศ ษ

เคลอนยทธศาสตร กำลงคนดานสขภาพ

ไขลาน “กลไก” ระดบพนท...ปลดปญหาขาดแคลน–การกระจายตว

ป จจบนสถานการณ “กำลงคนดานสขภาพ” ยงเปนวกฤตปญหาทสำคญของระบบ

สขภาพของประเทศ โดยเฉพาะอยางยงปญหาในเรอง...

• การขาดแคลนกำลงคนดานสขภาพ โดยเฉพาะในเขตชนบท

• การกระจายของกำลงคนดานสขภาพทยงไมทวถงและเทาเทยม

• การขาดกลไกการทำงานเรองกำลงคนดานสขภาพในภาพรวมของประเทศ

• การาดการจดการองคความรอยางเปนระบบ ไมมกลไกการประสานงาน ตดตาม

สำรวจ “สถานการณ” กำลงคนดานสขภาพ

กำลงคนดานสขภาพทมอย ในปจจบนเมอเทยบเคยง

กบจำนวนประชากรแลว จะพบวาหลายวชาชพยงคงม

ความขาดแคลนอย แมวาในหลายวชาชพจะมการเพมกำลง

การผลต แตความตองการบคลากรทเพมมากขนกทำใหใน

อนาคตการขาดแคลนบคลากรทางดานสาธารณสขในเกอบ

ทกวชาชพจะยงเปนปญหาททาทายระบบบรการสขภาพของ

ประเทศไทยอย

และจากการสำรวจยงพบวา กำลงคนดานสขภาพมการ

กระจายตวอยางไมสมดล โดยเฉพาะแพทยกระจกตวอยใน

พนทเมองมากกวาชนบท กรงเทพฯ และปรมณฑล ยงคงเปนท

กระจกตวของกำลงคนทกวชาชพ

03HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

ทงน ปญหากำลงคนดานสขภาพ นบวนยงทวความซบซอนมากขน สงทนากงวลนอกเหนอไป

จากการขาดแคลนและการกระจายบคลากร ซงเปนปจจยทจะตองจบตาดนบจากน กคอ

• การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจกบการขยายตวของธรกจโรงพยาบาลเอกชน และ

นโยบายสงเสรมใหชาวตางชาตมารบบรการทางการแพทย สงผลใหเกดการไหลออก

ของบคลากรดานสขภาพจากรฐสภาคเอกชน

• การใชบรการสขภาพทเพมขนและเปลยนแปลงไป เปนผลมาจากหลายปจจย เชน

นโยบายหลกประกนสขภาพทำใหอตราการใชบรการสาธารณสขเพมขน แนวโนมการ

เพมขนของผสงอาย โรคเรอรง โรคเกดใหม ฯลฯ สงผลตอภาระงานทเพมขน ทำใหความ

ตองการกำลงคนดานสขภาพเพมขน รวมไปถงความตองการทกษะเฉพาะทมากขน ฯลฯ

• การเปดเขตการคาเสรอาเซยนสงผลตอการโยกยายกำลงคนดานสขภาพทงเขาและออก

ทวนเขมนาฬกา ยคเรมแผนกำลงคนสขภาพ 50-59

ปญหา “กำลงคนดานสขภาพ” มไดเพงจะเกดขนในชวง 2-3 ปทผานมาน ทวาเปน

ปญหาท “เรอรง” มานานหลายสบป กระทรวงสาธารณสข ในฐานะเปนหนวยงานทมบทบาท

หลกในการดแลระบบสขภาพของประเทศ ในสมย นพ.มงคล ณ สงขลา เปนรฐมนตรวาการ

กระทรวงสาธารณสข จงไดแตงตงคณะทำงานเพอจดทำแผนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

ขนมาตงแตเดอนมนาคม 2549 โดยม นพ.อำพล จนดาวฒนะ เปนประธาน มคณะกรรมการ

จดทำแผนซงมาจากทกภาคสวนทเกยวของจนสำเรจเปนแผนยทธศาสตรฉบบสมบรณในเวลา

ตอมา โดยคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบ ‘แผนยทธศาสตรทศวรรษกำลงคนดานสขภาพ

แหงชาต พ.ศ.2550-2559’ ในเดอนเมษายน 2550

โดยแผนยทธศาสตรมกรอบนโยบาย ทศทางและ

เปาหมายหลก เพอขยายบรบทการพฒนากำลงคนดาน

สขภาพใหกวางกวาวชาชพหลก โดยใหครอบคลมถงผท

ดแลสขภาพในชมชนและภมปญญาทองถน การวางแผน

และพฒนากำลงคนดานสขภาพใหสอดคลองกบระบบบร

การสขภาพและตอบสนองกบความตองการดานสขภาพ

ของประชาชนทงในระดบพนทและระดบประเทศ กระจาย

บทบาทการวางแผน พฒนาและจดการกำลงคนลงไปใน

ระดบพนท รวมไปถงการสรางการมสวนรวมของภาครฐ

ภาคเอกชน ภาคทองถนและภาคประชาชนในทกระดบ

โดยม 5 ยทธศาสตรสำคญในการขบเคลอนงาน ประกอบดวย

• ยทธศาสตรท 1 สรางและพฒนากลไกในการกำหนด

นโยบายและยทธศาสตรกำลงคนฯ ทสอดคลองกบระบบสขภาพ

ของประเทศ

• ยทธศาสตรท 2 ปรบเปลยนระบบการผลตและ

พฒนากำลงคนดานสขภาพ เพอใหไดกำลงคนทเพยงพอ

เพอนำไปสการสรางความเสมอภาคในระบบสขภาพ

• ยทธศาสตรท 3 ปรบเปลยนระบบการบรหารจดการ

กำลงคนดานสขภาพ เพอใหมการกระจายบคลากรอยางเปน

ธรรม สามารถทำงานไดอยางมประสทธภาพและมความสข

• ยทธศาสตรท 4 สรางและจดการความรเพอไปสการ

พฒนากำลงคนดานสขภาพทมประสทธภาพและสอดคลอง

กบบรบทของระบบสขภาพของประเทศ

• ยทธศาสตรท 5 สงเสรมและพฒนาภมปญญาไทย

และผทดแลสขภาพในชมชนใหมบทบาทในการดแลปญหา

14 :: กำ�ลงคนด�นสขภ�พ ทเปนมา เปนอย และจะเปนไป :: 15

สถานการณความตองการก�าลงคนดานสขภาพ

จ�านวนของก�าลงคนดานสขภาพทมอยในปจจบนเมอเทยบกบจ�านวนประชากรแลวจะ

พบวาหลายวชาชพยงคงมความขาดแคลนอย แมหลายวชาชพจะมการเพมก�าลงการผลต แต

ความตองการบคลากรทเพมมากขน กท�าใหในอนาคตการขาดแคลนบคลากรดานสาธารณสข

ในเกอบทกวชาชพจะยงเปนปญหาทาทายระบบบรการสขภาพของประเทศไทยอย งานวจย

ของฑณกรโนร,หรญโชคชยชาญและวระศกดมงคลพรซงรวบรวมตวเลขการคาดการณ

ก�าลงการผลตและความตองการก�าลงคนดานสขภาพของ4วชาชพหลกของระบบสขภาพคอ

แพทยทนตแพทยพยาบาลและเภสชกรในป2558และพบวามเพยงทนตแพทยเพยงวชาชพ

เดยวทมก�าลงการผลตเกนกวาความตองการรายละเอยดดงตาราง

ตารางท 1.4 แสดงสถานการณและความตองการกาลงคนดานสขภาพในปจจบน

ของโรงพยาบาลศนย/ทวไป สงกดสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

[ทมา:กองการเจาหนาทกระทรวงสาธารณสข,2554]

แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล

กาลงการผลต

ความตองการ

จานวนทขาด/เกน

38,217 - 41,282 10,323 25,124 120,197 - 173,321

40,633 - 46,015 9,924 - 9,468 32,761 - 33,698 137,997 - 142,366

2,416 - 4,733 537 - 1,399 7,637 - 8,574 30,955 - 17,800

ตารางท 1.5 แสดงการคาดการณกาลงการผลตเทยบกบความตองการกาลงคนในป 2558

[ทมา:ฑณกรโนร,หรญโชคชยชาญ,วระศกดมงคลพร,2548]

กาลงคนดานสขภาพ โรงพยาบาลศนย/ทวไปโรงพยาบาลศนย/ทวไปโรงพยาบาลศนย/ทวไป โรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลชมชน

ความตองการตาม GIS กาลงคนทม กาลงคนทขาด ความตองการตาม GIS กาลงคนทม กาลงคนทขาด

แพทย

ทนตแพทย

เภสชกร

พยาบาลวชาชพ

นกกายภาพบาบด

นกเทคนคการแพทย

นกรงสการแพทย

6,727 6,221 506 7,010 4,705 2,305

3,174 980 2,194 4,264 2,430 1,834

3,194 1,959 1,235 3,848 3,180 668

54,474 40,326 14,148 56,627 46,181 10,446

1,280 431 849 2,095 579 1,516

1,894 930 964 2,798 877 1,921

1,280 313 967 1,397 230 1,167

ÃкººÃÔก�Ãสขภ�พ໚นÃкº·Õè µŒÍงก�ÃáÃงง�นคนÁ�กกÇ‹�àคÃ×èÍงÁ×Í àคÃ×èÍง¨กà ดงนน¼ลกÃзºµ‹�งæ ·ÕèàกÔดขÖนกºกำ�ลงคนดŒ�นสขภ�พ ‹ÍÁËÁ�¶Öง¼ลกÃзºµ‹ÍÃкº ºÃÔก�Ãสขภ�พãนภ�พÃÇÁดŒÇÂ

ตารางแสดงการคาดการณกำลงการผลตเทยบกบความตองการกำลงคนในป 2558

14 :: กำ�ลงคนด�นสขภ�พ ทเปนมา เปนอย และจะเปนไป :: 15

สถานการณความตองการก�าลงคนดานสขภาพ

จ�านวนของก�าลงคนดานสขภาพทมอยในปจจบนเมอเทยบกบจ�านวนประชากรแลวจะ

พบวาหลายวชาชพยงคงมความขาดแคลนอย แมหลายวชาชพจะมการเพมก�าลงการผลต แต

ความตองการบคลากรทเพมมากขน กท�าใหในอนาคตการขาดแคลนบคลากรดานสาธารณสข

ในเกอบทกวชาชพจะยงเปนปญหาทาทายระบบบรการสขภาพของประเทศไทยอย งานวจย

ของฑณกรโนร,หรญโชคชยชาญและวระศกดมงคลพรซงรวบรวมตวเลขการคาดการณ

ก�าลงการผลตและความตองการก�าลงคนดานสขภาพของ4วชาชพหลกของระบบสขภาพคอ

แพทยทนตแพทยพยาบาลและเภสชกรในป2558และพบวามเพยงทนตแพทยเพยงวชาชพ

เดยวทมก�าลงการผลตเกนกวาความตองการรายละเอยดดงตาราง

ตารางท 1.4 แสดงสถานการณและความตองการกาลงคนดานสขภาพในปจจบน

ของโรงพยาบาลศนย/ทวไป สงกดสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

[ทมา:กองการเจาหนาทกระทรวงสาธารณสข,2554]

แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล

กาลงการผลต

ความตองการ

จานวนทขาด/เกน

38,217 - 41,282 10,323 25,124 120,197 - 173,321

40,633 - 46,015 9,924 - 9,468 32,761 - 33,698 137,997 - 142,366

2,416 - 4,733 537 - 1,399 7,637 - 8,574 30,955 - 17,800

ตารางท 1.5 แสดงการคาดการณกาลงการผลตเทยบกบความตองการกาลงคนในป 2558

[ทมา:ฑณกรโนร,หรญโชคชยชาญ,วระศกดมงคลพร,2548]

กาลงคนดานสขภาพ โรงพยาบาลศนย/ทวไปโรงพยาบาลศนย/ทวไปโรงพยาบาลศนย/ทวไป โรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลชมชน

ความตองการตาม GIS กาลงคนทม กาลงคนทขาด ความตองการตาม GIS กาลงคนทม กาลงคนทขาด

แพทย

ทนตแพทย

เภสชกร

พยาบาลวชาชพ

นกกายภาพบาบด

นกเทคนคการแพทย

นกรงสการแพทย

6,727 6,221 506 7,010 4,705 2,305

3,174 980 2,194 4,264 2,430 1,834

3,194 1,959 1,235 3,848 3,180 668

54,474 40,326 14,148 56,627 46,181 10,446

1,280 431 849 2,095 579 1,516

1,894 930 964 2,798 877 1,921

1,280 313 967 1,397 230 1,167

ÃкººÃÔก�Ãสขภ�พ໚นÃкº·Õè µŒÍงก�ÃáÃงง�นคนÁ�กกÇ‹�àคÃ×èÍงÁ×Í àคÃ×èÍง¨กà ดงนน¼ลกÃзºµ‹�งæ ·ÕèàกÔดขÖนกºกำ�ลงคนดŒ�นสขภ�พ ‹ÍÁËÁ�¶Öง¼ลกÃзºµ‹ÍÃкº ºÃÔก�Ãสขภ�พãนภ�พÃÇÁดŒÇÂ

ตารางแสดงสถานการณและความตองการกำลงคนดานสขภาพในปจจบนของ

โรงพยาบาลศนย/ทวไป สงกดสำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

04 HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

แผนฉบบน จงเปนรมใหญเพอกำหนดทศทางการพฒนา

กำลงคนดานสขภาพในชวง 10 ป (พ.ศ.2550-2559) โดยม

‘คณะกรรมการกำลงคนดานสขภาพแหงชาต’ เปนกลไก

หลกในการขบเคลอนแผนยทธศาสตรไปสการปฏบตทเปน

รปธรรม

ในสวนของคณะกรรมการกำลงคนดานสขภาพแหงชาต

นน อยภายใตการกำกบดแลของคณะกรรมการสขภาพแหง

ชาต (คสช.) ซงมนายกรฐมนตรหรอรองนายกฯ เปนประธาน

สำหรบคณะกรรมการกำลงคนฯ ชดแรกไดรบการแตงตงขน

ในเดอนพฤศจกายน 2550 ม ศ.นพ.เกษม วฒนชย เปน

ประธาน และมคณะกรรมการทมาจากภาคสวนตางๆ ท

เกยวของท งหนวยงานภาครฐและเอกชน ประกอบดวย

กระทรวงสาธารณสข สำนกงานคณะกรรมการขาราชการ

พลเรอน สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมฯ กรมสงเสรมการปกครองทองถน สำนกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษา มลนธเพอผบรโภค ฯลฯ

ประเมนการขบเคลอนแผน หลงผานครงทาง...

ปจจบน “แผนยทธศาสตรทศวรรษกำลงคนดานสขภาพแหงชาต พ.ศ.2550-2559”

ไดดำเนนงานมาครบ 5 ป นบเปนครงทางของเเผนดำเนนงาน ปจจบน คณะกรรมการกำลง

คนดานสขภาพเเหงชาต ม นพ.มงคล ณ สงขลา เปนประธาน ไดจดใหมการประเมนผล

การขบเคลอนแผนยทธศาสตรดงกลาว เพอสะทอนผลการดำเนนงานทผานมาและพฒนาการ

ดำเนนงานในอนาคต โดยม ดร.ไพรช บวรสมพงษ และคณะ เปนผประเมน ซงไดนำผลการ

ประเมนเขาสทประชมคณะกรรมการกำลงคนฯ ครงท 1/2555 เมอวนท 11 เมษายน 2555 ท

ผานมา

โดยผลสรปการประเมนผลการขบเคลอนแผนยทธศาสตรทศวรรษกำลงคนดานสขภาพ

แหงชาตในชวง 5 ปแรก ของ ดร.ไพรช บวรสมพงษ และคณะ ระบวา

1. ความเปนแผนยทธศาสตรทำใหเเผนมลกษณะยดหยน มกรอบการทำงานทกวาง

มทศทางรวม แตยงขาดแนวทางการดำเนนงานเเละการขบเคลอนไปสเปาหมายทชดเจน ขาด

การกำหนดขอบงชความสำคญและความจำเปนเรงดวนทจะเปนยทธศาสตรเพอการเปลยนแปลง

2. ผลการประเมนการรบรในบทบาทหนาทของกรรมการ พบวา กรรมการรบรบทบาทแต

ยงมความเขาใจในวตถประสงคและเปาหมายทไมตรงกนนก ตลอดจนประเดนความรบผดชอบทม

ตอแผน ในดานจำนวนบคลากร โดยเฉพาะในสวนของฝายเลขานการ ซงมภารกจสำคญใน

การขบเคลอนและสนบสนนการดำเนนงานของคณะกรรมการกำลงคนฯ มไมเพยงพอ ซงสงผล

ตอเนองถงคณภาพการปฏบตงานตามบทบาทหนาท

เสนอแนวทางทำงานในระยะท 2 เนนความรวมมอของคณะกรรมการฯ

ทางดาน นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ผอำนวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.)

