Hoca Ahmet Yesevi

8/12/2019 Hoca Ahmet Yesevi

1/26

HOCA AHMET YESEVT R B ESI R ESTO R A SY O N U

Vehbi KOU

mmmmmmmmms

estorasyonunu s t lendi imiz Ahmet Yesevi Trbes i , Kazakis tan ' n imkent Blges i Trkis tan ehrinde bu lunmak tad r .Ahmet Yesevi, Trkler in Is lmiyet i kabulnde nemli b i r ro l oynam ; s lm felsefesini Trke iirler yolu ileanlatarakOrta Asya Trk Topluluklar aras nda Is lmiyet in yaygn lamas n salam t r .

nce le r i , S eyhun-Ta ken t B lges inde e tk in olan Yesevilik daha sonralan dervi ler yolu i le Maveran-nehr, Horasan,Azerbeycan veAnadolu'da yaylmtr.Ahmet Yesevi'nin kiilii,eski adYesiyeni ad i le Trkistan ehri 'nin XI I . yzylda dinimerkezlerdenbiri o lmas na neden olmu tur .Orta Asya Trk le r i a r a s nda ikinci Mekke olarak t a n m l a n a n Ahmet Yesevi Trbes i d in i nemin i

z iyare tgh olarak g n m z e kadar s rd rm t r .Y ap l an a r a t rma la r a g re Hoca Ahmet Yesevi 1103'te imken t yak n ndak i Sayram K as abas ' ndadnyaya gelmi t i r . Babas Sayram' n ilerigelen eyh le r inden eyh ib r ah im, annesi Karasa Ana ad i le bilinen Aye Hatundur.Ahmet Yesevi'nin mridi ve reticis i Aslan Baba ad ile bilinen Selman-iFarisi'dir. Selman-i Faris i ' n in lmnden sonra Buhara'ya giden Ahmet Yeseviorada nl eyh Yusuf Hemedani'den sufilik bilgisieitimi ald. Bir sre Buhara'da suf i ler in ncln yapt k tan sonraYesi (Trkistan) ehrine geri d n d . a atay Trkesi i le yazd Divan- Hikmet sufil ik bilgis inin temellerini anla t r , doruluk ve adaleti ret i r .1167'de l m n d e n sonra byk b ir trenle defnedi ld i i kk trbes i , sonradan halk n ziyaret, ibadet veadakyerlerinden birihaline gelir.Alt nordu Hanlar ndan Toktam ' n Trkis tan ehr i 'ne s k s k sa ld rarak her defas nda Trbeyi yama

lad bilinmektedir. Mool Emir i Timur , Al t nordu kuvvet ler in i yenip Bakent in i a tee verd i inde bu bykzaferinin eref ine Hoca AhmetYesevi'ninharap hale ge lmi olan eski trbes in in yerindeyeni v e m u h t e e mbir klliyenin inasna kararverir. eitl i yazl kaynaklarn bildirdiine gre Timur, yaplacak trbenin projes in in dzenlenmes ine kat ld g ib imimar ve yap ustalarna talimatlarvererek de katk da bulunmutur . Yapda 60.6 cm.Iik bir bir imin gez veya giazolarakkabul edildii bir modl sistemi kullanlmtr.T imur ' un 1405 uba t ' nda Otrar'da lmes iy le Trbenin yapm yar m kalm t r . Hoca Ahmet YeseviTrbes i 46 ,5 m. x 65 m. ller inde b i r yapd r Yap sadecebir kabir odas o lmayp , ier is indemescit ve eit l i fonksiyonlar ieren mekanlarn bulunduu bir klliyedir . Antsal bir ta kap i le yapnn merkezini oluturan kazanl odaya girilir.Orta Asya ve Kazakistan'da mevcut tuladan yap lm en byk kubbeyi ta yan Kazanl Oda kare birmeknd r .B ir anlamda yapn n ana da l m mekn olan odann or tas nda 2 ,45 m. apnda 2 ton ar l ndabronz birkazan bu lunmak tad r .Cuma n a m a z n d a n sonra bu kazandan halka ifal su datlrm.

203


2/26

Kazan l odan n sa nda ve solunda hc re l e r , hc re l e r i n a rkas nda sol tarafta k t p h a n e , sag taraftaKkAksaray bulunur.Kazanl odann kuzeyinden kabir odasna geil ir. Kabir odasn n sol taraf nda mescit, sataraf nda BykAksaray bulunur. Giriin sanda kuyulu oda, solunda ahane vard r .Yap n n merkezini oluturan Kazanl odann kubbesi, ieriden al mukarnaslarla bezelidir.Beden duvarlar n n bitiminde srl tula kuak ime kan ev re l emek ted i r .Kazanl odann 4 taraf nda yer alan nilerin zerimukarnaslarla bezenmit i r .Kabir Odasn n g i r i kaps , zerine deerl i t a lar kak lm oyma a h a p bir kapd r . Kapn n zerind eTrben in Emir Timur'un arzusu ile inaa edildiine iaret edenbir kitabe yer alr.K a p n n demirden erevesi a l t n yaz lada kaplanm olup, orjinal olan kap n n restorasyona ihtiyacvardr.Kabir Odas n n sol taraf ndaki Mescit'de mukarnas ini bezemeve kalem ilerinin yansra yzeyi mozaikve bitkidesenli renkli inilerlebezememihrap bu lunmak tad r .Mihrab a k ve koyu mavi zemin ze r ine beyaz harflerle K u r ' n ' d a n ayetlerin yer a ld d ikdrtgenbi r ereve evre ler . Kl l iyede bulunan d i e r m e k n l a n nduvar ve rtleri yal nve ssszdr.T r b e n i n dduvarlar n n alt ksm, ortasna ini yerlet iri lmi san ki re ta ndan ina ed i lmi ,st taraf

larise srl tuladr.T r b e n i n cephesindebeden duvarlar n n bitiminde yer alan epigrafik friz tezyinatta Bakara Suresi58 . ayet yer a lmaktad r .Y a p n n terasseviyesinde olan ykseklii 18 m., en yksek nok t a s olan giri kapsnn st kotu 37,5m.dir. Kazanl k kubbesi, asl nda iki kabuklu vedaha yksek o lmas gerekirken yap n n ya r m ka lmas neden iy le t a m a m l a n a m a m t r . Hemen yan ndak i Gurhane Kubbe, yksek kasnaklve iftkubbelidir. n cephe (portal) de sag ve solda bulunan iki minare ile porta l ' n kemerinin ona r m la r X VI . yzy l ,Abdullah Han zaman nda yap lm ve iskele destekleri o zamandan kalmt r.Kl liye X IX . yzylda kale haline getiri lmit ir. Bu d n e m d e minare zerindeki ek barbakanlar ve evreduvarlan yaplmt r.arl k Rusyas ordular 1864'de Trkis tan ' ele gei r ince kale olarak kul lan lan yapy a tee vermilerd i r . Yap n n ilkt ami ra t yine 1886'da Ruslar t a ra f ndan yap lm , mescit duva r l a r nda bulunan payandalarilve edilmitir.X X . yzy l ba l a r nda yap n n a hane , mescit duvar ve stterasparapet duvarlarnn yklm olduugr lmek ted i r .1906 yl ndan itibarenyap ya dahaokzen gs t e r i lmeye ba l anmve bunu takipeden yllarda eit

