Học Tốt Ngữ Văn 8 - Tập 1

häc tèt ng÷ v¨n 8(tËp mét)

1

2

ph¹m tuÊn anh - nguyÔn hu©n bïi thÞ thanh l¬ng

häc tèt ng÷ v¨n 8(tËp mét)

nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc quèc gia TP. hå chÝ minh

3

4

lêi nãi ®ÇuThùc hiÖn ch¬ng tr×nh Trung häc c¬ së (ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh

sè 03/Q§-BGD&§T ngµy 24/1/2002 cña Bé trëng Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o), m«n Ng÷ v¨n ®îc triÓn khai d¹y häc theo nguyªn t¾c tÝch hîp (v¨n häc, tiÕng ViÖt vµ lµm v¨n), ph¸t huy tÝnh chñ ®éng tÝch cùc cña häc sinh.

Nh»m gióp çc em häc sinh cã thªm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó t¨ng cêng kh¶ n¨ng tù häc, chóng t«i biªn so¹n bé s¸ch Häc tèt Ng÷ v¨n Trung häc c¬ së. Theo ®ã, cuèn Häc tèt Ng÷ v¨n 8 – tËp mét sÏ ®îc tr×nh bµy theo thø tù tÝch hîp çc ph©n m«n:

- V¨n- TiÕng ViÖt- Lµm v¨n Çch tæ chøc mçi bµi trong cuèn s¸ch sÏ gåm hai phÇn chÝnh:

I. KiÕn thøc c¬ b¶nII. RÌn luyÖn kÜ n¨ng

Néi dung phÇn KiÕn thøc c¬ b¶n víi nhiÖm vô bæ trî, cñng cè vµ kh¾c s©u kiÕn thøc sÏ gióp häc sinh tiÕp cËn víi nh÷ng vÊn ®Ò thÓ lo¹i, giíi thiÖu nh÷ng ®iÒu næi bËt vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm (víi phÇn v¨n); cung cÊp vµ nhÊn m¹nh mét sè kh¸i niÖm, yªu cÇu cÇn thiÕt mµ häc sinh cÇn n¾m ®Ó cã thÓ vËn dông ®-îc khi thùc hµnh.

Néi dung phÇn RÌn luyÖn kÜ n¨ng ®a ra mét sè híng dÉn vÒ thao t¸c thùc hµnh kiÕn thøc (ch¼ng h¹n: tËp tãm t¾t mét v¨n b¶n, tËp ®äc mét v¨n b¶n theo ®Æc trng thÓ lo¹i; thùc hµnh liªn kÕt trong v¨n b¶n; t¹o lËp v¨n b¶n; ph©n tÝch ®Ò, lËp dµn ý vµ luyÖn tËp çch lµm bµi v¨n biÓu c¶m...). Mçi t×nh huèng thùc hµnh trong phÇn nµy ®Æt ra mét yªu cÇu häc sinh ph¶i th«ng hiÓu kiÕn thøc c¬ b¶n cña bµi häc; ngîc l¹i, qua c«ng viÖc thùc hµnh, kiÕn thøc lÝ thuyÕt còng cã thªm mét dÞp ®îc còng cè. V× thÕ, gi÷a lÝ thuyÕt vµ thùc hµnh cã mèi quan hÖ võa nh©n qu¶ võa t¬ng hç rÊt chÆt chÏ.

Ngoµi çc nhiÖm vô trªn, ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, néi dung cuèn s¸ch cßn híng tíi viÖc më réng vµ n©ng cao kiÕn thøc cho häc sinh. §iÒu nµy thÓ hiÖn qua çch tæ chøc kiÕn thøc trong tõng bµi, çch híng dÉn thùc hµnh còng nh giíi thiÖu çc vÝ dô, çc bµi viÕt tham kh¶o.

Cuèn s¸ch ch¾c sÏ cßn nh÷ng khiÕm khuyÕt. Chóng t«i rÊt mong nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp ®Ó cã thÓ n©ng cao chÊt lîng trong nh÷ng lÇn in sau.

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.

nhãm biªn so¹n

5

bµi 1t«i ®i häc

(Thanh TÞnh)

I. KiÕn thøc c¬ b¶n

1. VÒ t¸c gi¶:Nhµ th¬ Thanh TÞnh (1911-1988) quª ë ngo¹i « thµnh phè HuÕ, tªn khai

sinh lµ TrÇn V¨n Ninh, lªn 6 tuæi ®îc ®æi lµ TrÇn Thanh TÞnh. Thanh TÞnh häc tiÓu häc vµ trung häc ë HuÕ, tõ n¨m 1933 b¾t ®Çu ®i lµm nghÒ híng dÉn viªn du lÞch råi vµo nghÒ d¹y häc. §©y còng lµ thêi gian «ng b¾t ®Çu s¸ng t¸c v¨n ch¬ng.

Trong sù nghiÖp s¸ng t¸c cña m×nh, Thanh TÞnh ®· cã nh÷ng ®ãng gãp trªn nhiÒu lÜnh vùc: truyÖn ng¾n, truyÖn dµi, th¬, ca dao, bót kÝ v¨n häc,... song cã lÏ thµnh c«ng h¬n c¶ lµ truyÖn ng¾n vµ th¬.

2. VÒ t¸c phÈm:a) §äc toµn bé truyÖn ng¾n, nh÷ng kÜ niÖm vÒ buæi tùu trêng ®Çu tiªn

®îc nhµ v¨n diÔn t¶ theo tr×nh tù:- Tõ hiÖn t¹i nhí vÒ qu¸ khø: tiÕt trêi cuèi thu, h×nh ¶nh çc em nhá ®Õn

trêng gîi cho nh©n vËt “t«i” nhí l¹i.- Dßng håi tëng cña nh©n vËt “t«i” trë vÒ con ®êng cïng mÑ tíi trëng.- C¶m gi¸c cña nh©n vËt “t«i” khi nh×n thÊy ng«i trêng ngµy khai gi¶ng,

khi nh×n çc b¹n, lóc nghe gäi tªn m×nh vµo líp.- T©m tr¹ng håi hép cña nh©n vËt “t«i” lóc ngåi vµo chç cña m×nh trong

giê häc ®Çu tiªn.b) Nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt chøng tá t©m tr¹ng håi hép, c¶m gi¸c bì ngì

cña nh©n vËt “t«i” khi cïng mÑ ®i trªn ®êng tíi trêng, khi nghe gäi tªn vµ ph¶i rêi bµn tay mÑ cïng çc b¹n ®i vµo líp, khi ngåi trong líp ®ãn giê häc ®Çu tiªn:

- Con ®êng, c¶nh vËt trªn ®êng vèn rÊt quen nhng lÇn nµy tù nhiªn thÊy l¹, nh©n vËt “t«i” c¶m thÊy cã sù thay ®æi lín trong lßng m×nh.

- Nh©n vËt “t«i” c¶m thÊy trang träng vµ ®øng ®¾n trong chiÕc ¸o v¶i dï ®en dµi, cïng mÊy quyÓn vë míi trªn tay.

- CÈn thËn, n©ng niu mÊy quyÓn vë, lóng tóng muèn thö søc nªn xin mÑ ®îc cÇm c¶ bót, thíc nh çc b¹n kh¸c.

- Ng¹c nhiªn thÊy s©n trêng h«m nay dµy ®Æc c¶ ngêi, ai còng ¨n mÆc s¹ch sÏ, g¬ng mÆt t¬i vui vµ s¸ng sña.

- Ng«i trêng võa xinh x¾n võa oai nghiªm kh¸c thêng. Nh©n vËt “t«i” c¶m thÊy m×nh bÐ nhá, do ®ã lo sî vÈn v¬.

- GiËt m×nh vµ lóng tóng khi nghe gäi ®Õn tªn m×nh.

6

- Cµng c¶m thÊy sî khi s¾p ph¶i rêi bµn tay dÞu dµng cña mÑ. - Nghe nh÷ng tiÕng khãc cña b¹n, c¶m thÊy bíc vµo thÕ giíi kh¸c, xa l¹.- Võa ngì ngµng, võa tù tin khi bíc vµo giê häc ®Çu tiªn.c) C¶m nhËn vÒ th¸i ®é, cö chØ cña nh÷ng ngêi lín ®èi víi çc em bÐ lÇn

®Çu ®i häc:- ¤ng ®èc lµ mét ngêi l·nh ®¹o nhµ trêng rÊt hiÒn tõ, nh©n ¸i.- ThÇy gi¸o trÎ niÒm në, t¬i cêi ®ãn nhËn häc sinh líp míi.- Çc bËc phô huynh ®Òu chuÈn bÞ chu ®¸o cho con em m×nh trong buæi

tùu trêng ®Çu tiªn, ®Òu tr©n träng dù buæi khai gi¶ng vµ håi hép cïng çc em.

Th¸i ®é, cö chØ cña nh÷ng ngêi lín ®èi víi çc em bÐ trong lÇn ®Çu ®i häc tá ra rÊt cã tr¸ch nhiÖm, t¹o ra Ên tîng tèt ®Ñp trong çc em ngay tõ bæi ®Çu tiªn ®Õn trêng.

d) §Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt thÓ hiÖn trong truyÖn ng¾n:- TruyÖn ®îc cÊu t¹o theo dßng håi tëng, m¹ch truyÖn ph¸t triÓn theo tr×nh

tù thêi gian vµ c¶m nghÜ ch©n thµnh cña nh©n vËt “t«i”.- Trong truyÖn, cã sù phèi hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a çc ph¬ng thøc kÓ vµ

t¶. §iÒu ®ã gióp cho c¶m xóc, t©m tr¹ng cña nh©n vËt ®îc thÓ hiÖn mét çch tù nhiªn, hîp lÝ.

Søc cuèn hót cña t¸c phÈm ®îc t¹o nªn tõ:- T×nh huèng truyÖn.- ý nghÜ ng©y th¬ cña nh©n vËt “t«i”.- H×nh ¶nh thiªn nhiªn, ng«i trêng vµ nh÷ng nh©n vËt kh¸c qua lêi kÓ cña

nh©n vËt “t«i”.

II - rÌn LuyÖn kÜ n¨ng

1. Tãm t¾t:- T«i ®i häc ®îc bè côc theo dßng håi tëng cña nh©n vËt "t«i" vÒ nh÷ng kØ

niÖm buæi tùu trêng. §ã lµ c¶m gi¸c n¸o nøc, håi hép, ngì ngµng víi con ®êng, bé quÇn ¸o, quyÓn vë míi, víi s©n trêng, víi çc b¹n; c¶m gi¸c võa xa l¹ võa gÇn gòi víi mäi vËt, võa ngì ngµng võa tù tin vµ võa nghiªm trang võa xóc ®éng bíc vµo giê häc ®Çu tiªn.

2. Çch ®äc:V¨n b¶n T«i ®i häc lµ mét v¨n b¶n biÓu c¶m xen tù sù, thuéc thÓ lo¹i

truyÖn ng¾n nhng søc hÊp dÉn cña nã kh«ng thÓ hiÖn qua çc sù kiÖn, xung ®ét næi bËt. Ngêi ®äc së dÜ c¶m nhËn ®îc çi d vÞ ngät ngµo, man m¸c trong t©m tr¹ng cña mét cËu bÐ ngµy ®Çu tiªn ®Õn trêng lµ nhê ngßi bót tr÷ t×nh, giµu chÊt th¬ cña t¸c gi¶. V× vËy, khi ®äc, cÇn chó ý:

Theo dßng håi tëng cña nh©n vËt, nh÷ng c¶m xóc, t©m tr¹ng cña cËu bÐ

7

®îc diÔn t¶ rÊt sinh ®éng: sù håi hép, b¨n kho¨n lo l¾ng, thËm chÝ cã c¶ tiÕng khãc, ®«i chót tiÕc nuèi vÈn v¬, võa n¸o nøc võa bì ngì,...

§äc bµi v¨n b»ng giäng ®iÖu nhÑ nhµng, trÇm l¾ng, chó ý nh÷ng ®o¹n diÔn t¶ çc t©m tr¹ng kh¸c nhau: khi th× h¸o høc, khi th× håi hép, lóc lo ©u cña cËu bÐ còng nh cña çc b¹n nhá. Nh÷ng c©u ®èi tho¹i cña "«ng ®èc" cÇn ®äc chËm r·i, khoan thai, thÓ hiÖn sù ©n cÇn, niÒm në cña nh÷ng ngêi lín khi ®ãn çc em vµo trêng.

CÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷

I. kiÕn thøc c¬ b¶n

1. NghÜa cña tõ lµ g×?- NghÜa cña tõ lµ néi dung (sù vËt, tÝnh chÊt, ho¹t ®éng, quan hÖ, …) mµ

tõ biÓu thÞ.VÝ dô: + nao nóng: lung lay, kh«ng v÷ng lßng tin ë m×nh n÷a + l¶ lít: mÒm m¹i, uyÓn chuyÓn víi vÎ yÕu ít - Mçi tõ ®Òu mang nghÜa, chóng ta cã hiÓu ®îc nghÜa cña tõ th× khi nãi,

khi viÕt míi diÔn ®¹t ®óng t tëng, t×nh c¶m cña m×nh.2. ThÕ nµo lµ cÊp ®é kh¸i qu¸t nghÜa cña tõ ng÷ Víi s¬ ®å sau:

Ta cã thÓ thÊy, nghÜa cña tõ "hoa hång" kh¸i qu¸t h¬n nghÜa cña tõ "hoa hång nhung", v× nã bao trïm lªn çc tõ: hoa hång nhung, hoa hång vµng, hoa hång b¹ch, … NghÜa cña tõ "hoa" l¹i kh¸i qu¸t h¬n nghÜa cña tõ "hoa hång". §ã chÝnh lµ cÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ nghÜa.

VËy, sù kh¸i qu¸t cã møc ®é tõ nhá ®Õn lín nh vËy gi÷a çc tõ ng÷ gäi lµ cÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷.

3. Tõ nghÜa réng vµ tõ nghÜa hÑp

8

Hoa

Hoa nhµi Hoa lan Hoa hång Hoa sen

Hoa hång b¹ch

Hoa hång nhung

Hoa hång vµng

- Mét tõ ng÷ ®îc coi lµ cã nghÜa réng khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã bao gåm ph¹m vi nghÜa cña mét sè tõ ng÷ kh¸c.

VÝ dô: Tõ "ThÓ thao" cã nghÜa réng h¬n çc tõ: bãng ®¸, bãng chuyÒn, bãng ræ… song "bãng ®¸" l¹i cã nghÜa réng h¬n "bãng ®¸ trong nhµ".

+ Tõ "nghÒ nghiÖp" cã nghÜa réng h¬n çc tõ: b¸c sÜ, kü s, c«ng nh©n, l¸i xe, th ký, c«ng an, gi¸o viªn… song tõ "b¸c sÜ" l¹i cã nghÜa réng h¬n nghÜa cña: b¸c sÜ néi, b¸c sÜ ngo¹i…

- Mét tõ ng÷ ®îc coi lµ cã nghÜa hÑp khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã ®îc bao hµm trong ph¹m vi nghÜa cña mét tõ ng÷ kh¸c.

VÝ dô: + Héi ho¹, ©m nh¹c, v¨n häc, ®iªu kh¾c… ®îc bao hµm trong nghÜa cña tõ "nghÖ thuËt".

+ X¨ng, dÇu ho¶, ga, than, cñi… ®îc bao hµm trong ph¹m vi nghÜa cña tõ "nhiªn liÖu".

+ S¸o, nhÞ, ®µn bÇu, ®µn tranh, ®µn ghi ta… ®îc bao hµm trong ph¹m vi nghÜa cña tõ "nh¹c cô".

- Mét tõ ng÷ cã nghÜa réng ®èi víi tõ ng÷ nµy, ®ång thêi l¹i cã thÓ cã nghÜa hÑp víi tõ ng÷ kh¸c.

VÝ dô: + "Lóa" cã nghÜa réng h¬n çc tõ ng÷: lóa nÕp, lóa tÎ, lóa t¸m th¬m…+ Lóa l¹i cã nghÜa hÑp h¬n víi tõ "ngò cèc".

II. rÌn luyÖn kü n¨ng

1. T×m tõ ng÷ cã nghÜa réng bao hµm theo çc nhãm sau:a. Tr¾ng, vµng, xanh, ®á, tÝm, hång…b. Ç chÐp, ç r«, ç thu, ç nôc, ç chim…c. Bót, mùc, thíc kÎ, tÈy, com pa…Gîi ý: a. Mµu s¾c b. Çc. Dông cô häc tËp.2. T×m nh÷ng tõ cã nghÜa hÑp h¬n çc tõ ng÷ sau, råi biÓu hiÖn b»ng s¬

®å:a. NghÒ nghiÖp b. TruyÖn d©n gian c. Thó Gîi ý:a. B¸c sÜ, gi¸o viªn, phãng viªn, ph¸t thanh viªn, …

9

b. TruyÖn cæ tÝch, truyÒn thuyÕt, thÇn tho¹i, truyÖn ngô ng«n…c. Voi, b¸o, hæ, linh cÈu…3. T×m 3 ®éng tõ cïng thuéc m«t ph¹m vi nghÜa, trong ®ã mét tõ nghÜa

réng vµ hai tõ nghÜa hÑp, trong 2 c©u v¨n sau:" MÑ t«i võa kÐo tay t«i, xoa ®Çu t«i hái, th× t«i oµ khãc, råi cø thÕ khãc

nøc në. MÑ t«i còng sôt sïi theo" (Nguyªn Hång)

Gîi ý: - Khãc, nøc në, sôt sïi lµ 3 ®éng tõ thuéc cïng 1 ph¹m vi nghÜa.- Khãc cã nghÜa réng h¬n; nøc në, sôt sïi cã nghÜa hÑp h¬n, biÓu c¶m h¬n.

TÝnh thèng nhÊt chñ ®Ò cña v¨n b¶n

I. KiÕn thøc c¬ b¶n1. Chñ ®Ò cña v¨n b¶n lµ g×?§Ó hiÓu thÕ nµo lµ chñ ®Ò cña v¨n b¶n, h·y ®äc l¹i v¨n b¶n T«i ®i häc cña

Thanh TÞnh ®Ó t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò sau:a) Trong v¨n b¶n, t¸c gi¶ ®· kÓ l¹i nh÷ng g× cña thêi th¬ Êu?b) T¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn t×nh c¶m cña m×nh nh thÕ nµo khi sèng

trong nh÷ng kØ niÖm cña ngµy tùu trêng ®Çu tiªn?Gîi ý:- T¸c gi¶ nhí vµ kÓ l¹i nh÷ng kØ niÖm trong ngµy ®Çu tiªn tùu trêng: trªn

®êng mÑ ®a ®Õn trêng, ë trêng, «ng ®èc gäi tªn, xÕp hµng ®i vµo líp, bµi häc ®Çu tiªn.

- T¸c gi¶ bµy tá c¶m xóc nao nøc khi nhí vÒ buæi tùu trêng ®Çu tiªn; khi nhí l¹i nh÷ng kØ niÖm trong buæi ®Çu tiªn ®Õn trêng Êy, t¸c gi¶ sèng víi nh÷ng t×nh c¶m Êu th¬: sù thay ®æi, c¶m gi¸c lín lªn, l¹ lÉm khi ®Õn trêng, sî sÖt, rôt rÌ khi «ng ®èc gäi tªn, xÕp hµng, c¶m gi¸c th©n quen, gÇn gòi víi b¹n, víi thÇy trong bµi buæi häc ®Çu tiªn.

c) Hai néi dung trªn chÝnh lµ chñ ®Ò cña v¨n b¶n T«i ®i häc, vËy chñ ®Ò cña v¨n b¶n nµy lµ g×?

Gîi ý: Chñ ®Ò cña v¨n b¶n kh«ng chØ lµ nh÷ng sù viÖc mµ t¸c gi¶ kÓ l¹i. Nh trong v¨n b¶n T«i ®i häc, ta thÊy t×nh c¶m, c¶m xóc còng lµ mét bé phËn quan träng cña chñ ®Ò v¨n b¶n. Nh vËy, cã thÓ ph¸t biÓu chñ ®Ò cña v¨n b¶n T«i ®i häc lµ: kÓ l¹i nh÷ng sù viÖc trong buæi ®Çu tiªn ®i häc, t¸c gi¶ ®· béc lé Ên tîng s©u s¾c vÒ nh÷ng t×nh c¶m, c¶m xóc Êu th¬ trong s¸ng, hån nhiªn.

d) Tõ viÖc t×m hiÓu chñ ®Ò cña v¨n b¶n trªn, em hiÓu thÕ nµo lµ

10

chñ ®Ò cña mét v¨n b¶n?Gîi ý: Cã thÓ hiÓu chñ ®Ò cña mét v¨n b¶n lµ ®èi tîng vµ vÊn ®Ò chÝnh

mµ v¨n b¶n Êy biÓu ®¹t.2. TÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶na) T¹i sao cã thÓ nãi v¨n b¶n T«i ®i häc ®¶m b¶o sù thèng nhÊt vÒ

chñ ®Ò?Gîi ý: Mét v¨n b¶n nµo ®ã ®îc xem lµ ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt chñ ®Ò

khi nã chØ biÓu ®¹t ®èi tîng vµ vÊn ®Ò chÝnh ®· x¸c ®Þnh, kh«ng xa rêi hay l¹c sang chñ ®Ò kh¸c.

b) Chñ ®Ò cña v¨n b¶n T«i ®i häc lµ: kÓ l¹i nh÷ng sù viÖc trong buæi ®Çu tiªn ®i häc, t¸c gi¶ ®· béc lé Ên tîng s©u s¾c vÒ nh÷ng t×nh c¶m, c¶m xóc Êu th¬ trong s¸ng, hån nhiªn.

- C¨n cø vµo ®©u ®Ó nãi v¨n b¶n nµy kÓ vÒ nh÷ng kØ niÖm cña t¸c gi¶ vÒ buæi tùu trêng ®Çu tiªn?

Gîi ý: - Chó ý nhan ®Ò(T«i ®i häc), çc tõ ng÷ (kØ niÖm, buæi tùu trêng, lÇn

®Çu tiªn ®i ®Õn trêng, s¸ch vë, bót thíc, trêng MÜ LÝ, häc trß, thÇy, líp, håi trèng, «ng ®èc trêng, líp n¨m, s¾p hµng, bµn ghÕ, phÊn, b¶ng ®en, ®¸nh vÇn, bµi viÕt tËp, …), çc c©u (“H»ng n¨m… nao nøc nh÷ng kØ niÖm m¬n man cña buæi tùu trêng.”, “Buæi mai h«m Êy, mét buæi mai ®Çy s¬ng thu vµ giã l¹nh, mÑ t«i ©u yÕm n¾m tay t«i dÉn ®i trªn con ®êng dµi vµ hÑp.”, “Tríc s©n trêng lµng MÜ LÝ … vui t¬i vµ s¸ng sña.”, “¤ng ®èc trêng MÜ LÝ cho gäi míi ®Õn ®øng tríc líp ba.”, “Sau khi thÊy hai m¬i t¸m cËu häc trß s¾p hµng ®Òu ®Æn díi hiªn trêng, «ng ®èc liÒn ra dÊu cho chóng t«i ®i vµo líp n¨m.”, “Mét mïi h¬ng l¹ x«ng lªn trong líp.”, “Nhng tiÕng phÊn cña thÇy t«i g¹ch m¹nh lªn b¶ng ®en ®· ®a t«i vÒ c¶nh thËt. T«i vßng tay lªn bµn…” thÓ hiÖn chñ ®Ò cña v¨n b¶n;

- Dùa vµo ®©u ®Ó x¸c ®Þnh r»ng qua nh÷ng sù viÖc trong buæi tùu trêng ®Çu tiªn, t¸c gi¶ béc lé Ên tîng s©u s¾c vÒ nh÷ng t×nh c¶m, c¶m xóc Êu th¬ trong s¸ng, hån nhiªn?

Gîi ý: Chó ý çc tõ ng÷, chi tiÕt nªu bËt Ên tîng s©u s¾c vÒ buæi tùu trêng ®Çu tiªn; c¶m gi¸c míi l¹ xen lÉn bì ngì cña nh©n vËt “t«i” khi cïng mÑ ®i ®Õn trêng, khi cïng çc b¹n ®i vµo líp vµ trong buæi häc ®Çu tiªn:

+ nao nøc, m¬n man, nh÷ng c¶m gi¸c trong s¸ng Êy, tng bõng rén r·,… + trang träng, ®øng ®¾n, lo sî vÈn v¬, bì ngì, ngËp ngõng e sî, rôt rÌ, ch¬

v¬, vông vÒ lóng tóng, run run theo nhÞp bíc rén rµng trong çc líp, nh thÊy qu¶ tim t«i ngõng ®Ëp, giËt m×nh vµ lóng tóng, nÆng nÒ mét çch l¹, thÊy xa mÑ, …

+ Chi tiÕt ®¸nh r¬i vë; con ®êng quen nhng tù nhiªn l¹i thÊy l¹; c¶m nhËn kh¸c nhau vÒ ng«i tríc buæi tùu trêng vµ trong buæi tùu trêng; khãc nøc në khi «ng ®èc trêng gäi tªn; h×nh ¶nh con chim con; …

11

II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng

1. §äc v¨n b¶n sau vµ tr¶ lêi c©u hái:Rõng cä quª t«i

Ch¼ng cã n¬i nµo ®Ñp nh s«ng Thao quª t«i, rõng cä trËp trïng.Th©n cä vót th¼ng trêi hai ba chôc mÐt cao, giã b·o kh«ng thÓ quËt ng·.

Bóp cä vuèt dµi nh thanh kiÕm s¾c vung lªn. C©y non võa tråi, l¸ ®· xoµ s¸t mÆt ®Êt. L¸ cä trßn xoÌ ra nhiÒu phiÕn nhän dµi, tr«ng xa nh mét rõng tay vÉy, tra hÌ lÊp lo¸ n¾ng nh rõng mÆt trêi míi mäc. Mïa xu©n, chim chãc kÐo vÒ tõng ®µn. ChØ nghe tiÕng hãt lÝu lo mµ kh«ng thÊy bãng chim ®©u.

C¨n nhµ t«i nóp díi rõng cä. Ng«i trêng t«i häc còng khuÊt trong rõng cä. Ngµy ngµy ®Õn líp, t«i ®i trong rõng cä. Kh«ng ®Õm ®îc cã bao nhiªu tµu l¸ cä xoÌ « lîp kÝn trªn ®Çu. Ngµy n¾ng, bãng r©m m¸t rîi. Ngµy ma, còng ch¼ng ít ®Çu.

Cuéc sèng quª t«i g¾n bã víi c©y cä. Cha lµm cho t«i chiÕc chæi cä ®Ó quÐt nhµ, quÐt s©n. MÑ ®ùng h¹t gièng ®Çy mãm l¸ cä, treo lªn g¸c bÕp ®Ó gieo cÊy mïa sau. ChÞ t«i ®an nãn l¸ cä, l¹i biÕt ®an c¶ mµnh cä vµ lµn cä xuÊt khÈu. ChiÒu chiÒu tr¨n tr©u, chóng t«i rñ nhau ®i nhÆt nh÷ng tr¸i cä r¬i ®Çy quanh gèc vÒ om, ¨n võa bÐo võa bïi.

Quª t«i cã c©u h¸t:Dï ai ®i ngîc vÒ xu«iC¬m n¾m lµ cä lµ ngêi s«ng Thao.

Ngêi s«ng Thao ®i ®©u råi còng nhí vÒ rõng cä quª m×nh.(NguyÔn Th¸i VËn)

a) H·y cho biÕt chñ ®Ò cña v¨n b¶n trªn lµ g×.Gîi ý: Rõng cä vµ sù g¾n bã gi÷a cuéc sèng ngêi d©n s«ng Thao ®èi víi

rõng cä.b) T×m çc tõ ng÷, çc c©u tiªu biÓu thÓ hiÖn chñ ®Ò cña v¨n b¶n.Gîi ý:- Çc tõ ng÷: rõng cä, c©y cä, th©n cä, bóp cä, l¸ cä, chæi cä, nãn l¸

cä,mµnh cä, lµn cä, tr¸i cä,…- Çc c©u: “Ch¼ng cã n¬i nµo ®Ñp nh s«ng Thao quª t«i, rõng cä trËp

trïng.”, “Cuéc sèng quª t«i g¾n bã víi c©y cä.”c) §Ó triÓn khai chñ ®Ò, çc ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n ®· tr×nh bµy

®èi tîng vµ vÊn ®Ò theo mét thø tù nµo? Thø tù Êy cã ý nghÜa ra sao? Cã thÓ thay ®æi trËt tù s¾p xÕp nµy kh«ng? V× sao?

Gîi ý: - §èi tîng vµ vÊn ®Ò cña v¨n b¶n: + §èi tîng: rõng cä quª t«i;

12

+ VÊn ®Ò: sù g¾n bã gi÷a cuéc sèng ngêi d©n s«ng Thao víi rõng cä.- Miªu t¶ rõng cä tríc sau ®ã míi nãi ®Õn sù g¾n bã gi÷a cuéc sèng ngêi

d©n s«ng Thao víi rõng cä lµ mét trËt tù hîp lÝ; v×: ph¶i miªu t¶ cho ngêi ®äc biÕt tríc ®èi tîng (rõng cä) nh thÕ nµo ®Ó tõ ®ã nhËn thÊy mèi g¾n bã bÒn chÆt cña con ngêi miÒn ®Êt s«ng Thao víi c©y cä.

2. Trong çc ý díi ®©y, ý nµo phï hîp víi chñ ®Ò: “V¨n ch¬ng lµm cho t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc trong ta thªm phong phó vµ s©u s¾c.”.

a) V¨n ch¬ng lµm cho nh÷ng hiÓu biÕt cña ta vÒ quª h¬ng ®Êt níc thªm phong phó, s©u s¾c;

b) V¨n ch¬ng lÊy ng«n tõ lµm ph¬ng tiÖn biÓu hiÖn;c) V¨n ch¬ng lµm ta thªm tù hµo vÒ vÎ ®Ñp cña quª h¬ng ®Êt níc, vÒ

truyÒn thèng tèt ®Ñp cña «ng cha ta;d) V¨n ch¬ng gióp ta yªu cuéc sèng, yªu çi ®Ñp;e) V¨n ch¬ng nung nÊu trong ta lßng c¨m thï bän giÆc cíp níc, bän b¸n níc

vµ hun ®óc ý chÝ quyÕt t©m hi sinh ®Ó b¶o vÖ nÒn ®éc lËp, tù do cña Tæ quèc.

Gîi ý: (a), (c)Lµm cho t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc thªm phong phó vµ s©u s¾c lµ mét

trong nh÷ng ®Æc ®iÓm trong chøc n¨ng t¸c ®éng cña v¨n ch¬ng; bªn c¹nh ®Æc ®iÓm nµy, v¨n ch¬ng cßn mang nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c n÷a vÒ néi dung còng nh h×nh thøc thÓ hiÖn. SÏ kh«ng ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt chñ ®Ò nÕu chóng ta triÓn khai çc ý (b), (d), (e) khi t¹o lËp v¨n b¶n víi chñ ®Ò “V¨n ch¬ng lµm cho t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc trong ta thªm phong phó vµ s©u s¾c.”.

3. Cã b¹n dù ®Þnh triÓn khai ph©n tÝch dßng c¶m xóc thiÕt tha, trong trÎo cña nh©n vËt “t«i” trong v¨n b¶n T«i ®i häc b»ng nh÷ng ý sau:

a) Cø mïa thu vÒ, mçi lÇn thÊy çc em nhá nóp díi nãn mÑ lÇn ®Çu tiªn ®Õn trêng, lßng l¹i n¸o nøc, rén r·, xèn xang;

b) Con ®êng ®Õn trêng trë nªn l¹;c) MÑ n¾m tay dÉn ®Õn trêng;d) Muèn thö cè g¾ng tù mang s¸ch vë nh mét cËu häc trß thùc sù;e) S©n trêng nh réng h¬n, ng«i trêng nh cao h¬n;g) Sî h·i, ch¬ v¬ trong hµng ngêi bíc vµo líp;h) ¤ng ®èc vµ thÇy gi¸o trÎ tr×u mÕn ®ãn häc trß.Theo em, cã cÇn ph¶i ®iÒu chØnh çc tõ ng÷, çc ý cho s¸t víi yªu

cÇu ®Ò bµi kh«ng? NÕu cã, h·y lùa chän, bæ sung, ®iÒu chØnh l¹i.Gîi ý:

13

- Trong çc ý trªn, cã ý nµo l¹c chñ ®Ò mµ ®Ò bµi nªu ra kh«ng?- Çc tõ ng÷ trong çc ý ®îc lùa chän ®Ó triÓn khai ®· chÝnh x¸c, phï hîp

víi chñ ®Ò cha?- H·y s¾p xÕp l¹i tr×nh tù çc ý cho ®óng víi diÔn biÕn cña çc sù viÖc

trong v¨n b¶n T«i ®i häc.Lu ý: Çc ý kh«ng phï hîp víi chñ ®Ò ®îc nªu ra trong ®Ò bµi lµ (c), (g); Chñ

thÓ cña çc c¶m xóc lµ “t«i” - nh©n vËt cña c©u chuyÖn ®îc kÓ trong v¨n b¶n T«i ®i häc, chø kh«ng ph¶i cña “t«i” - ngêi ph©n tÝch; CÇn ®iÒu chØnh çch diÔn ®¹t ý, ch¼ng h¹n:

- Con ®êng vèn quen thuéc nhng “t«i” l¹i c¶m thÊy l¹ trong buæi ®Çu tiªn ®Õn trêng;

- “T«i” c¶m thÊy s©n trêng nh réng h¬n, ng«i trêng nh cao h¬n;- §iÒu chØnh ý (h): “T«i” thÊy gÇn gòi, mÕn yªu líp häc, thÇy gi¸o vµ çc

b¹n.§äc kÜ l¹i v¨n b¶n T«i ®i häc ®Ó lùa chän tr×nh tù s¾p xÕp çc ý.4. Qua çc bµi tËp ®· lµm ë trªn, theo em khi viÕt mét v¨n b¶n cÇn

chý ý nh÷ng g× ®Ó ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt chñ ®Ò?Gîi ý: - Ph¶i x¸c ®Þnh râ ®èi tîng vµ vÊn ®Ò cña v¨n b¶n sÏ t¹o lËp;- Khi lËp ý, ph¶i chó ý lùa chän ý cho tËp trung, s¸t víi chñ ®Ò vµ s¾p xÕp

dµn ý theo tr×nh tù tríc sau thÝch hîp;- C©n nh¾c çc tõ ng÷, c©u thÓ hiÖn râ chñ ®Ò;- Dùng çc ®o¹n, phÇn cña bµi v¨n cho thèng nhÊt, lµm næi bËt chñ ®Ò

chÝnh.

bµi 2trong lßng mÑ

(TrÝch håi kÝ Nh÷ng ngµy th¬ Êu - Nguyªn Hång)


1. VÒ t¸c gi¶:- Nhµ v¨n Nguyªn Hång (1918-1982) tªn khai sinh lµ NguyÔn Nguyªn Hång,

quª ë thµnh phè Nam §Þnh. Nguyªn Hång sèng chñ yÕu ë thµnh phè c¶ng H¶i Phßng. ¤ng viÕt nhiÒu thÓ lo¹i truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt, kÝ, th¬. ¤ng ®îc nhµ níc truy tÆng gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt n¨m 1996.

Çc t¸c phÈm chÝnh cña Nguyªn Hång: BØ vá (tiÓu thuyÕt, 1938); Nh÷ng

14

ngµy th¬ Êu (håi kÝ, 1938); Trêi xanh (tËp th¬, 1960); Cöa biÓn (bé tiÓu thuyÕt 4 tËp: 1961, 1967, 1973, 1976); Nói rõng Yªn ThÕ (bé tiÓu thuyÕt lÞch sö nhiÒu tËp cha viÕt xong); Bíc ®êng viÕt v¨n (håi kÝ, 1970).

2. VÒ t¸c phÈm:a) ThÓ lo¹iHåi kÝ cßn gäi lµ håi øc; mét thÓ thuéc lo¹i kÝ, nh»m ghi nh÷ng sù viÖc

thuéc qu¸ khø, qua sù nhí l¹i. Håi kÝ ®ßi hái ph¶i hÕt søc t«n träng tÝnh ch©n thùc cña c©u chuyÖn; sù viÖc, sè liÖu, thêi gian ph¶i chÝnh x¸c. Håi kÝ gÇn víi truyÖn, vµ nÕu viÕt vÒ nh÷ng sù kiÖn tiªu biÓu, nh÷ng nh©n vËt tiªu biÓu, håi kÝ l¹i gÇn víi sö. Håi kÝ cã thÓ lµ mét c©u chuyÖn mµ t¸c gi¶ lµ ngêi ®îc chøng kiÕn, hoÆc võa chøng kiÕn võa tham dù, hoÆc chÝnh t¸c gi¶ lµ nh©n vËt trung t©m. Ngêi viÕt håi kÝ lÊy b¶n th©n m×nh lµm ®Þa bµn chÝnh ®Ó nhí l¹i sù viÖc ®· qua (cã thÓ kÓ l¹i cho mét ngêi kh¸c ghi). Lêi v¨n cña håi kÝ cèt chÝnh x¸c, trung thùc, giµu suy nghÜ vµ c¶m tëng ç nh©n.

NguyÔn Xu©n Nam(Tõ ®iÓn v¨n häc, tËp mét, NXB Khoa

häc x· héi, 1983)b) XuÊt xøV¨n b¶n Trong lßng mÑ ®îc trÝch tõ tËp håi kÝ Nh÷ng ngµy th¬ Êu, kÓ vÒ

tuæi th¬ cay ®¾ng cña chÝnh t¸c gi¶. C¶ mét qu·ng ®êi c¬ cùc (må c«i cha, kh«ng ®îc sèng víi mÑ mµ ph¶i sèng víi ngêi c« ®éc ¸c) ®îc t¸i hiÖn l¹i sinh ®éng. T×nh mÉu tö thiªng liªng, t×nh yªu tha thiÕt ®èi víi mÑ ®· gióp chó bÐ vît qua giäng lìi xóc xiÓm ®éc ¸c cña ngêi c« cïng víi nh÷ng d luËn kh«ng mÊy tèt ®Ñp vÒ ngêi mÑ téi nghiÖp. §o¹n t¶ c¶nh ®oµn tô gi÷a hai mÑ con lµ mét ®o¹n v¨n thÊm ®Ém t×nh c¶m vµ thÓ hiÖn s©u s¾c tinh thÇn nh©n ®¹o.

2. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ néi dung:a) Th¸i ®é cêi hái cña bµ c« thÓ hiÖn trong truyÖn ®· cè t×nh khoÐt s©u

hè ng¨n çch gi÷a mÑ vµ con, lµm cho cËu bÐ Hång rÊt xãt xa cho hoµn c¶nh cña mÑ. MÆc dÇu bÐ Hång ®· ph¸t khãc, níc m¾t rßng rßng nhng bµ c« vÉn t-¬i cêi kÓ chuyÖn, cè ý lµm cho bÐ ®au khæ, giËn dçi mÑ. Cã thÓ nãi bµ c« lµ ngêi cã ý ®å muèn bÐ Hång xa l¸nh, khinh miÖt mÑ m×nh. BÐ Hång ®· nhËn ra vÎ rÊt kÞch cña bµ c«, ®»ng sau çi vÎ quan t©m lµ mét ý ®å xÊu.

b) BÐ Hång kh«ng nh÷ng kh«ng bÞ nh÷ng lêi th©m hiÓm cña bµ c« lµm nhu nhîc mµ cµng biÕt hoµn c¶nh cña mÑ, Hång cµng th¬ng mÑ h¬n. BiÓu hiÖn râ nhÊt lµ chó bÐ cè k×m nÐn t×nh c¶m nhng “níc m¾t rßng rßng rít xuèng hai bªn mÐp råi chan hoµ ®Çm ®×a ë c»m vµ ë cæ”. CËu bÐ vÉn tin t-ëng, kÝnh yªu mÑ. §Æc biÖt lµ Hång chØ tho¸ng thÊy bãng mÑ, ®· nhËn ra vµ lÝu rÝu ch¹y theo. Khi ë trong lßng mÑ, Hång ®· thËt sù sung síng, thùc sù ®îc sèng trong t×nh mÉu tö, ®Õn møc ï c¶ tai, vµ bçng nhiªn quªn hÕt nh÷ng lêi dÌm pha ®éc ®Þa cña bµ c«.

c) Giäng v¨n cña Nguyªn Hång giµu chÊt tr÷ t×nh, bëi:

15

Tríc hÕt, t×nh huçng ®Æt ra trong c©u chuyÖn dÔ lµm cho ngêi con o¸n tr¸ch mÑ m×nh, nhng t×nh c¶m cña ngêi con ë ®©y kh«ng hÒ mét chót m¶y may thay ®æi; ngîc l¹i, vÉn trµn ®Çy niÒm yªu th¬ng, tin tëng vµ cßn cã m¬ -íc ph¸ tan mäi cæ tôc ®Ó cho mÑ kh«ng bÞ ®au khæ.

- Dßng c¶m xóc cña nh©n vËt ®îc thÓ hiÖn m·nh liÖt qua nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ c¶m ®éng nghÑn ngµo. Sù c¨m giËn, sù xãt th¬ng, sù ®au khæ vµ niÒm h¹nh phóc dêng nh ®Òu ë ®Ønh ®iÓm cña t©m tr¹ng.

- Çch thÓ hiÖn th«ng qua kÕt cÊu líp lang, h×nh ¶nh so s¸nh g©y Ên tîng m¹nh, giµu søc gîi c¶m. Lêi v¨n d¹t dµo t×nh c¶m.

II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng

1. Tãm t¾t:§o¹n trÝch ®îc bè côc theo m¹ch tù truyÖn cña nh©n vËt "t«i". GÇn ®Õn ngµy

giç cha, ngêi mÑ ®i tha ph¬ng cÇu thùc ë Thanh Ho¸ vÉn cha vÒ. Ngêi c« cø xo¸y vµo cËu bÐ Hång nh÷ng lêi cay ®éc. Råi mÑ cËu bÐ còng vÒ thËt. CËu nghÑn ngµo sung síng l¨n vµo lßng mÑ vµ c¶m nhËn h¹nh phóc cña t×nh mÉu tö.

2. Çch ®äc:§o¹n trÝch cã hai néi dung chÝnh (cuéc tranh c·i víi bµ c« vµ c¶nh mÑ con

gÆp gì) cÇn b¸m s¸t diÔn biÕn sù viÖc ®Ó sö dông giäng ®iÖu sao cho phï hîp:

Cuéc tranh c·i víi bµ c«: giäng bµ c« lµ giäng ch× chiÕt, ®ay nghiÕn, ch©m chäc, cè g¾ng h¹ uy tÝn cña ngêi mÑ trong lßng ®øa con. Ngîc l¹i, giäng chó bÐ Hång võa yÕu ®uèi võa cøng cái, sù tù hµo vÒ ngêi mÑ xen lÉn c¶m xóc ®au ®ín khi thÊy mÑ bÞ xóc ph¹m...

C¶nh mÑ con gÆp gì: ®©y lµ träng t©m cña v¨n b¶n, cÇn ®äc diÔn c¶m, thÓ hiÖn ®îc nçi xóc ®éng v« bê bÕn cña chó bÐ khi gÆp mÑ (bíc rÝu c¶ ch©n, nòng nÞu nÐp vµo ngêi mÑ, khao kh¸t ®îc bÐ l¹i ®Ó ®îc ©u yÕm, vç vÒ...).

Trêng tõ vùng


1. ThÕ nµo lµ trêng tõ vùng?- VÝ dô: + Çc tõ: thÇy gi¸o, c«ng nh©nm n«ng d©n, thÇy thuèc, kü s… ®Òu cã

mét nÐt nghÜa chung lµ: ngêi nãi chung xÐt vÒ nghÒ nghiÖp.+ Çc tõ : ®i, ch¹y, nh¶y, bß, b¬i, trên… ®Òu cã mét nÐt nghÜa chung lµ:

ho¹t ®éng dêi chç.+ Çc tõ: th«ng minh, nhanh trÝ, s¸ng suèt… ngu ®Çn, dèt, chËm… ®Òu cã

16

chung nÐt nghÜa: tÝnh chÊt trÝ tÖu cña con ngêi.- Kh¸i niÖm: Trêng tõ vùng lµ tËp hîp cña nh÷ng tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt

nghÜa chung.2. Mét sè ®iÓm lu ý- Tuú theo møc ®é kh¸i qu¸t cña ý nghÜa, mét trêng tõ vùng cã thÓ chia

thµnh nhiÒu trêng tõ vùng nhá h¬n.VÝ dô:Trêng tõ vùng "Ho¹t ®éng cña con ngêi" bao gåm çc trêng nhá h¬n:+ Ho¹t ®éng cña trÝ tuÖ: nghÜ, suy nghÜ, ngÉm, nghiÒn ngÉm, ph¸n

®o¸n…+ Ho¹t ®éng cña çc gi¸c quan ®Ó c¶m gi¸c: nh×n, tr«ng, ngã, ngöi, nÕm,

nghe, sê…+ Ho¹t ®éng dêi chç: ®i, ch¹y, nh¶y, trên, bß, bay…+ Ho¹t ®éng thay ®æi t thÕ: ®øng, ngåi, cói, lom khom, ngöa, nghiªng,

v¾t (ch©n)…- Çc trêng tõ vùng nhá trong trêng tõ vùng lín cã thÓ thuéc vÒ nhiÒu tõ lo¹i

kh¸c nhau.VÝ dô:+ Trêng tõ vùng "çc bé phËn cña tay": çnh tay, bµn tay, ngãn tay, mãng

tay, ®èt tay… ®Òu lµ danh tõ.+ Trêng tõ vùng chØ "Ho¹t ®éng cña tay": vÉy, cÇm, n¾m, nÐm, «m…

®Òu lµ ®éng tõ.- Do hiÖn tîng nhiÒu nghÜa, mét tõ cã thÓ thuéc nhiÒu trêng tõ vùng kh¸c

nhau:VÝ dô: + M¾t. Trêng bé phËn cña c¬ thÓ: m¾t, miÖng, tay, ch©n, tai, mòi….. Trêng ho¹t ®éng: nh×n, ngã, tr«ng, theo…+ Ch÷ "s¾c" trong çc trêng hîp sau thuéc vÒ nh÷ng trêng tõ vùng kh¸c

nhau:. Dao mµi rÊt s¾c. . M¾t s¾c nh dao. . ChÌ nÊu nhiÒu ®êng qu¸, ngät s¾c lªn. - Trong giao tiÕp hµng ngµy còng nh trong v¨n ch¬ng, sö dông çch

chuyÒn tõ vùng, thêng nh»m môc ®Ých t¨ng thªm tÝnh nghÖ thuËt cña ng«n tõ th«ng qua çc ph¬ng thøc: nh©n hoµ, so s¸nh, Èn dô…

VÝ dô:

17

Kh¨n th¬ng nhí ai. Kh¨n r¬i xuèng ®Êt.Kh¨n th¬ng nhí ai,Kh¨n v¾t lªn vai.Kh¨n th¬ng nhí ai, Kh¨n chïi níc m¾t.§Ìn th¬ng nhí ai,Mµ ®Ìn kh«ng t¾t?M¾t th¬ng nhí ai,M¾t ngñ kh«ng yªn!§ªm qua, em nh÷ng lo phiÒn

Lo v× mét nçi kh«ng yªn mäi bÒ.Ca dao


1. H·y ®Æt tªn trêng tõ vùng cho mçi d·y tõ díi ®©y:a. Cµy, cuèc, thuæng, mai, bõa, ®µo, …b. Dao, ca, r×u, liÒm, h¸i, …c. Tñ, r¬ng, h«m, vali, ch¹n, thóng, mñng, nong, nia, chai, lä, v¹i, hò, b×nh,

…d. HiÒn, hiÒn lµnh, d÷, ¸c, ®éc ¸c, tèt bông, réng r·i, …e. Buån, vui, giËn, c¨m phÉn, kÝch ®éng, xao xuyÕn, …Gîi ý:a. Dông cô ®Ó xíi ®Êt.b. Dông cô ®Ó chia c¾tc. Dông cô ®Ó chøa ®ùng.d. TÝnh chÊt t©m lý.e. Tr¹ng th¸i néi t©m.2. Çc tõ g¹ch ch©n trong ®o¹n v¨n sau, thuéc trêng tõ vùng nµo?Lµng m¹c bÞ tµn ph¸, nhng m¶nh ®Êt quª h¬ng vÉn ®ñ søc nu«i sèng t«i

nh ngµy xa, nÕu t«i cã ngµy trë vÒ. ë m¶nh ®Êt Êy, th¸ng giªng, t«i ®i ®èt b·i, ®µo æ chuét; th¸ng t¸m níc lªn, t«i ®i ®¸nh giËm, óp ç, ®¬m tÐp; th¸ng chÝn, th¸ng mêi, ®i mãc con da díi vÖ s«ng.

(NguyÔn Kh¶i) Gîi ý: Çc tõ g¹ch ch©n thuéc trêng tõ vùng: Ho¹t ®éng t¸c ®éng ®Õn mét ®èi t-

18

îng kh¸c ngoµi chñ thÓ.3. Tõ "ít" trong c©u sau ®©y thuéc trêng tõ vùng nµo?Em thÊy c¬n ma rµo ¦ít tiÕng cêi c¶ bè

(Phan ThÕ C¶i)Gîi ý:Tõ "ít" trong c©u, thuéc trêng tõ vùng xóc gi¸c, do phÐp chuyÓn nghÜa Èn

dô. 4. Çc tõ sau ®©y ®Òu thuéc trêng tõ vùng "ngêi", h·y xÕp chóng

vµo nh÷ng trêng tõ vùng nhá h¬n:§µn «ng, trÎ em, nhi ®ång, ®µn bµ, thÇy gi¸o, nam, n÷, gi¸o viªn, thiÕu

niªn, thanh niªn, c«ng nh©n, häc sinh, cô giµ, trung niªn, thÇy thuèc, b¸c sÜ, kü s, gi¸m ®èc, l¸i xe,…

Gîi ý:- Ngêi nãi chung xÐt vÒ giíi tÝnh: ®µn «ng, ®µn bµ…- Ngêi nãi chung xÐt vÒ tuæi t¸c: trÎ em, nhi ®ång, thanh niªn…- Ngêi nãi chung xÐt vÒ nghÒ nghiÖp: thÇy thuèc, thÇy gi¸o…

5. T×m çc tõ thuéc trêng tõ vùng sau:+ Ho¹t ®éng cña con ngêi t¸c ®éng ®Õn ®èi tîng.+ TÝnh chÊt ngo¹i h×nh cña c¬ thÓ+ Dông cô ®Ó n»m Gîi ý:+ Ho¹t ®éng cña con ngêi t¸c ®éng ®Õn ®èi tîng: ®¸, nÐm, qu¨ng, l«i,

kÐo…+ TÝnh chÊt ngo¹i h×nh cña c¬ thÓ: cao, thÊp, bÐo…+ Dông cô ®Ó n»m: giêng, ph¶n…

Bè côc cña v¨n b¶n


1. Bè côc cña v¨n b¶n lµ g×?a) §äc v¨n b¶n sau vµ cho biÕt nã ®îc chia thµnh mÊy phÇn, néi

dung cña tõng phÇn lµ g×?Ngêi thÇy ®¹o cao ®øc träng

19

¤ng Chu V¨n An ®êi TrÇn næi tiÕng lµ mét thÇy gi¸o giái, tÝnh t×nh cøng cái, kh«ng mµng danh lîi.

Häc trß theo «ng rÊt ®«ng. NhiÒu ngêi ®ç cao vµ sau nµy gi÷ nh÷ng träng tr¸ch trong triÒu ®×nh nh çc «ng Ph¹m S M¹nh, Lª B¸ Qu¸t, v× thÕ vua TrÇn Minh T«ng vêi «ng ra d¹y th¸i tö häc. §Õn ®êi Dô T«ng, vua thÝch vui ch¬i, kh«ng coi sãc tíi viÖc triÒu ®×nh, l¹i tin dïng bän nÞnh thÇn. ¤ng nhiÒu lÇn can ng¨n nhng vua kh«ng nghe. Cuèi cïng «ng tr¶ l¹i mò ¸o cho triÒu ®×nh, tõ quan vÒ lµng.

Häc trß cña «ng, tõ ngêi lµm quan to tíi nh÷ng ngêi b×nh thêng, khi cã dÞp th¨m thÇy cò, ai còng gi÷ lÔ. NÕu hä cã ®iÒu g× kh«ng ph¶i, «ng tr¸ch m¾ng ngay, cã khi kh«ng cho vµo th¨m.

Khi «ng mÊt, mäi ngêi ®Òu th¬ng tiÕc. ¤ng ®îc thê t¹i V¨n MiÕu ë kinh ®« Th¨ng Long.

(Theo Phan Huy Chó)Gîi ý: V¨n b¶n trªn cã 3 phÇn; phÇn ®Çu (Më bµi) tõ ®Çu ®Õn “danh lîi”,

phÇn gi÷a (Th©n bµi) tõ “Häc trß theo «ng” ®Õn “kh«ng cho vµo th¨m.”, phÇn cuèi (KÕt bµi) tõ “Khi «ng mÊt” ®Õn hÕt.

- Néi dung cña phÇn Më bµi: giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ nh©n vËt Chu V¨n An.- Néi dung cña phÇn Th©n bµi: nh÷ng biÓu hiÖn chøng tá “®¹o cao ®øc

träng” cña thÇy Chu V¨n An.- Néi dung cña phÇn KÕt bµi: t×nh c¶m cña ngêi ®êi dµnh cho Chu V¨n An

khi «ng mÊt.b) NhËn xÐt vÒ nhiÖm vô cña tõng phÇn trong v¨n b¶n trªn vµ cho

biÕt chóng cã quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo?Gîi ý: Ba phÇn Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi cã nhiÖm vô kh¸c nhau trong viÖc

triÓn khai néi dung cña v¨n b¶n. Më bµi giíi thiÖu nh©n vËt, nªu chñ ®Ò cña v¨n b¶n. Th©n bµi cô thÓ ho¸, lµm râ néi dung ®· nªu ë Më bµi. KÕt bµi th©u tãm, nhÊn m¹nh néi dung ®· biÓu ®¹t trong Th©n bµi. Nh vËy, dï mçi phÇn cña v¨n b¶n cã nhiÖm vô kh¸c nhau nhng gi÷a chóng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ, rµng buéc víi nhau.

c) Chóng ta ®· t×m hiÓu vÒ bè côc cña v¨n b¶n Ngêi thÇy ®¹o cao ®øc träng trong yªu cÇu (a), (b). VËy: Bè côc cña v¨n b¶n lµ g×? Bè côc cña v¨n b¶n thêng gåm mÊy phÇn? Mçi phÇn trong bè côc cña v¨n b¶n ®¶m ®¬ng nh÷ng nhiÖm vô g×? Çc phÇn trong bè côc cña v¨n b¶n cã quan hÖ víi nhau ra sao?