ในฐานะกรรมการและเลขานการฯ กลาวเพมเตมวา ปญหาทพบในการขบเคลอนแผนยทธศาสตร

ทผานมา เรองแรก คอ แผนยทธศาสตรไมมรปธรรมการจดลำดบความสำคญวาเรองใดม

ความสำคญมากหรอรองลงมา เรองท 2 คอ การทมหนวยงานตางๆ เขามามสวนรวมในการ

ยกรางแผนยทธศาสตรฉบบนขนมาแลวจะทำใหหนวยงานตางๆ เหนภาพรวม เหนวสยทศน

รวมกนทชดเจนและมาชวยกนผลกดน ยงไมเกดขนจรง ขาดความ

เปนเจาของรวมของแผนยทธศาสตร

“หนวยงานตางๆ มแนวโนมจะยดเปาหมายขององคกรเปน

หลก ทำใหเรองนกลายเปนเปาหมายรอง หนวยงานกจะไมเอาจรง

เอาจงในการทจะผลกดนแผนเทาไหร ทำใหยอนกลบมาท

กระบวนการเหมอนเดมวา ถาอยางนนเราจะปรบยงไง เพอมา

ทำเรองใหญเรองน รวมกน” นพ.พงษพสทธ กลาวถงอปสรรค

ในการขบเคลอนแผนชวง 5 ปแรก

นอกจากน ยงมชองวางของการเชอมตอระหวางกลไกระดบชาตกบกลไกระดบพนท ควร

ตองมการปรบปรงหรอจดใหมกลไกการบรหารจดการเพมขน รวมไปถงแนวทางการสนบสนน

กลไกภายในพนททจะจดการตนเอง

05HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

โดยคณะผประเมนมขอเสนอแนะเพอการดำเนนงานใน

ระยะตอไป เชน ควรมการสรางความเขาใจรวมกนของ

คณะกรรมการฯ และมความเปนเจาของรวม ควรมการ

แบงแผนยอยฯ สการปฏบต การกำหนดเปาหมายชวด

และการกำหนดบทบาทผรบผดชอบ ทบทวนเปาหมายของ

แผนเปนระยะๆ รวมถงการสรางการมสวนรวมขององคกร

เครอขายและทองถนเพอจดการปญหาระดบพนท เปนตน

หลงจากการประชมคณะกรรมการกำลงคนฯ ครงท 1/2555

เดอนเมษายนเสรจสนลง ทประชมไดมอบหมายใหทม

เลขานการฯ ไปจดกระบวนการจดทำแผนปฏบตการแบบ

มสวนรวม เพอทำแผนปฏบตการขบเคลอนแผนยทธศาสตร

ในชวงตอไป โดยมการจดประชมเชงปฏบตการขนในระหวาง

วนท 21-22 มถนายน 2555 ท จ.สมทรสงคราม มผเขารวม

รวม 52 คน จากหนวยงาน องคกรตางๆ ทเกยวของตงแต

ระดบนโยบายระดบชาต จนถงระดบองคกรปกครองสวนทองถน

รวมทงฝายวชาการจากองคกรวชาชพ สถาบนการศกษา

และสถาบนวจยทเกยวของ

ในการประชมเชงปฏบตการไดทบทวนสภาพปญหากำลง

คนดานสขภาพ การขาดแคลนกำลงคน ตอมาในวนท

25 มถนายน 2555 ไดมการประชมคณะกรรมการกำลงคน

ดานสขภาพแหงชาตครงท 2/2555 โดยทประชมไดนำราง

แผนปฏบตการ ยทธศาสตรทศวรรษกำลงคนฯ ทไดจากการ

ประชมเชงปฏบตการเขาสการพจารณา โดยทประชม

คณะกรรมการกำลงคนฯ ไดเสนอใหปรบปรงแกไขรางแผน

ยทธศาสตรใหมรายละเอยดชดเจนขน เชน กำหนดกจกรรม

หลก ผลลพธ ระยะเวลา และหนวยงานหลกทรบผดชอบ

สวนยทธศาสตรหลกทง 5 ยทธศาสตรยงคงเหมอนเดม แต

จะกำหนดจดเนนการทำงานทชดเจนมากขน

ปรบยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ “ไขลาน” กลไกระดบพนท

ล าสด เม อ ว นท 31 กรกฎาคมท ผ านมา ท ประชม

คณะกรรมการกำลงคนฯ ไดพจารณาเหนชอบรางแผน

ปฏบตการขบเคลอนแผนยทธศาสตรทศวรรษกำลงคนดาน

สขภาพแหงชาตระยะทสอง (2556-2559) เพอเตรยมนำแผน

ยทธศาสตรไปขบเคลอนใหเหนผลเปนรปธรรมตอไป โดยม

กลยทธหลก คอ ‘สราง สงเสรม และพฒนากลไกระดบ

เขตพนทในการจดการกำลงคนดานสขภาพ’ ซงเปนแผน

ในยทธศาสตรท 1 โดยมกจกรรมหลก คอ การจดเวทสมมนา

เพอหาขอยตระดบพนททเหมาะสมในการจดการกำลงคน

ดานสขภาพ

นพ.พงษพสทธ กลาวถงการผลกดนกลยทธนวา ขณะนยงไมมคณะกรรมการกำลงคน

ดานสขภาพระดบจงหวด โครงสรางยงไมม มแตคณะกรรมการบรหารบคคลของสำนกงาน

สาธารณสขจงหวด แตตรงนนดแลเฉพาะบคลากรของกระทรวงสาธารณสข สงทเราอยากเหน

คอคณะกรรมการในระดบพนท ตรงนขอใชคำวา “พนท” กอน ทดแลบคลากรทงหมดไมวา

จะอยในสงกดไหน เชน สถานอนามยในสงกดองคการบรหารสวนตำบล โรงพยาบาลในสงกด

เทศบาล โดย

1. ดวามจำนวนบคลากรดานสขภาพอยเทาไหร เพยงพอหรอไม มการกระจายอยาง

เหมาะสมหรอเปลา มปญหาในการปฏบตงานไหม ตรงนจะเปนกรรมการทเขามาดมากกวา

บคลากรสงกดกระทรวงสาธารณสข

2. ดวาคณะกรรมการกำลงคนระดบพนทจะอยท “จงหวด” หรอ “เขต” ซงกำลงพจารณา

กนอย ตอนเวรคชอปไดมการเสนอเปนระดบเขต แตพอมาเขาสกรรมการมคนเสนอวาควรจะ

อยทจงหวด เรวๆ นจะหารอ เพอศกษาถงจดเเขงจดออนถงขอบเขตตางๆ ดงกลาว จากนน

ในป 56 จะเรมนำรองดำเนนการในพนททมความสมครใจวา ถาอยทจงหวดแลวจะชวย

แกปญหากำลงคนไดจรงหรอไม ถาแกปญหากำลงคนไดจรง ตอไปกจะเสนอใหเปนนโยบาย

โดยสรปจากบทเรยนวาตองมาแกกฎหมาย หรอกฎระเบยบอะไรบาง แลวควรจะใหกลไกน

ทำหนาทอะไร ทงหมดนจะนำมาเสนอเปนนโยบายในป 2557-2558 หลงจากททดลองใน

บางพนทแลว อนนกเปนสวนนำของยทธศาสตรท 1 ทเราจะดำเนนการ

เมอมคณะกรรมการกำลงคนดานสขภาพในระดบพนทแลว จะสงเสรมกลไกทงหมดใน

พนทใหมบทบาทในการสนบสนนการพฒนากำลงคนฯ มากขน เชน หากขาดกำลงคนกอาจ

จะสงเสรมใหทองถนจดทนการศกษา หรอใหสถาบนการศกษาเพมกำลงการผลตเพอตอบสนอง

การขาดกำลงคนฯ ในพนท

“ขณะนยงไมมคณะกรรมการกำลงคนระดบจงหวด

และยงไมมโครงสราง มแตกรรมการบรหารบคคล

ของสำนกงานสาธารณสขจงหวด ซงดแลเฉพาะ

บคลากรของกระทรวงสาธารณสข”

06 HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

“นคอรปธรรมของคณะกรรมการกำลงคนดานสขภาพ ในระดบพนททจะตดสนใจเอง

เราจะไมไปลงรายละเอยดวาจะทำอะไรหรอไปตดสนใจแทนเจาของพนททรรายละเอยดใน

พนทวาตรงไหนขาดบคลากรดานสขภาพเทาไหร เราเชอมนในเรองของการกระจายอำนาจ

ดงนนจงเสนอวา กลไกการจดการในระดบพนทนาจะสามารถเขามามบทบาท และทำให

การจดการกำลงคนฯ พฒนาไดดขน ขณะเดยวกนเรากตองแกไขกลไกในสวนกลาง

ในเรองการวางแผนภาพรวมของประเทศ การปรบระเบยบ กฎเกณฑตางๆ ทเกยวของ

รวมทงการปรบหลกสตรการศกษาเพอจะไดคนท เหมาะสมกบการทำงานในพนท”

นพ.พงษพสทธ กลาว

นอกจากน กจกรรมหลกๆ ทจะมการขบเคลอนตอไป อาท การสอสารนโยบายและรวม

ออกแบบแนวทางการจดกลไกการจดการกำลงคนดานสขภาพ ทจะตองแตงตงคณะอนกรรมการ

สนบสนนความเขมแขงการจดการกำลงคนฯ ระดบพนท (ระยะเวลา ส.ค.55-ก.ย.57)

การกำหนดรปแบบและพนทปฏบตการนำรองกลไกการจดการกำลงคนฯ ทเหมาะสม (ระยะ

เวลา ม.ค.56-ก.ย.57) ขณะทในยทธศาสตรท 2 ดานการปรบเปลยนระบบการผลตและพฒนา

กำลงคนฯ จะเนนการศกษาแนวโนมและคาดการณความตองการกำลงคนทสอดคลอง

กบระบบสขภาพในอนาคต โดยใหความสำคญกบผลกระทบของการกาวส AEC (ระยะเวลา

ต.ค.55-ก.ย.56) การผลกดนหลกสตรและกระบวนการผลตกำลงคนฯ ใหสอดคลองกบ

ความตองการและเหมาะสมกบการปฏบตงานในชนบท (ระยะเวลา ส.ค.55 - ส.ค.56) เปนตน

มองอนาคต ปลดลอคปญหา... กำลงคนเพยงพอ ไมกระจกอยในเมอง

นพ.พงษพสทธ ไดกลาวถง ความคาดหวงในเรองการขบเคลอนงานใหบรรลตามแผน

ยทธศาสตรในชวง 5 ปหลงนบจากน วา โดยรวมโครงสรางพนฐานในเรองของการจดการ

กำลงคนดานสขภาพยงไมไดรบการแกไข โดยเฉพาะการทำใหหนวยงานทเกยวของกนตองมา

ทำงานกนอยางใกลชดมากขน

สงทสำคญคอ การผลตกำลงคนฯ ใหเพยงพอมคณภาพทเหมาะสมตอทองถน

ทสำคญ การกระจายตวจะตองเปนไปอยางเหมาะสม ไมกระจกตวอยแตในเมอง

โดยมองวา การกระจายกำลงคนดานสขภาพ ยงเปน

ประเดนปญหาทสำคญ ดงนน มาตรการหนงทจะทำใหการ

กระจายตวของบคลากรดขน เเละเปนสงทเรากำลงพยายาม

จะทำ กคอ การพฒนาสงแวดลอมในการทำงานใหดขนใน

ชนบท อยางเชน สภาพแวดลอมในการทำงาน อปกรณเครอง

ไมเครองมอ โอกาสกาวหนาทางวชาการ และคาตอบแทนท

เหมาะสม ซ ง เปนภารกจหน งของแผนทจะตองพฒนา

สงแวดลอมในการปฏบตการใหดขน

นอกจากน เสนอวา คนจำนวนหนงจรงๆ แลวอยในพนท

ได เพราะเขามความสมพนธทดกบชมชน กลายเปนสวนหนง

ของชมชน เพราะฉะนนการสรางสงแวดลอมในชมชน สงคม

ให เกดความผกพนและกลายเปนส งท เปนปจจยททำให

หลายคนอยในพนทไดนาน สวนหนงทนาจะดำเนนการเชน

เดยวกน คอ ในเรองสทธประโยชนอนๆ ทควรมประกอบกน

ไป เชน แพทยหรอเจาหนาททมครอบครว และมลกตองเขา

โรงเรยน ถาโรงเรยนในแตละพนทมคณภาพไมเทาเทยมกน

ทำใหหลายคนคดวาสงลกเขาโรงเรยนในตางจงหวดจะทำให

ลกเสยโอกาส และในทสดเขากตองยายเพอใหมโรงเรยนดๆ

อนนกเปนอกสวนหนงทอยนอกวงการสาธารณสขทเราตอง

ทำใหระบบสนบสนนอนๆ เออดวย เพราะคนไมไดตองการ

เงนอยางเดยว แตยงตองการโอกาสดๆ ดวย อนนกเปนความ

คดทจะทำใหคนกระจายอยในชนบท ทสำคญกคอแตละเรองๆ

ตองแกอะไรกนบาง เชน เรองสงแวดลอม คาตอบแทนใน

การปฏบตงาน เหลานกจะมคณะอนกรรมการขนมาชดหนง

ดแลวามอะไรตองแกไขบางและรบไปทำรายละเอยดตอ

สวนของการผลตบคลากรดานสขภาพในอนาคตควร

ดความตองการในภาพรวมของประเทศ มากกวาการเปด

เอาใจผเรยน

“พอมหมออยากเรยนสาขาไหนเยอะๆ โรงเรยนแพทยก

เปดมากขนเรอยๆ ซงจะทำใหประเทศชาตเสยโอกาสในการ

ไดแพทยทขาดแคลน กลไกของคณะกรรมการกำลงคนดาน

สขภาพพยายามจะทำตรงจดนแตกยงไมประสบความสำเรจ

สงทจะทำได คอ เรมทำจากหนวยงานทเกยวของมความ

สมพนธกน ฟงซงกนและกน และตดสนใจไดรวมทำงานให

เกดขนจรง เเละในอนาคตหวงไววาจะเปลยนเเปลงในเชง

ของกลไกทางนโยบายและอำนาจตรงนใหชดเจนยงขน และ

ทำใหทกคนตองปฏบตตามสงทควรจะเปนกนาจะทำใหระบบ

มนพฒนาไปไดเรวขน”

“การขบเคลอนแผนยทธศาสตรทศวรรษกำลงคนดาน

สขภาพแหงชาต” ในชวงระยะ 5 ปตอจากน กำลงสง

สญญาณของการจดประกายความหวงในการ “ปลดลอค”

ปญหาทางดานกำลงคนทประเทศไทยกำลงเผชญ เพอให

มกำลงคนทเพยงพอทงปรมาณและคณภาพ พรอมบรการ

ตอบสนองความตองการดานสขภาพระดบพนทและประเทศ

ในอนาคต

07HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

เ ส น ท า ง ส ส ข ภ า พ ท เ ป น ธ ร ร ม แ ล ะ ย ง ย น

“เ สนทางสขภาพทเปนธรรมและยงยน” ฉบบน

เกาะขอบเวทงานสมมนาเครอขายวชาการ

สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.)