l i a ra t rma la r , l mle r ve zaman zaman ksmi onarmlar yap lmt r . Yapn n en ok yklan yeri olan a h a ne 1910 yl nda onar lmve kubbeleri t amamlanm t r . n e m l i restorasyon ancak 1954 yl ndan sonra Karumidzetaraf ndan yap larak , b inann d duvarlarn n temelleri takviyeedi lmi ,kubbe kasnag ndak i in i l e r t amamlanm ve ev redek i toprak dolguorijinalseviyesine indirilerek cephedeki ta kaplamalar t amamlanm t r .Daha sonraki yl larda Kazakistan'da kurulan ve Kl tr Bakanl na bal olan Restorasyon Enst i tsa l ma la r n pa ra pa ra gnmze kadar s r d r m t r . 1992 y l nda Babakanl k taraf ndan Restorasyonalmalar iin grevlendiri len irketimiz; i lkolarak konu ile ilgilitarihsel l i teratrve d k m a n t a s y o n taramasna girmit ir.Alma-Ata'da Kazakistan Restorasyon Enst i ts 'nn yetk i l i le r iile bir a l m a grubu oluturu larak i inteknikve idari sorumluluklar hakknda anlamaya var lmt r .Bu an l a ma la ra g re yap n n ana sorunlar gruba ayrlmtr.1 .Zeminden gelen oturma sorunlar ,2 . s t t enve zeminden gelen su sorunlar ,3. Malzeme bozulmalan.T r b e d e k i bozulmalar, yap n n o tu rduu ilkt a b a k a n n lso l m a s n d a n kaynaklanan zemin hareketlerive yeral t suyu hareketlerinden ilerigelmektedir.Y a p d a herhangi bir temel sistemi b u l u n m a m a k t a d r . 12 m. derinlikteki akllzemininze r inde ls tabakas bu lunmak tad r . Temel zeminine gelen yap ykleri byk gerilmelere neden o l m u , bunun sonundaoluan blgesel zemin g m e l e r i ok kaln duvarlve yaygn olan yapda farkloturmalar o lu tu rmu tu r .

204


3/26

Yapnn duvar lar nda di ieysapmalar o l u m u veat laklara neden olmutur .Yapdaki dey at laklardaha nce yap l an a r a t rmala rda 39 adedi bu lduu gr lm t r . Bunlann birksm zaman zaman doldurularak tamir edilmitir . 1939'da yerel uzmanlarca Mescitb l m n d e , 1952-56yllan arasnda giri kaps dndaki yap duvarlar alt nda all balaycta duvar temel takviyeleri yapldbilinmektedir. 1969-84 yllar arasnda uzmanlar t a r a f ndan yap l an gz lemlertemel takviyesiyap lmolanks mlarda oturmalar n devam et t iini gs termektedir .Uzman Dan manla r mz n yerindeyapt incelemeler sonucu yap n n o tu rmas n durdurmak ve yap

y12 m. derindekisa lam zemine oturtmak iinJet-Grout Injection sistemini nermi lerdi r .Delici ilea lan deliklerdensa lam zemine kadar elik donatl beton enjekte etme esas na daya l birsistem olan bu sistemin uygulanabilir l ii irketimiz tarafndan aratr lmveu y g u l a n m a s n a karar verilmitir.J E T - G R O U T :Bununla ilgili a ra t rmala r mz n esas , nce dnyada bu tr bir temel salamlatrma iinin nasl yapld ,dahasonra da bu yap iinne yap labi lecei olmutur . Ara t rmalar mz sonunda d n y a d a uandauygulanan en geer l isistemin Jet-Grout o laca na karar verilmiveprojeleri hazrlat lmtr .Y a p n n dduvar lar iledahaince olan iduvar lar nda duvar n ik i taraf ndan aaya inen jet-grout kolonlar ileduvar n al t ndabulunan veb o y l a m a s n a giden balk kir i lerinden ibarettir.Ay rca balk kir i leri dekolon hizalar nda birbirlerine ba lanmaktad r .Sistemde n c e rotasyonla sa lamzemine kadar delinen topra n i ineborulan gerial rken yine rotasyonla ortalama 360-400 atmosfer bas n la imento e rbe t i(grout) enjekte edilmesinden ibarettir.B ylelikle60 il 120 cm. a p n d a kolonlaro l u m a k t a ve sa lam zeminle yapy bi rbi r ine balam olmaktadr . u anda2 mt.den bykduvarlara farklbirsa lamla t rma uygulamak zereproje yr t lmekted i r .Jet-grout uygu lamas naprojeler Kazakistan Kl tr Bakanl na bal SovyetMetod kurulunda onaylandktan sonra balanlmtr .En nemli diersorun yeralt suyudur.Yeral t suyunun b u g n k seviyesi 5-6 mt.derinliktedir. Yere l gz lemlerden suyun okde i kenve zam an zaman okykseldii tesbit edilmitir.Bina e v r e s i n d e daha n c e y a p l a n drenaj kuyular sistemi, kana l l a r n t kanmas nedeniyle a l maz

d u r u m d a d r . Eskidrenaj sistemi dzelti lerek kullanlacaktr .K A P L L E R V E S U E M M E :Ancak uanda kapillersu emme nedeniyle duvarlar bir hayli nemlidir ve bu nem ierideki inileri ,svalan, al ss lemeler i birhaylitahrip etmektedir. evre drenaj ilebiriiktekapillersu emmeye kar duvarlarda bir izolasyon istenmektedir. Kazak Uzmanlar ze l l ik l e boha lama benzeri bir izolasyon yap labi leceinid n m l e r s e de kendilerine zaten temeli olmayan ve balaycs amur olan bir duvarda m m k n o l m a d anlat lmve vazgeiri lmitir .Bunun yerineduvar lar n delinerek srekl i havalandr lmas ,ya da duvarlarda alacak karl kl deliklerden uygun bir malzeme emprenye edilerek yatay bir sugei r imsizkatman yarat lmas dnlmtr .Bunlardan b a k a elektroozmoz yn temiy le duvar l a r n nemia r ndr ld ktan sonra su gei r imsiz bir y