Gîi ý: - Bè côc cña v¨n b¶n lµ viÖc tæ chøc çc phÇn, ®o¹n trong v¨n b¶n ®Ó thÓ

hiÖn chñ ®Ò cña v¨n b¶n.- Mét v¨n b¶n hoµn chØnh thêng cã bè côc 3 phÇn: Më bµi, Th©n bµi vµ

KÕt bµi.

20

- NhiÖm vô cña tõng phÇn vµ mèi quan hÖ gi÷a çc phÇn: xem gîi ý môc (b).

2. Ph¶i bè trÝ, s¾p xÕp néi dung cña phÇn Th©n bµi nh thÕ nµo?a) X¸c ®Þnh phÇn Th©n bµi cña v¨n b¶n T«i ®i häc vµ cho biÕt t¸c

gi¶ ®· kÓ vÒ nh÷ng sù viÖc nµo ë phÇn nµy. Çc sù viÖc Êy ®îc s¾p xÕp ra sao?

Gîi ý: Håi tëng l¹i nh÷ng kØ niÖm vÒ buæi tùu trêng ®Çu tiªn, ë phÇn Th©n bµi v¨n b¶n T«i ®i häc, t¸c gi¶ Thanh TÞnh ®· s¾p xÕp çc sù viÖc theo tr×nh tù thêi gian: trªn ®êng ®Õn trêng khi ®Õn trêng trong líp häc; trong ®ã cã m¹ch s¾p xÕp theo sù liªn tëng: tríc vµ trong buæi tùu trêng ®Çu tiªn (c¶m nh©n vÒ con ®êng, ng«i trêng,…).

b) §Ó tr×nh bµy diÔn biÕn t©m tr¹ng cña cËu bÐ Hång, phÇn Th©n bµi cña v¨n b¶n Trong lßng mÑ ®· triÓn khai nh thÕ nµo?

Gîi ý: Th©n bµi cña v¨n b¶n Trong lßng mÑ ®îc s¾p xÕp theo diÔn biÕn t©m

tr¹ng cña cËu bÐ Hång g¾n víi hai sù viÖc chÝnh: khi bµ c« nãi xÊu ngêi mÑ vµ khi bÊt ngê ®îc gÆp l¹i mÑ.

c) Qua çc v¨n b¶n miªu t¶ mµ em ®· ®îc ®äc vµ nh÷ng bµi v¨n miªu t¶ mµ em ®· tõng viÕt, h·y cho biÕt khi miªu t¶ ngêi, vËt, con vËt, c¶nh vËt, … ngêi ta thêng miªu t¶ theo tr×nh tù nµo?

Gîi ý: Tuú theo tõng ®èi tîng vµ môc ®Ých miªu t¶, ngêi ta cã thÓ miªu t¶ theo tr×nh tù tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ hoÆc ngîc l¹i. Mét sè çch s¾p xÕp tr×nh tù miªu t¶ thêng gÆp:

- T¶ ngêi: T¶ tõ ngo¹i h×nh ®Õn suy nghÜ, t×nh c¶m, tÝnh çch hoÆc ngîc l¹i; Cã thÓ b¾t ®Çu viÖc miªu t¶ b»ng çch kÓ tiÓu sö (lai lÞch, tuæi t¸c, nghÒ nghiÖp, ®Þa vÞ x· héi,…) råi ®Õn kh¾c ho¹ ch©n dung, tÝnh çch,…;

- T¶ vËt, con vËt: t¶ tõ ®Æc ®iÓm chung, kh¸i qu¸t ®Õn ®Æc ®iÓm riªng cña tõng phÇn, tõng bé phËn;

- T¶ c¶nh vËt: t¶ tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ, tõ xa ®Õn gÇn, tõ cao ®Õn thÊp hoÆc ngîc l¹i; còng cã thÓ t¶ lÇn lît tõng khÝa c¹nh cña c¶nh vËt: ©m thanh, ¸nh s¸ng, mµu s¾c, ®êng nÐt,…

d) §Ó thÓ hiÖn chñ ®Ò “®¹o cao ®øc träng” cña thÇy Chu V¨n An, phÇn Th©n bµi cña v¨n b¶n Ngêi thÇy ®¹o cao ®øc träng ®· s¾p xÕp çc sù viÖc nh thÕ nµo?

Gîi ý: D¹y häc giái, häc trß ®ç ®¹t cao vua mêi d¹y häc cho th¸i tö can gi¸n vua tõ quan häc trß kÝnh träng nghiªm kh¾c víi häc trß.

e) Nh vËy, phÇn Th©n bµi cña mét v¨n b¶n thêng ®îc s¾p xÕp nh thÕ nµo?

Gîi ý: - Cã çch bè trÝ, s¾p xÕp cè ®Þnh cho tÊt c¶ çc v¨n b¶n kh«ng? V× sao?

21

- Ngêi ta thêng s¾p xÕp néi dung phÇn Th©n bµi cña v¨n b¶n theo nh÷ng çch nµo? (kh«ng gian - thêi gian, kh¸i qu¸t - cô thÓ, m¹ch ph¸t triÓn cña vÊn ®Ò, m¹ch suy luËn, liªn tëng, …)

Nh×n chung, ngêi ta cã thÓ linh ho¹t trong viÖc bè trÝ, s¾p xÕp néi dung phÇn Th©n bµi cña v¨n b¶n miÔn sao ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt chñ ®Ò, sù m¹ch l¹c trong triÓn khai chñ ®Ò, gióp ngêi ®äc tiÕp nhËn ®îc néi dung muèn biÓu ®¹t.

g) Ph©n tÝch bè côc cña v¨n b¶n sau:Cuéc sèng ®Ñp

ThÕ nµo lµ mét cuéc sèng ®Ñp nhÊt cña ngêi ViÖt Nam ta? Theo t«i, mét cuéc sèng ®Ñp ph¶i x©y dùng trªn nh÷ng c¬ së sau ®©y:

Mét lµ, t×nh th¬ng yªu ®èi víi Tæ quèc, ®èi víi ®ång bµo, ®èi víi nh©n d©n lao ®éng. Mét x· héi tèt ®Ñp lµ mét x· héi trong ®ã mäi ngêi th¬ng yªu lÉn nhau, mäi ngêi sèng trong ®oµn kÕt, th©n ¸i, trong hîp t¸c, t¬ng trî.

Hai lµ, ®Êu tranh chèng çc thÕ lùc ph¶n ®éng, chèng cêng quyÒn, ¸p bøc vµ quÐt s¹ch mäi t tëng lÒ thãi cña x· héi cò cßn r¬i rít l¹i, nhÊt lµ thãi lêi biÕng, ¨n b¸m.

Ba lµ, lao ®éng. Mäi ngêi ®Òu ph¶i lao ®éng v× tËp thÓ, v× x· héi, lao ®éng cã kØ luËt, cã kÜ thuËt vµ cã n¨ng suÊt cao.

Bèn lµ, mäi ngêi v¬n tíi ®Ønh cao vÒ nh©n phÈm vµ trÝ tuÖ. Ph¶i rÌn luyÖn çc ®øc tÝnh: tËn tuþ, trung thµnh, hi sinh, x¶ th©n, thËt thµ, dòng c¶m, khiªm tèn. Ph¶i n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn, ra søc ph¸t huy n¨ng lùc s¸ng t¹o, cèng hiÕn nhiÒu cho x· héi.

Trong çc ®iÓm trªn, t×nh th¬ng lµ c¬ së quan träng nhÊt t¹o nªn çi ®Ñp cña x· héi x· héi chñ nghÜa. T×nh th¬ng lµ h¹nh phóc cña con ngêi, lµ t×nh c¶m cao ®Ñp thuéc b¶n chÊt cña ngêi lao ®éng.

(Lª DuÈn, Con ®êng tu dìng rÌn luyÖn cña thanh niªn)Gîi ý: - Chó ý bè côc ba phÇn cña v¨n b¶n; kh¸i qu¸t néi dung chÝnh cña tõng

phÇn;- Ph©n tÝch nhiÖm vô cña tõng phÇn, mèi liªn hÖ gi÷a çc phÇn;- NhËn xÐt vÒ çch triÓn khai néi dung ë phÇn Th©n bµi.


1. §äc çc ®o¹n trÝch sau vµ cho biÕt chñ ®Ò cña tõng ®o¹n:a) T«i véi ra khoang níc nh×n. Xa xa tõ vÖt rõng ®en, chim cÊt çnh tua tña

bay lªn, gièng hÖt ®µn kiÕn tõ lßng ®Êt chui ra, bß li ti ®en ngßm lªn da trêi.Cµng ®Õn gÇn, nh÷ng ®µn chim ®en bay kÝn trêi, cuèn theo sau nh÷ng

luång giã vót lµm t«i rèi lªn, hoa c¶ m¾t. Mçi lóc, t«i cµng nghe râ tiÕng chim kªu n¸o ®éng nh tiÕng xãc nh÷ng ræ tiÒn ®ång. Chim ®Ëu chen nhau tr¾ng

22

xo¸ trªn nhi÷ng ®Çu c©y m¾m, c©y trµ lµ, c©y vÑt rông trôi gÇn hÕt l¸. Cång céc ®øng trong tæ v¬n çnh nh tîng nh÷ng ngêi vò n÷ b»ng ®ång ®en ®ang v¬n tay móa. Chim giµ ®Éy, ®Çu hãi nh nh÷ng «ng thÇy tu mÆc ¸o x¸m, trÇm t rôt cæ nh×n xuèng ch©n. NhiÒu con chim rÊt l¹ to nh con ngçng ®Ëu ®Õn qu»n nh¸nh c©y.

Chim tËp trung vÒ ®©y nhiÒu kh«ng thÓ nãi ®îc. Chóng ®Ëu lµm tæ thÊp l¾m, ®øng díi gèc c©y cã thÓ thß tay lªn tæ nhÆt trøng mét çch dÔ dµng. Xa xa thÊp thoang cã ngêi qu¶y giá, cÇm sµo tróc ®Ó b¾t chim, coi bé dÔ h¬n lµ b¾t gµ trong chuång.

TiÕng chim kªu vang ®éng bªn tai, nãi chuyÖn kh«ng nghe nhau ®îc n÷a. ThuyÒn chóng t«i tiÕp tôc chÌo, ®i tíi ba ngh×n thíc råi mµ vÉn thÊy chim ®Ëu tr¾ng xo¸ trªn nh÷ng cµnh c©y gie s¸t ra s«ng.

(Theo §oµn Giái, §Êt rõng ph¬ng Nam)b) VÎ ®Ñp cña Ba V× biÕn ¶o l¹ lïng tõng mïa trong n¨m, tõng giê trong

ngµy. Thêi tiÕt thanh tÞnh, trêi trong trÎo, ngåi phãng tÇm m¾t qua nh÷ng thuong lòng xanh biÕc, Ba V× hiÖn lªn nh hßn ngäc bÝch. VÒ chiÒu, s¬ng mï to¶ biÕc, Ba V× næi bång bÒnh nh vÞ thÇn bÊt tö ngù trªn sãng. Nh÷ng ®¸m m©y nhuém mµu biÕn ho¸ mu«n h×nh, ngh×n d¹ng tùa nh nhµ ¶o thuËt cã phÐp t¹i ra mét ch©n trêi rùc rì. Khi vÇng s¸ng nan qu¹t khÐp l¹i dÇn, tr¨ng vµng mÞn nh mét nèt nh¹c bay lªn bÇu trêi, ru ngñ mu«n ®êi thÇn tho¹i.

(Vâ V¨n Trùc, Vêi vîi Ba V×)c) LÞch sö thêng s½n nh÷ng trang ®au th¬ng, mµ hiÕm nh÷ng trang vui

vÎ: bËc anh hïng hay gÆp bíc gian nguy, kÎ trung nghÜa thêng l©m c¶nh khèn ®èn. Nh÷ng khi Êy, trÝ tëng tîng d©n chóng t×m çch ch÷a l¹i sù thËt ®Ó khái ph¶i c«ng nhËn nh÷ng t×nh thÕ ®¸ng u uÊt.

Ta thö lÊy truyÖn Hai bµ Trng mµ xÐt. Tuy trong lÞch sö cã chÐp râ rµng Hai bµ ph¶i tù vÉn sau khi ®· thÊt trËn, nhng ngay ë lµng §ång Nh©n n¬i thê Hai bµ vÉn chÐp r»ng Hai bµ ®Òu ho¸ ®i, chø kh«ng ph¶i tö trËn. §èi víi çc n÷ tíng cña Hai Bµ còng vËy, ta chØ thÊy çc vÞ anh hïng ®ã ho¸ lªn trêi.

Nghe truyÖn Phï §æng Thiªn V¬ng, t«i thêng tëng tîng ®Õn mét trang nam nhi, søc vãc kh¸c ngêi, víi t©m hån chÊt ph¸c vµ gi¶n dÞ, nh t©m hån ngêi thña xa. Tr¸ng sÜ Êy gÆp lóc níc nhµ l©m nguy ®· x«ng pha ra trËn, ®em søc kháe mµ ®¸nh tan giÆc, nhng bÞ th¬ng nÆng. Tuy thÕ ngêi trai lµng Phï §æng vÉn cßn ¨n mét b÷a c¬m (chç Êy nay lËp ®Òn thê lµng Xu©n T¶o) råi nh¶y xuèng Hå T©u t¾m, xong míi «m vÕt th¬ng lªn ngùa ®i t×m mét rõng c©y ©m u nµo, ngåi dùa gèc c©y to, giÊu kÝn nçi ®au ®ín cña m×nh mµ chÕt.

(NguyÔn §×nh Thi, Søc sèng cña d©n ViÖt Nam trong ca dao vµ cæ tÝch)

Gîi ý: §Ó x¸c ®Þnh ®îc chñ ®Ò cña tõng ®o¹n trÝch, tríc hÕt h·y t×m çc tõ ng÷, çc c©u thÓ hiÖn ý chÝnh cña ®o¹n råi tiÕn hµnh kh¸i qu¸t néi dung chÝnh cña c¶ ®o¹n.

- (a): Miªu t¶ c¶nh s©n chim ®«ng ®óc, n¸o ®éng.

23

- (b): C¶m nhËn vÒ vÎ ®Ñp biÕn ¶o cña c¶nh nói Ba V×.- (c): Chøng minh luËn ®iÓm: lÞch sö thêng cã nhiÒu nh÷ng trang ®au th-

¬ng nhng b»ng trÝ tëng tîng, d©n chóng t×m çch ch÷a l¹i sù thËt ®Ó khái ph¶i c«ng nhËn nh÷ng t×nh thÕ ®¸ng u uÊt.

2. NhËn xÐt vÒ çch triÓn khai chñ ®Ò trong ®o¹n trÝch (a) vµ (c) ë trªn.

Gîi ý: - (a) : Bè côc ba phÇn, miªu t¶ tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ, tõ xa ®Õn gÇn.- (b): Bè côc ba ®o¹n, ®o¹n ®Çu nªu chñ ®Ò (luËn ®iÓm cÇn chøng minh),

hai ®o¹n sau ®a luËn cø chøng minh cho luËn ®iÓm.3. NÕu ph¶i viÕt mét v¨n b¶n nªu lªn c¶m nhËn cña em vÒ lßng th-

¬ng mÑ cña chó bÐ Hång trong v¨n b¶n Trong lßng mÑ cña Nguyªn Hång, em dù ®Þnh tr×nh bµy nh÷ng ý g× vµ s¾p xÕp chóng ra sao?

4. Em h·y s¾p xÕp l¹i çc ý sau ®©y ®Ó dïng chóng viÕt phÇn Th©n bµi cho bµi v¨n chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña c©u tôc ng÷ §i mét ngµy ®µng, häc mét sµng kh«n.

- Çc vÞ l·nh tô b«n ba t×m ®êng cøu níc;- NghÜa ®en vµ nghÜa bãng cña vÕ §i mét ngµy ®µng;- Nh÷ng ngêi thêng xuyªn chÞu khã hoµ m×nh vµo ®êi sèng sÏ n¾m ch¾c

t×nh h×nh, häc hái ®îc nhiÒu ®iÒu bæ Ých;- NghÜa ®en vµ nghÜa bãng cña vÕ häc mét sµng kh«n;- Trong thêi k× ®æi míi, nhê giao lu víi níc ngoµi, ta häc tËp ®îc c«ng nghÖ

tiªn tiÕn cña thÕ giíi.Gîi ý: Cã thÓ s¾p xÕp çc ý theo hai nhãm: gi¶i thÝch c©u tôc ng÷ vµ

chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña c©u tôc ng÷. Lu ý ®Õn tr×nh tù tríc sau cña hai nhãm ý, ph¶i gi¶i thÝch tríc råi míi tiÕn hµnh chøng minh.

bµi 3tøc níc vì bê

(TrÝch tiÓu thuyÕt T¾t ®Ìn - Ng« TÊt Tè)

I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. VÒ t¸c gi¶:Nhµ v¨n Ng« TÊt Tè (1893-1954) quª ë lµng Léc Hµ (nay thuéc huyÖn §«ng

24

Anh, ngo¹i thµnh Hµ Néi). Tríc 1945, Ng« TÊt Tè lµm nhiÒu nghÒ: d¹y häc, bèc thuèc, lµm b¸o, viÕt

v¨n. ¤ng tõng céng t¸c víi nhiÒu tê b¸o: An Nam t¹p chÝ, §«ng Ph¸p thêi b¸o, ThÇn chung, Phæ th«ng, §«ng Ph¬ng, C«ng d©n, H¶i Phßng tuÇn b¸o, Hµ Néi t©n v¨n, Thùc nghiÖp, T¬ng lai, Thêi vô, Con ong, ViÖt n÷, TiÓu thuyÕt thø ba,...

Trong Çch m¹ng Th¸ng T¸m, «ng tham gia Uû ban Gi¶i phãng x· (Léc Hµ). N¨m 1946: gia nhËp Héi V¨n ho¸ Cøu quèc vµ lªn chiÕn khu ViÖt B¾c tham gia kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, Nhµ v¨n tõng lµ Chi héi trëng Chi héi V¨n nghÖ ViÖt B¾c, ho¹t ®éng ë Së Th«ng tin khu XII, tham gia viÕt çc b¸o: Cøu quèc khu VII, Th«ng tin khu VII, T¹p chÝ V¨n nghÖ vµ b¸o Cøu quèc Trung ¬ng... vµ viÕt v¨n. ¤ng ®· lµ Uû viªn Ban chÊp hµnh Héi v¨n nghÖ ViÖt Nam (trong §¹i héi V¨n nghÖ toµn quèc lÇn thø I - 1948).

T¸c phÈm ®· xuÊt b¶n: Ng« ViÖt xu©n thu (dÞch, 1929); Hoµng Hoa C¬ng (dÞch, 1929); Vua Hµm Nghi víi viÖc kinh thµnh thÊt thñ (truyÖn kÝ lÞch sö, 1935); §Ò Th¸m (truyÖn kÝ lÞch sö, viÕt chung, 1935); T¾t ®Ìn (tiÓu thuyÕt, b¸o ViÖt N÷, 1939; Mai LÜnh xuÊt b¶n, 1940); LÒu châng (phãng sù tiÓu thuyÕt, 1940; ®¨ng b¸o Thêi vô, 1941; Mai LÜnh xuÊt b¶n, 1952); Th¬ vµ t×nh (dÞch th¬ Trung Quèc, 1940); §êng Thi (su tÇm, chän vµ dÞch, 1940); ViÖc lµng (phãng sù, b¸o Hµ Néi t©n v¨n, 1940; Mai LÜnh xuÊt b¶n, 1941); Thi v¨n b×nh chó (tuyÓn chän, giíi thiÖu, 1941); V¨n häc ®êi LÝ (tËp I) vµ V¨n häc ®êi TrÇn (tËp II, trong bé ViÖt Nam v¨n häc nghiªn cøu, giíi thiÖu, 1942); L·o Tö (so¹n chung, 1942); MÆc Tö (biªn so¹n, 1942); Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ (dÞch, tiÓu thuyÕt lÞch sö, 1942; b¸o §«ng Ph¸p, 1956); Kinh dÞch (chó gi¶i, 1953); Suèi thÐp (dÞch, tiÓu thuyÕt, 1946); Tríc löa chiÕn ®Êu (dÞch, truyÖn võa, 1946); Trêi höng (dÞch, truyÖn ng¾n, 1946); Duyªn m¸u (dÞch, truyÖn ng¾n, 1946); Do·n Thanh Xu©n (dÞch, truyÖn ng¾n, 1946, 1954); N÷ chiÕn sÜ Bïi ThÞ Ph¸c (chÌo, 1951).

T¸c phÈm cña Ng« TÊt Tè sau nµy ®îc tËp hîp trong tuyÓn tËp: Ng« TÊt Tè vµ t¸c phÈm, gåm 2 tËp, do Nhµ XuÊt b¶n V¨n häc Ên hµnh, 1971 - 1976.

- Nhµ v¨n ®· ®îc nhËn hai gi¶i thëng trong gi¶i thëng v¨n nghÖ 1949 -1952 cña Héi V¨n nghÖ ViÖt Nam: Gi¶i ba dÞch (Trêi höng, Tríc löa chiÕn ®Êu) vµ gi¶i khuyÕn khÝch (vë chÌo N÷ chiÕn sÜ Bïi ThÞ Ph¸c); Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt (n¨m 1996).

2. VÒ t¸c phÈm:a) §o¹n Tøc níc vì bê trÝch tõ ch¬ng XVIII cña t¸c phÈm T¾t ®Ìn - t¸c phÈm

tiªu biÓu nhÊt cña nhµ v¨n Ng« TÊt Tè.b) Trong ®o¹n trÝch, t¸c gi¶ ph¬i bµy bé mÆt tµn ¸c, bÊt nh©n cña chÕ ®é

thùc d©n phong kiÕn, ®ång thêi thÓ hiÖn s©u s¾c nçi thèng khæ còng nh søc m¹nh ph¶n kh¸ng tiÒm tµng cña ngêi n«ng d©n. Cã ®ñ çc h¹ng ngêi ®îc kh¾c ho¹ sinh ®éng trong bøc tranh thu nhá cña n«ng th«n ViÖt Nam tríc Çch m¹ng Êy. Gi÷a çi ®¸m s©u bä h¹i d©n lóc nhóc ë çi lµng quª u ¸m ®ang rªn xiÕt trong vô thuÕ kinh tëm Êy s¸ng lªn mét chÞ DËu ®¶m ®ang, chÞu th¬ng

25

chÞu khã hÕt mùc v× chång v× con, mét chÞ DËu lam lò, nhÉn nhôc nhng còng ®Çy søc m¹nh ph¶n kh¸ng, quyÕt kh«ng ®Ó ®ãi khæ lµm hoen è phÈm h¹nh. H×nh tîng nh©n vËt nµy ®îc xem lµ ®iÓn h×nh cho ngêi phô n÷ n«ng d©n bÊy giê.

c) §o¹n trÝch Tøc níc vì bê cã thÓ coi lµ cao trµo cña mét vë kÞch mµ m©u thuÉn, xung ®ét ®îc thÓ hiÖn tËp trung trong mèi quan hÖ gi÷a n«ng d©n vµ ®Þa chñ. Nh÷ng ngêi n«ng d©n bÞ ®Èy ®Õn bíc ®êng cïng ®· bËt lªn hµnh ®éng ph¶n kh¸ng. Tuy chØ lµ hµnh ®éng tù ph¸t nhng nã ®· b¸o hiÖu ngµy tËn thÕ cña chÕ ®é thùc d©n nöa phong kiÕn ®· gÇn kÒ.

B»ng thiÖn c¶m vµ th¸i ®é bªnh vùc, t¸c gi¶ ®· lµm næi bËt h×nh ¶nh ngêi phô n÷ n«ng d©n thËt thµ chÊt ph¸c, tha thiÕt yªu chång con, s½n sµng bÊt chÊp hiÓm nguy ®Ó b¶o vÖ h¹nh phóc gia ®×nh. §ã lµ biÓu hiÖn cña vÎ ®Ñp t©m hån, søc sèng tiÒm tµng m¹nh mÏ. §ång thêi, qua vµi c©u ®èi tho¹i vµ hµnh ®éng cô thÓ, t¸c gi¶ ®· lµm bËt lªn bøc ch©n dung võa bØ æi, ®Óu çng, ®éc ¸c võa hÌn h¹, nhu nhîc cña giai cÊp phong kiÕn thèng trÞ ®¬ng thêi.

d) §o¹n trÝch còng thÓ hiÖn mét tr×nh ®é ®iªu luyÖn cña t¸c gi¶: tõ sù khÐo lÐo trong kh¾c ho¹ nh©n vËt cho ®Õn viÖc lùa chän sö dông tõ ng÷ ®Ó lét t¶ chÝnh x¸c, sinh ®éng nh÷ng diÔn biÕn ®Çy kÞch tÝnh. ¤ng ®· dùng lªn mét c¶nh tîng cùc k× sèng ®éng, mét c¶nh tîng ®Ñp, t¬i s¸ng trong çi khung c¶nh chung u ¸m, ®en tèi cña T¾t ®Ìn. Néi dung ®o¹n trÝch dù b¸o mét kh¶ n¨ng, mét søc m¹nh lín cña ngêi n«ng d©n nãi chung, phô n÷ n«ng d©n nãi riªng mµ sau nµy, søc m¹nh Êy ®îc tËp hîp thµnh vò b·o quËt ®æ thùc d©n, phong kiÕn trong Çch m¹ng th¸ng T¸m 1945.

II. rÌn luyÖn kü n¨ng1. Tãm t¾t:Gia ®×nh chÞ DËu ®· døt ruét b¸n con mµ cha ®ñ tiÒn nép su. Anh DËu

®ang èm còng bÞ bän tay sai l«i ra ®×nh, ®¸nh cho dë sèng dë chÕt. §îc bµ hµng xãm cho b¸t g¹o, chÞ DËu võa nÊu xong nåi ch¸o th× cai lÖ vµ ngêi nhµ lÝ trëng Ëp ®Õn. MÆc dÇu chÞ DËu hÕt lêi van xin, cai lÖ vÉn toan hµnh h¹ anh DËu. ChÞ DËu x«ng vµo ®ì tay, bÞ cai lÖ ®¸nh, vµ chÞ ®· tóm cæ ®Èy tªn nµy ng· chæng quÌo. Ngêi nhµ lÝ trëng sÊn sæ gi¬ gËy ®Þnh ®¸nh th× bÞ chÞ DËu tóm tãc l¼ng cho mét çi ng· nhµo ra thÒm.

2. Çch ®äc:Khi ®äc ®o¹n trÝch, ngoµi lêi trÇn thuËt cã tÝnh chÊt t¨ng tiÕn, diÔn t¶

kh«ng khÝ ngµy cµng c¨ng th¼ng, cÇn chó ý lêi tho¹i cña çc nh©n vËt:- Giäng cai lÖ: h¸ch dÞch, n¹t né.- Giäng chÞ DËu: tõ nhón nhêng van xin, dÇn dÇn c¨ng th¼ng, cuèi cïng lµ

quyÕt liÖt, m¹nh mÏ.- Giäng anh DËu: sî h·i, hèt ho¶ng...

26

X©y dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n


1. VÒ kh¸i niÖm ®o¹n v¨na) V¨n b¶n sau cã mÊy ý chÝnh? §ã lµ nh÷ng ý nµo?

Ng« TÊt Tè vµ t¸c phÈm “T¾t ®Ìn”Ng« TÊt Tè (1893 - 1954) quª ë lµng Léc Hµ, huyÖn Tõ S¬n, tØnh B¾c Ninh

(nay thuéc §«ng Anh, ngo¹i thµnh Hµ Néi); xuÊt th©n lµ mét nhµ nho gèc n«ng d©n. ¤ng lµ mét häc gi¶ cã nhiÒu c«ng tr×nh kh¶o cøu vÒ triÕt häc, v¨n häc cæ cã gi¸ trÞ; mét nhµ b¸o næi tiÕng víi rÊt nhiÒu bµi b¸o mang khuynh híng d©n chñ tiÕn bé vµ giµu tÝnh chiÕn ®Êu; mét nhµ v¨n hiÖn thùc xuÊt s¾c chuyªn viÕt vÒ n«ng th«n tríc Çch m¹ng. Sau Çch m¹ng, nhµ v¨n tËn tuþ trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn v¨n nghÖ phôc vô kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Ng« TÊt Tè ®îc Nhµ níc truy tÆng Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt (n¨m 1996). T¸c phÈm chÝnh cña «ng: çc tiÓu thuyÕt T¾t ®Ìn (1939), LÒu châng (1940); çc phãng sù TËp ¸n çi ®×nh (1939), ViÖc lµng (1940), …

T¾t ®Ìn lµ t¸c phÈm tiªu biÓu nhÊt cña Ng« TÊt Tè. Qua vô thuÕ ë mét lµng quª, nhµ v¨n ®· dùng lªn mét bøc tranh x· héi cã gi¸ trÞ hiÖn thùc s©u s¾c vÒ n«ng th«n ViÖt Nam ®¬ng thêi. T¾t ®Ìn ®· lµm næi bËt mèi xung ®ét giai cÊp hÕt søc gay g¾t gi÷a bän thèng trÞ vµ ngêi n«ng d©n lao ®éng trong x· héi Êy. Trong t¸c phÈm, nhµ v¨n ®· ph¬i trÇn bé mÆt tµn ¸c, xÊu xa cña bän phong kiÕn thèng trÞ n«ng th«n, tõ bän ®Þa chñ keo kiÖt ®éc ¸c, bän hµo lÝ tham lam hèng h¸ch, bän quan l¹i d©m « bØ æi ®Õn bän tay sai hung h·n, ®Óu çng. Chóng mçi tªn mçi vÎ nhng tÊt c¶ ®Òu kh«ng cã tÝnh ngêi. §Æc biÖt, qua nh©n vËt chÞ DËu, t¸c gi¶ ®· thµnh c«ng xuÊt s¾c trong viÖc x©y dùng h×nh tîng mét ngêi phô n÷ n«ng d©n sèng trong hoµn c¶nh tèi t¨m cùc khæ nhng cã nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp. Tµi n¨ng tiÓu thuyÕt cña Ng« TÊt Tè ®îc thÓ hiÖn rÊt râ trong viÖc kh¾c ho¹ næi bËt çc nh©n vËt tiªu biÓu cho çc h¹ng ngêi kh¸c nhau ë n«ng th«n, tÊt c¶ ®Òu ch©n thùc, sinh ®éng.

(Theo NguyÔn Hoµnh Khung)Gîi ý: V¨n b¶n cã hai ý chÝnh: Kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶ Ng« TÊt Tè vµ kh¸i qu¸t

gi¸ trÞ næi bËt cña t¸c phÈm T¾t ®Ìn.b) V¨n b¶n trªn gåm hai ®o¹n, lµm thÕ nµo ®Ó em nhËn biÕt hai

®o¹n nµy?Gîi ý: Cã thÓ dùa vµo dÊu hiÖu h×nh thøc ®Ó nhËn diÖn ®o¹n v¨n: Ch÷

®Çu ®o¹n viÕt lïi vµo ®Çu dßng, kÕt ®o¹n chÊm xuèng dßng, mçi ®o¹n v¨n thêng gåm nhiÒu c©u. Nh vËy, v¨n b¶n trªn gåm hai ®o¹n v¨n.

c) Hai ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n trªn cã t¬ng øng víi hai ý chÝnh ®· x¸c ®Þnh ®îc kh«ng?

27

Gîi ý: VÒ mÆt néi dung, mçi ®o¹n v¨n thÓ hiÖn mét ý t¬ng ®èi trän vÑn. Hai ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n trªn t¬ng øng víi hai ý.

c) Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ néi dung vµ h×nh thøc nh ®· t×m hiÓu ë hai ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n trªn, h·y cho biÕt: ®o¹n v¨n lµ g×?

Gîi ý: TËp hîp çc ®Æc ®iÓm vÒ h×nh thøc vµ néi dung cña ®o¹n v¨n ®· t×m hiÓu ë trªn ®Ó kh¸i qu¸t thµnh kh¸i niÖm ®o¹n v¨n.

2. Tõ ng÷ vµ c©u trong ®o¹n v¨na) ThÕ nµo lµ tõ ng÷ chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n?- Trong ®o¹n v¨n ®Çu cña v¨n b¶n Ng« TÊt Tè vµ t¸c phÈm “T¾t ®Ìn”,

nh÷ng tõ ng÷ nµo cã t¸c dông ®¶m b¶o duy tr× ý cña toµn ®o¹n.Gîi ý: Çc tõ ng÷ ®¶m b¶o duy tr× ý cña toµn ®o¹n: “Ng« TÊt Tè”, “¤ng

lµ…”, “nhµ v¨n”, “T¸c phÈm chÝnh cña «ng”.- Tõ ng÷ chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n lµ g×?Gîi ý: Nh÷ng tõ ng÷ cã t¸c dông duy tr× ý cña ®o¹n v¨n chÝnh lµ nh÷ng tõ

ng÷ chñ ®Ò.Tõ ng÷ chñ ®Ò lµ çc tõ ng÷ dïng lµm ®Ò môc hoÆc çc tõ ng÷ lÆp l¹i

nhiÒu lÇn nh»m duy tr× ý (®èi tîng) ®îc biÓu ®¹t.b) ThÕ nµo lµ c©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n? - Trong ®o¹n v¨n thø hai cña v¨n b¶n Ng« TÊt Tè vµ t¸c phÈm “T¾t ®Ìn”,

c©u nµo lµ c©u kh¸i qu¸t néi dung cña toµn ®o¹n?Gîi ý: C©u “T¾t ®Ìn lµ t¸c phÈm tiªu biÓu nhÊt cña Ng« TÊt Tè.” kh¸i qu¸t

néi dung cña ®o¹n v¨n. §©y lµ c©u chñ ®Ò (c©u then chèt) cña ®o¹n. Trong trêng hîp nµy, c©u chñ ®Ò ®øng ë ®Çu ®o¹n.

- C©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n lµ g×?C©u chñ ®Ò lµ c©u kh¸i qu¸t néi dung cña ®o¹n, cã h×nh thøc ng¾n gän

vµ thêng ®ñ hai thµnh phÇn chÝnh, cã thÓ ®øng ë ®Çu hoÆc cuèi c©u (trêng hîp c©u chñ ®Ò ®øng ë cuèi c©u ta sÏ t×m hiÓu sau).

c) Tr×nh bµy néi dung cña mét ®o¹n v¨n- H·y so s¸nh vµ rót ra nhËn xÐt vÒ çch tr×nh bµy néi dung ë hai ®o¹n v¨n

trong v¨n b¶n Ng« TÊt Tè vµ t¸c phÈm “T¾t ®Ìn”.Gîi ý: VÒ mÆt h×nh thøc (dÊu hiÖu nhËn biÕt ®o¹n), hai ®o¹n v¨n trong

v¨n b¶n trªn gièng nhau. VÒ néi dung, mçi ®o¹n v¨n cã çch tr×nh bµy néi dung kh¸c nhau:

+ §o¹n thø nhÊt kh«ng cã c©u chñ ®Ò;+ §o¹n thø hai cã c©u chñ ®Ò;Tuy nhiªn, dï cã c©u chñ ®Ò hay kh«ng th× ®o¹n v¨n nhÊt thiÕt ph¶i cã

chñ ®Ò. Chñ ®Ò trong ®o¹n v¨n thø nhÊt ®îc ®¶m b¶o duy tr× b»ng çc tõ ng÷ chñ ®Ò. Çc c©u trong ®o¹n v¨n triÓn khai, lµm s¸ng tá chñ ®Ò cña ®o¹n. Chñ ®Ò trong ®o¹n v¨n thø nhÊt ®îc tr×nh bµy theo phÐp song hµnh.

28

Chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n thø hai ®îc tr×nh bµy theo phÐp diÔn dÞch (c©u chñ ®Ò ®øng ®Çu ®o¹n).

- X¸c ®Þnh c©u chñ ®Ò trong ®o¹n v¨n sau:Çc tÕ bµo cña l¸ c©y cã chøa nhiÒu lôc l¹p. Trong çc lôc n¹p nµy cã chøa

mét chÊt gäi lµ diÖp lôc, tøc lµ chÊt xanh cña l¸. Së dÜ chÊt diÖp lôc cã mµu xanh lôc v× nã hót çc tia s¸ng cã mµu kh¸c, nhÊt lµ mµu ®á vµ mµu lam, nh-ng kh«ng thu nhËn mµu xanh lôc mµ l¹i ph¶n chiÕu mµu nµy vµ do ®ã m¾t ta míi nh×n thÊy mµu xanh lôc. Nh vËy, l¸ c©y cã mµu xanh lµ do chÊt diÖp lôc chøa trong thµnh phÇn tÕ bµo.

Gîi ý: C©u “Nh vËy, l¸ c©y cã mµu xanh lµ do chÊt diÖp lôc chøa trong thµnh phÇn tÕ bµo.” lµ c©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n.

- NhËn xÐt vÒ tr×nh tù tr×nh bµy néi dung cña ®o¹n v¨n trªn.Gîi ý: So s¸nh vÒ vÞ trÝ cña c©u chñ ®Ò ë ®o¹n v¨n thø hai trong v¨n b¶n

Ng« TÊt Tè vµ t¸c phÈm “T¾t ®Ìn” víi vÞ trÝ cña c©u chñ ®Ò ë ®o¹n v¨n trªn.Trong trêng hîp trªn, c©u chñ ®Ò ®øng ë cuèi ®o¹n. §©y lµ çch triÓn khai

chñ ®Ò theo kiÓu quy n¹p.


1. V¨n b¶n sau cã mÊy ®o¹n v¨n? Ai nhÇm

Xa cã mét «ng thÇy ®å d¹y häc ë mét gia ®×nh nä. Ch¼ng may bµ chñ nhµ èm chÕt, «ng chång bÌn nhê thÇy lµm cho bµi v¨n tÕ. Vèn lêi, thÇy bÌn lÊy bµi v¨n tÕ «ng th©n sinh ra chÐp l¹i ®a cho chñ nhµ.

Lóc vµo lÔ, bµi v¨n tÕ ®îc ®äc lªn, kh¸ch khøa ai còng bôm miÖng cêi. Bùc m×nh, «ng chñ nhµ gäi thÇy ®å ®Õn tr¸ch: “Sao thÇy l¹i cã thÓ nhÇm ®Õn thÕ?”. ThÇy ®å trîn m¾t lªn c·i: “V¨n tÕ cña t«i ch¼ng bao giê nhÇm, ho¹ ch¨ng ngêi nhµ «ng chÕt nhÇm th× cã”.

(TruyÖn d©n gian ViÖt Nam)Gîi ý: V¨n b¶n trªn gåm hai ®o¹n v¨n t¬ng øng víi hai ý chÝnh cña v¨n b¶n:

ThÇy ®å chÐp v¨n tÕ cña «ng th©n sinh ®Ó tÕ ngêi kh¸c; Gia chñ cã ngêi chÕt tr¸ch thÇy ®å viÕt nhÇm, thÇy ®å c·i lµ ngêi chÕt nhÇm.

2. H·y nhËn xÐt vÒ çch tr×nh bµy chñ ®Ò cña çc ®o¹n v¨n sau:a) TrÇn §¨ng Khoa rÊt biÕt yªu th¬ng. Em th¬ng b¸c ®Èy xe bß “må h«i ít l-

ng, c¨ng sîi d©y thõng” chë v«i çt vÒ x©y trêng häc, vµ mêi b¸c vÒ nhµ m×nh… Em th¬ng thÇy gi¸o mét h«m trêi ma ®êng tr¬n bÞ ng·, cho nªn d©n lµng bÌn ®¾p l¹i ®êng.

(Theo Xu©n DiÖu)b) Ma ®· ngít. Trêi r¹ng dÇn. MÊy con chim chµo mµo tõ hèc c©y nµo ®ã

bay ra hãt r©m ran. Ma t¹nh, phÝa ®«ng mét m¶ng trêi trong v¾t. MÆt trêi lã ra, chãi läi trªn nh÷ng vßm l¸ bëi lÊp l¸nh.

29

(T« Hoµi, O chuét)c) Nguyªn Hång (1918 - 1928) tªn khai sinh lµ NguyÔn Nguyªn Hång, quª ë

thµnh phè Nam §Þnh. Tríc Çch m¹ng, «ng sèng chñ yÕu ë thµnh phè c¶ng H¶i Phßng, trong mét xãm lao ®éng nghÌo. Ngay tõ t¸c phÈm ®Çu tay, Nguyªn Hång ®· híng ngßi bót vÒ nh÷ng ngêi cïng khæ gÇn gòi mµ «ng yªu th¬ng th¾m thiÕt. Sau Çch m¹ng, Nguyªn Hång tiÕp tôc bÒn bØ s¸ng t¸c, «ng viÕt c¶ tiÓu thuyÕt, kÝ, th¬, næi bËt h¬n c¶ lµ çc bé tiÓu thuyÕt sö thi nhiÒu tËp. Nguyªn Hång ®îc Nhµ níc truy tÆng Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt (n¨m 1996).

(Ng÷ v¨n 8, tËp mét)Gîi ý: Tríc hÕt, h·y x¸c ®Þnh tõ ng÷ chñ ®Ò hoÆc c©u chñ ®Ò cña çc

®o¹n v¨n. Sau ®ã nhËn xÐt vÒ çch triÓn khai chñ ®Ò cña tõng ®o¹n.- §o¹n (a): C©u chñ ®Ò (TrÇn §¨ng Khoa rÊt biÕt yªu th¬ng) ®øng ë ®Çu

®o¹n; chñ ®Ò ®îc triÓn khai theo kiÓu diÔn dÞch (®i tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ).

- §o¹n (b): Kh«ng cã c©u chñ ®Ò, chñ ®Ò ®îc duy tr× b»ng çc tõ ng÷ chñ ®Ò (ma ngít - t¹nh, trêi), çc c©u ®îc tæ chøc theo kiÓu song hµnh.

- §o¹n (c): Kh«ng cã c©u chñ ®Ò, chñ ®Ò ®îc duy tr× b»ng çc tõ ng÷ chñ ®Ò (Nguyªn Hång, …), çc c©u ®îc tæ chøc theo kiÓu song hµnh.

3. Víi c©u chñ ®Ò: “LÞch sö ta ®· cã nhiÒu cuéc kh¸ng chiÕn vÜ ®¹i chøng tá tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta.”, h·y viÕt mét ®o¹n v¨n 5 c©u theo kiÓu diÔn dÞch.

Gîi ý: Tham kh¶o ®o¹n v¨n sau:LÞch sö ta ®· cã nhiÒu cuéc kh¸ng chiÕn vÜ ®¹i chøng tá tinh thÇn yªu níc

cña nh©n d©n ta. Chóng ta cã quyÒn tù hµo v× nh÷ng trang lÞch sö vÎ vang thêi ®¹i Bµ Trng, Bµ TriÖu, TrÇn Hng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung,… Chóng ta ph¶i ghi nhí c«ng lao cña çc vÞ anh hïng d©n téc, v× çc vÞ Êy lµ tiªu biÓu cña mét d©n téc anh hïng.

(Hå ChÝ Minh, Hå ChÝ Minh toµn tËp, tËp 6, NXB Sù thËt, Hµ Néi, 1986)

4. ChuyÓn ®o¹n v¨n võa viÕt thµnh ®o¹n v¨n theo kiÓu quy n¹p.Gîi ý: Tham kh¶o ®o¹n v¨n sau:Chóng ta cã quyÒn tù hµo v× nh÷ng trang lÞch sö vÎ vang thêi ®¹i Bµ Trng,

Bµ TriÖu, TrÇn Hng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung,… Chóng ta ph¶i ghi nhí c«ng lao cña çc vÞ anh hïng d©n téc, v× çc vÞ Êy lµ tiªu biÓu cña mét d©n téc anh hïng. Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta ®· ®îc kh¼ng ®Þnh trong nh÷ng cuéc kh¸ng chiÕn vÜ ®¹i, g¾n víi nh÷ng tªn tuæi Êy.

5. Chän mét trong ba ý sau ®Ó viÕt thµnh mét ®o¹n v¨n, sau ®ã nãi râ çch tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n mµ em ®· sö dông.

a) Gi¶i thÝch ý nghÜa c©u tôc ng÷ ThÊt b¹i lµ mÑ thµnh c«ng.

30

b) Gi¶i thÝch t¹i sao ngêi xa l¹i nãi ThÊt b¹i lµ mÑ thµnh c«ng.c) Bµi häc vËn dông c©u tôc ng÷ ThÊt b¹i lµ mÑ thµnh c«ng trong cuéc

sèng.Gîi ý: Dï chän ý nµo ®Ó viÕt th× còng ph¶i chó ý ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt

chñ ®Ò cña ®o¹n. NÕu chän çch triÓn khai néi dung theo kiÓu diÔn dÞch hoÆc quy n¹p th× ph¶i chó ý ®Õn viÖc ®Æt c©u chñ ®Ò: c©u chñ ®Ò ph¶i bao qu¸t ®îc ý cña c¶ ®o¹n, diÔn ®¹t ng¾n gän, râ rµng. NÕu chän çch triÓn khai chñ ®Ò theo kiÓu song hµnh th× ph¶i ®¶m b¶o sù duy tr× chñ ®Ò b»ng çc tõ ng÷ chñ ®Ò.

ViÕt bµi tËp lµm v¨n sè 1 v¨n tù sù (lµm t¹i líp)

I. Tham kh¶o mét sè ®Ò bµi sau

§Ò 1: KÓ l¹i nh÷ng kØ niÖm ngµy ®Çu tiªn ®i häc.§Ò 2: Ngêi Êy (b¹n, thÇy, ngêi th©n,…) sèng m·i trong lßng t«i.§Ò 3: T«i thÊy m×nh ®· kh«n lín.

II. Híng dÉn chung

1. Nhí l¹i ®Æc ®iÓm cña v¨n tù sù vµ çch viÕt mét bµi v¨n lo¹i nµy:- VÒ ph¬ng thøc tù sù: nhê tù sù, ngêi kÓ (b»ng miÖng hay viÕt) lµm cho

ngêi nghe (hay ®äc) n¾m ®îc néi dung c©u chuyÖn nh : truyÖn kÓ vÒ ai, ë thêi nµo, sù viÖc chÝnh lµ g×, diÔn biÕn cña sù viÖc ra sao, kÕt thóc thÕ nµo, chuyÖn ®em l¹i ý nghÜa g× (?),...

- Ph¬ng thøc tù sù lµ ph¬ng thøc tr×nh bµy mét chuçi çc sù viÖc theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh, cã tríc cã sau, cã më ®Çu, tiÕp diÔn vµ kÕt thóc.

- Dµn bµi cña bµi v¨n tù sù thêng gåm ba phÇn : më bµi, th©n bµi vµ kÕt bµi. Bè côc ba phÇn nµy quan hÖ chÆt chÏ víi nhau trong viÖc triÓn khai chñ ®Ò. PhÇn më bµi giíi thiÖu chung vÒ nh©n vËt, sù viÖc. PhÇn th©n bµi kÓ diÔn biÕn cña sù viÖc. PhÇn kÕt bµi kÓ kÕt côc cña sù viÖc. Cã khi, chñ ®Ò ®-îc hÐ më trong c©u then chèt phÇn më bµi, kÕt luËn ; còng cã khi chñ ®Ò ®îc béc lé qua çc sù viÖc, hµnh ®éng, chi tiÕt. Kh«ng cã mét khu«n mÉu cè ®Þnh nµo cho viÖc thÓ hiÖn chñ ®Ò cña bµi v¨n tù sù.

2. KÕt hîp gi÷a tù sù, miªu t¶ vµ biÓu c¶m: §Ó nh÷ng sù viÖc, nh©n vËt trong c©u chuyÖn trong bµi v¨n hiÖn ra cô

thÓ, sinh ®éng; nh»m bµy tá ®îc t×nh c¶m cña ngêi viÕt ®èi víi ®èi tîng còng nh t×nh c¶m cña çc nh©n vËt trong c©u chuyÖn, ngêi viÕt cÇn kÕt hîp gi÷a tù sù víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m. Tuy nhiªn, miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù chØ lµ nh÷ng yÕu tè phô trî, kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých cña v¨n b¶n.

31

Chñ ®Ò mµ ba ®Ò v¨n trªn nªu ra ®Òu rÊt cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a tù sù víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m. Chó ý thao t¸c miªu t¶ ngêi, diÔn t¶ nh÷ng c¶m xóc cña m×nh.

bµi 4l·o h¹c

(Nam Cao)


1. VÒ t¸c gi¶:Nhµ v¨n Nam Cao (1915(1)-1951) tªn khai sinh lµ TrÇn H÷u Tri, quª ë lµng §¹i

Hoµng (nay thuéc x· Hoµ HËu, huyÖn LÝ Nh©n, tØnh Hµ Nam).- Khi cßn nhá, Nam Cao ë lµng vµ thµnh phè Nam §Þnh. Tõ 1936, b¾t ®Çu

viÕt v¨n in trªn çc b¸o: TiÓu thuyÕt thø b¶y, Ých h÷u... N¨m 1938, d¹y häc t ë Hµ Néi vµ biÕt b¸o. N¨m 1941, «ng d¹y häc t ë Th¸i B×nh. N¨m 1942, «ng trë vÒ quª, tiÕp tôc viÕt v¨n. N¨m 1943, Nam Cao gia nhËp Héi V¨n ho¸ cøu quèc. Çch m¹ng Th¸ng T¸m 1945, «ng tham gia cíp chÝnh quyÒn ë phñ LÝ Nh©n vµ ®îc cö lµm chñ tÞch x·. N¨m 1946, «ng ra Hµ Néi, ho¹t ®éng trong Héi V¨n ho¸ cøu quèc vµ lµ th kÝ toµ so¹n t¹p chÝ Tiªn phong cña Héi. Cïng n¨m ®ã, «ng tham gia ®oµn qu©n Nam tiÕn víi t çch phãng viªn, ho¹t ®éng ë Nam Bé. Sau ®ã l¹i trë vÒ nhËn c«ng t¸c ë Ti V¨n ho¸ Nam Hµ. Mïa thu 1947, Nam Cao lªn ViÖt B¾c, lµm phãng viªn b¸o Cøu quèc vµ lµ th kÝ toµ so¹n b¸o Cøu quèc ViÖt B¾c. N¨m 1950, «ng nhËn c«ng t¸c ë t¹p chÝ V¨n nghÖ (thuéc Héi V¨n nghÖ ViÖt Nam) vµ lµ Uû viªn TiÓu ban V¨n nghÖ Trung ¬ng. N¨m 1951, «ng tham gia ®oµn c«ng t¸c thuÕ n«ng nghiÖp ë khu III. BÞ ®Þch phôc kÝch vµ hi sinh.

- T¸c phÈm ®· xuÊt b¶n: §«i løa xøng ®«i (truyÖn ng¾n, 1941); Nöa ®ªm (truyÖn ng¾n, 1944); Cêi (truyÖn ng¾n, 1946); ë rõng (nhËt kÝ, 1948); ChuyÖn biªn giíi (bót kÝ, 1951); §«i m¾t (truyÖn ng¾n, 1948); Sèng mßn12)

(truyÖn dµi, 1956, 1970); ChÝ PhÌo (truyÖn ng¾n, 1941); TruyÖn ng¾n Nam Cao (truyÖn ng¾n, 1960); Mét ®¸m cíi (3) (truyÖn ng¾n, 1963); T¸c phÈm Nam Cao (tuyÓn, 1964); Nam Cao t¸c phÈm (tËp I: 1976, tËp II: 1977); TuyÓn tËp Nam Cao (tËp I: 1987, tËp II: 1993); Nh÷ng çnh hoa tµn (truyÖn ng¾n, 1988); Nam Cao truyÖn ng¾n tuyÓn chän (1995); Nam Cao truyÖn ng¾n chän läc (1996).

Ngoµi ra «ng cßn lµm th¬, viÕt kÞch (§ãng gãp, 1951) vµ biªn so¹n s¸ch ®Þa lÝ cïng víi V¨n T©n (§Þa d çc níc ch©u ¢u (1948); §Þa d çc níc ch©u ¸,

( 1) Cã tµi liÖu ghi n¨m sinh cña Nam Cao lµ 1917 (theo SGK Ng÷ v¨n 8, tËp mét, NXB Gi¸o dôc, 2004).

1 2) ViÕt n¨m 1944.(3) ViÕt n¨m 1944.

32

ch©u Phi (1949); §Þa d ViÖt Nam (1951).- ¤ng ®· ®îc tÆng Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc - nghÖ thuËt (®ît I -

n¨m 1996).2. VÒ t¸c phÈm:a) §èi víi l·o H¹c, con chã kh«ng chØ lµ kØ vËt cña con trai, mµ ®ã cßn lµ

mét ngêi b¹n. V× thÕ, viÖc ph¶i b¸n on chã, t©m tr¹ng cña l·o rÊt day døt, ¨n n¨n v× tù thÊy nh m×nh ®· lõa con chã. L·o bËt khãc hu hu, ®ã lµ tiÕng khãc cña ngêi sèng t×nh nghÜa, thuû chung. L·o ©n hËn v× ®· ng¨n kh«ng cho con trai b¸n vên cíi vî. L·o xãt xa v× nì lõa, nì b¸n con chã.

b) T×nh c¶nh ®ãi khæ, tóng quÉn ®· ®Èy l·o H¹c ®Õn t×nh tr¹ng tuyÖt väng: l·o kh«ng thÓ gi÷ con chã, l·o kh«ng thÓ ®îi con trai trë vÒ. Lßng th¬ng con kh«ng cho phÐp l·o ph¹m vµo tµi s¶n cña con trai. L·o tù chän çi chÕt ®Ó gi¶i tho¸t cho m×nh vµ gi÷ trän m¶nh vên cho con trai.