“จากแนวคดสนโยบายและการปฏบต” จดโดย

สถาบนสรางเสรสขภาพคนพการ (สสพ.) เครอ

สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ทไดระดม

เครอขายทเรยกไดวา ทำงาน “ใกลชด” กบคน

พการ รวมถงผสงวย มาจากหลากหลายแหง ท

รวมนำเสนอผลงานทางวชาการทเกยวของกบการ

ฟนฟสมรรถภาพคนพการ

“จกซอว” ชนสำคญของการทำงานเพอคน

พการอยางหนง ทนอกเหนอไปจากงานทางดาน

การบำบดฟนฟ การมอบเงนชวยเหลอเพอเปน

สวสดการแลว สงทเราๆ อาจไมคอยเหนมากนก

กคอ “การออกแบบบานเพอคนพการ” ซ ง

นบเปนอกหนงงานทาทายทจะเขามาชวยเตมเตม

การชวยเหลอคนพการในสงคมใหมความสมบรณ

มากยงขน

“สถาปนก” รบใชคนพการจากหองเรยนส “ปฏบตการ” ระดบพนท

ในทนขอนำเสนอ รปธรรมของภาคสถาบนการศกษาของคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลย

มหาสารคาม ทยน “ไมตร” ของความเปน “จตอาสา” ในการรบใชคนพการ เพอตองการลดอปสรรคตอ

การใชชวตของคนพการในสงคม และยงเปนการสงสญญาณบอกพนทอนๆ ใหรบทบาทของตนในการ

ชวยเหลอคนพการ ภายใตศกยภาพทแตกตางไปในแตละหนวยงานและแตละพนท

อ.กตญญ หอสตสมา คณะสถาปตยกรรมศาสตร ผงเมองและนฤมตร

ศลป มหาวทยาลยมหาสารคาม เกรนนำวา วนนหนวยงานในทองถนควรจะ

มบทบาทในการปรบปรงสภาพทอยอาศยใหเหมาะสมกบคนพการ เพราะ

ครอบครวหรอคนพการสวนใหญไมไดคดถงเรองน ทำใหคนพการใชชวตดวย

ความลำบาก หรอแมแตผสงอายทอยอาศยในบานเรอนทมสภาพไมเหมาะสม

เชน อาศยอยบนเรอนชนบนกอาจจะพลดตกบนได หรอลนลมในหองนำ

ทำใหเกดความพการได

ทางคณะสถาปตยกรรมศาสตรและคณะแพทยศาสตร ม.มหาสารคาม จงไดรวมกบ สสพ. และ

องคกรปกครองทองถนใน 3 จงหวด คอ มหาสารคาม กาฬสนธ และหนองบวลำภ จดทำ ‘โครงการ

สนบสนนการออกแบบทอยอาศยและสภาพแวดลอมทเออกบคนพการและผสงอาย’ ขนมาในชวง

ตนป 2555 ทผานมา

โดยขนตอนในการดำเนนโครงการนน อ.กตญญ กลาววา ทางคณะวจย ประกอบดวยอาจารย

(สถาปนก) และนกศกษาจากคณะสถาปตย และคณะแพทยศาสตร ม.มหาสารคาม จะลงพนทเพอ

ทำความเขาใจกบผทเกยวของ มการเกบขอมลครวเรอนผพการ การสำรวจขอมลเพอออกแบบ เชน การ

ทำผงเสนทางสญจรภายในตวบานและนอกบาน บรเวณทเสยงตอการเกดอบตเหต ฯลฯ โดยทางเจาหนาทจาก

คณะแพทยศาสตรจะใหคำแนะนำเกยวกบสภาพรางกายและการเคลอนไหวของคนพการแตละประเภท

เพอใหสถาปนกเขาใจ

08 HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

หลงจากไดขอมลมาแลวกจะเปนขนตอนการออกแบบใหเหมาะสมกบคน

พการแตละครอบครวแลว นำแบบไปใหคนพการและครอบครวเสนอความ

เหนเพอปรบปรงแกไข จากนนจงเปนขนตอนการปรบปรงซอมแซม โดยม

แรงงานจากอาสาสมครและครอบครวของคนพการมาชวย เชน คนพการทใช

รถเขนกอาจจะปรบปรงพนททางเขาบานใหมทางลาดเหมาะกบรถเขน ขยาย

ประตหองนำใหกวางเพอใหรถเขนเขาได มราวจบพยงตวในหองนำ-ในบาน

หรอคนพการทมหองนำอยหางจากตวบานกจะยายหองนอนไปใกลหองนำ

หรอปรบพนทนงเลนใหมใหเปนพนนมเพอลดบาดแผลจากการเคลอนไหว

ฯลฯ

ทผานมามนกศกษาเขารวมในโครงการนแลวประมาณ 60 คน และมบาน

คนพการทอยในพนทเปาหมาย 3 จงหวด จำนวน 33 หลง โดย สสพ. จะ

สนบสนนงบประมาณหลงละ 5,500 บาท สวนทเหลอเปนงบประมาณจาก

ทองถน เชน อบจ.,อบต. และหนวยงานอนๆ รวมทงเงนบรจาคจากชาวบาน

“โครงการนเปนกระบวนการศกษาวจยเชงปฏบตการเพอเสรมสรางความร

ความเขาใจในเรองการจดการทพกอาศยและสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบ

คนพการใหแกหนวยงานทเกยวของ และสงเสรมใหหนวยงานมแผนการดำเนน

งาน มาตรการ การจดบรการทพกและสภาพแวดลอมทเหมาะสมแกผพการ

โดยจะเนนการสรางตนแบบและพฒนากลไกการจดการในระดบทองถนทม

ประสทธภาพ เพอนำไปสการมคณภาพชวตทดขนของคนพการและครอบครว”

อ.กตญญ กลาว

“ในดานปญหาความพการนน แตละประเทศควรพฒนานโยบาย

ทเกยวของกบความพการไปจนถงการวางแผนเพอนำนโยบายไปส

การปฏบตจรง ฉะนนผมสวนเกยวของทกภาคสวนควรมสวนรวมใน

การนำนโยบายลงสการปฏบตทกขนตอนตงแตการพฒนา การนำ

แผนสการปฏบต โดยใชขอมลระบาดวทยาความพการ เพอใหบรการ

ทสอดคลองกบความตองการทแทจรงของคนพการ เหมาะสมกบ

สถานภาพทางสงคม เศรษฐฐานะ และการเปลยนแปลงอปสรรคตางๆ

ทขดขวางไมใหคนพการเขามามสวนรวมในสงคมไดอยางเทาเทยมกน

ฉะนน การทจะนำนโยบายไปสการปฏบตไดจรง ทกพนทควรร

บทบาทและศกยภาพของแตละองคกรในพนทวามสวนเกยวของในขน

ตอนใด นอกจากนการศกษาพบวา องคกรระดบเขตจะมศกยภาพใน

การนำนโยบายไปปฏบตไดอยางรวดเรว ในขณะทองคกรระดบจงหวดม

ศกยภาพในการประสานงานกบองคกรอนๆ ในชมชน และองคกรคน

พการมศกยภาพในการคนหาและสะทอนความตองการทแทจรงของ

คนพการในพนท”

_________________________

ขอมลจากบทคดยอจากงานวจยในเรอง “จากนโยบายสการปฏบต:

กรณศกษาจากนโยบายการพฒนาฐานขอมลคนพการ”

โดย ศรนาถ ตงศร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

“สถาปนกเปนอาชพทรบใชทนนยม

มานานแลว ตอนนถงเวลาแลวทสถาปนก

จะตองทำงานรบใชประชาชน ทาง ม.นเรศวร

จงมโครงการไดใหนกศกษาคณะสถาปตย

ลงไปสำรวจพนท ดสภาพบาน สภาพความ

พการ แลวกลบมาสรปใหเหนปญหาสภาพ

บานเรอนทเปนอปสรรคตอการใชชวตของ

คนพการ เพอจะไดรวาความพการทางสายตาตองใชไมเทา หรอ

เคลอนไหวรางกายชวงลางไมไดตองนงรถวลแชร ควรจะดไซนแบบ

ออกมาอยางไร เมอเรยนจบออกมาแลวกสามารถใชความรกลบไป

ทำงานในทองถน เชน เปนสถาปนกของ อบต.กได เพราะอบต.

มงบประมาณในการสนบสนนชมชน ไมจำเปนตองเขาไปทำงานใน

เมอง” อ.วตยา ปดตงนาโพธ คณะสถาปตยกรรมศาสตร ม.นเรศวร

จ.พษณโลก

“หลงจากเสรจสนโครงการในเดอนกรกฎาคม 2555 นแลว กจะมการจดประชมเพอแลกเปลยนเรยนรประสบการณการทำงานระหวางคนพการ

ครอบครว ชมชน หนวยงานตางๆ ในพนท เชน อบต. สถานพยาบาล อาสาสมคร ฯลฯ เพอสรางเครอขายขนมา หวงวาโครงการนจะเปนโมเดลหรอ

เปนตนแบบใหหนวยงานตางๆ ในทองถนไดนำไปใชเพอพฒนาคณภาพชวตของคนพการและผสงอายตอไป” อ.กตญญ กลาว

อ.กตญญ กลาวในตอนทายวา ขณะนตนกำลงรางหลกสตร การออกแบบเพอคนทงมวล (Universal Design) ซงรวมถงการออกแบบทอยอาศยและสภาพ

แวดลอมใหเหมาะสมตอคนพการและผสงอายดวย คาดวาจะเปดสอนในระดบปรญญาตรท ม.มหาสารคามไดในปหนา นกศกษาทจบออกไปกสามารถนำ

ความรไปทำงานเพอสงคมได

นอกจากคณะสถาปตย ม.มหาสารคาม จะมโครงการออกแบบทอยอาศยและสภาพแวดลอมทเออตอคนพการและผสงอายดงทกลาวไปแลว

มหาวทยาลยนเรศวร จ.พษณโลก และ ม.เทคโนโลยราชมงคลลานนา จ.เชยงใหม กไดรวมกบ สสพ. ดำเนนโครงการในลกษณะนเชนเดยวกน

09HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

ต น ก ล า ค ว า ม ร ส ต น แ บ บ ส ข ภ า พ

ภาคทองถนยคใหม อบต.ดอนแกว กบภารกจ

เพอ “ผพการ-ผสงวย”

นำ ไหล ไฟสวาง ทางสะดวก” ไดกลายเปนวสยทศนของ อบต. ในยคเกาๆ

ซง อบต. ยคใหมชวงหลงมาน มมมมองกบความสนใจโดยใหความ

สำคญกบการพฒนาในมตทางสงคมเเละสขภาพมากขน ซง “ตนกลา

ความรสตนแบบสขภาพ” ฉบบน ไดมโอกาสเกาะตดกระแสการประชมสมมนาเครอขาย

วชาการสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) “จากแนวคดสนโยบายและการปฏบต”