zeyo lu tu ru lmas teorik dzeyde dn lmekted i r .Terasve kubbelerde yap lan incelemelerde terasve kubbe yzeyler inin tula kapl o lduu ancak malzemede fizikselbozulma ve da lmala r o lduu gr lm t r . Teras yzeyleryer yer 1.70 mt. ye varan molozve toprakdolgu zer ine tula kaplanm t r . Ayr caok basit ekildemastikle izolee dilmitir .Terastan gelen suyu durdurmak iin yurtiiveyur td ndan izolasyon iin eitli teknikve malzemeleriara t r lm . Yapya uygun detaylar hazrlanmtr .T E R A S Z O L A S Y O N U :Terasta yap l acak olan izolasyon uygu lamas , terasdaki dolgunun a ra t rm a yap lmak z ere dikkatliceboa l t lmas ndan sonra ortaya kacak verilere gre o lu tu ru lacak t r . nk X IV. yzy ldan bug nekadar eitlikereler katmanlar halinde doldurulanterasta g e m i d n e m l e r eait bulgulara rastlamak m m k n d r .B u nedenle KazaklarlaKas m ay i inde yap l an grmede , t e r as n arkeolojikbir alan gibi deer lendirilerekdolgularkaldr lacak vedahasonra projelendirilecektir.Terastaki dolgununboa l t lma so rumlu luunuda Kazak taraf stlenmitir . Burada as l nemliolan; kubbe, tonoz,baca gibielemanlarla o luan teras yzeyinde de tay la r n ve e imler in nas l uygu lanaca sorunudur. n k drenaj sistemi olaraksadece r t en le rmevcuttur, onlar nda cephedeki estetik deer i nemlidi r .

205


4/26

Bizim detaylar mzda sug e i r me zkatmanlar, hava srkleyicikatmanlar (buhar dengecigibi alacak)veen sttabakadada su geir imaz tula olacaktr .Kubbe yzeylerindeisesadecesrlvesrsz tula nerilm ektedir.ze l l ik le byk kubbedeki srl iniler kaldrlp yerine tu l a k a p l a n a c a k t r . Bunun nedeni u d u r ;1970'li yllardayerelynetic i ler in is teiyle yaplan bu ini ler in bi tmemibiry a p d a yani zer inebir kubbe daha gelecek olanyap da o lm as m m kn de ild ir .Yukar da an la t t mz konularda Kazaklarla an lamaya va r lm ve detaylar kabul g n n t r . A y n ekilde Trkiye 'deki uzmanlar da onay lam la rd r . imdi sadecemalzeme se imive te ras n a lmas ndan sonra

kiproje ret imi kalmt r .Kubbelerin s t n d e ve a t da yap lacak a l mala r n iklim kou l la r ndan etkilenmemesi iin geiciolarak at nn tmnn el ik konstrksiyon tayc l birr t ilekapa t lmas yap lmaktad r .D a n m a n l a r n ortak g r , y a p n n zemin ve at suyunun giderilmesi, zeminin takviye edilmesi halinde b y k bir s t r k t r e l m d a h a l e y e gerek o lmad d r . Yen i bulgular b a k a bir zorunluluk g s t e r me d ik eyapdaki at laklar n diki lmesiyeterli gr lmekted i r .Ya p n n d i e r n e ml i sorunu da belirtildii gibi kullanlan malzeme cinsidir. Kubbeleri ve te ras kaplayan tulalardan ve derzlerden ieriye szan su yap i indeve dndagenel tahribatlara neden o lmu tu r .Ar a t r ma la r d a n ana kubbe ve cephelerdeki srl tulalarn orijinal olmad 1900 yllar bandave yakn dnemde yapld anla lmt r .Sr l ini ler in Trbenin hemen yan ndak i a t lyede haz r land n , zgn malzemenin fiziksel vekimyasal zelliklerinin analizlerininyapldn , restorasyonlarda kullanlan tula, srl malzeme ve balayc harcnpiyasada kullanlan hazr malzemeden farkl olmad ayrca uzmanlardan renilmit ir .Yap n n tu la , in i , ha r ve svalar konusunda g r l e r i n e b a v u r d u u mu z Da n ma n Uz ma n la r m zyapda kullan lan tulalar n son yllarda ok kt imal edildiini buna ilve olarak da bozu lmala r n evrese lar t lar yznden zel l ik lesu emme ve okyksek olan s farklar ndan meydana geldiini bel ir tmiler , restorasyonda kullanlan tulalar n ret i ld ii fabrikann iyi durumda ve kullanlabi l i r o lduuna, baz mdahaleler leo k iy i a r t la rda tu la re t i leb i lece ine karar vermi le rd i r . Yerinden a l nan me kle r in nce l ik lekimyasal vef iz iksel zel l ik ler i incelenmi, ayrca yreden getirilen ve tulann yapld yeri (Savran ve Tyetaski) killerin in mineralojikve f iz iksel karekter izasyonlar yaplmve Savran amotu ince lenmi t i r . k in c i a a ma olarak getirilen hammaddelerden farkl tula bi leimleri hazr lanm daha n c e sorun

olannedenlerin ortadan kaldnldyani,kuruma klmesi;termalg e n l e m e ,porozite ve mekanik mukavemetzelliklerinin optimizeedildiive en uygun hammedde bileimitespitedilmitir. Butulalarn amaa zelliklesugeirmezliinin dk olmasve mukavemet gerektiren yerleriinuyguno ld u u n a karar verilmitir. n m z d e k i g n l e r d e uygulama teknolojisinin b i le imin in sonu la r tam rapor halinde o lu tu ru la rakhalendeneme ret imi yaplan tulalarda as l ret ime geirebilecektir .Yine l .T .. yr t len ikinci a r a t n n a l a r d a ise srlmalzemenin iyiletirilmesi ileh a r ve svaanalizlerisrdr lmekted i r .Yu k a r d a temel olarak saylan sorunlar n d nda yapda restorasyonu ve k o r u m a y gerektiren iler demevcuttur. zell ik le i me kn la rda yap , d a r da o lduu g ib i zgn ln kor uya m am , yap ld yzy ldave biryzylsonra yeni duvarlarbl mle r i lve edilmit ir .zellikle de yapnn yapldandan itibaren oturmaya b a l a ma s ve ortaya kan at laklar srekli dolgulara neden o lmu tu r . Buam a la yap n n i inde yap t mz a ra t rmala r koridor,k a p , h c r e ,merdiven mekan la r n n do lduru lduu , ze r le r in in de t a m a m y l e 15 cm.ye varan imento lu s va yap ld gr lm t r .1993 y l nda ba layan a ra t rmalanmzda nce l ik l i i olarak b t n bu sonradan yap lan ve ok rutubet alansvalar sklerek, a l t ndan ortaya kan at laklar tesbit edildive s t rk t re l mdaha legerekip g e r e k me d i ikonusunda gz lemler imiz devam etmektedir.Yine yap n n fotogrametrik r l v e le r i t a ma m la n m ,Kazakistan Restorasyon Ens t i ts Ar iv inden a l nan belgelerle ve Kazak Uzmanlarla uygulamaya ynelik kararlar g e e n ay i inde a l nmt r . RestorasyonProjelerininbirksmAlma-Ata'da birk sm Trk iye 'de o r tak laa haz r lanm aktad r .Restorasyona y n e l i k k a r a r l a r y l e z e t l e y e b i l i r i z ;a) Kubbe,terasve portalda restute edilip tamamlanacak yerler (Mescit Kubbesi),b)Kubbe veteras izolasyonlarnn yaplmas ,c)Ime k n l a r d a d o a l h a v a l a n d rma sistemi oluturulmas ,d) ierideki atlaklarn dikilmesi,e) S v a l a r n t a m a m l a n m a s (Burada n e m l i bir konu ortaya kyor . Orj inal nitelikli g a n ad verilen

