PROGRAM

NAUCZANIA

Wymagania edukacyjne z fizyki dla Zasadniczej Szkoły Zawodowej1. G ra witacja

Lp. Temat lekcji Treści konieczne Treści podstawoweUczeń potrafi: Uczeń potrafi:

Treści rozszerzone

Treści dopełniające

Kopernik, Galileusz, Kepler i Newton – czyli jak poruszają się planety i dlaczego właśnie tak?

1

• opowiedzieć o odkryciach • przedstawić poglądy

Kopernika i Keplera, Kopernika na budowę

• opisać ruchy planet. Układu Słonecznego,

• opisać ruchy planet zgodniez I i II prawem Keplera.

• podać treść I i II prawaKeplera,

• opisać wpływ eliptycznościorbity Ziemi na warunkina jej powierzchni.

• uzasadnić, dlaczego hipoteza Newtonao jedności Wszechświata umożliwiła wyjaśnienie przyczyn ruchu planet,

• na podstawie Karuzelaaaa…! Czyli o ruchu po okręgu.

2

• opisać ruch jednostajny po • opisać (na przykładzie)okręgu, zależność wartości

• wskazać siłę dośrodkową siły dośrodkowej odjako przyczynę ruchu po masy i szybkości ciałaokręgu. poruszającego się po okręgu

oraz od promienia okręgu,

• podać przykłady sił

• obliczać wartość siłydośrodkowej,• obliczać wartość

przyspieszeniadośrodkowe

go,• posługiwać się pojęciemokresu i pojęciemczęstotliwości.

• rozwiązywać zadania

obliczeniowe, w którychrolę siły dośrodkowejodgrywają siły o różnejnaturze,

• omówić i wykonaćdoświadczenie (np. opisanena str. 18)

PROGRAM

NAUCZANIALp. Temat lekcji Treści konieczne Treści podstawowe

Uczeń potrafi: Uczeń potrafi:Treści

rozszerzoneUczeń

Treści dopełniające

Uczeń Jak Newton odkrył prawo powszechnej grawitacjii czy jabłko miało z tym coś wspólnego?

3

• wyjaśnić, jak objawia się • wskazać siłę grawitacji, oddziaływanie grawitacyjne,

którą oddziałują Słońce

• narysować siły i planety oraz planety wzajemnego oddziaływania i ich księżyce, jako siłę grawitacyjnego dwóch kul dośrodkową,jednorodnych. • przedstawić (na

przykładzie) zależność wartości siły grawitacji od:– mas oddziałujących kul,– odległości między

środkami oddziałujących

kul,

• podać treść prawa powszechnej grawitacji,

• zapisać i zinterpretować wzór przedstawiający wartość siły grawitacji,

• obliczyć wartość siły grawitacyjnego przyciągania dwóch jednorodnych kul,

• wyjaśnić, dlaczego dostrzegamy skutki przyciągania przez Ziemię

• opisać rozumowanie Newtona, które doprowadziło godo odkrycia wzoru na siłę grawitacji.

PROGRAM

NAUCZANIALp. Treści konieczneTemat lekcji Uczeń potrafi:

Treści podstawowe

Uczeń

Treści rozszerzone Treści dopełniające

Uczeń potrafi: Uczeń

4

Co spada szybciej – piórko czy kamyk?

• wskazać siłę grawitacji jako przyczynę swobodnego spadania ciał na powierzchnię Ziemi,

• posługiwać się terminem

„spadanie swobodne”.

• przedstawić, wynikający

z eksperymentów Galileuszawniosek dotyczący czasuspadania ciał,• stwierdzić, że

spadanieswobodne z niewielkichwysokości jestruchem jednostajnieprzyspieszonymz przyspieszeniemgrawitacyjnym,

• wymienić wielkości,

od których zależyprzyspieszenie grawitacyjne

• przedstawić poglądy Arystotelesa na ruch i spadanie ciał,

• wykazać, że spadanie swobodne z niewielkich wysokości to ruch jednostajnie przyspieszony z przyspieszeniem grawitacyjnym

• wyjaśnić, dlaczego czas spadania swobodnego(z takiej samej wysokości) ciał o różnych masach jest jednakowy,

• wykazać, że wartość przyspieszenia spadającego swobodnie ciała nie

• zaplanować i wykonaćdoświadczenie wykazujące,że spadanie swobodneodbywa się ze stałymprzyspieszeniem,• obliczyć wartość

przyspieszeniagrawitacyjnego w pobliżudowolnej planety lub jejksiężyca,• obliczyć wartość

przyspieszeniagrawitacyjnego w pobliżuZiemi.