ซงเปนพนทของการเเลกเปลยนความร เเละนำเราใหไปพบกบตนแบบจากเมองเหนอ คอ

อบต.ดอนแกว อ.แมรม จ.เชยงใหม ภาคทองถนยคใหมทมบทบาทในการสงเสรมคณภาพ

ชวตคนพการและผสงอายในชมชน สวนการทำงานจะเปนอยางไรนน “นพดล ณ เชยงใหม”

นายกองคการบรหารสวนตำบลดอนแกว จะมาฉายภาพใหเรารจก อบต.ดอนแกว ใหมากขน

“จากการสำรวจขอมลในตำบล พบวาผพการและผสงอายสวน

ใหญมฐานะยากจน บานเรอนมสภาพทรดโทรมผพง บางครอบครว

ตองออกไปทำงานนอกบานจงตองปลอยใหผพการอยบานตามลำพง

ขณะเดยวกนครอบครวกไมมความรในการดแลผพการ ทำใหผ

พการใชชวตดวยความยากลำบาก ขาดคนดแล บางกถกทอดทง”

นคอปญหาของพนทท นพดล เรมเลาใหฟง

ตนในฐานะทเปนนายกฯ อบต.จงตองใหความชวยเหลอคนพการและผสงอายเหลาน

เพราะถอวาเปนผดอยโอกาสในสงคม และเมอ อบต.ดอนแกวรบการถายโอนสถานอนามย

มาบรหารจดการในป 2551 แลว อบต. จงไดออก ‘ขอบญญตเรองการดแลชวยเหลอคน

พการและผสงอาย’ เพอเปนหลกประกนวาเมอมการเปลยนแปลงผบรหาร อบต.ในอนาคต

แตขอบญญตของ อบต.เรองการชวยเหลอผพการฯ กจะคงอย และผบรหารชดใหมกจะตอง

ปฏบตตามขอบญญตนน

10 HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

สาระสำคญของขอบญญตเรองการดแลชวยเหลอคนพการ

และผสงอายของ อบต.ดอนแกว คอ การจดใหมกองทนเพอ

ชวยเหลอผพการฯ ทงเรองการสงเสรมอาชพ ความร การให

กยมเงนไปประกอบอาชพ การซอมแซมบานเรอนใหเหมาะสม

แกสภาพของคนพการและผสงอาย อยางไรกตาม กองทนน

ไมไดกำหนดเอาไวตายตววาแตละป อบต.จะสมทบงบประมาณ

จำนวนเทาไหร ขนอยกบแผนงานและความตองการของ

ผพการ ทผานมามผทใจบญรวมบรจาคเงนเขากองทนดวย

“เราจะมการสำรวจและสอบถามความตองการของผ

พการกอนวา มความตองการหรออยากจะไดรบการ

สนบสนนในเรองใด โดยไมไปยดเยยดทจะตองชวยเหลอ

บางคนอยากจะทำอาหารขาย หรออยากจะเยบผาเพอหา

รายไดกจะหาผเชยวชาญมาสอน จากนนใหกยมเงนไป

เปนทนประกอบอาชพ รายละไมเกน 10,000 บาท บางคน

กอนจะพการมความรเรองการซอมคอมพวเตอรมากอน

เรากใหยมเงนไปเปดรานซอมคอมฯ ทผานมา อบต.ไดให

คนพการกยมเงนไปประกอบอาชพแลว กวา 10 ราย”

นายก อบต.ดอนแกว ยกตวอยางความชวยเหลอ

นอกจากน ยงมการจดตง ‘ศนยฟนฟสมรรถภาพคน

พการและผสงอาย’ ขนมา โดยใชสถานทของสำนกสงฆใน

ตำบลเปนททำการ มการทำกายภาพบำบดใหแกคนพการ

และผสงอายโดยใชภมปญญาพนบาน ใชวสดในทองถนมาทำ

เปนอปกรณในการออกกำลงกลามเนอและทำกายภาพบำบด

รวมทงการนวดแผนไทยและกจกรรมการฝกอบรมอาชพให

แกคนพการทางปญญา เชน การเยบตกตาดบกลน ฯลฯ

กจกรรมสำคญอกอยางหนงในการฟนฟสมรรถภาพคน

พการในตำบลดอนแกว คอ การเปดรบอาสาสมครเพอชวยเหลอ

ดแลคนพการ ปจจบนมอาสาสมครในตำบลดอนแกวประมาณ

30 คน อาสาสมครเหลานจะไดรบการฝกอบรมใหมความร

ในการดแลคนพการและผสงอาย จากนนอาสาสมครกจะ

ออกไปเยยมบานสปดาหละ 2 วน ชวยสอนญาตหรอคนใน

ครอบครวใหดแลคนพการอยางถกตอง และชวยนำคนพการ

ออกมาทำกายภาพบำบด มารวมกจกรรมสนทนาการทศนย

ฟนฟฯ เพอใหคลายเหงา หรอชวยฟนฟจตใจใหแจมใส ไมตอง

เกบตวอยแตในบาน

สวนการชวยซอมแซมหรอปรบปรงบานเรอนใหเหมาะสม

กบสภาพการใชชวตของคนพการและผสงอายนน นายก

อบต.ดอนแกวบอกวา จะมทมงานของ อบต.ซงประกอบไป

ดวยเจาหนาทสถานอนามย อสม. และเจาหนาทฝายชางออก

ไปสำรวจสภาพบานเรอน ดสภาพความเปนอย ความเดอดรอน

ของผพการและผสงอาย และตรวจดบรเวณพนททอาจจะเกด

อนตราย เชน ในหองนำ เพราะหากพนหองนำลน ผสงอาย

กอาจจะเกดอบตเหตหกลมไดและเสยงตอความพการทจะ

เกดขนตามมา

จากนนจงจะใหชางและชาวบานชวยกนลงแรงปรบปรงซอมแซมสภาพบานเรอนและทอย

อาศยใหเหมาะสม ตรงกบความตองการของคนพการและครอบครว เชน คนพการทใชรถเขน

อาจมการจดทำทางลาดภายในบรเวณบานเพอใหเคลอนไหวไดสะดวก ทำประตหองนำให

กวางเพอใหรถเขนเขาไปได ทำราวพยงตว ปพนหองนำเพอกนลน ฯลฯ ซงทผานมา อบต.ได

ชวยปรบปรงซอมแซมบานคนพการและผสงอายไปแลวจำนวน 10 หลง

นอกจากนในพนทสาธารณะ เชน วด สสาน กไดจดทำหองนำสำหรบคนพการ

เพอใหคนพการออกมาใชชวตรวมกบคนทวไปได เพราะคนพการสวนใหญจะมปญหาเรอง

การขบถาย และหองนำสาธารณะทมอยสวนใหญไมไดทำเผอคนพการ เชน ประตหองนำแคบ

รถเขนเขาไมได ไมมราวจบชวยพยงตว

สวนการดแลผสงอายนน อบต.ไดสงอาสาสมครไปเยยมผสงอายสปดาหละ 2 ครง ให

คำแนะนำในเรองสขภาพ เชน ไมควรกนอาหารรสเคม อาหารหวานมนมากเกนไป ไมสบบหร

หรอดมเหลา เพอปองกนการเกดโรคตางๆ เชน โรคไต เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจ

แลวชวนผสงอายมาออกกำลงกายทกวนองคารและพฤหส เปนการเสรมสรางสขภาพใหแขง

แรง เพราะหากผสงอายเกดโรคภยไขเจบขนมากมโอกาสเสยงตอความพการทจะตามมา

ปจจบนในตำบลดอนแกวมผพการทกประเภท รวมกนประมาณ 130 คน นายก อบต.

ดอนแกว บอกวา กอนหนานไมนานจำนวนคนพการทงตำบลมอยประมาณ 70 คนเทานน

แตเมอ อบต.ดอนแกว ไดใหความชวยเหลอฟนฟสมรรถภาพคนพการอยางตอเนองและจรงจง

จงทำใหคนพการจากนอกตำบลยายเขามาอยทดอนแกวเพมมากขน

ไมเพยงแตการฟนฟสมรรถภาพและการชวยเหลอผพการ อบต.ดอนแกว ยงมแผนงาน

สำคญในการปองกนไมใหมผพการ นพดล บอกวา ปจจบน อบต. ม ‘ศนยพฒนาครอบครว’

อยแลว ดงนนตนจงมเปาหมายทจะใชศนยพฒนาครอบครวเปนศนยฝกอบรมใหความรแก

หนมสาวในตำบลทกำลงจะมครอบครวหรออยในวยเจรญพนธ เพอเตรยมความพรอมกอนม

ครอบครว เพราะหากมการตงครรภในสภาวะทไมพรอม เชน แมยงเปนวยรน หรอมโรคประจำตว

บตรทคลอดออกมากอาจจะมความเสยงทจะพการ

“เรามแผนงานทจะสงเจาหนาทอนามยของเราไปฝกอบรมหรอรวมมอกบหนวยงาน

อนๆ เพอจดเกบขอมลคนทอยในวยเจรญพนธในตำบลยอนหลงไปถงครอบครววา ครอบครว

ใดเคยมใครเจบปวยดวยโรคทตดตอทางพนธกรรมบาง หรอเคยเปนโรคทอาจจะทำใหเกด

ความพการได เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง โรคทางสายตา เพอใหความรแกคนท

กำลงจะมครอบครว จะไดหาทางปองกนไมใหตนเองและครอบครวเปนโรคตางๆ ทมความ

เสยงตอความพการทจะตามมา”

นคอบทบาทของ อบต.ยคใหม ซงไมไดทำงานเฉพาะการบรการสาธารณปโภค

พนฐานแบบ “นำไหล ไฟสวาง ทางสะดวก” อกตอไป แตไดกลายเปนแบบอยางในการ

ขยายบรการดานสขภาพใหแกประชาชน รวมทงการสงเสรมและพฒนาสมรรถภาพของ

ผพการและผสงอายใหมคณภาพชวตทดขน

11HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

แ ก ะ ก ล อ ง ง า น ว จ ย

“ระบบยาคณภาพ” ทำงายๆ ดวยระบบ IT

ฉบบนขอเรมตนผลงานวจยประเภทงานสนบสนนบรการและบรหาร เรอง

“ระบบยาคณภาพทเรยบงายดวย IT ในการบรการผปวยในโรงพยาบาล

พนมไพร จ.รอยเอด” โดยภาสกร รตนเดชกล อดศร วฒนวงษสงห จนทรจารก

รตนเดชสกล พสร ศรอดร ณฐวฒ ผดงไสย และศภชาต สมมาตย

ภก.ภาสกร รตนเดชกล ห วหน าฝ าย

เภสชกรรมชมชน รพ.พนมไพร นกวจยหลก เกรน

นำว า นโยบายความปลอดภยด านยา เชน

Medication Reconciliation (MR) และการตรวจ

สอบการแพยา เปนนโยบายททางโรงพยาบาลปฎบต

มาอยางตอเนอง อยางไรกตาม การปฏบตยงถอวา

อยในระดบไมมาก โดยในป 2552 พบวามการ

ปฏบตกนเพยงรอยละ 62 โดยเฉพาะกระบวนการทำ MR มนอยทสด เนองจาก

ภาระงาน ระบบขอมลทไมไวพอ และการทำงานทซำซอน โดยเฉพาะการคด

ลอกรายการยาในแบบฟอรม MR ทยงตองใชมอเขยน ทำใหเกดความลาชา

และคลาดเคลอนได

“งานวจย R2R ชนนเกดจากแนวคดทวา การใหบรการผปวยดานยาม

เปาหมายเพอใหผปวยไดใชยาทถกตอง ปลอดภย และรวดเรว ดงนนจงตองม

ระบบดกจบปญหาทด และมการนำระบบคอมพวเตอรมาใชจะชวยปองกน

ความคลาดเคลอนทางยา (Medication Error : ME) ลดความซำซอน ลดเวลา

เพมประสทธภาพการดแลผปวยดานยาได”

เพอแกปญหาจากงานประจำ ทมงานวจยไดประชมกำหนดแผนงานการ

วจย มการจดเกบขอมลการใหบรการดานยาแกผปวยใน แบบฟอรมทใชใน

การบรการดานยา, ปญหาและขอมลความคลาดเคลอนทางยาของผปวยใน

โชว 2 ผลงาน R2R ดเดนระบบยาคณภาพ ดวย IT และไอตมเกลอแรแชแขง !!