Nh÷ng ®iÒu l·o H¹c thu xÕp nhê cËy «ng gi¸o råi sau ®ã t×m ®Õn çi chÕt cho thÊy: l·o H¹c ë trong t×nh c¶nh ®au khæ vµ bi quÉn, nhng còng rÊt tù träng vµ kiªn quyÕt.

c) Th¸i ®é vµ t×nh c¶m cña nh©n vËt “t«i” ®èi víi l·o H¹c diÔn biÕn ®a d¹ng theo t×nh huèng cña t¸c phÈm: tõ döng dng ®Õn c¶m th«ng (nghe l·o H¹c nãi chuyÖn b¸n chã, nghe l·o kÓ vÒ ®øa con), tho¸ng buån vµ nghi ngê (khi nghe binh T kÓ), kÝnh träng (khi chøng kiÕn çi chÕt d÷ déi cña l·o H¹c).

d) Çi hay cña truyÖn thÓ hiÖn râ nhÊt ë viÖc miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt vµ çch kÓ chuyÖn. DiÔn biÕn t©m lÝ cña l·o H¹c xung quanh viÖc b¸n chã, sù thay ®æi trong ý nghÜ cña «ng gi¸o tõ döng dng ®Õn c¶m th«ng vµ kÝnh träng l·o H¹c ®îc miªu t¶ rÊt hîp lÝ, tù nhiªn. Nh©n vËt kÓ xng "t«i" lµm cho c©u chuyÖn gÇn gòi; ®ång thêi, cã lóc "t«i" ho¸ th©n vµo nh©n vËt l·o H¹c vµ çc nh©n vËt kh¸c mµ kÓ, t¹o cho t¸c phÈm cã nhiÒu giäng ®iÖu.

e) ý nghÜ cña nh©n vËt “t«i” (cã thÓ coi lµ t¸c gi¶): “ Chao «i! §èi víi nh÷ng ngêi ë quanh ta, nÕu ta kh«ng cè t×m mµ hiÓu hä, th× ta chØ thÊy hä gµn dë, ngu ngèc, bÇn tiÖn, xÊu xa, bØ æi... toµn lµ nh÷ng cí ®Ó cho ta tµn nhÉn; kh«ng bao giê ta thÊy hä lµ nh÷ng ngêi ®¸ng th¬ng;kh«ng bao giê ta th-¬ng(...) Çi b¶n tÝnh tèt cña ngêi ta bÞ nh÷ng nçi lo l¾ng, buån ®au, Ých kØ che lÊp mÊt” thÓ hiÖn mét quan niÖm vµ mét triÕt lÝ sèng s©u s¾c vµ tiÕn bé. §©y lµ mét th¸i ®é yªu th¬ng, tr©n träng nh»m kh¸m ph¸ nh÷ng nÐt tèt ®Ñp cña con ngêi.

g) §o¹n trÝch Tøc níc vì bê vµ truyÖn ng¾n L·o H¹c ®îc s¸ng t¸c theo phong çch hiÖn thùc, ph¶n ¸nh cuéc ®êi vµ tÝnh çch cña ngêi n«ng d©n trong x· héi cò. Hä lµ ngêi sèng khæ cùc v× bÞ ¸p bøc bãc lét nÆng nÒ, ph¶i chÞu su cao thuÕ nÆng. Cuéc sèng cña hä l©m vµo c¶nh bÇn cïng, bÕ t¾c. Tuy vËy, hä cã nh÷ng phÈm chÊt ®¸ng quý lµ trong s¹ch, l¬ng thiÖn, giµu t×nh th¬ng yªu. Hä quyªt liÖt ph¶n kh¸ng hoÆc thËm chÝ d¸m chän çi chÕt ®Ó gi÷ g×n phÈm chÊt trong s¹ch cña m×nh. §iÒu ®ã cho thÊy: ngêi n«ng d©n trong x· héi cò tiÒm tµng mét søc m¹nh cña t×nh c¶m, mét søc m¹nh ph¶n kh¸ng chèng l¹i

33

¸p bøc, bÊt c«ng.

II. rÌn luyÖn kü n¨ng1. Tãm t¾t:L·o H¹c lµ ngêi hµng xãm cña «ng gi¸o. L·o cã ngêi con trai ®i phu ®ån

®iÒn cao su. L·o sèng víi con chã vµng - kØ vËt cña con trai l·o ®Ó l¹i. Hoµn c¶nh khã kh¨n, nhng l·o ®· tõ chèi mäi sù gióp ®ì. QuyÕt kh«ng x©m ph¹m vµo m¶nh vên ®Ó dµnh cho con, l·o b¸n con chã, tù trï liÖu ®¸m ma cña m×nh vµ tù tö b»ng b¶ chã.

2. Çch ®äc:Khi ®äc bµi v¨n, ngoµi çc chi tiÕt l·o H¹c kÓ lÓ t×nh c¶nh, lßng th¬ng con,

nçi ®au ®ín khi ph¶i b¸n ®i con vËt yªu quý, sù d»n vÆt cña t¸c gi¶... cÇn sö dông giäng ®iÖu phï hîp, chó ý nh÷ng chi tiÕt cã tÝnh chÊt bíc ngoÆt:

L·o H¹c xin b¶ chã: sù nghi ngê ®Õn day døt cña t¸c gi¶. L·o H¹c tù vÉn: «ng gi¸o ®îc gi¶i to¶ t©m lÝ nhng sù ®au ®ín, c¶m th«ng

l¹i nh©n lªn gÊp béi.

Tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh


1. ThÕ nµo lµ tõ têng h×nh, tõ tîng thanh?- Tõ tîng h×nh lµ tõ gîi t¶ h×nh ¶nh, d¸ng vÎ, tr¹ng th¸i cña sù vËt.VÝ dô: + lÎo khÎo, khÖnh kh¹ng, tun ngñn, nÆng nÒ, bÖ vÑ, lªnh khªnh, tha thít, …

+ Dèc lªn khóc khuûu, dèc th¨m th¼m Heo hót cån m©y, sóng ngöi trêi

(Quang Dòng) - Tõ tîng thanh lµ tõ m« pháng ©m thanh cña tù nhiªn, cña con ngêi.VÝ dô : + rãc r¸ch, ha h¶, hÒnh hÖch, hu hu, sßng säc, lo¶ng xo¶ng, ph× ph×, Çm

Çm, tÝ t¸ch, …+ V¨ng v¼ng bªn tai tiÕng chÝch choÌ,LÆng ®i kÎo ®éng kh¸ch lµng quª.Níc non cã tí cïng vui vÎ, Hoa nguyÖt nµo ai ®· ®¾m mª.

34

Quyªn ®· gäi hÌ quang qu¸c qu¸c,Gµ tõng g¸y s¸ng tÎ tÌ teL¹i cßn giôc gi·, vÒ hay ë,§«i gãt phong trÇn vÉn khoÎ khoe.

(NguyÔn KhuyÕn) 2. C«ng dông cña tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh:- Tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh do cã chøc n¨ng gîi h×nh vµ m« pháng ©m

thanh cô thÓ, sinh ®éng nh trong cuéc sèng nªn cã gi¸ trÞ biÓu c¶m cao. Nã thêng ®îc dïng trong v¨n miªu t¶ vµ tù sù. PhÇn lín, tõ tîng h×nh vµ tõ tîng thanh lµ nh÷ng tõ l¸y. Mçi khi xuÊt hiÖn trong th¬, nã khiÕn cho th¬ giµu h×nh tîng, c¶m xóc th¬ Ên tîng, thi vÞ, gÇn gòi víi ©m nh¹c.

VÝ dô:Th©n gÇy guéc, l¸ mong manhMµ sao lªn luü lªn thµnh tre ¬i!

NguyÔn Duy Khi bê tre rÝu rÝt tiÕng chim kªu

Khi mÆt níc chËp chên con ç nh¶yTÕ Hanh


1. Trong çc tõ sau ®©y, tõ nµo lµ tõ tîng h×nh, tõ nµo lµ tõ tîng thanh? San s¸t, chen chóc, rÇm rËp, x«n xao, th¨m th¼m, mªnh mang, µo µo, long

lanh, l¸ch çch, trïi tròi, len lái, vun vót, sÆc sì, ngÊt nghÓu, lom khom, lÌ tÌ, r× rµo.

Gîi ý:1. Tõ tîng h×nh Tõ tîng thanhSan s¸t, chen chóc, th¨m

th¼m, lom khom..RÇm rËp, µo µo, r×

rµo…2. T×m çc tõ l¸y tîng h×nh trong çc ®o¹n th¬, ®o¹n v¨n sau:a. Ao thu l¹nh lÏo níc trong veo

Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo (NguyÔn KhuyÕn)

b. Trêi thu xanh ng¾t mÊy tÇng cao, CÇn tróc l¬ ph¬ giã h¾t hiu

(NguyÔn KhuyÕn) c. N¨m gian nhµ cá thÊp le te

35

Ngâ tèi, ®ªm s©u, ®ãm lËp loÌ (NguyÔn KhuyÕn)

d. Nhµ ë lµng ®åi la tha. Nh÷ng m¸i nhµ lîp gåi, lÊp lã sau nh÷ng vên c©y xanh rÇm r¹p. Con ®êng ®Êt ®á khóc khuûu uèn lîn nh kÐo dµi ra, nh ®ãn chµo, nh vÉy gäi…

(DÉn theo T¹ §øc HiÒn) Gîi ý:+ Tõ l¸y tîng h×nh: tÎo teo, l¹nh lÏo, l¬ ph¬, h¾t hiu, le te, lËp loÌ…3. Ph©n biÖt ý nghÜa cña nh÷ng tõ tîng h×nh sau:- lªnh ®ªnh, lÒnh bÒnh, lÒu bÒu.

- lªnh khªnh, lªu ®ªu, lªu nghªu.Gîi ý:

- Lªnh ®ªnh, lÒnh bÒnh, lÒu sÒu:+ Lªnh ®ªnh: Tr«i næi, v« sinh trªn mÆt níc réng, kh«ng biÕt ®i tíi ®©u.+ LÒnh bÒnh: Tr¹ng th¸i næi h¼n trªn mÆt níc vµ nhÑ nhµng tr«i theo lµn

níc, lµn giã,+ LÒu sÒu: Tr¹ng th¸i næi vµ tr«i theo lµn níc, tr«ng bÈn m¾t.- Lªnh khªnh, lªu ®ªu, lªu nghªu:+ Lªnh khªnh: Cao qu¸ møc, g©y Ên tîng kh«ng c©n ®èi, dÔ ®æ.+ Lªu ®ªu: Cao qu¸ møc, g©y Ên tîng, bÒ cao mÊt c©n ®èi qu¸ nhiÒu so

víi bÒ ngang.+ Lªu nghªu: Cao hoÆc dµi qu¸ cì, lµm mÊt h¼n c©n ®èi, g©y Ên t îng

ch«ng chªnh, kh«ng v÷ng.4. X¸c ®Þnh tõ l¸y tîng thanh trong ®o¹n v¨n sau:TiÕng chu«ng xe ®¹p lanh canh kh«ng ngít. TiÕng cßi « t« pin pin xin ®êng

gay g¾t. TiÕng thïng níc va vµo nhau lo¶ng xo¶ng ë mét vßi níc c«ng céng.TiÕng ve kªu rÒn rÜ trong nh÷ng t¸n l¸ c©y bªn ®¹i lé. TiÕng x× x× d÷ déi

cña chiÕc ®Çu m¸y xe löa ®ang x¶ h¬i. TiÕng cßi tµu thÐt lªn cïng víi tiÕng b¸nh xe ®Ëp trªn ®êng ray sÇm sËp nh s¾p lao vµo thµnh phè.

(T« Ngäc HiÕn) Gîi ý:

Lanh canh, pin pin, lo¶ng xo¶ng, rÒn rÜ, x× x×…

Liªn kÕt çc ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n

36


1. T¹i sao ph¶i chó ý ®Õn viÖc liªn kÕt çc ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n?a) §äc, so s¸nh hai çch viÕt sau vµ cho biÕt çch viÕt nµo hîp lÝ

h¬n, v× sao?(1) Tríc s©n trêng lµng MÜ LÝ dµy ®Æc c¶ ngêi. Ngêi nµo ¸o quÇn còng

s¹ch sÏ, g¬ng mÆt còng vui t¬i vµ s¸ng sña.Lóc ®i ngang qua lµng Hoµ An bÉy chim quyªn víi th»ng Minh, t«i cã ghÐ l¹i

trêng mét lÇn. LÇn Êy trêng ®èi víi t«i lµ mét n¬i xa l¹. T«i ®i chung quanh çc líp ®Ó nh×n qua cöa kÝnh mÊy b¶n ®å treo trªn têng. T«i kh«ng cã c¶m tëng nµo kh¸c lµ nhµ trêng cao r¸o vµ s¹ch sÏ h¬n çc nhµ trong lµng.

(2) Tríc s©n trêng lµng MÜ LÝ dµy ®Æc c¶ ngêi. Ngêi nµo ¸o quÇn còng s¹ch sÏ, g¬ng mÆt còng vui t¬i vµ s¸ng sña.

Tríc ®ã mÊy h«m, lóc ®i ngang qua lµng Hoµ An bÉy chim quyªn víi th»ng Minh, t«i cã ghÐ l¹i trêng mét lÇn. LÇn Êy trêng ®èi víi t«i lµ mét n¬i xa l¹. T«i ®i chung quanh çc líp ®Ó nh×n qua cöa kÝnh mÊy b¶n ®å treo trªn têng. T«i kh«ng cã c¶m tëng nµo kh¸c lµ nhµ trêng cao r¸o vµ s¹ch sÏ h¬n çc nhµ trong lµng.

(Thanh TÞnh, T«i ®i häc)Gîi ý: Çc c©u trong ®o¹n ph¶i nèi kÕt víi nhau ®Ó triÓn khai chñ ®Ò cña

®o¹n v¨n; ®Õn lît çc ®o¹n còng ph¶i nèi kÕt víi nhau ®Ó ®¶m b¶o m¹ch l¹c cho v¨n b¶n. ë ®©y, ta kh«ng xem xÐt ®o¹n v¨n trong thÕ ®éc lËp, t¸ch rêi mµ ®Æt chóng trong mèi quan hÖ víi ®o¹n tríc vµ sau nã ®Ó xem xÐt sù duy tr×, kÕt nèi m¹ch triÓn khai néi dung. Hai ®o¹n v¨n trong vÝ dô (1) kh«ng hîp lÝ v× mèi quan hÖ gi÷a chóng láng lÎo.

b) NhËn xÐt vÒ t¸c dông cña côm tõ “Tríc ®ã mÊy h«m” trong vÝ dô (2).

Gîi ý: Côm tõ “Tríc ®ã mÊy h«m” kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ côm tõ chØ thêi gian x¶y ra hµnh ®éng. Trong mèi liªn hÖ gi÷a hai ®o¹n v¨n, côm tõ nµy cã chøc n¨ng liªn kÕt ®o¹n, lµ gîi dÉn quan träng ®Ó ngêi ®äc cã thÓ hiÓu ®îc diÔn biÕn cña çc sù viÖc ë nh÷ng ®o¹n v¨n kh¸c nhau. Ph¶i cã nh÷ng ph¬ng tiÖn liªn kÕt nµy th× liªn kÕt ý nghÜa gi÷a çc ®o¹n míi chÆt chÏ, liÒn m¹ch.

c) Qua t¸c dông liªn kÕt ®o¹n cña côm tõ “Tríc ®ã mÊy h«m”, h·y tù rót ra nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña viÖc liªn kÕt ®o¹n trong v¨n b¶n.

Gîi ý: Khi kÕt thóc ®o¹n v¨n nµy chuyÓn sang ®o¹n v¨n kh¸c, ngêi viÕt ph¶i chó ý sö dông çc ph¬ng tiÖn liªn kÕt ®Ó thÓ hiÖn liªn hÖ ý nghÜa gi÷a chóng.

2. Çc çch liªn kÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n a) Sö dông tõ ng÷ ®Ó liªn kÕt çc ®o¹n v¨na1) Néi dung cña hai ®o¹n v¨n sau cã mèi quan hÖ víi nhau nh thÕ

nµo?

37

B¾t ®Çu lµ t×m hiÓu. T×m hiÓu ph¶i ®Æt bµi v¨n vµo hoµn c¶nh lÞch sö cña nã. ThÕ lµ cÇn ®Õn khoa häc lÞch sö, lÞch sö d©n téc, cã khi c¶ lÞch sö thÕ giíi.

Sau kh©u t×m hiÓu lµ kh©u c¶m thô. HiÓu ®óng bµi v¨n ®· tèt. HiÓu ®óng còng b¾t ®Çu thÊy nã hay, nhng cha ®ñ.

(Theo Lª TrÝ ViÔn)Gîi ý: + X¸c ®Þnh ®îc ý cña mçi ®o¹n;+ Lu ý mèi quan hÖ diÔn biÕn theo çc bíc tríc - sau gi÷a t×m hiÓu vµ c¶m

thô.- §Ó thÓ hiÖn mèi quan hÖ tríc - sau gi÷a hai bíc cña qu¸ tr×nh tiÕp

nhËn t¸c phÈm v¨n ch¬ng, t¸c gi¶ ®· lµm nh thÕ nµo?Gîi ý: T¸c gi¶ ®· sö dông çc tõ ng÷ liªn kÕt: B¾t ®Çu lµ kh©u t×m hiÓu. -

Sau kh©u t×m hiÓu lµ… - H·y kÓ thªm nh÷ng tõ ng÷ cã quan hÖ liÖt kª t¬ng tù nh nh÷ng tõ

ng÷ trong hai ®o¹n v¨n trªn.Gîi ý: tríc hÕt, ®Çu tiªn, tríc tiªn, tho¹t ®Çu,… - tiÕp ®Õn, tiÕp theo, sau

n÷a,…; mét lµ - hai lµ - …a2) Hai ®o¹n v¨n sau cã quan hÖ ý nghÜa víi nhau nh thÕ nµo?Tríc ®ã mÊy h«m, lóc ®i ngang qua lµng Hoµ An bÉy chim quyªn víi th»ng

Minh, t«i cã ghÐ l¹i trêng mét lÇn. LÇn Êy trêng ®èi víi t«i lµ mét n¬i xa l¹. T«i ®i chung quanh çc líp ®Ó nh×n qua cöa kÝnh mÊy b¶n ®å treo trªn têng. T«i kh«ng cã c¶m tëng nµo kh¸c lµ nhµ trêng cao r¸o vµ s¹ch sÏ h¬n çc nhµ trong lµng.

Nhng lÇn nµy l¹i kh¸c. Tríc m¾t t«i trêng MÜ LÝ tr«ng võa xinh x¾n võa oai nghiªm nh çi ®×nh lµng Hoµ Êp. S©n nã réng, m×nh nã cao h¬n trong nh÷ng buæi tra hÌ ®Çy v¾ng lÆng. Lßng t«i ®©m ra lo sî vÈn v¬.

(Thanh TÞnh, T«i ®i häc)Gîi ý: Néi dung cña hai ®o¹n v¨n cã quan hÖ ®èi lËp, t¬ng ph¶n nhau (c¶m

nhËn kh¸c nhau vÒ ng«i trêng ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau).- Mèi quan hÖ ®èi lËp, t¬ng ph¶n gi÷a hai ®o¹n v¨n ®îc thÓ hiÖn

b»ng nh÷ng tõ ng÷ nµo?Gîi ý: LÇn Êy… - Nhng lÇn nµy…- T×m thªm çc tõ ng÷ biÓu thÞ mèi quan hÖ t¬ng ph¶n.Gîi ý: song, tr¸i l¹i, ngîc l¹i, thÕ mµ,…a3) Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm tõ lo¹i cña çc tõ ng÷ liªn kÕt hai ®o¹n

v¨n sau:Tríc s©n trêng lµng MÜ LÝ dµy ®Æc c¶ ngêi. Ngêi nµo ¸o quÇn còng s¹ch sÏ,

g¬ng mÆt còng vui t¬i vµ s¸ng sña.

38

Tríc ®ã mÊy h«m, lóc ®i ngang qua lµng Hoµ An bÉy chim quyªn víi th»ng Minh, t«i cã ghÐ l¹i trêng mét lÇn. LÇn Êy trêng ®èi víi t«i lµ mét n¬i xa l¹. T«i ®i chung quanh çc líp ®Ó nh×n qua cöa kÝnh mÊy b¶n ®å treo trªn têng. T«i kh«ng cã c¶m tëng nµo kh¸c lµ nhµ trêng cao r¸o vµ s¹ch sÏ h¬n çc nhµ trong lµng.

Gîi ý: “®ã” trong côm tõ liªn kÕt ®o¹n “Tríc ®ã mÊy h«m” thuéc tõ lo¹i chØ tõ. “®ã” chØ thêi ®iÓm buæi tùu trêng ®Çu tiªn (nãi ®Õn ë ®o¹n v¨n tríc), “tríc ®ã” tøc lµ tríc thêi buæi tùu trêng. Nh vËy, chØ tõ còng cã kh¶ n¨ng tham gia vµo liªn kÕt ®o¹n v¨n.

- H·y kÓ thªm çc chØ tõ, ®¹i tõ t¬ng tù:Gîi ý: nµy, ®©y, Êy,…a4) Hai ®o¹n v¨n sau cã quan hÖ ý nghÜa víi nhau nh thÕ nµo?B©y giê, khi B¸c viÕt g× còng ®a cho mét sè ®ång chÝ xem l¹i, chç nµo

khã hiÓu th× çc ®ång chÝ b¶o cho m×nh söa ch÷a.Nãi tãm l¹i, viÕt còng nh mäi viÖc kh¸c, ph¶i cã chÝ, chí giÊu dèt, nhê tù

phª b×nh vµ phª b×nh mµ tiÕn bé.(Hå ChÝ Minh, Çch viÕt)

Gîi ý: Mèi quan hÖ ý nghÜa gi÷a hai ®o¹n v¨n lµ mèi quan hÖ gi÷a néi dung cô thÓ vµ néi dung tæng kÕt, kh¸i qu¸t.

- Mèi quan hÖ ý nghÜa gi÷a çi cô thÓ vµ çi tæng kÕt, kh¸i qu¸t ë trªn ®îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng tõ ng÷ nµo?

Gîi ý: Côm tõ “Nãi tãm l¹i”.- KÓ thªm nh÷ng tõ ng÷ cã ý nghÜa tæng kÕt, kh¸i qu¸t.Gîi ý: nh vËy, nh×n chung, tæng kÕt l¹i,…b) C©u liªn kÕt ®o¹n v¨n- Trong ®o¹n trÝch sau ®©y, c©u nµo cã nhiÖm vô liªn kÕt çc

®o¹n v¨n víi nhau?U l¹i nãi tiÕp:- Ch¨n cho giái, råi h«m nµo phiªn chî u mua giÊy vÒ bè ®ãng s¸ch cho mµ

®i häc bªn anh ThËn.¸i dµ, l¹i cßn chuyÖn ®i häc n÷a c¬ ®Êy! Häc thÝch h¬n hay ®i ch¨n nghÐ

thÝch h¬n nhØ? Th«i, çi g× lµm mét çi th«i. ThÕ th»ng Çc nã võa ch¨n tr©u võa ®i häc ®Êy th× sao.

(Bïi HiÓn, Ngµy c«ng ®Çu tiªn cña cu TÝ)Gîi ý: C©u “¸i dµ, l¹i cßn chuyÖn ®i häc n÷a c¬ ®Êy!” cã t¸c dông chuyÓn

tiÕp gi÷a hai ®o¹n v¨n, khÐp l¹i néi dung tríc, gîi më néi dung míi.c) Qua çc trêng hîp ®· ph©n tÝch ë trªn, h·y tæng kÕt l¹i vÒ çch

liªn kÕt ®o¹n v¨n.

39

Gîi ý: §Ó t¹o mèi liªn kÕt gi÷a hai ®o¹n v¨n, ngêi ta thêng dïng hai ph¬ng tiÖn: tõ ng÷ liªn kÕt (quan hÖ tõ, ®¹i tõ, chØ tõ, çc côm tõ thÓ hiÖn ý liÖt kª, so s¸nh, ®èi lËp, tæng kÕt, kh¸i qu¸t,…) vµ c©u liªn kÕt.


1. §äc çc ®o¹n v¨n sau vµ tr¶ lêi c©u hái:a) Gi¶ng v¨n râ rµng lµ khã.Nãi nh vËy ®Ó nªu ra mét sù thËt. Kh«ng ph¶i nh»m hï do¹, cµng kh«ng

ph¶i ®Ó lµm ng· lßng.(Lª TrÝ ViÔn)

b) Buæi s¸ng h«m nay, mïa ®«ng ®ét nhiªn ®Õn kh«ng b¸o cho biÕt tríc. Võa míi ngµy h«m qua trêi h·y cßn n¾ng Êm vµ hanh, çi n¾ng vÒ cuèi th¸ng mêi lµm nøt nÎ ®ång ruéng, vµ lµm gißn kh« nh÷ng chiÕc l¸ r¬i; S¬n vµ chÞ ch¬i cá gµ ë ngoµi ®ång cßn thÊy nãng bøc, ch¶y må h«i.

ThÕ mµ qua mét ®ªm ma rµo, trêi bçng ®æi ra giã bÊc råi çi l¹nh ë ®©u ®Õn lµm cho ngêi ta tëng ®ang ë gi÷a mïa ®«ng rÐt mít.

(Th¹ch Lam, Giã l¹nh ®Çu mïa)c) Muèn ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ vÞ trÝ v¨n häc sö cña NguyÔn C«ng Hoan, cÇn

nhí l¹i nÒn v¨n xu«i níc ta trong buæi ®Çu x©y dùng kho¶ng tríc sau n¨m 1930. Lóc bÊy giê trªn s¸ch b¸o cßn ®Çy rÉy thø v¨n biÒn ngÉu, íc lÖ s¸o rçng, dµi dßng luém thuém. ChÝnh lóc Êy NguyÔn C«ng Hoan xuÊt hiÖn, ®· t×m ®îc cho m×nh híng ®i ®óng ®¾n: híng ®i cña chñ nghÜa hiÖn thùc, cña tiÕng nãi giÇu cã vµ ®Çy søc sèng cña nh©n d©n.

Còng cÇn ®¸nh gi¸ cao vai trß cña NguyÔn C«ng Hoan trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÓ lo¹i truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i ë níc ta. MÊy n¨m sau nµy sÏ xuÊt hiÖn hµng lo¹t c©y bót truyÖn ng¾n xuÊt s¾c. Nhng lÞch sö v¨n häc vÉn m·i m·i ghi ®Ëm nÐt tªn tuæi cña nh÷ng ngêi cã c«ng ph¸ lèi, më ®êng, tiªu biÓu lµ NguyÔn C«ng Hoan.

Tuy nhiªn, nÕu nh thÓ lo¹i truyÖn ng¾n nãi chung ®· ®îc nhiÒu nhµ v¨n nèi tiÕp nhau ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn m·i, th× riªng lèi truyÖn ng¾n trµo phóng cña NguyÔn C«ng Hoan, cha cã c©y bót kÕ thõa.

(Theo NguyÔn §¨ng M¹nh, TruyÖn ng¾n trµo phóng cña NguyÔn C«ng Hoan)- X¸c ®Þnh quan hÖ ý nghÜa gi÷a çc ®o¹n v¨n.- T×m çc tõ ng÷ thÓ hiÖn quan hÖ ý nghÜa Êy.Gîi ý: Mèi quan hÖ ý nghÜa gi÷a çc ®o¹n v¨n sÏ quy ®Þnh viÖc sö dông tõ

ng÷ liªn kÕt. Çc tõ ng÷ liªn kÕt thêng ®øng ë ®Çu ®o¹n sau.Mèi quan hÖ ý nghÜa trong tõng trêng hîp liªn kÕt: (a) - quan hÖ suy luËn

gi¶i thÝch (®¹i tõ thay thÕ nh vËy); (b) - quan hÖ t¬ng ph¶n (thÕ mµ); (c) - liÖt kª, t¨ng tiÕn (còng), ®èi lËp, t¬ng ph¶n (tuy nhiªn).

40

2. Lùa chän çc tõ ng÷ cho tríc ®Ó ®iÒn vµo chç trèng (…) trong çc ®o¹n v¨n díi ®©y cho thÝch hîp vµ gi¶i thÝch v× sao l¹i lùa chän nh vËy.

a) Hai bªn ®¸nh nhau rßng r· mÊy th¸ng trêi, cuèi cïng S¬n Tinh vÉn v÷ng vµng mµ søc Thuû Tinh ®· kiÖt. ThÇn níc ®µnh rót qu©n.

(…) o¸n nÆng, thï s©u, h»ng n¨m Thuû Tinh lµm ma giã, b·o lôt d©ng níc ®¸nh S¬n Tinh.

(Theo S¬n Tinh, Thuû Tinh)(tõ ®ã / tõ n·y / tõ ®Êy)b) Trong thêi k× qu¸ ®é, bªn nh÷ng thµnh tÝch tèt ®Ñp lµ chÝnh, vÉn cßn

sãt l¹i nh÷ng çi xÊu xa cña x· héi cò nh: tham «, l·ng phÝ, lêi biÕng, quan liªu, ®¸nh con, ®Ëp vî,… §èi víi nh÷ng thãi xÊu ®ã, v¨n nghÖ còng cÇn ph¶i phª b×nh rÊt nghiªm kh¾c, nh»m lµm cho x· héi ta ngµy cµng lµnh m¹nh tèt ®Ñp h¬n.

(…) : ph¶i cã khen, còng ph¶i cã chª. Nhng khen hay lµ chª ®Òu ph¶i ®óng møc. Khen qu¸ lêi th× ngêi ®îc khen còng hæ ng¬i. Mµ chª qu¸ ®¸ng th× ngêi bÞ chª còng khã tiÕp thô.

(Theo Hå ChÝ Minh, Bµi nãi chuyÖn t¹i ®¹i héi v¨n nghÖ toµn quèc lÇn thø III)

(nãi tãm l¹i / nh vËy / nh×n chung)c) Th¸p Ðp-phen kh«ng nh÷ng ®îc coi lµ biÓu tîng cña Pa-ri, mµ cßn lµ biÓu

tîng cña níc Ph¸p. Nã ®îc dïng ®Ó trang trÝ nh÷ng trang ®Çu cña s¸ch híng dÉn du lÞch trªn níc Ph¸p, ®îc lµm biÓu tîng trong phim ¶nh, ®îc in trong çc v¨n kiÖn chÝnh thøc, nh÷ng tem th vµ bu ¶nh,…

(…) ®iÒu ®¸ng kÓ lµ viÖc x©y dùng th¸p ®· lµ mét bµi häc cã gi¸ trÞ vÒ ãc s¸ng t¹o vµ tæ chøc trong c«ng t¸c x©y dùng.

(Theo Bµn tay vµ khèi ãc)(nhng / song / tuy nhiªn)d) GÇn cuèi b÷a ¨n, Nguyªn b¶o t«i:ChÞ ¬i, em… em - Nã bá löng kh«ng nãi tiÕp. T«i bá b¸t bón ®ang ¨n dë

nh×n nã khã hiÓu. Th¶o nµo trong lóc nãi chuyÖn, t«i cã c¶m gi¸c nh nã ®Þnh nãi chuyÖn g× ®ã nhng cßn ngÇn ng¹i.

- ChÞ tÝnh xem em nªn ®i häc hay ®i bé ®éi? - Nã nh×n t«i kh«ng chíp m¾t.

(…) L©u nay t«i vÉn lµ ngêi chÞ khuyªn b¶o lêi hay lÏ ph¶i. B©y giê ph¶i nãi víi nã ra sao? §i bé ®éi hay ®i häc?

(Theo Thuú Linh, MÆt trêi bÐ con cña t«i)(§i bé ®éi hay ®i häc? / ThËt khã tr¶ lêi.)Gîi ý: C¬ së ®Ó lùa chän lµ mèi quan hÖ ý nghÜa gi÷a çc ®o¹n v¨n. §èi víi

41

nh÷ng tõ ng÷ cã ý nghÜa t¬ng ®¬ng nhau th× ph¶i xem xÐt ®Õn s¾c th¸i ý nghÜa kh¸c nhau gi÷a chóng ®Ó lùa chän cho phï hîp víi s¾c th¸i ý nghÜa cña v¨n b¶n. VÝ dô ®èi víi ®o¹n trÝch (a), tõ ®ã vµ tõ ®Êy t¬ng ®èi trïng nhau vÒ nghÜa gèc, chØ kh¸c nhau vÒ s¾c th¸i; nhng tõ ®ã phï hîp víi s¾c th¸i lêi kÓ truyÖn cæ h¬n tõ ®Êy.

3. Cho chñ ®Ò: “Çi ®o¹n chÞ DËu ®¸nh nhau víi tªn cai lÖ lµ mét ®o¹n tuyÖt khÐo” (Vò Ngäc Phan). H·y viÕt mét sè ®o¹n v¨n ng¾n víi chñ ®Ò nµy vµ cho biÕt em ®· sö dông ph¬ng tiÖn liªn kÕt ®o¹n nh thÕ nµo?

Gîi ý: Tham kh¶o:“ChØ xuÊt hiÖn trong tho¸ng chèc, nhng nh©n vËt cai lÖ ®· ®îc Ng« TÊt Tè

kh¾c ho¹ mét çch râ nÐt, sèng ®éng hÖt nh mét con thó ¸c thùc sù, ®ang sèng. Lµm sao nh÷ng ngêi d©n lµnh cã thÓ sèng yªn æn ®îc díi roi song, tay thíc, d©y thõng cña h¹ng ngêi ®Óu çng nµy!

ThÕ mµ chÞ DËu ®· ph¶i sèng, c¶ nhµ chÞ DËu ®· ph¶i sèng vµ nãi réng ra, c¶ çi lµng §«ng X¸ nµy ®· ph¶i sèng, tÊt c¶ nh÷ng ngêi n«ng d©n ë biÕt bao çi lµng kh¸c còng ®· ph¶i sèng. ChØ cã ®iÒu sèng dë chÕt dë, sèng ®au sèng ®ín mµ th«i. (…)

(…) “Ch¸u van «ng,…, «ng tha cho!” §Õn møc nh thÕ mµ tªn cai lÖ kh«ng nh÷ng kh«ng mñi lßng l¹i cßn ®Êm vµo ngùc chÞ DËu mÊy ®Êm. §Õn ®©y, míi thÊy b¾t ®Çu nh÷ng dÊu hiÖu ph¶n kh¸ng: ChÞ xng t«i, gäi cai lÖ lµ «ng. “Kh«ng thÓ chÞu ®îc” n÷a, chÞ DËu ®· ®øng lªn, víi vÞ thÕ cña kÎ ngang hµng, trùc diÖn víi kÎ thï.

Qu¸ tr×nh diÔn biÕn Êy ®îc ®Èy lªn ®Ønh ®iÓm, kÞch tÝnh ®· hÕt møc c¨ng th¼ng khi tªn cai lÖ t¸t “®¸nh bèp” vµo mÆt chÞ DËu. ThÕ lµ thùc sù b¾t ®Çu mét giai ®o¹n míi cña sù ph¶n kh¸ng…”

(Theo NguyÔn Träng Hoµn (cb), RÌn kÜ n¨ng c¶m thô th¬ v¨n cho häc sinh líp 8, NXB §HQG TPHCM, 2004)

bµi 5Tõ ng÷ ®Þa ph¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi


1. Tõ ng÷ ®Þa ph¬ng a. Tõ ng÷ ®Þa ph¬ng lµ g×?+ C¨n cø vµo ph¹m vi sö dông, ngêi ta chia thµnh nhiÒu líp tõ kh¸c nhau,

trong ®ã cã tõ ng÷ toµn d©n vµ tõ ng÷ ®Þa ph¬ng. Tõ ng÷ toµn d©n lµ tõ

42

ng÷ ®îc toµn d©n sö dông mét çch thèng nhÊt.+ Tõ ng÷ ®Þa ph¬ng lµ nh÷ng tõ ng÷ chØ ®îc dïng trong ph¹m vi mét

hoÆc mét sè ®Þa ph¬ng nhÊt ®Þnh.VÝ dô: + Tõ ®Þa ph¬ng B¾c Bé: U (mÑ), giêi (trêi)…+ Tõ ®Þa ph¬ng Trung Bé: m« (nµo, chç nµo), tª (k×a), r¨ng (thÕ nµo,

sao), røa (thÕ) , ..+ Tõ ®Þa ph¬ng Nam Bé: heo (lîn), th¬m (døa), ghe (thuyÒn), …+ Con vÒ tiÒn tuyÕn xa x«i Nhí bÇm, yªu níc c¶ ®«i mÑ hiÒn.

(Tè H÷u) b. Çc kiÓu tõ ng÷ ®Þa ph¬ng + Tõ ng÷ ®Þa ph¬ng t¬ng øng nghÜa víi tõ ng÷ toµn d©n: VÝ dô: + Nam Bé: t«- b¸t, ghe - thuyÒn, c©y viÕt - c©y bót, …+ NghÖ TÜnh: bä - cha, m« - ®©u, tª -k×a, trèc - ®Çu, khau - gÇu, tru -

tr©u, …- Tõ ®Þa ph¬ng chØ nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng chØ cã ë mét hoÆc mét sè

®Þa ph¬ng (khi ®îc sö dông phæ biÕn sÏ gia nhËp vèn tõ toµn d©n).VÝ dô: + Nam Bé: sÇu riªng, m·ng vÞt, mï u + Trung Bé: nhót, chÎo - níc m¾m + B¾c Bé: thñng (®¬n vÞ ®Ó ®ong thãc, g¹o), …2. BiÖt ng÷ x· héi a. BiÖt ng÷ x· héi lµ g×?BiÖt ng÷ x· héi lµ nh÷ng tõ ng÷ chØ ®îc dïng trong mét tÇng líp x©y dùng

nhÊt ®Þnh.b. VÝ dô + BiÖt ng÷ cña triÒu ®×nh phong kiÕn: hoµng ®Õ, trÉm, khanh, th¸nh

thÓ, long thÓ, long nhan, mÆt rång, b¨ng hµ…+ BiÖt ng÷ cña nh÷ng ngêi theo ®¹o Thiªn chóa: lçi, ¬n Ých, m×nh th¸nh,

n÷ tu, cøu rçi, «ng qu¶n, väng m×nh th¸nh, lÔ kiªng viÖc x¸c, quan thÇy…c. Lu ý: BiÖt ng÷ kh¸c víi tõ nghÒ nghiÖp: Tõ nghÒ nghiÖp lµ nh÷ng tõ

biÓu thÞ c«ng cô, s¶n phÈm lao ®éng, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña mét nghÒ nµo ®ã trong x· héi. Nh÷ng tõ nµy chñ yÕu ®îc lu hµnh vµ sö dông trong nh÷ng ngêi cïng lµm mét nghÒ.

VÝ dô:

43

+ NghÒ dÖt: xa, èng, suèt, thoi, go, hå sîi, ®¸nh suèt, sîi méc, sîi hå, ….+ NghÒ lµm mßn: mãc, l¸, vanh, b¾t vanh,…3. Sö dông tõ ng÷ ®Þa ph¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi - Nh»m t¨ng gi¸ trÞ biÓu c¶m, khi sö dông tõ ng÷ ®Þa ph¬ng vµ biÖt ng÷

x· héi cÇn ph¶i chó ý ®Õn t×nh huèng giao tiÕp:VÝ dô:

Chuèi dÇu vên ®· læ Cam ®Çu ngâ ®· vµng Em nhí ruéng nhí vên Kh«ng nhí anh r¨ng ®îc

(TrÇn H÷u Chung) læ: træ §©y lµ nh÷ng tõ thuéc ph¬ng ng÷ Trung

Bé. Khi sö dông, nã ®· lµm t¨ng tÝnh ®Þa ph-¬ng cña t¸c phÈm.

r¨ng: sao

+ Trªn mÊy nhµ sµn buån tªnh, ba bèn bµ kÐ nh×n ra, nhí nh÷ng ngµy vui cña çc ®ång chÝ ®ãng t¹i nhµ m×nh.

(NguyÔn Huy Tëng) "Bµ kÐ" gîi cho ta h×nh ¶nh bµ mÑ ngêi d©n téc thiÓu sè ViÖt B¾c. Trong

kh¸ng chiÕn, nh÷ng ngêi mÑ ®ã kh«ng qu¶n ng¹i hy sinh, gian khæ gióp bé ®éi trªn ®êng hµnh qu©n ®i chiÕn dÞch.

- Trong th¬ v¨n, cã thÓ dïng tõ ng÷ ®Þa ph¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi ®Ó t« ®Ë thªm mµu s¾c ®Þa ph¬ng, mµu s¾c tÇng líp x· héi cña ng«n ng÷ vµ tÝnh çch nh©n vËt.

- Trong khÈu ng÷, chØ nªn dïng tõ ng÷ ®Þa ph¬ng ngay t¹i ®Þa ph¬ng ®ã hoÆc giao tiÕp víi ngêi cïng ®Þa ph¬ng, cïng tÇng líp x· héi ®Ó t¹o sù th©n mËt, tù nhiªn.

- Muèn tr¸nh l¹m dông tõ n÷g ®Þa ph¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi cÇn ph¶i t×m hiÓu çc tõ ng÷ toµn d©n cã nghÜa t¬ng øng ®Ó sö dông khi cÇn thiÕt.

II. rÌn luyÖn kü n¨ng 1. T×m mét sè tõ ng÷ ®Þa ph¬ng n¬i em ë hoÆc vïng kh¸c mµ em biÕt.

Nªu tõ nh÷ng ®Þa ph¬ng t¬ng øng (nÕu cã).MÉu: nhót (NghÖ TÜnh), m½ng cÇu (Nam Bé), b¸nh çy (Th¸i B×nh). §©y

lµ nh÷ng tõ chØ tªn nh÷ng s¶n phÈm duy nhÊt cã ë ®Þa ph¬ng, cho nªn kh«ng cã tõ toµn d©n t¬ng øng.

2. T×m mét sè biÖt ng÷ x· héi mµ em biÕt, gi¶i thÝch nghÜa cña nh÷ng tõ ®ã vµ ®Æt c©u.

Gîi ý:+ Giíi chäi gµ: chÇu (hiÖp), chªm (®©m cùa), chiÕn (®¸ khoÎ), dèt (nh¸t) …

44

+ Cña häc sinh: ngçng (®iÓm hai), quay (nh×n, sao chÐp tµi liÖu), häc g¹o (häc nhiÒu, kh«ng cßn chó ý ®Õn viÖc kh¸c)…

§Æt c©u: VÝ dô:

Con l«ng tr× vµ con l«ng c¶o b¾t ®Çu vµo chÇu hai.3. Nh÷ng tõ ng÷ sau ®©y lµ tõ ng÷ ®Þa ph¬ng, em h·y t×m nh÷ng tõ

ng÷ t¬ng ®¬ng trong vèn tõ toµn d©n:a. Tõ ®Þa ph¬ng B¾c Bé: gi¨ng, thÊm chíp, th©u rãm…b. Tõ ®Þa ph¬ng Trung Bé: n¸c, tru, ná, thÑn, …c. Tõ ®Þa ph¬ng Nam Bé: anh hai, bµn ñi, c©y viÕt, ch¶ lôa, ®Ëu phéng,

hét gµ, …Gîi ý:Tõ toµn d©n t¬ng øng víi:a. Tõ ®Þa ph¬ng B¾c Bé: gi¨ng - tr¨ng; thÊm chíp - sÊm chíp, th©u rãm -

s©u rãm.b. Tõ ®Þa ph¬ng Nam Bé: anh hai - anh c¶; bµn ñi - bµn lµ; c©y viÕt - c©y

bót; ®Ëu phéng - ®Ëu t¬ng; hét gµ - trøng gµ…. c. Tõ ®Þa ph¬ng Trung Bé: n¸c - níc, tru - tr©u, ná - kh«ng, thÑn - xÊu hæ.

4. Trong çc tõ ®ång nghÜa: cäp, kh¸i, hæ tõ nµo lµ tõ ®Þa ph¬ng tõ nµo lµ tõ toµn d©n? V× sao?

Gîi ý:“Kh¸i" lµ tõ ®Þa ph¬ng miÒn Trung Trung Bé, cäp lµ tõ toµn d©n, hæ lµ tõ

toµn d©n.

Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù


1. Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù lµ g×?Tãm t¾t v¨n b¶n nãi chung, tãm t¾t v¨n b¶n tù sù nãi riªng lµ viÖc lµm

xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ. Trong cuéc sèng, nhiÒu trêng hîp chóng ta muèn th«ng b¸o ng¾n gän néi dung mét sù viÖc, mét c©u chuyÖn nµo ®ã ®· ®îc biÕt cho ngêi kh¸c. Khi Êy, chóng ta cÇn ®Õn thao t¸c tãm t¾t.

§Ó th«ng b¸o nh÷ng néi dung chÝnh cña mét v¨n b¶n tù sù nµo ®ã ®Õn ngêi kh¸c, chóng ta cÇn ®Õn thao t¸c tãm t¾t v¨n b¶n tù sù.

Cã thÓ hiÓu ng¾n gän: Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù lµ ghi l¹i mét çch ng¾n

45

gän, trung thµnh nh÷ng néi dung chÝnh cña v¨n b¶n tù sù.2. Çch tãm t¾t v¨n b¶n tù sùa) V¨n b¶n tãm t¾t ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh- V¨n b¶n sau ®©y kÓ l¹i néi dung cña v¨n b¶n nµo? Vua Hïng thø mêi t¸m cã ngêi con g¸i ®Ñp tªn lµ MÞ N¬ng. Nhµ vua muèn

kÐn mét chµng rÓ xøng ®¸ng. S¬n Tinh vµ Thuû Tinh cïng mét lóc ®Õn cÇu h«n. C¶ hai ngêi ®Òu cã tµi, vua Hïng kh«ng biÕt g¶ con cho ai, bÌn ra ®iÒu kiÖn th¸ch ®è ®Ó dÔ bÒ lùa chän. S¬n Tinh th¾ng cuéc, cíi MÞ N¬ng råi ®a vÒ nói. Thuû Tinh tøc giËn d©ng níc ®¸nh S¬n Tinh nhng bÞ thua. Tõ ®ã h»ng n¨m Thuû Tinh d©ng níc ®¸nh S¬n Tinh nhng ®Òu thÊt b¹i.

Gîi ý: V¨n b¶n trªn kÓ l¹i néi dung cña v¨n b¶n S¬n Tinh, Thuû Tinh;- So s¸nh v¨n b¶n trªn víi v¨n b¶n S¬n Tinh, Thuû Tinh vµ tù rót ra

nhËn xÐt vÒ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n tãm t¾t.Gîi ý: - So s¸nh néi dung cña v¨n b¶n trªn víi néi dung cña v¨n b¶n gèc.- So s¸nh vÒ ®é dµi, lêi v¨n, sè lîng nh©n vËt, sù viÖc,… gi÷a v¨n b¶n trªn

víi v¨n b¶n gèc.V¨n b¶n tãm t¾t ph¶i ®¶m b¶o gi÷ ®îc néi dung chÝnh cña v¨n b¶n gèc:

nh©n vËt chÝnh, sù viÖc chÝnh. Lêi v¨n cña v¨n b¶n tãm t¾t lµ lêi v¨n cña ngêi tãm t¾t; lêi v¨n cña v¨n b¶n tãm t¾t ph¶i ng¾n gän. Tãm l¹i, v¨n b¶n tãm t¾t truyÒn t¶i trung thµnh néi dung (sù viÖc, nh©n vËt) chÝnh cña t¸c phÈm trong mét dung lîng ng¾n h¬n nhiÒu so víi dung lîng cña v¨n b¶n gèc.

b) Çc bíc tãm t¾t mét v¨n b¶n tù sù:- §äc v¨n b¶n, x¸c ®Þnh chñ ®Ò (viÖc x¸c ®Þnh chñ ®Ò v¨n b¶n sÏ quyÕt

®Þnh viÖc lùa chän nh©n vËt, sù viÖc,…)- X¸c ®Þnh néi dung chÝnh cÇn tãm t¾t:+ Nh©n vËt chÝnh;+ Sù viÖc chÝnh;- S¾p xÕp nh©n vËt, sù viÖc theo trËt tù nhÊt ®Þnh, ph¶n ¸nh trung thµnh

c©u chuyÖn ®îc kÓ trong v¨n b¶n gèc;- ViÕt b»ng lêi v¨n cña m×nh néi dung cÇn tãm t¾t.

II. RÌn kÜ n¨ng

1. KiÓm tra xem nh÷ng sù viÖc díi ®©y ®· ®¶m b¶o ®Çy ®ñ nh÷ng sù viÖc chÝnh cña truyÖn ng¾n L·o H¹c cha?

(1) Con trai l·o H¹c ®i phu ®ån ®iÒn cao su, l·o chØ cßn l¹i “cËu Vµng”.(2) L·o H¹c cã mét ngêi con trai, mét m¶nh vên vµ mét con chã vµng.(3) L·o mang tiÒn dµnh dôm ®îc göi «ng gi¸o vµ nhê «ng tr«ng coi m¶nh v-

46

ên.(4) V× muèn ®Ó l¹i m¶nh vên cho con, l·o ph¶i b¸n con chã.(5) Mét h«m l·o xin Binh T mét Ýt b¶ chã.(6) Cuéc sèng mçi ngµy mét khã kh¨n, l·o kiÕm ®îc g× ¨n nÊy vµ bÞ èm

mét trËn khñng khiÕp.(7) L·o bçng nhiªn chÕt - çi chÕt thËt d÷ déi.(8) ¤ng gi¸o rÊt buån khi nghe Binh T kÓ chuyÖn Êy.(9) C¶ lµng kh«ng hiÓu v× sao l·o chÕt, trõ Binh T vµ «ng gi¸o.Gîi ý: §äc l¹i truyÖn ng¾n L·o H¹c. Ghi l¹i nh÷ng sù viÖc chÝnh cña c©u

chuyÖn. Çc sù viÖc ®· ®îc liÖt kª ®Çy ®ñ ë trªn. Lu ý: cã nh÷ng sù viÖc, nh©n vËt kh«ng ®îc liÖt kª v× kh«ng quyÕt ®Þnh chñ ®Ò cña c©u chuyÖn (ch¼ng h¹n: chuyÖn b¸n s¸ch cña «ng gi¸o, ngêi vî «ng gi¸o). Çc sù viÖc vµ nh©n vËt ®îc xem lµ ®Çy ®ñ khi chóng ta tãm t¾t mét v¨n b¶n tù sù nµo ®ã nghÜa lµ nÕu thiÕu ®i mét trong sè ®ã th× chñ ®Ò cña truyÖn sÏ bÞ sai lÖch ®i. Víi chñ ®Ò: sè phËn bi th¬ng cña l·o H¹c - ngêi n«ng d©n trong x· héi cò, 9 sù viÖc trªn ®· ®ñ ®Ó viÕt mét v¨n b¶n tãm t¾t.

2. TrËt tù s¾p xÕp çc sù viÖc tõ (1) ®Õn (9) nh trªn ®· chÝnh x¸c cha? NÕu cha, h·y s¾p xÕp l¹i cho ®óng.

Gîi ý: Mét trong nh÷ng thao t¸c quan träng khi tãm t¾t v¨n b¶n tù sù lµ khi ®äc v¨n b¶n ta ph¶i lu ý ghi l¹i nh÷ng sù viÖc cña cèt truyÖn theo ®óng tr×nh tù xuÊt hiÖn cña nã trong c©u chuyÖn. Tr×nh tù diÔn biÕn cña c©u chuyÖn ®îc kÓ chø kh«ng ph¶i lµ tr×nh tù cña çc sù viÖc trong lêi kÓ. Nh vËy, tr×nh tù hîp lÝ cña çc sù viÖc trong c©u chuyÖn vÒ sè phËn l·o H¹c sÏ lµ (2)-(1)-(4)-(3)-(6)-(5)-(8)-(7)-(9). NÕu lµ tr×nh tù sù viÖc theo lêi kÓ th× më ®Çu truyÖn ®· lµ sù viÖc (4), truyÖn ng¾n nµy ®îc kÓ theo lêi kÓ cña «ng gi¸o - nh©n vËt cña truyÖn vµ theo håi øc cña l·o H¹c.

3. Dùa theo tr×nh tù çc sù viÖc chÝnh ®· x¸c ®Þnh ®îc, b»ng lêi v¨n cña m×nh, h·y viÕt v¨n b¶n tãm t¾t truyÖn ng¾n L·o H¹c.

4. H·y tãm t¾t v¨n b¶n trÝch Tøc níc vì bê.Gîi ý: Thùc hiÖn theo tr×nh tù çc bíc: ®äc l¹i ®o¹n trÝch, ghi l¹i nh÷ng

nh©n vËt, sù viÖc chÝnh vµ s¾p xÕp theo trËt tù hîp lÝ, viÕt thµnh v¨n b¶n tãm t¾t b»ng lêi v¨n cña m×nh.

- Çc nh©n vËt chÝnh: chÞ DËu, anh DËu, cai lÖ, ngêi nhµ lÝ trëng.- Çc sù viÖc chÝnh:+ ChÞ DËu võa móc b¸t ch¸o lªn cho chång ¨n, anh DËu cßn cha kÞp ¨n th×

tªn cai lÖ vµ ngêi nhµ lÝ trëng x«ng vµo ®ßi b¾t trãi;+ ChÞ DËu khÈn thiÕt van xin hai tªn tay sai v× chång m×nh võa èm nÆng

nhng kh«ng ®îc mµ cßn bÞ cai lÖ ®¸nh;+ Tøc qu¸, chÞ DËu vïng lªn quËt ng· c¶ hai tªn tay sai.

47

Chó ý: Trong v¨n b¶n tãm t¾t, cÇn lµm næi bËt sù ®èi kh¸ng gi÷a cai lÖ vµ chÞ DËu, søc m¹nh ph¶n kh¸ng cña chÞ DËu.

5. V¨n b¶n T«i ®i häc cña Thanh TÞnh vµ Trong lßng mÑ cña Nguyªn Hång rÊt khã tãm t¾t. Em h·y thö tãm t¾t hai v¨n b¶n nµy vµ cho biÕt t¹i sao l¹i nh vËy.

Gîi ý: Hai v¨n b¶n T«i ®i häc vµ Trong lßng mÑ tuy lµ v¨n b¶n tù sù nhng giµu tÝnh tr÷ t×nh. §èi víi v¨n b¶n tù sù, sù viÖc lµ quan träng, kÓ chuyÖn lµ kÓ nh÷ng sù viÖc vµ nh©n vËt trong sù viÖc. §èi víi v¨n b¶n tr÷ t×nh, t×nh c¶m, c¶m xóc lµ quan träng, sù viÖc chØ lµ çi cí ®Ó béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc. Trong hai v¨n b¶n trªn, vÉn cã nh÷ng sù viÖc vµ hµnh ®éng cña nh©n vËt nhng nhµ v¨n ®· dån nhiÒu vµo viÖc diÔn t¶ dßng c¶m xóc, nh÷ng suy nghÜ cña nh©n vËt. H¬n n÷a, trong lêi kÓ, çc sù viÖc l¹i xuÊt hiÖn kh«ng theo nh c©u chuyÖn x¶y ra trong thùc tÕ, thêi gian liªn tôc ®¶o ngîc theo m¹ch håi øc cña nh©n vËt, çc sù viÖc cña hiÖn t¹i vµ qu¸ khø ®an cµi, ho¸n ®æi tr×nh tù nªn rÊt khã s¾p xÕp cho ®óng m¹ch diÔn biÕn. §iÒu nµy lµ b×nh thêng ®èi víi t¸c phÈm tù sù hiÖn ®¹i, nhÊt l¹i lµ nh÷ng t¸c phÈm giµu tÝnh tr÷ t×nh.