PROGRAM

NAUCZANIALp. Temat lekcji Treści konieczne Treści podstawowe

Uczeń potrafi: Uczeń potrafi:Treści

rozszerzoneUczeń

Treści dopełniające

Uczeń

5, 6

Ruch ciał w polu grawitacyjnym – satelity Ziemi.

• wyjaśnić, że wraz • posługiwać się pojęciem ze wzrostem odległości

pierwszej prędkości planety od Słońca wzrasta

kosmicznej,okres jej obiegu, • uzasadnić użyteczność

• podać definicję jednostki satelitów geostacjonarnych,astronomicznej. • stwierdzić, że okres

obiegu planety wokółSłońca zależy od masySłońca (ciała centralnego)oraz promienia orbity.

• podać treść III prawaKeplera,

• opisać ruch sztucznychsatelitów,

• stosować III prawo Keplerado opisu ruchu planetUkładu Słonecznego,

• obliczyć wartość pierwszej

prędkości kosmicznej,

• stosować III prawo Keplera do opisu ruchu układu satelitów krążących wokół tego samego ciała,

• wyprowadzić wzórna wartość pierwszejprędkości kosmiczneji objaśnić jej sens fizyczny,• obliczyć szybkość

satelityna orbicie o zadanym

7

„Na stacji kosmicznej, gdzienie ma grawitacji” – czyrzeczywiście?

• podać przykłady ciał • podać przykładyznajdujących się w stanie doświadczeń, w którychnieważkości. można obserwować ciało

w stanie

• wyjaśnić, na czym polegastan nieważkości,

• opisać sposób na uzyskaniew stacji kosmicznej

• wykazać, przeprowadzając

odpowiednie rozumowanie,że przedmiot leżącyna podłodze windy

PROGRAM

NAUCZANIA2. Eleme n t y ast r onomii

Lp. Temat lekcji Treści konieczneUczeń potrafi:

Treści podstawowe

Treści rozszerzone

Treści dopełniające

1

Gwiazdy błądzące – jak odkryto planety?

• wyjaśnić, skąd pochodzi nazwa „planeta”,

• wymienić planetyUkładu Słonecznego.

• opisać ruch planet widzianych z Ziemi,

• wymienić obiekty wchodzące w

• wyjaśnić, dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd,

• opisać planetyUkładu Słonecznego.

• podać zarys metody odnajdywania dalekich planet w układzie słonecznym metodą zaburzeń

2

3, 4

Ziemia i Księżyc – planeta podwójna?

Jak starożytni mierzyli odległość do Księżyca?

• opisać powierzchnię Księżyca i warunki na niej panujące (temperatura, atmosfera, woda),

• wymienić fazy Księżyca.

• wymienić jednostki odległości używane w astronomii,

• podać przybliżoną

• wyjaśnić powstawanie fazKsiężyca,

• podać przyczyny, dlaktórych obserwujemy tylkojedną stronę Księżyca.

• wyjaśnić (na przykładzie), na czym polega zjawisko paralaksy,

• opisać zasadę pomiaru średnicy

• podać warunki, jakie muszą być spełnione, by doszłodo całkowitego zaćmieniaSłońca,• podać warunki, jakie

musząbyć spełnione, by doszłodo całkowitego zaćmieniaKsiężyca.

• posługiwać siępojęciem kąta paralaksygeocentrycznej,

• wyjaśnić, dlaczego zaćmienia Słońca i Księżyca nie występują często,

• podać zasadę, którą przyjęto przy obliczaniu daty Wielkanocy,

• wyjaśnić, dlaczego układ Ziemia–Księżyc można nazwać planetą podwójną.

• wyrażać kąty w minutach i sekundach łuku.

PROGRAM

NAUCZANIALp. Temat lekcji Treści konieczne

Uczeń potrafi:Treści

podstawoweUczeń

Treści rozszerzone

Uczeń

Treści dopełniające

Uczeń

5

Odległości do gwiazd – nieziszczalne marzenie ludzkości o podróżach międzygwiezdnych.