คอลมน “แกะกลองงานวจย” ฉบบเดอนสงหาคม ขอแนะนำ 2 ผลงานวจยดเดน

จากการประกวดรางวล R2R (Routine to Research) ครงท 5 ประจำป 2555 ภายใตแนวคด

“วถ R2R : เรยบงาย คณภาพ ครบวงจร” การนตวา “ผลงานประจำสงานวจย”

ท HSRI FORUM นำมาเสนอในฉบบน จะตองถกกด “Like” อยางแนนอน !!

จากระบบเดม ทดำเนนการมาตงแตเดอนธนวาคม 2553 - พฤษภาคม 2554

เพอนำขอมลมาวเคราะห หาแนวทางแกไข ดวยการออกแบบระบบรายงาน

ใหมใหรองรบการทำงานตามนโยบายความปลอดภยดานยา โดยนำโปรแกรม

คอมพวเตอร ‘HOSxP’ (โปรแกรมสำหรบใชในสถานบรการทางสาธารณสข

ทวไป ทชวยสนบสนนงานระบบเวชระเบยน ระบบผปวยใน ระบบหองจายยา)

มาใช และเขยนโปรแกรมใหมขนมาเพอใหรองรบกบสภาพปญหาทเปนอย

จากนนจงตดตงโปรแกรมฝกสอนเจาหนาทใหใชงาน และทดสอบระบบ

ซงใชระยะเวลาตงแตเดอนสงหาคม 2554-มกราคม 2555 ผลการศกษา

เปรยบเทยบพบวา ระบบเดมมการดำเนนงานไมครบถวน เชน การจดทำ

แบบฟอรม MR และทำใหเกดความคลาดเคลอนในเรองความตอเนองการรบ

ยาของผปวย

สวนระบบใหมหลงจากนำโปรแกรม ‘HOSxP’ มาใช พบวา มการปฏบต

ตามนโยบายความปลอดภยทางยาจากเดม 62% เปน 100% ชวยลดระยะ

เวลาใหบรการ เจาหนาทเกดความพงพอใจ สามารถพมพใบ MR โดยอตโนมต

แสดงรายการยาโรคเรอรงจากโปรแกรม HOSxP ยอนหลงไดถง 200 วนเพอ

ตรวจสอบความถกตอง สามารถดกจบและพบความคลาดเคลอนทางยา (ME)

จาก 1.65 เปน 2.84 ตอ 1,000 วนนอน

นอกจากน ใบ Drug Profile รวมกบใบ Medication Administration

Record เพอตรวจสอบการบรหารยารวมกนระหวางเภสชกรกบพยาบาล

มสญลกษณเตอนขอมลทควรทราบ และเฝาระวงความปลอดภย เชน ยาทไม

ควรใชในผสงอาย ผปวยโรคไตทตองปรบขนาดยาหรอสงสยการแพยา ใบนดหมาย

รวมกบใบ Home MED ทำใหผปวยไดรบการดแลจากทมบรการเมอมาตาม

นดไดอยางตอเนอง และมสญลกษณเปลยนแปลงการใชยา ฯลฯ

12 HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

สำหรบการนำผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจำนน ทำใหเกดประโยชนหลายดาน เชน 1.ผปวยในไดรบบรการดานยาทปลอดภย ถกตอง และรวดเรว

2.มระบบรายงานทตอบสนองตอการบรการดานยาตงแตแรกรบจนถงจำหนาย และมการเฝาระวงความคลาดเคลอนทางยาเชงรกมากขน 3.ลดภาระงาน

ดานเวลาและความซำซอน 4.เกดระบบเชอมโยงทเรยบงาย แตสามารถทำงานรวมกนในทมสหสาขาวชาชพ และบคลากรตระหนกในการใชยาเพมขน

5.หนวยงานอนไดนำระบบรายงานไปใชเพอแกปญหาดงกลาวไดเชนเดยวกน

ปจจบน รพ.พนมไพร ยงไดนำโปรแกรม HOSxP ไปชวยสนบสนนโรงพยาบาลอก 4 แหงใน จ.รอยเอด ซงพบวามผลดเชนเดยวกน ไมวาจะเปน

เรองการลดขนตอน ลดเวลา ลดความคลาดเคลอน เพราะเมอกอนตองเขยนรายงาน เขยนแบบฟอรม ใชเวลามาก

ฉะนน แคคลกเมาส ขอมลกไหลออกมาแลว !!

“ไอตมเกลอแร” แชแขง !! แกภาวะเดกขาดนำจากทองรวง

ผลงานวจย R2R ดเดนระดบตตยภม เรอง “ปรมาณของ ORS ทผปวยเดกทมภาวะ

ขาดนำรบได เปรยบเทยบระหวางการใหในรปแบบของสารละลายและแบบแชแขง” โดย

จตรตน มากมงจวน ปรศนา วานช และวชรย แสงมณ ฝายการพยาบาล หอผปวยเดก 1

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร อ.หาดใหญ จ.สงขลา

จตรตน มากมงจวน พยาบาลชำนาญการ นกวจยหลก กลาววา แนวคดงานวจยเรองน

มาจากงานประจำในหอผปวยเดก มการเกบขอมลเดกทปวยดวย

โรคอจจาระรวงเฉยบพลน ในป 2548 จำนวน 20 ราย โดยใหผ

ปวย 10 รายแรกรบประทาน ORS (Oral Rehydration Salts)

หรอ ‘ผงนำตาลเกลอแร’ แบบสารละลาย และอก 10 ราย

รบประทาน ORS แบบแชแขงโดยไมจำกดเวลา เพอรกษาภาวะ

รางกายขาดนำอนเนองมาจากโรคอจจาระรวงเฉยบพลน

จากการศกษาในครงนน พบวา ผปวยสวนใหญไมยอมรบ

ประทาน ORS ดวยการปอนดวยชอน แตเมอใสขวดนมใหดดกจะดดหมดอยางรวดเรว เพราะ

เดกเหลานจะกระหายนำ แตการรบประทาน ORS อยางรวดเรวจะทำใหลำไสไมสามารถดด

ซมไดทน ทำใหการรกษาไมเปนไปตามแผนของแพทย จงตองใหสารละลาย ORS ทางหลอด

เลอดดำนานขน สงผลใหผปวยตองเจบตวจากการแทงเขมอกหลายครง

ทมงานจงไดคดคนพฒนาการผลต ORS แบบแชแขง ใหมลกษณะเหมอน ‘ไอตมแทง’

และพบวาผปวยรบประทาน ORS แบบแชแขงเพมขนจากรอยละ 17.1 เปนรอยละ 79.35

อยางไรกตาม การศกษาในครงนนยงมขอบกพรองทไมไดมการเปรยบเทยบปรมาณ ORS

ทง 2 รปแบบในเวลาทเทากน และผลขางเคยงทอาจเกดขนจาก ORS แบบแชแขง รวมทง

ความพงพอใจของผปกครอง

สำหรบงานวจยครงลาสดน เปนการศกษาแบบ Randomized Controlled Trial (RCT)

ในผปวยเดกอายระหวาง 1-12 ปทพกรกษาตวอยใน รพ.สงขลานครนทร ดวยโรคอจจาระรวง

เฉยบพลน ระหวางเดอนธนวาคม 2553- กรกฎาคม 2554 จำนวน 30 ราย ซงผปวย

ทกรายมภาวะการขาดนำระดบนอยและปานกลาง แบงผปวยออกเปน 2 กลมๆ ละ 15 ราย

กลมแรกใหรบประทาน ORS แบบสารละลาย และกลมหลงใหรบประทาน ORS แบบแชแขง

ซงใสสและเตมกลนเหมอนกบไอตม 1 แทง ( 80 มล.)

ผปวยทง 2 กลมรบประทาน ORS ทง 2 รปแบบตาม

ปรมาณแผนการรกษาของแพทยและมาตรฐานขององคการ

อนามยโลก โดยมแพทยทใชทนระดบ 2 ปขนไปเปนผประเมน

ภาวะการขาดนำของผปวยและปรมาณ ORS ทผปวยสมควร

ไดรบตามเกณฑมาตรฐาน ใชสถต Student’s t-test สำหรบ

เปรยบเทยบปรมาณความแตกตางของ ORS ทง 2 ชนดท

ผปวยไดรบ และ chi-square test สำหรบเปรยบเทยบความ

พงพอใจของผปวยทง 2 กลม และปรมาณ ORS ทผปวยรบ

ได อยางนอยรอยละ 80 ของปรมาณทควรไดรบตามเกณฑ

มาตรฐานในเวลา 30 นาท กำหนดคา p<0.05

ผลการศกษาพบวา ในเวลา 30 นาท ผปวยทรบประทาน

ORS แบบแชแขงในปรมาณเฉลย 66.8 มล. มากกวาผปวยท

รบประทาน ORS แบบสารละลายในปรมาณเฉลย 39.8 มล.