Tr¶ bµi tËp lµm v¨n sè 1

1. Chó ý ghi chÐp lêi nhËn xÐt cña thÇy c« gi¸o vÒ bµi lµm cña m×nh; tham kh¶o nh÷ng bµi viÕt cña çc b¹n ®Ó tù rót ra kinh nghiÖm.

2. Tù ®¸nh gi¸ l¹i bµi lµm cña m×nh:- Bµi viÕt ®· ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt chñ ®Ò cha?- Bè côc ®· hîp lÝ cha?- Mçi ®o¹n v¨n ®· biÓu ®¹t trän vÑn mét dung hay cßn lan man?- Çc ph¬ng tiÖn liªn kÕt ®o¹n v¨n ®· ®îc sö dông nh thÕ nµo?- So¸t l¹i lçi chÝnh t¶.

bµi 6c« bÐ b¸n diªm

(An-®Ðc-xen)

I. kiÕn thøc c¬ b¶n1. VÒ t¸c gi¶:Hanx Cri-xti-an An-®Ðc-xen (1805-1875) lµ nhµ v¨n §an M¹ch næi tiÕng

chuyªn viÕt truyÖn cho thiÕu nhi. ¤ng cã thÓ dùa theo nh÷ng c©u chuyÖn cæ

48

tÝch ®îc lu truyÒn trong d©n gian ®Ó viÕt l¹i, nhng còng nhiÒu truyÖn «ng tù s¸ng t¸c míi hoµn toµn. Dï theo çch nµo th× nh÷ng c©u chuyÖn cña «ng (C« bÐ b¸n diªm, BÇy chim thiªn nga, Nµng tiªn ç, Bé quÇn ¸o míi cña hoµng ®Õ, Nµng c«ng chóa vµ h¹t ®Ëu,... ) còng lu«n ®îc çc b¹n nhá kh¾p n¬i trªn thÕ giíi (trong ®ã cã ViÖt Nam) hoan nghªnh nhiÖt liÖt. Çc nh©n vËt cña «ng ®«i khi ë trong nh÷ng hoµn c¶nh rÊt th¬ng t©m nhng nh×n chung truyÖn cña «ng lu«n lÊp l¸nh thø ¸nh s¸ng l·ng m¹n k× ¶o, kÕt thóc cã hËu, mang ®Õn cho b¹n ®äc niÒm tin vµ t×nh yªu ®èi víi cuéc sèng.

Nhµ v¨n NguyÔn Tu©n ®· viÕt: "Mét em nhá nµo ®· ®äc qua truyÖn ng¾n ¡ng®ícxen(1) th× trän ®êi kh«ng khi nµo quªn vµ döng dng víi th¬ ca, méng íc, t×nh th¬ng yªu vµ lßng c«ng b»ng. Cßn trøng níc, ngêi ®éc gi¶ tÝ hon thÊy ë truyÖn ¡ng®ícxen çi thÕ giíi tëng tîng xa x«i cã yªu tinh nhng còng cã nµng Tiªn, vµ sím biÕt r»ng kÎ ¸c dï oai tîn ®Õn ®©u råi cuèi cïng còng cø l¨n chiªng ®æ nhµo. Lín dÇn lªn, tëng tîng dåi dµo h¬n, ngêi b¹n ®äc sÏ thÊy nh©n vËt lµ nh÷ng ngêi cè g¾ng vît khã ®Ó tiÕn gÇn lªn c«ng lÝ vµ nhÝch m·i tíi ch©n lÝ. §øng tuæi råi th× ngêi b¹n ®äc sÏ thÊy ë truyÖn ng¾n ®ã bõng lªn nh÷ng kinh nghiÖm vÒ lÏ ®êi vµ ®¹o ngêi, thÊy çi triÕt lÝ sinh ®éng cña sù sèng, vµ çi lÝ gi¶i ch©n x¸c vÒ cuéc sèng. ë ngêi ®éc gi¶ lín tuæi, ¡ng®ícxen ®· biÕt tØnh gîi ®îc l¹i çi phÇn hån nhiªn trong tr¾ng vÉn ®äng ch×m, ®¸nh thøc l¹i nh÷ng çi bång bét ch©n chÊt cña tuæi m¨ng trøng ®Ó mµ ®èi soi vµo thùc tÕ phiÒn phøc.

[...] ¡ng®ícxen lµ mét v¨n hµo næi tiÕng trong níc, vµ danh vang ra nhiÒu níc ngoµi nh Nga, §øc, Thuþ §iÓn, Anh, Ph¸p, MÜ,... Lóc sèng ®· nh vËy vµ sau lóc n»m xuèng, l¹i cµng lõng lÉy. Sinh thêi, ¡ng-®íc-xen lµ b¹n th©n cña Hen-ri Hai-n¬ níc §øc, VÝch-to Huy-g« níc Ph¸p, S¸c-l¬ níc Anh; M. Goãc-ki lµ ngêi rÊt thÝch truyÖn ng¾n ¡ng®ícxen. ¡ng®ícxen ®· nãi: "T«i rÊt sung síng thÊy t¸c phÈm cña t«i ®îc ®äc nhiÒu ë níc Nga vÜ ®¹i vµ hïng cêng mµ t«i ®· hiÓu phÇn nµo vÒ v¨n häc sóc tÝch tõ Ka-ra-ma-din, Pu-skin ®Õn nh÷ng thêi cËn ®¹i". Tù hµo vÒ çi phÇn cña Tæ quèc §an M¹ch m×nh ®ãng gãp vµo v¨n häc thÕ giíi, ¡ng®ícxen rÊt tha thiÕt víi nh÷ng thµnh qu¶ cña çc nÒn v¨n häc çc níc. ¡ng®ícxen ®· ®îc dÞch ra tõ l©u råi ë trªn thÕ giíi, trong khèi d©n chñ vµ c¶ ë nhiÒu níc tb¶n. Riªng ë Liªn X«, ®· dÞch ra 33 thø tiÕng kh¸c nhau, xuÊt b¶n 190 lÇn gåm h¬n 7 triÖu cuèn, ®· phæ nh¹c cho kÞch viÖn thiÕu nhi, çc hý viÖn so¹n truyÖn thµnh kÞch, vµ ®µi truyÒn thanh cã nh÷ng buæi ph¸t thanh cho trÎ em Liªn X« vµ dµnh riªng cho çc truyÖn ¡ng®ícxen.

2. VÒ t¸c phÈm:§o¹n trÝch C« bÐ b¸n diªm tuy kh«ng ®Çy ®ñ nhng còng ®· cho thÊy mét

nghÖ thuËt kÓ chuyÖn rÊt hÊp dÉn cña An-®Ðc-xen. Çc t×nh tiÕt ®îc s¾p xÕp, miªu t¶ hîp lÝ, thñ ph¸p l·ng m¹n ph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ khiÕn cho çi chÕt cña c« bÐ b¸n diªm tuy rÊt th¬ng t©m nhng kh«ng bi th¶m, ®Ó l¹i nhiÒu d vÞ, c¶m xóc tèt ®Ñp trong lßng b¹n ®äc.

a) Trong phÇn thø nhÊt, ngêi ®äc cã thÓ thÊy ®îc hoµn c¶nh cña c« bÐ b¸n

1(?) ¨ng®ícxen: An-®Ðc-xen.

49

diªm: Nhµ cöa sa sót, mÑ chÕt, bµ néi qua ®êi, chØ cßn ngêi bè khã tÝnh hay m¾ng nhiÕc, chöi rña, vµ ®¸nh ®Ëp em. Nhµ em lóc nµy lµ mét xã tèi t¨m, trªn g¸c s¸t m¸i nhµ.

Thêi gian c©u chuyÖn x¶y ra vµo ®ªm giao thõa l¹nh buèt. Kh«ng gian lµ ngoµi ®êng phè l¹nh lÏo. Em bÐ b¸n diªm ph¶i ngåi nÐp trong mét gãc têng cho ®ì l¹nh.

Trong truyÖn, nhµ v¨n ®· sö dông çc h×nh ¶nh t¬ng ph¶n: - Ng«i nhµ ®Ñp ®Ï, xinh x¾n, n¬i em sèng ®Çm Êm xa kia so víi mét xã tèi

t¨m, trªn g¸c s¸t m¸i nhµ giã lïa l¹nh lÏo; - Cöa sæ mäi nhµ s¸ng rùc Êm ¸p víi ngoµi ®êng phè tèi ë gãc têng, gi÷a

hai ng«i nhµ; - Phè x¸ sùc nøc mïi ngçng quay víi c¶nh em bÐ ®ãi rÐt. Nh÷ng h×nh ¶nh t¬ng ph¶n nµy lµm næi bËt t×nh c¶nh ®¸ng th¬ng cña

em bÐ: ngêi mÑ ®· qua ®êi, ngêi bµ ®· mÊt, chØ cßn l¹i ngêi bè hay m¾ng nhiÕc, chöi rña.

b) Nh÷ng méng tëng cña c« bÐ mçi lÇn quÑt diªm:- LÇn thø nhÊt, v× em ®ang rÐt nªn "Em tëng chõng nh ®ang ngåi tríc mét

lß sëi b»ng s¾t cã nh÷ng h×nh næi b»ng ®ång bãng nho¸ng".- LÇn thø hai, em ®ang ®ãi, nªn m¬ íc "Bµn ¨n ®· dän, kh¨n tr¶i bµn tr¾ng

tinh, trªn bµn toµn b¸t ®Üa b»ng sø quý gi¸, vµ cã c¶ mét con ngçng quay".- LÇn thø ba, khi ®· ®îc Êm, no trong tëng tîng, em íc "mét c©y th«ng N«-

en. C©y núa lín vµ léng lÉy… Hµng ngµn ngän nÕn s¸ng rùc, lÊp l¸nh trªn cµnh l¸ xanh t¬i vµ rÊt nhiÒu nhiÒu bøc tranh mµu s¾c rùc rì nh nh÷ng bøc bµy trong çc tñ hµng".

- LÇn tiÕp theo, "em bÐ nh×n thÊy râ rµng bµ em ®ang mØm cêi víi em".- LÇn cuèi cïng, v× muèn nÝu bµ ë l¹i, "em quÑt tÊt c¶ nh÷ng que diªm cßn

l¹i trong bao. Diªm nèi nhau chiÕu s¸ng nh gi÷a ban ngµy. Cha bao giê em thÊy bµ em to lín vµ ®Ñp l·o nh thÕ nµy. Bµ cô cµm lÊy tay em, råi hai bµ ch¸u bay vôt lªn cao, cao m·i".

§ã lµ diÔn biÕn hîp lý trong nh÷ng méng tëng khi c« bÐ quÑt diªm. Trong sè çc méng tëng Êy, nh÷ng ®iÒu g¾n víi thùc tÕ lµ lß sëi, bµn ¨n, c©y th«ng N«-en. Nh÷ng ®iÒu thuÇn tuý chØ lµ méng tëng lµ ngçng quay nh¶y ra khái ®Üa, mang c¶ dao ¨n, phuèc sÐt c¾m trªn lng tiÕn vÒ phÝa em bÐ, bµ em ®ang mØm cêi víi em, bµ cô cÇm lÊy tay em, hai bµ ch¸u bay vôt lªn cao, cao m·i...

c) TruyÖn ng¾n ¡ng®ícxen ®· cô thÓ ho¸ nh÷ng hoµi b·o cña t¸c gi¶. Cµng am têng vÒ sù môc ruçng vµ ®ª tiÖn cña ®¸m quyÒn tíc thèng trÞ, mµ t¸c gi¶ l¹i cµng nhËn thøc s©u s¾c ®îc vÒ b¶n chÊt thuÇn ph¸c cña nh÷ng con ngêi nghÌo, ®ãi s¹ch, r¸ch th¬m vµ t©m hån cã rÊt nhiÒu ®iÓm rÊt cao quý. TruyÖn nµo cña ¡ng®ícxen còng phông sù cho nh÷ng ngêi thêng d©n lµm lông, rÊt nhiÒu thiÖn ý nhng còng rÊt nhiÒu ®au khæ. Çi xÊu, çi ¸c,

50

tñi th¬ng khæ n·o vÉn bao v©y con ngêi, nhng nhµ viÕt ®o¶n thiªn k× tµi cña chóng ta vÉn lµ ngêi tin ch¾c ë t¬ng lai h¹nh phóc, vÉn gi÷ ®éc gi¶ m×nh ®øng s¸t vµo ®iÒu thiÖn. Çi lßng l¹c quan ë em bÐ b¸n diªm Êy còng ®· bao trïm toµn bé tríc t¸c" (NguyÔn Tu©n: ChuyÖn nghÒ, NXB T¸c phÈm míi, 1986, tr. 11-13).

II. rÌn luyÖn kü n¨ng1. Tãm t¾t:§ªm giao thõa, trêi rÐt mít. Mét c« bÐ b¸n diªm nghÌo må c«i mÑ, ®Çu trÇn,

ch©n ®i ®Êt, bông ®ãi ®ang dß dÉm ®i trong bãng tèi. Suèt c¶ ngµy em kh«ng b¸n ®îc bao diªm nµo. Em kh«ng d¸m vÒ nhµ v× sî bè sÏ ®¸nh em. Ngåi nÐp vµo mét gãc têng, em quÑt mét que diªm ®Ó sëi Êm. Que diªm thø nhÊt cho em cã c¶m gi¸c Êm ¸p nh ngåi bªn lß sëi. Em quÑt que diªm thø hai, em ®-îc thÊy bµn ¨n thÞnh so¹n. QuÑt que diªm thø ba, em ®îc thÊy c©y th«ng N«-en. QuÑt que diªm thø t, em gÆp bµ em. Em ®· quÑt hÕt c¶ bao ®Ó ®îc gÇn gòi bµ em. Em ®· chÕt trong gi¸ rÐt khi m¬ cïng bµ bay lªn cao m·i.

2. Çch ®äc:Khi ®äc bµi v¨n cÇn ph¸t huy tèi ®a trÝ tëng tîng, h×nh dung theo tõng chi

tiÕt, ph©n biÖt giäng kÓ cña t¸c gi¶ vµ giäng thÓ hiÖn suy nghÜ cña c« bÐ b¸n diªm. VÝ dô: "Chµ! Gi¸ quÑt mét que diªm mµ sëi cho ®ì rÐt mét chót nhØ? Gi¸ em cã thÓ rót mét que diªm ra quÑt vµo têng mµ h¬ ngãn tay nhØ? Cuèi cïng em ®¸nh liÒu quÑt mét que. Diªm bÐn löa thËt lµ nh¹y".

Trî tõ, th¸n tõ


1. Trî tõ a. Trî tõ lµ g×?Trî tõ lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm mét tõ ng÷ trong c©u ®Ó nhÊn m¹nh

hoÆc biÓu thÞ th¸i ®é, ®¸nh gi¸ sù vËt, sù viÖc ®îc nãi ®Õn. Trî tõ thêng do çc tõ lo¹i kh¸c chuyÓn thµnh.

b. VÝ dô:+ ¡n th× ¨n nh÷ng miÕng ngon

Lµm th× chän viÖc cán con mµ lµm(Tôc ng÷)

+ Ngay c¶ Hïng còng nghØ häc ?+ §óng lµ tôi giÆc ®uæi theo råi

(Hå Ph¬ng)

51

+ Nã mua nh÷ng n¨m quyÓn s¸ch.c. Çc lo¹i trî tõ - Trî tõ ®Ó nhÊn m¹nh: nh÷ng, çi, th×, mµ, lµ, …VÝ dô: + B©y giê th× t«i quay l¹i phÝa biÓn

(NguyÔn ThÞ Kim Cóc)+ Bµ ®å UÈn ®Æt lªn chiÕn mét m©m ®Çy nh÷ng thÞt ç..

(DÉn theo NguyÔn Tµi CÈn)- Trî tõ biÓu thÞ th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ sù viÖc, sù vËt: cã, chÝnh, ngay,

®Ých, …VÝ dô: + §Ých thÞ h«m qua b¹n ®i xem + ChÝnh lµ qua anh çn bé huyÖn (…) Nam TiÕn biÕt ®îc t«i hiÖn nay ë

®©u.(Bïi HiÓn)

2. Th¸n tõ a. Th¸n tõ lµ g×?Th¸n tõ lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc cña ngêi nãi hoÆc

dïng ®Ó gäi ®¸p.b. VÝ dô:

+ ¥ k×a, c« bÐ nãi hay sao!Nhµ cña t«i ai l¹i hái chµo?

(Tè H÷u) + ¤ hay, c¶nh còng a ngêi nhØ!

(Hå Xu©n H¬ng) + B¸c ¬i, tim B¸c mªnh m«ng thÕ!¤m c¶ non s«ng, mäi kiÕp ngêi

(Tè H÷u)c. §Æc ®iÓm - Th¸n tõ dïng ®Ó béc lé c¶m xóc bÊt ngê, trùc tiÕp cña ngêi nãi tríc mét sù

viÖc nµo ®ã.VÝ dô: + ¸i chµ, d©n c«ng ch¹y khoÎ nhØ?

(NguyÔn §×nh Thi)- Th¸n tõ cã thÓ lµm thµnh phÇn biÖt lËp trong c©u hoÆc t¸ch thµnh c©u

®éc lËp.

52

VÝ dô: + Chao «i, bøc tranh thËt ®Ñp!

(Thµnh phÇn biÖt lËp)+ ¤ hay! Sao l¹i viÕt thang thÕ nµy? (TrÇn §¨ng)

(C©u ®Æc biÖt)d. Çc lo¹i th¸n tõ - Th¸n tõ dïng ®Ó béc lé t×nh c¶m: «i, èi, chµ, eo ¬i, hìi, hìi ai, trêi ¬i, khæ

qu¸, chao «i, …VÝ dô:

+ Hìi ¬i l·o H¹c (Nam Cao) + èi, ®au qu¸!+ Khèn n¹n! (Ng« TÊt Tè)

- Th¸n tõ dïng ®Ó gäi ®¸p: hìi, ¬i, ª, v©ng, …VÝ dô: + V©ng, ch¸u còng ®· nghÜ nh cô

(Ng« TÊt Tè)+ Ai ¬i bng b¸t c¬m ®Çy

DÎo c¬m mét h¹t, ®¾ng cay mu«n phÇn(Ca dao)


1. Trong çc tõ g¹ch ch©n cña çc c©u díi ®©y tõ nµo lµ trî tõ, tõ nµo lµ th¸n tõ?

a. Hµo nh×n kü, ®óng lµ xÕp ThuÇn (Vâ Huy T©m)

b. Anh ®Ü Mïi ®i chî vÒ qu¶y mét g¸nh nÆng nh÷ng khoai lang (DÉn theo NguyÔn Tµi CÈn)

c. Hõ, qu©n nµy to gan thËt (Ng« TÊt Tè)

d. ¸i chµ, ®au qu¸!e. Cuèn truyÖn nµy hay ¬i lµ hay!g. ¤ hay, c¶nh còng a ngêi nhØ!

(Hå Xu©n H¬ng) Gîi ý:Trî tõ: ®óng lµ, nh÷ng, lµ

53

- Th¸n tõ: hø, ¸i chµ, « hay.2. X¸c ®Þnh çc trî tõ vµ th¸n tõ cã trong nh÷ng ®o¹n sau:a. §· dËy råi h¶ trÇu?

Ta h¸i vµi l¸ nhÐ Cho bµ vµ cha mÑ §õng lôi ®i trÇu ¬i!

(TrÇn §¨ng Khoa) b. Vui lµ vui gîng kÎo lµ,

Tri ©m ai ®ã mÆn mµ víi ai?(NguyÔn Du)

c. ¤i Kim Lang! Hìi Kim Lang!Th«i th«i thiÕp ®· phô chµng tõ ®©y!

(NguyÔn Du) d. ¤ hay! Buån v¬ng c©y ng« ®ång Vµng ¬i! Vµng r¬i… thu mªnh m«ng

(BÝch Khuª) g. Chao «i! Mong nhí ! ¤i mong nhí

Mét çnh chim thu l¹c cuèi ngµn (ChÕ Lan Viªn)

h. Than «i! Thêi oanh liÖt cßn ®©u!(ThÕ L÷)

i. Çi phót hoa quúnh në Nã thÕ nµo hë tr¨ng?Nã thÕ nµo hë sao?Nã thÕ nµo hë giã?Çi phót hoa quúnh në Lµm sao t×m l¹i ®©y

(L©m ThÞ Mü D¹) Gîi ý:- Trî tõ: h¶, nhÐ, lµ, hë.

- Th¸n tõ: «i, hìi, « hay, chao «i, «i, than «i.3. Nªu ý nghÜa cña nh÷ng tõ g¹ch ch©n sau ®©y:

å ®©u ph¶i qua ®ªm dµi l¹nh cãng MÆt trêi lªn lµ hÕt bãng mï s¬ng

54

¤i ®©u ph¶i qua ®o¹n ®êng löa báng Cuéc ®êi ta bçng chèc ho¸ thiªn ®êng

(Tè H÷u) Gîi ý:ý nghÜa cña:- ¤i: Thèt lªn, biÓu thÞ c¶m xóc m¹nh mÏ tríc nh÷ng ®iÒu bÊt ngê.- å: TiÕng thèt ra biÓu lé c¶m xóc bÊt ngê hoÆc sùc nhí ra ®iÒu g× ®ã.

4. §Æt 6 c©u, trong ®ã cã 3 c©u sö dông trî tõ, 3 c©u sö dông th¸n tõ.Gîi ý:Yªu cÇu ®Æt c©u ®óng ng÷ ph¸p, ®óng yªu cÇu :MÉu:- §Ých thÞ lµ Hïng bÞ ®iÓm kÐm.- Eo «i, m×nh sî l¾m.

Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n b¶n tù sù


1. Sù kÕt hîp gi÷a kÓ, t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n b¶n tù sùa) §äc ®o¹n v¨n sau vµ nhËn xÐt vÒ nh÷ng phÇn ch÷ in nghiªng:Xe ch¹y chÇm chËm… MÑ t«i cÇm nãn vÉy t«i, vµi gi©y sau, t«i ®uæi kÞp.

T«i thë hång héc, tr¸n ®Ém må h«i vµ khi trÌo lªn xe, t«i rÝu c¶ ch©n l¹i. MÑ t«i võa kÐo tay t«i, xoa ®Çu t«i hái, th× t«i oµ lªn khãc råi cø thÕ nøc në. MÑ t«i còng sôt sïi theo:

- Con nÝn ®i! Mî ®· vÒ víi çc con råi mµ.MÑ t«i lÊy v¹t ¸o n©u thÊm níc m¾t cho t«i råi xèc n¸ch t«i lªn xe. §Õn bÊy

giê t«i míi kÞp nhËn ra mÑ t«i kh«ng cßm câi x¬ x¸c qu¸ nh c« t«i nh¾c l¹i lêi ngêi hä néi cña t«i. G¬ng mÆt mÑ t«i vÉn t¬i s¸ng víi ®«i m¾t trong vµ níc da mÞn, lµm næi bËt mµu hång cña hai gß m¸. Hay t¹i sù sung síng bçng ®îc tr«ng nh×n vµ «m Êp çi h×nh hµi m¸u mñ cña m×nh mµ mÑ t«i l¹i t¬i ®Ñp nh thuë cßn sung tóc? T«i ngåi trªn ®Öm xe, ®ïi ¸p ®ïi mÑ t«i, ®Çu ng¶ vµo çnh tay mÑ t«i, t«i thÊy nh÷ng c¶m gi¸c Êm ¸p ®· bao l©u mÊt ®i bçng l¹i m¬n man kh¾p da thÞt. H¬i quÇn ¸o mÑ t«i vµ nh÷ng h¬i thë ë khu«n miÖng xinh x¾n nhai trÇu ph¶ ra lóc ®ã th¬m tho l¹ thêng.

Ph¶i bÐ l¹i vµ l¨n vµo lßng mét ngêi mÑ, ¸p mÆt vµo bÇu s÷a nãng cña ng-êi mÑ, ®Ó bµn tay ngêi mÑ vuèt ve tõ tr¸n xuèng c»m, vµ g·i r«m ë sèng lng cho, míi thÊy ngêi mÑ cã mét ªm dÞu v« cïng. Tõ ng· t ®Çu trêng häc vÒ ®Õn

55

nhµ, t«i kh«ng cßn nhí mÑ t«i ®· hái t«i vµ t«i ®· tr¶ lêi mÑ t«i nh÷ng c©u g×.(Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu)Gîi ý: PhÇn ch÷ in nghiªng lµ phÇn miªu t¶ vµ biÓu c¶m. Nh vËy, c©u

chuyÖn vÒ cuéc gÆp gì gi÷a con - “t«i” vµ ngêi mÑ ®· ®îc kÕt hîp, ®an xen víi rÊt nhiÒu yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m.

b) H·y liÖt kª ra nh÷ng h×nh ¶nh miªu t¶ vµ nh÷ng tõ ng÷ béc lé t×nh c¶m trong ®o¹n v¨n trªn vµ cho biÕt nÕu lîc ®i çc yÕu tè nµy th× c©u chuyÖn sÏ thÕ nµo?

Gîi ý: PhÇn lín çc h×nh ¶nh miªu t¶ ®Òu thÊm ®Ém c¶m xóc cña nh©n vËt “t«i” - ngêi con, lµ t¶ l¹i nh÷ng tr¹ng th¸i c¶m xóc, t¶ l¹i t×nh c¶m yªu th-¬ng tr×u mÕn, xóc ®éng cña con vµ mÑ, c¶m gi¸c sung síng cña ngêi con khi ®îc Êp iu trong lßng mÑ. Cã nh÷ng phÇn chØ thuÇn tuý béc lé t×nh c¶m nh: Hay t¹i sù sung síng bçng ®îc tr«ng nh×n vµ «m Êp çi h×nh hµi m¸u mñ cña m×nh mµ mÑ t«i l¹i t¬i ®Ñp nh thuë cßn sung tóc?.

NÕu lîc ®i çc yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m th× ®o¹n trÝch chØ cßn l¹i nh÷ng sù viÖc rÊt gi¶n ®¬n: Xe ch¹y chÇm chËm… MÑ t«i vÉy t«i, t«i ®uæi kÞp mÑ t«i. C¶ hai mÑ con ®Òu khãc. MÑ lau níc m¾t cho t«i råi xèc n¸ch t«i lªn xe, «m t«i vµo lßng. Tõ ng· t ®Çu trêng häc vÒ ®Õn nhµ, t«i kh«ng cßn nhí mÑ t«i ®· hái t«i vµ t«i ®· tr¶ lêi mÑ t«i nh÷ng c©u g×. Nh thÕ, sÏ kh«ng g©y ®îc trong lßng ngêi ®äc Ên tîng ®Ëm nÐt vÒ h×nh ¶nh “trong lßng mÑ”, t×nh c¶m mÑ con s©u s¾c, khao kh¸t tét bËc cña ngêi con.

c) NÕu lîc ®i nh÷ng sù viÖc trong phÇn kÓ th× ®o¹n trÝch sÏ nh thÕ nµo?

Gîi ý: Ngêi ®äc sÏ kh«ng tëng tîng ra mét çch cô thÓ c¶nh hai mÑ con gÆp nhau (b¾t ®Çu thÕ nµo, diÔn biÕn råi kÕt thóc ra sao) vµ lµm mê nh¹t ®i diÔn biÕn cña m¹ch c¶m xóc.

d) Tõ nh÷ng ®iÒu ®· ph©n tÝch ë trªn, h·y tù rót ra nhËn ®Þnh vÒ vai trß cña yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n b¶n tù sù.


1. §äc l¹i çc v¨n b¶n T«i ®i häc (Thanh TÞnh), Tøc níc vì bê (Ng« TÊt Tè), L·o H¹c (Nam Cao) vµ cho biÕt trong çc v¨n b¶n nµy yÕu tè tù sù, miªu t¶ vµ biÓu c¶m kÕt hîp víi nhau nh thÕ nµo? Sù kÕt hîp gi÷a çc yÕu tè tù sù, miªu t¶ vµ biÓu c¶m cã t¸c dông ra sao trong viÖc thÓ hiÖn chñ ®Ò t¸c phÈm?

Gîi ý: - §äc kÜ l¹i v¨n b¶n;- Tãm t¾t nh÷ng sù viÖc chÝnh cña c©u chuyÖn;- NhËn xÐt vÒ t¸c dông cña miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong viÖc kh¾c ho¹ ch©n

dung nh©n vËt, khung c¶nh, béc lé th¸i ®é t×nh c¶m cña t¸c gi¶, cña nh©n vËt,…

56

2. Em rÊt xóc ®éng khi ®îc gÆp l¹i mét ngêi th©n sau nhiÒu ngµy xa çch («ng, bµ, bè, mÑ, anh, chÞ, em,…). H·y viÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n kÓ vÒ cuéc gÆp gì Êy vµ cho biÕt em ®· sö dông miªu t¶, biÓu c¶m trong tù sù nh thÕ nµo?

Gîi ý: - KÓ: + Cuéc gÆp gì më ®Çu, diÔn ra, kÕt thóc ra sao? (thêi gian, ®Þa ®iÓm,…)+ Nh©n vËt: gåm nh÷ng ai?+ Lêi kÓ: theo ng«i thø nhÊt - “t«i” hoÆc “em”.- T¶: khung c¶nh gÆp gì; h×nh d¸ng, cö chØ cña ngêi th©n,…- BiÓu c¶m: c¶m xóc cña em, c¶m xóc cña ngêi th©n,…Ph¶i biÕt kÕt hîp khÐo lÐo gi÷a ba yÕu tè trªn.3. Qua hai ®o¹n v¨n cña T« Hoµi vµ Ph¹m Hæ trong phÇn §äc thªm,

em rót ra cho m×nh ®iÒu g×?

bµi 7®¸nh nhau víi cèi xay giã

(TrÝch tiÓu thuyÕt §«n Ki-h«-tª XÐc-van-tÐt)

I. kiÕn thøc c¬ b¶n1. VÒ t¸c gi¶:XÐc-van-tÐt (1547 - 1616) lµ nhµ v¨n T©y Ban Nha. ¤ng viÕt tiÓu thuyÕt

§«n Ki-h«-tª khi thêi ®¹i cña lèi sèng hiÖp sÜ ®· qua råi. Trong thêi ®¹i c«ng nghiÖp, kh«ng ai cßn sèng theo kiÓu ®ã n÷a. Tuy nhiªn, trong x· héi lóc bÊy giê, kh«ng Ýt ngêi nuèi tiÕc qu¸ khø mét thêi, cè b¸m vÝu lÊy nã b»ng çch x©y dùng cho m×nh nh÷ng ¶o väng, nh÷ng lÝ tëng phï du, xa rêi thùc tÕ. Hä say mª ®äc nh÷ng cuèn tiÓu thuyÕt hiÖp sÜ ®îc bµy b¸n nhan nh¶n trªn hÌ phè khiÕn cho ®Çu ãc ngµy cµng mª muéi. XÐc-van-tÐt nhËn thÊy râ c¨n bÖnh x· héi nµy vµ tiÓu thuyÕt §«n Ki-h«-tª ra ®êi lµ mét th«ng ®iÖp cña nhµ v¨n tr-íc hiÖn tîng ®ã.

2. VÒ t¸c phÈm:a) XÐc-van-tÐt viÕt §«n Ki-h«-tª kh«ng ph¶i ®Ó ca ngîi tinh thÇn hiÖp sÜ

mµ lµ ®Ó phª ph¸n mét t tëng ®· qu¸ lçi thêi. ¤ng s¸ng t¸c mét t¸c phÈm theo ®óng kiÓu tiÓu thuyÕt hiÖp sÜ nhng ®äc lªn ai còng hiÓu «ng muèn nãi g×. ¤ng x©y dùng mét nh©n vËt hiÖp sÜ giµ nua (dÊu hiÖu cña sù hÕt thêi), ®Çu ãc chøa ®Çy nh÷ng ý tëng tèt ®Ñp nhng phi thùc tÕ, do ®ã kh«ng sao thùc

57

hiÖn næi bëi lùc bÊt tßng t©m vµ hoµn c¶nh x· héi còng kh«ng cßn nh tríc n÷a. Nh÷ng thÊt b¹i liªn tiÕp trong tr¹ng th¸i u mª cña nh©n vËt nµy chÝnh lµ lêi c¶nh tØnh ®èi víi nh÷ng ngêi chØ thÝch sèng trong hoµi niÖm cïng nh÷ng lÝ tëng viÓn v«ng.

b) Cuéc tranh luËn gi÷a mét bé ãc qu¸ giµu tëng tîng vµ mét bé ãc hoµn toµn b×nh thêng ®· soi tá rÊt nhiÒu vÊn ®Ò vÒ nh©n vËt chÝnh cña t¸c phÈm. Nh÷ng chiÕc cèi xay giã - vËt dông ®Ých thùc do con ngêi t¹o ra nh»m khai th¸c nguån n¨ng lîng thiªn nhiªn thêi bÊy giê nµo cã thiÕu g×? Xan-ch« vèn lµ mét n«ng d©n, h¼n cha tõng ®äc mét cuèn tiÓu thuyÕt hiÖp sÜ nµo, l·o ch¼ng thÊy g× kh¸c l¹ ë nh÷ng chiÕc cèi xay giã ®ã c¶. V× thÕ, víi l·o, cèi xay giã th× vÉn chØ lµ cèi xay giã mµ th«i!

ThÕ nhng §«n Ki-h«-tª, ngêi ®· tõng næi m¸u hiÖp sÜ bªnh vùc mét em bÐ bÞ chñ ®¸nh ®ßn råi h¶ hª bá ®i (kh«ng biÕt r»ng sau ®ã em bÐ cßn bÞ ®¸nh ®au h¬n) th× kh«ng nghÜ nh vËy. Cßn g× buån h¬n ®èi víi mét hiÖp sÜ khi ®· lang thang c¶ ngµy mµ kh«ng cã kÎ thï nµo ®Ó tÊn c«ng? Ngèn qu¸ nhiÒu tiÓu thuyÕt hiÖp sÜ, ®Çu ãc l·o trë nªn u mª ®Õn møc kh«ng ph©n biÖt ®îc thËt gi¶, kh«ng nhËn ra næi nh÷ng chiÕc cèi xay mµ cã lÏ mét ®øa trÎ còng biÕt.

H cÊu nh vËy liÖu cã qu¸ ch¨ng? ThËt khã cã thÓ tin r»ng mét ngêi kh«ng ph©n biÖt næi sù kh¸c nhau gi÷a mét chiÕc cèi xay vµ mét tªn khæng lå ®éc ¸c. Tuy nhiªn, ®Æt trong hÖ thèng çc sù kiÖn, xem xÐt nã trong hoµn c¶nh x· héi lóc bÊy giê, cã thÓ thÊy chi tiÕt nµy hoµn toµn hîp lÝ. Kh¸t väng cña §«n Ki-h«-tª kh«ng ®îc x©y dùng trªn thùc tÕ mµ lµ tõ s¸ch vë nh÷ng cuèn tiÓu thuyÕt dµy cép ®îc giai cÊp quý téc (®· sa sót kiÓu nh §«n Ki-h«-tª) ®äc ngèn ngÊu nh thÓ muèn dùa vµo ®ã ®Ó vít v¸t l¹i thêi oanh liÖt ®· qua...

c) Bá qua nh÷ng lêi can ng¨n cña gi¸m m·, §«n Ki-h«-tª thóc con "nghÏo" cßm (t¸c gi¶ cã lÇn gäi nh thÕ v× nã qu¸ gÇy) x«ng vµo ®¸nh nhau víi nh÷ng chiÕc cèi xay.

Tinh thÇn chiÕn ®Êu cña §«n Ki-h«-tª thËt ®¸ng ca ngîi nÕu nh ®ã lµ mét cuéc ®Êu thËt sù. L·o biÕt lîng søc m×nh, biÕt r»ng cuéc giao tranh sÏ rÊt khã kh¨n, b»ng chøng lµ tríc lóc x«ng lªn, l·o thÐt b¶o Xan-ch« l¸nh xa ®Ó l·o ®¬ng ®Çu víi chóng "trong mét cuéc giao tranh ®iªn cuång vµ kh«ng c©n søc". L·o ®· suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh mét hiÖp sÜ ®Ých thùc, chØ cã ®iÒu ®èi thñ cña l·o l¹i kh«ng ph¶i lµ lò ¸c quû hay mét thÕ lùc ®éc ¸c, tµn b¹o nµo mµ chØ lµ nh÷ng chiÕc cèi xay, thµnh ra t tëng vµ hµnh ®éng cña l·o bçng trë nªn lè bÞch.

Cuéc chiÕn ®Êu tuy nhanh gän nhng hËu qu¶ cña nã l¹i dÉn hai ngêi ®Õn mét ®Ò tµi kh¸c. VÊn ®Ò lµ ë chç: khi ngêi ta bÞ th¬ng th× cã nªn rªn rØ hay kh«ng? Xan-ch« rÊt ng¹c nhiªn v× thÊy §«n Ki-h«-tª ®au ®Õn vÑo c¶ x¬ng s-ên, kh«ng ngåi th¼ng lªn ®îc mµ l¹i kh«ng hÒ rªn rØ. §iÒu ®ã theo l·o lµ kh«ng b×nh thêng chót nµo ("cßn t«i, cã thÓ xin tha víi ngµi r»ng, chØ cÇn h¬i ®au mét chót lµ t«i rªn rØ ngay"). §au th× kªu ®au, ®ã lµ ph¶n øng hÕt søc b×nh thêng, dÉu r»ng "h¬i ®au mét chót" mµ ®· rªn rØ th× kÓ còng yÕu ®uèi. Nh-ng cã nh thÕ míi cµng thÊy râ tÝnh çch kh¸c ngêi cña §«n Ki-h«-tª. Nhµ v¨n t«

58

®Ëm sù yÕu ®uèi cña Xan-ch« ®Ó lµm næi bËt sù "m¹nh mÏ" cña §«n Ki-h«-tª (thñ ph¸p t¬ng ph¶n). TiÕng cêi l¹i ®îc bËt lªn ë çch lÝ gi¶i: §«n Ki-h«-tª së dÜ kh«ng rªn rØ v× "çc hiÖp sÜ giang hå cã bÞ th¬ng thÕ nµo còng kh«ng ®îc rªn rØ, dï xæ c¶ gan ruét ra ngoµi". TÐ ra §«n Ki-h«-tª lµm thÕ ch¼ng ph¶i v× l·o cã nghÞ lùc g× ghª gím g× mµ chØ v× l·o kh«ng thÊy çc hiÖp sÜ trong s¸ch rªn rØ bao giê!

d) B»ng thñ ph¸p t¬ng ph¶n ®îc sö dông triÖt ®Ó ®Õn tõng chi tiÕt, tõng c©u ch÷, t¸c gi¶ ®· lµm næi bËt hai tÝnh çch ®èi lËp: mét qu¸ thùc tÕ ®Õn møc th« thiÓn, mét qu¸ l·ng m¹n ®Õn møc viÓn v«ng. §ång thêi, t¸c gi¶ cßn lµm næi bËt sù phi lÝ trong suy nghÜ vµ hµnh ®éng cña nh©n vËt §«n Ki-h«-tª nh»m phª ph¸n tÝnh chÊt ¶o tëng, m¬ hå trong suy nghÜ vµ hµnh ®éng cña l·o.

II. rÌn luyÖn kü n¨ng1. Tãm t¾t:Trªn ®êng ®i thùc hiÖn nh÷ng ý ®Þnh viÓn v«ng, hai thÇy trß ph¸t hiÖn

thÊy ba bèn chôc chiÕc cèi xay giã gi÷a ®ång. §«n Ki-h«-tª tëng tîng ®ã lµ nh÷ng tªn khæng lå, vµ quyÕt giao chiÕn. Bçng lóc ®ã giã næi lªn, cèi xay giã b¾t ®Çu chuyÓn ®éng vµ §«n Ki-h«-tª cµng h¨ng m¸u x«ng vµo. Gi¸o g·y, ngùa vµ ngêi v¨ng ra, §«n Ki-h«-tª bÞ ®au nh trêi gi¸ng. KÕt côc, hai thÇy trß ®i vÒ phÝa c¶ng La-pi-xª, v× §«n Ki-h«-tª nghÜ: "con ®êng nµy cã l¾m ngêi qua l¹i ch¼ng thÓ nµo kh«ng gÆp nhiÒu chuyÖn phiªu lu kh¸c nhau".

2. Çch ®äc:§äc ®o¹n trÝch nµy cÇn chó ý:- "§¸nh nhau víi cèi xay giã" lµ mét hµnh ®éng mang tÝnh chÊt ®iÓn h×nh

cho ngêi ®äc thÊy ®îc nh÷ng t tëng viÓn v«ng sÏ dÉn ®Õn hµnh ®éng ®iªn rå nh thÕ nµo.

- §Ó t¹o ®èi träng, bªn c¹nh §«n Ki-h«-tª l·ng m¹n viÓn v«ng, XÐc-van-tÐt x©y dùng mét nh©n vËt ®èi lËp (Xan-ch«) mµ khi kÕt hîp l¹i ®· t¹o nªn mét cÆp h×nh tîng bÊt hñ. §»ng sau tiÕng cêi hµi híc vui nhén do cÆp nh©n vËt nµy t¹o ra, cã thÓ nhËn thÊy rÊt râ mét x· héi ®ang trong qu¸ tr×nh ph©n ho¸ s©u s¾c.

T×nh th¸i tõ


1. T×nh th¸i tõ lµ g×?a. T×nh th¸i tõ lµ g×?T×nh th¸i tõ lµ nh÷ng tõ ®îc thªm vµo c©u ®Ó cÊu t¹o c©u theo môc

®Ých nãi (nghi vÊn, cÇu khiÕn, c¶m th¸n) vµ ®Ó biÓu thÞ çc s¾c th¸i t×nh

59

c¶m cña ngêi ®ã.b. VÝ dô: - Ch¸u chµo c« ¹!- Con ®i häc råi µ?- U b¸n con thËt ®Êy ? (Ng« TÊt Tè)

- Th¬ng thay th©n phËn con rïaLªn ®×nh ®éi h¹c, xuèng chïa ®éi bia

(Ca dao) 2. Chøc n¨ng cña t×nh th¸i tõ a. T×nh th¸i tõ cã chøc n¨ng chÝnh lµ cÊu t¹o c©u theo môc ®Ých

nãi - §Ó t¹o d¹ng c©u nghi vÊn, ngêi ta thêng dïng çc t×nh th¸i tõ: µ, , hë, h¶,

chø, pháng, ch¨ng.VÝ dô: + ¤ t« ®Õn råi µ?+ Nã lµm sao thÕ h¶ chÞ?+ Uèng níc ?+ U nhÊt ®Þnh b¸n con ®Çy µ? (Ng« TÊt Tè)- §Ó t¹o c©u c¶m th¸n, ngêi ta thêng dïng çc t×nh th¸i tõ: thay, thËtVÝ dô: + Síng thay miÒn B¾c cña ta! (Tè H÷u)+ å, tÊt c¶ cña ta ®©y síng thËt (Tè H÷u)b. T×nh th¸i tõ cßn cã chøc n¨ng biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m - BiÓu thÞ th¸i ®é hoµi nghi: µ, ch¨ng, hö, h¶.VÝ dô : + Nã lµm sao thÕ h¶ chÞ?+ Lan ®i häc vÒ råi µ?- BiÓu thÞ th¸i ®é ng¹c nhiªn: nhØ, , a…VÝ dô: + Cã tiÒn viÖc Êy mµ xong nhØ §êi tríc lµm quan còng thÕ a?

(NguyÔn KhuyÕn) - BiÓu thÞ th¸i ®é cÇu mong: ®i, nµo, th«i, víi, chø…VÝ dô : + ¤ng ®Õn ngay nhÐ (NguyÔn C«ng Hoan)

60

+ Anh cho em ®i cïng víi!- BiÓu thÞ th¸i ®é, c¶m xóc gÇn gòi, th©n mËt: mµ, nhÐ, nhØ…VÝ dô: + Em ®i häc nhÐ!3. Sö dông t×nh th¸i tõ - Trong giao tiÕp hµng ngµy, ngêi giao tiÕp cÇn dùa vµo hoµn c¶nh giao

tiÕp, nh©n vËt giao tiÕp… ®Ó sö dông h×nh th¸i tõ sao cho phï hîp.+ Khi biÓu thÞ sù lÔ phÐp, kÝnh träng, thêng sö dông tõ "¹" ë cuèi c©u.VÝ dô: + Ch¸u ¨n c¬m råi ¹!+ Em chµo c« ¹!+ Khi biÓu thÞ sù miÔn cìng, thêng dïng tõ "vËy" VÝ dô: + §Õn giê råi, ch¸u ph¶i ®i vËy + Th«i th× anh cø chia ra vËy (Kho¸nh Hoµi) + Khi bµy tá sù ph©n trÇn, gi¶i thÝch, thêng dïng tõ "mµ" VÝ dô: + ¤ng ®· b¶o råi mµ + T«i ®· gióp b¹n Êy nhiÒu råi mµ


1. X¸c ®Þnh çc t×nh th¸i tõ cã trong nh÷ng ®o¹n sau. Ph©n lo¹i chóng:a. Nµo ®i tíi! B¸c Hå ®· nãi Phót giao thõa, tiÕng h¸t ®ªm xu©n?

(Tè H÷u) b. Cøu t«i víi! Bµ con ¬i!c. C« tÆng em. VÒ trêng míi, em cè g¾ng häc tËp nhÐ!

(Kh¸nh Hoµi) d. Bµ l·o l¸ng giÒng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang!- B¸c trai ®· kh¸ råi chø?

(Ng« TÊt Tè) e. Thñy lÊy con VÖ sÜ ra ®Æt lªn giêng t«i, rçi bçng «m gh× lÊy con bóp bª

h«n gÊp g¸p lªn mÆt nã råi th× thµo: - VÖ sÜ th©n yªu ë l¹i nhÐ! ë l¹i g¸c cho anh tao ngñ nhÐ! Xa mµy con Em

nhá sÏ buån l¾m ®Êy, nhng biÕt lµm thÕ nµo…(Kh¸nh Hoµi)

61

Gîi ý:- CÇu khiÕn: nµo, víi, chø.- C¶m xóc th©n mËt, gÇn gòi: nhÐ2. Trong giao tiÕp, trêng hîp sau ®· ®óng chuÈn mùc giao tiÕp cña ngêi

ViÖt cha? V× sao?- Ch¸u ¨n råi - Con ®i häc ®©y - C¶m ¬n b¸c!- Chµo b¸c!

Gîi ý: §ã lµ nh÷ng c©u chµo, c¶m ¬n, tr¶ lêi, xin phÐp cña bËc díi ®èi víi bËc

trªn. Do vËy ph¶i thÓ hiÖn th¸i ®é lÔ phÐp, kÝnh träng. §©y lµ nh÷ng c©u thiÕu çc t×nh th¸i tõ cÇn thiÕt. Theo ®ã, em cÇn thªm çc t×nh th¸i tõ thÝch hîp vµo mçi c©u cho ®óng.

MÉu: Ch¸u ¨n c¬m råi ch¸u ¨n c¬m råi ¹!3. §Æt c©u cã sö dông t×nh th¸i tõ biÓu thÞ çc ý sau ®©y: kÝnh träng,

cÇu mong, th©n mËt.Gîi ý:§Æt c©u cã sö dông t×nh th¸i tõ MÉu: Çc b¹n ¬i, chê tí víi (Th©n mËt)

LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m

1. X©y dùng ®o¹n v¨n tù sù cã kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m tõ nh÷ng sù viÖc vµ nh©n vËt

a) Chän mét trong çc sù viÖc vµ nh©n vËt cho tríc díi ®©y ®Ó viÕt mét ®o¹n v¨n tù sù cã kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m:

(1) Em trãt ®¸nh vì mét lä hoa rÊt ®Ñp.(2) Em gióp ®ì mét ngêi cao tuæi qua ®êng vµo lóc xe cé ®i l¹i rÊt ®«ng.(3) Trong ngµy sinh nhËt ( hoÆc lÔ, tÕt) em bÊt ngê nhËn ®îc mét mãn quµ

rÊt thó vÞ.Gîi ý:- X¸c ®Þnh ®èi tîng kÓ: sù viÖc vµ nh©n vËt;- Lùa chän ng«i kÓ: ng«i thø nhÊt - “t«i” hoÆc “em”;- S¾p xÕp thø tù çc sù viÖc theo diÔn biÕn c©u chuyÖn;

62

- X¸c ®Þnh néi dung miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong ®o¹n v¨n sÏ viÕt;- ViÕt thµnh ®o¹n v¨n.2. Trong vai «ng gi¸o, h·y viÕt mét ®o¹n v¨n kÓ l¹i chuyÖn l·o H¹c

sang b¸o tin sau khi b¸n chã víi vÎ mÆt vµ t©m tr¹ng ®au khæ.Gîi ý: ë ®©y kh«ng ®Æt ra yªu cÇu ph¶i viÕt gièng nh lêi v¨n cña Nam

Cao. B»ng lêi v¨n cña m×nh, chó ý kh¾c ho¹ h×nh ¶nh vµ t©m tr¹ng ®au khæ cña l·o H¹c trong sù viÖc b¸o tin b¸n chã.

3. Ph©n tÝch sù kÕt hîp gi÷a kÓ chuyÖn víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong ®o¹n trÝch sau:

“H«m sau l·o H¹c sang nhµ t«i. Võa thÊy t«i, l·o b¸o ngay:- CËu vµng ®i ®êi råi, «ng gi¸o ¹! - Cô b¸n råi?- B¸n råi! Hä võa b¾t xong.L·o cè lµm ra vÎ vui vÎ. Nhng tr«ng l·o cêi nh mÕu vµ ®«i m¾t l·o Çng Ëng n-

íc, t«i muèn «m choµng lÊy l·o mµ oµ lªn khãc. B©y giê th× t«i kh«ng xãt xa n¨m quyÓn s¸ch cña t«i qu¸ nh tríc n÷a. T«i chØ ¸i ng¹i cho l·o H¹c. T«i hái cho cã chuyÖn:

- ThÕ nã cho b¾t µ?MÆt l·o ®ét nhiªn co róm l¹i. Nh÷ng vÕt nh¨n x« l¹i víi nhau, Ðp cho níc

m¾t ch¶y ra. Çi ®Çu l·o ngoÑo vÒ mét bªn vµ çi miÖng mãm mÐm cña l·o mÕu nh con nÝt. L·o hu hu khãc…”

(TrÝch L·o H¹c, Nam Cao)Gîi ý: - H×nh ¶nh l·o H¹c ®îc kh¾c ho¹ nh thÕ nµo?- T©m tr¹ng ®au khæ cña l·o sau khi b¸n chã ®îc t¸c gi¶ thÓ hiÖn ra sao?- Th¸i ®é cña «ng gi¸o?- ViÖc kÕt hîp miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong lêi kÓ ®¹t hiÖu qu¶ nghÖ thuËt ra

sao?

bµi 8ChiÕc l¸ cuèi cïng

(TrÝch O Hen-ri)

I. kiÕn thøc c¬ b¶n1.VÒ t¸c gi¶:

63

O Hen-ri (1862 - 1910) lµ nhµ v¨n MÜ chuyªn viÕt truyÖn ng¾n. NhiÒu truyÖn cña «ng ®· ®Ó l¹i trong b¹n ®äc nh÷ng Ên tîng s©u s¾c nh: C¨n g¸c xÐp, Tªn c¶nh s¸t vµ g· lang thang, Quµ tÆng cña çc ®¹o sÜ,...

2. VÒ t¸c phÈm:a) §o¹n trÝch trong SGK thuéc phÇn mét cña truyÖn ng¾n cïng tªn. T¸c gi¶

cã çch kÓ chuyÖn thËt hÊp dÉn. Nh©n vËt chÝnh chØ xuÊt hiÖn tho¸ng qua råi mÊt hót, ®Ó l¹i c« chÞ (Xiu) cïng víi b¹n ®äc håi hép dâi theo chiÕc l¸ trªn t-êng, th¾t lßng lo cho sè phËn cña Gi«n-xi. ChiÕc l¸ kh«ng r¬i, Gi«n-xi dÇn dÇn khoÎ l¹i th× còng lµ lóc ngêi ho¹ sÜ giµ t¸c gi¶ cña kiÖt t¸c nghÖ thuËt duy nhÊt trong ®êi ng· xuèng.

Çi chÕt cña ngêi ho¹ sÜ giµ ®Ó l¹i trong lßng b¹n ®äc mét nçi buån thÊm thÝa nhng kh«ng bi luþ bëi chÝnh nã ®· th¾p lªn ngän löa cña t×nh yªu cuéc sèng, cña niÒm tin vµo søc m¹nh, sù vÜnh cöu cña çi ®Ñp.

b) Nh÷ng chi tiÕt trong v¨n b¶n nãi lªn tÊm lßng th¬ng yªu vµ hµnh ®éng cao c¶ cña cô B¬-men víi Gi«n-xi:

- Cô B¬-men vµ Xiu “sî sÖt ngã ra ngoµi cöa sæ, nh×n c©y thêng xu©n. Råi hä nh×n nhau mét l¸t, ch¼ng nãi n¨ng g×”.

- Cô B¬-men ®· ©m thÇm vÏ chiÕc l¸ trong ®ªm l¹nh buèt vµ ma giã. Nhµ v¨n bá qua kh«ng kÓ sù viÖc cô ®· vÏ chiÕc l¸ trªn têng trong ®ªm ma

tuyÕt chÝnh lµ yÕu tè g©y bÊt ngê, xóc ®éng cho ngêi ®äc.Cã thÓ em chiÕc l¸ cô B¬-men vÏ lµ mét kiÖt t¸c v× nã kh«ng chØ rÊt sinh

®éng, khiÕn Gi«n-xi tëng ®ã lµ chiÕc l¸ thêng xu©n thËt; mµ cßn ®îc vÏ b»ng c¶ t×nh th¬ng yªu con ngêi cña cô, vµ bøc tranh (chiÕc l¸) ®· ®em l¹i sù sèng cho Gi«n-xi.

c) Nh÷ng chi tiÕt kh¼ng ®Þnh Xiu kh«ng hÒ ®îc cô B¬-men cho biÕt sÏ vÏ chiÕc l¸ ®Ó thay cho chiÕc l¸ cuèi cïng:

- Tríc ®ã hai ngêi ch¼ng nãi n¨ng g× khi cô B¬-men lµm ngêi mÉu cho Xiu vÏ.