2 0 6


5/26

harcn, al baglaycl har olduu biliniyor.Ancak ncek i a r a t rmac l a r yeni yaplacak svann kireli olmasiintavsiyede bulunmular . )f) Mukarnas lar n bozulanlar n nyenilenmesi,g) A h ap ona r mla r (Kubbedeki mukarnas ta yan direkler, r t en le r vekap lar)h ) D em ele r in yenilenmesi (Orjinali yok gibi)j)Eksikpencere (ilik, di lik) lerin tamamlanmas,k) I ve d aydn la tma; Buayd nla tm ada zellikle ieride sufi geleneklerine uygun mekan yaat lmas istei vardr.(Bununla ilgilisenaryoveya rapor Kazakistan'dangelecektir.)D mekanlarda ise ses ve k gsterisiolarak hazr lanacakt r .1) D cephede de i mes igereken srlve srs z tula onarmlar ,m) Yap evres inde yry yol lar n n yap lmas ,Yuka r da anla t tk lar mzn hepsidikkatleolu turu larak uygulamarestorasyon m a n t n a uygun bir sre-,de t amamlanacak t r . Ancak al tmz yerin zel koullarndan dolay nemli gecikmeler o lmak tad r . ze l liklemalzeme konusunda byk skntlar vardr . Bunlarn almasyla gerekten teorikveteknikolarak iyi birrestorasyon uygulamas yap lacakt r .

T A R T I M AOturum B a k a n - S a y n Vehbi K O U Bey'e,bubizieski iklimlere, eski Trk is tan d iyar na g tre nbu tebl i inden dolay ok teekkr ediyorum.Prof.Dr.Orhan Cezmi TUNCER-Efendim, bir-iki bilgidaha rica e d e c e i m sizden. B irkere,buverdiiniz bildiri i in teekkr ediyorum; nk , geen seneihale edi ld i i konuuluyordu. imdi , bel l i b i r aamakaydedi lmi , yol a l nm ,onun seyrini izliyoruz ve diliyoruz kiher senebizebubilgileri,buinaat a am alar n iletirs iniz. Gururlanyoruz tabi , gleniyoruz biz.kincisi, zeminin kalitesi deilde, haritas iinbirner ide bu lunu lmu tu . nk , zam an nda bu yeraltsuseviyesi byle deildi. Etrafndaki sulama kanallaryla oynand iin,suseviyesid r lm , sonradaykselince t o p r a n , zeminin o tu rduu top ra n youn luu de i mi , kuruyunca da lmaya ba lam , rkzemin o lmu . Yanl an la lmas n , a ta lar mz biryapy ta tm ann s is temat i in i , teknolo jis in i , statik sorunlar n ok iyi biliyorlard.Temel yok derken, byle kumlukaraziye saln o tur tu lm as gibi ,birpaketin otur tu lmas g i bi birey deil yani. Ozemini ok iy i tar tm lar , yeterince g r m l e r otemel der in l i in i . Bugn obozuktemelde, stabilizesi deimitemeldeonubiztemelsiz gib i dnyoruz, sakn yanl an la lmas n , bunoktadabirekleme yapmakistiyorum. imd i ,birricamdaha var, bir bilgialmakistiyorum. G e e nsene ben bukonuyu , sizeburada bildiri olarak verirken, Rus lar n yapm o lduu fotogrametrik planlarla sonra M e t i n H a n o -lu'nun yap t fotogrametrik planlar n ve bir de daha nce yap lm yine biral m ann R usa yayn landplanlarn karlatrdm vebirbir lerini tutmuyor. Acaba, b u g n , siz,g e r e k durumunu g s t e r e n birfotogrametrik al ma yapt n z m? Buna ok ihtiyacmzvar.ikincisi , oynayan biryapy -uveyahut da bu ekilde oynayan biryapy - a t lak lar meydana geldiiiin, ok hakl olarak dediniz k i ,stabilhale getirdikten sonra st rtsyle i lgileneceiz. Fakat, imdiki hazrl k tan anl yorum ki ,st r t s ndek i zamanla dolmalar kald rmaksuretiyle, yine kagir kat zamanladonacakbir malzemeyle stnn yalt mn, akntlarngidermeye al yorsunuz. Fakat,buyapt n z sondajtemeller,yanibir trbeton k a z p a k m a k suretiyletemeli bellibirseviyeyekadar rijit hale getirdiiniz zaman bile,buyap n n stabilitesi, garantisini imdiden pe in olarakkabuletmek ok zor . Bu bakmdan, bencebunun ilerideyine oynayabi lecei ih t imal in i dnerek , ayn elastikiyettebirr tyle korumak daha doru dei l miydidiyed n y o r u m . Hatta onun iin beng e e n sene bir n e r i d e de bu lunm u tum . Y an i , k sacas unu s y lyo rum: Mevcut yap n n s tne kagir bir rt sistemi, tulasn kaldr p ta koyarsnz, ta kaldr p tula koyarsnz,horasan koyars n z falanama, neolursaolsun, yapyla kompaktolan, btnleen har la balayc b i r r t sistemiy a p a r s a n zve buileridemutasavverbir end i e deolsa,oynarsa str ty yine oynat r . Onun iinonun s t n e birtencere k a p a gibi , akn t lar n , r tenler in i veperspektifini bozmayan, kitle etkisini kesinliklebozmayan,kendi iinde rijikfakat binaya yapmam b i r r t sistemiylekap la r s an z , daha doru olurdiye d nyordum vebunaaitner i l e r imive bir debunun mimar iy i e tk i lemeyecein i de kan t lam t m.Ama

g r y o r u m k isizyine klasik b i r yn teme s apm s n z . Bu birkabul meselesivemuhakkak k i ,benim gibi dtan deil, yapy o k iyi inceled iiniz iinbuy ne get i in iz i kabul ediyorum. nallah yanlrz.T e e k k r ediyorum.