• wyjaśnić, na czym polega zjawisko paralaksy heliocentrycznej.

• zdefiniować rok świetlny.

• posługiwać siępojęciem kąta paralaksyheliocentrycznej,

• obliczyć odległość

do najbliższej gwiazdy,

• dokonywać zamiany jednostek odległości stosowanych w astronomii.

6

Układ Słoneczny, Droga Mleczna, Wszechświat – wielkie, większe i największe.

• opisać budowę naszejGalaktyki.

• opisać położenie UkładuSłonecznego w Galaktyce,

• podać wiek Układu

• wyjaśnić, jak powstałySłońce i planety,• opisać budowę

galaktykspiralnych,

• podać przybliżoną liczbę galaktyk dostępnych naszym obserwacjom,

• podać przybliżoną liczbę gwiazd w

7

Co odkrył Edwin Hubble, a z czego śmiał się Fred Hoyle?

• na przykładziemodelu w postaciciasta z rodzynkamiwytłumaczyć obserwowanyfakt rozszerzania sięWszechświata,

• podać wiek Wszechświata,

• nazwać początek znanego

• zapisać prawo Hubble’aza pomocą wzoru = H · r,

• wyjaśnić termin „ucieczkagalaktyk”,

• opisać Wielki Wybuch.

• podać treść prawaHubble’a i objaśnićwielkości występujące we wzorze = H · r,

• obliczyć wiekWszechświata,

• objaśnić, jakna podstawie prawaHubble’a wnioskujemy,że galaktyki oddalają się

• rozwiązywać zadania

obliczeniowe, stosującprawo Hubble’a.

• podać argumenty

przemawiająceza słusznością teoriiWielkiego Wybuchu.

PROGRAM

NAUCZANIA3. F i z y k a at om o w a

Lp. Temat lekcji Treści konieczneUczeń potrafi:

Treści podstawowe

Treści rozszerzone

Treści dopełniające

1, 2

Fotokomórka i NagrodaNobla dla Einsteina.

• wyjaśnić pojęcie fotonu,• objaśnić wzór na energięfotonu.

• zapisać wzór na energię fotonu,

• opisać światło jako wiązkę fotonów,• odpowiedzieć na

pytania:– na czym polega zjawisko

fotoelektryczne,

– od czego zależy liczbafotoelektronó

w,– od czego zależy

maksymalnaenergia

• opisać i objaśnić zjawisko fotoelektryczne,

• objaśnić wzór Einsteina opisujący zjawisko fotoelektryczne,

• wyjaśnić, od czego zależy liczba fotoelektronów,

• wyjaśnić, od czego zależy maksymalna energia kinetyczna fotoelektronów,

• rozwiązywać zadania obliczeniowe, stosując wzór Einsteina.

• przedstawić wyniki

doświadczeń świadczącycho kwantowym charakterzeoddziaływania światłaz materią,

• obliczyć minimalną

częstotliwośći maksymalną długośćfali promieniowaniawywołującego efektfotoelektryczny dla metaluo danej pracy wyjścia.

PROGRAM

NAUCZANIALp. Temat lekcji Treści konieczne

Uczeń potrafi:Treści

podstawoweUczeń

Treści rozszerzone

Uczeń

Treści dopełniające

Uczeń

3, 4

C.S.I. – „Robimy analizę widmową i mamy go!”

• rozróżnić widmo ciągłe i widmo liniowe,

• opisać, jak zmienia się dominująca długość fali ciała emitującegopromieniowanie termiczne wraz z temperaturą.

• opisać widmo promieniowania pobudzonych do świecenia ciał stałych i cieczy,

• opisać widma pobudzonych do świecenia gazów jednoatomowych i par pierwiastków,

• opisać jakościowo widmo liniowe wodoru, wymieniając liczbę i kolory linii.

• opisać szczegółowo widmo atomu wodoru, podając położenie kolejnych linii widmowych,

• podać przykłady zastosowania analizy widmowej.