อยางมนยสำคญทางสถต (p=0.023) ไมพบอาการขางเคยง

จากการรบประทาน ORS แบบแชแขง ผปกครองยอมรบ

ORS แบบแชแขงมากกวาแบบสารละลาย โดยพบความพง

พอใจแบบแชแขงรอยละ 86.7 และแบบสารละลายรอยละ 40

การศกษาครงนยงพบวา เดกๆ จะชอบ ORS ทเหมอนกบไอตม

จงตองมการแตงส แตงกลนใหออกมาเปนรสสม สตรอเบอรร

องน เมลโล ฯลฯ ซงหากเดกมอาการไมหนก ผปกครองก

สามารถทำเองทบานได โดยมรายละเอยดระบไวขางซอง

“การดม ORS แบบสารละลายบางครงเดกกจะอาเจยน

เพราะรสชาตทเฝอน แตเมอแตงส เตมกลน เดกกจะดด

หรอกดแทะไดเรอยๆ ซงกจะมผลด เพราะทำใหสารละลาย

ORS คอยๆ ซมเขาสลำไส ทำใหการรกษาเปนไปตามแผน

ของแพทย และชวยรกษาภาวะการขาดนำในเดกทปวย

ดวยโรคอจจาระรวงเฉยบพลน”

ปจจบน รพ.สไหง-โกลก และ รพ.พทลง ไดนำแนวคด ‘ไอตมเกลอแร’ ไปใชในการรกษาผปวยเดกทมภาวะรางกายขาดนำจากโรคอจจาระรวง

ทงยงนำไปใชกบผปวยโรคไขเลอดออก ไขออกผน รวมทงผปวยทเปนผใหญทมอาการเยอบลำคออกเสบจากการฉายแสงได

เพราะหากรบประทาน ORS แบบสารละลายกอาจจะทำใหมอาการเจบคอ จงตองใหผปวยคอยๆ กดแทะไอตมเกลอแร

13HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

องคมนตร แนะถอดบทเรยนวจย R2R สนบสนนสรางผลงาน ส “นวตกรรมใหม”

ระหวางวนท 10-12 กรกฎาคม ทผานมา สถาบน

วจยระบบสาธารณสข (สวรส.) คณะแพทยศาสตรศรราช

พยาบาล และภาคเครอขาย R2R จดงานประชมแลกเปลยน

เรยนร “จากงานประจำสงานวจย” (R2R) ครงท 5

ประจำป 2555 ภายใตแนวคด “วถ R2R : เรยบงาย

คณภาพ ครบวงจร” ณ ศนยการประชมอมแพคฟอรม

เมองทองธาน มผเขารวมประชมกวา 1,700 คน โดยใน

พธเปดไดรบเกยรตจาก นพ.สรวทย คนสมบรณ รฐมนตร

ชวยวาการกระทรวงสาธารณสข เปนประธานเปดงาน

สำหรบไฮไลทในงานทง 3 วน นอกจากจะมการแลกเปลยนเรยนร และการนำเสนอผลงานวจย R2R

แลว ยงมปาฐกถาพเศษจาก ศ.นพ.เกษม วฒนชย องคมนตร โดยกลาวถง งานวจย R2R ท สวรส.

ไดผลกดนมาตลอด 5 ปวา สามารถชวยสนบสนนงานดานสาธารณสขไดอยางมากมาย เพราะเปนกระบวน

การพฒนาขอมลจากงานประจำ ผานกลไก กระบวน การคดแกปญหาไดอยางมประสทธภาพ ทสำคญคอ

งาน R2R ของบคลากรทางดานสาธารณสขทกผลงานนนมคณคา ชวยเสรมการทำงานใหมคณภาพด

ทำใหคนทำงานสาธารณสขสบายใจขน คนรบบรการกมความสข

“งานวจย R2R จงมคณคาทสอดคลองกบหลกธรรมวา ‘พหชนหตาย พหชนสขาย’ ทมงทำในสงทเปน

ประโยชน และเปนความสขของประชาชน รวมถงเจาหนาทผปฏบตงานเหลานจะทำใหเกดระบบสาธารณสขท

เปนปกแผนทเขมแขงมากขน”

ศ.นพ.เกษม กลาวดวยวา ตลอดระยะเวลา 5 ปของการจด R2R มผลงานทมากพอสำหรบการถอด

บทเรยน โดยเสนอใหมคณะกรรมการ 1 ชด เพอทำการประเมนสรปหาคณคาวามอะไรทควรพฒนาเปน

ประโยชน หรอยงตองปรบปรง เพอรวบรวมมาทำใหเกดการใชงาน R2R ในวงกวางกบระบบสาธารณสข

แพทย พยาบาล เภสช ประชาชน รวมถงองคกรปกครองสวนทองถน ขณะทปจจบนภาคการศกษาถอวา

เขามามบทบาทในเรองงานวจย R2R ยงไมมากพอ ฉะนนจะตองมาชวยกนคดตอวาจะทำอยางไรใหแตละ

สถาบน โดยเฉพาะในระดบปรญญาตรนำเรองนบรรจไวในการเรยนการสอน เชอวาจะทำใหเกดประโยชน

อยางมหาศาลในอนาคต รวมไปถงการดงโรงพยาบาล หนวยงานสาธารณสขทงภาครฐและเอกชนเขามาม

สวนรวม เพอขยายเครอขาย R2R ซงถอวาเปนโจทยทสำคญ

นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ผอ.สวรส. กลาววา ทศทางการพฒนางานวจย R2R ในอนาคต

ตองการใหงานวจย R2R กบการเรยนรในองคกรเปนเรองเดยวกนและเปนสวนหนงขององคกร และทำให

งาน R2R เขามาแทนวฒนธรรมเชงอำนาจ นอกจากนจะตองยกระดบเครอขาย R2R ทมกวา 10 แหงทว

ประเทศ ใหมบทบาทในการขบเคลอนสนบสนนงานทชดเจนมากขน รวมถงการผลกดนใหเกดผลงานวจย

R2R ใหเปนเครองมอทเรยกวา “นวตกรรม

ใหม” คอไมไดวจยเฉพาะเรองเดยวทเปน

งานชนเลกๆ แตสามารถทจะบรณาการ

เชอมโยงกบหนวยงานทเกยวของทไมใชหนวย

งานดานสขภาพเทานน เชน เพอรองรบ

ปญหาวกฤตหรอภยธรรมชาตรวมกบหนวย

งานทเกยวของอยางเปนระบบ เปนตน

เ ก า ะ ก ร ะ แ ส ส ว ร ส .

กจกรรมและความเคลอนไหว ประจำเดอนกรกฎาคม 2555

สสพ. จดสมมนาเครอขายวชาการ “จากแนวคดสนโยบายและการปฏบต”

เมอวนท 16-17 กรกฎาคม ทผานมา สถาบนสรางเสรมสขภาพ

คนพการ (สสพ.) เครอสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) จดงาน

สมมนาเครอขายวชาการภายใตหวขอ “จากแนวคดสนโยบาย

และการปฏบต” ณ โรงแรมรชมอนด นนทบร เพอนำเสนอผล

งานวจย แลกเปลยนความคดเหนการดำเนนงานพฒนาคณภาพชวต

คนพการ โดยไดรบเกยรตจาก นพ.วชย โชคววฒน ประธาน

คณะกรรมการบรหารแผน คณะท 2 สสส. เปนประธานเปดงาน

รปแบบงานวนแรกเปนการนำเสนอผลงานวจยใน 3 ประเดน คอ

ประเดนการพฒนาขอมลดานความสามารถโดยใชกรอบ

แนวคด ICF (The International Classification of Functioning,

Disability and Health) ประเดนการพฒนาเครองมอและ

รปแบบการจดบรการดานสขภาพคนพการ และประเดน

นโยบายสาธารณะทเขาใจคนพการ เชน การประเมนแบบทด

สอบการไดยน 5 นาทฉบบภาษาไทยในการคดกรองการไดยนใน

ชมชน โดย รศ.พญ.ขวญชนก ยมแต คณะแพทยศาสตร ม.ขอนแกน

การพฒนาระบบบรการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยสำหรบผปวย

ระยะกงเฉยบพลนและไมเฉยบพลน โดย ดร.อรทย เขยวเจรญ

สำนกงานสาธารณสขจงหวดพษณโลก

สวนในวนสดทาย มการเสวนาเรอง ‘บทบาทของหนวยงาน

ทองถนตอการนำนโยบายการปรบสภาพแวดลอมทเออ

ตอการใชชวตของคนพการและผสงอายสการปฏบตได

จรง’ นำเสนอรปธรรมจากพนททมการปรบสภาพแวดลอมทเออตอ

คนพการและผสงอาย เชน ทเชยงใหม กาฬสนธ และมหาสารคาม

พรอมชบทบาททองถนเปนกลไกในการดแลและพฒนาศกยภาพคน

พการ จากนนเปนการเปดเวทระดมความคดเหนตอขอเสนอและ

ทศทางการวจย

พญ.วชรา รวไพบลย ผอำนวยการสถาบนสรางเสรมสขภาพ

คนพการ (สสพ.) กลาววา การสมมนาทง 2 วนไดขอมลทางวชาการ

ทมประโยชน เชน การเสนอใหคนพการมสวนรวมในการวจย การ

เสนอใหนำขอมล ICF ไปใชใหเกดประโยชน หรอทำใหนกการเมอง

ทองถนเขาใจงาย เพอจะไดนำฐานขอมลไปใชใหเกดประโยชนตอคน

พการ ขอเสนอใหชมชนทองถนมบทบาทในการดแลและสรางเสรม

ศกยภาพของคนพการและผสงอาย ฯลฯ แนวคดและขอเสนอตางๆ

จะไดนำมาใชในการวางกรอบยทธศาสตรการทำงานเพอขบเคลอนส

นโยบายและการปฏบตในการพฒนาคณภาพชวตคนพการของ สสพ.

ตอไป

14 HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

สวปก.จดประชมชแจงนโยบาย พฒนาระบบสวสดการรกษาพยาบาล ขรก.

เมอวนท 24 กรกฎาคม 2555 ทผานมา สำนกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพ

ไทย (สวปก.) เครอสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) จดประชมชแจงนโยบายและแนวทางการ

ดำเนนการเพอพฒนาระบบสวสดการการรกษาพยาบาลขาราชการปงบประมาณ 2555 ทโรงแรมรามา

การเดนส กรงเทพฯ โดยมผบรหารโรงพยาบาล ตวแทนหนวยงาน และองคกรตางๆ ทเกยวของเขารวม

ประชมประมาณ 500 คน

งานนไดรบเกยรตจาก นายรงสรรค ศรวรศาสตร อธบดกรมบญชกลาง เปนประธานเปดการ

ประชม พรอมมอบเกยรตบตรใหแกผบรหารโรงพยาบาลนำรองจำนวน 34 แหงทสงขอมลใบสงยาอเลกทรอนกส

เพอประกอบการเบกคายา จากนนเปนการอภปรายในหวขอ ‘การดำเนนตามนโยบายสงเสรมและ

กำกบการใชยาอยางสมเหตสมผลและคมคา’ โดย นพ.สมชย นจพานช รองปลดกระทรวง

สาธารณสข พนเอกทกษณ เจยมทอง ผแทนเจากรมการแพทยทหารบก นพ.สมฤทธ ศรธำรงสวสด

ผอำนวยการ สวปก. ทำใหทมผบรหารโรงพยาบาลในระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการทวประเทศ

ไดรบทราบนโยบายและมโอกาสหารอ แลกเปลยนความคดเหนและเสนอแนะการทำงานตอผกำหนด

นโยบายระบบการชดเชยคารกษาพยาบาลและคายาของระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ รวมทงม

การนำเสนอผลการวเคราะหขอมลสถานการณการสงยา มาตรการควบคมกำกบการใชยาของโรงพยาบาล

นำรอง และตวชวดในการตดตามผลจากผแทนโรงพยาบาลตางๆ

รมว.สาธารณสข มลดฟส เยยมชม สวรส. - หองสมด 100 ป พอเสม

เมอวนท 25 กรกฎาคม 2555 ดร.อาเหมด จมชด โมฮมเหมด รฐมนตรวาการกระทรวง

สาธารณสข สาธารณรฐมลดฟส เดนทางมาเยยมชมสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) อยางไมเปน

ทางการ หลงเสรจภารกจการเยอนประเทศไทย เพอประสานความรวมมอกบกระทรวงสาธารณสขไทย

ดานการฝกอบรมแพทยเฉพาะทาง และบคลากรทางการแพทย รวมทงขยายความรวมมอดานอนๆ

โดยม พญ.วชรา รวไพบลย ผอำนวยการสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.)