2 0 7


6/26

V e h b i K O U - i m d i , Hocama t e e k k r ederim. Biz, mahallinde yapm o lduumuz imala t l a r n hem en hemen hepsini,KazakistanDevletindebulunan ve bu ile ilgili ens t i tnn bakan ve teknik e lemanla r ve mimar lar nn da kesin grn a ld k tan sonra bu ileri yapyoruz. Yani, yaplan projelerimizin uygulamas u ekilde oluyor: Bizimburadakendi yetkil i lerimiz ve stanbul Teknik nivers i tes inin kymet l i profesr ler ide dahi l , haz r lam olduu projeler i , annda gtrp orada uygu lamyoruz . Zaten m s a a d e etmiyorlar. Onlarn ilgilileri inceliyor tekrar, uygun g r p tasdik ed iyr iseler biz de uygulamaya ge iyoruz . Onun haricinde...Yoksa bizim de daha gzel dnceler imiz var , daha iyi eyleryapmakistiyoruz.Mesela o terasta... imdi bizorada, ikimetreye yakn dolguyutemizliyoruz. Asl nda, bu dolgu o zaman yap lmas , sadecesuyun geimsizl iinden dolay , baka hibir ey yok. Ama bunun ne kadar yk ge t i r ece in i dnememi le r . Bu okadar biryk ge t i rmi k i , bugn duvarlar ak lnden , hem enine, hem boyuna kayma yapm t r . Ancak o takviyeylebiz o iidurdurmaya al yoruz. O terastemizlendiktensonra, biz ilk yapld ekli, orijinal eklineyse, tecri-t i de o eki lde yapacaz . Bu konuda da Kazakistan yetkil i leriyle gr bir l iine varmz, projelerimize ayneki lde uygunlukvererektasdik etmi lerdi r .

Temel durumuna gelince, ben ifademde, u tarz kul landm: Temeli yoktur diye. G e r e k t e n temeliyokturbunun. nk , yap y mahallinde ok yakn inceledim ve temellerini kazdrdm, ikimetreyekadar inildi. Bu yap yap l rken , temelku l l an lmam , aynen dz, nas lorganik bir madde kaz nd k tan sonra bahe duvar nn nas l imalat na giriyorsak,bunun temelinde de ayn sistem yap lm ,temel ku l l an lmam .Temel kullanlmad iin de, zaten yklerden dolay farkl oturmalar meydana gelmi . imdi biz onu... G e r i bizden n c e b a z uygulamalaryap lm t r temeli salamak iin , ama yeteriderecede olmam t r . imdi , b izim yapmo l d u u m u z uygulama, d n y a d a uygulanan bu sistemler, Trkiye 'de i lkdefa uygulanyor . O sistemi bizoradauyguluyoruz. Y a n i , b i n a n n santimetrekareyegelen y k n , tamamen o . . . t abakas ndan a l p , 15 metre derinlikte bulunan sert ak l t abakas na iletmekistiyoruz. Bunu eer baarabi l i r sek, bu binada herhangi bir de-formasyon meydanagelmez ileride.

Kaldki,bina yle birhale gelmi ki bu farkl oturmalardan dolay , payandalarla duvar lar tutmaya alt k . imdi o payandalar da cevapvermiyor. Ayr ye ten , yan ndak i b i r iken su la r n tahliyesi iin , baz abalarsarf edilmi ise de, pek teknie uygun deil . imdi biz onlarn projelerini hazrladk, yeniden, ve t a e ron firmamz da gerekten bu olayn zer inde ok cidd bi r eki lde al maktadr . O da en iyi tekniklerle bu ii bitirmeye uramaktad r . Su tahliyesidurumunu, direnaj durumlar n da son tekniklere gre a r a t r yoruz . Hattayur t d nda da ara t rmalar yap l yor . Yani , dr t ba mamur ekilde yapp, bu klliyeyi teslim etmek istiyoruz. Amacmz budur.Prof.Dr.Orhan Cezmi TUNCER- Efendim, terminolojik olaraktemeli yoktur demek, insan rktyor . Temeli vard r . Am a, 1metredir, 1,5 metredir, falandr filandr o ayr.Temeli yokturderken, ben beyefendinin szn yle anl yorum: O yap yap l rken, temeli ta gibikaya gibi salamd , onun iinfazla derineinmeye gerek yok tu . Bak n yine, bu krslerde. Vakf Haf tas nda size r n e k v e r m i t i m . SivasKeykavus Iz-zet'in i fahanes ini hat r lars nz , byk koskoca bir bina Hemen Hemen Anadolu Seluklu Devlet inin (1220)en byk yap lar ndan bi r idi r .Temeli 120 santimdir, sylemi t im. Ayn kentte, Sivas'ta G k Medresenin batcephesinde, 3,5 metre derine indim, su kt ve hl temel vard .Demek k i ,zeminemniyetgerilmesisigma=K:F'i, bizimkiler o k iy i bil iyor,nerede nasl uygula yac an ok iyi bil iyor. Birkerebunu bilmemiz lazm. Bug v e n ikendimizde duymamz l az m. Bak n rne i gs te r iyorum, ayn kentten r n e k veriyorum. Temeli yoktur laf , bizi rktyor.kincisi , bu yap 300-400senedurdu,sulama bahanesiyle oralara kanal anca, biz onu salkszhalegetirdik, evresini, temelini, temeli yokturdenecek kadar, o k s a l a m , rijit, skm, akln stne 15 metrelik fevkalade, kaya, ksk seviyesinde,derecesinde,stabilitesinde bir or tam bizbozduk. K i m b o z m u ,Ruslarb o z m u . Ondansonra da temel al malar yapm lar takviye e d e c e i z diye, bilerek bir daha bozmular . Ge e n sene de vurguladm, ne kadar bu yap ya mdaha le e tmi l e r s e , ka r m l a r s a , bilerek, sistemli bir ekildeo kadar da bozmu la r . Bunlarbelgeleriyle ak.imdi , tabi i bu bozgunun a r k a s n d a n , Kazakistan saolsun, bu ruhan l ider ler ini ,hakikaten slm dnyas i in byk felsefe t a yan , temelinioturtan,HazretiMuhammed'densonra belki de ikinciMuhammeddiye l im, bu yap y yapm . imdi Kazakistan, aa yukan son 100 yldr siyas askeri rejimlerin alt nda. Restorasyon yapabilecek k l t re , teknolojiye sahip olsa,zaten bize bavurmazd k i . imd i , onun iin Kazakistanyetkilileri bizim bu nerilerimizi ok cidd bir ekilde inceliyor, dnyor , l yor , sonra da kararveriyor demek , banayine de yeterii gelmedi. n k , kendisiyoksun,bize b a v u ru y o r . D o a n Kuban bey yakndan ilgi

leniyor. Ben s izi e l i t i rmiyorum. imdi bi r yapy restore ederken, gvenilir bir sonucu eldeetmek iin aam a l a r n s t n d e , y k s e k sesle konuuyorum. S iz yan l yap yor sunuz falan diye s y l e m i y o r u m , beni yanlan lamayn , ama insan i indeyken bazan olaylar gremiyor d ndan dahakolay grnyor . Ben de yan labi l i r im, dnda olduum iin yanlabil ir im. Fakat, o yapyla yakndan da i lgilendim.T e e k k r ediyorum.