• objaśnić wzór Balmera,

• opisać metodę analizywidmowej,

• obliczyć długości falodpowiadających liniomwidzialnej części widmaatomu wodoru,• otrzymać wzór na

energie

5, 6

W poszukiwaniu elektronów.Model Bohra i co dalej?

• przedstawić modelBohra budowy atomui podstawowe założeniatego modelu.

• wyjaśnić, co to znaczy,

że promienie orbit w atomiewodoru są skwantowane,• wyjaśnić, co to

znaczy,że energia elektronuw atomie wodoru jestskwantowana,• wyjaśnić, co to

znaczy,że atom wodorujest w stanie podstawowym

• obliczyć promieniekolejnych orbit w atomiewodoru,• obliczyć energię

elektronuna dowolnej orbicie atomuwodoru,• obliczyć różnice

energiipomiędzy poziomamienergetycznymi atomuwodoru,

• wyjaśnić powstawanie

• obliczyć częstotliwość

i długość falipromieniowaniapochłanianegolub emitowanegoprzez atom,

• wyjaśnić powstawanie seriiwidmowych atomu wodoru,

• wymienić zastrzeżenia

co do modelu Bohra,• wyjaśnić zasady

opisu

PROGRAM

NAUCZANIA4 . F i z y ka jąd ro w a

Lp. Temat lekcji Treści konieczneUczeń potrafi:

Treści podstawowe

Treści rozszerzone

Treści dopełniające

1

Odkrycie jądra atomowego.

• opisać budowę jądra atomowego,

• posługiwać się pojęciami: jądro atomowe, proton, neutron, nukleon, pierwiastek, izotop.

• opisać doświadczenie Rutherforda i omówić jego znaczenie,

• podać skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej.

• przeprowadzić rozumowanie, które pokaże, że wytłumaczenie wyniku doświadczenia Rutherforda jest możliwe tylko przy założeniu, że prawie cała masa atomu jest skupionaw jądrze o średnicy mniejszej ok. 105 razy od średnicy atomu,

• wskazać na znaczenie istnienia sił

• wykonać i omówić symulację doświadczenia Rutherforda,

• odszukać informacje

na temat modeli budowyjądra atomowego i omówićjeden z nich,

• określić proporcje

wielkości oddziaływańjądrowych do oddziaływań

2

Promieniowanie , i – wykrywanie i ochronaprzed jego skutkami.

• wymienić rodzaje

promieniowaniajądrowego występującegow przyrodzie,

• podać przykłady

występowaniapromieniowania jądrowegow życiu codziennym,

• wymienić podstawowezasady ochrony

• opisać wkład Marii

Skłodowskiej-Curiew badanianad promieniotwórczością,

• omówić właściwości

promieniowania , i ,• omówić wpływpromieniowania jądrowegona organizmy żywe,

• podać jednostkę

• wyjaśnić, do czego służy

licznik Geigera-Müllera,i opisać zasadę jegodziałania,

• opisać metodę pozwalającą

określić ładunekelektryczny, jaki niesiepromieniowanie , i .

• odszukać informacje

o promieniowaniu X,• wskazać istotną

różnicęmiędzy promieniowaniem X a promieniowaniem jądrowym co domechanizmuich powstawania,

• przygotować prezentacjęna temat: Historia

PROGRAM

NAUCZANIALp. Temat lekcji Treści konieczne

Uczeń potrafi:Treści

podstawoweUczeń

Treści rozszerzone

Uczeń

Treści dopełniające

Uczeń

3

Prawo rozpadu promieniotwórczego. Określanie wieku znalezisk metodą izotopową.

• opisać rozpady alfa i beta,• wyjaśnić pojęcie czasu

połowicznego rozpadu.

• narysować schematy rozpadów alfa i beta,

• opisać sposób powstawania promieniowania gamma,

• posługiwać się pojęciem jądra stabilnegoi niestabilnego,• posługiwać się

pojęciemczasu połowicznegorozpadu,

• opisać wykres zależnościod czasu liczby jąder, któreuległy rozpadowi.

• narysować wykres zależności od czasu liczby jąder, które uległy rozpadowi,

• objaśnić prawo rozpadu promieniotwórczego,

• wyjaśnić zasadę datowania substancji na podstawiejej składu izotopowego i stosować tę zasadęw zadaniach,

• zapisywać reakcje rozpadu, i .