ในเครอ สวรส. ใหการตอนรบ พรอมดวย นพ.วโรจน

ตงเจรญเสถยร ทปรกษาสำนกงานพฒนานโยบาย

สขภาพระหวางประเทศ (IHPP) และ นพ.ภษต ประคอง

สาย ผอำนวยการ IHPP นำเยยมชมการดำเนนงานของ

สถาบนฯ

นอกจากน ยงได เยยมชมหองสมด 100 ป เสม

พรงพวงแกว ซงเปนการสนบสนนรวมกนของ สวรส.

กบสำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) สถาบน

รบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการมหาชน) (สรพ.)

และ สถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต (สพฉ.) ทงน

ดร.อาเหมด จมชด โมฮมเหมด ใหความสนใจเปนพเศษ

กบการใหบรการฐานขอมลงานวจยระบบสขภาพแบบ

ออนไลนทเปด ใหบรการงานวจยฉบบแปลภาษาองกฤษ

ไวเปนจำนวนมาก

สวรส. ลงนามรวมมอกบ วช. ยกเครองงานวจยระบบสขภาพ

เมอวนท 23 กรกฎาคม 2555 ทอาคารสขภาพแหงชาต ไดมการ

ลงนามบนทกขอตกลงความรวมมอ “เพอพฒนาและดำเนน

งานยทธศาสตรการวจยดานสขภาพ และชวเวชศาสตร”

ระหวางสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) กบสำนกงาน

คณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

นพ.สรวทย คนสมบรณ รฐมนตรชวยวาการกระทรวง

สาธารณสข กลาววา นบเปนโอกาสทดทหนวยงานดานการวจยระดบ

ชาต คอ สวรส. และ วช. จะไดจบมอรวมกนทำงานอยางใกลชด

เพอพฒนาและแกปญหาสขภาพของประเทศ รองรบปญหาและความ

ทาทายใหมดานสขภาพในอนาคต ไมวาจะเปนโรคระบาด โรคตดเชอ

อบตใหม อบตซำทไมสามารถคาดเดาได โรคเรอรง ความรนแรง

ของภยพบต กลายเปนความทาทายทตองการบรการสขภาพและการ

จดบรการทมประสทธภาพสงขน

“กระทรวงฯ พรอมใหการสนบสนนเตมท ภายใตการใชความร

จากงานวจยเปนเขมทศสำคญในการดำเนนงาน ไมวาจะเปนมาตรการ

ปองกน รกษา ฟนฟ และควบคมโรคตางๆ ใหมคณภาพ” รมช.สธ.

กลาว

ศ.นพ.สทธพร จตตมตรภาพ เลขาธการคณะกรรมการ

วจยแหงชาต (วช.) กลาววา การวจยและพฒนาดานสขภาพ และ

ชวเวชศาสตร มความสำคญยงตอการพฒนาประเทศ จงจำเปนตอง

อาศยกลไกการบรหารจดการและดำเนนงานทเปนระบบ วช. จงรวม

กบ สวรส. พฒนาระบบวจยดานสขภาพใหเกดประโยชนสงสด เนน

การใชองคความรเปนฐานในการพฒนาขอเสนอใหกบฝายนโยบาย

ตลอดจนการบรณาการงานใหเกดประสทธภาพ ลดความซำซอน

โดยบนทกขอตกลงนมระยะเวลาความรวมมอ 3 ป โดย วช. พรอม

จดสรรงบเพมหากมความจำเปน

นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ผอำนวยการสถาบนวจยระบบ

สาธารณสข (สวรส.) กลาววา บทบาทของ สวรส. ภายใตขอตกลง

ความรวมมอครงน จะเปนกลไกกลางในการบรหารนโยบายวจยดาน

สขภาพ และบรหารจดการเพอใหเกดงานวจยทคมคากบการลงทน

สรางผลกระทบระดบสง โดยกำหนดประเดนวจยทงในระยะสน

กลาง และยาว ตลอดจนรวบรวมขอมลดานการวจยสขภาพจนเกด

เปนคลงขอมลทพรอมสำหรบการพฒนาและแกปญหาระบบสขภาพ

ของประเทศ โดยจะมการทำงานเชอมประสานกบ วช. และภาคท

เกยวของ เพอใหการทำงานเปนไปในทศทางเดยวกน

15HSRI Forum : เคลอนยทธศาสตรกำลงคนดานสขภาพ

“Insulin Injection Cycle”

แผนเสรมความมนใจจากการฉดยา การใช Insulin Injection Cycle มงเนน

ใหผปวยและญาตหมนเวยนเปลยนทฉดยา

บรเวณหนาทองไมใหซำทเดมภายใน 1 เดอน

เพอลดภาวะแทรกซอนหลงฉดยาอนซลน

บรเวณหนาทอง ลดความกลว เสรมความ

มนใจและความกลา พบวาผปวยทใชแผน

Insulin Injection Cycle จำนวน 40 ราย

ไมเกดภาวะ lipohypertrophy

ผวจย : สภาภรณ นลเทศ

โรงพยาบาลวดญาณสงวราราม อ.บางละมง จ.ชลบร กราฟชวตลขตเบาหวาน

“กราฟชวตลขตเบาหวาน” เปนสอการ

สอนใหผปวยทราบระดบนำตาลในเลอด

ภาวะสขภาพในปจจบน แนวโนมของภาวะ

สขภาพ และโอกาสเสยงตอภาวะแทรกซอน

ทำใหผปวยมสวนรวมกำหนดเปาหมายและ

ปฏบตตวใหถกตอง แนวคดไดจากการดดวง

ในลกษณะกราฟชวตทแสดงแนวโนมดวง

ของตวเองและมคำแนะนำในการแกดวง

ทมวจย : ศรสพรรณ นนทไพบลย และคณะ

โรงพยาบาลพมาย อ.พมาย จ.นครราชสมา เปดใจ… ใสจงหวะ “Pacemaker”

สอการสอนดวยหนจำลองเพอเตรยม

ความพรอมกอนใสเครองกระตนการเตนของ

หวใจชนดชวคราวและชนดถาวร โดยแสดง

ตำแหนงการทำหตถการ วธสอดสายสอใน

หลอดเลอดดำ และตำแหนงการวางเครอง

กระตนการเตนของหวใจ ใชเวลาสอนเพยง

5 นาท พบวาผปวยมความรความเขาใจเพม

เปนรอยละ 93.6 ไมปฏเสธการรกษา ทงขจด

ปญหาสายสอเลอนหลด

ทมวจย : ทศนยา ไกรสรสวสด และคณะ

โรงพยาบาลสรรพสทธประสงค จ.อบลราชธาน

พยงเตาตรวจหวใจ

ดวยคลนเสยงสะทอน กา ร ใ ช เ ค ร อ งพย ง เ ต า นม เพ อ เ พ ม

ประสทธภาพในการตรวจ transthoracic

echocardiography ในผปวยหญงทม

ทรวงอกขนาดใหญ ชวยลดระยะเวลาและ

เพมคณภาพของภาพจากการตรวจหวใจดวย

คลนเสยงสะทอนความถสงผานผนงทรวงอก

ทมวจย : เกษร ปนล และคณะ

โรงพยาบาลศรราช กรงเทพมหานคร พยงเทา-พยงกระเปา

อปกรณพยงเทา (Ankle Foot Orthosis-AFO) สำหรบผปวยทมปญหา

ขอเทาฝาเทาบดเกรง ขอเทาไมมนคงหรอขอเทาตก โดยเฉพาะชนดทเพม

พสยการเคลอนไหวนนมราคาแพงเพราะตอง

นำเขาจากตางประเทศ งานกายอปกรณของ

โรงพยาบาลยะลา จงพฒนาขอตอขอเทา

Plastic AFO แบบประหยดรบแรงกดไดเพม

ขน โดยใชเศษอลมเนยมและนอตจากไมคำ

ยนรกแรทผปวยบรจาค มตนทนการผลต

ตำเพยง 533 บาท ใชเวลาผลต 2 วน อาย

การใชงานไมตางจากทนำเขา

ทมวจย : วรช ราชสงค และคณะ

โรงพยาบาลยะลา อ.เมอง จ.ยะลา Syringe คซ

รพ.สต.ปทมพบอตราการพนยาของผปวย

เพมขน เฉลยเดอนละ 10-20 ครง เนองจากผ

ปวยไมทราบหลกการหายใจทถกวธและม

ประสทธภาพ รวมทงใชยาไมถกวธ ทมวจย

จงใหความรการบรหารปอดอยางถกตองและ

ตอเนอง พรอมทงประดษฐเครองบรหารปอด

แบบพกพา เพอใหผปวยนำกลบไปใชทบาน

ได ง าย ราคาตนทน เพ ยง 17 บาท

(ประกอบดวย set IV, syringe 5 มล, 50 มล)

ผวจย : สปราณ เมองโคตร

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลปทม อ.เมอง จ.อบลราชธาน

แบงปนความรโดย สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) สามารถดาวนโหลดจลสาร HSRI Forum ไดท www.hsri.or.th สอบถามเพมเตม หนวยสอสารความรและขบเคลอนสงคม โทร 0-2832-9245 สถาบนวจยระบบสาธารณสข ชน 4 อาคารสขภาพแหงชาต ซ.สาธารณสข 6 ถ.ตวานนท 14 ต.ตลาดขวญ อ.เมอง จ.นนทบร 11000 โทรศพท 0-2832-9200 โทรสาร 0-2832-9201 www.hsri.or.th

ไฮไลท ผลงานวจย R2R ดเดน ครงท 5 ประจำป 2555

วถ R2R : เรยบงาย คณภาพ ครบวงจร