208


7/26

Vehbi K O U - Tab i k i , b i r insann da ayaklar olmazsa ayakta duramaz. imd i , benim h o c a m n , y a p n n temelinden kas t , ne dedi in i ben anlayamadm. Bizim inaat larda yapt mz hesaplarda, b t n gelenyk bir temelin ze r ine oturtmak iin, onun pabucu, genilii, uyu buyu olur. Bizim temelden kas t mzodur. Bu inaatn alt nda v/le bir ey yok. Fotoraflar var. i m d i y l e : T o p r a a giren derinlik, 1metre civar nda b i r der in l ie inmi ;^ama, yani temeltakviyesiekl inde b i rtemel deil , dz. Bizimtemeli yokdemekten kastmzbudur.P r o f . D r . r c n B A R I T A - Efendim, bu eser biz im i in ok nemli . Trk sanat nda b i r saplant vardr . Biz , Seluklu , Beyl ik ler ve Osmanl sanat n birbirine ba la rken , b i r grup Iran etkisinden, birgrup M oo lis t i las ndan sz ederiz. B u eserde kullanlan malzeme, biryerde biz im Trk ini sanat n n bazn o lu turur .Onun iin, ben bir-iki e y s o r a c a m ,size.Bir inc i s i , s s l eme malzemesi i inde , gs te rmi o lduunuz d ikd r tgen in i l e r in a rka la r n ev i rmekimknnz o ldu mu, onlar resimledinizherhalde; arkalar yivli mi bunlar n? O in i ler in ,yani dikdr tgen in i lerin arkas nda baz kmalar ve bazoyuklar grdnz m? Yani , f iksedebilmek iin inileriduvara, duvara gireceiyerdeby le yuvarlakkabaralar g r d n z m ?kincisiduvar yzeyler inde tula aras na , byle in in inboyutunda veya dikdr tgen in i boyutunda brak lm y iv ler grdnz m? imdi yle , sizin sr l tula dediiniz eylerin ou ini nk, ona gelmeye, birb a l a m a kurmaya al yorum Konya'dakieserlerle de onun iin soruyorum bu sorular .ncs de , bu dedi in iz malzemede,yavru az pembe yans ra sar tula da grdnz m? Duvarrgs nde bun la r n yan yana kul lan ld n da grdnz m? ini de bu ok nemli b i r ey .Efendim bunlar bilgialmak iin soruyoruz.Vehbi K O U - Sizin bu sorularnza, bizim Restorasyon Mdrmz Yksek Mimar Ref ik Bey ' in cevap vermesini istiyorum; n k ,daha n c e d e n raspa i lemlerini yapt .Refik Y K S E K - n c e Orhan Bey' in sorusuna cevap vermek istiyorum. kitane soru sordu, cevapa l a m a d zannedersem. B irtanesi, fotogrametrik g r n t l e r d e n bahsettiniz,slaytlar hzl getii iin farkedil-medi, b tn r leve le r in t amam Kazakistan ve Trkiye 'de yap larak . . . fotogrametrik halde yap lm t r . Yani ,g e e n senesizinburada k o n u m a n z d a n sonra yap lm t r , ta fnam.kincisi,temel konusuna ben tekrar geliyorum.Temel, bizim anladmzanlamdatemel dei l . Biryanl l k var, s izi aydnlatmak istiyorum bu konuda,kaynak eks ik l i inden olacak sanyorum. Yap yap ld k tan b i ryzyl sonra oturmaya b a l a m , yani yap yap l rken zaten hata l yap lm . Temels iz l i i bur ada nd r . 1952 -1956 y l lar aras nda Ruslar bir temel kazmas yapm la r . Bugn a t mzda g rdmz , t a , on la r n ze l likle g a n dedikleri all balaycl bir temel yap lm . Bu da yetmiyor bunun i in . Yani , gerekte , b i r temelsistemi yok, b iz im anlad mz manada, bu yapy ta yabi lecek zel l ik te . Ama dedi in iz konu dorudur , yap son yzyldaki, zellikle sulama kanal lar n n gemes iy le , evreye etkisiyle ok byk su hareketleri o lmu , buda ok etkilemitir . in i l e r e geleyim. ini ler , geneorada ok h z l ge ince an la l amam t r . in i l e r , bugn g rdnz ,elimizde orij inal ini ok fazla yok. Orijinal inilerin arkasnda yivveya on a benzer ey le r g r lmemi t i r . A ncak, o inilerin ok farkltekniklerde olduunu syleyebi l i r im size;yani, yerine konma teknii deil de yaplteknik ler i konusunda. zellikle s r l tula deil de, ierideki grdmz, sizin de bahset t i in iz panolar, g bekleri olan iniler , onlar k in vuru tekni iy le yap lmhr efendim. O teknii u anda, bizburada,Kazakista n veya zbek i s t an ' da bunun zel bir eyi yok, bilmiyorlar . Bizburada a ra t rma yap yo ruz . un u s y leyey im X IX , X X . yzy l n ba na ge ld i imizde , buradagene ok hzl getiimiz iin sylyorum, bina 1864 yang n ndan sonra ok byk tahribat grd i in , yapn n yzde 60-70 inisi ve d kaplamas kaybolmu . Yani bu grdkler imizin ou restorasyondur.Onun iin, orijinal malzeme fazla va r diyemiyorum. n k , 1864'ten bu yana 10 kez, 20 kez restore edilmitir , kaytlarda var. Yani hangi d n e m d ene oldu bilinmiyor. Bir de u var Yap oturmaya ba lad andan itibaren, iduvarlar, koridorlardaeklemeleryap lmaya ba lanm , b i r t ak m merdiven mekn la r kapa t lm ; yani hep bunlar dolgu halinde. Bu yzdenyapnn salkl analizi bug n yap lam yor . Yap lm lar var ama, b izzaten r as pay bu ama la yap t k , dolgu vemalzeme fark lar n grmek i in yapt k . u anda yap ya dokunmuyoruz zaten. at laklar ve dolgular grdkefendim. Bundansonra karar mz vereceiz .T e e k k r ederim.Prof.Dr.Fahrettin K I R Z I O G L U - A rz edece im, n i in Yese'ye Trk i s t an denmi ? Bunu, benim ya

m d a olanlar biliyorlar da, genler iin sylyorum. Biz nasl istanbul'daki en byk kl l iyeye, Eyp Sultandiyoruz, bir de hazretleridiyoruz. BuradakiSultan manevi sul tandr . Ahmet YeseviHazretlerine de ah Trkistan denmi , l i tera trmzde. ah Trkis tan ' n ahn kald rm lar , Trkis tan ismi buradan geliyor. BykTrkis tan ' n ruhunu tekil ettii iinburadangeliyor.209