• wykonać doświadczenie

symulujące rozpadpromieniotwórczy,• zapisać prawo

rozpadupromieniotwórczegow postaci

t 1 T1

A A 0 ⋅ 2 , 2

• podać sens fizyczny

i jednostkę aktywnościpromieniotwórczej,

• zdefiniowaćjednostkę aktywnościpromieniotwórczejoraz podać jej sens fizyczny,• rozwiązywać

zadaniaobliczeniowe, stosującprawo rozpadupromieniotwórczegow postaci uproszczonej

PROGRAM

NAUCZANIALp. Temat lekcji Treści konieczne

Uczeń potrafi:Treści

podstawoweUczeń

Treści rozszerzone

Uczeń

Treści dopełniające

Uczeń

4, 5

Atomowe manko. Dlaczego jądro atomu jest lżejsze niż suma jego składników?

• podać wyjaśnieniepojęcia deficyt masy jądraatomowego,

• podać przykładywykorzystania energiijądrowej.

• podać warunki zajścia reakcji syntezy jądrowej,

• omówić bilans energii reakcji syntezy jądrowej– wskazać na dodatni bilans energii w postaci energii wewnętrznej produktów reakcji,

• podać ekwiwalent chemiczny energii reakcji jądrowych.

• posługiwać się pojęciami: energia spoczynkowa, deficyt masy, energia wiązania,

• obliczyć energię spoczynkową, deficytmasy, energię wiązania dla różnych izotopów.

• znając masy protonu, neutronu, elektronu i atomu o liczbie masowej A,obliczyć energię wiązania tego atomu,

• przeanalizować wykres zależności energiiwiązania przypadającej na jeden nukleon od liczby nukleonów wchodzących w skład jądra atomu,• na podstawie

wykresuEzależności: W od liczby A

nukleonów A wyjaśnić

6

Energia jądrowa i jej ujarzmienie.

• wyjaśnić, na czym polega reakcja łańcuchowa,

• podać przykład reakcji jądrowej.

• opisać budowę i zasadę działania reaktora jądrowego,

• opisać działanie elektrowni jądrowej,

• wymienić korzyścii zagrożenia związanez wykorzystaniem energiijądrowej,

• opisać zasadę

• opisać budowę bomby atomowej,

• przygotować wypowiedź na temat: Czy elektrownie jądrowe są niebezpieczne?

• podać argumenty polemiczne w dyskusji nt. zagrożeń związanychz wykorzystaniem

• odszukać informacje

i przygotować prezentacjęna temat składowaniaodpadów radioaktywnychi związanych z tymzagrożeń.

PROGRAM

NAUCZANIALp. Temat lekcji Treści konieczne

Uczeń potrafi:Treści

podstawoweUczeń

Treści rozszerzone

Uczeń

Treści dopełniające

Uczeń

7

O naśladowaniu Słońca. Synteza jądrowa – Święty Graal fizyki.

• nazwać reakcje zachodzące w Słońcu i w innych gwiazdach,

• odpowiedzieć na pytanie: jakie reakcje są źródłem energii Słońca.

• podać sumaryczną postać równania syntezy heluz wodoru,• zastosować

zasadyzachowania liczbynukleonów, ładunkuelektrycznego oraz energiiw reakcjach jądrowych,

• opisać proces fuzji lekkich jąder na przykładzie cyklu p-p,

• opisać reakcje zachodzące w bombie wodorowej,

• podać ogólny opis budowy reaktora termojądrowego.

• porównać energie uwalniane w reakcjach syntezy i reakcjach rozszczepienia,

• opisać przebieg reakcji jądrowych zachodzących w Słońcu w przyszłości.

8

Cząstki elementarne – klockilego naszego świata (tematnadobowiązkowy).

• wskazać, że protony

i neutrony są zbudowanez mniejszych cząstekelementarnych – kwarków.

• wymienić nazwy kwarków

wchodzących w składprotonów i neutronów,

• wymienić liczbę kwarków.

• podać w przybliżeniu

skalę wielkości cząstekw mikroświecie,• podać budowę

protonui neutronu,• wymienić inne

• zapisać reakcje rozpadu i z użyciem kwarków,

• podać podstawoweinformacje o EuropejskimCentrum Badania