- Khi Gi«n-xi ®ßi kÐo mµnh lªn, Xiu lµm theo mét çch ch¸n n¶n.- ChÝnh Xiu còng ng¹c cïng víi Gi«n-xi khi thÊy: "Sau trËn ma vïi dËp vµ

nh÷ng c¬n giã phò phµng... vÉn cßn mét chiÕc l¸ thêng xu©n b¸m trªn bøc t-êng g¹ch”.

- ChØ khi b¸c sÜ nãi, Xiu míi biÕt lµ cô B¬-men bÞ èm.NÕu Xiu biÕt tríc ý ®Þnh cña cô B¬-men, c©u chuyÖn sÏ kh«ng cßn hÊp

dÉn v× ch¼ng cßn yÕu tè bÊt ngê. d) T©m tr¹ng cña Gi«n-xi lµ t©m tr¹ng cña mét ngêi bÖnh, thêng hay ¸m

¶nh vÒ mét ®iÒu g× ®ã, cho nªn khi biÕt Gi«n-xi tin r»ng chiÕc l¸ cuèi cïng rông xuèng lµ c« sÏ bu«ng xu«i, ngêi ®äc rÊt c¨ng th¼ng.

Nguyªn nh©n khiÕn t©m tr¹ng cñ Gi«n-xi håi sinh lµ sù hiÖn diÖn cña chiÕc l¸ trong ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt.

64

Nhµ v¨n kÕt thóc truyÖn b»ng lêi kÓ cña Xiu, kh«ng cho Gi«n-xi nãi g× thªm, ®Ó mçi ngêi tù cã h×nh dung, dù ®o¸n theo çch cña riªng m×nh.

e) §o¹n trÝch ChiÕc l¸ cuèi cïng cã hai lÇn ®¶o ngîc t×nh huèng g©y bÊt ngê:

- Gi«n-xi bÞ èm vµ rÊt tuyÖt väng, n»m chê chÕt. ThÕ mµ c« khoÎ l¹i.- Cô B¬-men khoÎ m¹nh, chØ bÞ èm cã hai ngµy, nhng cô ®· ®ét ngét ra

®i.ChÝnh nghÖ thuËt ®¶o ngîc t×nh huèng ®· g©y høng thó cho ngêi ®äc.

II. rÌn luyÖn kü n¨ng1. Tãm t¾t:Xiu vµ Gi«n-xi lµ hai n÷ ho¹ sÜ trÎ. Gi«n-xi bÞ bÖnh sng phæi rÊt nÆng. C«

tuyÖt väng kh«ng muèn sèng n÷a. C« chØ ®îi chiÕc l¸ cuèi cïng rông xuèng lµ sÏ l×a ®êi. BiÕt ®îc ý nghÜ ®iªn rå ®ã, cô B¬-men, mét ho¹ sÜ giµ ®· thøc suèt ®ªm ma giã ®Ó vÏ chiÕc l¸ thêng xu©n. ChiÕc l¸ cuèi cïng kh«ng rông ®· lµm cho Gi«n-xi suy nghÜ l¹i, c« hi väng vµ muèn ®îc sèng, ®îc s¸ng t¹o. Gi«n-xi ®· tõ câi chÕt trë vÒ. Trong khi ®ã, cô B¬-men ®· chÕt v× s¸ng t¹o kiÖt t¸c chiÕc l¸ cuèi cïng ®Ó cøu Gi«n-xi.

2. Çch ®äc:Bµi v¨n (trÝch) ®îc thÓ hiÖn qua nhiÒu t©m tr¹ng, c¶m xóc kh¸c nhau. Khi

®äc cÇn chó ý sö dông giäng ®iÖu cho phï hîp: Lêi dÉn chuyÖn: khi th× chËm r·i, lo l¾ng (phÇn ®Çu), khi th× nhÑ

nhµng, xãt xa (®o¹n cuèi). Lêi nh©n vËt Xiu: tõ lo l¾ng (sî chiÕc l¸ r¬i xuèng), thÊt väng (thÊy Gi«n-

xi ngµy cµng yÕu h¬n), mõng rì (Gi«n-xi khái bÖnh) ®Õn xãt xa (khi thuËt l¹i çi chÕt cña cô B¬-men).

Lêi nh©n vËt Gi«n-xi: tõ ch¸n n¶n, bu«ng xu«i ®Õn vui vÎ, yªu ®êi.

Ch¬ng tr×nh ®Þa ph¬ng

(PhÇn tiÕng ViÖt)1. Ngoµi çc tõ chØ quan hÖ ruét thÞt, th©n thÝch ®îc dïng ë ®Þa ph¬ng t-

¬ng øng víi tõ ng÷ toµn d©n mµ SGK ®· híng dÉn ®Ó çc em t×m hiÓu, çc em còng cÇn t×m mét sè tõ ng÷ ®Þa ph¬ng n¬i m×nh ë hoÆc m×nh biÕt ®Ó më réng hoÆc cñng cè thªm tÇm hiÓu biÕt cña m×nh theo çc yªu cÇu sau ®©y:

a. T×m çc tõ ng÷ ®Þa ph¬ng chØ ®å vËt.VÝ dô: khau - gÇu b. T×m çc tõ ng÷ ®Þa ph¬ng chØ çc loµi c©y.

65

VÝ dô: mï u, m¨ng côt…b. T×m çc tõ ng÷ ®Þa ph¬ng chØ çc loµi vËt.VÝ dô: tru - tr©u, mËn - roi…Gîi ý:Em cã thÓ t×m çc tõ ng÷ theo tõng chñ ®Ò (dùa vµo nh÷ng vÝ dô mÉu).

Khi t×m, em cÇn theo hai híng:+ T×m nh÷ng tõ ng÷ ®Þa ph¬ng kh«ng cã tõ ng÷ toµn d©n t¬ng øng.+ T×m nh÷ng tõ ng÷ ®Þa ph¬ng cã tõ toµn d©n t¬ng øng (CÇn ®a ra tõ

toµn d©n tîng øng víi tõ ng÷ ®Þa ph¬ng ®· t×m).2. Su tÇm mét sè th¬, ca cã dïng tõ ®Þa ph¬ng VÝ dô:

+ BÇm ¬i cã rÐt kh«ng bÇmHeo heo giã nói, l©m th©m ma phïn

(Tè H÷u) + T«i xin anh xin ¶ T«i xin c¶ hai ngêi Ph¹t mÊy tiÒn t«i tr¶

(D©n ca NghÖ TÜnh) + Lªn non míi biÕt non cao Nu«i con míi biÕt c«ng lao mÑ thÇy

(Ca dao) + O du kÝch nhá gi¬ng cao sóng Th»ng Mü lom khom bíc cói ®Çu

(Tè H÷u) + Gan chi gan røa mÑ nê MÑ r»ng cøu níc m×nh chê chi ai?

(Tè H÷u) Gîi ý:Cã thÓ su tÇm trong ca dao, d©n ca, th¬ hiÖn ®¹i nh÷ng c©u cã sö dông

tõ ng÷ ®Þa ph¬ng.

LËp dµn ý cho bµi v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m

66


1. Ph©n tÝch bè côc cña bµi v¨n sau, kh¸i qu¸t néi dung cña tõng phÇn:

Mãn quµ sinh nhËtNh©n kØ niÖm ngµy sinh nhËt n¨m nay cña t«i, b¹n bÌ ®Õn ch¬i vui vÎ qóa.

Suèt c¶ buæi s¸ng, nhµ t«i tÊp nËp kÎ ra, ngêi vµo, tiÕng cêi nãi rÝu ra rÝu rÝt kh«ng ngít. Hai chiÕc b×nh c¾m ®Çy hoa. Hoa hång b¹ch, hoa hång nhung, hoa cÈm chíng, hoa mÆt trêi, l¹i cã nh÷ng b«ng hoa cá nhá xÝu mµu tÝm nh¹t mµ t«i rÊt thÝch n÷a. Çc b¹n t«i ngåi chËt c¶ nhµ, bao nhiªu ghÕ mîn thªm cña c« Ba nhµ bªn còng vÉn kh«ng ®ñ, cã chç hai b¹n ph¶i ngåi chung mét ghÐ, chËt chéi nhng mµ vui. NhiÒu b¹n cßn mang c¶ quµ ®Õn tÆng t«i n÷a. T«i nhËn ®îc nhiÒu thø qu¸: nµo lµ cÆp tãc, nµo sæ, nµo kh¨n mïi soa,... bao nhiªu thø bµy la liÖt trªn bµn.

Vui th× vui thËt, nhng t«i vÉn cø bån chån kh«ng yªn. Kh«ng hiÓu sao çi Trinh, ®øa b¹n th©n nhÊt cña t«i, giê nµy vÉn cha ®Õn. Ch¼ng lÏ nã l¹i quªn ngµy vui cña t«i? Kh«ng, con bÐ vèn chu ®¸o l¾m kia mµ! B¹n bÌ ®· b¾t ®Çu ra vÒ l¸c ®¸c, t«i còng bån chån. T«i kh«ng tr¸ch Trinh n÷a mµ b¾t ®Çu lo. Hay lµ....Trinh ®· gÆp tai n¹n g× gi÷a ®êng ch¨ng?

T«i ®ang ®¨m chiªu nghÜ ngîi, chît Thanh reo lªn:- Kia råi! ChÞ Trinh kia råi!T«i quay ph¾t ra cöa, nh×n thÊy Trinh ®ang t¬i cêi ®i vµo s©n. T«i ch¹y

µo ra, x« ®æ c¶ ghÕ. ThÊy Trinh b×nh thêng, tù nhiªn t«i thÊt tñi th©n vµ giËn Trinh.

T«i tr¸ch:- Sao b©y giê míi ®Õn? Tëng quªn ngêi ta råi? GhÐt !Trinh cêi lán lÎn, ®Çu h¬i nghiªng nghiªng tr«ng thËt hiÒn lµnh. Nh×n nÐt

cêi Êy kh«ng thÓ nµo mµ giËn cho ®îc. T«i ph¸t vµo lng Trinh mét ph¸t râ ®au råi hái:

- Xe ®©u kh«ng d¾t vµo, l¹i ®Ó ngoµi cæng µ?Trinh vÉn cêi kh«ng ra tiÕng, l¾c l¾c ®Çu hÊt län tãc nÆng ra sau, nãi nhá

nh ngêi cã lçi:- Xe s¸ng nay anh Toµn ®i sím.- ThÕ ®i bé xuèng ®©y µ?Trinh kh«ng tr¶ lêi, chØ mØm cêi gËt ®Çu.T«i giËn m×nh qu¸, thÕ mµ cø tr¸ch Trinh m·i. §i bé th¶o nµo b©y giê míi

®Õn. Nhµ Trinh m·i trªn Qu¶ng B¸, xuèng ®©y còng ph¶i ®Õn n¨m, s¸u c©y sè, chø cã gÇn g×.

T«i kÐo Trinh vµo ngåi gi÷a b¹n bÌ. Trinh më chiÕc l½ng m©y nhá, thËn träng lÊy ra mÊy b«ng hång vµng. TÊt c¶ ®Òu söng sèt reo lªn. Çi Thanh véi

67

cÇm chiÕc cèc ®i móc níc. MÊy b¹n kh¸c còng xóm l¹i trÇm trå nh×n ng¾m. Trinh l¹i khÏ n©ng lªn mét cµnh æi. Cßn nguyªn c¶ l¸ vµ lóc lØu ®Õn n¨m, s¸u qu¶ trßn to, l¸ng bãng. L¹i nh÷ng tiÕng xuýt xoa bµn t¸n. Trinh cêi quay sang t«i :

- Trang cßn nhí chïm æi nay kh«ng ? Kh«ng µ ? Qu¶ cña c©y æi g¨ng gãc ao ®Êy th«i !

T«i "µ" lªn mét tiÕng, mi m¾t bçng nong nãng vµ sèng mòi cay xéc. T«i nhí ra råi. L©u l¾m, tõ mÊy th¸ng tríc, lóc æi ®ang ra hoa, t«i cã lªn nhµ Trinh ch¬i.

Trinh dÉn t«i vµo vên, ®Õn gãc bê ao, Trinh nãi nhá, vÎ bÝ mËt :- Trang! Trang! L¹i ®©y tí cho xem çi nµy, hay l¾m!Trinh lom khom, luån qua nh÷ng cµnh æi la ®µ gÇn s¸t mÆt ®Êt, rÏ lèi cho

t«i luån theo. §Õn gãc ao, Trinh vÝt mét cµnh æi xa nhÊt, thÝch thó chØ cho t«i xem mét chïm hoa tr¾ng muèt. Trinh th× thµo :

- CËu cã thÝch kh«ng? C¶ mét chïm mäc s¸t nhau nhÐ! C©y æi nµy lµ gièng æi g¨ng ngon nhÊt vên ®Êy. Qu¶ to, cïi dµy, ¨n gißn vµ th¬m ch¼ng kÐm g× lª. Tí ph¸t hiÖn ra chïm hoa nµy, tuyÖt kh«ng? Mét, hai, ba... s¸u, b¶y, t¸m... ph¶i h¬n chôc hoa lµ Ýt. Mµ l¹i në chôm vµo mét ®Çu cµnh míi thÝch chø!

ThÊy t«i ch¨m chó nh×n cµnh hoa æi, Trinh nãi tiÕp:- Tí ®ang cã mét " ©m mu " nµy, Trang ¹. RÊt thó vÞ nhÐ!T«i gÆng hái m·i, Trinh còng kh«ng chÞu nãi. Trinh b¶o cha muèn nãi b©y

giê v× muèn dµnh cho t«i mét sù bÊt ngê. Vµ b©y giê th× chïm æi ®· chÝn vµng trªn hai bµn tay t«i. N©ng chïm æi trªn tay, giäng t«i run run:

- Çi "©m mu" Trinh nãi d¹o Êy lµ chuyÖn nµy ®©y ph¶i kh«ng?Trinh vÉn lÆng lÏ cêi, chØ gËt ®Çu kh«ng nãi.C¶m ¬n Trinh qu¸. Mãn quµ ngµy sinh nhËt Trinh mang ®Õn cho m×nh míi

quý gi¸ lµm sao! Nã kh«ng ph¶i lµ mãn quµ mua véi vµng trªn vØa hÌ, trong cöa hiÖu, chØ cèt bá tiÒn ra lµ mua ®îc, mµ nã lµ c¶ mét tÊm lßng tr©n träng cña Trinh; Trinh ®· Êp ñ, n©ng niu, h»ng nghÜ ®Õn bao ngµy nay. Trinh ®· s¨n sãc chïm æi Êy, ®Ó m¾t ®Õn nã, tõ khi nã chØ míi lµ nh÷ng chiÕc nô nhá xÝu, råi në hoa, råi kÕt qu¶. Trinh ®· mong ngµy, mong ®ªm, t×m mäi çch gi÷ chïm qu¶ Êy l¹i nguyªn vÑn ®Ó h«m nay cã ®îc chïm qu¶ vµng t¬i th¬m m¸t nµy...

( Theo TrÇn Hoµi D¬ng, Nh÷ng ng«i sao trong ma)

Gîi ý: - Më bµi (tõ ®Çu cho ®Õn “bµy la liÖt trªn bµn.”): c¶nh buæi lÔ sinh nhËt.- Th©n bµi (tõ “Vui th× vui thËt” cho ®Õn “chØ gËt ®Çu kh«ng nãi.”): mãn

quµ sinh nhËt cña Trinh tÆng Trang.

68

- KÕt bµi (®o¹n cßn l¹i): c¶m nghÜ cña Trang vÒ mãn quµ sinh nhËt.2. T×m hiÓu c©u chuyÖn theo gîi ý sau:a) TruyÖn kÓ vÒ viÖc g×?b) Ai lµ ngêi kÓ chuyÖn? (Xng ë ng«i thø mÊy? Tªn lµ g×?)c) ChuyÖn x¶y ra trong hoµn c¶nh nµo? (lóc nµo? ë ®©u? bèi c¶nh nµo?)d) ChuyÖn x¶y ra víi nh÷ng ai? (cã nh÷ng nh©n vËt nµo? ai lµ nh©n vËt

chÝnh?) TÝnh çch cña mçi nh©n vËt ra sao?e) DiÔn biÕn c©u chuyÖn ra sao? (Më ®Çu thÕ nµo? DiÔn biÕn ra sao?

§Ønh ®iÓm ë ®©u? KÕt thóc ë sù viÖc nµo?) TÝnh bÊt ngê cña c©u chuyÖn ®îc t¹o nªn tõ ®©u?

g) TruyÖn cã sö dông miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong lêi kÓ kh«ng? Miªu t¶ vµ biÓu c¶m ë nh÷ng chç nµo? Çc yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m cã t¸c dông ra sao trong viÖc thÓ hiÖn chñ ®Ò truyÖn?

3. NhËn xÐt vÒ thø tù kÓ cña v¨n b¶n Mãn quµ sinh nhËt.Gîi ý: C©u chuyÖn vÒ mãn quµ sinh nhËt ®îc kÓ lång vµo c©u chuyÖn sinh

nhËt nh thÕ nµo? Ngêi kÓ chØ kÓ chuyÖn hiÖn t¹i hay cßn kÓ chuyÖn ®· x¶y ra trong qu¸ khø?

4. Dµn ý cña mét bµi v¨n tù sù cã kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶mQua bµi v¨n trªn, h·y cho biÕt:+ Bè côc cña bµi v¨n tù sù gåm mÊy phÇn? NhiÖm vô cña tõng phÇn lµ g×?+ YÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong bµi v¨n tù sù cÇn ®îc thÓ hiÖn ra sao?Gîi ý: Bµi v¨n tù sù bè côc thµnh ba phÇn. PhÇn Më bµi cã nhiÖm vô giíi

thiÖu sù viÖc, nh©n vËt vµ t×nh huèng x¶y ra c©u chuyÖn; cã khi, kÕt côc cña c©u chuyÖn ®îc kÓ ngay ë phÇn Më bµi, sau ®ã míi kÓ ngîc l¹i diÔn biÕn. PhÇn Th©n bµi cã nhiÖm vô kÓ l¹i diÔn biÕn c©u chuyÖn theo mét tr×nh tù nµo ®ã, cã thÓ kÓ theo diÔn biÕn tríc - sau tù nhiªn cña çc sù viÖc còng cã thÓ kÓ theo m¹ch håi tëng l¹i hoÆc ®an xen gi÷a thùc t¹i vµ håi tëng; néi dung cña phÇn nµy híng tíi tr¶ lêi nh÷ng c©u hái nh: ChuyÖn x¶y ra ë ®©u? Vµo thêi ®iÓm nµo? ChuyÖn x¶y ra víi ai? ChuyÖn x¶y ra nh thÕ nµo?… YÕu tè miªu t¶ ®îc sö dông kÕt hîp khi kÓ vÒ ngêi, vËt, khung c¶nh,… YÕu tè biÓu c¶m ®îc sö dông ®Ó bµy tá t×nh c¶m, th¸i ®é cña ngêi kÓ ®èi víi ®èi tîng ®-îc kÓ hoÆc cña nh©n vËt ®èi víi nh©n vËt. PhÇn KÕt bµi cã nhiÖm vô nªu kÕt côc cña c©u chuyÖn vµ suy nghÜ, t©m tr¹ng cña ngêi kÓ hoÆc nh©n vËt.


1. Tãm t¾t dµn ý cña v¨n b¶n C« bÐ b¸n diªm.Gîi ý: §äc l¹i v¨n b¶n vµ tãm t¾t dµn ý theo bè côc ba phÇn. §o¹n lîc dÉn ë

phÇn ®Çu ®o¹n trÝch xem nh phÇn Më bµi. Lu ý tãm t¾t diÔn biÕn c©u chuyÖn theo mçi lÇn quÑt diªm cña c« bÐ b¸n diªm.

2. NhËn xÐt vÒ viÖc sö dông kÕt hîp gi÷a tù sù, miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong

69

v¨n b¶n C« bÐ b¸n diªm.Gîi ý: Miªu t¶ vµ biÓu c¶m cã t¸c dông nh thÕ nµo trong viÖc t¹o ra søc

truyÒn c¶m cña lêi kÓ? Lßng th¬ng c¶m cña t¸c gi¶ ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?- C¶m nghÜ vÒ ngêi bµ cña c« bÐ b¸n diªm?- C¶m gi¸c rÐt buèt ®îc gîi t¶ ra sao?- H×nh ¶nh nh÷ng que diªm vµ niÒm m¬ íc cña c« bÐ?- Sù ®èi lËp gi÷a m¬ íc vµ thùc t¹i?- H×nh ¶nh c« bÐ ë cuèi ®o¹n trÝch?3. Cho ®Ò bµi: “Mét kØ niÖm xóc ®éng vµ nhí m·i víi mét ngêi b¹n lóc tuæi

th¬”. H·y lËp dµn ý trong ®ã cã chØ râ viÖc sö dông yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m.

Gîi ý: Tríc hÕt, ph¶i tëng tîng ra toµn bé diÔn biÕn cña c©u chuyÖn. Sau ®ã míi triÓn khai lËp ý theo bè côc cña bµi v¨n. Cã thÓ kÓ nh c©u chuyÖn ®ang diÔn ra hoÆc kÓ b¾t ®Çu tõ hiÖn t¹i mµ nhí vÒ tuæi Êu th¬. ViÖc lùa chän çch kÓ, tr×nh tù kÓ sÏ quy ®Þnh dµn ý.

bµi 9hai c©y phong

(TrÝch truyÖn Ngêi thÇy ®Çu tiªn Ai-ma-tèp)


1. VÒ t¸c gi¶:Ai-ma-tèp lµ nhµ v¨n níc Céng hoµ C-r¬-g-xtan, mét níc céng hoµ ë vïng Trung

¸, thuéc Liªn X« tríc ®©y. Ho¹t ®éng v¨n häc cña Ai-ma-tèp b¾t ®Çu tõ n¨m 1952, khi «ng lµ sinh viªn Trêng §¹i häc N«ng nghiÖp C-r¬-g-xtan. Tõ n¨m 1956 ®Õn n¨m 1958 «ng häc Trêng viÕt v¨n M. Goãc-ki ë M¸t-xc¬-va. Sau khi tèt nghiÖp (1959), Ai-ma-tèp lµm phãng viªn b¸o Sù thËt thêng tró t¹i C-r¬-g-xtan. T¸c phÈm ®Çu tiªn khiÕn Ai-ma-tèp næi tiÕng lµ tËp truyÖn Nói ®åi vµ th¶o nguyªn (®îc tÆng gi¶i thëng Lª-nin vÒ v¨n häc n¨m 1963). Çc t¸c phÈm chñ yÕu tiÕp theo lµ: Çnh ®ång mÑ (1963), VÜnh biÖt Gun-xa-r (1967), Con tµu tr¾ng (1970),... §Ò tµi chñ yÕu trong çc truyÖn ng¾n cña Ai-ma-tèp lµ cuéc sèng kh¾c nghiÖt nhng còng ®Çy chÊt l·ng m¹n cña ngêi d©n vïng ®åi nói Kr-g-xtan, t×nh yªu, t×nh b¹n, tinh thÇn dòng c¶m vît qua nh÷ng thö th¸ch hi sinh thêi chiÕn tranh, th¸i ®é tÝch cùc ®Êu tranh cña tÇng líp thanh niªn, tríc hÕt lµ n÷ thanh niªn ®Ó tho¸t khái sù rµng buéc cña nh÷ng tËp tôc l¹c hËu.

NhiÒu t¸c phÈm cña «ng tõ l©u ®· rÊt quen thuéc víi b¹n ®äc ViÖt Nam nh C©y phong non trïm kh¨n ®á, Ngêi thÇy ®Çu tiªn, Con tµu tr¾ng,...

70

2. VÒ t¸c phÈm:a) PhÇn trÝch Hai c©y phong trong s¸ch gi¸o khoa do ngêi biªn so¹n ®Æt.

Bèi c¶nh cña truyÖn lµ mét vïng quª hÎo l¸nh thuéc C-r¬-g-xtan gi÷a nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kØ XX khi n¬i ®©y t tëng phong kiÕn vµ gia trëng cßn nÆng nÒ, do ®ã phô n÷ vµ trÎ må c«i bÞ coi thêng vµ rÎ róng.

b) H×nh ¶nh hai c©y phong ®îc miªu t¶ víi mét t©m tr¹ng ®Çy xóc ®éng cña ngêi kÓ chuyÖn. Nã dÉn d¾t ngêi ®äc trë l¹i víi 40 n¨m tríc ®Ó chøng kiÕn nh÷ng t×nh c¶m s©u nÆng gi÷a thÇy §uy-sen vµ c« trß nhá An-t-nai. Ngêi kÓ chuyÖn xng "t«i" (cã lóc lµ "chóng t«i") còng lµ ngêi g¾n bã víi lµng quª Ku-ku-rªu, n¬i cã hai c©y phong th©n thuéc, g¾n víi bao kØ niÖm tuæi th¬ cña m×nh.

c) Trong v¨n b¶n nµy, mÆc dï kh«ng thÓ ®ång nhÊt gi÷a "t«i" (hoÆc "chóng t«i") víi t¸c gi¶ song râ rµng lµ nhµ v¨n ®· uû th¸c cho ngêi kÓ chuyÖn xng "t«i" mét vai trß quan träng: ngêi chøng kiÕn vµ kÓ l¹i c©u chuyÖn. Díi h×nh thøc kÓ chuyÖn nµy, t¸c gi¶ nh lµ ngêi ®øng ngoµi, kh«ng can dù vµo c©u chuyÖn nhng thùc chÊt lµ ®· Èn m×nh (ë mét møc ®é nµo ®ã) vµo "t«i". ë ®©y, b»ng mét giäng trÇm tha thiÕt, "t«i" say sa kÓ vÒ lµng Ku-ku-rªu, vÒ hai c©y phong víi m¹ch xóc c¶m dµo d¹t. Tõ ®o¹n "Vµo n¨m häc cuèi cïng..." ®Õn "... sau ch©n trêi xa th¼m biªng biÕc kia", ngêi kÓ l¹i xng "chóng t«i". Tr-íc ®ã, lµ xng "t«i" (lu ý ë ®Çu bµi v¨n cã hai lÇn "chóng t«i" xuÊt hiÖn nhng nã n»m trong côm lµng Ku-ku-rªu chóng t«i chø kh«ng ph¶i lµ ng«i xng ®Ó kÓ). §Õn cuèi v¨n b¶n, ngêi kÓ trë l¹i víi h×nh thøc nh©n xng "t«i". Thùc chÊt, ®øng ë gãc ®é kÓ th× "chóng t«i" còng tõ "t«i" mµ ra. Khi håi nhí vÒ kØ niÖm cïng "bän con trai" ngµy Êy, ngêi kÓ xng "chóng t«i" nghÜa lµ nh©n danh cho c¶ nh÷ng ®øa trÎ cïng trang løa. Dï thÕ th× xóc c¶m cô thÓ, çi nh×n cô thÓ vÉn thuéc vÒ "t«i" - Còng cã thÓ nãi ®Õn sù lång ghÐp cña hai m¹ch kÓ ("t«i" vµ "chóng t«i"). M¹ch kÓ "chóng t«i" ®îc lång vµo gi÷a, n»m trong sù chi phèi cña m¹ch kÓ "t«i". Chóng ta ®îc chiªm ngìng mét bøc tranh tuyÖt ®Ñp, ë ®ã h×nh ¶nh hai c©y phong ®îc ®Æt trong nÒn c¶nh lµng Ku-ku-rªu víi kh«ng gian bao la cña cao nguyªn, thung lòng, ®ång cá...

d) B»ng con m¾t cña mét ho¹ sÜ thùc thô vµ mèi giao c¶m tinh tÕ, ngêi kÓ chuyÖn ®· ph¸c ho¹ thËt tµi t×nh vÎ ®Ñp, thÇn s¾c cña hai c©y phong: "r× rµo", "th× thÇm", "im bÆt", "thë dµi", "reo vï vï", "tim ®Ëp rén rµng", "vÎ th¶ng thèt", "vui síng", "xµo x¹c"... TÊt c¶ nh÷ng tõ ng÷ Êy khiÕn h×nh ¶nh hai c©y phong trë nªn "sinh ®éng kh¸c thêng".

II. rÌn luyÖn kü n¨ng1. Tãm t¾t:§o¹n trÝch thÓ hiÖn t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc th«ng qua nh÷ng c¶m xóc

båi håi cña ngêi kÓ vÒ hai c©y phong tõng g¾n bã víi tuæi häc trß trong kÝ øc vµ trong hiÖn t¹i.

4. Çch ®äc:

71

- Khi ®äc bµi v¨n cÇn chó ý giäng ®äc båi håi xóc ®éng. - VÒ ng«i kÓ: cÇn ph©n biÖt nh©n vËt ngêi kÓ chuyÖn khi th× xng "t«i" (tù

giíi thiÖu m×nh lµ ho¹ sÜ), khi th× xng "chóng t«i" (vÉn lµ ngêi kÓ chuyÖn ®ã, nhng l¹i kÓ nh©n danh lµ mét ®øa trÎ trong sè bän con trai ngµy tríc).

Nãi qu¸


1. Nãi qu¸ lµ g×?- Nãi qu¸ lµ phÐp tu tõ phãng ®¹i qu¸ møc, quy m«, tÝnh chÊt cña sù vËt,

hiÖn tîng ®îc miªu t¶ ®Ó nhÊn m¹nh, g©y Ên tîng, t¨ng søc biÓu c¶m.- Nãi qu¸ cßn ®îc gäi lµ ngoa dô, phãng ®¹i, thËm xng, khoa tr¬ng.- VÝ dô:

+ ¦íc g× s«ng réng mét gangB¾c cÇu d¶i yÕm ®ãn chµng sang ch¬i

(Ca dao)+ NgÈng ®Çu m¸i tãc mÑ rung Giã lay nh sãng biÓn tung tr¾ng bê

(Tè H÷u) 2. T¸c dông cña nãi qu¸ - Nãi qu¸ lµ mét biÖn ph¸p tu tõ, nã cã chøc n¨ng nhËn thøc, kh¾c s©u h¬n

b¶n chÊt ®èi tîng. Nãi qu¸ kh«ng ph¶i lµ nãi sai sù thËt, nãi dèi.VÝ dô:

Chäc trêi khuÊy níc mÆc dÇuDäc ngang nµo biÕt trªn ®Çu cã ai

(NguyÔn Du) Trong c©u th¬ trªn, biÖn ph¸p tu tõ nãi qu¸ gãp phÇn lµm t¨ng tÝnh chÊt

anh hïng ca trong hµnh ®éng cña nh©n vËt Tõ H¶i.- Nãi qu¸ cßn cã t¸c dông t¨ng søc biÓu c¶m, nhÊn m¹nh, g©y Ên tîng m¹nh.VÝ dô: Ngùc lÐp bèn ngh×n n¨m Tra nay c¬n giã m¹nh Thæi phång lªn. Tim bçng hoµ mÆt trêi

(Tè H÷u)ë vÝ dô trªn, biÖn ph¸p tu tõ nãi qu¸ ®îc sö dông rÊt t¸o b¹o, hån nhiªn mµ

72

vÉn b¶o ®¶m tÝnh ch©n thùc. T¸c gi¶ ®· sö dông trÝ tëng tîng ®éc ®¸o, s¸ng t¹o ®Ó diÔn t¶ niÒm vui síng, h©n hoan cña nh©n d©n ta trong ngµy HuÕ gi¶i phãng.

Nãi qu¸ thêng ®îc sö dông trong khÈu ng÷. VÝ dô: buån nÉu ruét, giËn s«i gan, bÇm gan tÝm ruét, mÖt ®øt h¬i, ®ãi r· häng, vì mÆt, lo sèt vã, ngêi ®en nh cét nhµ ch¸y, nãi nh rång leo…

Trong v¨n ch¬ng, nãi qu¸ thêng thÝch hîp víi nh÷ng lo¹i v¨n b¶n: ch©m biÕm, tr÷ t×nh, anh hïng ca, … nh÷ng v¨n b¶n cã chøc n¨ng kªu gäi, lêi hiÖu triÖu.

VÝ dô: Ta thêng tíi b÷a quªn ¨n, nöa ®ªm vç gèi, ruét ®au nh c¾t, níc m¾t ®Çm

®×a, chØ c¨m tøc cha x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u qu©n thï. DÉu tr¨m th©n nµy ph¬i ngoµi néi cá, ngh×n x¸c nµy gãi trong da ngùa, ta còng vui lßng.

(TrÇn Quèc TuÊn) 3. Mét sè biÖn ph¸p nãi qu¸ a. Nãi qu¸ kÕt hîp víi so s¸nh tu tõ Hai biÖn ph¸p tu tõ nµy ®Òu nh»m môc ®Ých lµm râ h¬n, cô thÓ h¬n, sinh

®éng h¬n b¶n chÊt cña ®èi tîng. NÕu kÕt hîp c¶ hai phÐp tu tõ sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n. VÝ dô:

Trªn trêi m©y tr¾ng nh b«ngë díi çnh ®ång b«ng tr¾ng nh m©y

MÊy c« m¸ ®á h©y h©y§éi b«ng nh thÓ ®éi m©y vÒ lµng

(Ca dao) MÑ giµ nh chuèi ba h¬ng

Nh x«i nÐp mét, nh ®êng mÝa lau(Ca dao)

b. Dïng nh÷ng tõ ng÷ phãng ®¹i kh¸c - Çc tõ phãng ®¹i cã thÓ lµ nh÷ng tõ ng÷ mang s½n ý nghÜa phãng ®¹i:

cùc kú, v« kÓ, v« h¹n ®é, tuyÖt diÖu, mÊt hån, …- Çc tõ ng÷ phãng ®¹i cã thÓ lµ: nhí ®Õn ch¸y lßng, cìi vì bông,…- Tõ ng÷ phãng ®¹i cã thÓ thÓ hiÖn th«ng qua nh÷ng thµnh ng÷, tôc ng÷:

¨n nh rång cuèn, nãi nh rång leo, khoÎ nh voi, ®Ñp nh tiªn, …


1. X¸c ®Þnh biÖn ph¸p nãi qu¸ trong çc trêng hîp sau:a. §ån r»ng b¸c mÑ anh hiÒn

73

C¾n h¹t c¬m kh«ng vì, c¾n ®ång tiÒn vì ®«i (Ca dao)

b. Xin nguyÖn cïng ngêi v¬n tíi m·i V÷ng nh mu«n ngän d¶i Trêng S¬n

(Tè H÷u) c. Trªn quª h¬ng quan hä

Mét lµn n¾ng còng mang ®iÖu d©n ca (Phã §øc Ph¬ng)

d. §au lßng kÎ ë ngêi ®i LÖ r¬i thÊm ®¸, t¬ chia rò t»m

(NguyÔn Du) Gîi ý:Çc trêng hîp trong bµi tËp nµy cã sö dông hai biÖn ph¸p phãng ®¹i sau: + Nãi qu¸ kÕt hîp víi so s¸nh tu tõ.+ Dïng nh÷ng tõ ng÷ phãng ®¹iVÝ dô: Xin nguyÖn cïng ngêi v¬n tíi m·i

V÷ng nh mu«n ngän d¶i Trêng S¬n (Tè H÷u)

Dïng çch kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn hai biÖn ph¸p tu tõ: nãi qu¸ vµ so s¸nh.2. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña çc trêng hîp sau ®©y do sö dông biÖn ph¸p tu

tõ nãi qu¸ a. §i xe m¸y mµ suy rîu th× tÝnh m¹ng ngµn c©n treo sîi tãc.b. Bµi to¸n nµy khã qu¸, nghÜ n¸t ãc mÊy tiÕng ®ång hå råi mµ vÉn cha

t×m ra çch gi¶i.c. Do dËy muén, nªn dï ®· v¾t ch©n lªn cæ ch¹y mµ vÉn muén häc.Gîi ý:a. Sö dông "ngµn c©n treo sîi tãc" gióp ngêi ®äc nhËn thøc ®îc møc ®é

nguy hiÓm mét çch cô thÓ sinh ®éng.b. "NghÜ n¸t ãc" lµ çch nãi h×nh ¶nh ®Ó diÔn ®¹t kh¶ n¨ng tËp trung,

suy nghÜ cao ®é.c. "V¾t ch©n lªn cæ " lµ çch nãi qu¸ diÔn ®¹t sù cè g¾ng hÕt møc trong

khi ch¹y, nh»m ®¹t tèc ®é nhanh nhÊt.3. T×m mét sè trêng hîp nãi qu¸ trong sinh ho¹t hµng ngµy Gîi ý:Bµi tËp nµy gióp çc em vËn dông çch nãi qu¸ vµo lêi nãi sinh ho¹t hµng

ngµy ®Ó t¨ng tÝnh biÓu c¶m.

74

MÉu: Da cËu Êy ®en nh cña tam thÊt.

4. T×m mét sè vÝ dô vÒ nãi qu¸ trong çc bµi th¬ em ®· häc hoÆc ®· thuéc.

Gîi ý:. MÉu:

G¬m mµi ®¸, ®¸ nói còng mßn Voi uèng níc, níc s«ng ph¶i c¹n §¸nh mét trËn s¹ch kh«ng k×nh ng¹c §¸nh hai trËn, tan t¸c chim mu«ng

(NguyÔn Tr·i)5. T×m 10 thµnh ng÷ so s¸nh b»ng biÖn ph¸p nãi qu¸ Gîi ý:MÉu: Kªu nh trêi ®¸nh

D÷ nh cäp.

ViÕt bµi tËp lµm v¨n sè 2 v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m

1. Tham kh¶o çc ®Ò bµi sau:§Ò 1: Mét kØ niÖm ®¸ng nhí ®èi víi mét con vËt nu«i mµ em yªu thÝch.§Ò 2: Mét lÇn em m¾c khuyÕt ®iÓm khiÕn thÇy, c« gi¸o buån.§Ò 3: Mét viÖc em ®· lµm khiÕn bè mÑ rÊt vui lßng.§Ò 4: NÕu lµ ngêi ®îc chøng kiÕn c¶nh l·o H¹c kÓ chuyÖn b¸n chã víi «ng

gi¸o trong truyÖn ng¾n L·o H¹c cña Nam Cao th× em sÏ ghi l¹i c©u chuyÖn ®ã nh thÕ nµo?

2. Híng dÉna) T×m hiÓu ®Ò, x¸c ®Þnh ®èi tîng kÓ;b) LËp dµn ý:- X¸c ®Þnh ng«i kÓ;- X¸c ®Þnh nh©n vËt trong c©u chuyÖn sÏ kÓ;- X¸c ®Þnh sù viÖc cÇn kÓ; lËp s¬ ®å diÔn biÕn çc sù viÖc trong c©u

chuyÖn;- LËp dµn ý theo bè côc ba phÇn; x¸c ®Þnh râ néi dung miªu t¶ vµ biÓu

c¶m trong c©u chuyÖn;

75

- KiÓm tra l¹i dµn ý vµ c©n nh¾c çc néi dung miªu t¶, biÓu c¶m;c) ViÕt thµnh bµi v¨n tù sù cã kÕt hîp çc yÕu miªu t¶ vµ biÓu c¶m.

bµi 10th«ng tin vÒ ngµy tr¸i ®Êt n¨m 2000

I. kiÕn thøc c¬ b¶n1. VÒ vÊn ®Ò nªu trong v¨n b¶n:Tõ hµng triÖu n¨m nay, loµi ngêi ®· xuÊt hiÖn trªn Tr¸i §Êt. Chóng ta ®îc

®Êt nu«i dìng, ®îc hÝt thë bÇu kh«ng khÝ trong lµnh,... Cã thÓ nãi, con ngêi ®· ®îc hëng lîi rÊt nhiÒu tõ thiªn nhiªn, m«i trêng. Tuy nhiªn, nhiÒu ngêi kh«ng ý thøc ®îc r»ng: rÊt nhiÒu nh÷ng vËt dông phÕ th¶i cña chóng ta ®ang dÇn dÇn huû ho¹i tù nhiªn, ®Çu ®éc vµ lµm « nhiÔm m«i trêng sèng cña chÝnh chóng ta.

H·y b¶o vÖ ng«i nhµ chung, b¶o vÖ Tr¸i §Êt th©n yªu - lêi kªu gäi ®ã ®· ®-îc c¶ thÕ giíi hëng øng, vµ ngµy 22 th¸ng 4 hµng n¨m ®· trë thµnh Ngµy Tr¸i §Êt. V¨n b¶n nµy ®îc so¹n th¶o nh©n dÞp ViÖt Nam tham gia ch¬ng tr×nh nãi trªn. Th«ng tin vÒ ngµy Tr¸i §Êt ®· ®îc thu hÑp, thÓ hiÖn tËp trung trong chñ ®Ò: "Mét ngµy kh«ng sö dông bao b× ni l«ng".

2. VÒ cÊu tróc vµ gi¸ trÞ néi dung cña v¨n b¶n:a) V¨n b¶n nµy gåm ba phÇn: phÇn thø nhÊt (tõ ®Çu ®Õn... "chñ ®Ò Mét

ngµy kh«ng sö dông bao b× ni l«ng"), tr×nh bµy nguyªn nh©n ra ®êi cña th«ng ®iÖp Th«ng tin vÒ Ngµy Tr¸i §Êt n¨m 2000; phÇn thø hai (tõ "Nh chóng ta ®· biÕt..." ®Õn "... « nhiÔm nghiªm träng ®èi víi m«i trêng"), ph©n tÝch t¸c h¹i vµ ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò sö dông bao b× ni l«ng; phÇn thø ba (tõ "Mäi ngêi h·y..." cho ®Õn hÕt), kªu gäi mäi ngêi h·y quan t©m hµnh ®éng v× m«i trêng b»ng viÖc lµm cô thÓ: "Mét ngµy kh«ng dïng bao b× ni l«ng".

b) Träng t©m th«ng ®iÖp cña v¨n b¶n nµy lµ phÇn thø hai. ë phÇn nµy, çc nguyªn nh©n khiÕn cho viÖc dïng bao b× ni l«ng cã thÓ g©y nguy h¹i ®Õn m«i trêng ®îc ®a ra ph©n tÝch, lµm c¬ së ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi. Nguyªn nh©n chÝnh khiÕn cho viÖc dïng bao b× ni l«ng cã thÓ g©y nguy h¹i ®Õn m«i trêng lµ "tÝnh kh«ng ph©n huû cña pla-xtÝch". Xung quanh ®Æc tÝnh cña lo¹i r¸c th¶i nµy lµ hµng lo¹t çc kh¶ n¨ng nguy h¹i ®Õn m«i trêng mµ v¨n b¶n ®· chØ ra. Thªm n÷a, trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ni l«ng cã ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn søc khoÎ con ngêi (nguyªn nh©n cña nh÷ng c¨n bÖnh hiÓm nghÌo: ngé ®éc, ung th, dÞ tËt bÈm sinh,...). Nh vËy, vÊn ®Ò "chóng ta cÇn ph¶i" lµm ®Ó gi¶m thiÓu çc kh¶ n¨ng nguy h¹i do sö dông bao b× ni l«ng trë nªn bøc thiÕt. Bèn gi¶i ph¸p mµ v¨n b¶n ®a ra ®· c¨n cø trªn t×nh h×nh thùc tÕ, tõ b¶n chÊt khoa häc cña vÊn ®Ò võa thuyÕt minh, nªn tá ra thuyÕt phôc

76

vµ cã tÝnh kh¶ thi cao. Tõ "v× vËy" cã vai trß rÊt quan träng trong lËp luËn cña toµn v¨n b¶n, gãp phÇn ®¶m b¶o tÝnh liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a çc ®o¹n. Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ ë ®©y (tuy cha gi¶i quyÕt ®îc tËn gèc song ®ã lµ vÊn ®Ò nan gi¶i ®èi víi c¶ thÕ giíi chø kh«ng chØ riªng chóng ta) nh»m h¹n chÕ viÖc dïng bao b× ni l«ng. TÝnh kh¶ thi cña çc gi¶i ph¸p nµy lµ ®iÒu kiÖn ®Ó v¨n b¶n ®a ra lêi kªu gäi ë phÇn thø ba.

c) Néi dung kªu gäi gi¶n dÞ, kh«ng "®ao to bóa lín" nhng thiÕt thùc, vµ v× thÕ, cã hiÖu qu¶ t¸c ®éng râ rÖt. Hµnh ®éng kªu gäi "Mét ngµy kh«ng dïng bao b× ni l«ng" sÏ khiÕn mäi ngêi n©ng cao ý thøc gi÷ g×n, b¶o vÖ sù trong s¹ch cña m«i trêng. Lµm ®iÒu ®ã còng v× chÝnh cuéc sèng cña chóng ta.

II. rÌn luyÖn kü n¨ngÇch ®äc: B»ng sù kÕt hîp khÐo lÐo gi÷a çc kiÕn thøc khoa häc vµ thùc

tiÔn, t¸c gi¶ ®· chØ ra t¸c h¹i nghiªm träng cña viÖc sö dông bao b× ni l«ng. Do ®ã khi ®äc cÇn lµm râ tõng c©u, tõng ý. Mét sè tõ ng÷ cÇn ®äc nhÊn giäng ®Ó thÓ hiÖn næi bËt chñ ®Ò ®îc nªu trong v¨n b¶n.

Nãi gi¶m nãi tr¸nh


1. ThÕ nµo lµ nãi gi¶m nãi tr¸nh - Nãi gi¶m nãi tr¸nh lµ biÖn ph¸p tu tõ dïng çch biÓu ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn

chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ buån ®au, ghª sî, nÆng nÒ, tr¸nh thæ tôc, thiÕu v¨n hãa.

- VÝ dô: + NguyÔn KhuyÕn khãc ngêi b¹n giµ cña m×nh:B¸c D¬ng th«i ®· th«i råi

Níc m©y man m¸c ngËm ngïi lßng ta"Th«i ®· th«i råi" th«ng b¸o mét çi tin ®ét ngét, ®au buån, ®ång thêi

còng lµ mét lêi kªu tuyÖt väng tríc ®Þnh mÖnh phò phµng.+ Khi biÓu thÞ th¸i ®é nh· nhÆn, tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù, ngêi sö dông

ng«n ng÷ còng thêng dïng çch nãi tr¸nh.VÝ dô: Ch¸u nhµ t«i häc cha ®îc kh¸ "Cha ®îc kh¸" ®îc dïng thay cho "häc kÐm".2. Çc çch nãi gi¶m nãi tr¸nh - Trong ho¹t ®éng giao tiÕp, ngêi sö dông ng«n ng÷ thêng dïng çc tõ

®ång nghÜa ®Ó nãi gi¶m nãi tr¸nh. Çc tõ H¸n ViÖt thêng ®îc dïng trong tr-êng hîp nµy ®Ó tr¸nh g©y nh÷ng Ên tîng cô thÓ. VÝ dô:

Thêng nãi: Kh«ng nãi:

77

- tö thi, thi hµi - chiÕn sÜ - cßn nhiÒu tån t¹i cÇn

kh¾c phôc

- x¸c chÕt - lÝnh - yÕu kÐm

- Dïng çch phñ ®Þnh tõ ë mÆt tÝch cùc trong cÆp tõ tr¸i nghÜa:VÝ dô: + "ChÞ Êy xÊu" cã thÓ thay b»ng "ChÞ Êy kh«ng ®Ñp l¾m".+ "Anh Êy h¸t dë" cã thÓ thay b»ng "Anh Êy h¸t cha hay"- Dïng çch nãi trèng:VÝ dô: "¤ng Êy s¾p chÕt" cã thÓ thay b»ng " ¤ng Êy chØ… nay mai th«i"


1. Thay çc tõ g¹ch ch©n b»ng çc tõ ®ång nghÜa ®Ó thÓ hiÖn çch nãi gi¶m nãi tr¸nh trong çc c©u sau:

a. ChiÕc ¸o cña cËu xÊu qu¸.b. Canh nÊu qu¸ mÆn. c. §©y lµ líp häc cña trÎ bÞ mï m¾t, cßn kia lµ líp häc dµnh cho trÎ bÞ ®iÕc

tai.d. ¤ng t«i lµm g¸c cæng ë trêng.Gîi ý:Cã thÓ lùa chän trong çc çch nãi sau ®©y ®Ó thay cho nh÷ng tõ g¹ch

ch©n: kh«ng ®Ñp l¾m, cha ®îc ngät, khiÕm thÞ, khiÕm thÝnh, b¶o vÖ.2. H·y t×m vµ ph©n tÝch biÖn ph¸p nãi gi¶m nãi tr¸nh trong çc trêng hîp

sau:a. Nöa chõng xa tho¾t gÉy cµnh thiªn h¬ng.

(NguyÔn Du)b. Bçng lÌo chíp ®á Th«i råi, Lîm ¬i.

(Tè H÷u) c. ThÇy c« Pha chØ chª cã mçi mét c©u: "Ph¶i çi nhµ nã khÝ thanh b¹ch"

th× mÑ c« Pha kªu lªn r»ng: "Chao «i, thÇy nã chØ nghÜ lÈn thÈn sù ®êi. NghÌo th× cµng dÔ ë víi nhau. T«i chØ thÝch nh÷ng n¬i còng tiÒm tiÖm nh m×nh".

(T« Hoµi) d. ¤ng mÊt n¨m nao? Ngµy ®éc lËp

Buåm cao ®á sãng bãng cê sao

78

Bµ vÒ n¨m ®ãi lµng treo líi BiÓn ®éng, Hßn Me giÆc b¾n vµo.

(Tè H÷u) e. B¸c ®· lªn ®êng theo tæ tiªn

M¸c - Lªnin, thÕ giíi ngêi hiÒn. (Tè H÷u)

Gîi ý:a. GÉy cµnh thiªn h¬ng nãi vÒ çi chÕt b. Th«i råi sù hy sinh c. Thanh b¹ch, tiÒm tiÖm çi nghÌo d. MÊt, vÒ çi chÕt e. Lªn ®êng theo tæ tiªn çi chÕt 3. T×m trong v¨n häc 3 vÝ dô vÒ nãi gi¶m nãi tr¸nh. Gîi ý:MÉu: Ngêi n»m díi ®Êt ai ai ®ã…

Giang hå mª ch¬i quªn quª h¬ng (T¶n §µ)

LuyÖn nãi: kÓ chuyÖn theo ng«i kÓKÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m

1. Híng dÉn chuÈn bÞ ë nhµ

a) ¤n l¹i nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng vÒ ng«i kÓ- KÓ theo ng«i thø nhÊt lµ g×? KÓ theo ng«i thø ba lµ g×? Mçi lo¹i ng«i kÓ

nµy cã thÕ m¹nh nh thÕ nµo?- Em ®· ®îc ®äc nh÷ng v¨n b¶n nµo cã çch kÓ theo ng«i thø nhÊt, v¨n

b¶n nµo cã çch kÓ theo ng«i thø ba?- Em ®· gÆp trong v¨n b¶n nµo sù thay ®æi ng«i kÓ? T¹i sao l¹i ph¶i thay

®æi ng«i kÓ?Gîi ý:

79

Ng«i kÓ lµ vÞ trÝ giao tiÕp mµ ngêi kÓ sö dông ®Ó kÓ chuyÖn. Ng«i kÓ th-êng ®îc thÓ hiÖn ra b»ng nh©n xng trong lêi kÓ. Cã khi ngêi kÓ kÓ theo ng«i thø nhÊt - xng "t«i" (T«i ®i häc, Trong lßng mÑ,…) ; cã khi kÓ theo ng«i thø ba - dÊu m×nh ®i, kh«ng trùc tiÕp lé diÖn nhng thùc ra ®· cã mÆt ë kh¾p n¬i ®Ó chøng kiÕn vµ kÓ l¹i chuyÖn, kÓ nh nh©n vËt tù kÓ, kÓ nh "ngêi ta kÓ" (Tøc n-íc vì bê, ChiÕc l¸ cuèi cïng,…). Ng«i kÓ thø ba cho phÐp ngêi kÓ tù do h¬n trong viÖc chøng kiÕn, biÕt vµ kÓ l¹i mäi chuyÖn. Ng«i kÓ thø nhÊt (t«i) kh«ng thÓ tù do nh ng«i kÓ thø ba, ngêi kÓ díi h×nh thøc nh©n xng "t«i" chØ kÓ nh÷ng g× "t«i" biÕt, "t«i" chøng kiÕn. Tuú theo tõng trêng hîp víi dông ý kh¸c nhau, ngêi ta cã thÓ thay ®æi ng«i kÓ ®Ó t¹o ra mµu s¾c ç thÓ ho¸, linh ho¹t trong lêi kÓ, ®iÓm nh×n,…

b) ChuÈn bÞ ë nhµ- KÓ l¹i ®o¹n trÝch sau theo lêi kÓ cña chÞ DËu - ng«i kÓ thø nhÊt:“ChÞ DËu x¸m mÆt, véi vµng ®Æt con xuèng ®Êt, ch¹y ®Õn ®ì lÊy tay

h¾n:- Ch¸u van «ng, nhµ ch¸u võa míi tØnh ®îc mét lóc, «ng tha cho!- Tha nµy! Tha nµy!Võa nãi h¾n võa bÞch lu«n vµo ngùc chÞ DËu mÊy bÞch råi l¹i sÊn ®Õn ®Ó

trãi anh DËu.H×nh nh tøc qu¸ kh«ng thÓ chÞu ®îc, chÞ DËu liÒu m¹ng cù l¹i:- Chång t«i ®au èm, «ng kh«ng ®îc phÐp hµnh h¹!Cai lÖ t¸t vµo mÆt chÞ mét çi ®¸nh bèp, råi h¾n cø nh¶y vµo c¹nh anh

DËu.ChÞ DËu nghiÕn hai hµm r¨ng:- Mµy trãi ngay chång bµ ®i, bµ cho mµy xem!Råi chÞ tóm lÊy cæ h¾n, Ên dói ra cöa. Søc lÎo khoÎo cña anh chµng nghiÖn

ch¹y kh«ng kÞp víi søc x« ®Èy cña ngêi ®µn bµ lùc ®iÒn, h¾n ng· cháng quÌo trªn mÆt ®Êt, miÖng vÉn nham nh¶m thÐt trãi vî chång kÎ thiÕu su.

Ngêi nhµ lÝ trëng sÊn sæ bíc ®Õn gi¬ gËy chùc ®¸nh chÞ DËu. Nhanh nh c¾t, chÞ DËu n¾m ngay ®îc gËy cña h¾n. Hai ngêi gi»ng co nhau, du ®Èy nhau, råi ai nÊy ®Òu bu«ng gËy ra, ¸p vµo vËt nhau. Hai ®øa trÎ con kªu khãc om sßm. KÕt côc anh chµng “hÇu cËn «ng lÝ” yÕu h¬n chÞ chµng con män, h¾n bÞ chÞ nµy tóm tãc l¼ng cho mét çi, ng· nhµo ra thÒm.”

(Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn)Gîi ý: - Thay ®æi nh©n xng trong lêi dÉn, lêi tho¹i cã thÓ gi÷ nguyªn; thay ®æi

nh©n xng ®èi víi anh DËu (cã thÓ thay b»ng “nhµ t«i”, vÝ dô: Cai lÖ t¸t vµo mÆt t«i mét çi ®¸nh bèp, råi h¾n cø nh¶y vµo c¹nh nhµ t«i.”); thay ®æi mét sè tõ ng÷ trong lêi dÉn tho¹i, vÝ dô: “Tøc qu¸, kh«ng thÓ chÞu ®îc, t«i liÒu m¹ng cù l¹i:”. Thay ®æi chi tiÕt miªu t¶, biÓu c¶m, vÝ dô:

80

“Tªn ngêi nhµ lÝ trëng sÊn sæ bíc ®Õn gi¬ gËy chùc ®¸nh t«i. Nhanh tay, t«i n¾m ngay ®îc gËy cña h¾n. T«i gi»ng co, du ®Èy víi h¾n, råi bu«ng gËy ra, ¸p vµo vËt nhau víi h¾n. Hai ®øa con t«i kªu khãc om sßm. Cuèi cïng, h¾n bÞ t«i tóm tãc l¼ng cho mét çi, ng· nhµo ra thÒm.”

- ViÕt ra thµnh v¨n b¶n toµn bé lêi kÓ, tËp kÓ nhiÒu lÇn ë nhµ.2. KÓ l¹i c©u chuyÖn trªn tríc líp theo sù chuÈn bÞ ë nhµ- Chó ý ®iÒu chØnh giäng nãi cho phï hîp víi ng«i kÓ, nhÊt lµ lêi tho¹i;- NhÊn m¹nh çc yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m theo ng«i thø nhÊt.

bµi 11C©u ghÐp


1. ThÕ nµo lµ c©u ghÐp?- C©u ghÐp lµ nh÷ng c©u do hai hoÆc nhiÒu côm Chñ - VÞ kh«ng bao

chøa nhau t¹o thµnh. Mçi côm C - V nµy ®îc gäi lµ mét vÕ c©u.VÝ dô :+ M©y ®en kÐo kÝn bÇu trêi, giã giËt m¹nh tõng c¬n.+ Tr¨ng ®· lªn cao, biÓn khuya lµnh l¹nh.+ V× trêi ma nªn ®êng lÇy léi. + Vî t«i kh«ng ¸c nhng thÞ khæ qu¸ råi. (Nam Cao)+ Dßng s«ng N¨m C¨n mªnh m«ng, níc ®æ Çm Çm ra biÓn ngµy ®ªm nh

th¸c, ç níc b¬i hµng ®µn ®en tròi nh« lªn hôp xuèng nh ngêi b¬i Õch gi÷a nh÷ng ®Çu sãng tr¾ng.

(§oµn Giái) 2. Çch nèi çc vÕ c©u Çc vÕ trong c©u ghÐp kh«ng bao hµm nhau. Chóng ®îc nèi víi nhau theo

çc çch sau ®©y:a. Dïng nh÷ng tõ cã t¸c dông nèi - Nèi b»ng 1 quan hÖ tõ: KiÓu nèi nµy, quan hÖ tõ n»m ë gi÷a çc vÕ c©u.+ ChØ quan hÖ bæ sung hoÆc ®ång thêi: vµ VÝ dô: + Xe dõng l¹i vµ mét chiÕc kh¸c ®ç bªn c¹nh.

+ MÆt trêi mäc vµ s¬ng tan dÇn. + L·o kh«ng hiÓu t«i, t«i còng vËy vµ t«i buån l¾m.

(Nam Cao)

81

+ ChØ quan hÖ nèi tiÕp: råi VÝ dô: + Nã ®Õn råi chóng t«i cïng nhau häc bµi.

+ N¾ng nh¹t dÇn råi chiÒu sÏ qua ®i Råi tr¨ng lÆn, råi tiÕng gµ l¹i g¸y.

(Lª Phan Quúnh) + Quan hÖ tõ chØ quan hÖ t¬ng ph¶n hay nghÞch ®èi: mµ, cßn, song, chø,

nhng…VÝ dô: + Buæi s¸ng, bµ ®i chî, mÑ ®i lµm cßn Liªn ®i häc.

+ Hoa cóc ®Ñp nhng hoa ng©u th¬m h¬n.+ Chóng t«i ®Õn ch¬i song anh kh«ng cã nhµ.

- Quan hÖ tõ chØ quan hÖ lùa chän: hay, hay lµ, hoÆc…VÝ dô: + M×nh ®äc hay t«i ®äc. (Nam Cao)

+ T«i cha lµm kÞp hay anh lµm gióp t«i vËy?- Nèi b»ng cÆp quan hÖ tõ:+ CÆp quan hÖ tõ chØ nguyªn nh©n kÕt qu¶: v×… nªn, bëi…nªn, t¹i… nªn,

do… nªn, …VÝ dô: + V× mÑ èm nªn b¹n NghÜa ph¶i nghØ häc.

+ Do Thá kiªu ng¹o nªn nã ®· thua Rïa.+ Bëi chµng ¨n ë hai lßng Cho nªn phËn thiÕp long ®ong mét ®êi

(Ca dao) + CÆp quan hÖ tõ chØ ®iÒu kiÖn hÖ qu¶: nÕu (hÔ, giµ)… th×, chØ cÇn

(chØ cã)… th×, …VÝ dô: + HÔ anh Êy ®Õn th× t«i cho anh vÒ

+ Gi¸ trêi kh«ng ma th× chóng t«i sÏ ®i ch¬i + CÆp quan hÖ tõ chØ ý nhîng bé: tuy… nhng VÝ dô: + Tuy t«i ®· b¶o nhiÒu lÇn nhng nã vÉn kh«ng nghe

+ Tuy trêi ®· höng n¾ng nhng tiÕt trêi vÉn lµnh l¹nh+ CÆp quan hÖ tõ chØ ý t¨ng tiÕn: ch¼ng nh÷ng… mµ cßn VÝ dô: + Ch¼ng nh÷ng hoa kh«ng cßn th¬m mµ l¸ còng hÐo dÇn

+ Ch¼ng nh÷ng Hång häc giái mµ b¹n Êy cßn hay gióp ®ì çc b¹n yÕu.

- Nèi b»ng cÆp phã tõ hay ®¹i tõ.C©u ghÐp sö dông cÆp phã tõ hay ®¹i tõ thêng biÓu thÞ sù h« øng vÒ

mÆt néi dung gi÷a çc vÕ: ai… nÊy, bao nhiªu… bÊy nhiªu, ®©u… ®ã, nµo … Êy, cµng… cµng.

82

VÝ dô: + ¡n c©y nµo rµo c©u Êy. (Ca dao) + Cµng yªu ngêi bao nhiªu, cµng yªu nghÒ bÊy nhiªu. + Ai lµm, ngêi Êy chÞu. (Ca dao)

b. Kh«ng dïng tõ nèi Trong trêng hîp kh«ng dïng tõ nèi, gi÷a çc vÕ c©u cÇn cã dÊu phÈy, dÊu

hai chÊm, dÊu chÊm phÈy ng¨n çch.VÝ dô: - N¾ng Êm, s©n réng vµ s¹ch.- C¶nh vËy xung quanh t«i ®Òu thay ®æi, v× chÝnh lßng t«i ®ang cã sù

thay ®æi lín" h«m nay t«i ®i häc.(Thanh B×nh)

- Giã lªn, níc biÓn cµng d÷.(Chu V¨n)

* Lu ý:Mèi quan hÖ gi÷a çc vÕ trong c©u ghÐp thêng ®îc ®¸nh dÊu b»ng nh÷ng

cÆp quan hÖ tõ nªu trªn. Tuy nhiªn, ®Ó nhËn biÕt chÝnh x¸c quan hÖ ý nghÜa gi÷a çc vÕ c©u, trong nhiÒu trêng hîp, ta ph¶i dùa vµo c¶nh hoÆc hoµn c¶nh giao tiÕp.

VÝ dô: Buæi sím, mÆt trêi lªn ngang cét buåm, s¬ng tan trêi míi quang.C©u ghÐp trªn gåm 3 vÕ ®îc nèi víi nhau b»ng dÊu phÈy khi viÕt vµ mét

qu·ng ng¾t khi nãi. C¶ ba vÕ c©u nµy cã quan hÖ ý nghÜa rÊt chÆt chÏ, trong ®ã, sù viÖc nªu ë vÕ 1 "mÆt trêi lªn ngang cét buåm" cã quan hÖ nguyªn nh©n víi hai sù viÖc nªu ë vÕ sau "s¬ng tan", "trêi míi quang". V× thÕ, tuy kh«ng sö dông quan hÖ tõ chØ nguyªn nh©n - kÕt qu¶ th× çc vÕ vÉn cã quan hÖ chØ nguyªn nh©n kÕt qu¶. Do vËy, trong mét sè trêng hîp cÇn dùa vµo v¨n c¶nh, néi dung ý nghÜa gi÷a çc vÕ c©u.

T×m hiÓu chung vÒ v¨n b¶n thuyÕt minh


1. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm chung cña v¨n b¶n thuyÕt minha) Nhu cÇu thuyÕt minh trong ®êi sèng- §äc çc v¨n b¶n sau vµ cho biÕt ngêi viÕt ®· tr×nh bµy, gi¶i thÝch,

giíi thiÖu nh÷ng g×?(1) C©y dõa B×nh §ÞnhC©y dõa g¾n bã víi ngêi d©n B×nh §Þnh chÆt chÏ nh c©y tre ®èi víi ngêi

d©n miÒn B¾c. C©y dõa cèng hiÕn tÊt c¶ cña c¶i cña m×nh cho con ngêi:

83

th©n c©y lµm m¸ng, l¸ lµm tranh, cäng l¸ chÎ nhá lµm v¸ch, gèc dõa giµ lµm châ ®å x«i, níc dõa ®Ó uèng, ®Ó kho ç, kho thÞt, nÊu canh, lµm níc m¾m,… Cïi dõa ¨n sèng víi b¸nh ®a, lµm møt, lµm b¸nh kÑo, Ðp lÊy dÇu dïng ®Ó th¾p, ®Ó ¨n, ®Ó ch¶i ®Çu, nÊu xµ phßng. Sä dõa lµm khuy ¸o, lµm g¸o, lµm mu«i. Vá dõa bÖn d©y rÊt tèt ®èi víi ngêi ®¸nh ç v× nã mÒm, dÎo, dai, chÞu ma, chÞu n¾ng. C©y dõa g¾n bã víi ®êi sèng h»ng ngµy lµ nh thÕ ®Êy.

D©n B×nh §Þnh cã c©u ca dao:Dõa xanh sõng s÷ng gi÷a trêi§em th©n m×nh hiÕn cho ®êi thuû chung.ë B×nh §Þnh, dõa lµ chñ yÕu, dõa lµ tÊt c¶. Dõa ë ®©y nh rõng, dõa mäc

ven s«ng, men bê ruéng, leo sên ®åi, r¶i theo bê biÓn. Trªn nh÷ng chÆng ®-êng dµi suèt 50, 60 km chóng ta chØ gÆp c©y dõa: dõa xiªm thÊp lÌ tÌ, qu¶ trßn, níc ngät, dõa nÕp l¬ löng gi÷a trêi, qu¶ vµng xanh m¬n mën, dõa löa l¸ ®á, vá hång,…

(Theo Hoµng V¨n HuyÒn, Nh÷ng mÈu chuyÖn ®Þa lÝ)(2) T¹i sao l¸ c©y cã mµu xanh lôcL¸ c©y cã mµu xanh lôc v× çc tÕ bµo cña l¸ chøa nhiÒu lôc l¹p. Mét mi-li-

mÐt l¸ chøa bèn m¬i v¹n lôc l¹p. Trong çc lôc l¹p nµy cã chøa mét chÊt gäi lµ diÖp lôc, tøc chÊt xanh cña l¸. ¸nh s¸ng tr¾ng cña mÆt trêi gåm b¶y mµu: tÝm, chµm, lam, lôc, vµng, cam, ®á. Së dÜ chÊt diÖp lôc cã mµu xanh lôc v× nã hót çc tia s¸ng cã mµu kh¸c, nhÊt lµ mµu cam ®á vµ mµu lam, nhng kh«ng thu nhËn mµu xanh lôc, vµ l¹i ph¶n chiÕu mµu nµy, do ®ã chóng ta míi nh×n thÊy mµu xanh lôc. NÕu ta chiÕu chÊt diÖp lôc cña l¸ c©y b»ng mét nguån s¸ng mµu ®á, chÊt nµy sÏ thu nhËn tÊt c¶ çc tia mµu ®á, nhng v× kh«ng cã tia s¸ng mµu xanh lôc ®Ó ph¶n chiÕu l¹i, nªn kÕt qu¶ ta nh×n vµo l¸ c©y chØ thÊy mét mµu ®en s×… Nh vËy l¸ c©y cã mµu xanh lµ do chÊt diÖp lôc trong l¸ c©y.

(Theo Vò V¨n Chuyªn, Hái ®¸p vÒ thùc vËt)(3) HuÕHuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸, nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam.

HuÕ lµ mét thµnh phè ®Ñp. HuÕ ®Ñp cña thiªn nhiªn ViÖt Nam. HuÕ ®Ñp cña th¬. HuÕ ®Ñp cña nh÷ng con ngêi s¸ng t¹o, anh dòng.

HuÕ lµ sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói, s«ng vµ biÓn. Chóng ta cã thÓ lªn nói B¹ch M· ®Ó ®ãn giã biÓn. Tõ ®Ìo H¶i V©n m©y phñ, chóng ta nghe tiÕng sãng biÓn r× rµo. Tõ ®©y buæi s¸ng chóng ta cã thÓ lªn Trêng S¬n, buæi chiÒu t¾m biÓn ThuËn An vµ ban ®ªm ngñ thuyÒn trªn s«ng H¬ng.

HuÕ ®Ñp víi c¶nh s¾c s«ng nói. S«ng H¬ng ®Ñp nh mét d¶i lôa xanh bay lîn trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù B×nh nh çi yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ. ChiÒu ®Õn, nh÷ng chiÕc thuyÒn nhá nhÑ nhµng lít trªn dßng níc hiÒn dÞu cña s«ng H¬ng. Nh÷ng m¸i chÌo thong th¶ bu«ng, nh÷ng giäng hß HuÕ ngät ngµo bay lîn trªn mÆt sãng, trªn nh÷ng ngän c©y thanh

84

trµ, phîng vÜ.HuÕ cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng ®îc Liªn hîp quèc xÕp vµo

hµng di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi. HuÕ næi tiÕng víi çc l¨ng tÈm cña çc vua NguyÔn, víi chïa Thiªn Mô, chïa Tróc L©m, víi ®µi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, chî §«ng Ba,…

HuÕ ®îc yªu v× nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt cña m×nh. HuÕ lµ thµnh phè cña nh÷ng m¶nh vên xinh ®Ñp. Nh÷ng vên hoa, c©y c¶nh, nh÷ng vên chÌ, v-ên c©y ¨n qu¶ cña HuÕ xanh mít nh nh÷ng viªn ngäc. Nh÷ng chiÕc nãn HuÕ cµng lµm cho çc c« g¸i HuÕ ®Ñp h¬n, duyªn d¸ng h¬n.

HuÕ cßn næi tiÕng víi nh÷ng mãn ¨n mµ chØ riªng HuÕ míi cã.HuÕ cßn lµ thµnh phè ®Êu tranh kiªn cêng. Th¸ng T¸m n¨m 1945, HuÕ ®·

®øng lªn cïng c¶ níc, chÕ ®é phong kiÕn ngµn n¨m sôp ®æ díi ch©n thµnh HuÕ.

HuÕ ®Ñp vµ th¬ ®· ®i vµo lÞch sö cña nh÷ng thµnh phè anh hïng.(DÉn theo TiÕng ViÖt thùc hµnh)

Gîi ý: + (1): tr×nh bµy lîi Ých cña c©y dõa B×nh §Þnh;+ (2): gi¶i thÝch nguyªn nh©n cña hiÖn tîng l¸ c©y mµu xanh;+ (3): giíi thiÖu ®Æc trng cña thµnh phè HuÕ.- Çc v¨n b¶n trªn lµ v¨n b¶n thuyÕt minh. Trong cuéc sèng, ë nhµ

trêng, trªn s¸ch b¸o, ph¸t thanh, truyÒn h×nh,… em cã hay gÆp nh÷ng kiÓu tr×nh bµy néi dung nh çc v¨n b¶n trªn hay kh«ng?

- VËy, v¨n b¶n thuyÕt m×nh lµ g×?Gîi ý: V¨n b¶n thuyÕt minh lµ kiÓu v¨n b¶n thêng gÆp trong mäi lÜnh vùc

®êi sèng, cã chøc n¨ng cung cÊp tri thøc vÒ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, nguyªn nh©n,… cña çc hiÖn tîng, sù vËt trong tù nhiªn, x· héi b»ng çch tr×nh bµy, giíi thiÖu, gi¶i thÝch.

- KÓ thªm mét sè v¨n b¶n thuyÕt minh em ®· ®îc ®äc trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n.

Gîi ý: Cã thÓ kÓ mét sè v¨n b¶n thuyÕt minh nh: CÇu Long Biªn - chøng nh©n lÞch sö, §éng Phong Nha,…

b) V¨n b¶n thuyÕt minh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm g×?- So s¸nh môc ®Ých cña çc v¨n b¶n trªn víi çc v¨n b¶n thuéc lo¹i tù

sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn.Gîi ý: Çc v¨n b¶n b¶n trªn kh«ng gièng víi çc v¨n b¶n thuéc lo¹i tù sù, miªu

t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn v× chóng kh«ng nh»m kÓ chuyÖn, t¸i hiÖn, biÓu lé t×nh c¶m hay nghÞ luËn.

- Çc v¨n b¶n thuyÕt minh trªn cã ®Æc ®iÓm chung g× vÒ môc

85

®Ých vµ yªu cÇu biÓu ®¹t?Gîi ý: §Òu nh»m cung cÊp tri thøc vÒ çc sù vËt, hiÖn tîng trong tù nhiªn vµ

trong x· héi mét çch kh¸ch quan, ch©n thùc, cã Ých cho con ngêi.- §äc l¹i çc v¨n b¶n trªn vµ cho biÕt: vÒ ng«n ng÷ v¨n b¶n thuyÕt

minh cã ®Æc ®iÓm g×?Gîi ý: §Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ giao tiÕp g¾n víi môc ®Ých ®Æc trng, ng«n

ng÷ cña v¨n b¶n thuyÕt minh ph¶i ®¶m b¶o tÝnh khoa häc, chÝnh x¸c, râ rµng, chÆt chÏ vµ hÊp dÉn.


1. §äc çc v¨n b¶n sau vµ cho biÕt chóng cã ph¶i lµ v¨n b¶n thuyÕt minh kh«ng? V× sao?

Khëi nghÜa N«ng V¨n V©n(1833 - 1835)N«ng V¨n V©n lµ tï trëng d©n téc Tµy, gi÷ chøc tri ch©u B¶o L¹c (Cao

B»ng). Kh«ng chÞu næi sù chÌn Ðp cña triÒu ®×nh nhµ NguyÔn, N«ng V¨n V©n cïng mét sè tï trëng tËp hîp d©n chóng næi dËy. […]

Cuéc khëi nghÜa lan kh¾p miÒn nói ViÖt B¾c vµ mét sè lµng ngêi Mêng, ngêi ViÖt ë trung du. Nhµ NguyÔn ®· hai lÇn cö nh÷ng ®¹o qu©n lín kÐo lªn ®µn ¸p, nhng kh«ng hiÖu qu¶. LÇn thø ba (n¨m 1835), qu©n triÒu ®×nh tÊn c«ng d÷ déi tõ nhiÒu phÝa vµ bao v©y ®èt rõng. N«ng V¨n V©n chÕt trong rõng. Cuéc khëi nghÜa bÞ dËp t¾t.

(LÞch sö 7)Con giun ®ÊtGiun ®Êt lµ ®éng vËt cã ®èt, gåm kho¶ng 2500 loµi, chuyªn sèng ë vïng

®Êt Èm. §Çu giun ®Êt cã c¬ ph¸t triÓn vµ tr¬n ®Ó ®µo chui trong ®Êt. M×nh giun ®Êt cã chÊt nhên ®Ó da lu«n ít, gi¶m ma s¸t khi chui trong ®Êt. Giun ®Êt cã mµu n©u khi ë trong lßng ®Êt, cã mµu rªu trªn lng khi sèng trong rªu. Giun ®Êt cã søc sèng m¹nh, dï bÞ chÆt ®øt, nã vÉn cã thÓ t¸i sinh.

Giun ®Êt cã t¸c dông ®µo bíi lµm xèp ®Êt. Ph©n giun ®Êt lµ thø ph©n bãn rÊt tèt cho thùc vËt. Giun ®Êt ®îc dïng lµm ph¬ng tiÖn xö lÝ r¸c, lµm s¹ch m«i trêng.

Giun ®Êt dïng ®Ó ch¨n nu«i gia sóc. Ngêi còng cã thÓ ¨n giun ®Êt v× nã cã 70% lîng ®¹m trong c¬ thÓ. Giun ®Êt cã thÓ dïng lµm thuèc ch÷a bÖnh. Giun ®Êt lµ gièng vËt cã Ých.

(Theo B¸ch khoa tri thøc thÕ kØ XXI)Gîi ý: - V¨n b¶n nh»m môc ®Ých g×?- Néi dung v¨n b¶n ®îc biÓu ®¹t b»ng ph¬ng thøc nµo? Tr×nh bµy? Giíi

thiÖu? Gi¶i thÝch? Hay c¶ ba?

86

- V¨n b¶n cã ng«n ng÷ diÔn ®¹t ra sao?§èi chiÕu víi ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n thuyÕt minh ®Ó kh¼ng ®Þnh çc v¨n

b¶n trªn cã ph¶i lµ v¨n b¶n thuyÕt minh hay kh«ng.2. Trong v¨n b¶n nghÞ luËn Th«ng tin vÒ Ngµy Tr¸i §Êt n¨m 2000,

t¸c gi¶ cã sö dông ph¬ng thøc thuyÕt minh kh«ng? ChØ ra néi dung thuyÕt minh trong v¨n b¶n nµy (nÕu cã) vµ ph©n tÝch t¸c dông cña nã.

Gîi ý: §äc l¹i v¨n b¶n, chó ý nh÷ng néi dung gi¶i thÝch t¸c h¹i cña viÖc dïng bao b× ni l«ng. Néi dung gi¶i thÝch khoa häc vÒ t¸c h¹i cña viÖc dïng bao b× ni l«ng cã vai trß rÊt quan träng trong hÖ thèng lËp luËn cña v¨n b¶n, gãp phÇn t¹o nªn søc thuyÕt phôc cña lêi kªu gäi: “Mét ngµy kh«ng dïng bao b× ni l«ng. Nh vËy, v¨n b¶n nghÞ luËn còng rÊt cÇn thao t¸c thuyÕt minh.

3. Qua çc v¨n b¶n ®· ®îc ®äc, theo em v¨n b¶n thuéc lo¹i tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m cã cÇn thao t¸c thuyÕt minh kh«ng? T¹i sao?

Gîi ý: Víi ý nghÜa nh lµ mét thao t¸c, thuyÕt minh cÇn thiÕt cho tÊt c¶ çc lo¹i v¨n b¶n. ChØ cã ®iÒu, tuú theo tõng ®èi tîng, víi môc ®Ých kh¸c nhau mµ ngêi viÕt sö dông thao t¸c thuyÕt minh theo nh÷ng çch kh¸c nhau. ë çc lo¹i v¨n b¶n kh«ng thuéc kiÓu thuyÕt minh, thao t¸c thuyÕt minh gióp cho ngêi viÕt lµm s¸ng râ néi dung, kh¾c s©u nh÷ng ®iÓm cÇn thiÕt, gióp ngêi ®äc tiÕp nhËn tÝch cùc h¬n,…

4. Thö kÓ ra mét sè v¨n b¶n thuéc lo¹i tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m cã sö dông thuyÕt minh.

Gîi ý: §äc l¹i çc v¨n b¶n S«ng níc Cµ Mau, C©y tre ViÖt Nam, Mét thø quµ cña lóa non: Cèm, Ca HuÕ trªn s«ng H¬ng, T«i ®i häc,…

bµi 12¤n dÞch, thuèc l¸

(NguyÔn Kh¾c ViÖn)

I. kiÕn thøc c¬ b¶n1. VÒ vÊn ®Ò nªu trong v¨n b¶n:"Hót thuèc l¸ lµ cã h¹i cho søc khoÎ". Th«ng ®iÖp Êy ®îc ghi trªn hÇu hÕt

çc vá bao thuèc l¸, nh÷ng ngêi hót thuèc l¸ ®Òu biÕt nhng kh«ng ph¶i ai còng ý thøc ®îc t¸c h¹i nhiÒu mÆt cña thuèc l¸ ®èi víi céng ®ång.

2. VÒ cÊu tróc vµ gi¸ trÞ néi dung cña v¨n b¶n:a) Ngay tõ nhan ®Ò cña v¨n b¶n: ¤n dÞch, thuèc l¸ ®· cho thÊy tÝnh chÊt

nghiªm träng vµ bøc xóc cña vÊn ®Ò. Thuèc l¸ ë ®©y lµ nãi ®Õn tÖ nghiÖn thuèc l¸. Nã ®îc vÝ mét çch rÊt tho¶ ®¸ng víi «n dÞch, xem nh mét thø bÖnh

87

nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng cña con ngêi vµ rÊt dÔ l©y lan. H¬n n÷a, tõ «n dÞch cßn mang s¾c th¸i biÓu c¶m. NghiÖn thuèc l¸ ®îc nãi ®Õn trong mét c¶nh b¸o gay g¾t, ®Õn møc nã ®¸ng trë thµnh mét ®èi tîng ®Ó nguyÒn rña.

b) Cã thÓ h×nh dung bè côc cña bµi viÕt nµy theo bèn phÇn. PhÇn thø nhÊt (tõ ®Çu cho ®Õn "nÆng h¬n c¶ AIDS"), t¸c gi¶ nªu vÊn ®Ò ®ång thêi víi nhËn ®Þnh vÒ tÇm quan träng vµ tÝnh nghiªm träng cña vÊn ®Ò: "¤n dÞch thuèc l¸ ®e do¹ søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng loµi ngêi cßn nÆng h¬n c¶ AIDS".

T¸c gi¶ b¾t ®Çu phÇn thø hai b»ng çch dÉn lêi TrÇn Hng §¹o bµn vÒ çch ®¸nh giÆc (tõ "Ngµy tríc"... cho ®Õn "tæn hao søc khoÎ"). So s¸nh viÖc chèng hót thuèc l¸ víi ®¸nh giÆc ngo¹i x©m, t¸c gi¶ ®· t¹o ra mét Ên tîng m¹nh tríc khi tiÕn hµnh ph©n tÝch y häc vÒ t¸c h¹i cña thuèc l¸. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña y häc trë thµnh hÖ thèng luËn cø râ rµng, thuyÕt phôc tuyÖt ®èi. Thuèc l¸ gÆm nhÊm søc khoÎ cña con ngêi tùa nh t»m ¨n d©u. Nguy hiÓm, ®¸ng sî h¬n, sù gÆm nhÊm cña thuèc l¸ l¹i v« h×nh, kh«ng nh×n thÊy ngay ®îc. ChØ cã hËu qu¶ cña nã, nh÷ng c¨n bÖnh hiÓm nghÌo lµ sê sê tríc m¾t chóng ta. Vµ, kh«ng chØ cã thÕ, t¸c gi¶ tiÕn hµnh ph©n tÝch c¶ nh÷ng ¶nh hëng thiÖt h¹i cña thuèc l¸ ®Õn ®êi sèng kinh tÕ cña con ngêi, dï chØ lµ bÖnh viªm phÕ qu¶n...

Tõ nh÷ng t¸c h¹i trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ cña con ngêi, cña ngêi hót thuèc l¸, ®Õn phÇn ba (Tõ "Cã ngêi b¶o" ®Õn "con ®êng ph¹m ph¸p"). T¸c gi¶ ®Æt ra vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi. B»ng gi¶ ®Þnh: "Cã ngêi b¶o: T«i hót, t«i bÞ bÖnh, mÆc t«i!", t¸c gi¶ tiÕn tíi lËp luËn vÒ t¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi c¶ nh÷ng ngêi kh«ng hÒ hót thuèc l¸. Phñ nhËn nhËn ®Þnh trong gi¶ ®Þnh, chøng cø khoa häc cho thÊy hót thuèc l¸ chñ ®éng vµ hót thuèc l¸ bÞ ®éng ®Òu dÉn ®Õn nguy h¹i cho søc khoÎ. Chèng hót thuèc l¸ kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò chØ cña riªng ç nh©n mµ, v× nã trùc tiÕp lµm h¹i c¶ céng ®ång, cho nªn, chèng thuèc l¸ lµ viÖc cña toµn x· héi.

c)¤n dÞch, thuèc l¸ lµ mét v¨n b¶n nghÞ luËn khoa häc s¾c s¶o, nghÖ thuËt lËp luËn vµ thuyÕt minh ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é ®iªu luyÖn. V× thÕ nã mang tÝnh thuyÕt phôc cao, truyÒn t¶i ®îc ë møc tèi u th«ng ®iÖp chèng n¹n bÖnh hót thuèc l¸.

II. rÌn luyÖn kü n¨ngNªu ra nh÷ng tÊm g¬ng bµi trõ tÖ nghiÖn thuèc l¸, t¸c gi¶ kªu gäi mäi ngêi

®ång søc ®ång lßng chèng l¹i c¨n bÖnh nguy hiÓm nµy.Bµi viÕt cã tÝnh chÊt chÝnh luËn, t¸c gi¶ sö dông nhiÒu c©u ng¾n, nhÞp

nhanh, cÊu tróc lÆp kh¸ phæ biÕn. Do ®ã khi ®äc cÇn râ rµng, rµnh m¹ch, tõng c©u tõng ch÷. Mét sè tõ ng÷ cÇn ph¶i ®äc nhÊn giäng ®Ó lµm râ ý tranh luËn.

VÝ dô: "T«i hót, t«i bÞ bÖnh, mÆc t«i!". "Xin ®¸p l¹i...."

c©u ghÐp

88

(TiÕp theo)II. rÌn luyÖn kü n¨ng

1. T×m c©u ghÐp cã trong çc ®o¹n trÝch sau. Cho biÕt mçi c©u ghÐp, çc vÕ c©u ®îc nèi víi nhau b»ng çch nµo?

a. TiÕng ma r¬i lép ®ép, tiÕng ch©n ngêi lÐp nhÐp (1). Mäi ngêi ng¹c nhiªn thÊy mét chiÕc com-m¨ng-ca lÊm bª lÊm bÕt (2). Chñ tÞch huyÖn võa nh¶y xuèng ®Êt cïng víi mét ngêi n÷a tïm hum trong chiÕc ¸o b¹t (3). QuÇn x¾n tíi bÑn, ¸o ma céc, mò cèi rßng rßng níc r×a vµnh, hai con m¾t chñ tÞch hâm s©u (4). ¤ng lÆn léi c¶ tuÇn nay trªn çc tuyÕn ®ª (5).

(Ma V¨n Kh¸ng) b. Vai kÜu kÞt, tay vung vÈy, ch©n bíc tho¨n tho¾t (1). TiÕng lîn eng Ðc,

tiÕng gµ chip chip , tiÕng vÞt c¹c c¹c, tiÕng ngêi nãi lÐo xÐo (2). ThØnh tho¶ng, l¹i ®iÓm nh÷ng tiÕng ¨ng ¼ng cña con chã bÞ l«i sau sîi xÝch s¾t, mÆt buån rÇu, sî sÖt (3).

(Ng« TÊt Tè) c. Chao «i! (1). §èi víi nh÷ng ngêi ë quanh ta, nÕu ta kh«ng cè t×m mµ

hiÓu hä, th× ta chØ thÊy hä gµn dë, ngu ngèc, bÇn tiÖn, xÊu xa, bØ æi… toµn nh÷ng cí ®Ó cho ta tµn nhÉn; kh«ng bao giê ta thÊy hä lµ nh÷ng ngêi ®¸ng th¬ng; kh«ng bao giê ta th¬ng … (2). Vî t«i kh«ng ¸c, nhng thÞ khæ qu¸ råi (3). Mét ngêi ch©n ®au cã lóc nµo quªn ®îc çi ch©n ®au cña m×nh ®Ó nghÜ ®Õn çi g× kh¸c ®©u (4). Khi ngêi ta khæ qu¸ th× ngêi ta ch¼ng cßn nghÜ ®Õn ai ®îc n÷a (5).

(Nam Cao) Gîi ý:MÉu: C©u 1a ghÐp. Çc vÕ c©u ®îc nèi víi nhau b»ng dÊu phÈy, kh«ng

sö dông quan hÖ tõ.C©u 4 a ghÐp, gi÷a hai vÕ kh«ng sö dông quan hÖ tõ.2. X¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a çc vÕ cña nh÷ng c©u ghÐp sau:a. MÑ t«i mÊt, vµ chÞ t«i ®i lÊy chång xa.b. §Õn ®©y, mét m×nh mét ngùa, tr¸ng sÜ lªn ®Ønh nói, cëi ¸o gi¸p s¾t

bá l¹i råi c¶ ngêi lÉn ngùa bay vÒ trêi.c. C©y cèi tèt t¬i nhê ma n¾ng thuËn hoµ.d. Anh cëi ¸o ra, em v¸ l¹i cho.e. Em nguyÖn häc tèt ®Ó lµm vui lßng mÑ cha g. Tuy tuæi cao søc yÕu nhng B¸c Hå vÉn quyÕt t©m lªn ®êng ®i chiÕn

dÞch.h. Hai ngêi gi»ng co nhau, du ®Èy nhau råi ai nÊy ®Òu bu«ng gËy ra.

(Ng« TÊt Tè)

89

Gîi ý: MÉu: a. Sö dông quan hÖ tõ "vµ" chØ quan hÖ ®ång thêi

b. Sö dông quan hÖ tõ "råi" chØ quan hÖ nèi tiÕp.3. Víi mçi cÆp quan hÖ tõ díi ®©y, h·y ®Æt mét c©u ghÐp:nÕu… th×, v× … nªn, tuy… nhng, kh«ng nh÷ng… mµ cßn, bao nhiªu… bÊy

nhiªu.Gîi ý:MÉu: nÕu… th×NÕu trêi kh«ng ma th× c¶ líp sÏ ra s©n vËn ®éng xem ®¸ bãng.4. H·y viÕt mét ®o¹n v¨n (tõ 5 - 7 c©u) theo chñ ®Ò tù chän, trong

®ã sö dông Ýt nhÊt ba c©u ghÐp.Gîi ý:Yªu cÇu ®o¹n v¨n cã chñ ®Ò, ®ñ sè c©u, cã sö dông c©u ghÐp.5. Chän quan hÖ tõ hoÆc cÆp quan hÖ tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chç

trèng trong nh÷ng c©u sau:a. Ai còng biÕt… råi mäi chuyÖn vÉn cø ®i qua.b. Hoa mãng ngùa në tr¾ng trªn sên nói cao … hoa mai dÖt vµng hai bªn

bê suèi.c. … n¾ng h¹n kÐo dµi… lóa ®á ngän hÕt.

d. ChiÕc xe… ®Õn gÇn phè nhá, Phîng… båi håi.Gîi ý:

MÉu: a. Ai còng biÕt nhng råi mäi chuyÖn vÉn cø qua ®i.b. Hoa mãng ngùa në trªn sên nói cao vµ hoa mai dÖt vµng hai bªn bê

suèi.6. Thªm vµo chç trèng mét vÕ c©u thÝch hîp ®Ó cã c©u ghÐp:a. … nhng çnh ®ång vÉn cha ®ñ níc cÊy.b. … líp em vÉn ®i häc ®Çy ®ñ.c. Tµ chóng ta bá mét buæi ®i ch¬i…d. Tuy søc b¹n Êy yÕu…

e. MÆc dï nhµ ë xa trêng…Gîi ý:

MÉu: a. MÆc dï trêi ®· ma nhng çnh ®ång vÉn cha ®ñ níc cÊyb. Dï ®êng lÇy léi nhng líp em vÉn ®i häc ®Çy ®ñ.

Ph¬ng ph¸p thuyÕt minh

90


1. TÝch luü tri thøc ®Ó lµm bµi v¨n thuyÕt minha) Môc ®Ých hµng ®Çu cña v¨n b¶n thuyÕt minh lµ cung cÊp tri

thøc cÇn thiÕt cho cuéc sèng con ngêi. H·y ®äc l¹i çc v¨n b¶n thuyÕt minh C©y dõa B×nh §Þnh, T¹i sao l¸ c©y cã mµu xanh lôc, HuÕ, Khëi nghÜa N«ng V¨n V©n, Con giun ®Êt vµ cho biÕt çc v¨n b¶n nµy ®· sö dông nh÷ng tri thøc thuéc lo¹i nµo?

Gîi ý: Nh÷ng tri thøc vÒ tù nhiªn (§Þa lÝ, Sinh häc,…); Nh÷ng tri thøc vÒ x· héi (V¨n ho¸, LÞch sö,…).

b) §Ó cã ®îc tri thøc thuéc nhiÒu lÜnh vùc nh vËy, chóng ta ph¶i kh«ng ngõng quan s¸t thùc tiÔn, häc tËp, trau dåi, tÝch luü vèn hiÓu biÕt. Môc ®Ých cña v¨n b¶n thuyÕt minh lµ tri thøc, c¬ së cña v¨n b¶n thuyÕt minh còng lµ tri thøc. Kh«ng thÓ chØ sö dông trÝ tëng tîng, ph¸n ®o¸n, suy luËn lµm ph¬ng thøc x©y dùng v¨n b¶n thuyÕt minh.

2. Çc çch thuyÕt minha) Ph¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch- Çc c©u sau ®©y cã ®Æc ®iÓm g× gièng nhau?+ HuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸, nghÖ thuËt lín cña ViÖt

Nam.+ N«ng V¨n V©n lµ tï trëng d©n téc Tµy, gi÷ chøc tri ch©u B¶o L¹c (Cao

B»ng).Gîi ý: Çc c©u trªn ®Òu cã tõ “lµ” - tõ biÓu thÞ nhËn ®Þnh mang tÝnh

®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch.- NhËn xÐt vÒ vai trß cña kiÓu c©u ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch nh trªn

trong v¨n b¶n thuyÕt minh.Gîi ý: PhÇn vÞ ng÷ sau tõ “lµ” thêng nªu nh÷ng kiÕn thøc kh¸i qu¸t vÒ b¶n

chÊt, ®Æc trng, tÝnh chÊt cña ®èi tîng ®øng tríc tõ “lµ”. Trong v¨n b¶n thuyÕt minh, nh÷ng c©u lo¹i nµy ®ãng vai trß nªu vÊn ®Ò, ®a ra néi dung cÇn thuyÕt minh.

b) Ph¬ng ph¸p liÖt kªTrong çc trÝch dÉn díi ®©y, ngêi viÕt ®· sö dông ph¬ng ph¸p liÖt

kª ®Ó lµm g×?+ C©y dõa cèng hiÕn tÊt c¶ cña c¶i cña m×nh cho con ngêi: th©n c©y lµm

m¸ng, l¸ lµm tranh, cäng l¸ chÎ nhá lµm v¸ch, gèc dõa giµ lµm châ ®å x«i, níc dõa ®Ó uèng, ®Ó kho ç, kho thÞt, nÊu canh, lµm níc m¾m,…

(C©y dõa B×nh §Þnh)+ Theo çc nhµ khoa häc, bao b× ni l«ng lÉn vµo ®Êt lµm c¶n trë qu¸

tr×nh sinh trëng cña çc loµi thùc vËt bÞ nã bao quanh, c¶n trë sù ph¸t triÓn cña cá dÉn ®Õn hiÖn tîng xãi mßn ë çc vïng ®åi nói. Bao b× ni l«ng bÞ vøt

91

xuèng cèng lµm t¾c çc ®êng dÉn níc th¶i, lµm t¨ng kh¶ n¨ng ngËp lôt cña çc ®« thÞ vÒ mïa ma. Sù t¾c nghÏn hÖ thèng cèng r·nh lµm cho muçi ph¸t sinh, l©y truyÒn dÞch bÖnh. Bao b× ni l«ng tr«i ra biÓn lµm chÕt çc sinh vËt khi chóng nuèt ph¶i…

(Th«ng tin vÒ Ngµy Tr¸i §Êt n¨m 2000)Gîi ý: Ngêi viÕt ®· sö dông ph¬ng ph¸p liÖt kª ®Ó kÓ ra lÇn lît çc biÓu

hiÖn cña ®èi tîng theo trËt tù tõ lín ®Õn nhá (hoÆc ngîc l¹i), gióp ngêi ®äc n¾m ®îc ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn tîng mét çch cô thÓ, s¸ng râ.

c) Ph¬ng ph¸p nªu vÝ dôTrong ®o¹n v¨n díi ®©y, ngêi viÕt ®· sö dông viÖc nªu vÝ dô nh

thÕ nµo? NhËn xÐt vÒ t¸c dông cña viÖc nªu vÝ dô ®èi víi hiÖu qu¶ thuyÕt minh.

Ngµy nay, ®i çc níc ph¸t triÓn, ®©u ®©u còng næi lªn chiÕn dÞch chèng thuèc l¸. Ngêi ta cÊm hót thuèc ë tÊt c¶ nh÷ng n¬i c«ng céng, ph¹t nÆng nh÷ng ngêi vi ph¹m (ë BØ, tõ n¨m 1987, vi ph¹m lÇn thø nhÊt ph¹t 40 ®« la, t¸i ph¹m ph¹t 500 ®« la).

(¤n dÞch thuèc l¸)Gîi ý: ViÖc nªu ra vÝ dô cô thÓ vÒ th¸i ®é nghiªm kh¾c víi nh÷ng ngêi hót

thuèc l¸ n¬i c«ng céng cã t¸c dông thuyÕt phôc vÒ ý thøc gi÷ g×n søc khoÎ céng ®ång, ®ång thêi nhÊn m¹nh vµ kªu gäi mäi ngêi nh×n nhËn vÊn ®Ò thuèc l¸ mét çch nghiªm tóc.

d) Ph¬ng ph¸p dïng sè liÖu ë ®o¹n v¨n sau, ngêi viÕt ®a ra çc sè liÖu nh»m môc ®Ých g×?

NhËn xÐt vÒ t¸c dông cña çch thuyÕt minh b»ng nªu vÝ dô.Çc nhµ khoa häc cho biÕt trong kh«ng khÝ, dìng khÝ chØ chiÕm 20% thÓ

tÝch, th¸n khÝ chiÕm 3%. NÕu kh«ng cã bæ sung th× trong vßng 500 n¨m con ngêi vµ ®éng vËt sÏ dïng hÕt sè dìng khÝ Êy, ®ång thêi sè th¸n khÝ kh«ng ngõng gia t¨ng. VËy v× sao ®Õn nay dìng khÝ vÉn cßn? §ã lµ nhê thùc vËt. Thùc vËt khi quang hîp hót th¸n khÝ vµ nh¶ ra dìng khÝ. Mét hÐc-ta cá mçi ngµy cã kh¶ n¨ng hÊp thô 900 kg th¸n khÝ vµ nh¶ ra 600 kg dìng khÝ. V× thÕ trång c©y xanh vµ th¶m cá trong thµnh phè cã ý nghÜa cùc k× to lín.

(Nãi vÒ cá)Gîi ý: Çc sè liÖu cã ý nghÜa thuyÕt minh cho tÇm quan träng cña thùc vËt

nãi chung, cá nãi riªng mét çch cô thÓ, ch©n x¸c. Trong v¨n b¶n thuyÕt minh, nhÊt ®èi víi lÜnh vùc khoa häc tù nhiªn, çc sè liÖu lµ c¬ së quan träng ®Ó ng-êi viÕt thuyÕt minh vÒ mét vÊn ®Ò g× ®ã. Sè liÖu sö dông trong v¨n b¶n thuyÕt minh ph¶i cã ®é tin cËy cao, ®îc chøng thùc b»ng ph¬ng ph¸p khoa häc.

e) Ph¬ng ph¸p so s¸nhTrong c©u v¨n sau, phÐp so s¸nh ®îc dïng nh thÕ nµo vµ víi môc

®Ých g×?

92

BiÓn Th¸i B×nh D¬ng chiÕm mét diÖn tÝch lín gÇn b»ng 3 ®¹i d¬ng kh¸c céng l¹i vµ lín gÊp 14 lÇn diÖn tÝch biÓn B¾c B¨ng D¬ng lµ ®¹i d¬ng bÐ nhÊt.

Gîi ý: ThuyÕt minh vÒ ®é réng lín cña biÓn Th¸i B×nh D¬ng, ngêi viÕt ®· tiÕn hµnh so s¸nh víi çc ®¹i d¬ng kh¸c ®Ó gióp ngêi ®äc cã ®îc Ên tîng cô thÓ vÒ diÖn tÝch cña nã. PhÐp so s¸nh cã t¸c dông lµm næi bËt, cô thÓ ho¸ ®èi tîng cÇn thuyÕt minh.

g) Ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch- Trong v¨n b¶n HuÕ, ngêi viÕt ®· tr×nh bµy ®Æc trng cña thµnh

phè HuÕ theo tõng ph¬ng diÖn nh thÕ nµo?Gîi ý: VÎ ®Ñp cña thµnh phè HuÕ ®· ®îc giíi thiÖu ë nhiÒu mÆt: ®Þa thÕ

s«ng nói, kiÕn tróc, vên tîc, con ngêi, Èm thùc, truyÒn thèng ®Êu tranh.- ViÖc tr×nh bµy ®Æc trng cña HuÕ theo tõng ph¬ng diÖn nh vËy

cã t¸c dông g×? T¹i sao l¹i ph¶i lµm nh vËy?Gîi ý: Tríc mçi sù vËt, hiÖn tîng ®a d¹ng, phøc t¹p, ngêi ta thêng tiÕn hµnh

ph©n lo¹i, chia nhá ®Ó t×m hiÓu. Nh×n sù vËt ë nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau sÏ ®em l¹i cho chóng ta h×nh ¶nh ch©n thùc, sinh ®éng, ph¶n ¸nh ®óng, s©u s¾c ®èi tîng. VÎ ®Ñp ®Æc trng cña HuÕ thÓ hiÖn ë nhiÒu ph¬ng diÖn, giíi thiÖu vÒ vÎ ®Ñp cña HuÕ, v× thÕ, kh«ng thÓ cïng mét lóc mµ ph¶i tiÕn hµnh ë tõng mÆt. Cã nh thÕ míi lµm cho ngêi ®äc c¶m nhËn ®îc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ cña mét vïng ®Êt, mét ®Þa danh næi tiÕng.


1. §Ó x©y dùng v¨n b¶n thuyÕt minh ¤n dÞch, thuèc l¸, ngêi viÕt ®· ph¶i nghiªn cøu, t×m hiÓu nh thÕ nµo?

Gîi ý: §Ó thuyÕt minh vÒ t¸c h¹i cña viÖc hót thuèc l¸, ngêi viÕt ®· ph¶i nghiªn cøu, t×m hiÓu nhiÒu vÊn ®Ò:

- T¸c h¹i cña viÖc hót thuèc l¸ ®èi víi ngêi hót;- T¸c h¹i cña viÖc hót thuèc l¸ ®èi víi céng ®ång;- TØ lÖ hót thuèc l¸ ë ViÖt Nam so víi çc níc ¢u - MÜ;- Hót thuèc l¸ vµ hµnh vi v¨n ho¸;- ViÖc chèng hót thuèc l¸ ë çc níc ph¸t triÓn;- Thùc tr¹ng søc khoÎ céng ®ång ë ViÖt Nam.NghÜa lµ, ngêi viÕt ph¶i më réng ph¹m vi t×m hiÓu xung quanh vÊn ®Ò

cÇn thuyÕt minh.2. Ph©n tÝch çc ph¬ng ph¸p thuyÕt minh ®îc sö dông trong v¨n

b¶n ¤n dÞch, thuèc l¸.Gîi ý: Çc ph¬ng ph¸p ®îc sö dông: liÖt kª; nªu vÝ dô; dïng sè liÖu; so s¸nh;

ph©n lo¹i, ph©n tÝch. Trong mét v¨n b¶n thuyÕt minh, ngêi ta thêng kÕt hîp sö dông çc ph¬ng ph¸p nh»m ®¹t ®îc hiÖu qu¶ giao tiÕp cao nhÊt.

93

3. §äc v¨n b¶n sau vµ cho biÕt ®Ó cã thÓ thuyÕt minh vÒ mét ®èi tîng nµo ®ã ngêi ta ph¶i ®ßi hái nh thÕ nµo vÒ mÆt kiÕn thøc?

Ng· ba ®ång lécNg· ba §ång Léc lµ giao ®iÓm gi÷a hai ®êng tØnh lé sè 8 vµ sè 15 thuéc

vïng ®Êt ®éi Hµ TÜnh. Trªn mét ®o¹n ®êng kho¶ng 20 km mµ cã nh÷ng 44 träng ®iÓm ®¸nh ph¸ cña giÆc MÜ vµ ®· ph¶i chÞu ®ùng h¬n 2057 trËn bom. ë ®©y cã mét tËp thÓ kiªn cêng gåm 10 c« g¸i tuæi ®êi tõ 17 ®Õn 20 lµm nhiÖm vô san lÊp hè bom, lµm ®êng, ®µo hÇm tró Èn, b¶o ®¶m an toµn cho xe vµ ngêi qua l¹i. Ngµy 24 - 7 - 1968, sau 18 lÇn giÆc MÜ cho m¸y bay ®¸nh ph¸ ¸c liÖt vµo khu vùc nµy, c¶ 10 chÞ em vÉn trô l¹i kiªn cêng, bÊt khuÊt, gi÷ v÷ng m¹ch ®êng ®Õn h¬i thë cuèi cïng.

Còng trªn m¶nh ®Êt anh hïng nµy ®· sinh ra ngêi anh hïng trÎ tuæi La ThÞ T¸m, mét c« g¸i ®Çy nhiÖt t×nh çch m¹ng, gan d¹, mu trÝ. Liªn tôc 116 ngµy ®ªm lµm nhiÖm vô, chÞ ®· quan s¸t, ®¸nh dÊu nh÷ng qu¶ bom cha næ ë çc träng ®iÓm ®Þch ®¸nh ph¸ ¸c liÖt. Ba lÇn bÞ bom næ vïi lÊp, chÞ vÉn kiªn c-êng b¸m s¸t trËn ®Þa, ®¸nh dÊu ®ñ, râ çc hót bom, phôc vô ®¾c lùc cho viÖc ph¸ bom, ®¶m b¶o giao th«ng th«ng suèt.

Ngµy nay Ng· ba §ång Léc trë thµnh mét n¬i tëng niÖm nh÷ng tÊm g¬ng oanh liÖt cña çc c« g¸i thanh niªn xung phong trong thêi kh¸ng chiÕn chèng MÜ.

(B¸o Qu©n ®éi nh©n d©n, 1975)Gîi ý: Ngêi viÕt ®· sö dông nh÷ng kiÕn thøc cô thÓ, chÝnh x¸c, kh¸ch quan

nh thÕ nµo ®Ó thuyÕt minh vÒ Ng· ba §ång Léc?4. NhËn xÐt vÒ viÖc sö dông çc ph¬ng ph¸p thuyÕt minh trong v¨n

b¶n trªn.Gîi ý: Çc ph¬ng ph¸p ®îc sö dông: ®Þnh nghÜa; nªu vÝ dô; dïng sè liÖu.

Tinh thÇn y sinh, ý chÝ chiÕn ®Êu quËt cêng cña çc c« g¸i §ång Léc ®îc giíi thiÖu nh thÕ nµo?

5. NhËn xÐt vÒ çch ph©n lo¹i trong ®o¹n v¨n sau:“Líp ta cã nhiÒu b¹n häc cha tèt. Trong ®ã cã nh÷ng b¹n cã ®iÒu kiÖn häc

tèt nhng ham ch¬i, nªn häc yÕu. Cã nh÷ng b¹n häc ®îc nhng do hoµn c¶nh gia ®×nh khã kh¨n, thêng bá häc, ®Õn chËm nªn häc yÕu. L¹i cã nh÷ng b¹n vèn kiÕn thøc c¬ së yÕu tõ líp díi, tiÕp thu chËm, nªn häc yÕu. §èi víi ba nhãm häc sinh ®ã, chóng ta nªn cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó gióp ®ì hä.”

Gîi ý: Mét trong nh÷ng tiªu chuÈn cña thao t¸c ph©n lo¹i lµ ph¶i ®a ra ®îc nh÷ng kiÓu lo¹i chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, râ rµng. Sù ph©n lo¹i trong ®o¹n v¨n trªn ®¶m b¶o chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ nhng cha râ rµng. CÇn ph¶i gäi tªn mçi lo¹i nguyªn nh©n cho ng¾n gän ®Ó ngêi ®äc n¾m ®îc mét çch dÔ dµng. Ch¼ng h¹n: häc yÕu v× ham ch¬i; häc yÕu v× hoµn c¶nh khã kh¨n; häc yÕu v× hæng kiÕn thøc.

94

bµi 13Bµi to¸n d©n sè

(Th¸i An)

I. kiÕn thøc c¬ b¶n1. VÒ vÊn ®Ò nªu trong v¨n b¶n:ViÕt vÒ hiÓm ho¹ cña viÖc gia t¨ng d©n sè qu¸ nhanh mét ®Ò tµi võa khã

võa kh« khan, t¸c gi¶ ®· chän çch vµo ®Ò thËt hÊp dÉn, võa thùc tÕ, võa giµu søc thuyÕt phôc. Tõ c©u chuyÖn nhµ giµu kÐn rÓ ®Õn 64 « bµn cê víi mét lîng tãc "nhiÒu ®Õn møc cã thÓ phñ kh¾p bÒ mÆt Tr¸i §Êt", b¹n ®äc dÔ dµng h×nh dung vÒ sù gia t¨ng d©n sè chãng mÆt víi tèc ®é sinh s¶n nh hiÖn nay.