8/26

kincisi, inilermeselesinde,memleketimizi byk felakete u r a t a n Timur'unAnkara S a v a n d a n sonra , T imur buradan birok Trkmenler i gtrd, Osmanl la r n kuvve t ini krmak i in . ini amurla r n da ,ha mur la r n d iye l im , nk baba yapar, ou l sular - g n g r m e z yerlerde kalyor- torunu y a p a r m . nesilge e c e k k i in i a t l a ma s n . Be n , Mehmet Onder'denduydum, Mzele r Umum Mdrnde n . Me vl na 'n n t r besinin bildiiniz o yeil inilerini, italya'dangetirtiyorlar olmuyor, a t l yor gne ten, nk yakn olmas la z m . Neyse onu bu lmu la r , Bursa'daki Ye i l Trbe n in de , ya pa ma dk beceremedik, m e e r dedelerimiz biliyor la rm b iz im ya pa ma ya c a mz , oraya haz r ini le r i gmmle r . ini amurla r n gtrm ve us ta la r nda beraber g t r m t r Bursa'dan. Onun iin Yesevi'nin trbes inin ini le r i yap l rken, biz im Bursa l ustalaralmtr . Belki de bizim Bursa'dangiden develerle g t r m l e r , manda gnle r i ie r is inde gtrmle r iniha mur la r n ; k i ,biliyorsunuzkavlendenonlar. yle bir eyi de ha t r la tmak istedim.Bekir A P A Y D I N - 1 9 9 2 , yani geen y lekim s o n l a r n d a , eseriyerinde gi t t ik , inceledik b ir grupla veyaplacak ileri bir kapsam listesi e k l inde dz e n le d ik . Ta ra f mda n bizzat haz r lanm bir sz lemeyle de i iVakf naa t Genel M d r l n e verdik. I ,ufakgecikme,bilhassa bu jet grout ko lon la r denen kazklar konusundabirazgecikme d nda normal gidiyor.Evvela, S a y n H o c a m n s o r d u u b u temelkonusunu hakikaten a kl a kavutura l m. Efendim zemin,l s denilen, Orta Anadolu'da ok yaygn bir teekkldr bu, rzgr la ta nan eolien bir zeltidir , 7metre ka da r zemin sonda j la r yapt k tekrar. Rus la r n pe k ok dkma n va r hakikaten, her konuda raporlar, d o k manlar haz r lam la r , a r ivde var . Bunla r n bir ksm te rcme edi ldi , kul lan ld . Ayrca kendimiz de sondajya p t k . Ye d i metre, ls denilen bu zemin gidiyor . Yani , hocam m s t e r i h olsun, bundan sonra akl skyerlemi , ak lyedi metreden sonra geliyor. Onun iin kazkyahut bu kolonu a k a r k e n , yedi metreyi bir defage me miz la z m . Te knolo j i ba k mnda n da , b i r o kadar da aadaki salam zemine girilmesi gerekli. Onuni in. Sayn Genel M d r m z 1 5 metrediyea n la t t , yani eskiden, sakn yanl anla lmasn, ak l n s tndeoturuyordu da sonradan yumuad , yle bir ey anla lmasn. Ls zemindir. Be n me ra k n gidermek iin, hoc a m tatmin i in bir ey syleyeceim, rivayet olarak bana anla t t Ens t i t Mdr. Vaktiyle -temel yok diyebir ey denemez- kaz lm , temel hendekleri tulalar ezilmi ve iyice slatlm, hamurhaline getirilmi. Kuruduktansonra ta la m de ta . Bu zemin s tne diye l im ki ikimetre tabandan balatlm, yukarda inceltilmi.Y a n i , hakikaten temel yo k denemez de , oturmay nlemek i in Ruslar, a l t na vaktiyle temelyapmaya alm la r . O da muvaffak o lma m . Ama , Sa y n Hocam ok hakl , hakikaten zemindeki o t u r m a n n sebeplerinden bir tanesi yera l t suyu seviyesinin ykse lme s i . Bunu, Kazaklar, daha d o r u s u Ruslar grd iin de bizoradayken, daha g e e n sene, yera l t suyu a k m n , g e l i y n n d e , m e m b a y n n d e kuyular a ma ya ba la m la rd . Ben oradayken bir kuyu da a lm t , yanl ha t damyorsum 30 metrederinliktesondaj kuyular ve