2. VÒ cÊu tróc vµ gi¸ trÞ néi dung cña v¨n b¶n:a) §Ò cËp vÒ mét vÊn ®Ò bøc xóc trong ®êi sèng x· héi, v¨n b¶n Bµi to¸n

d©n sè ®îc cÊu tróc thµnh ba phÇn: PhÇn më bµi (tõ ®Çu cho ®Õn "s¸ng m¾t ra"...), t¸c gi¶ nªu ra vÊn ®Ò: bµi to¸n d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®· ®îc ®Æt ra tõ thêi cæ ®¹i; PhÇn th©n bµi (tõ "§ã lµ c©u chuyÖn tõ bµi to¸n cæ..." cho ®Õn "...sang « thø 31 cña bµn cê"), t¸c gi¶ lµm râ vÊn ®Ò ®· ®îc nªu ra: Tèc ®é gia t¨ng nhanh chãng cña d©n sè thÕ giíi vµ PhÇn kÕt bµi (tõ "§õng ®Ó cho..." ®Õn hÕt): kªu gäi loµi ngêi cÇn kiÒm chÕ tèc ®é gia t¨ng d©n sè.

b) Tríc hÕt, bµi to¸n cæ vµ ý nghÜa vÒ sù gia t¨ng nhanh chãng cña sè lîng: « ®Çu tiªn cña bµn cê chØ lµ mét h¹t thãc, nÕu gia t¨ng theo cÊp sè nh©n th× ®Õn hÕt 64 «. Tèc ®é gia t¨ng thùc sù rÊt lín ngoµi søc tëng tîng.

Thø hai, sù gia t¨ng d©n sè cña thÕ giíi gièng nh lîng thãc t¨ng lªn trong çc « bµn cê. LÞch sö loµi ngêi tÝnh ®Õn n¨m 1995 ®· lµ 5,63 tØ ngêi, n»m ë kho¶ng « thø ba m¬i cña bµn cê trong bµi to¸n cæ.

Thø ba, ®Ó mçi gia ®×nh chØ sinh hai con lµ ®iÒu rÊt khã thùc hiÖn, v× trªn thùc tÕ, tØ lÖ phæ biÕn lµ phô n÷ sinh h¬n hai con. Trong khi nÕu ®óng lµ mçi gia ®×nh chØ sinh hai con th× chóng ta ®ang "mon men sang « thø 31 cña bµn cê".

c) VÒ çch thøc thÓ hiÖn, víi viÖc sö dông c©u chuyÖn kÐn rÓ cña nhµ th«ng th¸i, t¸c gi¶ ®· lµm næi bËt vÊn ®Ò tèc ®é gia t¨ng d©n sè; ®ång thêi lµm t¨ng søc hÊp dÉn cho bµi viÕt. Mîn xa ®Ó nãi nay, sù gièng nhau gi÷a sè thãc t¨ng theo cÊp sè nh©n víi c«ng béi hai vµ t×nh tr¹ng bïng næ d©n sè c¶ khi mçi gia ®×nh chØ sinh hai con ®· cho ngêi ®äc h×nh dung ®îc mét çch cô thÓ vÒ tèc ®é gia t¨ng d©n sè. Tèc ®é gia t¨ng nhanh ®Õn møc bïng næ ®îc c¶nh b¸o b»ng h×nh ¶nh mét lîng thãc khæng lå "cã thÓ phñ kÝn bÒ mÆt Tr¸i §Êt"...

c) V× chÝnh cuéc sèng cña chóng ta, h·y nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ vÊn ®Ò d©n sè, cïng cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc h¹n chÕ sù gia t¨ng d©n sè. §©y chÝnh

95

lµ ®iÒu mµ t¸c gi¶ cña bµi viÕt mong muèn ë ngêi ®äc.

II. rÌn luyÖn kÜ n¨ngV¨n b¶n ng¾n gän, trong ®ã çc con sè nãi lªn ®îc nhiÒu ®iÒu. CÇn ®äc

to, râ rµng çc con sè ®Ó lµm t¨ng thªm søc thuyÕt phôc cho çc lËp luËn cña t¸c gi¶.

DÊu ngoÆc ®¬n vµ dÊu hai chÊm


1. DÊu ngoÆc ®¬n - DÊu ngoÆc ®¬n cã nhiÒu kiÓu lo¹i, ngoÆc trßn ( ), ngoÆc vu«ng [ ],

ngoÆc nhän { }. Dïng phæ biÕn nhÊt lµ ngoÆc trßn, nh÷ng kiÓu kh¸c Ýt gÆp h¬n

- C«ng dông: DÊu ngoÆc ®¬n dïng ®Ó ®¸nh dÊu phÇn chó thÝch (gi¶i thÝch, thuyÕt minh, bæ sung thªm).

VÝ dô: + Huy (®øa b¹n cïng líp) ®Õn nhµ, rñ nã ®i ch¬i.+ TiÕng trèng cña Ph×a (lý trëng) thóc gäi thuÕ vÉn rÒn rÜ.

(T« Hoµi)+ … M¾t ®en trßn (th¬ng th¬ng qu¸ ®i th«i!)

(Giang Nam) DÊu ngoÆc ®¬n lµ lo¹i dÊu c©u cã chøc n¨ng t¸ch biÖt. T¸c dông cña nã

còng t¬ng tù nh dÊu phÈy hoÆc dÊu g¹ch ngang. Khi dïng cÆp ®«i ®Ó t¸ch thµnh phÇn biÖt lËp. Sù t¸ch biÖt thµnh phÇn biÖt lËp lµm cho néi dung ý nghÜa cña c©u ph©n thµnh hai b×nh diÖn kh¸c nhau: b×nh diÖn kh¸ch quan, cña phÇn ngêi viÕt tr×nh bµy ngoµi ngoÆc ®¬n vµ b×nh diÖn chñ quan lµ cña phÇn chó tÝch trong ngoÆc.

VÝ dô: ë ®Êt Mêng Gi¬n, «ng kh«ng ph¶i lµ ngêi häc Lß chØ chuyªn ®îc lµm kú môc, t¹o b¶n (trëng th«n).

(T« Hoµi) 2. DÊu hai chÊm a. DÊu hai chÊm dïng ®Ó ®¸nh dÊu lêi dÉn trùc tiÕp hay lêi dÉn ®èi tho¹i.+ Khi b¸o tríc lêi dÉn trùc tiÕp, ta dïng víi dÊu ngoÆc kÐp.

96

VÝ dô: Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi: "T«i chñ cã mét ham muèn, ham muèn tét bËc, lµ lµm sao cho níc ta hoµn toµn ®éc lËp, d©n ta ®îc hoµn toµn tù do, ®ång bµo ta ai còng cã c¬m ¨n, ¸o mÆc, ai còng ®îc häc hµnh".

+ Khi b¸o tríc mét lêi ®èi tho¹i, ta thêng dïng dÊu hai ch¸m víi dÊu g¹ch ngang.

VÝ dô: Em ngÈng ®Çu nh×n t«i ®¸p:- Em kh«ng sao c¶

(L. Pantªlªep)ThÊy l·o vÉn nµi nØ m·i, t«i ®µnh nhËn vËy. Lóc l·o ra vÒ, t«i cßn hái:- Cã ®ång nµo cô nhÆt nh¹nh ®a cho t«i c¶ th× cô lÊy g× mµ ¨n?

( Nam Cao )b - DÊu hai chÊm cßn dïng ®Ó ®¸nh dÊu phÇn bæ sung, gi¶i thÝch, thuyÕt

minh cho phÇn ®øng tríc- ThuyÕt minh: Ngoµi ra, çc em cßn ®îc häc çc m«n thÓ thao: Vâ, b¬i,

cÇu l«ng, bãng bµn, cê vua…..- Bæ sung: ThËt ra th× l·o chØ t©m ngÇm thÕ, nhng còng ra phÕt chø ch¶

võa ®©u: l·o võa xin t«i Ýt b¶ chã.( Nam Cao )

- Gi¶i thÝch: + Hoa bëi th¬m råi, ®ªm ®· khuya.( Xu©n DiÖu )

+ C¶nh vËt xung quanh t«i ®Òu thay ®æi, v× chÝnh lßng t«i ®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i ®i häc.

( Thanh TÞnh )


1. Ch÷a l¹i hoÆc thªm dÊu thÝch hîp cho çc trêng hîp sau:a. MÊy anh giao liªn xuèng sau nhau lªn (1 )

- Th«i chÞ Hai ®i tríc ®i: ( 2 )

- ChÞ LÐt ®i m¹nh giái nhÐ ! ( 3 ) Ngêi gäi chÞ Hai, ngêi gäi chÞ LÐt, ch¼ng biÕt c« lµ thø mÊy ( 4 )

NguyÔn Quang S¸ng ( 5 )

b. Nhµ v¨n NguyÔn S¸ng cßn cã bót danh lµ NguyÔn S¸ng sinh n¨m 1932, quª ë tØnh An Giang.

c. T¸c gi¶ NguyÔn Huy Tëng 1912 - 1960, quª ë x· Dôc Tõ nay thuéc huyÖn §«ng Anh, Hµ Néi, lµ nhµ v¨n vµ nhµ viÕt kÞch ®· s¸ng t¸c tõ tríc n¨ 1945.

d. ¤ng lµ t¸c gi¶ cña nh÷ng t¸c phÈm chÝnh: §ªm héi Long Tr×, ¢n T c«ng chóa, Sèng m·i víi Thñ ®« vµ nhiÒu truyÖn viÕt cho thiÕu nhi.

97

e. T«i ®· nghe bµ t«i khoe tõ mïa hÌ n¨m ngo¸i (1) - Cöa Tïng, lµ nhÊt níc ta ®Êy «ng ¹ (2). T«i ®· ®i t¾m m¸t ë kh¾p níc ta

(3). Cöa biÓn, b·i biÓn nµo, ngµy xa t«i còng t¾m qua c¶, kÓ tõ ®Çu B¾c cho ®Õn cuèi Nam, Trµ Cæ, §å S¬n, SÇm S¬n, Cöa Lß, §Ìo Ngang, Cöa NhËt LÖ, Cöa ThuËn (4)…

(NguyÔn Tu©n) Gîi ý:Yªu cÇu:- §äc kü tõng ®o¹n, xem xÐt çch sö dông dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc

®¬n ®· thÝch hîp cha. NÕu sö dông sai, ch÷a l¹i cho ®óng, nãi râ nguyªn nh©n sai.

MÉu:a. C©u 1: thiÕu dÊu 2 chÊm ë cuèi c©u, v× c©u nµy b¸o tríc lêi

®èi tho¹ib. C©u 2: Cuèi c©u sö dông dÊu hai chÊm kh«ng thÝch hîp, cÇn thay b»ng

dÊu chÊm.(5) Thªm dÊu ngoÆc ®¬n ®Ó ®¸nh dÊu phÇn chó thÝch.2. Nãi râ t¸c dông cña dÊu hai chÊm trong nh÷ng trêng hîp sau:a. Sau khi Tý Hon chµo bè, hä ®em nã ®i, ®i m·i (1). §Õn x©m xÈm tèi, TÝ

Hon nãi (2):- Cho ch¸u xuèng ®Êt mét l¸t, ch¸u cÇn l¾m (3).

(Chó bÐ TÝ Hon) b. Çc ch¸u nªn hiÓu r»ng: gióp ®ì ®ång bµo tøc lµ tham gia kh¸ng chiÕn.

(Hå ChÝ Minh) c. Tù nhiªn hä cã m©m cç rÊt thó vÞ: ®ñ mÆt tõ giß lôa, thÞt, trøng, ç, da

muèi, ®ñ c¬m nÕp, c¬m tÎ, x«i, b¸nh…(§µo Vò)

d. Thêi kú ®¸nh Mü, c«ng viÖc cña hai chóng t«i ®· kh¸c nhau: anh vÉn lµ ngêi çn bé cÇm quªn, cßn t«i l¹i chuyÓn sang nghÒ viÕt v¨n, viÕt b¸o.

Gîi ý:MÉu: a. C©u 2 - cuèi c©u sö dông dÊu hai chÊm cã t¸c dông b¸o tríc lêi ®èi

tho¹i.b. DÊu hai chÊm cã t¸c dông b¸o tríc lêi dÉn gi¸n tiÕp.

3. ViÕt mét ®o¹n v¨n tõ 7 - 10 c©u, theo chñ ®Ò tù chän, trong ®ã cã sö dông dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc ®¬n.

98

Gîi ý:ViÕt ®o¹n v¨n, yªu cÇu:- §ñ sè c©u, c©u ®óng ng÷ ph¸p.- Lµm nçi râ chñ ®Ò ®· chän - Cã sö dông hîp lý dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc ®¬n.

§Ò v¨n thuyÕt minhvµ çch lµm bµi v¨n thuyÕt minh


1. §Ò v¨n thuyÕt minha) §äc çc ®Ò v¨n sau vµ thùc hiÖn çc yªu cÇu:(1) Giíi thiÖu mét g¬ng mÆt trÎ cña thÓ thao ViÖt Nam.(2) Giíi thiÖu mét tËp truyÖn.(3) Giíi thiÖu vÒ chiÕc nãn l¸ ViÖt Nam.(4) Giíi thiÖu vÒ chiÕc ¸o dµi ViÖt Nam.(5) ThuyÕt minh vÒ chiÕc xe ®¹p.(6) Giíi thiÖu ®«i dÐp lèp trong kh¸ng chiÕn.(7) Giíi thiÖu mét di tÝch, th¾ng c¶nh næi tiÕng cña quª h¬ng.(8) Giíi thiÖu vÒ mét gièng vËt nu«i cã Ých.(9) Giíi thiÖu vÒ hoa ngµy TÕt ë ViÖt Nam.(10) Giíi thiÖu vÒ mãn ¨n d©n téc.(11) Giíi thiÖu vÒ tÕt Trung thu.(12) ThuyÕt tr×nh mét ®å ch¬i d©n gian.- X¸c ®Þnh yªu cÇu cña çc ®Ò v¨n trªn:+ Yªu cÇu vÒ thao t¸c;+ Yªu cÇu vÒ ®èi tîng.- NhËn ®Þnh vÒ ph¹m vi kiÕn thøc xung quanh yªu cÇu ®Ò ®a ra.Gîi ý:- §Ò v¨n yªu cÇu em tr×nh bµy, giíi thiÖu hay truyÕt tr×nh?- §Ò v¨n yªu cÇu thuyÕt minh vÊn ®Ò g×?- Em cÇn t×m hiÓu nh÷ng g× ®Ó thuyÕt minh cho vÊn ®Ò ®îc ®a ra

trong ®Ò v¨n?VÝ dô, víi ®Ò (2): Giíi thiÖu mét tËp truyÖn.

99

- Yªu cÇu thao t¸c: giíi thiÖu.- §èi tîng: mét tËp truyÖn.- Ph¹m vi kiÕn thøc: tªn tËp truyÖn, xuÊt xø (Nhµ xuÊt b¶n nµo, n¨m nµo),

h×nh thøc tr×nh bµy (b×a, tranh ¶nh,…), néi dung chÝnh, ý nghÜa, cã thÓ mua ë ®©u,…

2. Çch lµm bµi v¨n thuyÕt minha) §äc v¨n b¶n sau vµ cho biÕt ®èi tîng thuyÕt minh cña bµi lµ g×?

Xe ®¹pCã mét thêi xe ®¹p lµ ph¬ng tiÖn giao th«ng ç nh©n chñ yÕu cña ngêi

ViÖt Nam. Xe ®¹p lµ ph¬ng tiÖn giao th«ng gi¶n tiÖn chuyÓn ®éng nhê søc ngêi.

Xe ®¹p do nhiÒu bé phËn t¹o thµnh, chñ yÕu lµ hÖ thèng truyÒn ®éng, hÖ thèng ®iÒu khiÓn vµ hÖ thèng chuyªn chë. HÖ thèng truyÒn ®éng gåm khung xe, bµn ®¹p, trôc gi÷a, æ bi gi÷a, d©y xÝch, ®Üa, æ lÝp, hai trôc, æ bi vµ hai b¸nh tríc sau. Ngêi ®i xe ®¹p ngåi lªn xe, ch©n ®¹p bµn ®¹p lµm trôc xe chuyÓn ®éng, ®Üa chuyÓn ®éng kÐo d©y xÝch lµm chuyÓn ®éng æ lÝp vµ b¸nh sau, t¹o lùc ®Èy cho xe tiÕn vÒ phÝa tríc. §Üa r¨ng ca cã ®êng kÝnh lín h¬n ®êng kÝnh æ lÝp, sè r¨ng ca cña nã nhiÒu gÊp h¬n 2 lÇn sè r¨ng ca cña æ lÝp. Khi ®Üa chuyÓn ®éng mét vßng th× æ lÝp chuyÓn ®éng h¬n 2 vßng. æ lÝp chuyÓn ®éng lµm b¸nh xe chuyÓn ®éng theo. §êng kÝnh b¸nh xe thêng lµ 650mm hay 700mm, gÊp 10 lÇn ®êng kÝnh æ lÝp, nh vËy æ lÝp quay mét vßng th× b¸nh xe ®· l¨n ®îc mét qu·ng dµi. æ lÝp quay nhanh sÏ lµm xe ch¹y nhanh. Lóc ®Çu b¸nh xe lµm b»ng gç, khi ch¹y se xãc rÊt d÷. Ngµy nay ngêi ta lµm b¸nh xe b»ng cao su, lèp ë ngoµi, s¨m ë trong, khi b¬m ®ñ h¬i, cã lùc ®µn håi, xe ch¹y Ýt xãc h¼n.

HÖ thèng ®iÒu khiÓn gåm ghi ®«ng cã hai tay cÇm xoay ®îc qua cæ xe cã æ bi nh»m l¸i cho b¸nh xe tríc ®i theo ph¬ng híng mong muèn. Hai çi phanh l¾p hai ®Çu tay cÇm, ®iÒu khiÓn cho tèc ®é xe khi ®ang ch¹y nhanh cã thÓ chËm l¹i. Hai tay cÇm ë ghi ®«ng võa lµ tay l¸i, võa lµ chç n¾m ®Ó gi÷ cho ngêi ®i xe ngåi v÷ng trªn xe. Bé phanh gåm tay phanh, gi©y phanh truyÒn søc Ðp xuèng cµng phanh lµm cho m¸ phanh Ðp vµo hai bªn vµnh xe t¹o thµnh lùc ma s¸t lµm gi¶m tèc ®é chuyÓn ®éng cña b¸nh xe vµ xe ch¹y chËm l¹i hoÆc ®øng h¼n l¹i khi cÇn thiÕt. Nhê bé phanh mµ ngêi ®i xe cã thÓ dõng xe theo ý muèn.

HÖ thèng chuyªn chë gåm yªn xe vµ giµn ®Ìo hµng hoÆc giá ®ùng. Yªn xe l¾p ë trªn khung xe lµ chç ngåi cña ngêi ®i xe. Dµn ®Ìo hµng l¾p ë phÝa sau yªn, dùa trªn trôc b¸nh xe sau, cã thÓ chë ®îc kh¸ nhiÒu hµng. Cã khi ngêi ta l¹i l¾p bé phËn chë hµng ë phÝa tríc, dùa trªn trôc b¸nh xe tríc.

Ngoµi çc bé phËn chÝnh nh trªn, xe ®¹p cßn cã çi ch¾n xÝch vµ hai ch¾n bïn l¾p trªn b¸nh sau vµ b¸nh tríc, cã ®Ìn xe lÊy nguån ®iÖn tõ ®inam« l¾p ë tríc cµng xe, vµ ®Ìn tÝn hiÖu l¾p ë phÝa sau, cã thÓ cã chu«ng l¾p gÇn chç tay cÇm.

100

Xe ®¹p lµ ph¬ng tiÖn giao th«ng rÊt tiÖn lîi trong cù li ng¾n nh trong lµng, trong thµnh phè nhá. Xe ®¹p chuyÓn ®éng kh«ng g©y « nhiÔm. §i xe ®¹p lµ mét çch vËn ®éng c¬ thÓ nh mét ho¹t ®éng thÓ thao.

HiÖn nay xe m¸y qu¸ nhiÒu, cã c¬ lÊn lít xe ®¹p, võa g©y ¸ch t¾c giao th«ng, võa g©y « nhiÔm m«i trêng. Trong t¬ng lai khi ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng ph¸t triÓn, xe ®¹p vÉn lµ ph¬ng tiÖn giao th«ng ç nh©n kh«ng thÓ thiÕu, võa s¹ch sÏ võa tiÖn lîi.

(Bµi lµm cña häc sinh)Gîi ý: Bµi v¨n thuyÕt minh vÒ chiÕc xe ®¹p.b) NhËn xÐt vÒ bè côc cña bµi v¨n. Gîi ý: - Bµi v¨n cã bè côc mÊy phÇn? - Néi dung cña tõng phÇn lµ g×?Bµi v¨n cã bè côc ba phÇn. PhÇn Më bµi (hai c©u ®Çu): giíi thiÖu kh¸i qu¸t

vÒ chiÕc xe ®¹p. PhÇn Th©n bµi (TiÕp theo cho ®Õn “chç tay cÇm”): giíi thiÖu çc bé phËn cÊu t¹o cña chiÕc xe ®¹p. PhÇn KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh tiÖn Ých cña xe ®¹p, dù b¸o vÒ vai trß cña chiÕc xe ®¹p trong t¬ng lai.

c) §Ó giíi thiÖu vÒ chiÕc xe ®¹p, bµi v¨n ®· tr×nh bµy nh÷ng néi dung nµo? NhËn xÐt vÒ ®é chÝnh x¸c, ®óng ®¾n cña çc néi dung mµ bµi v¨n tr×nh bµy.

Gîi ý: Bµi v¨n tr×nh bµy néi dung theo tr×nh tù çc bé phËn cña chiÕc xe ®¹p: hÖ thèng truyÒn ®éng, hÖ thèng ®iÒu khiÓn, hÖ thèng chuyªn chë, çc bé phËn phô kh¸c. Çc néi dung ®a ra cô thÓ, râ rµng, chÝnh x¸c ®Õn tõng chi tiÕt nhá.

d) NhËn xÐt vÒ ph¬ng ph¸p thuyÕt minh cña bµi v¨n.Gîi ý: Bµi v¨n sö dông çc ph¬ng ph¸p: nªu ®Þnh nghÜa; liÖt kª; dïng sè

liÖu; so s¸nh; ph©n lo¹i, ph©n tÝch.


Chän mét trong nh÷ng ®Ò bµi cho ë trªn råi tiÕn hµnh lËp ý, lËp dµn ý víi ®Ò bµi Êy.

Gîi ý: §Ó lËp ý, cÇn tiÕn hµnh t×m hiÓu kÜ vÒ ®èi tîng thuyÕt minh (quan s¸t, nghi chÐp tõ s¸ch b¸o, hái ngêi lín,…)

Tham kh¶o dµn ý sau:§Ò bµi: Giíi thiÖu vÒ chiÕc nãn l¸ ViÖt Nam.a) Më bµi: ChiÕc nãn l¸ ViÖt Nam lµ… (nªu mét ®Þnh nghÜa vÒ chiÕc nãn l¸ ViÖt

Nam)b) Th©n bµi:

101

- Giíi thiÖu kh¸i qu¸t chiÕc nãn:+ H×nh d¸ng, mµu s¾c;+ Nguyªn liÖu lµm nãn;+ Çch lµm, n¬i lµm (nh÷ng n¬i lµm nãn næi tiÕng: HuÕ, Qu¶ng B×nh, Hµ

T©y,…);+ Çc bé phËn cña chiÕc nãn;+ Gi¸ trÞ sö dông cña nãn;+ Gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña nãn: trang ®iÓm, quµ tÆng, biÓu diÔn nghÖ thuËt;ý nghÜa biÓu tîng cña nãn l¸ ViÖt Nam;c) KÕt bµi:- C¶m nghÜ cña em vÒ chiÕc nãn;- CÇn gi÷ g×n nghÒ lµm nãn, nÐt ®Ñp v¨n ho¸ ngêi ViÖt nh thÕ nµo?

bµi 14dÊu ngoÆc kÐp


§©y lµ mét lo¹i dÊu ®îc dïng rÊt phæ biÕn , nã cã nh÷ng c«ng dông sau ®©y:

- DÊu ngoÆc kÐp ®¸nh dÊu tõ ng÷, c©u, ®o¹n dÉn trùc tiÕp.VÝ dô: + Em h·y gi¶i thÝch c©u tôc ng÷ sau "Kh«ng thÇy ®è mµy lµm

nªn".+ Em ®ang ngåi ë ghÕ th× çc b¹n ®Õn rñ: "Muèn ®i ch¬i trËn

gi¶ kh«ng?". Em tr¶ lêi: "Cã". ThÕ lµ cïng ch¬i. Mét b¹n lín b¶o: "CËu lµ trung sÜ nhÐ".

(TiÕng ViÖt 5, tËp 1, 2001) + Khæ th¬ ®Çu nãi ®Õn rÆng liÔu nhng çch nãi ®ang híng ngêi

®äc nh×n vÒ mét c« g¸i cã g¬ng mÆt buån rêi rîi. L¸ liÔu rñ võa ®îc xem lµ "tãc buån bu«ng xuèng", võa ®îc vÝ lµ "lÖ hµng ngµn". Lèi so s¸nh thiªn nhiªn - con ngêi nµy kh¸ phæ biÕn ë thêi ®¹i th¬ l·ng m¹n. Anh Th¬ trong "BÕn ®ß ngµy xa" còng nh©n ho¸ thiªn nhiªn nh thÕ :

"Tre rò rîi bªn bê chen ít ¸t

102

Chuèi b¬ phê ®Çu bÕn ®øng dÇm ma"(DÉn theo 125 bµi v¨n)

- DÊu ngoÆc kÐp cßn ®îc dïng ®Ó ®¸nh dÊu tõ ng÷ ®îc hiÓu theo nghÜa ®Æc biÖt hay cã hµm ý mØa mai.

VÝ dô: + Khi ®¹i b¸c ®· ngÊy thÞt ®en, thÞt vµng råi, th× nh÷ng lêi tuyªn bè t×nh tø cña çc ngµi cÇm quyÒn nhµ ta bçng dng im bÆt nh cã phÐp l¹ vµ c¶ ngêi "Nª - gi¬ - r«" lÉn ngêi "Am nam mÝt" mÆc nhiªn trë thµnh "gièng ngêi bÈn thØu".

(NguyÔn ¸i Quèc) + Mét thÕ kû "v¨n minh", "khai ho¸" cña thùc d©n còng kh«ng lµm

ra ®îc mét tÊc s¾t.(ThÐp Míi)

- §¸nh dÊu tªn t¸c phÈm, tê b¸o, tËp san, … mét danh hiÖu, mét côm tõ míi t¹o ®¸ng chó ý.

VÝ dô: + Hoµi Thanh ®· nhËn xÐt vÒ Xu©n DiÖu trong "Thi nh©n ViÖt Nam": ®ã lµ mét hån th¬ "tha thiÕt, r¹o rùc, b¨n kho¨n". H·y chøng tá ®iÒu ®ã qua çc bµi th¬ "Véi vµng", "§©y mïa thu tíi", "Th¬ duyªn" cña «ng.

(DÉn theo 125 bµi v¨n) + NÕu trong "Trµng Giang", nçi buån thÊm qua tõng con ch÷, ®Çy

nh dßng s«ng Hång ®ang cuén ch¶y th× trong "§©y mïa thu tíi" nçi buån l¹i to¶ ra tõ niÒm c« ®¬n, qu¹nh v¾ng, cßn trong "§©y th«n VÜ D¹", nçi buån l¹i nhÌ nhÑ cÊt lªn tõ ý thøc bÞ l·ng quªn cña nhµ th¬.

(DÉn theo 125 bµi v¨n)


1. Gi¶i thÝch c«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau ®©y:

a. NguyÔn Tr·i ®· g¾n "nh©n nghÜa" víi "d©n" khi «ng viÕt "ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©n" trong "B×nh ng« ®¹i ço". ¤ng l¹i g¾n "nh©n nghÜa" víi "níc" khi «ng viÕt "Nh©n nghÜa duy tr× thÕ níc yªn" trong bµi th¬ "H¹ quy Lam S¬n". ThËt lµ râ rµng, víi NguyÔn Tr·i "nh©n nghÜa" g¾n liÒn víi chñ nghÜa yªu níc, víi tÊm lßng u ¸i th¬ng d©n.

(Vâ Nguyªn Gi¸p) b. Ngµy 15/8, cuéc ®Êu gi¸ s«i næi diÔn ra gi÷a gÇn 20 doanh nghiÖp ®Ó

giµnh quyÒn së h÷u cuèn s¸ch "®éc nhÊt v« nhÞ" nµy.(Hµ Ch©u S¬n)

c. Trong 9 n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, B¸c Hå sèng vµ lµm viÖc t¹i chiÕn khu ViÖt B¾c "bèn ph¬ng lång léng, Thñ ®« giã ngµn". Nh÷ng n¨m m¸u löa Êy, B¸c cã viÕt mét sè bµi th¬ ch÷ H¸n vµ th¬ tiÕng ViÖt, tiªu biÓu nhÊt lµ çc bµi "C¶nh rõng ViÖt B¾c", "C¶nh khuya", "§i thuyÒn trªn s«ng §¸y"… T×nh yªu

103

níc, th¬ng d©n, t×nh yªu thiªn nhiªn, tinh thÇn l¹c quan, yªu ®êi… dµo d¹t trªn nh÷ng bµi th¬ cña B¸c.

d. ChÝnh mÑ chÞ ®· nãi: "Çc con nµy, c«ng an, bé ®éi, nhµ b¸o lµnh lÆn, s¸ng sña kh«ng lÊy, l¹i ®i lÊy mét ngêi võa mï, võa bÞ mÊt ch©n".

(Tè Quyªn) Gîi ý:

MÉu: a. DÊu ngoÆc kÐp sö dông trong ®o¹n trÝch nµy thÓ hiÖn nh÷ng c«ng dông sau:

- §¸nh dÊu tõ ng÷, c©u, ®o¹n dÉn trùc tiÕp.- §¸nh dÊu tªn t¸c phÈm.2. H·y ®Æt dÊu 2 chÊm vµ dÊu ngoÆc kÐp vµo chç thÝch hîp (cã

®iÒu chØnh ch÷ viÕt hoa trong trêng hîp cÇn thiÕt) trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau vµ gi¶i thÝch lý do.

a. Tèng biÖt hµnh lµ mét ¸ng th¬ hay, T« Hoµi ®· tõng nãi nã mang t©m sù cña ngêi cÇm bót cña thêi ®¹i, gi÷a lóc c¶ ®Êt níc vµ d©n téc chuÈn bÞ tæng khëi nghÜa tiÕn tíi çch m¹ng th¸ng T¸m 1945 vÜ ®¹i.

b. NguyÔn Tu©n viÕt nãi vÒ Th¹ch Lam ngêi ta vÉn nghÜ ®Õn truyÖn ng¾n nhiÒu h¬n lµ truyÖn dµi. §ãng gãp cña Th¹ch Lam kh«ng chØ ë nghÖ thuËt mµ nã cßn gióp ta thanh läc t©m hån.

c. B¸o TiÒn Phong ngµy 15/8/2004 ®a tin nhiÒu bµi gi¶ng vÉn chØ xµo ®i xµo l¹i nh÷ng bµi cò m«ng m¸ r©u ria, trong ®ã, nh÷ng bµi thËt cã, nh÷ng bµi gi¶ còng cã.

(B¸o ThÓ thao V¨n hãa, sè 1575) Gîi ý:MÉu: a. "Tèng biÖt hµnh" lµ mét ¸ng th¬ hay. T« Hoµi ®· tõng nãi: "Nã

mang t©m sù cña ngêi cÇm bót cña thêi ®¹i, gi÷a lóc c¶ níc vµ d©n téc chuÈn bÞ tæng khëi nghÜa tiÕn tíi çch m¹ng th¸ng T¸m 1945 vÜ ®¹i".

- Lý do sö dông dÊu 2 chÊm: B¸o tríc ®o¹n trÝch dÉn nguyªn v¨n.- Lý do sö dông dÊu ngoÆc kÐp: §¸nh dÊu sù trÝch dÉn trùc tiÕp vµ tªn t¸c

phÈm.3. §Æt 5 c©u cã sö dông dÊu ngoÆc kÐp, biÓu thÞ nh÷ng c«ng

dông kh¸c nhau.Gîi ý:ViÕt c©u ®ñ thµnh phÇn, néi dung s¸ng sña, râ rµng, sö dông çc dÊu

ngoÆc kÐp ®óng chç, ®óng c«ng dông.

104

LuyÖn nãi: thuyÕt minh vÒ mét thø ®å dïng

I. Híng dÉn chuÈn bÞ ë nhµ

1. ChuÈn bÞ dµn ý víi ®Ò bµi: ThuyÕt minh vÒ çi phÝch (b×nh thuû).2. Yªu cÇu chung: Tr×ng bµy ®îc c«ng dông, çc bé phËn cÊu t¹o, nguyªn lÝ

gi÷ nhiÖt vµ çch b¶o qu¶n cña çi phÝch.3. Çc bíc chuÈn bÞ:a) Quan s¸t vµ t×m hiÓu vÒ ®èi tîng thuyÕt minh:- C«ng dông cña phÝch níc trong cuéc sèng sinh ho¹t h»ng ngµy; PhÝch níc

gi÷ ®îc nhiÖt trong kho¶ng thêi gian bao l©u?- T×m hiÓu cÊu t¹o cña phÝch níc:+ Ruét phÝch: T¹i sao phÝch l¹i gi÷ ®îc nhiÖt? Ruét phÝch lµm b»ng g×? T¹i

sao ruét phÝch níc l¹i ®îc cÊu t¹o thµnh hai líp, gi÷a hai líp lµ kho¶ng ch©n kh«ng? Líp b¹c tr¸ng bªn trong cã t¸c dông g×? T¹i sao miÖng b×nh ph¶i lµm nhá?,…

+ Vá phÝch: Lµm b»ng chÊt liÖu g×? T¸c dông? Ngêi ta thêng trang trÝ nh thÕ nµo?

- §Ó ph¸t huy t¸c dông cña phÝch níc, t¨ng kh¶ n¨ng sö dông, ngêi ta ph¶i sö dông vµ b¶o qu¶n nh thÕ nµo? Nh÷ng ®iÒu g× cÇn tr¸nh khi sö dông phÝch níc?

4. LËp dµn ý cho bµi nãi:- Chó ý: ®©y lµ bµi v¨n nãi, çc ý ph¶i ®îc s¾p xÕp phï hîp víi çch tr×nh

bµy b»ng miÖng;- ThiÕt lËp tr×nh tù çc ý theo bè côc ba phÇn (Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi);- §èi víi tõng néi dung thuyÕt minh, ph¶i tÝnh to¸n lùa chän ph¬ng ph¸p

thÝch hîp (çc ph¬ng ph¸p thÝch hîp víi ®Ò bµi nµy: ®Þnh nghÜa, dïng sè liÖu, so s¸nh, ph©n lo¹i,…)

- ViÕt thµnh v¨n mét sè ®o¹n: c«ng dông, giíi thiÖu cÊu t¹o ruét phÝch,…

II. Thùc hiÖn trªn líp

1. Nãi tríc tæ, tríc líp; chó ý ®iÒu chØnh giäng nãi, nhÊn m¹nh nh÷ng néi dung thuyÕt minh quan träng (c«ng dông, cÊu t¹o, kh¶ n¨ng gi÷ nhiÖt,…)

2. L¾ng nghe bµi nãi cña çc b¹n, nghi chÐp nhËn xÐt cña thÇy, c« gi¸o; ®iÒu chØnh dµn ý cña m×nh.

3. Tham kh¶o nh÷ng dµn ý ®îc thÇy, c« gi¸o ®¸nh gi¸ cao.

105

ViÕt bµi tËp lµm v¨n sè 3 v¨n thuyÕt minh (lµm t¹i líp)

1. Tham kh¶o çc ®Ò bµi:§Ò 1: ThuyÕt minh vÒ kÝnh ®eo m¾t.§Ò 2: ThuyÕt minh vÒ c©y bót m¸y hoÆc bót bi.§Ò 3: Giíi thiÖu ®«i dÐp lèp trong kh¸ng chiÕn.§Ò 4: Giíi thiÖu vÒ chiÕc ¸o dµi ViÖt Nam.2. Híng dÉn chuÈn bÞ:- Quan s¸t, t×m hiÓu tríc çc ®èi tîng thuyÕt minh;- T×m ®äc tµi liÖu, thu thËp kiÕn thøc vÒ çc ®èi tîng sÏ thuyÕt minh;- LËp dµn ý theo bè côc ba phÇn;- Lùa chän ph¬ng ph¸p thuyÕt minh phï hîp víi tõng néi dung.

bµI 15vµo nhµ ngôc qu¶ng ®«ng c¶m t¸c

(Phan Béi Ch©u)

I. kiÕn thøc c¬ b¶n1. VÒ t¸c gi¶:Phan Béi Ch©u tªn thuë nhá lµ Phan V¨n San, tªn hiÖu chÝnh lµ Sµo Nam,

ngêi lµng §an NhiÖm (cã tµi liÖu ghi lµ §an NhiÔm), nay lµ x· Nam Hoµ, huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An. ¤ng lµ mét nhµ yªu níc, mét nhµ çch m¹ng lín nhÊt cña d©n téc ta trong vßng hai m¬i l¨m n¨m ®Çu thÕ kØ hai m¬i. ¤ng cßn lµ mét nhµ v¨n, nhµ th¬ lín, víi nh÷ng t¸c phÈm thÓ hiÖn lßng yªu níc th¬ng d©n tha thiÕt, kh¸t väng ®éc lËp tù do vµ ý chÝ chiÕn ®Êu bÒn bØ, kiªn cêng: H¶i ngo¹i huyÕt th (th¬ ch÷ H¸n), Sµo Nam thi tËp (th¬ ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m), Trïng Quang t©m sö (tiÓu thuyÕt ch÷ H¸n), V¨n tÕ Phan Ch©u Trinh (ch÷ N«m), Phan Béi Ch©u niªn biÓu (håi kÝ ch÷ H¸n)...

2. VÒ t¸c phÈm:a) Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c khi t¸c gi¶ ®ang bÞ b¾t giam ë Qu¶ng §«ng (Trung

Quèc). B»ng giäng ®ïa vui hãm hØnh xen lÉn ng¹o nghÔ, t¸c gi¶ ®· cho thÊy mét

b¶n lÜnh v÷ng vµng, ý chÝ kiªn cêng cña ngêi chiÕn sÜ céng s¶n trong c¶nh tï ®µy.

106

Bµi th¬ ®îc viÕt theo thÓ thÊt ng«n b¸t có §êng luËt. Cã thÓ h×nh dung vÒ cÊu tróc nh sau:

+ Hai c©u ®Çu diÔn t¶ hoµn c¶nh (Ch¹y mái ch©n th× h·y ë tï)+ Bèn c©u gi÷a chia thµnh hai cÆp ®èi nhau c¶ ý vµ tõ diÔn t¶ t©m tr¹ng,

thÓ hiÖn b¶n lÜnh, khÝ ph¸ch...+ Hai c©u cuèi khÐp l¹i vÊn ®Ò, kh¼ng ®Þnh t tëng, c¶m xóc chñ ®¹o...

cña c¶ bµi th¬.b) §©y lµ bµi th¬ thÊt ng«n b¸t có §êng luËt. Hai c©u vµo bµi thÓ hiÖn

ngay khÈu khÝ cña bËc anh hïng:VÉn lµ hµo kiÖt, vÉn phong luCh¹y mái ch©n th× h·y ë tï.

Nh©n vËt tr÷ t×nh hiÖn ra víi mét phong th¸i ®êng hoµng, tù tin ®Õn ngang tµng, ng¹o m¹n. Giäng ®ïa vui, tù trµo lµm tan biÕn ®i c¶m gi¸c cña mét ngêi tï, chØ thÊy mét t thÕ cao ng¹o, xem thêng hiÓm nguy. Hai tõ vÉn trong c©u th¬ ®Çu mang ®Ëm tÝnh khÈu ng÷. Mét sù viÖc nghiªm träng (tï) ®îc nãi ®Õn b»ng mét th¸i ®é cêi cît, xem thêng. BÞ giam h·m trong tï ngôc mµ khÈu khÝ cø nh cña kh¸ch tµi tö t¹m dõng ch©n trªn chÆng ®êng thiªn lÝ. Hoµn c¶nh dï cã ®æi thay, nguy biÕn cã thÓ Ëp ®Õn bÊt cø lóc nµo nhng chÝ khÝ th× ch¼ng khi nµo lay chuyÓn.

Hai c©u tiÕp, t¸c gi¶ tù ngÉm vÒ th©n thÕ cña m×nh. Mét cuéc ®êi b«n ba ®Çy sãng giã. Phan Béi Ch©u tõng phiªu b¹t kh¾p n¬i. Trªn hµnh tr×nh Êy, «ng ®· ph¶i tr¶i qua biÕt bao cay ®¾ng, cùc khæ.

ChØ v× hÕt lßng muèn t×m ®êng cøu níc, chØ v× yªu ®Êt níc, d©n téc m×nh mµ ngêi chÝ sÜ bÞ xem nh mét téi nh©n, bÞ truy n· kh¾p n¬i. Phiªu b¹t, lªnh ®ªnh, ch¼ng ®îc yªn æn bao giê, con ngêi Êy cÊt tiÕng than cho m×nh còng lµ ®au cho nçi ®au chung cña mét ®Êt níc ®ang mÊt chñ quyÒn. TiÕng thë dµi Êy lµ cña bËc anh hïng. Çi buån Êy lµ çi buån cña mét ngêi tï yªu níc, cña mét nh©n çch phi thêng. Mét phót ngÉm ngîi vÒ m×nh ®Ó råi l¹i sang s¶ng ca lªn ©m giai l·ng m¹n:

Bña tay «m chÆt bå kinh tÕMë miÖng cêi tan cuéc o¸n thï.

Hai cÆp c©u 3 - 4 vµ 5 - 6 cña bµi th¬ Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c ®· tu©n thñ khu«n mÉu cña mét bµi th¬ thÊt ng«n b¸t có §êng luËt trong ®èi ý, ®èi lêi. Sù ®¨ng ®èi, hµi hoµ vÒ ý, vÒ tõ ng÷ ë nh÷ng c©u th¬ nµy (bèn biÓn - n¨m ch©u, bña tay - më miÖng, bå kinh tÕ - cuéc o¸n thï ) gãp phÇn kh¾c ho¹ tÝnh chÊt phi thêng trong ch©n dung, khÝ ph¸ch cña ngêi chÝ sÜ çch m¹ng, t¹o nªn ©m hëng chñ ®¹o cña bµi th¬.

B¶n lÜnh vµ t thÕ kh¸c ngêi cña ngêi anh hïng yªu níc ®îc kh¼ng ®Þnh døt kho¸t trong hai c©u th¬ kÕt bµi:

Th©n Êy vÉn cßn, cßn sù nghiÖp,

107

Bao nhiªu nguy hiÓm sî g× ®©u.Con ngêi Êy cßn sèng lµ cßn tranh ®Êu ®Õn cïng cho lÝ tëng chÝnh nghÜa

cña m×nh. Hai ch÷ cßn ng¾t ra, ®iÖp l¹i cµng t¨ng thªm s¾c th¸i m¹nh mÏ, døt kho¸t cho c©u th¬. ý chÝ thÐp sÏ chiÕn th¾ng hiÓm nguy.

c) Bµi th¬ to¸t lªn mét tinh thÇn bÊt khuÊt, mét t thÕ v÷ng vµng cña bËc tr-îng phu trong c¬n sãng giã. TruyÒn thèng yªu níc, chÝ khÝ anh dòng cña d©n téc ®ang tiÕp tôc m¹ch ch¶y bÊt tËn trong t©m huyÕt chÝ sÜ Phan Béi Ch©u. H×nh ¶nh ngêi anh hïng ®· t¹c vµo lÞch sö nh mét minh chøng cho tinh thÇn yªu níc, x¶ th©n v× lÝ tëng chÝnh nghÜa.

II. rÌn luyÖn kü n¨ng§äc bµi th¬ b»ng giäng t©m t×nh, thÓ hiÖn phong th¸i ung dung, niÒm l¹c

quan çch m¹ng cña t¸c gi¶. Hai c©u ®Çu cã giäng hµi híc, vui ®ïa, çc c©u sau ®äc chËm h¬n, chó ý çc tõ ng÷ c©u th¬ võa cã tÝnh chÊt ®èi võa thÓ hiÖn ®îc b¶n lÜnh, khÝ ph¸ch cña ngêi tï: §· kh¸ch l¹i ngêi; bèn biÓn n¨m ch©u; cßn sù nghiÖp sî g× ®©u.

®Ëp ®¸ ë c«n l«n(Phan Ch©u Trinh)


1. VÒ t¸c gi¶:Phan Ch©u Trinh (1872 - 1926) hiÖu lµ T©y Hå, biÖt hiÖu Hi M·, quª ë lµng

T©y Léc, huyÖn Hµ §«ng (nay lµ th«n T©y Hå, x· Tam Phíc, huyÖn Tam K×), tØnh Qu¶ng Nam. ¤ng ®ç Phã b¶ng, tõng ®îc bæ dông mét chøc quan nhng råi bá quan ®Ó chuyªn t©m vµo sù nghiÖp cøu níc mét sù nghiÖp t©m huyÕt, s«i næi vµ ®a d¹ng cña «ng trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kØ XX. ¤ng næi tiÕng lµ ngêi giái biÖn luËn vµ cã tµi v¨n ch¬ng. Th¬ v¨n cña «ng thÊm ®Ém lßng yªu níc vµ tinh thÇn d©n chñ. T¸c phÈm chÝnh: T©y Hå thi tËp, TØnh quèc hån ca, X¨ng-tª thi tËp (çc tËp th¬), Giai nh©n k× ngé (truyÖn th¬ dÞch).

2. VÒ t¸c phÈm:a) Bµi th¬ nµy ®îc viÕt trong cïng c¶nh ngé víi bµi Vµo nhµ ngôc Qu¶ng

§«ng c¶m t¸c cña Phan Béi Ch©u. Còng lµ t¸c phÈm cña nh÷ng nhµ yªu níc tiÕn bé, l¹i còng ®ang trong c¶nh bÞ tï ®µy, hai bµi th¬ cã nh÷ng ®iÓm kh¸ t-¬ng ®ång. §ã lµ biÓu hiÖn cña hai t©m hån, khÝ ph¸ch m¹nh mÏ, vît lªn trªn hoµn c¶nh hiÓm nguy. Sù kh¸c nhau gi÷a hai t¸c phÈm thÓ hiÖn ë giäng ®iÖu, phong çch cña mçi t¸c gi¶. NÕu nh bµi Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c cã nhiÒu nÐt hãm hØnh, ®ïa vui nhÑ nhµng th× bµi §Ëp ®¸ ë C«n L«n l¹i thÓ hiÖn giäng ®iÖu m¹nh mÏ, hµo hïng, cã nhiÒu s¾c th¸i kh¼ng ®Þnh h¬n.

108

b) C©u më ®Çu, t¸c gi¶ ph¸c ho¹ bèi c¶nh kh«ng gian, gîi më ©m hëng hïng tr¸ng b»ng t thÕ hiªn ngang, sõng s÷ng cña phËn "lµm trai" ®Çu ®éi trêi, ch©n ®¹p ®Êt kiªu hïng. D©n gian tõng cã c©u: "Lµm trai cho ®¸ng nªn trai". Phan Béi Ch©u còng ®Ò cao chÝ híng lµm trai: "§· sinh lµm trai th× còng ph¶i kh¸c ®êi"... Cho thÊy quan niÖm vÒ chÝ trai, lµm trai cã m¹ch nguån trong quan niÖm nh©n sinh truyÒn thèng. Trong c©u th¬ cña Phan Ch©u Trinh quan niÖm Êy ®îc kh¼ng ®Þnh trong mét bèi c¶nh cô thÓ: "... ®øng gi÷a ®Êt C«n L«n" lµ "®øng gi÷a" biÓn - trêi - ®Êt, thËt kiªu h·nh, ®êng hoµng, ®óng lµ t thÕ cña ngêi lµm chñ giang s¬n. Ba c©u th¬ tiÕp theo, qua nh÷ng h×nh ¶nh ch©n thùc diÔn t¶ c«ng viÖc nÆng nhäc (khai th¸c ®¸) t¸c gi¶ ®· kh¾c ho¹ thµnh nh÷ng h×nh ¶nh biÓu trng cho tÇm vãc søc m¹nh dêi non lÊp bÓ, kinh thiªn ®éng ®Þa cña nh©n vËt tr÷ t×nh. Nh÷ng hµnh ®éng m¹nh mÏ cho phÐp ta h×nh dung ra h×nh ¶nh ngêi dòng sÜ víi søc vãc thÇn k× ®ang xung trËn: "x¸ch bóa", "ra tay"; vµ "lõng lÉy" nh÷ng chiÕn c«ng "lë nói non", "®¸nh tan n¨m b¶y ®èng", "®Ëp bÓ mÊy tr¨m hßn". Nh÷ng tõ ng÷ cùc t¶ søc m¹nh dòng m·nh ®· lµm næi bËt h×nh tîng con ngêi trong t thÕ ng¹o nghÔ, lín ngang tÇm vò trô. Gi÷a kh«ng gian biÓn trêi bao la, sõng s÷ng mét tîng ®µi kÕt b»ng nh÷ng h×nh khèi phi thêng.

Bèn c©u cuèi béc lé trùc tiÕp c¶m xóc vµ suy nghÜ cña ngêi anh hïng. "Th©n sµnh sái", "d¹ s¾t son" sÏ bÒn bØ trô l¹i ®îc cïng "th¸ng ngµy", "ma n¾ng". ThÕ ®èi lËp ë c©u 5 - 6 thÓ hiÖn sù kiªn t©m, v÷ng trÝ cña nhµ çch m¹ng dï trong bÊt k× hoµn c¶nh kh¾c nghiÖt nµo. TÊm lßng thuû chung, son s¾t "mµi ch¨ng khuyÕt, nhuém ch¨ng ®en" (NguyÔn Tr·i) kia còng lµ sù kÕ thõa truyÒn thèng anh hïng bÊt khuÊt ®· ®îc kh¼ng ®Þnh trong lÞch sö dùng níc vµ gi÷ níc cña d©n téc ViÖt Nam. V÷ng vµng ®Õn "tr¬ gan cïng tuÕ nguyÖt", ®Õn ng¹o nghÔ ®· lµ ®¹o sèng, phÈm çch cña ngêi chiÕn sÜ ch¼ng tiÕc th©n m×nh cho sù nghiÖp chung. Phan Ch©u Trinh xuÊt th©n nho häc, ë nh÷ng vÇn th¬ nµy ta thÊy b¶n lÜnh cña nhµ nho ®· hoµ thÊm thuÇn thôc víi tinh thÇn yªu n-íc, ý chÝ çch m¹ng. Trong bèi c¶nh ®Çy nh÷ng gian nan, thö th¸ch håi ®Çu thÕ kØ XX ngêi chiÕn sÜ d¸m dÊn th©n v× giang s¬n x· t¾c còng ph¶i lµ nh÷ng con ngêi bÊt chÊp hi sinh, nguy khã, biÕt quªn th©n m×nh. Cã khi cßn ph¶i biÕt gång m×nh lªn, chiÕn th¾ng hoµn c¶nh b»ng ý chÝ. C¶m høng l·ng m¹n hµo hïng tiÕp tôc ®îc ®Èy lªn ®Ønh ®iÓm ë hai c©u th¬ kÕt víi h×nh ¶nh th¬ mang ®Ëm chÊt sö thi. Hai ch÷ "v¸ trêi" lÊy tõ tÝch N÷ Oa v¸ trêi. TÇm vãc, søc m¹nh ë ®©y ®· ®îc thi vÞ ho¸ ®Õn møc thÇn k×, gièng nh bµ N÷ Oa trong truyÒn thuyÕt ®éi ®¸ v¸ trêi. H×nh ¶nh "Nh÷ng kÎ v¸ trêi" võa thùc võa bay bæng, khoa tr¬ng. Thùc ë møc liªn hÖ víi h×nh ¶nh nh÷ng ngêi tï lao ®éng khæ sai ®Ëp ®¸, lµm lë nói non ®· ®îc miªu t¶ ë 4 c©u th¬ ®Çu. Bay bæng, khoa tr¬ng ë lèi vÝ víi nh©n vËt trong thÇn tÝch. Hai c©u th¬ cuèi nµy gîi t¶ sù ®èi lËp gi÷a çi lín lao, k× vÜ (v¸ trêi) víi thùc tÕ gian nan chØ lµ "viÖc con con". Sù ®èi lËp Êy lµ kÕt qu¶ cña mét ý chÝ s¾t ®¸, niÒm tin lín vµo sù nghiÖp chÝnh nghÜa, kÎ v¸ trêi b»ng søc m¹nh ®éi ®¸ v¸ trêi cã thÓ ®Ì bÑp mäi trë ng¹i gian nan. Thùc tÕ th× nh÷ng khã kh¨n t¸c gi¶ ®ang ph¶i ®-¬ng ®Çu kh«ng "con con" chót nµo nhng chØ cã b»ng çch Êy, b»ng ý chÝ quËt cêng tÝch tô tõ nguån m¹ch d©n téc ngêi chiÕn sÜ míi cã thÓ tiÕp tôc ®îc

109

con ®êng d»ng dÆc ch«ng gai tríc m¾t. §ã còng lµ mét cuéc chiÕn th¾ng chÝnh m×nh.

c) §Ëp ®¸ ë C«n L«n vµ Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c lµ hai bµi th¬ cña hai nhµ nho yªu níc tiªu biÓu trong phong trµo çch m¹ng nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kØ XX. Qua ®ã chóng ta nhËn ra çi m¹ch ch¶y dµo d¹t cña chñ nghÜa yªu níc, chñ nghÜa anh hïng trong truyÒn thèng d©n téc ViÖt Nam. Råi ®©y çi m¹ch nguån Êy l¹i bõng lªn thµnh nh÷ng ®ît sãng m·nh liÖt vµ thÓ hiÖn trong v¨n häc kh¸ng chiÕn chèng MÜ, chèng Ph¸p.II. rÌn luyÖn kü n¨ng

§äc bµi th¬ nµy, kh¸c víi bµi Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c . Tõng ý tõng c©u ph¶i ®äc râ rµng, rµnh m¹ch, chó ý çc tõ l¸y (lõng lÉy, sµnh sái, con con...) çc cÆp ®èi (3 - 4; 5 - 6). C©u cuèi ®äc bu«ng nhÑ nhµng, chó ý s¾c th¸i lµm chñ hoµn c¶nh, t×nh huèng (chi kÓ, viÖc con con).