saniyede 10 l i t renin s tnde su kar yordu, pombajtesti yap l yordu ben oradayken. Yani onla r n gayesi u:Biz eer ge l i istikametinde birhendek yaparsak, artk yeraltsuyu t rbe n in a l t na gelmez, dolaysyla stabilize salanr. Bu arz bir zm gibigeldibize. Baa k lacak birkonu deil. Belki diyebilirsiniz, yazn ekilir,belkiorada sulama da yaplr, kn genegelirsular. Gvenli bir zm deil.Rus la r n z mle r inde n b i rtaneside, bu mini kaz k konusuydu. Biz bu mini kaznbirazdaha ilerisinegiderek, o k modem b ir sistem, je t grout sistemi, demin Sa y n Genel Mdrmz ok gze l anla t t la r , 15metredeliniyor, alttan itibaren o nozul la r grdnz , su- imento kar m bas la rak, bir nevizemin talatrl-yor . Yukar dan da i ten ve d tan yanak kirilerini anlatt Sayn Genel M d r m z , onlar yaplyor ve onlarbir ray profiliyleyahut ray demiriyleenine iki kir i balanyo r . By lece sistem b irnevi, de ta yera l t ndaki birb a k a sistemin zer inde ta nyor . Art k ina l lah bundansonraoturmalardurur.Rusla r n yapt lmlere gre de , hi durmam , oturmadevam e tmi gi tmi . i m d i bunu sy le d ik te n sonra benim asl istediim u: Sayn Genel M d r m z e t e e k k r ediyorum,birnevi i in ereves ini anla t t .Bundansonra,bilhassarica ediyorum, birkakere zer ine gi t t ikbunun. Vakfinaata da yaz yazdk, derli toplu bir teknikkonferansveya birteknik ta r t ma ya mutlaka ihtiyacmz var. Nezaman bunu Vakflar Genel M d r l m z Organizeederse... Biz , Babakanlk olarak bu kadar ileriye gidemiyoruz. S a y n N a m k K e m l Bey'e de ben rica e t t im , onlar da Biz organize edemeyiz dediler. Davetiyele r inin bas lmas , salon bura s olur, baka bir yer olur... Mutlaka,bilhassa bu iin, meselatemelde kullanlanbu sistem ar t k dnyada yay l yor , mesela ta lya 'da ok yaygn. Yani mini kaz n en ileri aamas . Bunla r niyice anlatlmas lazm.Ondan sonra,mesela duvar la r n yesar i lemesi , yani d z l e m d e n k a m a s , d z e y d e n ,yataydan, bunlarbelki ieriden bir sistemle... Ama, yapnn es te t iine dokunmayacak eki lde takviyesigerekir. Tar t maya deer bir konudur. Gerek estetik b a k m d a n , gerekstatik ba k mda n , he r ba k mda n ta r t ma l y z . Ondansonrakidetayl ar sizbizdeno kdaha iyibiliyorsunuz. Benim btn is tediim, buteknikkonfe ra ns n tertiplenmesidir.T e e k k r ederim.Ayhan D R R O L U - Efendim, k y a m e t e kadar kalacak olan Selimiye ve S le yma niye 'n in temelmima r i prensibi, temelinde uygula nm olan m i m a r prensipleri, b u g n acabatatbikedilebiliyor mu? Bu bir.

2 1 0


9/26

ikincisi, Rahmetli Adnan Menderes Bab akan ken , S l eym an yen in temellerinin Hal i 'e kadar indiril-mediginden, Hali ' in temizlenmesiveyenilenmesi babnda yap lan dinamit atlmlar, Allah'tan okksabirm d d e t sonra du rdu ru lmu ; yoksa, S leyman iye 'n in temeli gidiyordu. Tabi , kid n y a d a g r d n z , Cata-nia'dan gelen hocamz yle yle tekniklervar... Acaba, ubizim tekn ik bilinip tatbik edilebiliyormu? n c s , efendim, Rahmetli Feridun Nafiz Hocamz , bana alayarak Kubbe-i Hazra 'n nsadece 4-5in is i dmken, devlet tarafndan Hakki zzet'e verilen bir emirle, b tn kubbes k l m ,yerine yenileriyapl p taklacakderken, pat r pa t rhepsi dk lm t r . Feridun Nafiz Hocamzn bana gsterd i io ilk ini mstahzarn n , bugn de ayn biimde Kazakistan'daeskiustalar taraf ndan yap lab i ld i in i duymutum. Geen se-

neki kongrede, yerl ieleman kullanlsn demit im. Allah Raz Olsun, Mehmet n d e r H o c a m z b u r a d a y d , ogn beni teyit ettiler,evetdediler, yerli ii, yerlimalzeme kullanlmaldediler.Acaba b u g n Kazakistan'da, hakikaten atalardan intikaleden, bukonuyu bilen veyapan, uygulayanvar mdr?D r d n c s b t n okullara, btn Trk millet lerinin kltr dersleri zel olarak koydurulmal d r .Ben,Sayn Kksal Toptan ' n . Sayn Trkn Akyol 'un bulunduu b i r genel kongrede, Allah'a ok kr geirdiimkazadan sonra Trafik Kanunumuzun 125.maddesineekolarak getirdiimiz trafik derslerini koydurabildik. Ohalde, o k ricaediyorum sayn ei t imci lerden , OktayAslanapa Hocamzn k i tab okutulur lisede, fakat maalesef sene sonu geldii zaman, ancak Trk sana t son b lmded i r , okutulmaz. o k rica ediyorum, u m u m olarak Trk kltr ile lgiliderslerderhalokullara koydurulmaldr.SagdunO t u r u m B a k a n - Efendim, Hoca Ahmet Yesev leilgili buoturumu m s a a d e ederseniz kapa t yo -rurp . Sayn Hocamza ok teekkr ediyorum.

/

Plan I : Arka cephe rlve projesi.

211


10/26

L Z Z ICZ Z or

1 '*

r _ _ r w J

U J

O. 2 ;Zemin ka t pkn.

t.

Plan3:Zemin kat plan.2 1 2


11/26

^ t f i H i fa kU llUmrtut

M H 1 I M .

1

V M M I * ? ' 'Tut iA-

['1^1J L1 >L l O U M M


12/26

DIMu* inM niBf

l U I MC*

l njJK

T l V * l H H t M M 1 U

4HOC 1 t aJ n cephe kesil ve an dolgusu.

r H M *2

lAen cnhM

s

Plan 6: Jet-Grout kolonkesiti.

s

214


13/26

Res. 1: surlan gsteren trbemaketi.

Res.2: Arka Cephe grn.

2 1 5


14/26

Res. 3: Dcephekble taraf k e grn.Res. 4: D kblecephesi.

2 1 6


15/26

Res. 5: Portal cephesi.Res. 6: atdan grn.


16/26

Res. 7:Kabirodas kubbesi andan grn.Res. 9: Payandalar veke detay.

Res. 8: Anakubbegvdesinde srl tula panolarRes. JO: Ke detay.

M

^ ^ ^ ^

2 1 8


17/26

Ik r 1-1Res. II: D cepheke detay. P A 1 k

12: Yancephesrl tulakaplama detaylar.I*

Res. 13: Anakubbe kasnak inileri.

2 1 9


18/26

amtrW

Res. 14: Orijinal ini detay. Res. 15: Orijinal ini deiav.

fi 9

Re.f.16: Srl tula ve orijinal ini kua.

220


19/26

M .

S

/ej. 7 7 ;Mescit de n l mihrab.221


20/26

Res. 18:Mescittemukamashcephe. Res. 19:Giri oymah-kakmah cmle kaps ().Res. 20:Bronzkazan.

Res. 21:Kahirodas oymah-kakmah kap detay. Res.22: Kahirodas kuhhesiorijinal ini detay.

222


21/26

Res. 23:Kahirodas oyma l-kakmal kap.


22/26

Res. 24:Kahir odas giri sahanl.


23/26

Res. 26: Eski Trkism gsteren gravr alvus.


24/26

r

r

^

4 :^


25/26

Res.28:KuzeyCephesi stdetay.Res.29: Giri^porKd. Res. M):Ih eyvan atlak detay.

I I2 2 7


26/26

Res. 31: /skele desteklen.

Iff

Documents

Hoca Ahmet Yesevi