¤n luyÖn vÒ dÊu c©u


1. Tæng kÕt dÊu c©uTõ líp 6 ®Õn líp 8, çc em ®îc häc 10 lo¹i dÊu c©u. Mçi lo¹i dÊu c©u cã mét

c«ng dông riªng, cô thÓ nh sau:a. DÊu chÊm dïng ®Ó kÕt thóc c©u trÇn thuËt VÝ dô: ¸nh tr¨ng trong ch¶y kh¾p nhµnh c©y kÏ l¸, trµn ngËp con ®êng

tr¾ng xo¸.b. DÊu chÊm hái ®Æt ë cuèi c©u nghi vÊn vµ thêng biÓu thÞ ý

nghÜa nghi vÊn VÝ dô: - Cã ®ång nµo, cô nhÆt nhanh ®a cho t«i c¶ th× cô lÊy g× mµ ¨n?

(Nam Cao) c. DÊu chÊm than ®Æt ë cuèi c©u cÇu khiÕn hoÆc ë cuèi c©u nh»m

biÓu thÞ c¶m xóc. Khi ®äc ph¶i ngõng ng¾t vµ cã thÓ lªn giäng, xuèng giäng tuú theo tõng hoµn c¶nh.

VÝ dô: L·o H¹c ¬i! L·o h·y yªn lßng mµ nh¾m m¾t.(Nam Cao)

d. DÊu phÈy ®îc dïng trong c©u nh»m ®¸nh dÊu ranh giíi mét sè bé phËn c©u ®Ó diÔn ®¹t ®óng néi dung, môc ®Ých cña ngêi nãi. VÝ dô:

L·o H¹c ®ang vËt v· trªn giêng, ®Çu tãc rò rîi, quÇn ¸o xéc xÖch, hai con m¾t long sßng säc.

(Nam Cao) e. DÊu chÊm phÈu dïng ®Ó ®¸nh dÊu çc bé phËn kh¸c nhau trong mét

110

phÐp liÖt kª phøc t¹p, ®¸nh dÊu ranh giíi gi÷a çc vÕ cña mét c©u ghÐp cã cÊu t¹o phøc t¹p.

VÝ dô: V¨n häc d©n gian thÓ hiÖn t©m lý g¾n bã s©u nÆng víi n¬i ch«n rau c¾t rèn; t©m lý híng vÒ céi nguån d©n téc; ®Ò cao lèi sèng tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång; ®Ò cao lèi sèng träng nghÜa, quý tµi; tù hµo vÒ quª h¬ng b¶n qu¸n.

g. DÊu chÊm löng ®îc dïng ë gi÷a c©u, cuèi c©u hay ®Çu c©u ®Ó biÓu thÞ môc ®Ých cña ngêi viÕt nh: tá ý cha liÖt kª hÕt, thÓ hiÖn lêi nãi ngËp ngõng hay ng¾t qu·ng, biÓu thÞ chç ng¾t dµi giäng, ghi l¹i chç kÐo dµi cña ©m thanh hay sù chê ®îi, chØ ý lîc bít…

VÝ dô: Tre xanh, Xanh tù bao giê?ChuyÖn ngµy xa… ®· cã bê tre xanh

(NguyÔn Duy) h. DÊu g¹ch ngang dïng ®Ó ®¸nh dÊu bé phËn chó thÝch hay gi¶i

thÝch trong c©u, ®Æt tríc nh÷ng lêi ®èi tho¹i, ®Æt tríc bé phËn liÖt kª, ®Æt gi÷a çc liªn sè…

VÝ dô: Mét h«m, c« t«i gäi t«i ®Õn bªn vµ cêi hái:- Hång! Mµy cã muèn vµo Thanh Ho¸ ch¬i víi mÑ mµy kh«ng?i. DÊu ngoÆc ®¬n dïng ®Ó ®¸nh dÊu phÇn cã chøc n¨ng gi¶i thÝch, bæ

sung, thuyÕt minh thªm VÝ dô: §ïng mét çi, hä (nh÷ng ngêi b¶n xø) ®îc phong cho çi danh hiÖu

tèi cao lµ "chiÕn sÜ b¶o vÖ c«ng lý vµ tù do".(NguyÔn ¸i Quèc)

k. DÊu hai chÊm dïng ®Ó ®¸nh dÊu phÇn gi¶i thÝch, thuyÕt minh cho phÇn tríc ®ã, b¸o tríc lêi dÉn trùc tiÕp (dïng víi dÊu ngoÆc kÐp) hay lêi ®èi tho¹i (dïng víi dÊu g¹ch ngang).

VÝ dô: + Bµ l·o l¸ng giÕng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang!- B¸c trai kh¸ råi chø?

(Ng« TÊt Tè) + T«i l¹i im lÆng cói ®Çu xuèng ®Êt: lßng t«i cµng th¾ng l¹i, khãc m¾t t«i

®· cay cay.(Nguyªn Hång)

e. DÊu ngoÆc kÐp dïng ®Ó ®¸nh dÊu tõ, ng÷, c©u, ®o¹n dÉn trùc tiÕp; ®¸nh dÊu tõ ng÷ ®îc hiÓu theo nghÜa ®Æc biÖt hay cã hµm ý mØa mai; ®¸nh dÊu tªn t¸c phÈm, tê b¸o, tËp san… ®îc dÉn.

111

VÝ dô: Hai tiÕng "em bÐ" mµ c« t«i ng©m dµi ra thËt ngät, thËt râ qu¶ nhiªn ®·

xo¾n chÆt lÊy t©m can t«i nh ý c« t«i muèn.(Nguyªn Hång)

2. Çc lçi thêng gÆp vÒ dÊu c©u Trong khi viÕt, ta thêng m¾c mét sè lçi vÒ dÊu cau nh sau:- Kh«ng cã dÊu ng¾t c©u khi c©u ®· kÕt thóc.VÝ dô: T¸c phÈm "T¾t ®Ìn" lµm chóng ta v« cïng xóc ®éng trong x· héi cò,

biÕt bao gia ®×nh n«ng d©n ph¶i sèng nh÷ng ngµy khèn cïng trong mïa su thuÕ.

- Dïng dÊu ng¾t khi c©u khi c©u cha kÕt thóc.VÝ dô: Qua t¸c phÈm nµy. T¸c gi¶ cho ngêi ®äc c¶m nhËn vÒ mét thµnh

phè HuÕ ®Ñp, th¬ méng nhng rÊt anh hïng.- ThiÕu dÊu thÝch hîp ®Ó t¸ch çc bé phËn cña c©u khi cÇn thiÕt.VÝ dô: Giäng nãi cña bµ t«i kh¾c s©u vµo trÝ nhí mäi ngêi dÔ dµng nh

nh÷ng ®o¸ hoa vµ còng dÞu dµng, rùc rì ®Çy nhùa sèng.- LÉn lén cung dông cña çc dÊu c©u:VÝ dô: Qu¶ thËt, t«i kh«ng biÕt nªn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy b¾t ®©u? Anh

h·y cã thÓ cho t«i mét lêi khuyªn ®îc kh«ng! §õng bá mÆc t«i lóc nµy.


1. H·y chÐp ®o¹n v¨n díi ®©y vµ ®iÒu dÊu c©u thÝch hîp vµo chç cã dÊu ngoÆc ®¬n:

Cai lÖ kh«ng ®Ó cho chÞ nãi hÕt c©u ( ) trîn ngîc hai m¾t ( ) h¾n qu¸t ().( ) Mµy ®Þnh nãi cho cha mµy nghe ®Êy µ ( ) su cña nhµ níc mµ d¸m më

mån xin khuÊt ( ).ChÞ DËu vÉn thiÕt tha ( )( ) Khèn n¹n ( ) nhµ ch¸u ®· kh«ng cã ( ) dÉu «ng cã chöa m¾ng còng ®Õn

thÕ th«i ( ) Xin «ng tr«ng l¹i ( )Cai lÖ vÉn giäng hÇm hÌ ( ) ( ) NÕu kh«ng cã tiÒn nép su cho «ng b©y giê ( ) th× «ng sÏ dì c¶ nhµ mµy

®i ( ) chöi m¾ng th«i µ ( ) Råi h¾n quay sang b¶o anh ngêi nhµ lý trëng ( ) ( ) Kh«ng h¬i ®©u mµ nãi víi nã ( ) trãi cæ th»ng chång nã l¹i ( ) ®iÖu ra

®×nh kia ( ) (Ng« TÊt Tè)

Gîi ý:

112

MÉu: Cai lÖ kh«ng ®Ó cho chÞ ®îc nãi hÕt c©u, trîn ngîc hai m¾t, h¾n qu¸t:

- Mµy ®Þnh nãi cho cha mµy nghe ®Êy µ? Su cho nhµ níc mµ d¸m më mån xin khÊt!…

2. ViÕt mét ®o¹n v¨n héi tho¹i ghi l¹i cuéc trß chuyÖn gi÷a cha mÑ vµ con, trong ®ã cã sö dông çc dÊu c©u ®· häc.

Gîi ý:Yªu cÇu: §óng chñ ®Ò, sö dông thÝch hîp çc lo¹i dÊu c©u.

ThuyÕt minh vÒ mét thÓ lo¹i v¨n häc


1. Tõ quan s¸t, nghe - ®äc ®Õn m« t¶, thuyÕt minh vÒ mét thÓ lo¹i v¨n häc

Cho ®Ò bµi: ThuyÕt minh ®Æc ®iÓm cña thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có.a) Quan s¸t, nghe - ®äc- Em ®· ®îc ®äc nh÷ng bµi th¬ nµo thuéc lo¹i thÊt ng«n b¸t có?§äc kÜ hai bµi th¬ Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c vµ §Ëp ®¸ ë C«n L«n

theo ®Þnh híng sau:- Mçi bµi th¬ cã mÊy dßng? Mçi dßng th¬ cã mÊy ch÷ (tiÕng)? Sè dßng, sè

ch÷ Êy cã thÓ thay ®æi ®îc kh«ng?- Nh÷ng tiÕng nµo ®îc gäi lµ b»ng (kÝ hiÖu lµ B), tiÕng nµo ®îc gäi lµ tr¾c

(kÝ hiÖu lµ T)? H·y ghi kÝ hiÖu B hoÆc T cho tõng tiÕng trong bµi th¬ ®ã, vÝ dô:

Bµi §Ëp ®¸ ë C«n L«n:Lµm trai ®øng gi÷a ®Êt C«n L«n(B - B - T - T - T - B - B)Lõng lÉy lµm cho lë nói non.(B - T - B - B - T - T - B)X¸ch bóa ®¸nh tan n¨m b¶y ®èng,(T - T - T - B - B - T - T)Ra tay ®Ëp bÓ mÊy tr¨m hßn.(B - B - T - T - T - B - B)Th¸ng ngµy bao qu¶n th©n sµnh sái,(T - B - B - T - B - B - T)Ma n¾ng cµng bÒn d¹ s¾t son.

113

(B - T - B - B - T - T - B)Nh÷ng kÎ v¸ trêi khi lì bíc,(T - T - T - B - B - T - T)Gian nan chi kÓ viÖc con con!(B - B - B - T - T - B - B)

- Th¬ ngò ng«n b¸t có cã luËt ®èi vµ niªm nh sau:+ NÕu tiÕng b»ng (hoÆc tr¾c) ë dßng trªn øng víi tiÕng tr¾c (hoÆc b»ng)

ë dßng díi th× gäi lµ ®èi nhau (vÝ dô: trai ®èi víi lÉy);+ NÕu tiÕng b»ng (hoÆc tr¾c) ë dßng trªn øng víi tiÕng b»ng (hoÆc tr¾c)

ë dßng díi th× gäi lµ niªm nhau (vÝ dô: lÉy niªm víi bóa);Dùa vµo kh¸i niÖm ®èi vµ niªm trªn, h·y rót ra nhËn xÐt vÒ quan hÖ b»ng -

tr¾c gi÷a çc dßng th¬.- Th¬ ngò ng«n b¸t có ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c vÒ vÇn:+ VÇn lµ bé phËn cña tiÕng, kh«ng kÓ thanh ®iÖu vµ phô ©m ®Çu (nÕu

cã), hiÖp vÇn lµ sù gièng nhau vÒ vÇn gi÷a çc tiÕng (vÝ dô: vÇn on trong bµi th¬ trªn);

+ VÇn b»ng lµ vÇn cã thanh huyÒn vµ thanh ngang, cã thanh hái, ng·, s¾c, nÆng lµ vÇn tr¾c.

H·y cho biÕt hai bµi th¬ trªn cã tiÕng nµo hiÖp vÇn víi nhau, tiÕng hiÖp vÇn Êy lµ vÇn b»ng hay vÇn tr¾c?

- NhËn xÐt çch ng¾t nhÞp cña çc c©u th¬ trong hai bµi th¬. VÝ dô:Nh÷ng kÎ v¸ trêi / khi lì bíc (nhÞp 4/3)

Lu ý nh÷ng trêng hîp ng¾t nhÞp bÊt thêng.b) Mçi mét thÓ lo¹i v¨n häc cã nh÷ng ®Æc thï riªng, thuyÕt minh

vÒ mét thÓ lo¹i v¨n häc lµ gi¶i tr×nh vÒ nh÷ng ®iÓm riªng Êy. Nªn g¾n viÖc thuyÕt minh vÒ thÓ lo¹i v¨n häc víi ph¬ng ph¸p nªu vÝ dô ®Ó cô thÓ ho¸ vÊn ®Ò.

c. LËp dµn ýa) Më bµi:Tr¶ lêi c©u hái Th¬ thÊt ng«n b¸t có lµ g×?b) Th©n bµi: Tr¶ lêi c©u hái Th¬ thÊt ng«n b¸t có lµ thÓ th¬ nh thÕ nµo- §Æc ®iÓm vÒ sè c©u, sè ch÷;- Çc ®Æc ®iÓm cña thÓ th¬: §èi, Niªm, VÇn, NhÞp;c) KÕt bµi:Nªu c¶m nghÜ cña em vÒ ®Æc ®iÓm cña thÓ th¬ (nªn dùa vµo nh÷ng bµi

th¬ cô thÓ).


114

1. Qua çc truyÖn ng¾n ®· ®äc (T«i ®i häc, L·o H¹c, ChiÕc l¸ cuèi cïng,…), h·y thuyÕt minh vÒ ®Æc ®iÓm cña thÓ lo¹i truyÖn ng¾n.

Gîi ý: - VÒ sè ®é dµi - ng¾n;- VÒ sè lîng nh©n vËt;- VÒ c©u chuyÖn ®îc kÓ;- VÒ ý nghÜa cña çc truyÖn ng¾n.2. §äc v¨n b¶n thuyÕt minh sau vµ tãm t¾t l¹i nh÷ng ý chÝnh:

TruyÖn ng¾nTruyÖn ng¾n lµ h×nh thøc tù sù lo¹i nhá. TruyÖn ng¾n kh¸c víi truyÖn võa

ë dung lîng nhá, tËp trung m« t¶ mét m¶nh cuéc sèng: mét biÕn cè, mét hµnh ®éng, mét tr¹ng th¸i nµo ®ã trong cuéc ®êi nh©n vËt, thÓ hiÖn mét khÝa c¹nh cña tÝnh çch hay mét mÆt nµo ®ã cña ®êi sèng x· héi. Do ®ã truyÖn ng¾n thêng Ýt nh©n vËt vµ sù kiÖn.

Cèt truyÖn cña truyÖn ng¾n thêng diÔn ra trong mét kh«ng gian, thêi gian h¹n chÕ. Nã kh«ng kÓ trän vÑn mét qu¸ tr×nh diÔn biÕn mét ®êi ngêi mµ chän lÊy nh÷ng kho¶nh kh¾c, nh÷ng “l¸t c¾t” cña cuéc sèng ®Ó thÓ hiÖn. KÕt cÊu cña truyÖn ng¾n thêng lµ sù s¾p ®Æt nh÷ng ®èi chiÕu, t¬ng ph¶n ®Ó lµm næi bËt ra chñ ®Ò. Do ®ã mµ truyÖn ng¾n thêng lµ ng¾n.

TruyÖn ng¾n tuy ng¾n nhng cã thÓ ®Ò cËp tíi nhiÒu vÊn ®Ò lín cña cuéc ®êi. T¸c phÈm cña nhiÒu bËc thÇy trong thÓ lo¹i nµy ®· cho ta biÕt ®iÒu ®ã.

(Theo Tõ ®iÓn v¨n häc)

3. §èi chiÕu nh÷ng ý chÝnh võa tãm t¾t ®îc trong v¨n b¶n trªn víi dµn ý ®· chuÈn bÞ ë c©u trªn ®Ó tù rót ra nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®Æc ®iÓm chÝnh cña thÓ lo¹i truyÖn ng¾n.

BµI 16muèn lµm th»ng cuéi

(T¶n §µ)


1. VÒ t¸c gi¶:T¶n §µ (1889-1939) tªn khai sinh lµ NguyÔn Kh¾c HiÕu, quª ë lµng Khª Th-

îng, huyÖn BÊt B¹t, tØnh S¬n T©y (nay lµ huyÖn Ba V×, tØnh Hµ T©y). T¶n §µ xuÊt th©n lµ nhµ nho, tõng hai phen lÒu châng ®i thi nhng kh«ng

115

®ç. Sau ®ã «ng chuyÓn sang s¸ng t¸c v¨n ch¬ng vµ sím næi tiÕng, nhÊt lµ nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kØ XX.

T¸c phÈm chÝnh cña T¶n §µ: Khèi t×nh con I, II (th¬), GiÊc méng con I (tiÓu thuyÕt), ThÒ non níc (tiÓu thuyÕt), GiÊc méng con II (du kÝ), GiÊc méng lín (tù truyÖn),...

2. VÒ t¸c phÈm:a) Bµi th¬ Muèn lµm th»ng Cuéi ®îc viÕt theo thÓ thÊt ng«n b¸t có - mét

thÓ th¬ thêng ®îc sö dông ®Ó thÓ hiÖn nh÷ng néi dung trang träng. Tuy nhiªn, giäng ®iÖu ng«ng nghªnh vµ t tëng bÊt ®¾c dÜ cña t¸c gi¶ l¹i tr¸i ngîc víi tÝnh chÊt cña thÓ th¬ nµy.

b) Nhan ®Ò cña bµi th¬ ®· cho thÊy giäng ®iÖu ng«ng nghªnh, bÊt ®¾c chÝ cña nhµ th¬: muèn ë ®©y nh mét nhu cÇu bøc xóc, ch¼ng cÇn giÊu giÕm, vßng vo. Nhng muèn çi g×? Muèn lµm cuéi th× ®Ých thùc lµ muèn tho¸t lªn trªn råi. íc väng lªn trªn th¬ méng thÕ mµ nãi tùa nh lµ muèn ¨n, muèn uèng, muèn ngñ... thËt lµ thµnh thùc!

c) "Ng«ng" ®îc hiÓu lµ lµm nh÷ng viÖc vît tréi lªn so víi b×nh thêng. Ng«ng còng cã nghÜa lµ ch¬i tréi, g©y cho ngêi ta ph¶i chó ý.

Çi ng«ng thÓ hiÖn trong bµi th¬ nµy lµ t¸c gi¶ muèn ®i ra khái tr¸i ®Êt ®Ó lªn cung tr¨ng ë ch¬i víi chÞ H»ng. H¬n thÕ n÷a, nhµ th¬ l¹i muèn chÞ coi m×nh nh lµ mét ngêi bÇu b¹n. Çch lªn trêi, lªn tr¨ng cña T¶n §µ còng béc lé chÊt ng«ng: chÞ H»ng sÏ ch× cµnh ®a xuèng vµ T¶n §µ sÏ b¸m vµo ®ã mµ lªn. T¶n §µ rÊt tù tin, coi r»ng m×nh lªn cung tr¨ng sÏ lµm cho chÞ H»ng kh«ng cßn lÎ loi, kh«ng bÞ buån tñi. ý ®Þnh cïng chÞ H»ng "mçi n¨m r»m th¸ng t¸m, Tùa nhau tr«ng xuèng thÕ gian cêi" còng lµ thÓ hiÖn çi ng«ng cña thi sÜ.

d) C©u kÕt bµi th¬ lµ h×nh ¶nh "Tùa nhau tr«ng xuèng thÕ gian cêi". H×nh ¶nh nµy thÓ hiÖn sù l·ng m¹n vµ çi ng«ng cña T¶n §µ. Çi ng«ng cña T¶n §µ trong bµi th¬ nµy lµ mét h×nh thøc øng xö vèn n»m trong cèt çch cña nhµ nho tµi tö trong th¬ truyÒn thèng. Song, nh chóng ta ®· thÊy, çi ng«ng Êy l¹i lµ th¸i ®é cña T¶n §µ ®èi víi x· héi ta nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kØ XX; béc lé mét nguån xóc c¶m míi, ®Çy ç tÝnh ®a t×nh, phãng tóng. Çi m¬ méng thµnh ra çi ng«ng th× qu¶ lµ ®Ëm chÊt riªng cña T¶n §µ.

II. rÌn luyÖn kü n¨ngTríc hÕt, trong bµi th¬, çi "ng«ng" cña T¶n §µ ®îc thÓ hiÖn trªn nhiÒu ph-

¬ng diÖn, tõ ®Ò bµi (muèn lµm th»ng Cuéi) ®Õn thÓ lo¹i (lÊy thÓ th¬ trang träng ®Ó thÓ hiÖn t tëng ngç ngîc) vµ nh÷ng tõ ng÷, h×nh tîng cô thÓ trong bµi th¬.

Thø hai, t¸c phÈm lµ lêi t©m sù kÝn ®¸o cña mét ngêi bÊt hoµ s©u s¾c víi x· héi ®¬ng thêi, muèn tr¸nh xa, muèn vît h¼n lªn trªn ®Ó cÊt lªn tiÕng cêi ng¹o nghÔ.

Víi giäng th¬ nµy, mÆc dï ®îc viÕt theo thÓ thÊt ng«n b¸t có §êng luËt nh-ng kh«ng nªn ®äc b»ng giäng trang träng mµ ngîc l¹i, ph¶i rÊt linh ho¹t. Chó ý

116

nh÷ng tõ ng÷ theo phong çch khÈu ng÷ d©n gian nh: Buån l¾m, ch¸n nöa råi, ngåi ®ã chöa, nhÊc lªn ch¬i...

¤n tËp Vµ KIÓM TRA phÇn tiÕng viÖt

I. Néi dung «n tËp

1. Tõ vùng a. CÊp ®é kh¸i qu¸t cña tõ ng÷ vµ trêng tõ vùng - CÊp ®é kh¸i qu¸t cña tõ ng÷.+ Mét tõ cã nghÜa réng khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ®ã bao hµm nghÜa cña

mét sè tõ ng÷ kh¸c.+ Mét tõ ng÷ cã nghÜa hÑp khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã ®îc bao hµm

trong ph¹m vi nghÜa cña mét tõ ng÷ kh¸c.+ NghÜa cña mét tõ ng÷ cã thÓ réng hoÆc hÑp h¬n nghÜa cña tõ ng÷

kh¸c. Mét tõ ng÷ cã nghÜa réng víi nh÷ng tõ ng÷ nµy nhng cã thÓ cã nghÜa hÑp ®èi víi mét tõ ng÷ kh¸c.

VÝ dô: Tõ "ThÇy thuèc' cã nghÜa réng h¬n so víi nghÜa cña tõ b¸c sÜ, y sÜ, y t¸, hé lý, nhng cã nghÜa hÑp h¬n so víi "ngêi".

- Trêng tõ vùng lµ tËp hîp tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt nghÜa chung.VÝ dô: Trêng tõ vùng chØ gia cÇm: gµ, ngan, ngçng, vÞt…b. Tõ tîng h×nh vµ tõ tîng thanh - Tõ tîng h×nh lµ tõ gîi t¶ h×nh ¶nh, d¸ng vÎ, ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i cña sù

vËt.VÝ dô: lßng khßng, ngÊt ngëng, ngo»n ngoÌo, tha thít…- Tõ tîng thanh lµ tõ m« pháng ©m thanh cña tù nhiªn, cña con ngêi.VÝ dô: Çm Çm, th¸nh thãt, rãc r¸ch, x× x×…- Tù tîng h×nh vµ tõ tîng thanh cã gi¸ trÞ gîi t¶ vµ biÓu c¶m cao, thêng ®îc

dïng nhiÒu trong v¨n miªu t¶ vµ tù sù.c. Tõ ®Þa ph¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi - Tõ ®Þa ph¬ng lµ tõ ng÷ chØ sö dông ë mét (hoÆc mét sè) ®Þa ph¬ng

nhÊt ®Þnh.VÝ dô: o - c«, bÇm - mÑ… (Trung Bé)

C©y viÕt - c©y bót, ®Ëu phéng - l¹c… (Nam Bé) Thng (dông cô ®ong g¹o, thãc), thÇy - bè, … (B¾c Bé).

- BiÖt ng÷ x· héi lµ çc tõ ng÷ chØ ®îc dïng trong mét tÇng líp x· héi nhÊt ®Þnh.

117

d. Mét sè biÖn ph¸p tu tõ - Nãi qu¸ lµ biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, quy m«, tÝnh chÊt cña sù

viÖc, hiÖn tîng ®îc miªu t¶ ®Ó nhÊn m¹nh, g©y Ên tîng, t¨ng søc biÓu c¶m.VÝ dô:

Cµy ®ång ®ang buæi ban traMå h«i th¸nh thãt nh ma ruéng cµy

(Ca dao) - Nãi gi¶m nãi tr¸nh lµ biÖn ph¸p tu tõ dïng çch diÔn ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn

chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ, tr¸nh th« tôc, thiÕu v¨n hãa.

VÝ dô: Bµ vÒ n¨m ®ãi lµng treo líi

BiÓn ®éng, Hßn Mª giÆc b¾n vµo.(Tè H÷u)

2. Ng÷ ph¸p a. Mét sè tõ lo¹i - Trî tõ lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm mét tõ ng÷ kh¸c trong c©u ®Ó nhÊn

m¹nh hoÆc biÓu thÞ th¸i ®é ®¸nh gi¸ sù viÖc, sù vËt ®îc nãi ®Õn ë tõ ng÷ ®ã.

VÝ dô: Ngay, chÝnh, ®Ých thÞ, nh÷ng, …ChiÕc mò nµy gi¸ nh÷ng 20 ngh×n ®ång

- Th¸n tõ lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc cña ngêi nãi hoÆc dïng ®Ó gäi ®¸p. Th¸n tõ thêng dïng ë ®Çu c©u vµ cã thÓ ®îc t¸ch thµnh mét c©u ®éc lËp.

VÝ dô: ¸i, «i, chao «i, trêi, trêi ¬i, hìi, v©ng, d¹, ¹, …Chao «i! ThÇy nã chØ nghÜ lÈn thÈn sù ®êi.

- T×nh th¸i tõ lµ nh÷ng tõ ®îc thªm vµo c©u ®Ó cÊu t¹o c©u nghi vÊn, cÇu khiÕn, c¶m th¸n vµ ®Ó biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m cña ngêi nãi.

VÝ dô: µ, , nhØ, nhÐ, ®i, nµo, víi, thay, nhÐ, …§i ®i em! Can ®¶m bíc ch©n lªn!

(Tè H÷u) b. C©u ghÐp - C©u ghÐp lµ c©u do hai hoÆc nhiÒu côm tõ chñ vÞ kh«ng bao chøa nhau

t¹o thµnh. Mçi côm chñ vÞ lµ mét vÕ c©u.VÝ dô: §ªm cµng khuya, tr¨ng cµng s¸ng.- Çch nèi çc vÕ c©u trong c©u ghÐp.+ Dïng nh÷ng tõ cã t¸c dông nèi.

118

. Nèi b»ng mét quan hÖ tõ hoÆc mét cÆp quan hÖ tõ.VÝ dô: M©y ®en kÐo kÝn bÇu trêi vµ giã giËt tõng c¬n.

V× trêi kh«ng ma nªn çnh ®ång thiÕu níc.. Nèi b»ng mét phã tõ hay mét cÆp ®¹i tõ h« øng.VÝ dô: Ai lµm ngêi Êy chÞu.

Anh ®i ®©u, t«i ®i ®Êy.+ Kh«ng dïng tõ nèi, çc vÕ c©u thêng sö dông dÊu phÈy, dÊu hai chÊm.VÝ dô: Bµ ®i chî, mÑ ®i lµm, em ®i häc.- Çc kiÓu quan hÖ ý nghÜa gi÷a çc vÕ cña c©u ghÐp thêng gÆp lµ: quan

hÖ nguyªn nh©n, quan hÖ ®iÒu kiÖn (gi¶ thiÕt), quan hÖ t¬ng ph¶n, t¨ng tiÕn, lùa chän, bæ sung, nèi tiÕp, ®ång thêi, gi¶i thÝch…

Mçi mèi quan hÖ thêng ®îc ®¸nh dÊu b»ng nh÷ng quan hÖ tõ, cÆp quan hÖ tõ, cÆp tõ h« øng: v×… nªn, nÕu… th×, tuy/mÆc dï… nhng, kh«ng nh÷ng… mµ cßn, hoÆc… hoÆc.

VÝ dô: Tuy lng h¬i cßng nh bµ t«i ®i l¹i vÉn nhanh nhÑn.


1. T×m çc tõ thuéc trêng tõ vùng sau :- Dông cô ®Ó mµi, giòa.

- Bé phËn cña con ngêi.Gîi ý:

- Dông cô ®Ó mµi: giòa: bµo, giòa, ®¸ mµi, … - Bé phËn cña c¬ thÓ: ®Çu, m×nh, ch©n, tay…2. T×m trong th¬ ca 2 vÝ dô vÒ biÖn ph¸p tu tõ nãi qu¸ hoÆc nãi

gi¶m nãi tr¸nh.Gîi ý:Nãi qu¸:

NgÈng ®Çu m¸i tãc mÑ rungGiã lay nh sãng biÓn tung tr¾ng bê

(Tè H÷u) - Nãi gi¶m:

Ngêi n»m díi ®Êt ai ai ®ãGiang hå mª ch¬i quªn quª h¬ng

(T¶n §µ) 3. ViÕt hai c©u, trong ®ã mét c©u cã dïng tõ tîng h×nh, mét c©u

cã dïng tõ tîng thanh.

119

Gîi ý:MÉu: - ChiÕc xe cña chóng t«i bß chËm chËp trªn con ®êng ngo»n ngoÌo, khóc

khuûu.- TiÕng níc ch¶y rãc r¸ch bªn khe suèi.4. ViÕt 2 c©u ghÐp trong ®ã mét c©u cã dïng quan hÖ tõ vµ mét

c©u kh«ng dïng quan hÖ tõ.MÉu. - Trêi n¾ng g¾t, tõng ®oµn ngêi må h«i nhÔ nh¹i ®ang ®Èy nh÷ng chiÕc

xe c¶i tiÕn nhÝch tõng bíc trªn ®êng .- MÆc dï bµ t«i ®· cã tuæi nhng bíc ch©n ®i l¹i rÊt nhanh nhÑn.5. T×m trong th¬ v¨n 3 vÝ dô cã sö dông trî tõ, th¸n tõ, t×nh th¸i

tõ.Gîi ý:Trî tõ:- Em cã quyÒn tù hµo vÒ t«i vµ c¶ em n÷a. (Hå Ph¬ng) Th¸n tõ: ¤ hay, c¶nh còng a ngêi nhØ

(Hå Xu©n Ph¬ng) T×nh th¸i tõ: C« Êy b»ng lßng ®Êy chø

(Ng« TÊt Tè)

BµI 17hai ch÷ níc nhµ

(TrÝch - TrÇn TuÊn Kh¶i)


1. VÒ t¸c gi¶:TrÇn TuÊn Kh¶i (1895-1983) bót hiÖu ¸ Nam, quª ë lµng Quang X¸n, x· MÜ

Hµ, huyÖn MÜ Léc, tØnh Nam §Þnh. ¤ng thêng mîn nh÷ng ®Ò tµi lÞch sö hoÆc nh÷ng biÓu tîng nghÖ thuËt ®Ó béc lé lßng yªu níc cña ®ång bµo vµ bµy tá kh¸t väng ®éc lËp, tù do cña m×nh.

T¸c phÈm chÝnh cña TrÇn TuÊn Kh¶i bao gåm çc tËp th¬: Duyªn nî phï sinh I, II; Bót quan hoµi I, II; Víi s¬n hµ I, II...

120

2. VÒ thÓ lo¹i:Song thÊt lôc b¸t lµ thÓ th¬ çch luËt cæ ®iÓn thuÇn tuý cña ViÖt Nam.

§¬n vÞ c¬ b¶n lµ mét khæ th¬ gåm hai c©u b¶y ch÷ vµ hai c©u s¸u t¸m tiÕp theo. NÕu më ®Çu b»ng hai c©u s¸u t¸m tríc th× gäi lµ lôc b¸t gi¸n thÊt. Trõ ®iÓm sai biÖt rÊt nhá nµy, lôc b¸t gi¸n thÊt hoµn toµn thèng nhÊt víi song thÊt lôc b¸t vÒ céi nguån còng nh çch luËt. Song thÊt lôc b¸t, do ®ã, cã thÓ ®îc xem lµ mét thuËt ng÷ chung.

Song thÊt lôc b¸t ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së tæ hîp thÓ th¬ lôc b¸t nhng kh«ng ph¶i víi thÓ thÊt ng«n cña Trung Quèc mµ víi lèi th¬ b¶y tiÕng vèn cã cña ViÖt Nam:

- "Bãi ra ma quÐt nhµ ra r¸c".- "§îc lßng ta, xãt xa lßng ngêi".- "Giät m¸u ®µo h¬n ao níc l·".

(Tôc ng÷)- "¡n, th× ¨n c¬m thõa canh cÆn¡n, th× ¨n m«n sîng khoai sïng".

(Lôc sóc tranh c«ng)- "¸o x«ng h¬ng cña chµng v¾t m¾c,§ªm em n»m, em ®¾p lÊy h¬iGöi kh¨n, göi tói, göi lêi,Göi ®«i chµng m¹ng cho ngêi ®µng xa".

(Ca dao)Qua sù gia c«ng dÇn dÇn cña nhµ v¨n, ®Õn thÕ kØ XVIII, song thÊt lôc b¸t

®· ®¹t ®Õn møc hoµn thiÖn qua t¸c phÈm cña NguyÔn Gia ThiÒu, vµ dÞch phÈm cña §oµn ThÞ §iÓm, Phan Huy VÞnh, v.v... Ngµy nay song thÊt lôc b¸t vÉn cßn søc sèng cña nã. Trong Ba m¬i n¨m ®êi ta cã §¶ng, Tè H÷u sö dông thÓ th¬ nµy kh¸ thµnh c«ng.

ë d¹ng hoµn chØnh nhÊt, song thÊt lôc b¸t tu©n theo çch luËt nh sau. VÒ gieo vÇn: tiÕng cuèi c©u b¶y trªn b¾t vÇn tr¾c xuèng tiÕng thø n¨m c©u b¶y díi; tiÕng cuèi c©u b¶y díi b¾t vÇn b»ng víi tiÕng cuèi c©u s¸u; tiÕng cuèi c©u s¸u l¹i b¾t vÇn b»ng víi tiÕng thø s¸u c©u t¸m; tiÕng cuèi c©u t¸m l¹i b¾t vÇn b»ng víi tiÕng thø ba, hoÆc tiÕng thø n¨m cña c©u b¶y ®Çu cña khæ th¬ sau. Nh thÕ mçi khæ th¬ cã mét vÇn tr¾c vµ ba vÇn b»ng. Trõ c©u s¸u chØ cã vÇn ch©n, ba c©u kia võa cã vÇn ch©n võa cã vÇn lng. VÒ phèi thanh, th× tiÕng thø n¨m vµ tiÕng thø b¶y cña c©u b¶y trªn nhÊt ®Þnh ph¶i b»ng vµ tr¾c, c©u b¶y díi th× ngîc l¹i. B»ng tr¾c trong hai c©u s¸u t¸m gièng nh trong th¬ lôc b¸t. VÒ ng¾t nhÞp, th× hai c©u b¶y theo ®óng nh th¬ b¶y ch÷ ViÖt Nam, nghÜa lµ 3/4 hoÆc 3/2/2. Hai c©u s¸u t¸m còng linh ho¹t nh th¬ lôc b¸t.

[...] Còng nh lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t ®· c« kÕt ®îc nhiÒu phÈm chÊt thÈm mÜ cña tiÕng ViÖt, nhÊt lµ vÒ ph¬ng diÖn nh¹c ®iÖu... NÕu c©u th¬ lôc b¸t

121

cã kh¶ n¨ng miªu t¶ vµ kÓ chuyÖn thÝch hîp víi lo¹i truyÖn, th× song thÊt lôc b¸t l¹i giµu gi¸ trÞ biÓu c¶m, nhiÒu søc biÓu hiÖn nh÷ng tr¹ng th¸i t©m hån vµ xóc c¶m, thÝch hîp víi çc khóc ng©m dµi” (Ph¬ng Lùu – Tõ ®iÓn v¨n häc, tËp hai, 1984).

3. VÒ t¸c phÈm:a) Thêi qu©n Minh sang x©m lîc níc ta, NguyÔn Phi Khanh, ®¹i thÇn cña

triÒu ®×nh, bè cña NguyÔn Tr·i bÞ chóng b¾t ®a sang Trung Quèc. NguyÔn Tr·i muèn ®i theo ®Ó phông dìng cha giµ nhng NguyÔn Phi Khanh ®· khuyªn con ë l¹i ®Ó ®Òn nî níc, tr¶ thï nhµ. §Õn biªn giíi th× hai cha con chia tay nhau. NguyÔn Tr·i t×m ®Õn gia nhËp nghÜa qu©n Lam S¬n vµ sau ®ã, b»ng ngßi bót cña m×nh, ®· ®ãng gãp phÇn rÊt lín trong viÖc ®¸nh tan qu©n x©m lîc, gi¶i phãng ®Êt níc.

b) Xóc c¶m buån ®au ®îc thÓ hiÖn b»ng mét giäng th¬ thèng thiÕt, l©m li. ThÓ th¬ song thÊt lôc b¸t rÊt thÝch hîp víi c¶m xóc vµ giäng ®iÖu nµy. Hai c©u b¶y ch÷ nh trµo d©ng, dån dËp. Hai c©u lôc b¸t da diÕt, chËm mµ xo¸y s©u, nhøc nhèi. Nh÷ng thanh tr¾c ë c©u b¶y, hiÖp vÇn ë hai c©u lôc b¸t lµm t¨ng nh¹c tÝnh ë tõng khæ th¬:

*Bèi c¶nh kh«ng gian biªn ¶i ®îc gîi ra ë 4 c©u th¬ ®Çu- Tõ ®iÓm chia li nµy, ngêi cha sÏ ra ®i vÜnh viÔn, vÜnh biÖt tæ quèc,

vÜnh biÖt nh÷ng ngêi ruét thÞt. C¶nh vËt sÇu th¶m thª l¬ng (¶i B¾c, m©y sÇu, giã th¶m, hæ thÐt, chim kªu...) cµng gîi buån ®au cho lßng ngêi.

- Hoµn c¶nh Ðo le vµ t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh (4 c©u th¬ tiÕp): cha bÞ ¸p gi¶i sang Tµu, mét ®i kh«ng trë l¹i, con muèn theo cha ®Ó lµm trßn ®¹o hiÕu nhng thï nhµ nî níc cßn ®Êy, cha ®µnh d»n lßng khuyªn con ë l¹i v× nghÜa lín. T©m tr¹ng : ®au ®ín, xãt xa v× chia li vµ còng v× thï nhµ nî níc cha tr¶.

Nh÷ng c©u th¬ më ®Çu ®o¹n cã t¸c dông t¹o tiÒn ®Ò, t©m thÕ. Trong kh«ng gian vµ t©m tr¹ng chia li ®au buån nh thÕ lêi khuyªn cña ngêi cha (thÓ hiÖn ë ®o¹n sau) cã ý nghÜa nh nh÷ng lêi tr¨ng trèi thiªng liªng.

* 20 c©u th¬ tiÕp theo (phÇn 2) cã sù kÕt hîp gi÷a tù sù (kÓ), miªu t¶ vµ biÓu c¶m. Nh÷ng vÇn th¬ thÊm ®Ém huyÕt lÖ cã søc lay ®éng lín

- Bèn c©u, tõ “Gièng Hång L¹c...” ®Õn “...xa nay kÐm g× !” : t¸c gi¶ nhËp vai vµo ngêi cha (NguyÔn Phi Khanh) ®Ó gîi nh¾c cho con vÒ niÒm tù hµo d©n téc.

- T¸m c©u tiÕp, tõ “Than vËn níc...” ®Õn “...dÔ cßn th¬ng ®©u !” gîi t¶ thùc c¶nh th¬ng ®au cña ®Êt níc khi bÞ x©m l¨ng. Lu ý çc h×nh ¶nh : khãi löa bõng bõng, x¬ng rõng m¸u s«ng, thµnh tung qu¸ch vì, bá vî l×a con , xiªu t¸n hao mßn.

- Bèn c©u tiÕp, tõ “Th¶m vong quèc...” ®Õn “...lÇm than nçi nµy !” trùc tiÕp thÓ hiÖn nçi ®au mÊt níc, xãt xa tríc c¶nh “nßi gièng lÇm than”. Lu ý nh÷ng tõ ng÷ diÔn t¶ c¶m xóc : kÓ sao xiÕt kÓ, nhêng xÐ t©m can, ngËm

122

ngïi, khãc, than. - Bèn c©u, tõ “Khãi Nïng LÜnh...” ®Õn “...®µn sau ®ã mµ?” : nçi uÊt hËn

ngót trêi thÊm trµn s«ng nói, dµy vß lßng ngêi. Lu ý çc tõ ng÷ : x©y khèi uÊt, vËt c¬n sÇu, cµng nãi cµng ®au, lÊy ai tÕ ®é. Ngêi cha ®ang trë l¹i víi bÇu t©m sù muèn nh¾n nhñ cïng con.

c) PhÇn cuèi ®o¹n trÝch ngêi cha nãi ®Õn t×nh thÕ bÊt lùc cña m×nh (tuæi giµ søc yÕu, lì sa c¬), nh¾c nhí sù nghiÖp cña tæ t«ng (v× níc gian lao) ®Ó kÝch thÝch çi chÝ g¸nh v¸c giang s¬n, ®Æt niÒm tin, trao göi cho con tr¶ nî níc, b¸o thï nhµ.

d) Mîn xa ®Ó nãi nay, mîn ngêi ®Ó nãi ta vèn lµ thñ ph¸p cã tõ l©u ®êi trong truyÒn thèng v¨n häc. TrÇn TuÊn Kh¶i lùa chän chuyÖn chia li gi÷a hai cha con NguyÔn Phi Khanh vµ NguyÔn Tr·i ®Ó göi g¾m t©m sù, nçi ®au mÊt níc nh»m kh¬i gîi tinh thÇn yªu níc th¬ng nßi khi non s«ng ®ang bÞ giµy xÐo bëi gãt giµy thùc d©n. B»ng t×nh c¶m s©u ®Ëm, m·nh liÖt, víi mét giäng ®iÖu thèng thiÕt, t¸c gi¶ cña Hai ch÷ níc nhµ ®· thùc hiÖn bæn phËn, sø mÖnh cao c¶ cña ngêi nghÖ sÜ yªu níc. Th¬ «ng th«i thóc lßng ngêi, khÝch lÖ mäi ngêi tranh ®Êu cho giang s¬n ®éc lËp, tù do.

II. rÌn LuyÖn kü n¨ngBµi th¬ ®îc viÕt theo thÓ song thÊt lôc b¸t, trong ®ã cã c©u song thÊt cã

nhÞp 2/2 vµ 4/4 cÇn tËp ®äc nhiÒu lÇn ®Ó thÓ hiÖn ®óng nhÞp th¬, giäng th¬. Hai c©u song thÊt ®äc nhÞp ng¾t døt kho¸t, hai c©u lôc b¸t ®äc chËm, dµn tr¶i h¬n ®Ó thÓ hiÖn nh÷ng c¶m xóc kÝn ®¸o s©u xa.

123

ho¹t ®éng ng÷ v¨n

tËp lµm th¬ b¶y ch÷


1. VÒ t¸c gi¶:TrÇn TuÊn Kh¶i (1895-1983) bót hiÖu ¸ Nam, quª ë lµng Quang X¸n, x· MÜ

Hµ, huyÖn MÜ Léc, tØnh Nam §Þnh. ¤ng thêng mîn nh÷ng

124

môc lôc

Bµi Néi dung Trang

1 - T«i ®i häc- CÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷- TÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n

2 - Trong lßng mÑ (trÝch Nh÷ng ngµy th¬ Êu)- Trêng tõ vùng- Bè côc cña v¨n b¶n

3 - Tøc níc vì bê (trÝch T¾t ®Ìn)- X©y dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n

4 - L·o H¹c- Tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh- Liªn kÕt çc ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n

5 - Tõ ng÷ ®Þa ph¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi- Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù- LuyÖn tËp tãm t¾t v¨n b¶n tù sù

6 - C« bÐ b¸n diªm (trÝch) - Trî tõ, th¸n tõ- Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n b¶n tù sù

7 - §¸nh nhau víi cèi xay giã (trÝch §«n Ki-h«-tª)- T×nh thai tõ- LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m

8 - ChiÕc l¸ cuèi cïng (trÝch)- Ch¬ng tr×nh ®Þa ph¬ng (phÇn TiÕng ViÖt)- LËp dµn ý cho bµi v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m

9 - Hai c©y phong (trÝch Ngêi thÇy ®Çu tiªn)- Nãi qu¸

10 - ¤n tËp truyÖn kÝ ViÖt Nam- Th«ng tin vÒ Ngµy Tr¸i §Êt n¨m 2000- Nãi gi¶m nãi tr¸nh- LuyÖn nãi: KÓ chuyÖn theo ng«i kÓ kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m

11 - C©u ghÐp- Tr¶ bµi tËp lµm v¨n sè 2- T×m hiÓu chung vÒ v¨n b¶n thuyÕt minh

12 - ¤n dÞch, thuèc l¸- C©u ghÐp (tiÕp theo)- Ph¬ng ph¸p thuyÕt minh

13 - Bµi to¸n d©n sè- DÊu ngoÆc ®¬n vµ dÊu hai chÊm- §Ò v¨n thuyÕt minh vµ çch lµm bµi v¨n thuyÕt minh

14 - Ch¬ng tr×nh ®Þa ph¬ng (phÇn V¨n)

125

- DÊu ngoÆc kÐp- LuyÖn nãi: ThuyÕt minh vÒ mét thø ®å dïng

15 - Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c- §Ëp ®¸ ë C«n L«n- ¤n luyÖn vÒ dÊu c©u- ThuyÕt minh vÒ mét thÓ lo¹i v¨n häc

16 - Muèn lµm th»ng Cuéi- ¤n tËp vµ kiÓm tra phÇn TiÕng ViÖt- Tr¶ bµi tËp lµm v¨n sè 3

17 - Hai ch÷ níc nhµ (trÝch)- Ho¹t ®éng ng÷ v¨n: Lµm th¬ b¶y ch÷- KiÓm tra tæng hîp cuèi häc k× I

126

häc tètng÷ v¨n 8 (tËp mét)

Ph¹m TuÊn Anh, NguyÔn Hu©n, Bïi ThÞ Thanh L¬ng_____________________

Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc quèc gia tp. hå chÝ minh03 C«ng trêng Quèc tÕ, QuËn 3 - TP. Hå ChÝ Minh

§T: 8239 170 - 8239 171; Fax: 8239 172Email: [email protected]

*****

ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶nPGS, TS. nguyÔn Quang §iÓn

Biªn tËp néi dung

Tr×nh bµy b×a

Söa b¶n in

_________________________________________In lÇn thø nhÊt... cuèn (khæ 17 cm x 24 cm) t¹i XÝ nghiÖp in....

GiÊy phÐp xuÊt b¶n sè: cÊp ngµy th¸ng n¨m 2005In xong vµ nép lu chiÓu quý n¨m 2005.

127

mailto:[email protected]

Kiếm tiền theo cấp số nhânTÔI ĐÃ THỬ VÀ THÀNH CÔNG

Kính chào quý thầy cô và các bạn. Hiện nay việc kiếm tiền qua mạng Internet đang trở nên phổ biến. Ở VN chúng ta cũng đã có dịch vụ này. Quý thầy cô thường xuyên lên mạng và có nhiều bạn bè? Vậy hãy tận dụng nó, cũng có nghĩa là giúp mình kiếm thêm thu nhập. Nếu bạn chịu khó thì sẽ là “ rất nhiều tiền”. Bạn hãy nhanh tay làm thành viên vì đây là trang mới được thành lập.

Khi bạn đăng kí tức là bạn tạo cơ hội cho chính mình và cũng là cho tôi cơ hội kiếm thêm thu nhập.

Hiện nay có công ty Satavina kinh doanh lĩnh vực như vậy nên mình tin tưởng hơn. Mình cũng biết rất nhiều bạn không tin về cách kiếm tiền này lắm. Vì nghĩ cũng giống như những công ty khác sau khi làm việc cật lực cuối cùng chờ mãi không thấy tiền vào tài khoản mình gì hết. Có khi bị lộ tài khoản còn bị mất tiền nữa. Mình cũng đã giới thiệu với bạn bè mình về Satavina và cũng nhận được câu "Mày đừng tin vào máy việc đó hãy để thời gian học hoặc làm việc khác có ích hơn" nghe xong mà phát buồn. Nhưng mình và các bạn đang là thành viên ở đây tin tưởng vào Satavina sẽ thay đổi cách suy nghĩ về cách kiếm tiền qua mạng và cho chúng ta cơ hội tăng thêm thu nhập. Khi chúng ta có bằng chứng cụ thể về thu nhập của mình thì mình nghĩ lúc đó mọi người sẽ chen chân vào đăng ký dù lúc đó hơi chậm chân một chút.

Vài điểm hay khiến mình tham gia cùng Satavina là:1) Tại đây mình sẽ được nhiều kiến thức hay về cuộc sống và

kinh doanh:Vào Satavina bạn sẽ được đọc nhiều bài viết hay về kinh doanh,

kinh nghiệm sống. Không chỉ có vậy thôi, khi có quảng cáo chúng ta xem chúng ta sẽ có thêm thông tin về sản phẩm quanh ta và còn có thu nhập thêm nữa có sướng chưa? Xem quảng cáo trên tivi giữa bộ phim làm ta bực mình và không có tiền.

2) Thu nhập theo hệ số nhân:Đi làm công hoặc kinh doanh bên ngoài chúng ta nhận tiền theo

cấp số cộng còn với trang web Satavina thì cho ta cơ hội kiếm tiền theo cấp số nhân nếu ta giới thiệu thêm người khác cùng tham gia với ta. Bình thường nếu ta dành 1 giây đọc quảng cáo sẽ được 10 điểm nếu bạn có 10 người cấp dưới của bạn thì nếu mỗi người dành một

128

giây đọc thì bạn đã được 100 điểm rồi. Chưa kể bạn có nhiều cấp dưới hơn và cấp dưới của bạn giới thiệu thêm nhiều người nữa lúc đó thu nhập của bạn không biết nhân lên bao nhiêu lần.3) Một ngày bạn không làm vẫn có thu nhập:

Nếu bạn làm công ăn lương chẳng mai một ngày bạn bệnh hoặc tai nạn phải vào viện không đi làm được thì bạn sẽ không được hưởng lương. Còn ở Satavina khi bạn có một lý do gì đó không thể làm vài ngày thì bạn vẫn có thu nhập. Vậy thu nhập do đâu bạn có? Đó là do cấp dưới bạn vẫn làm đó thôi. Bệnh thì chỉ có một người chứ không phải tất cả điều bệnh nên vẫn còn người làm và bạn vẫn được hưởng hoa hồng đó.

Nghe đến đây ai mà không ham phải không, mình cũng ham nên mới đăng ký làm thành viên của Satavina. Nếu các bạn hứng thú thì còn chần chừ gì nữa. Hãy làm theo cách hướng dẫn của mình nhé:

Bước 1: Nhập địa chỉ web: http://satavina.com vào trình duyệt web

( Dùng trình duyệt firefox, hoặc Google chrome không nên dùng trình duyệt explorer) Để nhanh chóng các bạn có thể coppy đường linh sau dán vào thanh trình duyệt:

http://satavina.com/[email protected]&hrID=61708 (các bạn chỉ điền thông tin của mình là được) Bước 2:

Click chuột vào mục Đăng kí, góc trên bên phải( có thể sẽ không có giao diện ở bước 3 vì thời gian đăng kí không liên tục trong cả ngày, thầy cô và các bạn phải thật kiên trì).

Bước 3:

Nếu có giao diện hiện ra các bạn khai báo các thông tin

Các bạn thông báo cụ thể các mục như sau:

+ Mail người giới thiệu( là mail của tôi, tôi đã là thành viên chính thức): [email protected]+ Mã số người giới thiệu( Nhập chính xác) : 00061708

129

http://satavina.com/

+ Địa chỉ mail: đây là địa chỉ mail các bạn. Khai báo địa chỉ thật để còn vào đó kích hoạt tài khoản nếu sai các bạn không thể là thành viên chính thức. + Nhập lại địa chỉ mail:.....

+ Mật khẩu đăng nhập: nhập mật khẩu khi đăng nhập trang web satavina.com

+ Các thông tin ở mục: Thông tin chủ tài khoản: các bạn phải nhập chính xác tuyệt đối, vì thông tin này chỉ được nhập 1 lần duy nhất, không sửa được. Thông tin này liên quan đến việc giao dịch sau này. Sai sẽ không giao dịch được.

+ Nhập mã xác nhận: nhập các chữ, số có bên cạnh vào ô trống

+ Click vào mục: tôi đã đọc kĩ hướng dẫn.....

+ Click vào: ĐĂNG KÍ

Sau khi đăng kí web sẽ thông báo thành công hay không. Nếu thành công các bạn vào hòm thư đã khai báo để kích hoạt tài khoản. Khi thành công các bạn vào web sẽ có đầy đủ thông tin về công ty satavina và cách thức kiếm tiền. Hãy tin vào lợi nhuận mà satavina sẽ mang lại cho các bạn. Hãy bắt tay vào việc đăng kí, chúng ta không mất gì, chỉ mất một chút thời gian trong ngày mà thôi.

Kính chúc các bạn thành công. Nếu các bạn có thắc mắc gì trong quá trình tích lũy tiền của mình hãy gọi trực tiếp hoặc mail cho tôi:

Tên: Nguyễn Đức Dũng Email người giới thiệu: [email protected]

Mã số người giới thiệu: 00061708 Link: http://satavina.com/[email protected]&hrID=61708

Di động: 0933868261

Website: http://violet.vn/phuc_anh95

130

http://violet.vn/phuc_anh95

mailto:[email protected]

http://satavina.com/

Documents

Học Tốt Ngữ Văn 8 - Tập 1